Generation
Nieuwsbrief nr 25 | 2011
Vol verwachting klopt ons hart Een goede ouder- en kindrelatie? De rol van rokende vaders Generation R bij Omroep Max
Deze nieuwsbrief is een uitgave van Generation R. Het onderzoek naar groei, ontwikkeling en gezondheid. Generation R is een onderzoek van het Erasmus MC, de Erasmus Universiteit Rotterdam en het Erasmus MC Sophia in samenwerking met de GGD Rotterdam-Rijnmond.
››› Nieuws en feiten
Vernieuwende onderzoeken In de afgelopen maanden zijn maar liefst zes mensen gepromoveerd binnen Generation R, te weten: Dennis Mook, Maartje Luijk, Joost Labout, Lenie van Rossem, Lamise Ay en Ankie Lebon. Deze promoties zijn mogelijk geweest dankzij uw trouwe medewerking aan Generation R. Wilt u meer informatie over de promoties en bent u geïnteresseerd in de Nederlandse samenvattingen van de proefschriften? Kijkt u dan snel op www.generationr.nl.
Pestonderzoek op scholen Pesten op scholen is een serieus probleem waar veel kinderen, maar ook ouders en leerkrachten, zich zorgen over maken. Als het pestgedrag goed in kaart wordt gebracht, kan het ook worden tegengegaan. Daarom is Generation R een grootschalig onderzoek naar pesten op basisscholen gestart. In januari is begonnen met het werven van scholen waar Generation R-kinderen op zitten. Als de school van uw kind/kinderen toestemming geeft om mee te doen aan dit interessante onderzoek dan wordt u hierover nader geïnformeerd door middel van een brief en een folder. Wilt u alvast meer informatie over dit onderzoek, neemt u dan een kijkje op de website: pestenopbasisscholen.nl.
Vraag & antwoord Vincent Jaddoe, projectleider Generation R
Ik heb afgelopen week een vragenlijst ontvangen voor mijn kind van 5 jaar. Mijn zoontje is echter ruim 7 jaar, moet ik deze vragenlijst dan toch invullen? Ja, wij zouden het erg waarderen als u deze lijst invult. U kunt de lijst gewoon invullen aan de hand van de huidige situatie, u hoeft dus niet twee jaar terug te rekenen. Wij zullen bij het analyseren van de resultaten uiteraard rekening houden met de leeftijd van uw kind. Mijn dochter is 8 jaar en drie jaar geleden hebben we meegedaan aan Focus op 5. We vonden dit heel erg leuk. Ik ben benieuwd of en wanneer we weer uitgenodigd worden. We zijn druk bezig met de voorbereidingen met de nieuwe fase van Generation R. Hierbij worden alle kinderen van 9 jaar of ouder die meedoen aan Generation R, uitgenodigd voor verschillende onderzoeken in ons onderzoekscentrum. In de loop van 2011 zullen we alle deelnemers uitgebreid inlichten over deze nieuwe fase.
Verhuisd? Nieuw telefoonnummer? Zijn uw adresgegevens gewijzigd? Heeft u een nieuw mobiel telefoonnummer? Bent u verhuisd of gaat u binnenkort verhuizen? Heeft u een nieuw emailadres? Geeft u dit alstublieft aan ons door via
[email protected] of telefonisch op het nummer 010-704 34 05. Veel dank voor uw medewerking!
Generation R bij Omroep Max Vanaf april 2011 zendt Omroep Max een zesdelige serie uit over de ontwikkeling van de hersenen. De eerste serie gaat over de prenatale hersenontwikkeling en de laatste serie over de hersenen van oude mensen. Voor de prenatale hersenontwikkeling heeft Omroep Max bij Generation R gefilmd. Twee oud-onderzoekers van Generation R, Sabine Roza en Bero Verburg, zijn hiervoor geïnterviewd. Op dinsdag 19 april werd deze aflevering uitgezonden op Nederland 2. Terugkijken kan via www.uitzendinggemist.nl.
Hoe oud zijn de Generation R kids? 3%
30% 32%
4 jaar 5 jaar
29%
6 jaar 7 jaar
6%
8 jaar
››› Wetenschap voor ouders
Meer stress bij onveilige gehechtheid Ervaringen in de kinderjaren zijn van grote invloed op de ontwikkeling van de gehechtheidrelatie en omgang van emoties en stress op latere leeftijd. Deze ontwikkeling wordt bepaald door de manier waarop ouders reageren op signalen van het kind. Maartje Luijk heeft onderzoek gedaan naar de gehechtheidrelatie en omgang met stress bij jonge kinderen. Zij promoveerde op 9 december op dit onderwerp.
Dankzij de geweldige medewerking van bijna tienduizend Rotterdamse kinderen en hun ouders haalt Generation R steeds vaker de nationale en internationale (vak)pers met belangrijke onderzoeksresultaten. Bovendien worden de uitkomsten waar mogelijk meteen in de dagelijkse zorgpraktijk toegepast. Op deze manier levert u en uw kind(eren) een belangrijke bijdrage aan een betere gezondheid van nieuwe generaties kinderen.
kamer, waarbij ze het kind achterlaat (éénmaal met de onbekende persoon, éénmaal alleen). Dit is voor een kind een stressvolle situatie die gehechtheidgedrag oproept. Aan de hand van gedragsobservatie bij terugkomst van de ouder, bepaalden de onderzoekers verschillen in de kwaliteit van de gehechtheidrelatie. Door speekselafname werd het stressniveau bepaald. Dit gebeurde zowel voor als na de Vreemde Situatie-procedure en op een normale dag thuis.’ Wat zijn de belangrijkste resultaten? ‘De onveilig gehechte kinderen blijken in een stressvolle situatie meer gestrest te zijn. Niet alleen in een stressvolle situatie maar ook in het normale leven blijkt het stressniveau bij onveilig gehechte kinderen hoger dan bij veilig gehechte kinderen. Een ander resultaat is dat een depressie van moeder bij onveilig gehechte kinderen een nog negatiever effect heeft op het stressniveau van de kinderen’, aldus Maartje.
Gehechtheid is de relatie of interactie tussen een ouder en kind. Deze wordt opgebouwd in het eerste levensjaar van het kind. Een kind dat zich niet prettig voelt, bijvoorbeeld door ziekte of angst, zoekt troost bij de ouders. Als het getroost wordt, voelt het kind zich veilig en leert dat er altijd iemand beschikbaar is. Dit noemen wij veilige gehechtheid. Als een kind geen troost kan vinden bij de ouders, omdat deze niet reageert op de signalen van het kind, dan kan dat duiden op onveilige gehechtheid. Gehechtheid is een proces dat het hele leven doorgaat en het ligt dan ook niet vast. Het is dus niet zo dat een kind dat op de leeftijd van 1 jaar onveilig gehecht was, dat altijd zal blijven.
Waarom is gehechtheid belangrijk? Gehechtheid is een mijlpaal in de ontwikkeling van het kind. De invloed van de gehechtheidrelatie op de verdere ontwikkeling van kinderen is groot. Kinderen die veilig gehecht zijn, hebben meer vriendjes, zijn gemiddeld sociaal vaardiger en veerkrachtiger. Onveilig gehechte kinderen hebben vaker emotionele- en gedragsproblemen. Hoe heb je dit onderzocht? Maartje :’We hebben de gehechtheidrelatie gemeten aan de hand van gedragsobservatie in de Vreemde Situatie-procedure. Ouder en kind zijn samen in een spelkamer. Na een paar minuten komt een onbekende persoon binnen. De ouder verlaat tweemaal kort de
Wat kunnen we met deze resultaten? Maartje vervolgt: ‘Door dit onderzoek is de kwetsbaarheid en stressgevoeligheid van onveilig gehechte kinderen nog duidelijker geworden. Ten eerste moet er meer onderzoek gedaan worden om te kijken wat de effecten zijn van onveilige gehechtheid op latere leeftijd. Binnen Generation R is dat natuurlijk heel goed mogelijk. Daarnaast zouden er interventieprogramma’s ontwikkeld kunnen worden waarbij ouders ondersteund worden bij het opvoedgedrag en herkennen van stressvolle situaties. Bij de keuze voor het soort kinderopvang kan het goed zijn te kijken naar de ‘stressbestendigheid’ van het kind. Opvang door gastouders stelt wat minder hoge eisen aan het kind dan opvang in een kinderdagverblijf, zo bleek uit een recent onderzoek in Leiden.’
››› Wetens(w)aardigheden
Wist u dat...
Uitgelicht: de invloed van vaders rookgedrag
er één deelnemend gezin is bij Generation R met 16 kinderen? Het overgrote deel (53%) van de Generation R gezinnen houdt het bij twee.
19%
1 kind 2 kinderen
53%
23%
3 kinderen 4 kinderen
4%
5 of meer kinderen
1%
Aantal kinderen per gezin
Financiers • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Aon Groep Nederland BV AGS Kinderstichting Astma Fonds Auto Hoogenboom Bayer Health Care CODA Inc. Danone Nederland De Meeuw BV Deelgemeente Kralingen Diabetesfonds Nederland ECT Epilepsie Fonds Erasmus Fonds Pijnbestrijding Erasmus MC Erasmus Stichting Erasmus Universiteit Rotterdam G.Ph. Verhagen-Stichting GE Healthcare Harvard School of Public Health, Boston MA. Indofin Group ING Bank Innovatiefonds Zorgverzekeraars K.F. Heinfonds Koninklijk Ahrend KPN Metz Woninginrichting Micronic BV Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport MSD Ministerie voor Jeugd en Gezin Nederlands Centrum voor Beroepsziekten National Institute of Environmental Health Sciences Nierstichting Nederland Nijverheidsclub NWO Maatschappij- en Gedragswetenschappen NWO Medische Wetenschappen
• • • • • • • • • •
NWO Mozaiek OVG Projectontwikkeling Philips Profi Lease RvS van Seenus BV Shell International Sint Laurensfonds Snijders BV Stichting Aelwijn Florisz Stichting Astma Bestrijding • Stichting Bevordering van Volkskracht • Stichting Lantaren Venster • Stichting Neyenburgh • Stichting Physico Therapeutisch Instituut • Stichting Sophia Kinderziekenhuis Fonds • Stichting Willem H. Kröger • TEVA Pharma Nederland • Triomf • Unilever Research & Development • Van Leeuwen Van Lignac Stichting • Vereniging Trustfonds Erasmus Universiteit Rotterdam • Vincent van Bommel • Voerman Foundation • Weeshuis der Hervormden • Weijers Fiatgarage • Woonstore • Zilveren Kruis Achmea • ZonMw Programma Academische Werkplaatsen Publieke Gezondheidszorg • ZonMw Programma Geestkracht • ZonMw Programma Pijn • ZonMw Programma Preventie
Binnen Generation R verrichten tientallen onderzoekers diverse uiteenlopende onderzoeken. In ‘Uitgelicht’ maakt u kennis met onze promovendi en de onderzoeken die ze uitvoeren. Binnen Generation R wordt veelvuldig samengewerkt met internationale geboortecohorten. Rachel Bakker vertrok in november voor een paar maanden naar Aarhus, Denemarken, om daar onderzoek te verrichten. Rachel: ‘Het is leuk om onderzoek te doen in het buitenland. In Aarhus heb je het Danish National Birth Cohort waar jaren geleden zo’n 100.000 moeders voor zijn geïncludeerd. Binnen dit onderzoek zijn er onder andere vragen gesteld over het leefstijlgedrag van de vader en zijn er gegevens bekend over zwangerschapsproblemen, zoals bijvoorbeeld miskramen. Deze gegevens hebben wij bij Generation R ook, alleen van minder deelnemers. Omdat ik binnen mijn onderzoek met name naar levensstijl van de moeders kijk, vind ik het tijd om ook eens naar de vaders te kijken. Uit eerdere onderzoeken is bekend
Wie: Beroep: Opleiding: Onderzoekt:
…de 5 jarige kinderen van Generation R over het algemeen zeer goed slapen? Een klein deel van de kinderen heeft wel eens moeite met in slaap komen of de nacht doorslapen. 20
20%
15
19%
21%
13%
10 5 0 moeite met inslapen
nachtmerries
verzet zich bij het naar bed gaan
wordt ‘s nachts vaak wakker
Rachel promoveert in mei en hoopt dat ze de Deense resultaten mee kan nemen in haar proefschrift.
Rachel Bakker: 32 Wetenschappelijk onderzoeker en studiecoördinator Focus op 5 Bewegingswetenschappen, Epidemiologie De invloed van levensstijl van ouders op het zwangerschapsverloop en de groei van kinderen.
Wist u dat...
25
dat roken de groei van het kindje in de baarmoeder beïnvloedt. Maar wat is de invloed van een rokende vader?” Uiteraard hoopt Rachel na drie maanden Denemarken aan te kunnen tonen dat er effecten te vinden zijn van rokende vaders op de groei van de foetus en het optreden van miskramen. Rachel: ’Het is altijd natuurlijk even wennen aan een nieuwe database en aan een andere manier van werken. Wat ik ga vergelijken zijn de verschillen in foetale groei tussen alleen vaders die roken, alleen moeders die roken, rokende vaders en moeders, en ouders die allebei niet roken. Hopelijk levert dit ook ideeën op voor toekomstig onderzoek bij de vaders van Generation R.’
Wetenschap Hoe hard klopt jouw hart? Leg je hand eens op jouw borst, een beetje naar links. Dan voel je je hartje kloppen. Boem, boem. Boem, boem. Wat is het hart precies en hoe werkt het?
Maak maar een vuist van je hand. Zo groot is jouw hart. Het hart is een holle spier, gevuld met bloed. De taak van het hart is om bloed door het lichaam te pompen. Het bloed bevat zuurstof en voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft om te groeien en te functioneren.
Je hart is zo groot als een vuist van je hand Wist je dat …
Het hart heeft twee boezems: een linker en een rechter en twee hartkamers: ook een linker en een rechter. De boezems vangen het bloed op uit de rest van je lichaam. Ze vervoeren dit bloed dan naar de twee hartkamers. De linkerkamer pompt het bloed het lichaam in en de rechterkamer pompt het bloed naar je longen. Zo wordt je hele lichaam steeds voorzien van bloed. De boezems en de kamers worden afgesloten door hartkleppen. De hartkleppen zorgen ervoor dat het bloed altijd de goede kant op stroomt; of het hart in of het hart weer uit.
Het h volwassen art bij e keer per m n 60 tot 70 inuut klop t? Bij kindere n tussen de 5 en 12 jaa dat tussen r is kunt de tslag zelf de r a h w 80 en u aan …Je jo je nek en 120. voelen, in van je pols. Vraag f ant binnenk aan jouw papa o r a jk het ma un je geli mama. K oelen: jouw hil v het versc lopt sneller hartje k an een dan dat v ne! volwasse
t Wist je da
voor kinderen
dean t e j t s i W…Bewegen lpen he d eten gezon art gezond om je h terk te en s n? houde
Als je hard loopt, rent of fietst dan voel je je hart sneller kloppen. Dit kan ook gebeuren als je een beetje zenuwachtig bent, bijvoorbeeld als je naar de tandarts moet of als je koorts hebt. En als je verliefd bent dan klopt je hart ook een beetje sneller bij het zien van je vriendje of vriendinnetje. Bij sommige kinderen en volwassenen werkt het hart niet helemaal goed. Dat kan heel vervelend zijn. Daarvoor ga je dan naar een speciale hartendokter: een cardioloog.
Als je verliefd bent, klopt je hart een beetje sneller
Voor de kinderen Woorden
Quiz
Weet jij nu alles over het hart?
Weet jij wat de volgende woorden waar het woordje ‘hart’ in voorkomt, betekenen?
1. Hartstikke
5. Hartendief
9. Harteloos
2. Hartelijk
6. Hartsgeheim
10. Hartstocht
3. Hartsvriend(in)
7. Hartverwarmend
2. Wat zit er in het bloed waardoor je goed groeit en functioneert? a. Chocolade en chips b. Zuurstof en chocolade c. Zuurstof en voedingsstoffen
4. Hartenpijn
8. Hartig
1. Heel erg > 2.Aardig, vriendelijk > 3. Beste vriend(in) > 4. Pijn in het hart als je iets of iemand mist 5. Iemand die jij heeeeeel lief vindt > 6. Groot geheim, liefdesgeheim > 7. Iets of iemand waar je heel erg blij van wordt> 8. Eten met een pittig smaakje> 9. Ongevoelig, onaardig > 10. Heel veel liefde, passie
Goede antwoorden: b en c
1. Wat is de taak van het hart? a. Afvalstoffen uit het lichaam vervoeren b. Bloed door het lichaam pompen c. Niets, het hart bonst alleen maar als je verliefd bent
Kleurwedstrijd Kleur je ook nu weer mee? Wil jij kans maken op een mooie prijs? Stuur dan de kleurplaat voor 30 juni terug naar: Erasmus MC – Generation R, Antwoordnummer 60574, 3060 WB Rotterdam (een postzegel is niet nodig). Zet op de kleurplaat duidelijk je naam, adres en geboortedatum of leeftijd!!!! De winnaars worden in de volgende nieuwsbrief bekend gemaakt en krijgen een leuk cadeautje opgestuurd.
Wist je dat… …alle mensen die bij Generation R werken het hartstikke leuk vinden dat we zo veel hartstochtelijk mooie kleurplaten terug krijgen? We vinden het hartveroverend en daarom willen we iedereen hartelijk bedanken!
Fotowedstrijd En de winnaar is: Eva van Vlijmen
En de winnaars zijn: Rozemarijne Bot en Nico de Leeuw
Redactie: Generation R (www.generationr.nl) • Fotografie: Levien Willemse • Illustratie: Nancy Kers www.kerskunst.nl Vormgeving: www.beelders.nl • Drukwerk: Drukkerij Driel
