Gemeente Amersfoort Afdeling Projectontwikkeling
Plan van Aanpak Project Integraal Beheer- en Werkplan Nimmerdor en Oud Leusden 2015-2025
Projectnummer : Opgesteld : Versie :
7220814 Marianne Verheij 25 juni 2014
Ambtelijk opdrachtgever Gedelegeerd opdrachtgever Projectmanager
: Tom van Nijen : Marjolein Hinkofer : Marianne Verheij
1
Inhoud 1 2
3 4 5 6
Inleiding .......................................................................................................................... 3 Thema’s in het beheerplan ............................................................................................. 4 2.1 Landschap .............................................................................................................. 4 2.2 Natuur ..................................................................................................................... 4 2.3 Recreatie................................................................................................................. 4 2.4 Beheer algemeen .................................................................................................... 4 Beheerplan ..................................................................................................................... 7 Aanpak ........................................................................................................................... 8 4.1 Actualiseren beheer- en werkplan ........................................................................... 8 4.2 Participatie .............................................................................................................. 8 Planning en financiën ....................................................................................................11 5.1 Planning .................................................................................................................11 5.2 Financiën ...............................................................................................................11 Risicoparagraaf .............................................................................................................12 BIJLAGEN ........................................................................................................................13
2
1 Inleiding Het huidige beheerplan voor bosgebied Nimmerdor en bos- en natuurgebied Oud Leusden loopt van 2004-2014. Iedere 10 jaar wordt het beheerplan geëvalueerd en geactualiseerd. Het bosgebied is FSC-gecertificeerd en voor deze certificering is een geldig beheerplan vereist. Daarnaast beginnen sommige bomenlanen vanwege hun ouderdom in verval te raken, een deel heeft een verminderde conditie en lage levensverwachting. Daarom gaan we het huidige beheerplan actualiseren, het herstel van de lanen is hier onderdeel van. Het actualiseren van het beheerplan is tevens aanleiding om samen met gebruikers van het gebied te bekijken hoe het gebied nu wordt gebruikt en wat we daar eventueel aan kunnen verbeteren. We evalueren waar we nu staan ten opzichte van de te realiseren beheerdoelstellingen, de huidige problemen/uitdagingen en kansen brengen we in kaart en vormen een visie op wat we willen voor de toekomst. Het geactualiseerde beheerplan bevat: - een beheervisie voor de komende 30 jaar - de beheerdoelstellingen voor de periode 2015-2025. - een werkplan voor de periode 2015-2025. Dit is een uitwerking van de beheervisie en – doelstellingen. Na vijf jaar wordt dit geëvalueerd en geactualiseerd. - een financiële meerjarenplanning voor de periode 2015-2025. Het vernieuwde beheerplan kent een vaktechnische kant, namelijk het duurzaam behoud van het bosgebied en het herstel van de lanen. Daarnaast gaat het plan over het gebruik van het gebied.
Nimmerdor (Ca. 48 ha)
A28
Oud Leusden (Ca. 7 ha)
Projectgebied
3
2 Thema’s in het beheerplan In de gebieden Nimmerdor en Oud Leusden zijn drie belangrijke functies: landschap, natuur en recreatie. Daarnaast zijn er een aantal in het algemeen voor het beheer van Nimmerdor en Oud Leusden van belang zijnde zaken beschreven. Dit wordt uitgewerkt in het beheerplan. In bijlage 2 zijn de kaders en uitgangspunten opgenomen van het te actualiseren beheerplan.
2.1
Landschap
Cultuurhistorie / ontstaansgeschiedenis Nimmerdor Uit onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis blijkt dat Nimmerdor van grote cultuurhistorische waarde is. Karakteristieke lanenstructuren verwijzen naar verschillende tijdsperioden van de rijke geschiedenis van Nimmerdor. Een voorbeeld hiervan is het nog overgebleven zuidelijke deel van het zogenaamde sterrenbos uit de 18e eeuw (een lanenstructuur in de vorm van een ster), dat vroeger voor de jacht werd gebruikt. Het Cultuurhistorisch onderzoek doet aanbevelingen voor het bosbeheer. Voor het herstel van lanen is het leidend. Achteruitgang lanen Door hun ouderdom beginnen sommige bomenlanen in verval te raken. Bij de visuele boomveiligheidscontrole (VTA-controle) in het kader van onze wettelijke zorgplicht is gebleken dat een deel van de laanbomen een verminderde conditie en een lage levensverwachting heeft. Een aantal van de oudere bomen vormt een veiligheidsrisico, bijvoorbeeld in de vorm van dood hout in de boomkronen.
2.2
Natuur
Vanwege de landschappelijke ligging van Nimmerdor en Oud Leusden op de rand van de Heuvelrug komen er karakteristieke soorten flora en fauna voor. Daarnaast zijn er karakteristieke natuurwaarden die het gevolg zijn van de ontwikkeling van het gebied.
2.3
Recreatie
Verschillende groepen recreanten maken gebruik van Nimmerdor en Oud Leusden zoals wandelaars, hondenbezitters, spelende kinderen (natuurspeelplaats), hardlopers (trimmers/joggers), fietsers en mountainbikers. Er zijn recreatieve voorzieningen zoals fiets- en wandelpaden, natuurspeelplek, banken, prullenbakken, borden, naastgelegen sportvoorzieningen en hondenlosloopgebied. Natuur versus recreatie De afgelopen jaren hebben we het gebruik van Nimmerdor en Oud Leusden zien veranderen van vrij extensief naar steeds meer intensief. Tevens worden deze gebieden - naast wandelgebied - steeds meer gebruikt als hondenlosloopgebied. Mede deze ontwikkelingen maken dat we voor uitdaging staan om een goede balans te vinden tussen natuur en recreatie. Hondenwandelkaart De verschillende gebruikersgroepen gaan niet altijd goed samen met elkaar of met de in het gebied aanwezige natuurwaarden. Voor Nimmerdor is er een hondenwandelkaart aanwezig, voor Oud Leusden niet. Op dit moment vindt er in Nimmerdor en Oud Leusden niet of nauwelijks handhaving plaats van de regels die gelden voor het uitlaten van honden.
2.4
Beheer algemeen
De boswerkzaamheden worden planmatig, zo nodig gefaseerd en op een kleinschalige wijze uitgevoerd door een gespecialiseerde bosaannemer. De gemeente heeft geen specifieke toezichthouder of Buitengewoon Opsporingsambtenaar (Boa) voor het bos in dienst.
4
Lange termijn doelstelling bosbeheer, soortensamenstelling en leeftijdsopbouw De afgelopen jaren hebben we ons ingezet om, conform de op basis van het beheerplan uitgewerkte werkplannen (Werkplan 2004-2009 Gemeentebossen en Werkplan Nimmerdor en Oud Leusden 2010/2011 - 2014/2015) met het systeem van geïntegreerd bosbeheer te werken aan meersoortig bos in plaats van monoculturen van dezelfde hoofdboomsoort. Controle van bomen Een boom kan bij stam- of takbreuk, of bij omvallen, schade aanbrengen bij of aan derden. De eigenaar van de boom kan aansprakelijk worden gesteld voor de schade als hij onvoldoende zorg aan deze boom heeft besteed. Volgens de wet heeft de eigenaar een zorgplicht. In Nimmerdor worden de laanbomen over het algemeen een keer per drie jaar gecontroleerd of vaker als dat nodig is (bijvoorbeeld bij attentiebomen). De rest van de bomen (staand in bosverband) wordt niet VTA-gecontroleerd. Wettelijk verplichte inspectie van speeltoestellen Het inspecteren van speeltoestellen is wettelijk verplicht en vindt plaats volgens het Warenwetbesluit Attractie en Speeltoestellen (WAS). In Nimmerdor en Oud Leusden zijn geen formele speelplekken aanwezig. Wel is er een natuurlijke speelplaats in Nimmerdor aanwezig. Deze natuurspeelplaats is eind 2007 aangelegd naar aanleiding van een in 2006 door de raad aangenomen Amendement “Natuurspeelplaatsen”. De speelaanleidingen van deze natuurspeelplaats worden geïnspecteerd, waarna zo nodig maatregelen worden uitgevoerd. Twee keer per jaar vindt een functionele inspectie plaats (ook wel operarationele inspectie genoemd). Bij de operationele inspectie wordt het functioneren van de speelaanleidingen gecontroleerd, waarbij wordt gekeken naar stabiliteit, sterkte, of alles goed vast zit en of de valdempende ondergrond voldoet. Een keer per jaar wordt een grote inspectie uitgevoerd. Daarbij wordt gecontroleerd op de algehele veiligheid van de speelgelegenheid en op tussentijdse reparaties, corrosie, houtrot, funderingen en eventueel graafwerk en demontage. Verplichtingen in het kader van het FSC-keurmerk In 2004 heeft de gemeente Amersfoort het FSC-keurmerk voor duurzaam bosbeheer toegekend gekregen. De afkorting FSC staat voor Forest Stewardship Council, ofwel Raad voor Goed Bosbeheer. Werken in FSC-gecertificeerde bossen vereist aantoonbaar zorgvuldig handelen in het kader van de Flora- en faunawet, onder andere met behulp van de Checklist Bosbeheer. Andere eisen van het FSC-keurmerk zijn de verplichting om te werken met ErBo-gecertificeerde aannemers en het verplicht registreren van houtoogstgegevens. Voor het FSC-keurmerk is tevens een prognose van de houtoogst nodig. Deze verplichtingen gelden ook voor Nimmerdor en Oud Leusden. Verplichtingen in het kader van het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer Vanwege de ligging van Nimmerdor en Oud Leusden in de Ecologische hoofdstructuur kunnen wij een beroep doen op het Subsidiestelsel voor Natuur- en Landschapsbeheer (SNL). Per 1 januari 2007 is de Subsidieregeling Natuurbeheer 2000 overgegaan van het rijk naar de provincies. Vanaf dat moment is door de provincies gewerkt aan een herziening van de subsidieregeling. Deze herziening moest leiden tot een eenvoudiger stelsel, met minder administratieve lasten voor de beheerders en minder uitvoeringslasten voor de subsidiegever. Resultaat is het SNL, dat per 1 januari 2011 volledig in werking is getreden. De gemeente Amersfoort ontvangt een beheervergoeding (subsidie) voor het in stand houden van een aantal natuurbeheertypen. Dit is afgesproken voor de periode 2014 t/m 2019. Voor Nimmerdor en Oud Leusden gaat het om de volgende drie natuurbeheertypen: “Droge heide” (N07.01), “Dennen-, eiken- en beukenbos” (N15.02) en “Droog bos met productie” (N16.01). Leefgebied hazelworm op grasveld in bosgebied Nimmerdor Als gevolg van het project Kersenbaan, waarbij de Kersenbaan wordt doorgetrokken vanuit het centrum van de stad richting de aansluiting met de Arnhemseweg en de A28, wordt een deel van het leefgebied van de zeldzame hazelworm aangetast. De hazelworm is een pootloze hagedis, die dus zijn staart kan loslaten. Deze soort is strikt beschermd volgens de Flora- en faunawet. Voor deze aantasting is ontheffing van de Flora- en faunawet noodzakelijk, aangevraagd en verleend.
5
Om de bestaande populatie van de hazelworm te behouden, is nieuw leefgebied voor de hazelworm gecreëerd ter hoogte van het grasveld (een voormalige akker) in bosgebied Nimmerdor. Hiervoor is een inrichtings-, beheer- en werkplan gemaakt. Het inrichtingsplan is in 2010 is uitgevoerd. Het beheer- en werkplan vormt de leidraad voor het in stand houden van de nieuwe inrichting. Regels in het kader van de Algemene Plaatselijke Verordening Zoals al aan bod gekomen, geldt binnen bosgebied Nimmerdor en Oud Leusden een Algemene Plaatselijke Verordening (APV). Dit is een wetgevende regeling op gemeentelijk niveau. Bezoekers van Nimmerdor en Oud Leusden worden bij de entrees van beide gebieden welkom geheten met een welkomstbord. Op dit bord staat dat men vrij mag wandelen op wegen en paden. Ook staat erop dat het verboden toegang is om tussen zonsondergang en zonsopgang, buiten wegen en paden en met een motorvoertuig, bromfiets of paard van het gebied gebruik te maken. Op deze regels kan gehandhaafd worden.
6
3
Beheerplan
Duurzaam behoud van de bosgebieden Nimmerdor en Oud Leusden Om ook in de toekomst van de bossen gebruik te kunnen maken is het nodig om de bosgebieden te beheren. Hiervoor is een visie nodig. Hoe moet het bos er uiteindelijk uitzien? Wat vinden we belangrijk in dit bos? Hoe gaan we om met bestrijding van ongewenste soorten? Welke maatregelen moeten in het bos worden genomen? Wanneer? En wat zijn hiervan de kosten? Lanenherstel In het bosgebied Nimmerdor zijn een aantal lanen aanwezig die grote cultuurhistorische waarde hebben. Om deze lanen voor de toekomst te kunnen behouden is specifieke aandacht nodig. Het herstel en het beheer van de lanen is onderdeel van het beheerplan. Afstemmen natuur en recreatie In de bosgebieden Nimmerdor en Oud Leusden komen veel recreanten. Het gebruik is de afgelopen jaren veranderd en de druk op het gebied is toegenomen. Hierdoor zijn er plekken waar bos / natuur en gebruik / recreatie in strijd zijn met elkaar. De natuur kan zich op bepaalde plaatsen niet ontwikkelen. Bij een poel kunnen de beplanting en grassen zich bijvoorbeeld niet ontwikkelen, omdat honden in de poel zwemmen en graven in de grond rondom de poel. Er moet worden bekeken welke paden te behouden en welke af te sluiten. Waar natuur en recreatie te scheiden (zonering). Er moet worden bekeken waar honden los te laten lopen en waar aan te lijnen. De hondenwandelkaart voor Nimmerdor wordt geëvalueerd en aangepast en er wordt een hondenwandelkaart voor Oud Leusden opgesteld. De APV moet hierop worden aangepast. Alle thema’s in dit plan van aanpak krijgen een plek in het beheerplan. Daarnaast wordt het beheerplan uitgewerkt in een werkplan, waarin concrete maatregelen staan hoe we het gebied kunnen beheren. Beheerplan - Visie komende 30 jaar - Doelen voor de periode 2015-2025 - Meerjarenplanning, incl. financiën voor de periode 2015-2025 Werkplan - Eenmalige maatregelen voor de periode 2015-2025 - Cyclische maatregelen voor de periode 2015-2025 - Calamiteitenplan - Communicatieparagraaf Thema’s opgenomen in beheerplan - Toekomstbestendig bosbeheer - Herstel lanen - Herstel sterrenbos - Zonering natuur en recreatie - FSC keurmerk (prognose houtopbrengst) - Subsidie Natuur- en Landschapsbeheer - Bestrijding ongewenste soorten (Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik) - Hondenwandelkaart Nimmerdor evalueren en actualiseren - Hondenwandelkaart Oud Leusden opstellen - APV actualiseren
7
4 Aanpak Het huidige beheer- en werkplan zal worden geactualiseerd. Het plan kent een vaktechnische kant, namelijk het duurzaam behoud van het bosgebied, de paden en de lanen. Daarnaast gaat het plan over het gebruik van het gebied. Over het gebruik kunnen de gebruikers meedenken.
4.1
Actualiseren beheer- en werkplan
De bestemming, het beheer en het karakter van het bosgebied blijft behouden. Vakinhoudelijk zullen voor de aandachtsvelden FSC keurmerk (prognose van de houtopbrenst) en bestrijding ongewenste soorten (Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik) mogelijke wijzigingen worden opgenomen in het beheerplan. Een specialistisch bureau zal het beheer- en werkplan actualiseren, in overleg met gemeentelijke adviseurs op het gebied van bosbeheer, ecologie, cultuurhistorie en recreatie. Ook vragen we hiervoor input van de Stichting Behoud Nimmerdor, vanwege hun ervaring met het gebied en de nauwe samenwerking in de afgelopen jaren. Door het bureau wordt op basis van deze informatie en hun specialistische kennis het beheer- en werkplan geactualiseerd, op de onderdelen die gaan over het behoud van het bosgebied. Voor wat betreft de lanen wordt een faseringsplan opgesteld. Het faseringsplan geeft aan wanneer welke lanen worden hersteld en op welke manier.
4.2
Participatie
De vernieuwing van het beheerplan is een mooie aanleiding om samen met gebruikers van het gebied te kijken hoe het gebied nu wordt gebruikt en wat we daar eventueel aan kunnen verbeteren. Dit doen we over twee sporen: een onderzoek naar het huidige gebruik van het gebied en bewoners de mogelijkheid geven op onderdelen mee te denken. We hebben de participatie voorbereid door onderzoek te doen onder honderden gebruikers van het gebied. Dit onderzoek biedt belangrijke input voor het beheerplan. Het onderzoek geeft een grote betrokkenheid bij het gebied weer. Zo wil ruim 20% van de ondervraagden graag uitgenodigd worden voor een informatieavond en wil 70% graag op de hoogte blijven via een e-mailnieuwsbrief. Gebruikersonderzoek In mei is op zes momenten gekeken hoe veel mensen het gebied bezochten en met welk doel (onder meer wandelen, fietsen en hond uitlaten). Op 5 plekken in Nimmerdor en op 1 plek in Oud Leusden werden passanten geteld. Het aantal tellingen geeft een indicatie van het gebruik. Het aantal passanten varieerde in Nimmerdor van ongeveer 100 tot ruim 450 passanten in een periode van 2 uur. En in Oud Leusden van ongeveer 100 tot 400 passanten. De laagste aantallen zijn geteld op bewolkte / regenachtige momenten en de hoogste aantallen op zonnige momenten in het weekend. In Nimmerdor bestaat op bewolkte / regenachtige momenten het grootste aantal passanten uit hondenuitlaters. Op zonnige dagen is het aantal wandelaars en fietsen hoger. ’s Avonds en in de weekenden is het aantal hardlopers en mountainbikers in verhouding hoger. In Oud Leusden bestaat ongeveer 2/3 van het aantal passanten uit fietsers. ’s Avonds en in de weekenden is het percentage hardlopers (met name ’s morgens), mountainbikers (met name ’s avonds) en wandelaars flink hoger. Daarnaast is in juni een enquête uitgezet via het AmersfoortPanel van de gemeente Amersfoort, zie bijlage 3 voor de resultaten. Er zijn vragen beantwoord over hoe zij het gebied ervaren en gebruiken. De resultaten geven een indicatie. Het AmersfoortPanel vormt geen perfecte afspiegeling van alle Amersfoorters, er nemen relatief veel hoger opgeleiden en Amersfoorters van middelbare leeftijd deel. 1023 bewoners van 16 jaar en ouder uit Amersfoort-Zuid of centrum zijn uitgenodigd om een vragenlijst in te vullen. 64% deed mee. Van de leden van het AmersfoortPanel die in Amersfoort-Zuid of centrum wonen, bezoekt een derde minstens één keer per maand Nimmerdor of Oud-Leusden. Deze bosgebieden worden vooral gebruikt voor wandelen, sporten en hardlopen, (tour)fietsen en de hond uitlaten. Hondenuitlaters en sporters
8
bezoeken de gebieden het meest frequent. Een kleine 40 procent ergert zich wel eens aan andere gebruikers. Dan gaat het vooral om hondenuitlaters en crossfietsers/mountainbikers. Vooral de rust en natuur van deze bosgebieden worden gewaardeerd door bezoekers. Daarentegen zijn mensen kritisch over de geluidsoverlast van de snelweg en de loslopende honden en hondenpoep. Men heeft veel tips voor de aanpak van het recreatiegebied, maar men pleit er toch vooral voor om geen ingrijpende aanpassingen te plegen. Meedenken Gebruikers en omwonenden van het gebied vormen de belangrijkste belanghebbenden bij het beheerplan. Hen willen we betrekken om tot een goed beheerplan te komen. We zoeken naar een invulling van de participatie die recht doet aan de gebruikers en omwonenden en die in verhouding staat met het budget en de omvang van het beheerplan en te de maken keuzes. Het gaat hier niet om grootschalige ingrepen zoals in andere groengebieden in de stad en het budget is beperkt. Daarbij past een efficiënte aanpak van de participatie, die bestaat uit een al uitgevoerd gebruikersonderzoek aangevuld met enkele bijeenkomsten. Participatiethema’s De onderwerpen waarover gebruikers en omwonenden mee kunnen praten zijn: Lanen Sommige lanen in het gebied begint te vervallen en moet hersteld worden. Op basis van onderzoeken naar de vitaliteit van de bomen, ecologie, cultuurhistorie en veiligheid wordt een faseringsplan opgesteld. In dit plan wordt beschreven wanneer welke lanen aan vervanging toe zijn. Sterrenbos Een wens vanuit de gemeente is het sterrenbos zichtbaar te maken. De vraag is of dit sterrenbos binnen de periode van dit beheerplan (2015 – 2025) wordt hersteld. Vanuit cultuurhistorie, ecologie en veiligheid zijn er een aantal kaders. Hierbij wordt ook de financiële afweging meegenomen. Padenstructuur en zonering De beschikbare financiële middelen zijn ontoereikend om de bomen langs alle paden, inclusief informele / ‘olifanten’ paden, veilig te houden. Ook voor de natuur is het niet wenselijk om alle paden in stand te houden. Door het laten vervallen van een aantal paden krijgt de natuur meer ruimte en kunnen we de overblijvende paden goed blijven onderhouden binnen het beschikbare budget. Honden(wandelkaart) Uit het gebruikersonderzoek blijkt dat loslopende honden en hondenpoep een bron van irritatie zijn. Op dit moment is het hele bosgebied Nimmerdor losloopgebied. Voor Oud Leusden zijn er nog geen regels opgesteld. Daarom moet er een nieuwe hondenwandelkaart komen. Deze kaart wordt voorgelegd aan de gemeenteraad, zodat de APV wordt aangepast. Invloed Voor deze onderdelen zullen we gebruikers uitnodigen om deel te nemen aan meedenksessies. Iedereen kan zich hiervoor opgeven. Direct omwonenden en andere belanghebbenden in het gebied worden persoonlijk uitgenodigd voor de eerste informatiebijeenkomst. Tijdens de bijeenkomst is een terugkoppeling van het gebruikersonderzoek, krijgen zij meer informatie over de plannen en kunnen zij zich opgeven voor de meedenksessies. Voor een goede vertegenwoordiging van de diverse gebruikersgroepen worden indien nodig extra mensen / gebruikers benaderd. Dit kunnen bijvoorbeeld hondenbezitters zijn die veelvuldig in het gebied wandelen. Specifiek zullen we ook de Stichting Behoud Nimmerdor voor deze avonden uitnodigen. De rol van de gemeente is om alle belangen mee te nemen en met een afgewogen collegevoorstel te komen. De rol van gebruikers, omwonenden en belanghebbenden is om hun wensen en ideeën in te brengen, zodat we die mee kunnen nemen, in het beheerplan. Dit willen we graag in vijf bijeenkomsten organiseren. Vanuit de gemeente zijn de projectmanager, de wijkbeheerder en indien nodig aanvullende expertise aanwezig. Vanuit het specialistische bureau, dat
9
het beheerplan opstelt, is een adviseur aanwezig bij deze bijeenkomsten. Deze adviseur zal wat besproken is tijdens de meedenksessies vastleggen op kaart en/of in woord. Dit zal op een zodanige manier gebeuren dat de input zoveel mogelijk kan worden opgenomen in het beheerplan. Dit beheerplan wordt vervolgens voorgelegd aan het College. Een gedetailleerde beschrijving van de meedenkers en hun rol is opgenomen in bijlage 1 Taken, rollen en verantwoordelijkheden. Hieronder staan de bijeenkomsten beschreven. 1. Algemene informatiebijeenkomst (twee weken na vaststelling van dit plan van aanpak) Tijdens de eerste informatiebijeenkomst wordt het beheerplan toegelicht, de resultaten van het gebruikersonderszoek gepresenteerd en nodigen we bewoners, gebruikers en belanghebbenden uit mee te denken in de participatiethema’s. Na de presentatie is er een informatiemarkt waar mensen meer informatie kunnen vinden over het gebied, het beheer, de ecologie en de cultuurhistorie en kunnen zij zich opgeven voor de vervolgbijeenkomsten. 2. Meedenksessie natuur: sterrenbos en lanenherstel (op een zaterdag in september/oktober, datum ntb) De eerste meedenksessie gaat over het herstellen van de lanen en het sterrenbos. De bijeenkomst start met een informatiewandeling. Waar een kenner een boom ziet die geen lang leven meer heeft, ziet een bezoeker van het bos vaak slechts een mooie oude boom. Het vraagt dus om een toelichting ter plekke om te laten zien waarom maatregelen als lanenherstel nodig zijn. Vervolgens bespreken we de uitgangspunten en mogelijkheden wat betreft het herstel van lanen en het sterrenbos. Samen met de gebruikers wordt een keuze gemaakt het sterrenbos wel of niet zichtbaar te maken binnen de aankomende beheerplanperiode van 10 jaar. Daarnaast kunnen ze reageren op het faseringplan en voor hen belangrijke punten meegeven. 3. Meedenksessie gebruik: paden en honden. (op een donderdagavond in oktober, datum ntb) In de derde bijeenkomst staat het gebruik van het gebied centraal. De betrokkenen worden bijgepraat over het gebruikersonderzoek en wat dat heeft opgeleverd. Samen met bewoners, gebruikers en belanghebbenden onderzoeken we welke paden open moeten blijven en welke vervallen. Een ander belangrijk punt in het gebied is het los laten lopen van honden. Dit belemmert niet alleen de natuur, ook andere bezoekers hebben er last van. Tijdens deze avond willen we proberen met zowel hondenbezitters als niet hondenbezitters tot een goede invulling te komen van waar honden los mogen lopen en waar niet. 4. Terugkoppeling meedenksessies (op een donderdagavond in oktober, datum ntb) Tijdens deze bijeenkomst willen we laten zien hoe we de inbreng uit het gebruikersonderzoek en de twee inhoudelijke meedenksessies verwerkt hebben en de meedenkers om hun reactie op de participatiethema’s vragen. Ook kunnen er nog eventuele discussiepunten besproken worden. Op basis van de reacties passen we de stukken waar mogelijk aan en worden deze opgenomen in het beheerplan. De overgebleven reacties geven we weer in een overzicht, met de reden erbij waarom deze reactie niet heeft geleid tot het aanpassen van het plan. Zo heeft het college van burgemeester en wethouders ook inzicht hierin rond de besluitvorming. Daarna gaat het totale beheerplan voor vaststelling naar het college. 5. Presentatie beheerplan en mogelijke eenmalige maatregelen (twee weken na vaststelling beheerplan door college) Na vaststelling van het beheerplan door het college volgt een algemene informatiebijeenkomst, waarin het beheerplan wordt gepresenteerd en de mogelijke eenmalige maatregelen. Op de hoogte houden De gemeente informeert geïnteresseerden gedurende het project met een digitale nieuwsbrief. Iedereen die op de hoogte wil blijven kan zich aanmelden voor deze service. Daarnaast kunnen zij veel informatie vinden op www.amersfoort.nl/nimmerdor.
10
5 Planning en financiën 5.1
Planning
Activiteiten Plan van aanpak opstellen en laten vaststellen Selectie bureau t.b.v. opstellen beheerplan Opstellen beheerplan en ophalen input meedenkers Vaststellen beheerplan
5.2
Periode Juni / juli 2014 Juni / juli 2014 Juli t/m november 2014 December 2014 / januari 2015
Financiën
Voorbereiding Voor de voorbereiding en het opstellen van het Beheer- en werkplan is een eenmalig budget nodig van maximaal € 120.000,- excl. BTW. Dit betreft de inzet van een projectmanager, aanvullende expertise, het adviesbureau dat het beheerplan opstelt en het organiseren van de bewonersbijeenkomsten. Deze kosten worden gedekt door het Fonds Openbare Ruimte, compartiment groen. Uitvoering Het in de begroting opgenomen structurele beheerbudget voor Nimmerdor en Oud Leusden bedraagt gemiddeld € 35.000,- per jaar en wordt de komende jaren ingezet voor reguliere beheerwerkzaamheden. Daarnaast worden er gefaseerd eenmalige groot onderhoudsmaatregelen uitgevoerd: - Vanuit de groencompensatie voor de A28 is een budget beschikbaar gesteld van incidenteel € 155.790,- voor de uitvoering van het beheerplan van het bosgebied Nimmerdor en het bosen natuurgebied Oud Leusden (Collegebesluit Groencompensatie A28 d.d. 08-04-2014). Hiermee kunnen we een belangrijk deel van de eenmalige maatregelen uitvoeren. - Tevens is incidenteel een bedrag van € 150.000,- beschikbaar (gefaseerde uitvoering, tot en met 2020) vanuit het Fonds Openbare Ruimte, compartiment Groen. - Desgewenst kunnen we aanvullende middelen voor Nimmerdor en Oud Leusden vrijmaken. Conform coalitie-akkoord willen we het Fonds Openbare Ruimte aanvullen met extra budget voor uitbreiding bomenareaal en behoud van groene ruimte. Nadat de Raad de begroting 2015-2018 heeft vastgesteld kunnen we over de besteding van dit extra budget een besluit nemen. - Aanvullend benutten we waar mogelijk andere mogelijkheden voor financiering, bijvoorbeeld sponsoring door bedrijven. Het beheerplan incl. financiële paragraaf zal te zijner tijd ter besluitvorming aan het college worden voorgelegd.
11
6 Risicoparagraaf Bomen en bosgebieden kennen een grote betrokkenheid en belangstelling van bewoners uit Amersfoort. De waardering van dit groen is groot en behoud is heel belangrijk. Risico’s Het beheerplan gaat in op de wijze waarop de bomenlanen hersteld worden. Het kappen van bomen ligt gevoelig in Amersfoort. Daarnaast wordt in het beheerplan de manier waarop het gebied toegankelijk is voor honden beschreven. In het beheerplan worden keuzes gemaakt over hondenlosloop- en aanlijngebieden. Op bepaalde plaatsen wordt gekozen voor natuur en dit zal er in resulteren dat deze gebieden niet meer als hondenlosloopgebieden kunnen worden gebruikt. Dit zijn onderwerpen die voor veel gebruikers en omwonenden belangrijk zijn en kan weerstand oproepen. In dat geval kunnen we consequenties voor de planning en de voorbereidingskosten niet uitsluiten. Risicobeheersing We hebben gekozen voor een zorgvuldige benadering. We willen de gebruikers en omwonenden vertrouwen bieden. Dit wordt gedaan doordat vooraf gedegen onderzoeken zijn uitgevoerd. Door communicatie met de buurt, via meedenksessies en via de website (zie voor meer informatie hoofdstuk 4). Daarnaast worden de eenmalige maatregelen niet in één keer, maar gedurende een periode van tien jaar uitgevoerd, met als doel het gebied te behouden en te herstellen. Over de uitvoering van de maatregelen wordt gecommuniceerd met de buurt. De groep aanwezigen bij de meedenksessies levert voor bepaalde thema’s input, binnen de meegegeven kaders (zie hoofdstuk 4 voor de thema’s). Deze input wordt verwerkt in een voorstel en voorgelegd aan het College. Wanneer er is sprake is van verschil van inzicht over de keuzes en er niet tot overeenstemming kan worden gekomen, wordt over het desbetreffende onderwerp besloten in het MT SB en/of het College.
12
BIJLAGEN BIJLAGE 1 Taken, rollen en verantwoordelijkheden BIJLAGE 2 Randvoorwaarden BIJLAGE 3 Gebruikersonderzoek AmersfoortPanel
13
BIJLAGE 1 Taken, rollen en verantwoordelijkheden Bestuurlijk opdrachtgever: De bestuurlijke opdrachtgever vertegenwoordigt de belangen van de gemeente namens het bestuur en stemt af met overlappende portefeuillehouders. De portefeuillehouder is politiek verantwoordelijk voor de uitvoering van het project. Op voordracht en advies van de ambtelijke opdrachtgever wordt sturing gegeven aan besluitvorming omtrent bestuurlijke vraagstukken als: - Vaststelling (deel)producten; - Scopewijzigingen; - Voorbereiding bestuurlijke besluitvorming. Ambtelijk opdrachtgever: De ambtelijk opdrachtgever is het hoofd van Stedelijke Beheer. Het hoofd is eindverantwoordelijk voor het project Integraal beheer- en werkplan Nimmerdor en Oud-Leusden 2015-2025. Indien er bij het project wijzigingen zijn dan worden deze, in overleg met de (gedelegeerd) opdrachtgever en evt. projectmanager, afgestemd met bestuur en management. (Gedelegeerd) opdrachtgever De gedelegeerd opdrachtgever is een adviseur van Stedelijk Beheer. Deze is verantwoordelijk voor het bieden van kaders waarbinnen het project, voor wat betreft de taken en bevoegdheden van de gemeente, wordt uitgevoerd. Draagt zorg voor de afstemming met de ambtelijk opdrachtgever en aansturing van de projectmanager. Indien er zaken plaatsvinden die van invloed zijn op het project worden deze door de gedelegeerd opdrachtgever afgestemd met de ambtelijk opdrachtgever en het bestuur: - Scopewijzigingen; - Voorbereiding / opschalen strategische / tactische beslissingen Indien nodig ondersteunt de gedelegeerd opdrachtgever de ambtelijk opdrachtgever inhoudelijk bij bestuurlijke vraagstukken en afstemming met bestuur en management. De gedelegeerd opdrachtgever zorgt voor een goed geformuleerde projectopdracht en stelt voorbereidings- en projectbudget beschikbaar. Ze ondersteunt de projectmanager inhoudelijk bij de voorbereiding van bestuurlijke besluitvorming en is aanwezig bij vergadering van het MT, de Staf en het College. Projectmanager: De projectmanager is een projectmanager van Projectontwikkeling. Deze is de organisator van het project en zorgt dat het projectresultaat wordt behaald binnen het aangegeven tijdspad en de beschikbare financiële middelen. De projectmanager draagt zorg voor de dagelijks projectleiding en legt verantwoording af aan de gedelegeerd opdrachtgever. Zij is verantwoordelijk voor de voortgang van het project binnen de door de opdrachtgever gestelde kaders (tijd, geld en randvoorwaarden), risicobeheersing en rapporteert periodiek over de voortgang van het project aan de gedelegeerd opdrachtgever. Geeft proactief adviezen over inhoud en proces aan de gedelegeerd opdrachtgever. Draagt zorg voor: - Opstellen plan van aanpak; - Samenstellen projectteam en betrekken juiste expertise; - Samenstellen groep t.b.v. meedenksessies; - Communicatie naar buiten (bewoners, overige stakeholders en de stad); - Voorbereiding bestuurlijke besluitvorming (MT, Staf en College). De projectmanager informeert de opdrachtgever d.m.v. een voortgangsrapportage (per kwartaal). Tijdens een bila met de gedelegeerd opdrachtgever wordt deze besproken. Indien nodig (wijzigingen planning of financiën, problemen o.i.d.) wordt de opdrachtgever tussentijds geïnformeerd. Daarnaast wordt de ambtelijk en gedelegeerd opdrachtgever maandelijks per e-mail over de voortgang geïnformeerd door de projectmanager. Indien nodig worden bila’s ingepland. Vermeld worden onder meer de financiën en planning.
14
Projectteam: Vanuit diverse interne vakdisciplines is een inhoudelijke bijdrage van belang. De projectteamleden leggen verantwoording af aan de projectmanager. Zij zijn verantwoordelijk voor een tijdige levering en kwaliteit van de bijdragen en geven gevraagd en ongevraagd adviezen over inhoud en proces aan de projectmanager en het externe bureau. Het projectteam levert kennis en informatie t.b.v. het beheerplan. Het projectteam toetst het beheerplan aan de vooraf meegegeven kaders. De kaders zijn de eisen die zijn opgenomen in het door het College vast te stellen (voorliggend) plan van aanpak. Daarnaast voorziet het projectteam het bureau van specifieke gebiedskennis, door middel van interviews en veldbezoeken. De projectmanager plant de projectteam overleggen in, is de voorzitter en de notulist. Het projectteam bespreekt specifieke onderwerpen, incl. planning en inzet uren. Waar nodig worden onderwerpen verder uitgewerkt. Indien nodig worden ad hoc-leden uitgenodigd. Het projectteam is aanwezig bij projectteam overleggen. Samenstelling van het (interne) projectteam is: - Projectmanager - Communicatieadviseur - Wijkbeheerder - Ecologisch adviseur - Adviseur Ruimtelijke Ontwikkeling - Adviseur Monumentenzorg Afhankelijk van de benodigde expertise kan het projectteam worden uitgebreid met de uitvoerende bosaannemer en een adviseur cultuurhistorie. Vanwege de specifieke expertise van communicatie heeft de communicatieadviseur een bijzondere rol. Deze denkt mee over het interne en het externe proces. Deze is adviseur van de projectmanager en de gedelegeerd ambtelijk opdrachtgever over communicatie ten behoeve van het project, incl. afstemming met het bestuur. Bij overleggen van het projectteam die over inhoudelijke zaken gaan is de communicatieadviseur niet aanwezig. Vanwege de specifieke kennis en de beschikbare capaciteit van Monumentenzorg heeft de adviseur Monumentenzorg ook een bijzondere rol. Deze is agenda lid en aanwezig als er vraagstukken zijn over cultuurhistorie / de lanen. In overleg met de adviseur Monumentenzorg wordt bepaald of ondersteuning of waarneming door een externe adviseur cultuurhistorie gewenst is. Zodra wordt gestart met het opstellen van het beheerplan is er een vertegenwoordiger van het externe adviesbureau bij de overleggen met het interne projectteam aanwezig. Stichting Behoud Nimmerdor De Stichting Behoud Nimmerdor heeft een bijzondere rol, vanwege hun ervaring met het gebied en nauwe samenwerking in de afgelopen jaren. Ook bij het proces voor de totstandkoming van het beheerplan is SBN betrokken. SBN heeft inbreng geleverd bij voorliggend plan van aanpak, ze zal (net zoals het interne projectteam) bij aanvang van het project door het bureau worden geïnterviewd en krijgt de mogelijkheid om te reageren op het concept beheerplan. Daarnaast zal SBN als belanghebbende vertegenwoordigt zijn tijdens de meedenksessies. De persoon die vanuit SBN aanwezig is, zal spreken namens de gehele Stichting Behoud Nimmerdor en voor terugkoppeling zorgen binnen (het bestuur van) de Stichting. Meedenkers Nimmerdor en Oud Leusden De groep aanwezigen bij de meedenksessies bestaat uit bewoners, gebruikers en belanghebbenden / vertegenwoordigers van partijen zoals Stichting Behoud Nimmerdor. Iedereen kan zich hiervoor opgeven. De gemeente bekijkt of alle gebruikers zijn vertegenwoordigd en zal waar nodig de ontbrekende gebruikers benaderen. Door de gemeente wordt rekening gehouden met het algemeen belang. De resultaten van het AmersfoortPanel worden in deze afweging meegenomen. De groep levert voor bepaalde thema’s input, binnen de meegegeven kaders (zie hoofdstuk 4 voor de thema’s). Deze input wordt verwerkt in een voorstel en voorgelegd aan het College. Wanneer er is sprake is van verschil van inzicht in kaders en er niet tot overeenstemming kan worden gekomen, wordt over het desbetreffende onderwerp besloten in het MT SB en/of het College.
15
Extern bureau (nog aan te stellen): Het externe bureau is verantwoordelijk voor het opstellen van het beheer- en werkplan. Het plan wordt opgesteld op basis van de eisen en wensen vanuit de gemeente, de beschikbare onderzoeken en de kennis van het interne projectteam en de uitvoerende bosaannemer. Kennis vergaren kan bijvoorbeeld door interviews met het interne projectteam, Stichting Behoud Nimmerdor en veldbezoeken ter plaatse met de uitvoerende bosaannemer. Waar nodig wordt de adviseur Monumentenzorg ondersteund of waargenomen door een externe adviseur cultuurhistorie. Het bureau neemt deel in de meedenksessies. Het bureau heeft de rol van een kritische toehoorder, stelt vragen aan de groep en geeft algemene inhoudelijke toelichting zoals besproken met het projectteam. Het bureau verwerkt de besproken onderwerpen tot visualisaties en teksten, op zo’n manier dat deze kunnen worden opgenomen in het beheerplan.
16
BIJLAGE 2 Randvoorwaarden Eisen - waaraan beheerplan inhoudelijk moet voldoen Kaderstellende wet- en regelgeving: Landelijk: - Wettelijke zorgplicht voor bomen: o Visuele boomveiligheidscontrole (Visual Tree Assessment / VTA-controle); o Geconstateerde veiligheidsrisico’s (ernstige gebreken) verminderen of wegnemen. - Wettelijk verplichte inspectie van speeltoestellen: o Inspectie speelaanleidingen natuurspeelplaats volgens het Warenwetbesluit Attractie en Speeltoestellen (WAS): 2x/jaar functionele inspectie, 1x/jaar grote inspectie; o Zo nodig maatregelen uitvoeren. - Gedragscode Bosbeheer 2010-2015: o Werken conform Checklist bosbeheer Nimmerdor; o Werken conform Checklist bosbeheer Oud Leusden. - Natuurschoonwet - Boswet - Flora- en faunawet Provinciaal: - Ecologische Hoofdstructuur - Verplichtingen in het kader van het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer (SNL) t.b.v. behoud subsidie gedurende de periode 2014 t/m 2019: o Instandhouding Natuurbeheertype “Droge heide” (N07.01); o Instandhouding Natuurbeheertype “Dennen-, eiken- en beukenbos” (N15.02); o Instandhouding Natuurbeheertype “Droog bos met productie” (N16.01). Gemeentelijk: - Raadsbesluit (door de gemeenteraad vastgestelde regelgeving): Algemene Plaatselijke Verordening (APV). - Collegebesluit (door het college van B&W vastgesteld beleid): o Instandhouding van nieuw leefgebied voor de hazelworm op het grasveld in bosgebied Nimmerdor, zonder de recreatieve functie van het veld aan te tasten. Het betreft een ontheffing van de Flora en faunawet in het kader van project Kersenbaan. Dit is vastgelegd in de “Werkomschrijving leefgebied hazelworm Nimmerdor a.g.v. project Kersenbaan (2009)”; o Instandhouding natuurspeelplaats; o Beleidsvisie Groen Blauwe Structuur Gemeente Amersfoort 2004; “Vergroten belevingswaarde en cultuurhistorische betekenis in samenhang met het stroomlijnen van het recreatieve gebruik. Versterken van structuur, oriëntatie en identiteit. “ “ gebieden, zoals Nimmerdor, Galgenberg/Klein Zwitserland, zouden vooral recreatief meer met elkaar in verbinding moeten staan en meer geschikt gemaakt moeten worden als voorportaal voor met name wandelen en fietsen naar de uitgestrektere bossen aan de zuidzijde van de A28 en de rondweg” o Structuurvisie Amersfoort 2030; De visie beschrijft voor Nimmerdor en een aantal parken in Amersfoort: “worden de verschillende functies ecologie, recreatie, sport en cultuur versterkt zodat het echte publieke ontmoetingsplekken worden voor de hele stad, voor iedereen toegankelijk. “een uitgebreid netwerk van groene gebieden en verbindingen. Een groen netwerk dat het voor mens (voor recreatie) en natuur (voor biodiversiteit) mogelijk maakt de stad te doorkruisen. Naast de verbetering van de verbindingen tussen stad en ommeland is de belevingswaarde en gebruikswaarde van het landschap in de stad enorm verbeterd. Dit is bereikt door het intensiveren van het gebruik van de stadsparken, meer menging van functies in de (sport)parken, verbetering van de kwaliteit en belevingswaarde van het groen en de realisatie van goede en aantrekkelijke verbindingen
17
-
tussen de stadsparken onderling en tussen de stadsparken en de omliggende wijken. Daarmee bereidt Amersfoort zich voor op de klimaatveranderingen en wordt ook de biodiversiteit versterkt.” o Amersfoort Fit (2013); “ We faciliteren gecombineerde (hardloop)wandelroutes in de stad die zoveel mogelijk aansluiten op elkaar en het buitengebied” o Bestemmingsplannen van de gemeente Amersfoort en Leusden. Nimmerdor is “bosgebied met natuurwaarden” en Oud Leusden een ”bos- en natuurgebied”. Behandeld in de Staf SB: FSC-certificering. Sinds 2004 zijn de Amersfoortse bossen FSCgecertificeerd. De verplichtingen in het kader van het FSC-keurmerk: o Voor FSC-gecertificeerde bossen moet een geldig beheerplan aanwezig zijn, op basis waarvan werkzaamheden worden uitgevoerd; o Aantoonbaar zorgvuldig handelen in het kader van de Flora- en faunawet, onder andere met behulp van de Checklist Bosbeheer; o Werken met ErBo-gecertificeerde aannemers; o Registreren van houtoogstgegevens voor “jaarverslag boswerkzaamheden” (per winterseizoen en per bosgebied); o Prognosticeren van de houtoogst in het nieuwe beheerplan.
Kaders en uitgangspunten. Met de vaststelling van dit plan van aanpak geeft het College goedkeuring om deze onderdelen als kaders en uitgangspunten te hanteren bij het opstellen van het beheerplan: - Structuurvisie Amersfoort 2030. De structuurvisie zet in op intensivering van het gebruik. Voor de gebieden Nimmerdor en Oud Leusden wordt de gebruikswaarde van het gebied vergroot door natuur en recreatie beter op elkaar af te stemmen. Concreet betekent dit geen intensivering van het gebruik in het gehele gebied, maar zonering zodat er ruimte is voor de gebruiker en de natuur. Hierdoor wordt de belevingswaarde vergroot; - Gemeente Amersfoort - Beheerplan geïntegreerd bosbeheer 2004-2014 Nimmerdor en Oud Leusden (2004). - Gemeente Amersfoort - Werkplan 2004-2009 Gemeentebossen (2004). - Werkplan Nimmerdor en Oud Leusden 2010/2011 - 2014/2015 (2010): Bijlage 2 van het plan komt te vervallen, een actuele tekening is opgenomen in het Cultuurhistorisch onderzoek van 2011. - Cultuurhistorisch onderzoek Nimmerdor (2011): o Lanen in herstellen conform cultuurhistorisch onderzoek Nimmerdor. o Noordelijke deel van het sterrenbos zichtbaar maken conform cultuurhistorisch onderzoek Nimmerdor. - Resultaten en conclusies van het gebruikersonderzoek: o Tellingen van de gebruikersgroepen ter plaatse; o Beantwoording van vragen via het AmersfoortPanel van de gemeente Amersfoort.
18
BIJLAGE 3 Gebruikersonderzoek AmersfoortPanel
19
