Gemeente Voerendaal. Civil Society Scan Ransdaal. - Eindrapportage -

Gemeente Voerendaal Civil Society Scan Ransdaal - Eindrapportage -

EMOL maart 2011

Civil Society Scan Ransdaal Eindrapportage

INHOUDSOPGAVE

Inleiding.................................................................................................................................................3 Verantwoording.....................................................................................................................................3 Facts & Figures.......................................................................................................................................4 Bevindingen van de Scan.......................................................................................................................4 Valideringssessie....................................................................................................................................6 Integrale Analyse.................................................................................................................................11 Conclusies & Aanbevelingen................................................................................................................12 Inleiding...............................................................................................................................................15 Karakteristiek.......................................................................................................................................15 Demografie..........................................................................................................................................15 Sociale infrastructuur..........................................................................................................................16 Vrijwilligerskader.................................................................................................................................16 Voorzieningen en accommodaties.......................................................................................................16 Zorg en Welzijn....................................................................................................................................17 Uitvoeringsprogramma - SWOT...........................................................................................................17

2


INLEIDING De gemeente Voerendaal heeft EMOL opdracht gegeven een leefbaarheidsonderzoek uit te voeren in de kern Ransdaal aan de hand van de door EMOL ontwikkelde Civil Society Scan (CSS). Deze scan geeft een goed beeld van de draagkracht en de draaglast van de zogenoemde ‘Civil Society’ binnen een wijk, kern of dorp. Onderstaande rapportage geeft de onderzoeksresultaten weer van de in Ransdaal uitgevoerde scan.

VERANTWOORDING In overleg met de gemeente Voerendaal is het onderzoek in Ransdaal toegespitst op drie thema’s, zijnde: 1. Zorg en welzijn vanuit de optiek van de levensloopbestendige kern; 2. Accommodatiebeleid vanuit de optiek van basisfuncties, sociale infrastructuur en gemeenschapsactiviteiten; 3. Verenigingsleven vanuit de optiek van duurzaamheid. Gericht op deze drie thema’s is op basis van bij de gemeente Voerendaal beschikbare documentatie een factsheet samengesteld (zie bijlage). Deze factsheet vormt het fundament voor de vraagstelling in het onderzoek. De CSS is een onderzoek ‘by walking around’. Dat wil zeggen dat bewoners uit Ransdaal actief zijn benaderd en geïnterviewd over hun beleving van de leefbaarheid in Ransdaal toegespitst op bovenstaande thema’s. Er zijn twee soorten interviews gehouden: straatinterviews en interviews met sleutelfiguren. Voor de straatinterviews is gekozen voor een gestructureerde vragenlijst, opgebouwd rondom drie stellingen. Voor de interviews met sleutelfiguren is rondom dezelfde drie stellingen een semigestructureerde vragenlijst samengesteld. Tijdens de straatinterviews zijn 41 personen bevraagd. Als eerste aanzet is in een interviewronde uitvoerig gesproken met 8 sleutelfiguren. Vanwege het beperkte bereik tijdens de straatinterviews (‘winter’) is in samenspraak met de gemeente Voerendaal gekozen voor een aanvullende telefonische interviewronde met een bredere kring sleutelfiguren. In totaal zijn 15 sleutelfiguren uitgebreid bevraagd. Tevens is aanvullende informatie, opgetekend tijdens de straatinterviews, verwerkt in lijn met de interviewrondes met sleutelfiguren. Rondom de stelling ‘In Ransdaal kun je goed oud worden’ is de Ransdalers gevraagd om aan te geven of er naar hun mening in Ransdaal voldoende zorgvoorzieningen voor ouderen aanwezig zijn en of zij zelf gebruik maken van aanwezige zorgvoorzieningen. Tevens is de respondenten gevraagd of het activiteitenaanbod voor ouderen voldoet en of bewoners daar zelf gebruik van maken. Aan de sleutelfiguren is tevens gevraagd welke (zorg)voorziening en welke activiteiten (aantal en/of inhoud) zouden moeten worden gestimuleerd en welke rol de gemeente of de burgers zelf daarin kunnen vervullen. 3


Vanuit de stelling ‘In Ransdaal zorgen mensen voor elkaar’ is de respondenten gevraagd of zij zelf zorg bieden aan een buurtgenoot en zo ja aan welke bewoners zij zorg bieden. Daarnaast is hun gevraagd of ze zorg ontvangen en zo ja van welke bewoners. Aan de sleutelfiguren is daarnaast gevraagd hoe de zorg voor elkaar kan worden gestimuleerd en welke rol zij daarbij aan de gemeente of aan de burgers zelf toedichten. Rondom de stelling ‘In Ransdaal is altijd wat te doen’ is de Ransdalers gevraagd om aan te geven of er naar hun mening voldoende verenigingen actief zijn, of er activiteiten worden georganiseerd voor de verschillende leeftijdscategorieën en of zijzelf en/of hun gezinsleden daaraan deelnemen. Aan de sleutelfiguren is ook gevraagd hoe het verenigingsleven en de activiteiten (aantal en/of inhoud) kunnen worden gestimuleerd en welke rol de gemeente en de burgers zelf daarin kunnen vervullen. Op basis van de onderzoeksbevindingen is een valideringsbijeenkomst georganiseerd voor de ondervraagde sleutelfiguren. Aangezien uit de interviewrondes geen noemenswaardige tegenstrijdigheden naar voren kwamen is ervoor gekozen in deze valideringssessie een verdiepingsslag te maken. In de vorm van workshops zijn vier bevindingen nader uitgediept, zijnde: concretiseren van het basispakket voorzieningen, stimuleren van informele zorg, jeugd in Ransdaal en burgerparticipatie. De bevindingen van de diverse interviewrondes en de valideringsbijeenkomst vormen samen de input voor de integrale analyse.

FACTS & FIGURES Aan de hand van deskresearch van bij de gemeente beschikbare documentatie is een zogenoemde factsheet samengesteld die de basis vormt voor de vraagstelling in het onderzoek. Deze factsheet biedt inzicht in de karakteristiek van de kern: de demografie, sociale infrastructuur, voorzieningen & accommodaties en zorg & welzijn. Daarnaast wordt kort de SWOT-analyse evenals de actielijnen uit het eerdere leefbaarheidtraject (HSZuyd, februari 2006) weergegeven.

BEVINDINGEN VAN DE SCAN Uit het onderzoek kunnen de volgende bevindingen worden weergegeven. ALGEMEEN De respondenten zijn realistisch over het beperkte voorzieningenniveau van een kleine kern als Ransdaal. Zij geven aan dat de levensloopbestendigheid van de kern voornamelijk wordt bepaald door een pakket aan basisvoorzieningen. In dit kader worden door de respondenten onder andere genoemd: basisschool, buurtsuper, pinautomaat, openbaar vervoer en een fietspad naar Heerlen.

4


Jongeren geven aan graag in Ransdaal te willen blijven wonen, maar vanwege te beperkt woningaanbod gedwongen te zijn naar elders te verhuizen. Tevens geven de respondenten aan dat ook kwetsbare ouderen genoodzaakt worden naar elders te verhuizen. Een aandachtspunt dat in veel gesprekken themaoverstijgend terugkomt, is de ondersteuning van burgerinitiatieven in Ransdaal. Er zijn veel initiatieven, maar men ervaart onvoldoende ondersteuning van de gemeente. Niet zozeer in het beschikbaar stellen van middelen, maar vooral in een stimulerende houding. ZORG EN WELZIJN VANUIT DE OPTIEK VAN DE LEVENSLOOPBESTENDIGE KERN De respondenten geven aan dat ten behoeve van basale onderzoeken als bijvoorbeeld het reguliere bloedprikken een huisartsenpost wordt gemist. Ransdaal beschikt over een dagvoorziening, echter door herindicering is een aantal eerdere gebruikers nu uitgesloten. De onderlinge verbondenheid wordt in belangrijke mate bepaald door een aantal hechte familieverbanden. Binnen deze families zorgen familieleden voor elkaar. De afstand tussen informele en formele zorg is in de praktijk groot. Het verenigingsleven wordt als belangrijk ervaren voor het stimuleren van onderlinge verbondenheid, al blijken gemeenschapsverbanden ten opzichte van een tiental jaren geleden vluchtiger te worden. De groep nieuwkomers blijkt niet automatisch de mening van de groep autochtone Ransdalers te vertolken en vice versa. ACCOMMODATIEBELEID VANUIT DE OPTIEK VAN BASISFUNCTIES, SOCIALE INFRASTRUCTUUR EN GEMEENSCHAPSACTIVITEITEN

De gemeenschapsaccommodatie ’t Wouves voldoet momenteel in beperkte zin aan de behoefte. Enige tijd geleden is een invalidentoilet geïnstalleerd. Op termijn zijn groot onderhoud en asbestsanering van het dak van deze locatie noodzakelijk. Gelijktijdig gebruik door diverse groepen veroorzaakt geluidoverlast. Tevens hebben in de ogen van de respondenten de cafés een belangrijke functie in het kader van ontmoeting en ontspanning. Ook de verenigingen zijn in belangrijke mate van deze locaties afhankelijk. De speelvoorziening bij de basisschool is bij gebrek aan belangstelling gesloten. VERENIGINGSLEVEN VANUIT DE OPTIEK VAN DUURZAAMHEID Ransdaal kent een goed verenigingsleven. Het aanbod is beperkt, maar voor een kleine kern als Ransdaal wordt dit als realistisch ervaren. Er is regelmatig wat te doen. Van oudsher hebben de bewoners van Ransdaal het vermogen getoond zelfstandig initiatieven te kunnen ontplooien. Met name de jeugd zoekt haar vertier buiten het dorp. Daar is meer keuzemogelijkheid, maar ook het sociale netwerk vanuit de middelbare school is er te vinden. Deze doelgroep is ook maar beperkt vertegenwoordigd in de verenigingen. De respondenten geven aan dat een vergrijzend leden- en vrijwilligersbestand, de verwachte bezuiniging van gemeentelijke subsidies, evenals een regeldruk vanuit het vergunningenbeleid bedreigingen vormen voor de verenigingen. Minder mobiele buurtbewoners zijn beperkt in hun mogelijkheden om te participeren.

5


VALIDERINGSSESSIE De valideringssessie wordt, in overleg met de gemeente, gebruikt om een viertal bevindingen nader uit te diepen. De aanwezige sleutelfiguren hebben deelgenomen aan één van de drie workshops: ‘concretiseren van het basispakket voorzieningen’, ‘stimuleren van de informele zorg’ en ‘Jeugd in Ransdaal’. Daarnaast hebben alle aanwezige sleutelfiguren deelgenomen aan de plenaire workshop ‘burgerparticipatie’. De workshops resulteren in de volgende uitdieping van de vier onderwerpen. WORKSHOP: CONCRETISEREN VAN HET BASISPAKKET VOORZIENINGEN Als uitgangspunt voor de workshop is het basisvoorzieningenniveau genomen dat de toenmalige gemeenteraad in februari 2004 heeft vastgesteld.  Buurtwinkel Een winkel behoort nog steeds tot de basisvoorzieningen. Naast de praktische voordelen van een buurtwinkel in een kleine kern vervult deze voorziening ook een belangrijke rol in het kader van ontmoeting. Men vraagt zich af wat de gevolgen voor de buurtwinkel zijn wanneer de supermarkt in Klimmen wordt gerealiseerd. De inwoners van Ransdaal dienen zich wellicht meer bewust te worden van het feit dat zijzelf de buurtwinkel in stand kunnen houden door regelmatig de boodschappen hier te halen in plaats van bij supermarkten in de regio.  Basisschool De basisschool is van essentieel belang voor de leefbaarheid in de kern. Innovo heeft aangegeven dat de school in Ransdaal voor de middellange termijn blijft gehandhaafd. Uit de leerlingenprognose blijkt dat het leerlingenaantal in Ransdaal de komende jaren (beperkt) achteruit gaat. De gemeente moet de visie van Innovo op het in stand houden van scholen in kleine kernen nauwgezet blijven volgen en dient hierover in gesprek te blijven met het schoolbestuur.  Peuterspeelzaal De keuze voor een peuterspeelzaal blijkt ook grote invloed te hebben op de keuze voor een basisschool. Wanneer voor een peuterspeelzaal in een andere kern wordt gekozen, ziet men vaak dat de leerling ook naar de nabijgelegen basisschool gaat. Voor behoud van de basisschool in de kern, is het dus van belang dat er ook aanbod van peuterspeelzaalwerk is.  Speelvoorziening In het kader van ontmoeting en leefbaarheid is een speelvoorziening van belang voor de kern. De speelvoorziening bij de basisschool is met name door de ligging niet succesvol gebleken. De mogelijkheden voor een speelvoorziening in de kern zijn beperkt. Het Dorpsplein wordt hiervoor het meest geschikt bevonden. Enkele jaren geleden zijn hiervoor conceptplannen ontwikkeld maar door de verwachte bezwaren van de omwonenden zijn deze niet tot uitvoering gebracht. Dit wordt als een gemiste kans ervaren. In het verleden hebben inwoners van Ransdaal op het Dorpsplein een 6


schaatsbaan gecreëerd. Verwacht wordt dat dergelijke initiatieven anno 2011 nog steeds op prijs worden gesteld. Het plein ligt echter niet waterpas en zal hiervoor moeten worden aangepast. Tevens wordt opgemerkt dat initiatieven vanuit een kern tegenwoordig aan teveel regels zijn gebonden waardoor het voor de vrijwillige burger minder aantrekkelijk wordt om dergelijke initiatieven te ontplooien.  Kerk De kerk wordt beschouwd als dè ontmoetingsplek in de kern. In het kader van cultuur, ontmoeting, recreatie en toerisme kan de kerk een grotere rol vervullen. Momenteel wordt de kerk wel al bij het evenement ‘Ranzel Oape’ betrokken, maar gelet op bijvoorbeeld de bijzondere ramen kan de kerk ook interessant zijn voor bezoekers aan Ransdaal.  Servicepunt voor basale diensten Afgevraagd wordt of de inwoners op de hoogte zijn van het feit dat op twee plekken in Ransdaal een mogelijkheid tot pinnen aanwezig is, te weten bij de buurtwinkel en in 't Magazijn. De beperking hierbij is dat dit alleen tijdens de openingsuren mogelijk is. Dit zou in principe echter geen bezwaren moeten opleveren voor de oudere of de minder mobiele inwoners, naar verwachting zijn zij overdag in de gelegenheid deze twee winkels te bezoeken. De mogelijkheid om te pinnen heeft daarnaast als neveneffect dat deze twee winkels als ontmoetingsplek fungeren. Voorgesteld wordt om in het magazine ‘d'r Sjpeegel va Ranzel’ een artikel over deze pinmogelijkheden te plaatsen. Het feit dat de pakketdiensten de pakketten bij het servicepunt in Nuth of Hulsberg afleveren wanneer men niet thuis is, wordt als een bezwaar ervaren. Voorgesteld wordt om te laten onderzoeken of deze pakketten niet bij een winkel in Ransdaal afgeleverd kunnen worden.  Basiszorg De eerstelijns zorgaanbieders worden in de kern gemist en dan met name de huisarts voor relatief eenvoudige handelingen zoals bloed prikken. Voorgesteld wordt om de werkgroep zorg te laten inventariseren wat de knelpunten aangaande basiszorg in de kern zijn.  Accommodatie voor verenigings- en ontmoetingsactiviteiten De verenigings- en ontmoetingsactiviteiten vinden voornamelijk in het gemeenschapshuis 't Wouves en in café Oud Ranzel plaats. Uit gesprekken die de gemeente met de verenigingen voert en uit de interviews is gebleken dat deze voorzieningen momenteel slechts in beperkte mate aan de behoefte voldoen. Echter wanneer één van deze voorzieningen wegvalt ontstaat er een onevenredige hoge druk op de andere voorziening. Er dient een middellange- en langetermijnvisie te worden ontwikkeld aangaande de gewenste (eventueel gecombineerde) functies van de kroegen en 't Wouves. De eventuele ontwikkeling van een gemeenschapshuis of de eventuele herontwikkeling van 't Wouves is afhankelijk van deze visie.

7


Aan het basisvoorzieningenniveau dat anno 2004 door de raad is vastgesteld, worden in de workshop onderstaande punten toegevoegd.  Vervoer en bereikbaarheid Tweemaal per uur stopt er een trein in Ransdaal. Een vaste busverbinding ontbreekt. Er kan wel gebruik worden gemaakt van een belbus richting Voerendaal of Valkenburg. Wellicht is dit onvoldoende bekend bij de inwoners van Ransdaal.  Pleinfunctie / ontmoetingsplaats Omdat de kern Ransdaal uit lintbebouwing bestaat, is er geen herkenbaar centraal punt. Een dergelijk punt is voor ontmoeting tussen jong en oud, toerisme en recreatie van belang. Het gebied rondom het station zou deze functie kunnen invullen maar onlangs is de horecagelegenheid aldaar gesloten. Hier kan alleen nog op afspraak gebruik van worden gemaakt. Deze locatie heeft dan ook geen aantrekkingskracht meer voor de bewoners.  Levensloopbestendige woningen Om een woningaanbod voor verschillende doelgroepen in een kern te kunnen garanderen, is de ontwikkeling van levensloopbestendige woningen van belang. WORKSHOP: STIMULEREN VAN DE INFORMELE ZORG Het probleem van het afnemen van informele zorg voor elkaar wordt door de deelnemers niet als uniek voor Ransdaal ervaren. Het is de tijdsgeest. Mensen hebben geen tijd meer voor elkaar, willen zich niet gebonden voelen en voelen zich niet verantwoordelijk voor elkaar. Ook is er sprake van stille eenzaamheid en zijn generaties onderling steeds meer gescheiden. Specifiek voor Ransdaal is wel dat door sterke familieverbanden nieuwkomers zich niet bij de oude Ransdalers betrokken voelen en andersom. Aangedragen oplossingsrichtingen zijn:  Nieuwe mensen verwelkomen, zodat ze zich betrokken en welkom voelen. Een ‘welkomstdoos’ is eerder mislukt.  Mensen rechtstreeks benaderen. Aan de deur vragen.  Geen lidmaatschap maar betrekken bij (incidentele) activiteiten.  Aansprekende voorbeelden laten zien.  Activiteiten voor generaties onderling organiseren.  Ouderen actief benaderen en ondersteunen bij opbouwen netwerk. Bewoners hebben hun netwerk ook buiten het dorp. En door het ontbreken van voorzieningen in Ransdaal trekken bewoners weg naar de grotere kernen. Een ‘opgepimpt’ Wouves zou een goede voorziening zijn voor meer activiteiten. Het creëren van een spin-off van reeds bestaande activiteiten door het leggen van ‘slimme’ koppelingen, bijvoorbeeld dagopvang en activiteiten waar al veel ouderen aanwezig zijn. Verder is er behoefte aan een goede betaalbare taxivoorziening.

De deelnemers aan de workshop geven de volgende oplossingsrichtingen weer: 8


 Vrijwilligerscentrale voor aanbieden klussen en taxivervoer. Mogelijk aansluiten bij Voerendaal.  Invoeren van een ruilsysteem.  Al het formele en informele aanbod actueel in beeld brengen (bijv. via een website).  Verenigingen koppelen met dagopvang. Uitgaan van het bestaande. Er zijn goede burgerinitiatieven te vinden in Ransdaal. Echter, de bewoners voelen zich overbelast en niet ondersteund door gemeente. De deelnemers dragen de volgende oplossingsrichtingen aan:  Positieve voorbeelden van initiatieven zien en waarderen.  Er is veel kracht bij bewoners, maar misschien is het goed om het wat meer te richten en hen te helpen om over de ervaringen in het verleden heen te stappen. WORKSHOP: JEUGD IN RANSDAAL De deelnemers van deze workshop signaleren de volgende knelpunten in het kader van jeugdvoorzieningen in Ransdaal:  De speelvoorziening was niet aantrekkelijk genoeg.  Kinderen spelen tijdens schooltijden al op die plek en willen graag na schooltijd iets anders.  Verkeersveiligheid Ransdalerstraat ervaren de deelnemers als problematisch.  Openingstijden te beperkt.  Niet beschikbaar voor 0-4 jarigen onder schooltijd.  Leeftijdsgroepen gesplitst. Het jonge kind wil graag in de nabijheid van de oudere broer of zus spelen. Deze zijn met name op het dorpsplein te vinden.  Dorpsplein is van oudsher (en nu nog steeds) de natuurlijke, centraal gelegen en ongeorganiseerde ontmoetings- en hangplek voor kinderen/jongeren.  12+ is moeilijk te bedienen vanwege te gespreide interesses. Deze doelgroep heeft met name interesse in social media en games en Wii. Volgens de deelnemers heeft deze doelgroep verder alleen interesse in een mogelijkheid tot hangen. De deelnemers dragen tijdens de workshop de volgende oplossingsrichting aan:  Dorpsplein is dé ontmoetingsplek van Ransdaal (Mogelijk daarbij verbinden van ouderen en jongeren).  Bijvoorbeeld op het dorpsplein een hoek met bankjes en een zandbak inrichten.  Verbinden van leeftijdscategorieën 0-4 en 4-12 jarigen.  Stimuleren van een programma voor 14-18 jarigen binnen de jeugdvereniging.  Creëren van een ontmoetingsplek in de buitenlucht bij de jeugdvereniging.  Stimuleren verenigingsleven door een aantrekkelijke sfeer te creëren voor de 12+ doelgroep.  Verder stimuleren van kruisverbanden tussen organisaties/verenigingen.

9


WORKSHOP: BURGPARTICIPATIE Tijdens de workshop burgerparticipatie is plenair de discussie gevoerd op basis van het schema ‘Zelfsturing of interactief handelen’. Dit schema geeft weer hoe in verschillende situaties de rolverdeling kan zijn tussen gemeente en burgers en hoe daarop verschillende visies kunnen zijn. Echter, aangeven vanuit welke visie je handelt en welke rol bewoners respectievelijk gemeente bij een bepaald thema hebben is van belang om onderlinge verwachtingen te managen. Bij Type 1 ‘producten’ dragen de burgers de volledige verantwoordelijkheid. Bij Type 2 ‘producten’ nemen de burgers verantwoordelijkheid met ondersteuning/ facilitering van de gemeente. In geval van Type 3 ‘producten’ is de gemeente verantwoordelijk maar laat zich voeden door de inbreng van burgers . En in het laatste geval (Type 4) neemt de gemeente de volledige verantwoordelijkheid zonder dat de burgers daarbij een specifieke rol vervullen. Dit schema ziet er als volgt uit:

Zelfsturing of interactief handelen Type 1: Kern Product Type 2: Kern+gemeente Product

Type 3: Gemeente+Kern Product

uitvoering

evaluatie

ZELFSTURING ZELFSTURING

INTERACTIEF HANDELEN

kaders gemeente

Publiek domein

voorbereiding

visie kern

Openbaar domein

idee

Type 4: Gemeente Product

De aanwezige sleutelfiguren geven hierbij de volgende aandachtspunten weer:             

Een positieve grondhouding van de gemeente. Het scheppen van kaders en ruimte voor eigen invulling door de burgers. In plaats van de regie houden meer loslaten en waar nodig bijspringen. Het faciliteren en ondersteunen van burgerinitiatief. Bij nieuwe ontwikkelingen c.q. initiatieven de rolverdeling verhelderen. Een open gesprekspartner zijn en daar waar nodig initiatief nemen tot afstemming. Als betrouwbare partner afspraken nakomen. Gelijkwaardigheid van gesprekspartners waarborgen. Waarderen van en vertrouwen op deskundigheid bewoners. Zien, herkennen en erkennen van successen. Helder verwachtingenmanagement hanteren. Participatie mogelijk maken. Afstemming gemeente beter aansluiten bij tijden vrijwilligerswerk. 10


 Aandacht voor flexibiliteit en workload vrijwillige inzet.  Belang van communicatie over follow-up bij een Woonkernschouw waarin de burger zijn visie op de kern weergeeft.  Als burger bewust eigen verantwoordelijkheid nemen.

INTEGRALE ANALYSE Het voorzieningenniveau in Ransdaal is beperkt maar realistisch. De levensbestendigheid van de kern wordt met name bepaald door een pakket aan basisvoorzieningen. Van belang is dat deze voorzieningen behouden blijven en waar nodig extra gestimuleerd. Het dorpsplein vormt met name voor de jeugd een natuurlijk ontmoetingsplek en kan verder worden uitgebouwd. Ransdaal kent een aantal hechte familieverbanden en daardoor een hoge mate van verwantschapssolidariteit, waarbinnen informele zorg plaatsvindt. Echter voor dié Ransdalers die niet tot deze hechte familieverbanden behoren is informele zorg niet altijd vanzelfsprekend. Voor met name deze groep is het van belang informele zorg meer onder de aandacht te brengen. Daarnaast dient in faciliterende zin de afstand tussen informele en formele zorg overbrugd te worden. Daarbij dient aandacht te zijn voor de bestaande burgerinitiatieven; losse initiatieven en gekoppeld aan het verenigingsleven. De draagkracht in deze staat in Ransdaal (zoals op veel plekken in Nederland) onder druk maar lijkt, indien goed ondersteund, veel aan te kunnen. Autochtone Ransdalers en nieuwkomers voelen zich niet zonder meer door elkaar vertegenwoordigd. In de interactie met de gemeente dient een overbruggende werking, tussen deze verschillende groepen Ransdalers, te worden gewaarborgd. De verenigingen in Ransdaal zorgen er in hoge mate voor dat bewoners zich identificeren met Ransdaal, al neemt dit ten opzichte van een tiental jaren geleden af. Daarnaast zoeken met name de jongeren hun vertier buiten de kern en is het moeilijk deze groep te blijven binden aan de aanwezige verenigingen. Minder-mobiele Ransdalers blijken moeilijk te kunnen participeren in het verenigingsleven. De bestaande verenigingen zoeken zelf actief naar kruisverbanden om hun ledenbestand te waarborgen. Het is van belang dat de verenigingen zich, daar waar nodig, gesteund weten door de gemeente en dat de gemeente nadrukkelijk meedenkt bij het leggen van deze ‘slimme’ verbanden en die stimuleert. Van oudsher zijn de Randsdalers in staat zelf een actieve rol te vervullen in het initiëren en uitvoeren van diverse activiteiten. De draagkracht in Ransdaal is groot. Er is echter een negatieve spiraal ontstaan in de verhouding met de gemeente. Het is daarom van belang dat de gemeente in dit kader nieuwe dynamiek ontwikkelt samen met de bewoners.

11


CONCLUSIES & AANBEVELINGEN De rapportage biedt concrete aanknopingspunten ter versterking van de draagkracht van de civil society in Ransdaal. Beknopt leidt de Civil Society Scan van Ransdaal tot de volgende conclusies: ALGEMEEN  Het basispakket voorzieningen bepaalt in belangrijke mate de levensloopbestendigheid van Ransdaal maar is continu aan verandering onderhevig.  De gewijzigde demografie noodzaakt gericht beleid met betrekking tot huisvesting voor kwetsbare ouderen en jongeren.

ZORG EN WELZIJN VANUIT DE OPTIEK VAN DE LEVENSLOOPBESTENDIGE KERN  De doelgroep voor de dagopvang is breder dan op basis van de Awbz geïndiceerde Ransdalers.  In Ransdaal bestaat een uitsluitingsmechanisme. Informele zorg is niet voor iedere Ransdaler vanzelfsprekend en er is een grote afstand tussen informele zorg en formele zorg.  Autochtone Ransdalers en nieuwkomers voelen zich niet zonder meer door elkaar vertegenwoordigd in de interactie met de gemeente.

ACCOMMODATIEBELEID VANUIT DE OPTIEK VAN BASISFUNCTIES, SOCIALE INFRASTRUCTUUR EN GEMEENSCHAPSACTIVITEITEN

 De respondenten vragen aandacht voor behoud en facilitering van bestaande functies.  De sluiting van de speelvoorziening betekent niet dat er geen behoefte bestaat maar dat deze voorziening in de gekozen setting niet werkt.

VERENIGINGSLEVEN VANUIT DE OPTIEK VAN DUURZAAMHEID  Het bestaansrecht van de verenigingen is in belangrijke mate afhankelijk van behoud en uitbouw van het vrijwilligerskader en in dit kader is het ook van belang oog te hebben voor de jongeren.  Het is van belang positieve dynamiek te creëren voor (bestaande) burgerinitiatieven.  Het is van belang om ‘slimme’ verbindingen te leggen tussen behoefte van (kwetsbare) bewoners en bestaande burgerinitiatieven en het verenigingsleven. Daarvoor is het nodig te investeren in de ideeënvorming en uitvoering te ondersteunen. 12


EMOL beveelt de gemeente Voerendaal in lijn met de conclusies aan om: ALGEMEEN  gerichte interventies te ontwikkelen om het basispakket voorzieningen te behouden en waar nodig te stimuleren.  dit basispakket continu te monitoren, omdat de behoeften en omgevingsomstandigheden in de komende tijd kunnen wijzigen. Het samenspel tussen gemeente en haar burgers is voor het behouden van dynamiek in dit basispakket (koppeling formeel en informele infrastructuur) absolute noodzaak.  het huisvestingsbeleid in het kader van specifieke doelgroepen te herijken.  een positieve dynamiek te creëren tussen actieve bewoners en gemeente door structureel overleg en goed ‘verwachtingenmanagement’. Leg bij te bespreken thema’s vast hoe de rolverdeling is en welke onderlinge verwachtingen er zijn.

ZORG EN WELZIJN VANUIT DE OPTIEK VAN DE LEVENSLOOPBESTENDIGE KERN  te zoeken naar mogelijkheden vanuit de Wmo om de dagopvang voor een bredere doelgroep toegankelijk te maken. En de mogelijkheden te onderzoeken om huidige verenigingsactiviteiten daaraan te koppelen.  informele zorg te stimuleren en te verbreden mede ter bestrijding van stille eenzaamheid en verhoging van de zelfredzaamheid. Het gaat hierbij om het stimuleren van verenigingen om actief kwetsbare groepen te benaderen en de afstemming tussen het formele en informele netwerk op te pakken.  bij participatieprojecten te bevorderen dat beide bewonersgroepen (autochtone en nieuwkomers) vertegenwoordigd zijn en dat een overbruggende werking wordt gecreëerd.

ACCOMMODATIEBELEID VANUIT DE OPTIEK VAN BASISFUNCTIES, SOCIALE INFRASTRUCTUUR EN GEMEENSCHAPSACTIVITEITEN

 gerichte interventies te ontwikkelen voor behoud en facilitering van bestaande functies.  met het oog op een integraal aanbod een hernieuwd plan te ontwikkelen voor de speelvoorziening daarbij uitgaande van een goede verbinding tussen de verschillende leeftijdsgroepen, evenals een goede verbinding tussen basisschool, partners en vrijwilligers.

VERENIGINGSLEVEN VANUIT DE OPTIEK VAN DUURZAAMHEID  vrijwilligerskader te herkennen, waarderen en mobiliseren met gerichte interventies met betrekking tot jeugd. 13


 samen met het verenigingsleven te zoeken naar andere (flexibeler en tijdelijke) vormen van betrokkenheid.  burgerinitiatieven buiten het verenigingsleven te herkennen, te stimuleren en indien nodig te faciliteren en te ondersteunen.

14

BIJLAGE 1: FACTSHEET

INLEIDING De gemeente Voerendaal heeft Expertisecentrum Maatschappelijke Ondersteuning Limburg (EMOL) verzocht de Civil Society Scan uit te voeren in de kern Ransdaal. Onderliggende factsheet maakt onderdeel uit van het onderzoek. In overleg met de betrokken ambtenaar is gekozen voor een pragmatische aanpak waarbij in eerste instantie de rapportages ‘Project Leefbaarheid kern Ransdaal - Sterkte-Zwakte analyse’ (Hogeschool Zuyd, juli 2005), ‘Rapportage Toekomstvisie’ en ‘Uitvoeringsprogramma leefbaarheid kern Ransdaal’ (gemeente Voerendaal, februari 2006) als uitgangspunt genomen is. Dit zou aangevuld kunnen worden met bij de gemeente Voerendaal beschikbare feitelijke gegevens. Daarnaast is gebruik maakt van de demografische cijfers uit ‘Gemeente op Maat 2009-Voerendaal’ (Bron CBS). KARAKTERISTIEK De kern Ransdaal ligt ten westen van Voerendaal en heeft het karakter van een kleine plattelandskern. De totale oppervlakte is 122 ha. Met een bevolkingsdichtheid van 760 inwoners per km². (Ten opzicht van 787 inwoners per km² conform de CBS -gegevens van 1999.) DEMOGRAFIE In Ransdaal wonen in totaal 960 inwoners (ten opzichte van 998 inwoners d.d. 1 januari 2002) waarvan 485 mannen en 480 vrouwen. De huishoudens bestaan uit 95 eenpersoonshuishoudens, 155 meerpersoonshuishoudens zonder kinderen en 155 meerpersoonshuishoudens met kinderen (bron: CBS Statline). In Ransdaal is sprake van dubbele vergrijzing: meer ouderen en relatief meer oudere ouderen. In 2015 maken de 55+-ers circa 40% van de bevolking uit. Daarna zet de vergrijzing in rustiger tempo door, waarbij met name het aantal hoogbejaarden stijgt. Een en ander gaat gepaard met ontgroening met name door de daling van vooral de categorie 0-9 jarigen. Leeftijd

Aantal

0-10

100

10-20

95

20-30

75

30-40

115

Leeftijd

Aantal

40-50

135

50-60

175

60-70

170

70-80

70

80-90

20

90+

5

Bron: CBS Statline SOCIALE INFRASTRUCTUUR Ransdaal heeft een behoorlijk rijk verenigingsleven. Er zijn 15 verenigingen actief op het gebied van sport, cultuur, recreatie, dieren, muziek, natuur & milieu en belangenbehartiging ten behoeve van specifieke doelgroepen. Ook telt Ransdaal één buurtvereniging. De ledenaantallen van de verenigingen en vrijwilligersorganisaties zijn behoorlijk te noemen. De voetbalvereniging met bijna 110 leden springt eruit. De verenigingen tellen bij elkaar meer dan 650 leden. Los van het verenigingsleven is er sprake van onderlinge ontmoeting en saamhorigheid. Over het algemeen is er sprake van een goede sociale cohesie. VRIJWILLIGERSKADER Van de inwoners van Ransdaal is 35 tot 40% actief als vrijwilliger. Dit is relatief hoog, ook ten opzichte van het gemiddelde in de gemeente Voerendaal en in de regio Parkstad Limburg. Het vrijwilligerswerk wordt voornamelijk uitgevoerd in Ransdaal zelf. De groep 55-plussers verricht relatief gezien het meeste vrijwilligerswerk. VOORZIENINGEN EN ACCOMMODATIES Een aantal basisvoorzieningen dat door de inwoners noodzakelijk dan wel gewenst wordt geacht is in Ransdaal aanwezig: basisonderwijs, peuterspeelzaalwerk, kerk, gemeenschapshuis, sportaccommodaties en detailhandel (met name de supermarkt). Bepaalde accommodaties voldoen echter niet meer aan de eisen van de tijd of zijn te klein (met name de school, de peuterspeelzaal/bibliotheek, het gemeenschapshuis en de sportzaal). In 2008 is op het terrein van de basisschool een speelvoorziening voor de kinderen gerealiseerd. Naar aanleiding van een enquête die door de werkgroep jeugd is

verzorgd, is gebleken dat niet of nauwelijks hiervan gebruik wordt gemaakt. Derhalve heeft de werkgroep kenbaar gemaakt om per juli 2010 te stoppen met de werkzaamheden aangaande het openen en sluiten van de speelvoorziening. De jeugdvereniging Ransdaal zorgt wekelijks voor een zinvolle vrijetijdsbesteding voor kinderen en jongeren uit Ransdaal. Eind 2008 heeft de jeugdvereniging Ransdaal subsidie van het Oranjefonds ontvangen waarmee het lokaal van de deze vereniging is opgeknapt. Voorzieningen in de sfeer van de eerstelijnsgezondheidszorg en hulpverlening alsmede in de sfeer van praktische dienstverlening (bijv. postkantoor en bank) worden gemist. ZORG EN WELZIJN Het ontbreekt in Ransdaal aan basale voorzieningen in de sfeer van de eerstelijns gezondheidszorg. Om zorg te kunnen bereiken, dient men naar één van de grotere kernen van de gemeente te reizen. Wel wordt sinds november 2008 door Meander dagverzorging gedurende 3 dagdelen per week in het gemeenschapshuis 't Wouves verzorgd. Inwoners zonder een indicatie kunnen tegen betaling ook gebruik maken van de voorzieningen en activiteiten die worden geboden. Van de inwoners verricht 19% mantelzorg, waarbij de vrouwen een groter aandeel hebben dan de mannen. Dit percentage is (iets) lager dan het landelijk gemiddelde. De mantelzorgers bevinden zich vooral in de leeftijdscategorie van 45-74 jaar. De meeste mantelzorgers verrichten mantelzorg in Ransdaal. Circa 40% van de mantelzorgers is elders in de gemeente Voerendaal dan wel buiten de gemeente actief. UITVOERINGSPROGRAMMA - SWOT De analyse van de sterkten en zwakten van Ransdaal is enerzijds gebaseerd op objectieve gegevens (feiten), anderzijds op subjectieve gegevens (meningen). Schematisch is een deel van de analyse weergegeven. Sterkten

• Ransdaal is een rustig dorp: het is er goed leven en wonen in een mooie omgeving • De inwoners voelen zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid van Ransdaal • Ransdaal heeft een rijk verenigingsleven: er zijn veel verenigingen en vrijwilligers -organisaties met veel leden • Het vrijwilligerskader is behoorlijk aan de maat • Er is in Ransdaal een behoorlijk aantal gemeenschapsactiviteiten • De inwoners zijn actief in de sfeer van sport, bewegen en uitgaan • De inwoners gaan op een goede manier met elkaar om; er is sprake van sociale cohesie • Er zijn in Ransdaal belangrijke basisvoorzieningen als school, peuterspeelzaal, sportaccommodaties en detailhandel

Zwakten

• De herkenbaarheid van de kern is niet groot • Er zijn onvoldoende activiteiten in Ransdaal voor de doelgroep 12-18 jaar • Bepaalde accommodaties (met name gemeenschapshuis, school en peuterspeelzaal/bibliotheek) zijn niet meer adequaat • Voorzieningen die ontbreken zijn: eerstelijnsgezondheidszorg, services (bijv. bank, postkantoor) • De mantelzorg is (licht) ondervertegenwoordigd • De detailhandel en horeca staan onder druk • Er is weinig ontwikkeling op het vlak van recreatie en toerisme

Het uitvoeringsprogramma voorziet in een drietal actielijnen gericht op het bevorderen van de leefbaarheid van Ransdaal. Kernwaarden hierbij zijn ontmoeting, leefbaarheid en levensloopbestendigheid. Vanuit actielijn 1: Ontmoeting is onder andere ingezet op het ondersteunen van het vrijwilligerswerk (faciliteren van deskundigheidsbevordering, voldoende vrijwilligers, jaarlijkse vrijwilligersdag en meer activiteiten voor inwoners van Ransdaal), het stimuleren van ontmoeten (meer activiteiten gericht op ontmoeten) en vraaggericht jeugd- en jongerenwerk (meer activiteiten op initiatief van de doelgroep). Actielijn 2: Leefbaarheid zet onder andere in op handhaving van de winkelvoorzieningen, de inrichting van de kern met als herkenbaar centraal punt een multifunctionele (gemeenschaps)accommodatie evenals speelvoorzieningen. Vanuit actielijn 3: Levensloopbestendigheid is onder andere ingezet op de infrastructuur voor zorg en welzijn met als beoogd resultaat een wijksteunpunt (voor informatie en advies, dagopvang en toegang tot de eerstelijnszorg), een kleinschalige dienstverlening en vraaggestuurde seniorenactiviteiten.

**********

Gemeente Voerendaal. Civil Society Scan Ransdaal. - Eindrapportage -

Recommend Documents