Gemeenten en Domo ondersteunen elkaar
2014-2019
Door Ondersteuning Mee Opvoeden
Inhoudsopgave Samen werken met lokale besturen, hoe zien we dat?
1. Wie zijn we en hoe werken we?
6
2. Welke visie bepaalt de grondhouding van onze vrijwilligerswerking
11
3. Wat kunnen we voor u doen?
14
2
Mayssa kwam in ’98 naar België. Familie en vrienden liet ze achter in Syrië. Toen haar relatie stuksprong stond ze er hier helemaal alleen voor. “Ik moest voor de bevalling anderhalve maand in het ziekenhuis verblijven. Bezoek kreeg ik niet, de telefoon rinkelde nooit, ik lag daar helemaal alleen me zorgen te maken over mijn kind. Zijn hartje klopte niet normaal dus moesten ze de bevalling in gang zetten. En mijn zoontje werd geboren. Hij is alles wat ik heb. De vroedvrouw zag dat ik alleen was, en zij stelde voor iemand van DOMO te laten komen.
3
1
Wie zijn we en hoe werken we?
“Je kán zoveel doen door eenvoudigweg aanwezig te zijn en mensen het gevoel te geven: ‘je staat er niet alleen voor’.”
Solidariteit en sociale steun zijn in onze samenleving de meest beschermende factoren voor kwetsbare gezinnen. Domo is een vereniging zonder winstoogmerk die zich tot doel stelt om de levenskwaliteit van gezinnen te versterken, hun sociaal netwerk uit te breiden en hen aansluiting te doen vinden in de maatschappij. Niet iedereen kan rekenen op sociale steun. Hierbij denken we vooral aan gezinnen die het zwaar hebben omwille van financiële moeilijkheden en/of sociaal isolement. Domo ondersteunt deze gezinnen met kinderen tot 12 jaar. Wij vinden immers dat álle kinderen, ook de meest kwetsbaren, recht hebben op een mooie, kansrijke jeugd. De enthousiaste Domo-vrijwilligers zijn geen hulpverleners, maar gaan vanuit hun hart een stukje mee op de gezinsweg. Eén vrijwilliger ondersteunt één gezin en dit gedurende een lange periode (gemiddeld 2 jaar). Wekelijks gaat hij aan huis en trekt hij enkele uren met hen op. Hij is als een goede buur en springt bij waar nodig. Wat doet de vrijwilliger concreet? Dat kan gaan van leuke dingen doen met het gezin, samen winkelen, de ouders ondersteunen in contacten met de school en de opvoeding, de kinderen helpen bij hun huiswerk, op zoek gaan naar een leuke vrijetijdsbesteding, tot gewoon aanwezig zijn… Je kan het samenvatten als preventie (voorkomen) door presentie (er zijn). Via deze ondersteuning op tempo van het gezin biedt Domo de kinderen meer kansen om zich ten volle te ontplooien. We versterken de aanwezige talenten, zowel bij de kinderen en hun ouders als bij de vrijwilligers. Doordat we zo dicht bij de gezinnen staan en we niet gebonden zijn aan een grote zuil of organisatie, bereiken we vele gezinnen die anders worden uitgesloten.
4
Domo vergroot de kansen om de vicieuze cirkel van kansarmoede voor de kinderen te doorbreken. De vrijwilligers vormen een bonte groep qua leeftijd, opleiding en interesses. Zij komen maandelijks samen om ervaringen te delen, te leren van experten en elkaar. Deze vorming is niet vrijblijvend maar een engagement dat vrijwilligers aangaan. Te allen tijde wordt de anonimiteit van het gezin gerespecteerd en dit zowel in de Domo-organisatie als naar de buitenwereld toe. Domo wordt gefinancierd via overheidsgelden. Dit is echter onvoldoende om onze werking te dekken. Hierdoor gaat een groot deel van onze tijd uit naar het zoeken van steun. Onze doelgroep: Kwetsbare gezinnen met jonge kinderen Domo richt zich op kwetsbare gezinnen met jonge kinderen tot 12 jaar, waarbij de anonimiteit van de gezinnen gewaarborgd blijft. De keuze van deze leeftijdsperiode steunt op vanuit volgende overwegingen: 1. we werken preventief en starten zo vroeg mogelijk, dus op jonge leeftijd. 2. kinderen én ouders willen we ondersteunen in de thuissituatie, de kinderen zijn aanspreekbaar en bereikbaar thuis. De vrijwilliger is vertrouwenspersoon van kind en ouder. 3. de puberteit verandert de relatie ouders-kinderen waarbij gelijktijdig optreden als vertrouwenspersoon voor de twee partijen niet meer voor de hand ligt. Wat doen de vrijwilligers? a) Domo werkt met vrijwilligers die wekelijks enkele uren bij het gezin in hun eigen leefomgeving doorbrengen. Zij ondersteunen hen en bieden praktische hulp bij gezins- en opvoedende taken. De vrijwilliger peilt bij de ouders naar hun noden en wensen. Deze geven zelf aan op welk terrein en hoe het stuk gezinsweg mee bewandeld kan worden. De vrijwilliger ‘is er’, luistert naar de ouders zonder iets op te dringen, wisselt ervaringen uit, steunt en bevestigt hen. De vrijwilliger stimuleert de ouders hun kracht te (her)vinden om
5
moeilijke situaties het hoofd te bieden, waardoor zij weer greep krijgen op hun leven. Zij of hij helpt hen bij het herwinnen van hun zelfvertrouwen . b) De vrijwilliger ondersteunt het gezin bij het herstellen of opbouwen van het sociale netwerk door een brede waaier aan activiteiten buitenshuis aan te bieden. Deze activiteiten maken steeds deel uit van het reguliere aanbod en worden niet door DOMO zelf geïnitieerd. c) De vrijwilliger moedigt het gezin aan om gebruik te maken van beschikbare diensten, voorzieningen en regelingen. Door samen met de ouders naar een oudercontact te gaan, naar het OCMW of de mutualiteit of door samen met hen de mogelijkheden te verkennen om hulp te zoeken, vormen hij/zij een brug naar school, hulp- en dienstverlening. d) De vrijwilliger speelt, sport, leest, zingt,.. samen met de kinderen. Hij of zij neemt het gezin mee naar het theater, de speeltuin of de film of moedigt de kinderen aan om lid te worden van een jeugdbeweging of een sportclub. Hij of zij stimuleert hun ontwikkeling en ontdekt of bevestigt hun talenten. Domo werkt sinds haar oprichting op een autonome en 'ongebonden' manier, los van bestaande zuilen of andere instellingen. Zowel de vrijwilliger als de gezin staan op een ongedwongen, vrijwillige manier in relatie tot elkaar. Er worden geen specifiek meetbare te realiseren doelstellingen en termijnen vooropgesteld maar er is aandacht voor opportuniteiten die zich aandienen om de draagkracht van het gezin te verhogen. Domo zorgt ervoor dat er een goede match is tussen het gezin en de vrijwilliger. Door die unieke langdurige één-op-één-relatie aan huis slaagt Domo er in een vertrouwensband op te bouwen en bereikt Domo ook gezinnen die door andere hulpverleners of dienstverleners moeilijk(er) bereikt worden. Door de brede waaier aan activiteiten die de Domo-vrijwilliger met het gezin kan doen, slaagt Domo erin talenten op te merken en te versterken, zowel bij de gezinnen zelf als bij de vrijwilligers. Domo houdt er aan de anonimiteit van de gezinnen ten allen tijde te respecteren: de vrijwilligers doen dan ten opzichte van elkaar tijdens de maandelijkse vergaderingen, maar ook in hun contacten met andere organisaties of met derden. Ook Domo als organisatie respecteert die anonimiteit ten allen tijde.
6
‘Jan krijgt meer kansen dan de meeste kinderen hier. Konden we alle kinderen maar deze extra aandacht geven’, zegt een gezinsbegeleidster uit een instelling. Jan is negen jaar, komt uit een zeer kwetsbaar gezin en heeft al een zware rugzak vol met problemen. De jeugdrechter besliste deze zomer om hem tijdelijk in een instelling te plaatsen om zo tot rust te komen na een moeilijke stresssituatie thuis. De zoveelste kras op zijn jonge ziel. Jan heeft weinig vertrouwen in grote mensen. Hij heeft er vele redenen voor. Maar domo kent hij wel. En in Dries van domo heeft hij veel vertrouwen. Want Dries komt elke week op woensdag met hem spelen. Ze voetballen samen, of spelen een spelletje. Dries is als een grote broer. Jan ziet hem graag. Jan vond het verschrikkelijk dat Dries nu niet meer kon komen omdat hij niet meer thuis is op woensdag. Niet alleen mama missen, maar ook de leuke middagen vond Jan maar niks. Domo ging praten met de verantwoordelijken van de instelling en kon goede afspraken maken. Nu komt Dries elke 2 weken Jan ophalen op woensdagmiddag en gaan ze samen naar het kot van Dries. Om te basketten, te voetballen, een spelletje te spelen. Twee verschillende werelden ontmoeten elkaar, ongedwongen. In de instelling behoort Jan ineens
tot de kansrijkere kinderen.
7
2
Welke visie bepaalt de grondhouding van onze vrijwilligerswerking? Ouders zijn de belangrijkste schakel in de opvoeding van hun kinderen. Maar in kwetsbare gezinnen met jonge kinderen is de draaglast vaak niet in evenwicht met de draagkracht. Naast individuele factoren spelen hier zeker ook maatschappelijke factoren waardoor gezinnen geconfronteerd worden met sociale uitsluiting, achterstelling en/of isolement. Sommige ouders hebben het in moeilijke levensfases zo zwaar dat ze hun kinderen niet de nodige geborgenheid en structuur kunnen bieden. De onvoorwaardelijke en onbaatzuchtige aanwezigheid van één vrijwilliger in één gezin helpt dit isolement te doorbreken. De actieve steun en inzet op empowerment en talentontwikkeling verhogen de draagkracht én de toekomstkansen voor alle leden binnen deze gezinnen. Door ten alle tijde de anonimiteit van gezinnen te waarborgen, kan er er een grote vertrouwensbasis groeien. Domo wil voorkomen dat alledaagse problemen in gezinnen uitgroeien tot ernstige en langdurige hinderpalen. We wensen dat alle kinderen de kansen krijgen om uit te groeien tot evenwichtige en veerkrachtige volwassenen. Solidair en verbonden Interpersoonlijke solidariteit is de basiswaarde van de Domo-werking. Op basis hiervan bouwen we een warme, vriendschappelijke, betrouwbare en verbindende brug naar de Domo-gezinnen en hun kinderen. Ongedwongen De ongedwongen keuze van een gezin om Domo-ondersteuning te krijgen zorgt voor een vertrouwensband met de vrijwilliger. Doordat ook de vrijwilliger die ‘ongedwongen’ keuze maakt om met dit gezin een stukje levensweg te bewandelen, ontstaat er een vorm van gelijkwaardigheid en ‘wederkerigheid’ in de relatie tussen vrijwilliger en gezin. Doordat de vrijwilliger de noden van het gezin aanvoelt en daaraan beantwoordt, ontstaat er ‘zorg op maat’.
8
Ontplooiend Door met de kinderen op te trekken en hen te observeren ontdekt de Domo-vrijwilliger de talenten van de kinderen en zoekt hij samen met het gezin naar mogelijkheden om deze verder te ontplooien. Hierdoor groeit het zelfvertrouwen van zowel de ouders als de kinderen. Ook de vrijwilligers zelf vinden in Domo-werking een voedingsbodem waarin hun vaardigheden en talenten verder kunnen ontwikkelen. Onderbouwd Domo-vrijwilligers doen niet zomaar wat. Ze werken vanuit vier denkkaders om hun ondersteuning vorm te geven en hun basisprincipes te onderbouwen: a. het Balansmodel van Bakker, b. de Presentietheorie van Baart, c. het Empowerment denken van Van Regenmortel en d. Talent in Actie van Dewulf. Deze denkkaders delen een sterk geloof in de weerbaarheid van kwetsbare gezinnen en kinderen, mits deze omringd zijn door de juiste personen (vrijwilligers en professionals) die hen langdurig en integraal kunnen ondersteunen. Respectvol Respect voor de ouders als eerste opvoeders van hun kinderen en voor hun filosofische, politieke en religieuze overtuigingen is een basisvoorwaarde om in vertrouwen te kunnen samenwerken. De Domo-vrijwilligers laten hun eigen normen thuis en luisteren zonder te oordelen. Zij respecteren tevens de privacy van de gezinnen.
9
10
“Mijn dochters Els en Linda vinden het fantastisch dat er iemand extra in hun leven is die aandacht aan hen besteedt. Het is een beetje alsof ze er familie hebben bij gekregen…. Ik concludeer dat mijn kinderen nu net iets meer kansen krijgen op sociaal en educatief vlak. Het feit dat mijn leven occasioneel iets minder hectisch is en allerlei extra’s krijgt maakt het draaglijker om tegen wil en dank een alleenstaande mama te zijn. Het blijft mij verbazen dat H.. zich zomaar vrijwillig wil inzetten en hoop van harte dat ze daar ook voor zichzelf een gevoel van voldoening kan uithalen”.
11
3
Wat kunnen we voor u doen? Domo wil haar maatschappelijk doel autonoom verwezenlijken, maar wel in nauwe samenwerking met het beleid zowel op het lokale niveau als regionaal. Domo heeft een aanbod beschikbaar dat aansluit bij de recente beleidsontwikkelingen inzake opvoedingsondersteuning en de bestrijding van kansarmoede. Wederzijds overleg, open communicatie en regelmatige rapportering zijn de basiselementen waardoor wij het vertrouwen van het beleid willen winnen. Domo wil de opgedane kennis en ervaring uitdragen in Vlaanderen en dit in samenspraak met de lokale besturen. Daarom hebben we in een strategische oefening drie doelstellingen vastgelegd voor de komende jaren: I.
Er zijn meer betrokken Domo-vrijwilligers die kwetsbare Domo-
gezinnen met jonge kinderen ondersteunen door presentie in deze gezinnen II. Domo bouwt verder aan het partnerschap in het maatschappelijk debat over ondersteuning geven aan kwetsbare gezinnen in Vlaanderen door de inzet van betrokken vrijwilligers III. Domo bouwt zich verder uit tot een onafhankelijke kwaliteitsvolle organisatie die de inzet van de vrijwilligers ten behoeve van kwetsbare gezinnen faciliteert en verder ontwikkelt
Wij geloven in ons model en wij zijn ervan overtuigd dat wij onze grenzen kunnen verleggen door: •
Voort te bouwen op onze missie en in samenwerking met partnerorganisaties die gezinnen naar ons doorverwijzen, te streven om zoveel mogelijk kwetsbare gezinnen preventief te bereiken.
•
Door samenwerking met de lokale besturen kan een Domowerking in de verschillende gemeenten op een kwalitatieve, onderbouwde en uniforme wijze worden uitgebouwd. Uiteraard wordt hierbij rekening gehouden met en is er respect voor de eigenheid van elke lokale context.
12
•
Door het uitwisselen van onze kennis en ervaringen met en tussen de lokale Domo’s en in overleg met andere partners ondersteunen we meer kansarme gezinnen in Vlaanderen.
•
We brengen de nood aan solidariteit en vrijwillig engagement om deze gezinnen te steunen onder de maatschappelijke aandacht
Hoe willen we samen werken? Als het lokale bestuur opteert voor een samenwerking, kan Domo het volgende bieden: 1. Een DOMO Expert die de lokale Domo in de beginperiode ondersteunt 2. Deze expert biedt specifieke ondersteuningsdiensten aan ter opstart en/of versterking van DOMO lokaal zoals: a. Know how (selectie van gezinnen en vrijwilligers, vorming van lokale vrijwilligers, coachen van de lokale coördinator) b. Methode (gezinsondersteuning) c. Visie d. Materiaal e. Website Hiervoor heeft DOMO vzw voorbereid materiaal (draaiboek, sjablonen en expertise) Een lokale Domo : Kan ontstaan vanuit samenwerking met de gemeente en met middelen van de gemeente, maar moet wel aan volgende voorwaarden voldoen: 1. Minstens drie vrijwilligers staan klaar om in het verhaal te stappen. 2. Er is een plaatselijke Domo coördinator, die geen ambtenaar van de gemeente mag zijn, om de anonimiteit te verzekeren. 3. Er is een budget van de gemeente voor een minimale opstart door Domo vzw, zie verder.
13
De lokale Domo-coördinator is verantwoordelijk voor de selectie van de vrijwilligers, de matching van gezinnen en vrijwilligers, de contacten met toeleiders en lokale besturen, de uitbouw van de lokale werking en het bewaken van het Domo-model.
Domo vzw biedt als minimale ondersteuning : 1. Intake 2. Matching en ondersteuning gezinnen 3. Begeleiding van vrijwilligers Pakket 1: Dit pakket (inclusief opleiding, materiaal, trajectbegeleiding, verplichte kosten, website,..) wordt aangeboden voor een kostprijs van 7.500 euro
4. Rekrutering van vrijwilligers 5. Beheer van vrijwilligers (verzekering, onkosten) 6. Ondersteunende financiële en materiele uitbouw (boeken..) 7. Administratieve taken: vrijwilliger coördinator krijgt hiervoor ondersteuning Pakket 2: Supplementair pakket voor een bijkomende kostprijs (nog vast te leggen). Over dit pakket kan onderhandeld worden welke rol de gemeente hier kan in opnemen.
14
“In het begin was dat vooral met de kleintjes, omdat de kinderen toen vier jaar waren, 3 jonge kinderen van 4 jaar, dat was heel zwaar voor haar. Dus dan heb ik vooral dingen gedaan zoals gaan winkelen met de kinderen. (…) Of ik bleef alleen met de kinderen zodat zij eens op haar gemak weg kon… en ik heb ook al een paar keer de kinderen mee naar mij thuis genomen, zodanig dat zij ook haar eigen ding kon doen. (…) Nu is het ook meer stimuleren. (…) Nu is het vooral ook gericht op de oudste, omdat er wat problemen rond zijn… ja in het begin was de vraag naar de hulp voor de oudste niet zo groot, (…) ge evolueert een beetje mee het gezin hé…” (Vrijwilliger; Foubert, 2011, p.65)
15
In de samenwerking met lokale besturen, wil Domo volgende principes in de werking bewaren en bewaken: 1. We kiezen voor een één op één relatie 2. De vrijwilliger gaat bij het gezin aan huis 3. Vertrouwelijkheid en anonimiteit worden bewaakt. Zonder volledig te zijn kunnen we deze principes wat toelichten: •
Het is niet de bedoeling om gezinnen samen te brengen en zelf initiatieven te nemen. We vinden het belangrijk om daar strikt en duidelijk in te zijn, en dit zuiver te houden, ook naar nieuwe Domo’s in de toekomst omdat die duidelijkheid het model ook sterk maakt. (Het is bewezen dat dit werkt.)Ook al kan het gebeuren dat er meerdere gezinnen deelnemen aan eenzelfde activiteit is het uiteindelijke doel niet om deze gezinnen samen te brengen, met elkaar in contact te brengen.
•
Het is niet de bedoeling dat de vrijwilliger gezinnen naar de Domoinfrastructuur brengt om daar te spelen,(binnen of buiten) omdat we net vertrekken van de idee: de vrijwilliger ondersteunt AAN huis en anoniem. De Domo-infrastructuur is er ter ondersteuning van de vrijwilliger, maar wordt niet gebruikt door en voor gezinnen. D.w.z: de Domo infrastructuur is een ontmoetingsplaats voor vrijwilligers, niet voor gezinnen.
•
In vertrouwen en anonimiteit betekent dat er bijv geen herkenbare foto’s op website, facebook of andere sociale media staan. Ook niet op een gesloten pagina van Domo-vrijwilligers: want op die manier garandeer je niet de anonimiteit. Verder zal er zeer omzichtig omgesprongen worden met interviews, artikels in de pers en garandeert Domo ook hier ten allen tijde de anonimiteit van het Domo-gezin.
•
Anonimiteit betekent ook dat er duidelijke afspraken zijn in rapportering naar andere organisaties en overheden; anders kan je niet in vertrouwen werken: er wordt geen geschreven informatie doorgegeven over Domo-gezinnen aan andere organisaties. Als Domo uitgenodigd wordt bij cliëntoverleg of ronde tafels, dan zal de vrijwilliger eerst polsen of het gezin hier positief tegenover staat. Dan wordt er samen met het gezin afgesproken welke informatie er doorgegeven wordt en welke rol/positie het gezin wil dat de vrijwilliger inneemt. Domo heiligt immers het principe: we praten mét onze gezinnen, niet over onze gezinnen.
16
•
Met lokale overheden worden goede afspraken gemaakt dat er geen schriftelijke gegevens doorgegeven worden van Domo-gezinnen. Dit schaadt de vertrouwensband die de vrijwilliger opbouwt met het gezin en die cruciaal is in de Domo-werking.
•
De Domo- vrijwilliger garandeert de anonimiteit van het gezin door in begeleidingen naar een CLB, OCMW … zich zeer discreet op te stellen en zich niet voor te stellen als Domo-vrijwilliger als het gezin dit niet uitdrukkelijk wenst. (maar als een vriend/in)
•
De Domo-vrijwilliger is zich bewust van het kostbare vertrouwen dat haar/hem geschonken wordt, en gaat behoedzaam om met zijn/haar privilege om de private sfeer van het Domo-gezin te mogen betreden
•
De Domo-vrijwilliger respecteert tevens de privacy van haar gezin door in eigen vrienden-of familiekring geen onnodige details over dit gezin te vertellen.
•
binnen de Domo-werking respecteren de Domo-vrijwilligers de privacy van de gezinnen door in gezinsbesprekingen enkel te spreken over het gezin met de voornamen, zeker in meer landelijke gebieden zal dit cruciaal zijn om anonimiteit te garanderen.
In concreto: We sluiten twee overeenkomsten af: 1. Domo lokaal onderschrijft een overeenkomst met Domo vzw waarin de plichten en rechten van eenieder worden opgenomen evenals het engagement genomen wordt deze te respecteren. 2. Domo vzw zal ook een overeenkomst afsluiten met de gemeente om hun relatie duidelijk te stellen, en waarin principes worden bewaakt maar in goed partnerschap wordt samengewerkt.
17
“In het begin was dat vooral met de kleintjes, omdat de kinderen toen vier jaar waren, 3 jonge kinderen van 4 jaar, dat was heel zwaar voor haar. Dus dan heb ik vooral dingen gedaan zoals gaan winkelen met de kinderen. (…) Of ik bleef alleen met de kinderen zodat zij eens op haar gemak weg kon… en ik heb ook al een paar keer de kinderen mee naar mij thuis genomen, zodanig dat zij ook haar eigen ding kon doen. (…) Nu is het ook meer stimuleren. (…) Nu is het vooral ook gericht op de oudste, omdat er wat problemen rond zijn… ja in het begin was de vraag naar de hulp voor de oudste niet zo groot, (…) ge evolueert een beetje mee het gezin hé…” (Vrijwilliger; Foubert, 2011, p.65)
18
Verantwoordelijke uitgever Brigiet Croes, voorzitter Domo vzw Naamsestraat 153-155 3000 Leuven Schilderijen afbeeldingen Arne Reynaert (www.rein-art.be) Uitgave Juli 2014
19
