GLOBALE INFO Geschiedenis...in vogelvlucht
1300 - 1800 In het feodaal stelsel duikt de naam Schoonbeek voor het eerst op als leen van het graafschap Loon. De ons gekende oudst geschreven melding van Schoonbeek dateert van januari 1333 en is afkomstig van de abdis van Herckenrode, Margareta van Steyne die oorkondt dat "Jan de Herden de Scoenbeek en Elisabeth, zijn vrouw, aan de abdij van Herkenrode vijf bunders grond gegeven hebben. Dit goed, te Schoonbeek gelegen, hielden zij in leen van Daniel de Scoenbeke, schildknaap."
Schoonbeek was in bovengenoemde periode gekend als gehucht van de gemeente Bilsen. Tot aan de franse revolutie behoorde Schoonbeek tot het rechtsgebied van de "buitenbank(1)" van Bilsen. In het rijksarchief te Hasselt worden de archieven van het "Laathof van Schoonbeek" bewaard bestaande uit 13 registers (rol-, gicht- en cijnsregisters (2)) uit de periode 1485-1728. Wanneer je de toenmalige bevolking van Schoonbeek bekijkt ten opzichte van deze archieven kom je tot de conclusie dat tot enkele decennia na de franse revolutie het leven van de Schoonbekenaren nauw verbonden was met het kasteel van Schoonbeek. In 1664 stonden in Schoonbeek 28 huizen bewoond door 143 mensen. In 1735 waren er 36 huizen en 168 inwoners.
Hieronder zie je Schoonbeek op de Ferrariskaart (3) uit 1777. De geel/zwarte indicatie is de locatie van de huidige school. Het tweede kaartje is de Ferrariskaart gelaagd met de huidige toestand. (Bron: AGIV/Geopunt).
Basisschool De Wilg Schoonbeek, Schoolstraat 45, 3740 BILZEN
1
Basisschool De Wilg Schoonbeek, Schoolstraat 45, 3740 BILZEN
2
1800 - 1945 Het kasteel van Schoonbeek werd in 1780 gekocht door Graaf J. de Preston, zoon van een Lord rijksgenoot van Ierland. Tijdens de Franse revolutie verliet Graaf de Preston het land. Gezien hij Ier was, werd hij niet behandeld als uitgewekene maar als vreemdeling. Zijn goederen werden niet verbeurd verklaard. Zijn dochter Gravin Maria Clementina de Preston huwde met Graaf Armand de Renesse. Van deze laatsten is hun zoon Graaf Theodoor de Renesse(1854 - 1927) bekend gebleven als o.a. burgemeester van Beverst (vanaf 1898) en gouverneur van de provincie Limburg (vanaf 1919). Bij Koninklijk Besluit van 16 april 1878 werden de gehuchten Holt, Laar en Schoonbeek van Bilzen afgescheiden en gevoegd bij de gemeente Beverst. Eerder in 1837 had Mgr. Van Bommel, Bisschop van Luik het gehucht Schoonbeek toegevoegd aan de kapel van Beverst. Op vlak van basisonderwijs waren de kinderen van Schoonbeek vanaf de tweede helft van de 19de eeuw aangewezen op de scho(o)l(en) in Beverst. De bereikbaarheid (afstand en toestand van de wegen) werd echter ervaren als een probleem. De bevolking leefde tot begin van de twintigste eeuw van landbouw en dienstverlening aan het kasteel. Vanaf 1900 ( 1917 start productie mijn Winterslag) trekken een aantal mannen naar de mijnen en naar de staalindustrie in het Luikse. Dit laatste werd in de beginperiode echter sterk ontmoedigd door de kasteelheer en de kerkelijke overheid omwille van het socialisme in deze streken. Ook het graven van het Albertkanaal vanaf 1930 was een bron van tewerkstelling in onze streken. In 1804 tellen we 43 huizen en 242 inwoners in Schoonbeek. In 1856 zijn er 60 huizen en 306 inwoners. Na de Franse revolutie werden per kanton burelen voor weldadigheid opgericht (In 1926 omgevormd tot "Armenbureel" per gemeente, later C.O.O. vanaf 1976 O.C.M.W.). In 1805 zien we dat in Schoonbeek 11 behoeftigen waren.
Hieronder zie je Schoonbeek op de Vermaelenkaart (4) uit de periode 1846-1856. De geel/zwarte indicatie is de locatie van de huidige school. Het tweede kaartje is de Vermaelenkaart gelaagd met de huidige toestand. (Bron: AGIV/Geopunt).
Basisschool De Wilg Schoonbeek, Schoolstraat 45, 3740 BILZEN
3
Na 1945 De periode kort na Wereldoorlog 1945 is gekend om een aantal sociale en democratische verwezenlijkingen. In Schoonbeek ontstond in die periode een streven van de plaatselijke bevolking naar meer eigenheid en lokale infrastructuur. Mede dank zij de kerkelijke overheid werden : - In 1952 de bouw aangevat voor een Basisschool te Schoonbeek (op de huidige locatie). Ze werd een jaar later in gebruik genomen. - In 1953 werd een voetbalclub opgericht toen met de naam "Eendracht Schoonbeek". Zij bleef tot op heden actief op de huidige locatie. - In 1960 werd met eigen middelen en met werkkracht van de plaatselijke bevolking een hulpkerk gebouwd. Zij werd ingewijd in 1961 door de hulpbisschop van Luik (Bisdom Hasselt bestond toen nog niet). Deze hulpkerk werd afgebroken in 1994/1995. Ze stond in de Schoonbeekstraat nummer 5 waar nu een woning is gebouwd. Met de komst van de industrie Genk-Zuid (vanaf 1960) nam de gemeente Beverst een aantal initiatieven voor verbetering van wegeninfrastructuur en woongelegenheid. De woongebieden Jonkherenbos en Leenveld werden verwezenlijkt. Basisschool De Wilg Schoonbeek, Schoolstraat 45, 3740 BILZEN
4
Vanaf 1970 begon ook het verenigingsleven zich apart te organiseren o.a. door zich af te scheiden van Beverst. De eersten waren hierbij de Jeugdverenigingen (Schorave, nu gekend als Schoravescouts) gevolgd door K.W.B., KVLV, KBG (nu OKRA). Op initiatief van Schorave en met hulp van volwassenverenigingen ontstond het Jeugdhuis in 1976. In 2005 werden de gebouwen gerenoveerd en werd tevens een nieuwbouw voor de scouts gebouwd.
In 1978 werd Schoonbeek erkend als zelfstandige parochie binnen de Katholieke kerk. Kort nadien ontstond de wens om een nieuwe kerk te bouwen. Financiële acties hiervoor ontstonden vanaf 1983. De viering van 650 jaar Schoonbeek (1333-1983) was hierbij het startschot. Op dat ogenblik werd ook de 2000ste inwoner van Schoonbeek gevierd. Met de bouw van de kerk werd gestart in 1991. De kerk werd in gebruik genomen in 1993. Sinds 1976 behoort Schoonbeek tot de fusiegemeente Bilzen. Een samenwerking tussen School en gemeente zorgde voor het gebouwencomplex Beterveld (2000) met onder andere een uitbreiding voor de school, kinderopvang (Domino), en (Sport)zaal Beteverveld. Tevens nam de gemeente Bilzen initiatief voor uitbreiding van woongelegenheden : Bouwrijp maken van de Grotstraat, lenaershof, Schoonhof en recent Mondeostraat en Graaf de Renessesstraat. Op 1/1/2013 stonden in Schoonbeek 800 huizen en woonden er 2900 mensen.
Notas: (1) De rechtspraak was in de periode van het graafschap Loon in Bilzen een bevoegdheid van de schepenbanken. Een schepenbank was samengesteld uit ( meestal 7 mannelijke) schepenen, benoemd door de Heer van Loon of door de Prinsbisschop van Luik. Voor het gebied binnen de wallen van Bilzen was de Binnenbank bevoegd, een schepenbank die recht sprak volgens het Luikse recht en die aan de stedelijke schepenbank van Luik ondergeschikt was. Voor het gebied buiten de wallen en voor een aantal aangrenzende gemeenten was de Buitenbank bevoegd. In het gebied van de Buitenbank gold het Loonse (erf)recht. (2) De beslissingen van schepenen werden genoteerd in registers: Rolregisters : Burgelijke gedingen Gichtregisters : Optekenen van testamenten, erfenissen, verkopingen enz.. De cijnsregisters bevatten de cijns die (de Schoonbekenaren) moesten betalen aan de kasteelheer. (3) In 1769 stelde Joseph-Johann-Franz (Graaf) de Ferraris (1726-1814), artilleriegeneraal in onze provincies, aan Karel van Lotharingen voor om een heel gedetailleerde kaart te tekenen van alle Oostenrijkse Nederlanden en zo de leemtes van de bestaande topografische kaarten aan te vullen. Van deze kaart, die voorbehouden was voor de keizerin en haar ministers, werden drie exemplaren gemaakt; de kaart werd Kabinetskaart genoemd. Ze telt 275 folio’s van ca. 91 cm op 141 cm en waarvan de meeste in vier zijn gevouwen. Op sommige plaatsen is een vijfde folio of een strookje toegevoegd. Het belang van het geheel wordt nog vergroot door het feit dat er bij elke kaart inlichtingen en historische, geografische, economische, sociale en militaire toelichtingen horen. (4) De Belgische overheid zag voor zichzelf geen taak weggelegd om de kadastergegevens in plannen om te zetten maar hoopte dat anderen deze taak op zich zouden nemen. In 1836 kreeg Vandermaelen toelating om de kastergegevens te gebruiken en in kaart te brengen. Dit resulteerde in de topografische kaart "Carte topographique de la Belgique" gemaakt tussen 1846 en 1854 op 250 folio's op schaal 1 : 20.000. Deze gedetailleerde kaarten geven een gedetailleerd beeld van heel België en worden beschouwd als de opvolger van de Ferrariskaarten uit de periode 1771-1778.
Basisschool De Wilg Schoonbeek, Schoolstraat 45, 3740 BILZEN
5
