Grootstedelijke perinatale gezondheid Aanvalsplan Perinatale Sterfte Rotterdam Eric A.P. Steegers, Verloskunde en Prenatale Geneeskunde, Erasmus MC, Rotterdam
Rotterdam § circa 9000 zwangeren per jaar § 5000 autochtoon, 4000 allochtoon § perinatale sterfte: 100 kinderen § perinatale ziekte: 230 aangeboren afwijkingen, 630 te licht, 720 te vroeg, 130 suboptimale conditie bij geboorte (Apgar 5 min <7) § ‘ongezonde start’ bij geboorte: totaal 1500 kinderen (1 op de 6 kinderen!) § prachtwijken (klein-Rdam) niet-prachtwijken (klein-Rdam) overig (groot-Rdam)*
40% kinderen (75% allochtoon) 33% kinderen (36% allochtoon) 27% kinderen (53% allochtoon)
*Haven- en industriegebieden,Hoogvliet, Hoek van Holland, Haven- en industriegebieden, Pernis, Oud West, Oud Noord, Bergpolder Overschie Oud Zuid Vreewijk Zuidelijke Tuinsteden, Schiedam-Nieuwland
Stichting Perinatale Registratie Nederland
Perinatale Sterfte 2002-2006 Rotterdam Perinatale Sterfte Rotterdam 2002-2006 16
0/
00 14
12
10
8
6
4
2
n
A
llo c
ht oo
to o ut oc h
A
Overige wijken
Rotterdam schil
Klein Rotterdam Stichting Perinatale Registratie Nederland
n
l ta a To
A
llo c
ht oo
to o ut oc h
A
Prachtwijken
n
n
l ta a To
ht oo llo c A
ut oc h
to o
n
n
l
Rotterdam
A
To
ht oo A
llo c
ta a
n
n to o
ut oc h A
To
ta a
l
0
Groot Rotterdam
Relatief risico op perinatale sterfte in prachtwijken RR 2,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 westers
niet-westers
Rotterdam De Graaf et al. Ned Tijdschr Geneesk 2008; 152: 2734
niet-westers
westers
Rest van Nederland Stichting Perinatale Registratie Nederland
Perinatale gezondheid 2002-2006 Rotterdam
Niet alleen een etniciteit gerelateerd, maar een grootstedelijk, achterstandsprobleem
100
Karakteristieken Rotterdamse achterstandswijken Generation R (8880 zwangerschappen, 39% prachtwijk)
90
80
0 70
60
50
40
30
20
10
Niet westers
Laag opgeleid
Netto inkomen € < 1200
Alleenstaand Consanguiniteit
w ijk
ra ch t
tw ijk N ie tpr ac h
Roken
P
w ijk
ra ch t
P
N ie tpr ac h
tw ijk
w ijk
ra ch t
tw ijk P
N ie tpr ac h
w ijk
ra ch t
P
N ie tpr ac h
tw ijk
w ijk
ra ch t
P
N ie tpr ac h
tw ijk
w ijk
ra ch t
tw ijk
P
N ie tpr ac h
w ijk
P
ra ch t
tw ijk
0 N ie tpr ac h
0/
Drugs
Timmermans et al, 2009
100
Karakteristieken Rotterdamse achterstandswijken Generation R (8880 zwangerschappen, 39% prachtwijk)
90
80
0 70
60
50
40
30
20
10
Ongeplande zwangerschap
1e consult > 12 wkn
Psychopathologie moeder
Depressieve klachten moeder
w ijk ra ch t P
N ie tpr ac h
tw ijk
w ijk ra ch t P
N ie tpr ac h
tw ijk
w ijk ra ch t P
tw ijk N ie tpr ac h
w ijk ra ch t P
tw ijk N ie tpr ac h
w ijk ra ch t P
tw ijk
0 N ie tpr ac h
0/
Angst klachten moeder Timmermans et al, 2009
Karakteristieken Rotterdamse achterstandswijken Generation R (8880 zwangerschappen, 39% prachtwijk) % 16 IUVD
RR 1.4
14
RR 2.01 Achterstandswijk
(95% CI 1.05-3.83)
12
Niet-achterstandswijk 10
RR 1.71 (95% CI 0.7-4.31)
8
6
RR 0.8 4
RR 1.5 2
RR 1.8 RR 1.6
0
Vroege neonatale sterfte
RR 2
IUGR Laag <32 wkn Congenitale Apgar <7 afwijkingen geboorte gewicht
PE
150
250
slechte uitkomst (per 1000)
slech te uitkomst (per 1000)
250
200
100
50
0
200
150
100
50
0 2000
3000
4000
WOZ per m2
5000
2000
3000
4000
WOZ per m2
5000
Perinatale sterfte (foetale sterfte: vanaf 22 weken zwangerschapsduur + vroegneonatale sterfte: tot 7 dagen na de bevalling) in aantal per 1000 geboorten, naar deelgemeente
M
A Charlois (+ Heijplaat)
15
B Delfshaven
D
C Feyenoord D Hillegersberg-Schiebroek
A13
A20
H
G
A16
L K
B
J
F
E Hoogvliet F Kralingen-Crooswijk G Overschie
16
H Prins Alexander
13
I IJsselmonde
A
C A
J Pernis
24
K Centrum
14
L Noord
I
M Hoek van Holland
A15
E Gemiddelde Nederland: 10,3
Perinatale sterfte (foetale sterfte: vanaf 22 weken zwangerschapsduur + vroegneonatale sterfte: tot 7 dagen na de bevalling) in aantal per 1000 geboorten, naar wijk
TOP 5 ongunstige wijken A13 A20
B
E
A16
A Waalhaven / rand Charlois
37
B Schieveen
34
C Pernis
24
D Delfshaven
23
E Nieuw Crooswijk
22
D C
A
A15
Gemiddelde Nederland: 10,3
Perinatale sterfte in Rotterdam in perspectief Top 5 wijken in Rotterdam
Totaal van belangrijkste bronnen van perinatale ziekte (aangeboren afwijkingen, laag geboortegewicht, vroeggeboorte, Apgar 5 min. < 7) per 1000 geboorten, naar wijk
C TOP 5 ongunstige wijken
A20
A13
A16
A
B
E
A Heijplaat
270
B Hoogvliet-Noord
241
C Rijnpoort (HvH)
234
D Tarwewijk
232
E Carnisse
228
D
A15 Gemiddelde Nederland: 163
Moedersterfte 1993-2008 9.6 9.7 8.6
6.2 12.1
11.0
Rotterdam: 18.0 (16.4 n-PW vs 20.8 PW) 8.7
15.9
13.9
7.1
7.1 7.7 NL gemiddelde: 11.6
* Per 100.000 geborenen per jaar
Poeran, de Graaf, Schutte et al, 2009
GEZONDHEID OP OUDERE LEEFTIJD
ONVOLDOENDE GROEI FOETUS AANGEBOREN AFWIJKINGEN
ZWANGERSCHAPSVERGIFTIGING VROEGGEBOORTE
FOETALE PROGRAMMERING Omgeving FOETUS
PLACENTA
MOEDER
EERSTE TRIMESTER ZWANGERSCHAP
Omgeving
Genetische factoren
VADER
Genetische factoren
MOEDER
Omgeving
Perinatale sterfte
Ziekte perinataal en op volwassen leeftijd
Lokale overheid en universiteit
0907
Dingen beter doen, …………
Betere dingen doen
0907
J. Kriens, 18 juni 2008
Het Aanvalsplan Perinatale Sterfte
Preconceptiezorg
Zwangerschap
Veilig bevallen
Kraamzorg
Consultatiebureau
Programmastructuur, opleiding, voorlichting, onderzoek, monitoring & evaluatie
De baarmoeder is niet altijd veilig
Roken in de zwangerschap
Troe, Mackenbach, 2007
Alcohol gebruik in de zwangerschap
Troe, Mackenbach, 2007
Chlamydia infectie
0/
0
Ethniciteit
SES
Rours, Duijts, 2007
Pilotstudie preconceptiezorg deelgemeente Noord: - bereiken van alle etnische en sociaal-economische groepen; - combinatie van preconceptie zorg en sociaal-maatschappelijke zorgverlening
Zwangerwijzer.nl voor het publiek
Preconceptiewijzer.nl voor de zorgverlener
Preconceptiezorg
S. Denktas
Spits 281209
Kennis over risicofactoren voor een gezonde zwangerschap, naar etnische groep in percentages, n=457 100 80 60 40
Nederlands
Antilliaans
Turks
Marokkaans
Creools Surinaams
foliumzuur voor groei
medicijngebruik
behandelen soa
Ziekte perinataal en op volwassen leeftijd gewicht
roken is slecht
snel volgend kind een probleem
0
tijdstip foliumzuurgebruik
20
Hindoestaans Surinaams
Gemiddeld aantal weken eerste zorgcontact per etnische groep, n=254 14 12 10 8 6 4
Weken
Creools Surinaams
Turks
Marokkaans
Ziekte perinataal en op volwassen leeftijd
Antilliaans
Nederlands
0
Hindoestaans Surinaams
2
Zorgprofessional met wie een vrouw het eerste zorgcontact heeft, per etnische groep in percentages, n=254 100 80 60 40
Verloskundige
Huisarts
Gynaecoloog
Hindoestaans Surinaams
Creools Surinaams
Turks
Ziekte perinataal en op volwassen leeftijd Antilliaans
Nederlands
0
Marokkaans
20
Naar welke zorgprofessional voor preconceptioneel advies per etnische groep in percentages, n=457 90 80 70 60 50 40 30 20
Huisarts
Gynaecoloog
Kinderarts
CB-arts
Creools Surinaams
Turks
Antilliaans
Nederlands Verloskundige
Marokkaans
Ziekte perinataal en op volwassen leeftijd
0
Anders: familie, partner, vrienden
Hindoestaans Surinaams
10
Weet niet
Aandeel respondenten dat Zwangerwijzer kent per etnische groep in percentages, n=457
30 25 20 15 10
Creools Surinaams
Marokkaans
Ziekte perinataal en op volwassen leeftijd Turks
Antilliaans
Nederlands
0
Hindoestaans Surinaams
5
Houding jegens PCZ en het voornemen om gebruik te maken van PCZ per etnische groep uitgedrukt in mediaan, n=457 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0
Ziekte perinataal en op volwassen leeftijd Houding tegenover PCZ
Voornemen om naar PCZ te gaan
Hindoestaans Surinaams
Creools Surinaams
Marokkaans
Turks
Antilliaans
Nederlands
0,0
Het Aanvalsplan Perinatale Sterfte
Preconceptiezorg
Zwangerschap
J. Kriens, 18 juni 2008
Niet-adequaat zorggebruik
Chote et al., 2007
Verband uitkomst risico – prachtwijk
Risico Slechte Uitkomst
Risico Slechte Uitkomst
20.2%
Risico Slechte Uitkomst
30.4%
Zwangeren uit niet-prachtwijk
12.6% Zwangeren uit prachtwijk 2 keer zoveel in hoogste risicogroep
Totaal score risicofactoren in 1e trimester
Timmermans et al, 2009
Risicolijst R4U-versie 0 1. Score per risicofactor 1 of 0 2. Invullen bij ‘eindresultaat’ 3. Goed overzicht in welke rubriek focus risicofactoren 4. Letters geven te volgen acties aan sociaal / niet-medisch medisch
42
19/04/2010
Risicolijst
5. Gekleurd >> verplichte actie 6. Niet gekleurd >> vrijblijvend 7. Boven drempelscore >> verwijzen
43
19/04/2010
Risicolijst
Voorbeeld
44
19/04/2010
Transmurale zorginnovatie Individuele zorg op maat
Het Aanvalsplan Perinatale Sterfte
Preconceptiezorg
Zwangerschap
Veilig bevallen
Kraamzorg
Thuisbevallingen in Rotterdam 10% (vs 24% landelijk) 82% in achterstandswijken geen of te weinig kraamzorg
Grootstedelijke perinatale gezondheid Geboortecentrum Sophia
Het Aanvalsplan Perinatale Sterfte
verloskundige Preconceptievoorlichting
DONADARIA
Zwangerschap
huisarts
Veilig bevallen
Kraamzorg
Consultatiebureau
ZorgImpuls
…….en vele anderen
Programmastructuur, opleiding, voorlichting, onderzoek, monitoring & evaluatie
J. Kriens, 18 juni 2008
Academische coalitie Lokale overheid en universiteit
Geef nieuwe Rotterdamse generaties een betere kans ‘ Een ongezonde start’ bij de geboorte is geen geïsoleerd gezondheidsprobleem maar een breder maatschappelijk probleem Er zijn veel mogelijkheden tot vermindering van risico’s Combineer zorgprofessionele en sociaal-maatschappelijke hulpverlening (gebruik contactmomenten van vrouw, man en kind voor beide doeleinden, ook bij integratietrajecten) Combineer kennis en kunde van de diverse gemeentelijke diensten en de Erasmus universiteit voor risicoanalyses op wijkniveau en het ontwerpen en uitvoeren van interventies
Ongunstige perinatale uitkomsten in G4 ten opzichte rest van Nederland, gemiddeld per jaar 50% 40% 30%
Rotterdam 20%
Amsterdam
10%
Den Haag Utrecht
0%
G 4 steden -10% -20% -30% perinatale sterfte
congenitale afwijkingen
prematuur
dysmatuur
Apgar < 7 na 5 minuten
totaal uitkomsten inclusief NICU opname
De Graaf et al. Ned Tijdschr Geneesk 2008; 152: 2734
