successenkrant Vitaal en creatief Ons economisch stelsel is lange tijd voor onaantastbaar gehouden. Concurrerende ideologieën waren ineengezakt. Onze aanpak bracht meer en meer welvaart. De bomen groeiden tot in de hemel. Nu is dat voorbij. Wat eeuwig leek, bleek tijdelijk. Er is geen langetermijn-perspectief, slechts kortetermijn-profijtelijkheid. En op die desillusies trachten bankiers, politici en ondernemers een nieuwe economische orde op te bouwen. Het is noodzakelijk dat die nieuwe orde duurzaam is. Is zij dat niet, dan repareren wij slechts het huidig falen. Dat zou ons niet verder brengen dan tot een tijdelijk herstel. Wat wij werkelijk nodig hebben, is een wereld die bestendig is en opgewassen tegen de fundamentele problemen die haar bedreigen: klimaatrampen, strijd om voedsel, water en de laatste grondstoffen, ongezonde leefmilieus. Daarom luidt het parool: duurzaam of niet. Deze crisis, deze wereld, vraagt om een vitale en creatieve milieubeweging. Die bestuurders en politici bij de les houdt en geen genoegen neemt met gemakzuchtige, onduurzame oplossingen. Die eraan herinnert dat “milieu” geen luxe is, alleen iets voor betere tijden, maar een randvoorwaarde voor een duurzame toekomst. Het is eervol dat de provinciale milieufederaties daaraan mogen meewerken. De stichting De Provinciale Milieufederaties helpt hen bij die opdracht. Door het organiseren van wederzijdse steun en kennisuitwisseling. Door samenwerking te bevorderen waar dit meerwaarde heeft. Dat geeft houvast aan de milieufederatie in de eigen provincie. En dat is hard nodig in een wereld die wankelt. Hugh Gallacher Voorzitter Directeurenoverleg De Provinciale Milieufederaties
Samen met buren energie besparen Acties voor een beter klimaat zijn een feest meer dan waard. Dat was het idee achter het Klimaatstraatfeest, een landelijke HIER-campagne waarin de provinciale milieufederaties een belangrijke rol speelden. “We wilden mensen geïnteresseerd krijgen in het klimaat”, vertelt projectleider Ieke Benschop, “door ze samen met buurtbewoners aan de slag te laten gaan. Geen nare doemverhalen over het klimaat, maar positieve acties.” Meer dan 3.000 straten schreven zich in, een aantal waar Benschop verheugd over is. Centraal in de campagne stond de website www.klimaatstraatfeest.nl. Daar konden de deelnemers zich aanmelden, vonden ze tips om energie te besparen en gaven ze hun vorderingen door. De prijzenkast zat boordevol. De vijfhonderd meest actieve straten kregen een straatfeest cadeau, de winnaar mét live optreden van de Volendamse Nick en Simon. Vijf straten wonnen na loting een LED-kerstverlichtingspakket, en per provincie werden voor Valentijnsdag tien knuffeldekens uitgereikt. Als klap op de vuurpijl bezocht Piet Paulusma elke week een klimaatstraat voor de opname van Piet’s Weerbericht op SBS6. Om deze felbegeerde prijzen te winnen, moesten de deelnemers klimaatpunten verdienen. Benschop: “Dat kon op allerlei manieren. Door zelf energie te besparen, zoals het indraaien van spaarlampen en zuiniger rijden, of door burenacties te organiseren waarbij gezamenlijk energie werd bespaard. Denk aan het organiseren van een klimaatbespreking, het uitvoeren van een energiescan en het opvragen van gezamenlijke offertes.” Bonuspunten waren er onder andere voor de Warme Truiendag (250 punten voor elke warme trui), een klimaatneutraal etentje (500 punten) en een uur het licht uitdoen tijdens Earth Hour (5000 punten). De campagne heeft mensen in beweging gezet, stelt Benschop. Ook haar eigen straat, waarmee ze op de zeventigste plaats eindigde. “Wij hebben een comité opgericht, waarmee we een elektrische deelauto gaan aanschaffen. Met twee omliggende scholen onderzoeken we of we zonnepanelen op 10.000 vierkante meter platte daken kunnen plaatsen. Ook willen we LED-verlichting in de parkeergarage en creëren we een afgiftepunt voor groenten- en fruitpakketten uit de stad.” Tot het einde bleef het spannend. De straat die op 16 mei Nick en Simon op de stoep kreeg, met een totaal van 481.037 punten, was Gironde in Leusden. Benschop ging er op bezoek. “Echt een ongelooflijk actieve straat, die het energieverbruik in de buurt flink heeft weten terug te dringen.”
De Dom van Utrecht in licht en donker Foto: Capital Photos
Gezichtsbepalende campagnes Het moest grootser, met gezichtsbepalende campagnes, zo besloten de samenwerkende provinciale milieufederaties een aantal jaren geleden. Dat is gelukt. Dankzij de ruimtecampagnes maakt Nederland zich zorgen over de teloorgang van de open ruimte. De Nacht van de Nacht 2008 die aandacht vroeg voor de schoonheid van de donkere nacht, trok ruim 20.000 bezoekers. De Waterschapsverkiezing mondde uit in een overwinning voor natuur en milieu en dankzij het Klimaatstraatfeest hebben overal in het land straatgenoten de handen ineen geslagen. Deze samenwerkingsprojecten laten zien wat het effect is als twaalf milieufederaties de krachten bundelen. Ook de federaties afzonderlijk hebben in 2008 bepaald niet stilgezeten. In dit jaarverslag vertelt elke milieufederatie een succesverhaal. Wat opvalt, is de toonzetting. De projecten zijn constructief en positief. Geen doemscenario’s, zoals het verhaal over het Klimaatstraatfeest aangeeft, maar op een stimulerende wijze concreet met elkaar aan de slag gaan. De belerende vinger kwam er nauwelijks nog aan te pas. Friesland en Limburg kozen er met hun stimuleringsprijzen bewust voor om koplopers in het zonnetje te zetten, in plaats van achterblijvers aan te pakken. En in plaats
van achteraf plannen af te wijzen, opereerden de milieufederaties bij voorkeur pro-actief. Ze kwamen vroegtijdig zélf met plannen en visies, zoals Flevoland met de Natuurboulevard en Noord-Holland met ‘LelyNatuur en Waterpark’. Overijssel koos er zelfs voor om haar achterban te trainen in het varen van deze nieuwe koers. In 2008 stak halverwege het jaar een maatschappelijke tegenwind op. Door een aantal incidenten raakten de milieuorganisaties in opspraak. Media en Tweede Kamer lieten zich twijfelachtig uit over het nut en de noodzaak van de milieubeweging. Deze krant laat zien dat ons werk ertoe doet. Natuur, milieu en landschap hebben een belangenbehartiger nodig. Anders sneeuwen ze onherroepelijk onder. We gaan door, dat is zeker. Ook mét elkaar. In 2009 sluiten de twaalf milieufederaties een nieuw samenwerkingscontract af. In 2008 is alvast teruggeblikt en tevreden geconstateerd dat alle partijen bij de samenwerking gebaat zijn. Toch kan het altijd beter. Hoe de overeenkomst eruit komt te zien, is nog ongewis. Duidelijk is wel dat het flexibeler wordt, zodat we sneller kunnen inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Elke tijd vraagt om een eigen aanpak.
Drenthe Bespaart met elkaar Wie surft naar www.drenthebespaart.nl, ziet op het beeldscherm de energiebrink verschijnen met huizen, mensen, en schapen in de wei. Een zeppelin met opdruk vliegt over. Het tafereel nodigt uit om het menu nader te bestuderen. Als eerste de knop ‘Het project’, waaruit blijkt dat de site onder meer handige tips bevat om energie te besparen, en een overzicht geeft van Drentse aanbieders van energiebesparende producten en diensten. Christiaan Teule van de Milieufederatie Drenthe stond aan de wieg van het initiatief. “De afgelopen jaren zagen we bij de milieufederatie verscheidene energieprojecten van Drentse gemeenten en bedrijven voorbijkomen gericht op de burger. Het aanbod was te versnipperd en er kwamen meerdere websites met grotendeels dezelfde boodschap. Met Drenthe Bespaart willen we het aanbod kanaliseren via één helder communicatiekanaal.” Het project is meer dan alleen de website. Het is vooral een samenwerkingsverband, een netwerk van alle twaalf Drentse gemeenten, de provincie, energiebedrijven, de milieufederatie en een zorg instelling. Geregeld zitten de partijen om tafel. Het netwerken werpt zijn vruchten af, constateert Teule. “Omdat de mensen elkaar inmiddels kennen, weten ze elkaar beter te vinden.” Juni 2008 ging het project officieel van start. Die dag werd in bijna alle gemeenten de vlag met het logo van Drenthe Bespaart gehesen. De site wordt sindsdien volgens Teule door vrij veel mensen bezocht. “Een half jaar na de opening stond de teller al op ruim 12.000 unieke bezoekers. Op de lijst met aanbieders van energiebesparende producten en diensten staan inmiddels 130 Drentse bedrijven.” Naast de site laat Drenthe Bespaart geregeld haar gezicht zien tijdens markten en open dagen. “Afgelopen najaar hebben we meerdere energie- en duurzaamheidsmarkten en open dagen van gemeenten bezocht.” Teule laat de website binnenkort onder handen nemen. Zo zijn de Drentse aanbieders straks ook via Google-maps te vinden. “Verder werken we aan de mogelijkheid om meterstanden online bij te kunnen houden. Het aantal partners was eind 2008 gestegen tot achttien. Binnenkort volgen nog meer partijen”, aldus Teule.
Noordvleugel: toprecreatie, topnatuur én toplandschap Ernest Briët van de Milieufederatie Noord-Holland is zeer gecharmeerd van het IJmeer en het Markermeer. “Een fantastisch landschap”, zegt hij enthousiast, “met het prachtige veenweidelandschap van Waterland, de metropool Amsterdam, het open water en het robuuste nieuwe land van Flevoland.” Toch kan het beter, zo blijkt uit de visie ‘LelyNatuur en Waterpark’, die december 2008 verscheen. Het gebied heeft in potentie enorm veel kwaliteiten in huis. De visie legt de lat hoog. Toprecreatie, topnatuur én toplandschap, dat is wat Briët wil bereiken, en met hem de vier andere maatschappelijke organisaties die zijn verenigd in de ‘Groene Noordvleugel’, namelijk Milieucentrum Amsterdam, Natuur en Milieu Flevoland, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Ruim een jaar eerder lanceerden ze gezamenlijk het concept van de Groen-Blauwe Vlinderstrik. Briët: “Deze visie is daar een uitwerking van. Wil de Noordvleugel haar internationale toppositie versterken - en hoogwaardige bedrijvigheid aan blijven trekken - dan vraagt dat tevens aandacht voor natuur, landschap en recreatie, die goed bereikbaar is voor stedelingen. We moeten stad en landschap als samenhangend geheel zien.” Wees voorzichtig met het unieke landschap, stelt Briët. Hij pleit ervoor om de huidige kwaliteiten te behouden en er nieuwe aan toe te voegen. De visie biedt een waslijst kansrijke kwaliteiten. Nieuw is bijvoorbeeld het Waterlandpark dat aan de noordrand van Amsterdam kan worden aangelegd. “Amsterdam is nu onvoldoende met het prachtige veenweidegebied verbonden. Als het aan ons ligt, komen in Waterland nieuwe fietspaden en kleinschalige aanlegmogelijkheden langs de dijken, zodat Amsterdammers ook via het water het gebied kunnen bereiken.” Meer naar het noorden, vlak onder de Houtribdijk, staat op de kaart van de visie LelyNatuur ingetekend, een nieuw ruig natuurgebied met moerassen, ooibossen en slibplaten.
Groene kerstman: ‘Ho, ho, ho, energiebesparen doe je zo’ Het was half december een opzienbarende verschijning in de binnenstad van Arnhem. In zijn oranje CityEl, een kleine elektrische auto, kwam al roepende ‘Ho, ho, ho, energiebesparen doe je zo’ een groene kerstman aangereden. Aan weerszijden liepen mannen in het zwart die folders uitdeelden. De groene kerstman kwam uit de koker van de Gelderse Milieufederatie. “Hij is ideaal om de klimaatboodschap over te brengen”, vertelt Thijs Belgers van de Gelderse Milieufederatie. “Hij riep mensen op na te denken over klimaatverandering, omdat de poolkappen smelten en zijn rendieren bij gebrek aan sneeuw de slee niet meer kunnen trekken. Vandaar de CityEl.”
Een positief en constructief verhaal, noemt Briët de inrichtingsvoorstellen. De visie is gestuurd naar een onafhankelijke Commissie van Deskundigen, onder voorzitterschap van de ex-rijkslandschapsarchitect Dirk Sijmons. “Onze stimulerende toekomstvisie is door de commissie en door andere partijen goed ontvangen. De ideeën worden meegenomen bij het uitwerken van het Urgentieprogramma Randstad.”
De Groene Kerstman is in december 2008 meerdere keren van stal gehaald. In Arnhem was het gezelschap op weg naar de Bijenkorf om ‘De Groene Pluim 2008’ uit te reiken. Belgers: “De meeste winkels laten hun deuren wijd openstaan, ook in de winter. De Bijenkorf doet dat niet en bespaart zo veel energie. We wilden het bedrijf presenteren als voorbeeld voor andere winkels. De actie leverde ons een goed verhaal in de Arnhemse media op. Belangrijker nog was de concrete toezegging van de Bijenkorf-directeur om het probleem te agenderen in het Arnhemse binnenstedelijk overleg.” In Nijmegen rende de Groene Kerstman de longen uit zijn lijf. “Hij deed samen met zestig rode kerstmannen mee met de jaarlijkse Kerstmannenloop. Onze groene won.” Belangrijkste taak voor de Groene Kerstman was het promoten van het Klimaatstraatfeest. Daarom dook hij op in Vorden en Nijmegen om deelnemende straten in het zonnetje te zetten. “In Vorden reed hij op een elektrische scooter naar een straat om een kerstpakket met LED-verlichting uit te reiken. In Nijmegen gebeurde dat per ligfiets.” Wie in december 2009 in Gelderland rondloopt, is alvast gewaarschuwd. De kans bestaat dat je ook dit jaar de Groene Kerstman tegen het lijf loopt.
2
“De Kwade Zwaan” - één van lidorganisaties van de Milieufederatie Noord-Holland Foto: Foto Natura maakt zich al jaren hard voor Waterland en een open en natuurlijk IJmeer.
Winkelcentrum Panningen wint Limburgse stimuleringsprijs Winnaar van de Stimuleringsprijs Duurzaam Winkelcentrum Limburg: Winkelcentrum Panningen. Dat staat met grote letters op de zilverkleurige plaquette, die 10 maart 2008 feestelijk is uitgereikt aan het Limburgse winkelcentrum. De jury loofde de gedrevenheid van de betrokkenen. “Dat Panningen won, heeft het winkelcentrum vooral te danken aan zijn maatschappelijke betrokkenheid”, vertelt Sandra Akkermans van Stichting Milieufederatie Limburg. “Het winkelcentrum biedt kansarmen, waaronder langdurig werklozen, de kans om werkervaring op te doen. Ook mensen met een verstandelijke beperking kunnen er aan de slag.’’ Een jaar eerder ging Panningen met twee andere winkelcentra de strijd aan: Makado Beek en Brunssum-Noord. Naast de roem streden ze om een bedrag van 5000 euro. Akkermans: “Met de stimuleringsprijs wilden we maatschappelijk verantwoord ondernemen onder de aandacht brengen. Niet door met een beschuldigende vinger te wijzen, maar door winkeliers uit te dagen en de koploper in het zonnetje te zetten.” Achter het initiatief schaarden zich de Kamer van Koophandel Limburg, het Hoofdbedrijfschap Detailhandel, de Provincie Limburg en de Hogeschool Zuyd. Studenten van de faculteit economie trokken de winkelcentra in om bezoekers en winkeliers te interviewen. De inventarisaties mondden uit in een lange lijst aanbevelingen, waarna de winkelcentra een jaar de tijd kregen om hun beste beentje voor te zetten. “Ze hebben van alles gedaan”, zegt Akkermans. “Meerdere winkels zijn doorgelicht met een energiescan, Makado Beek heeft met een papierpers fors bezuinigd op afval, Brunssum-Noord pakte de overlast rond het milieuperron met succes aan en heeft stappen gezet voor het verkrijgen van het Keurmerk Veilig Ondernemen.” Panningen ging met de hoofdprijs naar huis, de twee ‘verliezers’ kregen elk 1.000 euro. “Van dat geld kon het winkelend publiek tijdens een actie bij het winkelcentrum gratis de banden van hun STICHTING MILIEUFEDERATIE auto op de juiste spanning laten brengen.” LIMBURG
Zuid-Holland saneert verspreid liggend glas De Milieufederatie Zuid-Holland vraagt al lange tijd aandacht voor het zogeheten verspreid liggend glas. Dat zijn glastuinbouwbedrijven die alleen of in kleine groepen her en der in de provincie liggen. Een deel van deze tuinders kan de nieuwste ontwikkelingen niet bijbenen en wil stoppen. “De veelal verloederde locaties zijn een doorn in het oog van de natuur- en milieubeweging”, zegt Ellen Verkoelen van de Milieufederatie Zuid-Holland. “Het saneren van de inrichtingen zal het aanzicht van het landschap sterk verbeteren. Opruimen dient zowel het maatschappelijk als het economische belang. Tuinders die door willen gaan, kunnen elders in geconcentreerde glasgebieden een nieuw bedrijf starten.” De provincie Zuid-Holland heeft deze dubbeldoelstelling opgepakt. In het collegeprogramma is afgesproken om 246 hectare verspreid liggend glas aan te pakken door koude sanering of verplaatsing naar geconcentreerde glasgebieden. Verkoelen: “Wij juichen dit ambitieuze voornemen toe. De locaties zijn inmiddels aangewezen en de uitvoering opgepakt.” Een instrument om de sanering te financieren is de ‘ruimte voor ruimte-regeling’. Deze regeling maakt het mogelijk om de sloop van bedrijfsgebouwen te compenseren door de bouw van een nieuwe woning. “In theorie een mooi hulpmiddel”, zegt Verkoelen, “maar we moeten voorkomen dat het glas plaats gaat maken voor bakstenen. Veel gemeenten zien de vrijgekomen gronden als een kans om hun ambities op het terrein woningbouw, infrastructuur en bedrijvigheid een injectie te geven. Om binnen deze kleinschalige locaties meerdere functies te verenigen levert lang niet altijd een meerwaarde op. Beter is om robuuste natuurgebieden te ontwikkelen in plaats van her en der een schaamlapje groen.” De milieufederatie ondersteunt de saneringen actief en houdt de ruimtelijke kwaliteit nauwlettend in de gaten. “We denken mee in het vinden van betere oplossingen”, aldus Verkoelen.
19.277 Utrechtenaren tégen nieuwe snelwegen De startnotitie Ring Utrecht die Rijkswaterstaat begin december 2008 presenteerde, veroorzaakte in de Provincie Utrecht een storm aan protest. De reacties waren overweldigend, stelt Saskia Kluit van Natuur en Milieufederatie Utrecht. “Mensen waren echt ongelooflijk boos. En terecht. De geplande snelwegen doorkruisen drie Nationale Landschappen, meerdere woonwijken en het landgoed Amelisweerd. Utrechtenaren belden mij gefrustreerd op, zelfs thuis, en zeiden dingen als: ‘Twintig jaar geleden al probeerden we de snelweg door Amelisweerd tegen te houden’ en ‘Heb ik in Leidsche Rijn een woning gekocht met uitzicht op een groenstrook, krijg ik een snelweg door de voortuin.’’ Ook Kluit was onaangenaam verrast. “Nu al overschrijdt Utrecht langs 170 kilometer wegen de luchtkwaliteitsnormen. Ik plaats vraagtekens bij de gebruikte modelberekeningen. Zo zijn de effecten van het prijsbeleid, zoals rekeningrijden, maar zeer beperkt meegenomen, terwijl die in het Actieplan Luchtkwaliteit juist ervoor zorgden dat de normen gehaald kunnen worden.” In plaats van nieuwe wegen, pleit Kluit voor investeringen in openbaar vervoer, mobiliteitsmanagement en fietsbeleid. Een duurzaam pakket van maatregelen maakt volgens haar uitbreiding van wegen grotendeels overbodig. Natuur en Milieufederatie Utrecht kwam onmiddellijk in het geweer, en lanceerde met dertig andere organisaties, waaronder Natuurmonumenten, reizigersvereniging Rover en bewonersgroepen, de succesvolle actie ‘Tot hier en niet verder’. In mum van tijd ging de website www.utrechtsnelweg.nl de lucht in, waar bezoekers een petitie konden ondertekenen. Utrechtenaren gaven er massaal gehoor aan. Kluit: “Binnen twee maanden kregen we bijna twintigduizend handtekeningen binnen. Eind januari hebben we ze overhandigd aan de Tweede Kamer.” Ook al liet milieuminister Cramer door alle commotie al snel weten dat een snelweg door Amelisweerd ‘hoogst onwaarschijnlijk’ is, toch is het pleit nog niet beslecht. “Dit gaat waarschijnlijk nog jaren duren, we staan aan het begin van het proces”, zegt Kluit. Ze verzekert dat Natuur en Milieufederatie Utrecht de vorderingen nauwlettend zal volgen.
Aanbieding van een petitie door kinderen van de Boomhutclub uit Bunnik aan de Tweede Kamer Commissie voor Verkeer. Foto: Stijn Rademakers
3
Natuurboulevard Almere in 2026 Een natuurboulevard langs de kust van Almere, waarover in het jaar 2026 dieren, vogels en mensen flaneren. Dat is wat Natuur en Milieu Flevoland voor ogen heeft in haar visie ‘Natuurboulevard Almere’. “De visie laat niet alleen zien dat natuur en recreatie goed samengaan, maar maakt ook duidelijk dat je niet het water in hoeft om een gewaagd waterfront te ontwikkelen”, vertelt Kim Boerboom van Natuur en Milieu Flevoland. De Natuurboulevard is een uitwerking van de visie die Natuur en Milieu Flevoland in 2006 opstelde naar aanleiding van haar 20-jarig bestaan. Voor het opstellen van de visie ging Boerboom te rade bij onder andere Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en ANWB. “Op grond van hun wensen voor natuur en recreatie hebben we een kaart van de Natuurboulevard laten maken. Over de kaart is een fictieve wandelroute van 35 kilometer uitgezet, die begint bij de huidige Oostvaardersplassen.” Boerboom neemt ons als gids mee de toekomst in. “Vanaf de Oostvaardersplassen wandelen we via een brede ecologische verbinding naar de Lepelaarplassen. Alle natuurgebieden zijn in 2026 door robuuste ecologische verbindingen met elkaar verbonden. Bij de Lepelaarplassen liggen buitendijks nieuwe brede vooroevers, waar vogels volop rusten, broeden en ruien. Verderop langs de kust bij Almere Pampus zien we een kersvers watergebied met drijvende koepelwoningen en zonnewoningen die zijn gebouwd volgens de meest moderne Cradle to Cradle principes. Om de buitendijkse Natura 2000 gebieden te sparen, is hier landinwaarts een nieuwe dijk gebouwd, waarna de oude dijk is doorgebroken. Op deze dijkverlegging is door vele partijen enthousiast gereageerd. Versterking van de natuur en groei van de stad kan er goed samengaan.” Deze en andere toekomstflitsen zijn oktober 2008 gepresenteerd aan gemeenten, provincie en natuur- en milieuorganisaties. Adri Duivesteijn, wethouder van de gemeente Almere, ziet de plannen helemaal zitten, zo blijkt uit één van de vijf interviews achterop de kaart. “Ik deel het ambitieniveau dat wordt beoogd met de Natuurboulevard”, zegt Duivesteijn. Aan het woord komt ook Damiën, zes jaar oud. De huizen in het water met zonnepanelen vindt hij “het allercoolst”.
Groningse handtekeningen onder Deelnameverklaring Duurzaam Inkopen Ze stonden ervoor in de rij, op 2 september 2008 tijdens de Duurzame Dinsdag in het voormalige Gronings Natuurmuseum. Eén voor één ondertekenden tien gemeenten* en Groningen Seaports de Deelnameverklaring Duurzaam Inkopen van SenterNovem. Later dat jaar voegde de gemeente Leek zich ook nog bij het gezelschap. Met zes eerdere handtekeningen staat de Groningse teller op achttien. ”Al deze ondertekenaars gaan op ons verzoek hun inkoop- en aanbestedingsbeleid verduurzamen”, zegt Sander Berkepas van de Milieufederatie Groningen. Eigenlijk is het een herbevestiging, stelt hij. ”Het Rijk legt lokale overheden al een inspanningsverplichting op om in 2010 bij 75 procent van hun inkopen duurzaamheid mee te nemen.” De gemeenten zover krijgen dat ze ondertekenen, bleek niet altijd even gemakkelijk. De kunst was het eerste schaap over de dam te krijgen. Berkepas: “Daarna volgden er meer. De week voor de bijeenkomst kregen we nog verscheidene aanmeldingen binnen.” De handtekeningen zijn gezet tijdens een bijeenkomst van de Milieufederatie Groningen en het CMO Groningen. “De opkomst was groot”, blikt Berkepas terug. “Er waren workshops van onder andere SenterNovem, gemeente Groningen, MVO Nederland en de Rabobank. Daarnaast was er een bedrijvenmarkt om vraag en aanbod bij elkaar te brengen.” De maanden erna hebben de organisaties werk gemaakt van het duurzaam inkoopbeleid, zo blijkt na een belronde van Berkepas. Zo formuleerde de gemeente Winschoten nieuw beleid en organiseerde ze interne workshops en een handreiking. “Met de ondertekening krijgen duurzame eisen in verscheidene gemeenten een meer structurele plaats binnen de gemeentelijke inkoop”, legt Berkepas uit. Dat is ook het geval bij Groningen Seaports, de beheerder van de haven van Delfzijl, de Eemshaven en de aangrenzende industrieterreinen. “Na de ondertekening hebben ze een duurzaamheidcoördinator aangesteld, die het duurzaam inkopen gestructureerd gaat aanpakken.” * Winschoten, Eemsmond, Loppersum, Scheemda, Winsum, Zuidhorn, Stadskanaal, Reiderland, De Marne en Veendam
Positief en hip tijdens Sinnewiken 2008 De Friese Milieu Federatie kwam in de zomer van 2008 naar de mensen toe. Van eind mei 2008 tot eind juni toerde het evenement Sinnewiken langs zeven Friese gemeenten. Klimaatverandering en energie waren de thema’s, hip en positief de benadering. Rob uit de Bosch van de Friese Milieu Federatie: “We wilden geen negatief verhaal. Geen doemscenario’s, maar laten zien wat mensen zelf concreet kunnen doen om klimaatverandering tegen te gaan. Ook geen belerende vinger naar vervuilende bedrijven, maar prijzen voor klimaatvriendelijke ondernemers. Tijdens de Sinnewiken hebben 35 bedrijven de Sinnestriel prijs ontvangen.” Bij elke deelnemende gemeente sloeg de karavaan twee dagen de tenten op voor een klimaatfestival. Uit de Bosch schetst het programma dat bestond uit educatie, cultuur, informatie, sport en entertainment. “Er was veel te beleven. Zo stond er een rijsimulator van de campagne ‘Het Nieuwe Rijden’, konden mensen de spanning van hun autobanden laten controleren, waren er LED-lampen te koop met korting en waren er theatervoorstellingen en klimaatquizzen. Speciaal voor de kinderen deden twee acteurs educatieve proefjes en experimenten. Fun-science heet dat.” Een groot succes vond Uit de Bosch de ‘Mini Sinneboatrace’, de kleinere scholierenuitvoering van de inmiddels bekende Frisian Solar Challenge. In aanloop naar het festival konden basisscholen bouwpakken met zonnepanelen aanvragen. In een grote opblaasbare bak van drie bij zeven meter op het festivalterrein gingen de scholieren vervolgens met hun zelfgemaakte boten de strijd aan. Uit de Bosch: “In sommige gemeenten deden vijftien teams mee aan de voorrondes. De finale was op zondag 22 juni 2008 in de Prinsentuin in Leeuwarden.” De dag ervoor vond als afsluiting van de Sinnewiken in Leeuwarden een popfestival plaats, met Friese bands als Chaplin, die de song Here’s Life bewerkte als SinnewikenSong. “Het popfestival was klimaatneutraal, de stroom werd gecompenseerd met een Friese windmolen”, aldus Uit de Bosch.
4
Brabantse oerbomen De Eikenhakhoutstoof in de Loonse en Drunense Duinen oogt majestueus. De boomsoort is een echte Brabantse autochtoon: hij hoort bij Brabant, in ieder geval al vanaf de laatste IJstijd, zo’n 15.000 jaar geleden. Dat is opmerkelijk, zo blijkt. “Inlandse bomen en struiken zijn een zeldzaamheid geworden”, constateert Ben van Dinther van de Brabantse Milieufederatie. Hij somt een aantal soorten op die in de verdrukking zijn gekomen: de wilde mispel, de meidoorn, de wilde roos en de zwarte els. Reden voor de Brabantse Milieufederatie om ze in bescherming te nemen. “Inheemse soorten horen hier thuis. Ze zijn niet alleen ecologisch waardevol en behoren tot ons Brabants erfgoed, ze zijn ook veel beter bestand tegen ziektekiemen. Onze meidoorn heeft bijvoorbeeld geen last van perenvuur. De Italiaanse wel. De autochtone fladderiep is niet vatbaar voor de iepziekte, die momenteel zoveel schade aanricht onder de allochtone iepen.” Om te weten waar de schaarse autochtone bomen en struiken nog staan, liet Van Dinther ze door twee bureaus in kaart brengen. De conclusie was schokkend: slechts drie procent van de Brabantse beplanting bleek inheems, en werd ook nog bedreigd in haar voortbestaan. “Een vrij urgent probleem”, concludeert Van Dinther. De resultaten van de onderzoeken zijn november 2008 gepresenteerd tijdens een studiedag, waar tachtig betrokken overheden, terreinbeheerders en waterschappen aanwezig waren. Opvallend veel, vindt Van Dinther, die daarmee aangeeft dat het onderwerp leeft. “Tijdens de studiedag is door iedereen een manifest opgesteld, waarin de aanwezigen zich uitspreken voor het behoud van de bestaande autochtone beplanting. Een goed natuurbeheer is daarvoor essentieel. Nu worden inheemse bomen soms aangeknaagd door grote grazers. Naast een goed beheer, is het belangrijk om het areaal te vergroten. Hiervoor is inmiddels een kweekprogramma uitgevoerd om vruchten en stekken van zeldzame soorten op te kweken.” De eerste nieuwe inheemse bomen en struiken hebben zich inmiddels in de Brabantse bodem geworteld.
Energiebesparing voor en door minima Een jaarlijkse besparing van 260 euro op de energienota. Die kans bood het project ‘Energie Sociaal’ aan huishoudens in Borsele met een laag inkomen. Mensen met een laag inkomen hebben vaak geen geld voor energiebesparende maatregelen, maar kampen wel met een relatief hoge energierekening. “Dankzij ons project hebben in totaal 370 huishoudens met elkaar 237 ton aan CO2 bespaard”, vertelt Ilse Pama van de Zeeuwse Milieufederatie. De huishoudens kregen in 2008 twee keer een energieconsulent over de vloer. “De consulenten waren elf langdurig werklozen, die speciaal voor dit project werden opgeleid. Ze kregen zo de kans om werkervaring op te doen. Dankzij die ervaring hebben zes consulenten inmiddels betaald werk en zitten er drie in een werkervaringstraject.” De eerste keer dat de consulenten bij de minima op bezoek kwamen, vulden ze samen met de bewoners een uitgebreide vragenlijst in. Pama: “De antwoorden zijn ingevoerd in een computer, waarna een rekenmodel aangaf welke adviezen het meeste soelaas boden. De adviezen zijn tijdens het tweede bezoek besproken. Daarnaast ontvingen de deelnemers een gratis energiebox, gevuld met energiebesparende producten waar ze écht iets aan hadden. Het ene gezin had bijvoorbeeld behoefte aan tochtstrips, het andere aan spaarlampen en een waterbesparende douchekop.” Uit de adviezen rolde het bedrag van 260 euro, mits alle producten uit de energiebox werden gebruikt en alle adviezen opgevolgd. Na afloop van het project hebben de energieconsulenten ter evaluatie een veertigtal mensen gebeld. “De reacties waren positief. Tips die aansloegen, waren bijvoorbeeld het luchten van het huis en het wassen op 40 graden”, aldus Pama. Voor dit project werkte Pama samen met de gemeente Borsele en het energiebedrijf Delta. De aanpak was zo succesvol, dat Pama inmiddels met een aantal andere Zeeuwse gemeenten in gesprek is voor een vervolg. “Meerdere gemeenten willen er binnenkort mee aan de slag gaan.”
5
Burgerparticipatie vereist cultuuromslag van beide kanten Burgers moeten tijdig worden betrokken bij ruimtelijke plannen. Dat is de kern van de Overijsselse ‘Visie op ruimte’, die begin 2008 in krantvorm verscheen. Willem Seine van Natuur en Milieu Overijssel beschrijft dat op dit moment twee ontwikkelingen samenkomen. “Enerzijds biedt de nieuwe Wet ruimtelijke ordening, die 1 juli 2008 van kracht werd, gemeenten meer vrijheden. Anderzijds worden burgers mondiger en maken ze zich zorgen over de ruimtelijke kwaliteit. Onze conclusie ligt voor de hand: laat burgers op lokaal niveau meedenken bij gebiedsontwikkeling.” Meedenken vereist een cultuuromslag van beide kanten, laat Seine weten. Zowel van gemeenten als van lokale natuur- en milieuorganisaties, die veelal de gemeentelijke plannen afwachten en vervolgens afwijzen. Het gevolg: verhitte gemoederen, burgers op de barricaden en slepende rechtszaken. Beter is, volgens Seine, om pro-actief en constructief de gemeente te benaderen. Om lokale groepen deze nieuwe rol eigen te laten maken, organiseerde de milieufederatie in het najaar van 2008 de cursus ‘Jouw Omgeving In Beweging’. “Veertig vrijwilligers werden tijdens drie avonden inleidingen bijgepraat over ruimtelijke ordening, ruimtelijke kwaliteit, gemeentelijke planprocessen en proactieve burgerparticipatie. Ze kregen tips als ‘ontwikkel een eigen visie’ en ‘probeer coalities te vormen’.” De vrijwilligers vonden de cursus een groot succes, zo blijkt uit de evaluatie. De visie en de cursus zijn onderdeel van het project ‘Lokale Ontwikkelkracht’ van Natuur en Milieu Overijssel, Het Oversticht, Landschap Overijssel en Provincie Overijssel.
Ruim 20 klimaatneutrale producten Een van de projecten van de HIER-campagne voor een beter klimaat, is het ontwikkelen van klimaatneutrale producten en diensten. ‘Klimaatneutraal’ betekent dat er geen negatief effect is op het klimaat. De samenwerkende milieufederaties hebben in de afgelopen jaren zoveel mogelijk bedrijven en maatschappelijke organisaties gestimuleerd om mee te doen. Ruim twintig ondernemers hebben met steun van de milieufederaties een klimaatneutraal product of dienst op de markt gebracht. De producten zijn te herkennen aan het HIER-logo.
Gratis handleiding Op basis van de ervaringen uit het project is een Handleiding klimaatneutrale producten voor ondernemers ontwikkeld. Deze handleiding laat zien welke stappen nodig zijn om tot een klimaatneutraal product of dienst te komen. Op de website www.hierisklimaatneutraal.nl kan de handleiding gratis gedownload worden.
Klimaatneutrale producten: Redbeans koffie Gulpener Bierbrouwerij Taxi Nuis De Kleinste Soepfabriek Kampeerterrein de Boschplaatse P&P Projects
Vijf campings in Drenthe Vakantiekaart Taxi en meer Greenchoice Aarde-werk De Kleine Aarde Magazine XS4all Amsterdam-Dakar
Absolute Music Rockgroep Normaal Holland Hotels Sapa Pole Products Heuga Klimaatneutraalgroep Green Seat NUON
HydroHuisman Rozenkwekerij De Bierkreek Ben & Jerry’s Riesjard Schropp fotografie Valmont BV Milieufederaties Kwekerij de Wieringermeer Turkiye Smai Kalkinma Bank
In het voorjaar van 2009 zijn de gemeenten aan de beurt. Seine: “Voor gemeenten organiseren we een symposium, waarin wij onze visie presenteren. Weten gemeenten en groepen elkaar de komende jaren vroegtijdig te vinden, dan levert dat betere plannen op die zonder vertragingen worden uitgevoerd. Daar ben ik van overtuigd.”
Nieuwe website samenwerkende milieufederaties De gezamenlijke website van de provinciale milieufederaties is in een nieuw en meer eigentijds jasje gestoken. Het uiterlijk, de inhoud en de techniek zijn stevig onder handen genomen. Zo staat bovenaan het scherm een aantrekkelijk ogende flash-animatie, die belangrijke projecten van de samenwerkende milieufederaties voor het voetlicht brengt. Na elkaar verschijnen berichten over het Klimaatstraatfeest, Verknipt landschap en de Groene Peiler. De website is uitgerust met een geavanceerd contentmanagementsysteem (CMS), waarmee de informatie eenvoudig kan worden toegevoegd en aangepast. Bezoekers kunnen onder andere het laatste nieuws bekijken, de publicaties inzien, informatie lezen over de afzonderlijke milieufederaties en met trefwoorden de gehele site doorzoeken. Het adres: www.natuurenmilieunederland.nl
COLOFON Juli 2009 De Provinciale Milieufederaties Contactadres: De Provinciale Milieufederaties Rita Kwakkestein Hamburgerstraat 28 A 3512 NS Utrecht Telefoon: 030-2348285/030-2348214 Email:
[email protected] Website: www.natuurenmilieunederland.nl Tekst: Addo van der Eijk Eindredactie: Gerrit Geerds Grafische vormgeving: FisK, Oenkerk Foto’s: milieufederaties Druk: Rekladruk, Giekerk
IJsproducent Ben & Jerry’s, dochter van Unilever, gaat helemaal klimaatneutraal. Alle smaken die zij in Europa op de markt brengt, inclusief de bekertjes waar het ijs in zit, worden klimaatneutraal geproduceerd.
6
Stichting De Provinciale Milieufederaties staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te Utrecht onder nummer 41266143 en heeft het CBF-Keurmerk.
Verlichte en onverlichte Martinitoren in Groningen Foto: Capital Photos
De Nacht van de Nacht 2008: ruim 20.000 bezoekers. Tijdens de Nacht van de Nacht 2008 trokken ruim twintigduizend mensen er in het donker op uit. Er vonden zo’n 250 ‘duistere’ evenementen plaats in alle provincies. Ook doofden honderdtwintig gemeenten en tientallen bedrijven samen duizenden lampen. De Dom, Euromast en alle vestigingen van IKEA stonden in het donker, samen met honderden kantoren, kerken, bruggen, torens en monumenten. Met de Nacht van de Nacht vragen de organisatoren, de samenwerkende milieufederaties en Natuur en Milieu, aandacht voor de schoonheid van de donkere nacht. Zij willen hier-
mee bereiken dat onnodige verlichting uitgaat en dat bedrijven, gemeentes en provincies permanent beleid gaan voeren waarbij duisternis voorop staat. Niet alleen levert dat een energiebesparing op, bovenal is het beter voor mens en dier. Op 24 oktober 2009 vindt de vijfde Nacht van de Nacht plaats. voor die tijd revolutionaire standpunt kwam dat de zon het middelpunt van het heelal was en niet de aarde. De paus verbood uiteindelijk al zijn boeken en Galilei werd veroordeeld tot eeuwige gevangenisstraf in het Vaticaan.”
Dit jaar passeerde de Nationale Postcode Loterij de grens van 2,7 miljard euro voor goede doelen sinds haar oprichting in 1989. Er is geen andere loterij die 50 procent van haar inleg afdraagt aan goede doelen. In totaal heeft de loterij 66 goede doelen die werkzaam zijn op het gebied van natuurbehoud, milieubescherming, ontwikkelingssamenwerking, mensenrechten en sociale cohesie. De samenwerkende 12 milieufederaties hebben sinds 1996 een bedrag van 27,4 miljoen euro van de Postcode Loterij ontvangen. Het succesvolle format van de Postcode Loterij werkt inmiddels ook in andere landen. In Zweden bestaat de Svenska Postkod Lotteriet en in Engeland en Schotland: de People’s Postcode Lottery. Groten der aarde zoals Mandela, Clinton en Blair zeggen dat de Postcode Loterij helemaal top is. Boudewijn Poelmann bedacht 20 jaar geleden het concept van de loterij. Een interview. Boudewijn Poelmann, oprichter van de Nationale Postcode Loterij
‘Het klimaatprobleem is hèt probleem, sociale cohesie niet’ Op de bijeenkomst die de Postcode Loterij onlangs met Tony Blair organiseerde, stelde u dat er geen andere toekomst denkbaar is dan een duurzame toekomst. Kunt u dit wat nader toelichten? “Ik begrijp zo langzamerhand niet meer dat mensen niet begrijpen dat een duurzame toekomst de enige toekomst is. Iedereen weet dat over 50 jaar de olie op is. Ik hoorde gisteren dat over 40 jaar het Nederlandse gas op is. Dan is er maar één oplossing: kiezen voor duurzame energiebronnen als zon en wind. Als je wilt voorkomen dat de wereld aan zeespiegelstijging of andere rampen ten onder gaat, kies dan nu voor die duurzame weg en doe het goed!” De Nationale Postcode Loterij haalt Clinton en Blair naar Nederland om het klimaatprobleem op de maatschappelijke agenda te zetten. De Nederlandse regering doet dat niet, het bedrijfsleven doet dat niet, maar de Postcode Loterij wel. Hoe kan dat? “Het hele politieke systeem beweegt totaal niet. Een voorbeeld. In Duitsland is een wet aangenomen die het voor particulieren die zelf duurzame energie opwekken, mogelijk maakt om stroom terug te leveren aan het elektriciteitsnet voor een bepaald bedrag. Gevolg is wel dat Duitsland, qua inwonertal vijf keer Nederland, al voor 20% duurzaam is, terwijl wij op 5 à 6 procent zitten. Wij hopen in 2020 op 20% duurzaam te zitten. Dat is toch te zot voor woorden. Alles was onze politici hoeven te doen is een wetje aan te nemen. Wat zitten we nou te klungelen?” “Ander voorbeeld. Op de bijeenkomst met Blair sprak ook de Amerikaan Bill Gross van eSolar. Hij bood aan om heel Nederland van duurzame elektriciteit te voorzien tegen de huidige prijzen. De enige garantie die hij vroeg, was dat de kilowattuurprijs de komende 15/20 jaar niet zou zakken beneden de 18 cent. We betalen nu 21 cent per kilowattuur. Als ik Balkenende of Cramer was dan zou ik hem even bellen.” Uit onderzoek van 21minuten.nl, een internetonderzoek waar ruim 70.000 Nederlanders aan hebben meegedaan, blijkt dat Nederlanders zich het meest zorgen maken over onderwerpen die hen dichtbij en op korte termijn raken. Voor de meeste Nederlanders is klimaatverandering en milieu daardoor niet de grootste zorg. Sociale problemen (o.a. criminaliteit en integratie van allochtonen) en de recessie worden belangrijker geacht. “Ik bestrijd de uitkomsten van dit onderzoek niet. Maar ….we krijgen de gevolgen van het klimaatprobleem wel op ons brood. De komende jaren zullen we de nodige rampen zoals de orkaan Katrina in 2005 in New Orleans, voor onze kiezen krijgen. Het is toch niet zo moeilijk om de feiten onder ogen te zien. Het voelt een beetje zoals Galilei zich in de 17e eeuw gevoeld moet hebben toen hij tot het
“Integratie is een probleem, maar de echte problemen van de wereld zijn: armoede, oorlog inclusief de mensenrechtenproblematiek en het klimaatprobleem. Ja, als je in een buurt met sociale problemen woont dan heb je een groot probleem. Maar dan ga je toch gewoon verhuizen. Er wordt dan tegengeworpen dat er wijken zullen ontstaan met alleen maar Marokkanen. Nou en. De grootste smeltkroes op aarde is New York. Wat hebben ze daar gedaan? Helemaal niks. Iedereen mocht wonen waar hij of zij maar wilde. Zo ontstond er een Marokkaanse buurt, een joodse buurt, een Griekse buurt etc. Dat gaat prima. Laat iedereen lekker zijn eigen cultuur hebben en respecteer dat. Voor de Tweede Wereldoorlog hadden we in Amsterdam en Rotterdam grote joodse buurten met eigen synagogen, eigen slagers, eigen gewoonten en rituelen. Daar had toch niemand moeite mee. Hoezo integratie? Het woord bestond niet eens.” “Er wordt in Nederland niet op grote schaal gediscrimineerd. Nederlanders hebben er wel bezwaar tegen als mensen uit andere culturen zich niet aan fundamentele waarden van onze samenleving houden. Als je die niet wilt respecteren, ja dan heb je een probleem.” “Als Nationale Postcode Loterij hebben we in 2006 sociale cohesie als thema opgenomen. Vijf beneficiënten houden zich met dit thema bezig: de fondsen Oranje Fonds, Skanfonds en Stichting DOEN, en de organisaties Humanitas en Stichting Buurtlink. Sinds 2006 hebben we 84.012.929 euro aan deze goededoelenorganisaties afgedragen.” Premier Balkenende zei het op het Goed Geld Gala op 5 februari treffend: “Meedoen aan de Postcode Loterij betekent dat al die goede doelen kunnen blijven werken aan het vergroten van betrokkenheid. En dat is toch wat we allemaal willen. Een betrokken, leefbare samenleving. Een samenleving met een hart.”
7
waterbeheer krijgt een stem in krijgt Fryslân! een stem!
Water Natuurlijk boekt winst in waterschapsverkiezingen De waterschapsverkiezing van november 2008 mondde uit in een indrukwekkende entree voor de nieuwe waterpartij Water Natuurlijk. Landelijk haalde de partij 101 van de 502 te vergeven zetels en in tien van de 26 waterschappen de meeste stemmen. “Na de onderhandelingen zit deze partij in 18 van de 26 waterschappen in het Dagelijks Bestuur”, stelt Alex de Meijer van de Gelderse Milieufederatie tevreden vast. De verkiezing was anders dan anders. “Voor het eerst konden mensen niet meer stemmen op individuele kandidaten, maar – net als voor de Tweede Kamer - op kandidaten van partijen”, legt De Meijer uit.
De nieuwe aanpak vergde een nieuwe partij, die Water Natuurlijk werd gedoopt. Een brede coalitie van natuur-, milieu- en recreatieorganisaties - waaronder de provinciale milieufederaties - stond aan de wieg en ondersteunde de partij bij de oprichting, opstellen het verkiezingsprogramma en Fryslân Wetterlân: veilig én mooi. Dat kan het heel goedvansamen. Door verstandig de campagne. De Meijer ondersteunde dit proces onderhoud van dijken, maar vooral ook door water te geven. de praktijk vanuitde de ruimte milieufederaties. MetIn succes. Natuur en milieu hebben in de waterschapsbesturen een blijkt dit het beste antwoord op de klimaatverandering. waterbeheer stevige stemNatuurlijk gekregen. Ondanks het succesleidt wil De Meijer de verwachtingen ook wat temperen. Een bovendien tot meer natuur en een mooier landschap. Water gaat Natuurlijk Fryslân is de zetels naar het (agraNederland waterland: veilig én mooi. Dat kan kwart heelvan goed samen. automatisch Door verstandig risch) bedrijfsleven. VoorGea verkiezing bestond de waterschapspartij zichvooral hiervoor It ruimte Fryske en deHet andere onderhoud van dijken,die maar ookgaat doorinzetten. water de tedeze geven. op grofweg twintig procent uit groene bestuurders. een natuurlijke wijze op te vangen. In de praktijk blijkt goed antOnze slogan voordit dezeeen verkiezing ‘herstel natuurorganisaties steunen de lijst. Zij roepen u op hetzelfde te heel doenluidde tijdens de het evenwicht’. De partij Water Natuurlijk heeft een fanwoord op de klimaatverandering. Natuurlijk waterbeheer leidt tot meer natuur waterschapsverkiezingen in november. tastische entree gemaakt maar van een evenwichen een mooier landschap. tige vertegenwoordiging is helaas nog lang geen sprake.
Roel de Jong, Lijsttrekker Water Natuurlijk Fryslân Wat vinden Nederlanders ervan? Het project ‘De Groene Peiler’ peilt wat er leeft onder de Nederlanders. Dankzij diverse wervingsacties is het aantal panelleden in 2008 fors gestegen van 700 naar ruim 4000 mensen, die online hun mening gaven over actuele onderwerpen. De leden zijn in 2008 drie keer geraadpleegd. Eén van de enquêtes was Het Groene Peil, een barometer die de groenheid van ‘De Nederlander’ meet. Deze peiling bevestigde dat Nederlanders vooral milieumaatregelen nemen die ook financieel aantrekkelijk zijn. De tweede peiling bracht in beeld wat de panelleden zelf doen om het klimaatprobleem aan te pakken. De waterschapsverkiezing was de aanleiding voor de derde enquête. Een greep uit de standpunten: 80 procent vindt dat polders onder water mogen worden gezet en 80 procent is van mening dat bij de aanleg van dijken meer rekening moet worden gehouden met de kwaliteit van de natuur en landschap. Naast de landelijke peilingen verstuurden zeven milieufederaties specifieke enquêtes naar de leden uit hun provincie. Overijssel peilde bijvoorbeeld de behoefte aan natuurlijk ingerichte speelplaatsen, Brabant bevroeg de leden over de streekgebonden voedselproductie en Zuid-Holland over de komst van een nieuwe kolencentrale. In Drenthe hielpen de panelleden mee om de verrommeling door bedrijventerreinen in beeld te brengen.
Wielrenner Patrick Tolhoek opent het Zeeuwse Meldpunt van verrommeling. Rechts op de foto: Geertje van der Krogt van de Zeeuwse Milieufederatie
Volgende stap: verrommeling aanpakken Dat het landschap onder druk staat, maakte de campagne Zuinig op ruimte de afgelopen jaren duidelijk. “Onze ruimtecampagne heeft het thema op de agenda gezet”, vertelt Geertje van der Krogt van de Zeeuwse Milieufederatie. Iedereen erkent inmiddels het probleem. Overheden, politici, bedrijfsleven en burgers maken zich zorgen over de teloorgang van de open ruimte. Maar wat nu? Wie doet er iets aan, wie lost de verrommeling op? De provinciale milieufederaties pakten de handschoen op, en lanceerden in 2008 de campagne Verknipt Landschap. “We willen de verrommeling nu daadwerkelijk aanpakken. Voor een aantal concrete gevallen gaan we onderzoeken hoe de verrommeling is ontstaan en wat er aan te doen is.”
8
Om te beginnen openden de milieufederaties een nieuw meldpunt, waarvoor de bruikbare meldingen uit de ruimtecampagne als basis dienden. Oktober 2008 ging de nieuwe website www.verkniptlandschap.nl de lucht in. BN’er Harm Edens gaf de aftrap door zijn verrommelingsvoorbeeld in te voeren: een bedrijventerrein bij Staphorst aan de A28. Dankzij de inzet van de twaalf milieufederaties - die hun achterban en de media inschakelden - volgden een vijfhonderdtal meldingen, variërend van borden langs de snelweg tot vakantieparken. “Voor sommige meldingen is het kwaad nog niet geschied. Het zijn onzalige plannen, die in de nabije toekomst verrommeling gaan veroorzaken.” Als voorbeeld noemt Van der Krogt de geplande nieuw-
bouwwijk in het Nationaal Landschap Walcheren. Zelf meldde ze het Evides-gebouw in de Zeeuwse ’s Gravenpolder. “Een ontzettend lelijk ding, midden in het open landschap. Volkomen misplaatst.” Of Van der Krogt’s melding wordt aangepakt, is aan de bezoekers van de website. “Per provincie nomineren we zes voorbeelden, waar bezoekers op mogen stemmen. Zo komen we tot een top-3 van verrommelde plaatsen, waarvoor de milieufederaties in 2009 een maatregelenpakket gaan opstellen.” Haalt het Evides-gebouw de top-3, dan heeft Van der Krogt alvast enkele suggesties. “Ze zouden het gebouw met beplanting landschappelijk in kunnen passen. Maar beter hadden ze het er nooit neergezet.”
