Gezondheid en sterfte naar onderwijsniveau
• Den Haag, 28 maart 2012 • Jan-Willem Bruggink (Centraal Bureau voor de Statistiek)
Seminar: De opleidingsgradiënt in de demografie
Wat gaat er komen? • Gezondheid, zorggebruik en leefstijl • Verschillen naar onderwijsniveau
• Sterfte • Verschillen in levensverwachting
• Gezondheid en sterfte gecombineerd • De gezonde levensverwachting • De kloof tussen laag en hoog opgeleiden
2
De Gezondheidsenquête van CBS • Jaarlijkse enquête sinds 1981 • Ongeveer 10.000 respondenten per jaar
• Drie hoofdonderwerpen • Gezondheidstoestand: ervaren gezondheid, ziektes, beperkingen • Zorggebruik: contact zorgverleners, ziekenhuisopname, medicijngebruik • Leefstijl: roken, drinken, (over)gewicht
• Achtergrondkenmerken, zoals onderwijsniveau • • • • •
Goede indicator voor sociaaleconomische gezondheidsverschillen Behaald onderwijsniveau (hoogst afgeronde opleiding) Actueel onderwijs Respondenten tot 12 jaar: onderwijsniveau ouders/verzorgers Cijfers op CBS-Statline naar onderwijsniveau: 25 jaar en ouder
3
Gezondheid naar onderwijsniveau gezondheid naar opleiding, 25 jaar en ouder, 2010 100 90 80
%
70
basisonderwijs
60
vmbo, mbo1, avo
50
havo, vwo, mbo
40
hbo wo
30 20 10 0 als goed ervaren gezondheid
geen lichamelijke beperking
geen langdurige aandoening
goede geestelijke gezondheid
4
Gezondheid, gecorrigeerd voor verschillen in leeftijd en geslacht gezondheid naar opleiding, 25 jaar en ouder, 2010 100 90 80
%
70
basisonderwijs
60
vmbo, mbo1, avo
50
havo, vwo, mbo
40
hbo wo
30 20 10 0 ongecorrigeerd
gecorrigeerd
als goed ervaren gezondheid
ongecorrigeerd
gecorrigeerd
geen lichamelijke beperkingen
5
Zorg- en medicijngebruik naar onderwijsniveau zorg- en medicijngebruik naar opleiding, 25 jaar en ouder, 2010 100 90 80
%
70
basisonderwijs
60
vmbo, mbo1, avo
50
havo, vwo, mbo
40
hbo wo
30 20 10 0 huisarts
specialist
voorgeschreven medicijn
niet voorgeschreven medicijn
6
Leefstijl naar onderwijsniveau leefstijl naar opleiding, 25 jaar en ouder, 2010 50 45 40
%
35
basisonderwijs
30
vmbo, mbo1, avo
25
havo, vwo, mbo
20
hbo wo
15 10 5 0 rokers
zware drinkers
ernstig overgewicht
7
Gaan lager opgeleiden ook eerder dood? • Levensverwachting • Sterftekansen naar leeftijd en geslacht op basis van bevolkings- en sterfteregistraties > geen voorspelling, maar actuele stand van zaken
• Levensverwachting naar onderwijsniveau Geen registratie van onderwijsniveau (wel in opbouw) Veel informatie over onderwijsniveau in Enquête Beroepsbevolking Respondenten uit Enquête Beroepsbevolking volgen in sterfteregisters Leeftijds(groep)specifieke sterftekansen per opleidingsgroep leiden tot levensverwachting naar opleiding • Subpopulaties goed te vergelijken, want ongevoelig voor verschillen in omvang en leeftijdsopbouw van deze groepen (bijvoorbeeld opleidingsgroepen) • Onderwijsniveau van kinderen/jongeren op basis van onderwijsniveau in huishouden
• • • •
8
Levensverwachting naar onderwijsniveau levensverwachting naar opleidingsniveau, 2007/2010 70 60 50
jaren
Basisonderwijs 40
Vmbo Havo, vwo, mbo
30
Hbo, universiteit 20 10 0 25 jaar
65 jaar Mannen
25 jaar
65 jaar Vrouwen
9
Gezonde levensverwachting • Voegt kwalitatief element toe aan levensverwachting • Op basis van leeftijds(groep)specifieke gegevens over sterfte en (on)gezondheid • Bepaal eerst levensverwachting naar opleiding (vorige dia’s) • Leeftijdsgroepspecifieke prevalenties van ongezondheid per opleidingsgroep leiden daarna tot de gezonde levensverwachting • Op basis van Gezondheidsenquête, waarin ook opleidingsvragen
10
Gezonde levensverwachting: 4 varianten • Levensverwachting in als goed ervaren gezondheid • Enquêtevraag over hoe mensen hun eigen gezondheid ervaren
• Levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen • Vragen over beperkingen in horen, zien en/of bewegen
• Levensverwachting zonder chronische ziektes • Vragen over 12 ziektes
• Levensverwachting in goede geestelijke gezondheid • Vragen van de ‘mental health inventory 5’
11
Levensverwachting in als goed ervaren gezondheid levensverwachting in als goed ervaren gezondheid, 2007/2010 60 50
jaren
40
Basisonderwijs Vmbo
30
Havo, vwo, mbo Hbo, universiteit
20 10 0 25 jaar
65 jaar Mannen
25 jaar
65 jaar Vrouwen
12
Levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen, 2007/2010 60 50
jaren
40
Basisonderwijs Vmbo
30
Havo, vwo, mbo Hbo, universiteit
20 10 0 25 jaar
65 jaar Mannen
25 jaar
65 jaar Vrouwen
13
Levensverwachting zonder chronische ziektes levensverwachting zonder chronische ziektes, 2007/2010 60 50
jaren
40
Basisonderwijs Vmbo
30
Havo, vwo, mbo Hbo, universiteit
20 10 0 25 jaar
65 jaar Mannen
25 jaar
65 jaar Vrouwen
14
Levensverwachting in goede geestelijke gezondheid levensverwachting in goede geestelijke gezondheid 60 50
jaren
40
Basisonderwijs Vmbo
30
Havo, vwo, mbo Hbo, universiteit
20 10 0 25 jaar
65 jaar Mannen
25 jaar
65 jaar Vrouwen
15
Bevindingen • Sterke verbanden tussen gezondheid-zorggebruik-leefstijl enerzijds en onderwijsniveau anderzijds • Ook sterftekansen hangen samen met onderwijsniveau • Dit leidt tot grote verschillen in gezonde levensverwachting tussen laag en hoog opgeleiden
? 16
