Gedeputeerde Sjoerd Galema Ik wacht op het moment dat heel Fryslân kan rijden op koeienstront

mei 2011 4e jaargang - nummer 1

Met medewerking van provincie Fryslân, gemeenten, bedrijfsleven, agrarische sector en Friese Milieu Federatie

Natuurlijk Fryslân

Maak een ‘groene’ foto van Leeuwarden en win een zweefvlucht Doe mee aan Frysk Fûgelpaad en win een telescoop Volg online de belevenissen van Friese torenvalken 3.000 euro subsidie voor auto’s op Groengas Van Israël naar Fryslân met de elektrische step Netwerk Duurzame Dorpen komt eraan

Gedeputeerde Sjoerd Galema ‘Ik wacht op het moment dat heel Fryslân kan rijden op koeienstront’

Groene Agenda Woensdag 11 mei 2011 Lentegevoel Een heuse peuter - kleuter - voorjaarswandeling deze woensdagmiddag! Friesgroene bladeren, een lekker geurtje of de zon op je bolletje? Ontdek met ons de lente op en rond de Fûgelhelling. Tijd: 14.00 - 15.00 uur. Locatie: Ureterp, De Feart 1, ingang vogelasiel “De Fûgelhelling”. Organisatie: IVN-afd. De Wâlden door Jantsje Zwart. Opgave + Info: Verplicht bij Jantsje Zwart, tel. 0512-514905 (tussen 18.00 - 20.00 uur). Woensdag 11 mei 2011 Jeugdmiddag Op zoek naar Watervogels in de Alde Feanen Wilde eend, krakeend, grauwe gans, wintertaling, aalscholver, lepelaar, fuut noem ze maar op. In de Alde Feanen leven heel veel verschillende soorten watervogels. Ze eten, slapen en broeden in dit mooie gebied. Jij krijgt de kans om ze te bewonderen. Heb jij wel eens door een verrekijker of telescoop gekeken? Je krijgt nu deze kans. Kosten: Leden van It Fryske Gea gratis. Nietleden € 2,50 per kind. Aanvullende informatie: jeugdmiddagen zijn voor kinderen van 6 t/m 12 jaar. Tijd: 14.00 – 16.00 uur. Startpunt: wordt na aanmelding bekend gemaakt. Organisatie: It Fryske Gea, telnr. 0512-381448, www.itfryskegea.nl Opgave + Info: aanmelden telefonisch via 0511-539618. Zaterdag 14 mei 2011 Vroege (zang)vogelexcursie Unieke Vroege Vogelexcursie in een van de mooiste bossen. Een (zang)vogelexcursie waarbij men vroeg uit de veren moet! Na afloop is er koffie. Tijd: 04.45 uur. Locatie: Mirns, achteringang Rijsterbos. Organisatie: IVN-afdeling Sùdwesthoeke. Opgave+Info: Sytse Bouwhuis, tel. 0514-602230.

Zondag 15 mei 2011 Vroege Vogelexcursie Zie hoe de maan plaats maakt voor de zon. Hoe het donker van de nacht plaats maakt voor het licht van de dag. En hoe de vogels ontwaken en beginnen aan een nieuwe, drukke dag. Geniet van een grote verscheidenheid aan struweel- en moerasvogels. Maximaal 25 deelnemers. Tijd: 05.00 - 07.30 uur. Locatie: Jan Durkspolder, start nabij vogelkijkhut. Organisatie: IVN-afdeling Leeuwarden e.o. Opgave en info: Durk Weijma, coördinator, tel. 0514-571318, [email protected] Woensdag 18 mei 2011 ‘Mediterrane’ avondexcursie Maak met ons een avondwandeling door het Bos van Griekenland en Turkije. Paspoort is niet nodig, want dit bos is gelegen in de Trynwâlden (Noardlike Fryske Wâlden). Ontdek hoe het landschap nu is, maar vooral ook hoe het vroeger was. Tijd: 19.30 - 21.30 uur / Oudkerk, van Sminiaweg 28, tuinhuis St. Elzegea. Opgave en info: Violet von Kruchten, tel. 058- 288 65 67, [email protected] of Janny Kuiper, tel. 058 - 288 42 03 (tussen 18.00 - 20.00 uur). Zaterdag 28 mei 2011 Jaarlijkse ledenexcursie Met de trein van Stavoren naar Hindeloopen en wandelend via unieke route terug. We bezoeken het Workumer Nieuwland waar de wilde orchideeën bloeien en komen langs de vogelrijke IJsselmeerkust met o.a. de Stoenherne en cultuurhistorische elementen. Tijd: 09.15 uur, vertrek 10.00 uur trein. Locatie: Stavoren treinstation. Organisatie: IVN-afdeling Sùdwesthoeke door Sytse Bouwhuis. Opgave en info: Goasse Hylkema, tel. 0514-581781. Woensdag 1 juni 2011 Natuur(historische) wandeling langs de Potmarge De Potmarge, een mooi en bijzonder riviertje dat dwars door Leeuwarden loopt. Dieren, planten, maar ook mensen maken dankbaar gebruik van dit blauwe rustpunt in de hoofdstad van Friesland. Ga mee op avondexcursie en duik in de historie. Aangelijnde honden geen bezwaar. Tijd: 19.30 - 21.00 uur. Locatie: Leeuwarden, Schrans IVN-afdeling Leeuwarden e.o. Opgave + Info: Violet von Kruchten, tel. 058-2886567 [email protected].

KRUIPRUIMTE ISOLATIE

Koude vloer, vochtige woning? Kies voor de natuurlijke oplossing!

W

Zaterdag 4 juni 2011 Orchideeëntocht in Lauwersmeer Zo sierlijk en elegant als de exotische orchidee bij menigeen de huiskamer opluistert, zo bijzonder mooi is het om te zien hoe de inheemse orchidee in z’n eigen natuurlijke omgeving de show steelt. Neem verrekijker en loep mee, ga met ons mee op excursie en wees getuige van dit stille ‘optreden’. Tijd: 14.00 uur. Locatie: Lauwersoog, Strandweg 1, Restaurant Het Booze Wijf. Organisatie: IVN-afdeling NO Friesland. Opgave + Info: Dhr. J. de Vries, tel. 0519-571733. Zaterdag 4 juni 2011 Vogelochtend. Op deze ochtend een vrijblijvende vogelexcursie. Iedereen met belangstelling voor vogels is welkom! Tijd: 09.00 uur. Locatie: Leeuwarden, Tesselschadestraat, parkeerterrein bij Q8-benzinestation. Organisatie: IVN-afdeling Leeuwarden e.o., Vogelwerkgroep IVN-afdeling Leeuwarden e.o. Opgave + Info: Opgave niet nodig. Kosten € 3,00 door carpoolers te betalen aan de chauffeur. Anne Bosma, tel. 058-2660109 of [email protected] Zondag 5 juni 2011 Kano Struintocht Ssssst...laten we met z’n allen in de kano’s stappen om te genieten van de Alde Feanen. Ook zo’n zin om dit magnifieke gebied vanaf het water te verkennen? Ga mee op vaarexcursie. Gele plomp, witte waterlelie en petgaten...ontdek en geniet! Tijd: 05.00 (!) - 11.00 uur. Locatie: Earnewâld, Nationaal Park Alde Feanen, bij pont naar It Wiid. Organisatie: IVN-afdeling Leeuwarden e.o., Opgave + Info: Jan de Boer, tel. 058-2519752 of Durk Weijma, tel. 0514-571318 of [email protected] Maximaal 15 deelnemers. Maandag 13 juni 2011 Landschapsmarkt Noardlike Fryske Wâlden Een markt waarin veel aandacht wordt besteed aan de landschappelijke en cultuurhistorische aspecten van het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden; streekproducten, activiteiten voor kinderen en een wandeling met gids. Tijd: 11.00 - 17.00 uur. Locatie: Rottevalle, Bildreed 3, Paviljoen De Leyen. Organisatie: Stichting Elzegea. De Groene Agenda wordt u aangeboden door de Friese Milieu Federatie. Kijk voor meer activiteiten op www.friesemilieufederatie.nl.

Natuurlijk Fryslân

Colofon Natuurlijk Fryslân is een uitgave van Wegener Huis-aan-huis en verschijnt 2 x per jaar. Wegener Huis-aan-huis Media Amperelaan 7a, 9207 AM Drachten Telefoon 0512 799 012 E-mail [email protected] Website www.ynmedia.nl KvK 08093718 Redactie Gerrit Geerds e.a. E-mail: [email protected] Bijdragen Diverse organisaties en ondernemingen Opmaak FisK concept en communicatie, Oentsjerk Fotografie Henri Vos (VP), Maartje Roos e.a. Advertentie verkoop E-mail: [email protected] Natuurlijk Fryslân niet ontvangen of bezorgklachten. Laat het ons weten en mail uw postcode, huisnummer en woonplaats naar [email protected]. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van Wegener worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, scan, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook.

KRUIPRUIMTE ISOLATIE

Waarom Isoschelp ? ®

• Warmte-isolerend, dus minder stookkosten

ij hebben de oplossing voor uw bestaande of nieuwe woning. Ook bij ogenschijnlijk probleemloze kruipruimtes is isoleren erg belangrijk. Wij zijn al 25 jaar op de markt, inmiddels zijn meer dan 110.000 woningen van schelpen voorzien en unaniem is men zeer tevreden, zeker ook de meer vocht/ koude gevoelige mensen met reuma of astma.

• Isolerende bodemafsluiter, geeft vocht geen kans

N

• Lichtgewicht opvulmiddel bij verzakkingen

oorse stroomschelpen, gewonnen uit de Noordzee, Waddenzee en Zeeuwse wateren vormen de basis van de schelpenisolatie. De schelpen werken isolerend, vochtwerend en stankwerend. U kunt jaarlijks zo’n 190 m³ gas besparen op uw stookkosten. Dit komt neer op €116,-- per jaar (prijspeil 2009). Daarnaast leveren Isoschelpen meer comfort op in huis, wegens een gelijkmatiger temperatuur en een lagere luchtvochtigheid. Daarnaast zal uw huis in waarde stijgen, omdat potentiele kopers bereid zijn meer geld te betalen voor een goed geïsoleerde woning.

V

anaf 1 januari 2008 zijn huiseigenaren verplicht bij de verkoop en verhuur van hun woning aan te geven hoe energiezuinig hun huis is. Met dit energielabel wordt het extra aantrekkelijk te investeren in goede isolatie en zuinige installaties. U bespaart niet alleen op energiekosten, maar uit onderzoek blijkt dat 75% van de Nederlanders meer geld te willen betalen voor een energiezuinig huis. Het energielabel geeft aan hoe energiezuinig een woning is (van A t/m G). Een schelpenpakket van 25 cm zorgt voor een isolatiewaarde van ca. R=2,5.

• Natuurlijke en blijvende drainage • Voorkomt stank, ongedierte, zwam, schimmel en betonrot • Milieuvriendelijk materiaal • Vlotte en snelle plaatsing • Levenslange garantie (Andere isolatiematerialen hebben een beperktere levensduur en vaak vervalt de garantie na 10 jaar) • Waardevermeerdering van de woning

Schelpenisolatie bij natuurlijk bouwen

• Werkt zuiverend en zorgt voor een aangenaam klimaat in de hele woning, vooral voor mensen die erg gevoelig zijn voor lucht vochtigheidsverschillen (denk aan reuma, astma) is deze toepassing bijzonder geschikt • Kostenbesparend • Subsidie mogelijk (vraag ons naar de mogelijkheden)

Nazorg bij aangetaste betonvloeren

Voor meer informatie over

O

ns product is duurzaam, omdat een laag Isoschelpen een eeuwig blijvende werking heeft, het zal niet gaan stinken, branden, rotten, scheuren, lekken of beschimmelen. Dit in tegenstelling tot kunstmatige/onnatuurlijke producten, deze verliezen naverloop van tijd hun isolerende werking. Schelpen werken zelfs zuiverend en zullen elk type vloer droog en intact houden. Of het nu om een betonnen of houten vloer gaat. Een ander voordeel van schelpen boven het gebruik van onnatuurlijke producten is dat er geen chemische processen aan te pas komen om het product te vervaardigen. En dat is weer beter voor ons milieu.

Schelpenisolatie bij renovatie

Isoschelp gaat u naar : www.isoschelp.nl ®

Schelpenisolatie bij nieuwbouw....

Voor .......

Fuchsialaan 12, 4401 HV Yerseke - Nederland Tel: 0113-571249 Fax: 0113-573774 e-mail: [email protected] internet: www.isoschelp.nl

Na ....... Kostenbesparend en duurzaam

Natuurlijk Fryslân

Gedeputeerde Sjoerd Galema

‘Boeren nemen verantwoordelijkheid voor natuur en weidevogels’ Gedeputeerde Sjoerd Galema is onze nieuwe gedeputeerde van verkeer, vervoer en milieu. Hij staat bekend als een man die het hart op de tong heeft. Hij zegt ronduit wat hij denkt en voelt. Galema heeft zelf een boerderij in Hartwert en heeft zijn hart verpand aan de landbouw en het platteland. Dat die liefde ook betrekking heeft op de natuur, het milieu en duurzame energie maakt hij in dit interview glashelder. “Ik vind dat we in Nederland veel te veel in hokjes denken. We zeggen: dit is natuurterrein en dat is landbouwgebied. Onzin, want landbouw en natuur horen bij elkaar. De landbouw heeft toekomst. Landbouw die zich ook verantwoordelijk voelt voor de omgeving. Natuurbeheer en weidevogelbeheer horen daar vanzelfsprekend bij. Dat zie ik gewoon als de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de landbouwsector. Het is dan aan de overheid om de landbouw flink de ruimte te geven. Mede vanwege het beheer van driekwart van de oppervlakte van Fryslân door boeren konden we in 2010 tot mooiste provincie worden uitgeroepen!” In Limburg is onlangs onder de naam Bronsgroen Natuurbeheer een nieuwe natuurorganisatie van agrariërs en particulieren voor Midden-Limburg opgericht. De nieuwe natuurorganisatie heeft dezelfde status als officiële terreinbeherende organisaties zoals het Limburgs Landschap, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. “Dat is helemaal mijn ding hier neemt de landbouw haar verantwoordelijkheid”, aldus Galema. “Dat moeten we in Fryslân ook doen.”

Volgens de gedeputeerde moet je als overheid bij natuurontwikkeling en zorg voor het milieu samenwerken met de landbouw anders loop je vast. “We hebben in Fryslân goede doelstellingen wat betreft de realisering van de Ecologische Hoofdstructuur (een lint van natuurgebieden door Fryslân), maar we halen ze niet omdat de landelijke overheid de financiering niet meer kan garanderen. En dan heb je het alleen nog

maar over de aankoop van het land en niet over de inrichting en het langjarig beheer.” Vrijwilligerswerk van levensbelang Wat Galema pijn doet, is dat het aantal vrijwilligers dat zich via de BFVW inzet voor weidevogelzorg zo sterk daalt. “Ik denk dat alle regels maar ook het totaal afnemend aantal  vrijwilligers daar debet aan zijn. Maar dit vrijwilligers-

werk is letterlijk van levensbelang voor onze weidevogels. Nesten zoeken en markeren is essentieel in het agrarisch gebied! Ik geniet van die vogels als ik door het land loop en ik niet alleen, ze horen bij Fryslân. Daarom houden we bij onze infrastructuurprojecten ook graag rekening met de weidevogels. Bij de Haak om Leeuwarden regelen we voordat de schop de grond in gaat zelfs dat de compensatie geregeld is.”

Gedeputeerde Sjoerd Galema  

‘Mijn visioen is om 100 jaar na de zuivelcoöperaties groene energiecoöperaties voor en door boeren te starten’ Het 100.000 duurzame voertuigenplan voor Noord-Nederland wil gedeputeerde Sjoerd Galema volledig uitvoeren. Voor Fryslân betekent dit dat er in 2015 40.000 voertuigen op

duurzame brandstoffen rijden. Eind dit jaar staan er 11 benzinestations waar je duurzame brandstoffen kunt tanken in Fryslân. En elke maand wordt er meer getankt. Als je Fryslân

afzet tegen de rest van Nederland rijden hier de meeste voertuigen op duurzame brandstoffen als aardgas, elektriciteit of groen gas per inwoner. Galema is ervan overtuigd dat duurzame brandstoffen de toekomst hebben. “Als de literprijs straks aan de pomp over de twee euro gaat dan biedt dat extra kansen voor de duurzame brandstoffen. De tijd is er rijp voor. Toen je voor benzine nog 1 gulden betaalde en melk 2 kwartjes zei mijn vader altijd: “Ze moeten auto’s maken die op melk rijden”. Tsja, hoe maak je een Arabier jaloers?? Hij moest eens weten dat ze nu op biogas uit koeienstront rijden.”   De Europese Unie herziet het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Prestaties op het gebied van natuur (waaronder agrarisch natuurbeheer), milieu, vergroening (groene energie), dierenwelzijn of landschapsbeheer leveren boeren straks meer op. Dit biedt na 2014 nieuwe kansen die het nieuwe Friese provinciebestuur actief wil grijpen. 90% van de Friese landbouwers houdt zich bezig met melkveehouderij. Voor deze bedrijfstak liggen nieuwe kansen in onder andere duurzame energieopwekking. Galema: “Mijn visioen is om 100 jaar na de start van de zuivelcoöperaties de groene energiecoöperaties in Fryslân te starten. Ik weet zeker dat ze er komen. Ik denk dat de landbouw en de regionale overheid snel met elkaar om tafel moeten om hiervoor plannen te maken, want anders staat er straks bij elke boer een biovergister. Dat kan niet de bedoeling zijn.” Galema ziet grote kansen voor Fryslân: “Door

het omzetten van mest in biogas kan Fryslân dé groen gas provincie van Nederland worden en meer dan dat. We spreken wel over de bio-based economy, bijvoorbeeld ook met grasraffinage: grondstoffen winnen uit gras in plaats van dat de koe het verteert.” Duurzame energiecoöperatie Fryslân De provincie start dit jaar de duurzame energiecoöperatie Fryslân. Galema: ”Het idee is dat we wat minder nieuw beleid maken, maar helpen om gewoon meer kilowatts groene energie op het net te krijgen. Hoe doe je dat? Ik heb zelf wel een paar voorbeelden. We hebben goede gesprekken met enkele bedrijven die biovergisting als core business hebben. Met een participatie van de provinciale overheid kunnen zij hun omzet meer dan verdubbelen.“ “Een ander mooi voorbeeld is het kassenproject bij Sexbierum. Hier kan gebruik gemaakt worden van geothermie (aardwarmte). Als provinciale overheid kunnen wij ervoor zorgen dat deze 200 hectare glastuinbouw een duurzaam energieconcept krijgt. Dit maakt het voor tuinbouwbedrijven extra aantrekkelijk om naar Fryslân te komen. Met minder energiekosten heb je een echt groen product en meer rendement.” Friese burgers en bedrijven kunnen wellicht financieel participeren in de duurzame energiecoöperatie Fryslân. “Voordeel is dat middels dit geld het fonds van de energie­ coöperatie Fryslân gevoed wordt en er vervolgens meer groene stroom geproduceerd kan worden.”

Natuurlijk Fryslân

Leeuwarden gaat voor groen met een gouden ster Om iedereen te laten zien dat Leeuwarden meedoet aan de nationale groencompetitie Entente Florale, heeft wethouder Isabelle Diks het deelnemersbord geplaatst tegenover het treinstation van Leeuwarden. Samen met Meppel en Ermelo is Leeuwarden genomineerd voor de groenste stad van Nederland 2011. Om de gouden ster toe te kennen komt op 17 juni een jury de hele dag schouwen en geeft een beoordeling. De prijsuitreiking is in oktober gepland. Leeuwarden gaat natuurlijk voor de eerste plaats: Groen met een gouden ster.

Entente Florale De nationale competitie Entente Florale is een samenwerkingsverband tussen de Stichting Entente Florale Nederland en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De Entente Florale is een jaarlijkse groene competitie voor (kleine) steden en dorpen om de titel ‘groenste stad en dorp’ van Nederland. Met deze nationale wedstrijd wil de stichting het grote belang van groen onder de aandacht brengen.

Fotowedstrijd ‘uw groene plek in de gemeente Leeuwarden’; win een vlucht boven Leeuwarden in een zweefvliegtuig. Om een breed publiek bij deze groencompetitie te betrekken is er een fotowedstrijd uitgeschreven. Wat is uw groenste, favoriete en meest bijzondere plek in de gemeente Leeuwarden? Om inwoners bewust te maken van het groen om hen heen, organiseert de gemeente Leeuwarden die fotowedstrijd. Iedereen kan een digitale foto insturen van ‘zijn of haar’ plek in de gemeente met als onderwerp ‘natuur en gezondheid’. De elf beste foto´s ontvangen mooie prijzen. De hoofdprijs voor de winnende foto is een vlucht met een zweefvliegtuig boven Leeuwarden. De elf beste foto´s worden tijdens de verkiezingsstrijd van Nederlands’ groenste stad op allerlei plekken getoond. Stuur vóór 31 mei uw foto naar [email protected] (min. resolutie 2500x2000 en 5 megapixel). Geef duidelijk aan waar de foto is genomen, waarom u deze plek koos en uw naam- en adresgegevens. Meer informatie staat op www.leeuwarden.nl. Voor de fotowedstrijd gelden de volgende voorwaarden: stuur alleen uw eigen foto’s in; u vrijwaart de gemeente Leeuwarden van iedere aanspraak door derden. Met de inzending geeft u de gemeente Leeuwarden toestemming de foto’s te gebruiken voor gemeentelijke producten en uitingen, vrij van reproductierechten en -kosten. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

ASN Dokkum volop in beweging! ASN in Dokkum is sinds 1 maart van dit jaar een zelfstandig installatiebureau. ASN zorgt in de regio Noordoost-Friesland voor de installatie, service en onderhoud van cv-ketels, geisers, (zonne-)boilers en zonnepanelen. Bovendien verzorgt het bedrijf veiligheidskeuringen, energielabels en energieprestatie-adviezen. Duurzaamheid voorop ASN vindt het belangrijk dat de elementen uit de natuur optimaal gebruikt worden voor energieopwekking, zodat het milieu minder belast wordt. Een bijkomend voordeel is daarnaast dat de kosten voor de energiegebruiker aanmerkelijk worden verlaagd. “Kiezen voor energiebesparing verzwaart de lasten niet. Er is wel eerst een investering nodig. Deze investering verdien je vervolgens jaarlijks terug. Ik maak graag een calculatie op maat om te kijken wanneer de investering ongeveer terugverdiend is”, aldus Jelle van der Galiën – verkoopadviseur ASN. De overheid wil het aandeel duurzame energie in

onze totale energievoorziening vergroten. Voor 2020 is het doel om 14% van het energieverbruik uit duurzame energie te laten bestaan. Daarnaast moet de uitstoot van CO2 in 2020 met 20% zijn verminderd ten opzichte van 1990. Dit volgt uit de Europese doelstellingen voor duurzame energie en de klimaatdoelstelling. ASN wil hier graag een bijdrage aan leveren door zich de komende jaren volop in te zetten voor duurzaamheid en haar productenaanbod hierop uit te breiden. Energie besparen = geld besparen ASN is volop in ontwikkeling na de overname in maart van dit jaar. ASN heeft zich aangesloten bij het project Meer met Minder en zal bewoners in de krimpgebieden adviseren over het verlagen van de energielasten in bestaande woningen. Naast adviseren, helpt ASN natuurlijk ook bij aanschaf en installatie van nieuwe energiebesparende producten. Dit kunnen producten zijn als bijvoorbeeld zonnepanelen, -boilers, (pellet)kachels of energiezuinige cv-ketels.

Grrroen Grrroen is een uitgave van de Friese Milieu Federatie

Doe mee aan het ‘Frysk Fûgelpaad’ 2011 en win een Swarovski telescoop

Deelnemers aan de Nationale Postcode Loterij zijn op zondag 15 mei van harte welkom bij het Frysk Fûgelpaad. Naast de diverse routes die ze kunnen lopen, krijgen ze ook een gratis duurzame lunch aangeboden. Vooraf dient u zich per e-mail aan te melden via g.bergstra@friesemilieufederatie. nl. Zonder coupon uit de Postcodeloterij Voordeelagenda 2011 of aanmelding is het niet mogelijk een lunch te krijgen. Kijk voor meer informatie op www.friesemilieufederatie.nl.

Frysk Fûgelpaad wordt mede mogelijk gemaakt door:

Naar Buiten Speciaal voor dit evenement zijn er drie wandelroutes uitgezet die lopen langs de meest vogelrijke delen van het Lauwersmeer. De routes zijn maximaal vijf kilometer lang en zijn gemarkeerd met rode, groene of blauwe pijlen. Op belangrijke punten langs de route staan vogeldeskundigen met telescopen om u te helpen bij het ontdekken van de bijzondere vogels in dit natuurgebied. Het startpunt voor deze wandelingen is de ‘bosschuur’ van Staatsbosbeheer. Hier kunt u ook terecht voor een hapje en drankje. Kinderen kunnen er genieten van het natuurtheater en onder begeleiding deelnemen aan allerlei leuke activiteiten zoals uilenballen pluizen of kleurplaten inkleuren. Terwijl de kinderen lekker bezig zijn, kunt u een kijkje nemen op de natuurmarkt of deelnemen aan een van de lezingen over het gebied. Mooie prijzen Bij aankomst in de bosschuur kunt u zich gratis inschrijven voor deelname aan het Frysk Fûgelpaad. Bij inschrijving ontvangt u een routekaart en een handig informatiepakketje. In de routekaart is een overzicht opgenomen van alle mogelijk aanwezige vogelsoorten mét foto’s, zodat iedereen de vogels kan herkennen. U kunt uw waarneming in het

foto: Han Bouwmeester

Gratis lunch tijdens Frysk Fûgelpaad voor deelnemers Postcode Loterij

Het ‘Frysk Fûgelpaad’ is een evenement waarbij u kennis kunt maken met de enorme vogelrijkdom van Noord Nederland. Na het succes van het eerste Frysk Fûgelpaad in 2010 is iedereen op zondag 15 mei 2011 van harte welkom bij het tweede Frysk Fûgelpaad in het Natura 2000-gebied en Nationaal Park het Lauwersmeer. Dit bijzondere evenement wordt georganiseerd door de Friese Milieu Federatie, Staatsbosbeheer en het Nationaal Park Lauwersmeer.

Zeearend, 1 van de 140 vogelsoorten in het lauwersmeer overzichtje bijhouden en deze plaatsen op de website van het Frysk Fûgelpaad. Door uw waarnemingen door te geven maakt u kans op het winnen van een van de vele waardevolle prijzen zoals een echte Swarovski telescoop of een mooie verrekijker.

Praktisch Datum: zondag 15 mei 2011 Tijd: 11.00 - 17.00 uur (inschrijven van 11.00 tot 15.00 uur) Locatie: Bosschuur Staatsbosbeheer, de Rug 1, 9976 VT Lauwersoog. Telefoon

0519-345145. Op 15 mei zullen op alle toegangswegen borden aanwezig zijn die u naar de Bosschuur leiden. Contact: [email protected] Meer informatie website Op de speciale website www.fryskfugelpaad.nl is alle informatie over het Frysk Fûgelpaad te vinden. Zo kunt u alvast een lijst bekijken van alle 140 vogelsoorten die u op deze dag mogelijk kunt waarnemen. Ook de routekaarten van de rode, blauwe en groene route zijn al op deze website te bekijken. Wilt u alvast (samen met de kinderen) oefenen in het herkennen van vogels dan kunt u op de website meedoen met een quiz. Vanaf 15 mei is op de site te zien wat het evenement aan waarnemingen heeft opgeleverd. Natura 2000 Het Nationaal Park Lauwersmeer is een Natura 2000 gebied. Natura 2000 is een netwerk van beschermde natuurgebieden in Europa waar bijzondere dieren en planten voorkomen. ‘Beschermd’ betekent in dit geval niet altijd ‘verboden voor mensen’. Voor veel van de gebieden geldt dat ze toegankelijk zijn voor mensen. Friesland en Groningen hebben samen 24 Natura 2000 gebieden. Elk van deze gebieden biedt een thuis aan bijzondere dieren en planten. Deze soorten leveren een belangrijke bijdrage aan de natuur in heel Nederland en daarbuiten. Voor meer informatie over Natura 2000 kunt u ook terecht op de website van het Frysk Fûgelpaad. Contact Kijk op de website www.fryskfugelpaad.nl of neem contact op met Gerben Bergstra of Simon Bijlsma van de Friese Milieu Federatie, Postbus 713, 8901 BM Leeuwarden. Telefoon: (058) 289 03 03, E-mail: [email protected]

G r a t i s a b o n n e m e n t n i e u w s b r i e f G r r r o e n v i a w w w. f r i e s e m i l i e u f e d e r a t i e . n l

Zomer in Fryslân Mijn neefjes Frank en Laurens uit Bloemendaal hebben lang gedacht, dat Fryslân een land is. Los van Nederland. Daarvoor hadden zij drie ijzersterke argumenten: het heet Friesland, er wordt een voor hen onverstaanbare taal gesproken en Fryslân heeft een eigen sport, het schaatsen. Ik heb de jongens maar niet verteld, dat sinds enkele jaren de officiële naam van Friesland Fryslân is.   Op dit moment is een Friese taalwet in de maak, als opvolger van al bestaande regelgeving. Met de nieuwe wet zal het de Friestaligen gemakkelijker worden gemaakt om in het contact met de overheid het Fries te gebruiken. Maar bij het opstellen van deze wet is niet gedacht aan een landelijke ontwikkeling van schaalvergroting. Zo moet een Fries naar Groningen, wanneer hij het Kadaster wil bezoeken. Net zoals de huidige regelgeving biedt de nieuwe wet het recht om Fries te gebruiken, slechts wanneer de overheid in Fryslân is gevestigd. De schaalvergroting speelt ook binnen de rechterlijke macht. Zo moest ik als advocaat van de stichting afvaloven Nee beroep aantekenen bij de Rechtbank Assen, omdat die sinds enige tijd zaken in geheel Noord-Nederland over de naleving van bepaalde milieuregels behandelt. De meeste zaken over de afvaloven spelen bij de Raad van State in Den Haag. Bij die instantie mag het Fries niet worden gebruikt. Nu konden we een keer naar de rechtbank, maar het procederen moest weer in het Nederlands. Het bestuur van de in Fryslân gevestigde advocaten heeft minister Donner, nu verantwoordelijk voor de Friese taalwet, op deze kwestie gewezen. Dat bestuur is ervan overtuigd, dat een primair Friestalige in spannende situaties, zoals het verschijnen op een zitting bij de rechtbank, het best zijn verhaal in het Fries kan doen. In het andere geval gaan nuances verloren. Frank en Laurens hebben ontdekt, dat schaatsen niet een typisch Friese sport is. Aan de rand van Bloemendaal staat inmiddels een overdekte schaatshal, waar zij schaatslessen hebben gevolgd. Fryslân kent wel typisch Friese zomersporten, zoals het door mij geliefde skûtsjesilen. Ik hoop mijn neefjes komende zomer kennis te kunnen laten maken met het skûtsjesilen en ze dat woord te leren. Niet voor niets is de wedstrijd bij Stavoren dé zeilwedstrijd met het meeste publiek ter wereld. Overigens schaatsen Frank en Laurens ook graag op natuurijs in Fryslân. Mr. Gina Kamsma is milieurechtadvocaat bij Rotshuizen Geense Advocaten in Leeuwarden

PROEF BIJ ONS DE SFEER VAN HET WAD Familiefeest - Buurtfeest - Personeelsuitje - Barbecue Minicamping - Uitkijktoren - Excursies - Sport en spel Paarden/pony’s - Terrassen - Abseilen - GPS-tochten Expositie Geredde Dobbepaarden - Juttersmuseum Nu ook wadlopen !

Natuurlijk Fryslân

Meer dan 1000 Friezen actief met ‘Oars Ite’

Meer dan 1000 Friezen zijn actief binnen het project Oars Ite. Voor de Friese Milieu Federatie (FMF) betekent dit aantal een geweldig succes. De vele organisaties die meedoen laten ook zien dat Oars Ite belangrijk wordt gevonden. Voor zowel organisaties als inwoners van Friesland is het nog steeds mogelijk om mee te doen. De FMF roept inwoners van Friesland dan ook op om zich aan te sluiten bij Oars Ite. Deelnemers Naast de provincie Fryslân, gemeente Achtkarspelen en bijvoorbeeld IVN regio Noord doen sinds april ook de gemeente Leeuwarden en het CJIB mee. Samen zijn ze goed voor meer dan 700 (!) deelnemers. Naast alle organisaties die meedoen blijft het aantal particulieren ook gestaag groeien.

Wat gaat er verder gebeuren? Naast de activiteiten die georganiseerd worden door deelnemende organisaties worden er in het najaar ook activiteiten georganiseerd door de Friese Milieu Federatie. Wat voor activiteiten dat precies zijn wordt later bekend gemaakt op de website (www.oarsite. nl). Op de website kan overigens iedereen terecht voor tips en ideeën die er toe leiden dat het milieu wat minder wordt belast door rekening te houden met uw voedselpatroon.

Wat is Oars Ite? In januari 2011 is de Friese Milieu Federatie (FMF) gestart met de campagne Oars Ite. We willen in Fryslân met zoveel mogelijk mensen bewust anders gaan eten, op een manier die het milieu en de maatschappij minder belast. Dit kan bijvoorbeeld door minder vlees of vis te eten, te letten op verpakkingen, op de fiets boodschappen te doen, minder eten weg te gooien, seizoensgroenten te eten of producten te kopen van de lokale (biologische) boer. Zeedijk 8 - 9073 TN Marrum - 0518-411434 - [email protected] - www.seedykstertoer.nl

Hoe kun je bewust eten U weet natuurlijk dat de productie van ons voedsel energie kost. Om vlees te produceren, worden er koeien gehouden, koeien worden weer gevoed en voor deze voeding wordt gras of mais geteeld. Alhoewel we dit wel weten, staan we er niet bij stil dat het produceren van voedsel ook ruimte kost. Ruimte om koeien te houden, ruimte om gewassen te telen, ruimte om energie te produceren. Het is berekend hoeveel ruimte dit kost. Wist u dat er voor elke wereldbewoner 1,9 hectare aarde beschikbaar is om van te leven? De gemiddelde Fries zit op 4,4 ha waarvan 1,8 ha voor de productie van zijn voeding. Om iedereen voldoende ruimte te geven en om in balans te kunnen leven met onze leefomgeving zouden we terug moeten gaan naar 0,9 ha voor alleen de productie van voedsel. Waarschijnlijk was u van al deze getallen

niet op de hoogte. Ik tot voor kort in ieder geval niet. Nu ik met ingang van 1 februari directeur van de Friese Milieu Federatie ben geworden heb ik me hier in verdiept. Ik ben begonnen met het invullen van een enquête die op internet staat (www.oarsite.nl). Deze enquête is opgezet door de Milieufederatie samen met de provincie om de bewustwording van ons eetgedrag te vergroten. Daar kunt u ook aan meedoen. Inmiddels doen zo’n 25 Friese bedrijven en organisaties mee. Mijn eigen score kwam in eerste instantie uit op 1,4 hectare, dus tot mijn eigen verbazing al onder het gemiddelde. Toch eet ik niet anders dan een gemiddelde Fries. Ik eet niet teveel vlees, af en toe biologische producten en houd rekening met het seizoen waarin de producten geteeld worden. Dat doe ik vooral omdat ik aardbeien in de winter gewoon minder

lekker vind dan in de zomer. Het blijkt dat ik, door meer streekeigen producten te kopen mijn score nog verder kan verlagen. Dat heb ik afgelopen tijd maar eens gedaan. Ik ben nu twee maanden verder en heb de enquête weer ingevuld. Resultaat: 1,2 hectare. Zo makkelijk kan het zijn, alhoewel ik vermoed dat de 0,9 voor mij niet haalbaar zal zijn. Dan zal ik moeten overstappen op een hooikist om energie te besparen. Het lijkt me lastig om patat te bakken met zo’n ding. De Friese Milieu Federatie probeert met dit soort acties Fryslân mooi en schoon houden. We doen echter ook nog heel veel andere zaken. Wat is het toch leuk om directeur bij deze club te zijn! Hans van der Werf Directeur Friese Milieufederatie Voor reacties: [email protected]

Grrroen Grrroen is een uitgave van de Friese Milieu Federatie

Volg de belevenissen van een Friese Torenvalkfamilie op www.roofvogelsinbeeld.nl

24 uur per dag live vanuit de nestkast In 2007 is op initiatief van de Friese Milieu Federatie, de Vogelringgroep Bergumermeer, Electrabel Nederland en de Werkgroep Slechtvalk Nederland een Slechtvalk nestkast geplaatst aan de elektriciteitscentrale van Electrabel bij het Bergumermeer. Deze nestkast is onderdeel van de campagne ‘Roofvogels in beeld’ van de Friese Milieu Federatie. Aan deze nestkast zijn twee camera’s gemonteerd en sinds 2010 worden gedurende het broedseizoen (1 maart tot 1 juli) 24 uur per dag live beelden uitgezonden op www.roofvogelsinbeeld.nl. Familie Torenvalk Dit jaar heeft net als de voorgaande vier jaren een Torenvalk paartje zijn intrek genomen in de nestkast. Sinds 2007 zijn er in deze nestkast maar liefs 17 jonge Torenvalken grootgebracht en uitgevlogen. Via de live beelden van de nestkast en het aanvliegrooster zijn de ontwikkelingen van dit paartje op de voet te volgen. Op eerste Paasdag heeft het vrouwtje haar eerste van de vijf eieren gelegd. Naar verwachting zullen de eieren vanaf 25 mei om de dag uitkomen. Vooraf-

gaand aan het leggen van de eieren heeft zich al veel afgespeeld in deze Torenvalken soap. Begin maart waren twee jonge Torenvalk vrouwtjes verwikkeld in een gevecht omdat beide interesse hadden in deze nestkast en het mannetje. Het huidige vrouwtje heeft uiteindelijk deze strijd gewonnen. Niet alleen Torenvalken hebben in de afgelopen twee maanden hun interesse getoond in deze nestkast, ook Kauwtjes en Holenduiven hebben geprobeerd de nestkast te bemachtigen. Helaas voor hen zijn de Torenvalken feller en sterker. Aan de hand van de live beelden van de nestkast wordt op de website een logboek bijgehouden van alle gebeurtenissen. In dit logboek wordt de ecologie van de Torenvalk belicht en worden vragen uit het gastenboek behandeld. Tevens worden hoogtepunten vastgelegd in videoclips, die op de website terug gekeken kunnen worden. Naast de beelden en informatie over de Torenvalk zijn op de website paspoorten te vinden van 11 verschillende roofvogelsoorten die in Friesland voorkomen. Hierin zijn filmpjes, foto’s, geluiden en informatie over de soorten te vinden.

foto: www.simonbijlsma.nl

De provincie Friesland is al jaren koploper als het gaat om roofvogelvervolging in Nederland. Om deze reden is de Friese Milieu Federatie in samenwerking met het IVN Consulentschap Fryslân in 2009 gestart met de positieve campagne “Roofvogels in beeld”. Eén van de onderdelen van deze campagne, die tot juli van dit jaar duurt, is de website www.roofvogelsinbeeld. nl. Hierop kan onder andere via twee camera’s live meegekeken worden naar de gebeurtenissen in en om de Slechtvalk nestkast aan het Bergumermeer. Ook dit jaar wordt de nestkast weer bewoond door een paartje Torenvalken. Op zondag 24 april heeft het vrouwtje haar eerste van de vijf eieren gelegd in de kast.

Friesland als koploper in de roofvogelvervolging De aanleiding van de campagne ’Roofvogels in beeld’ is de ernstige roofvogelvervolging in Friesland. Nog steeds worden jaarlijks in Friesland honderden roofvogels, vergiftigd, geschoten of gevangen met behulp van klemmen of vangkooien. Roofvogelnesten worden moedwillig verstoord, de eieren uitgehaald of vernield en de kuikens gedood. Op het gebied van roofvogelvervolging is de provincie Friesland veruit koploper. De eerste helft van 2010 zijn ruim 100 meldingen van roofvogelvervolging bij de Friese Milieu Federatie binnengekomen en de eerste 40 meldingen over 2011 zijn ook al weer binnen. Het aantal meldingen is maar een fractie van het werkelijke aantal vervolgingen. Veel opzettelijk gedode roofvogels worden niet gevonden, niet herkend als zodanig of om verschillende redenen niet gemeld. Door middel van de campagne ‘Roofvogels in beeld’ onderneemt de Friese Milieu Federatie samen met het IVN Consulentschap Fryslân verschillende voorlichtings- en educatieve activiteiten met als doel om de vervolging in Friesland tot het landelijk niveau te laten afnemen. Slechtvalken in Friesland Met de plaatsing van de Slechtvalk nestkast aan het Bergumermeer hopen de initiatiefnemers dat de Slechtvalk weer in Friesland zal gaan broeden. Hoewel in Nederland inmiddels 80 tot 90 paar Slechtvalken broeden, heeft Friesland nog geen broedpaar. Op dinsdag 26 april heeft de gemeente Leeuwarden in samenwerking met andere partijen een Slechtvalk nestkast onthuld aan de Avérotoren in Leeuwarden. Hopelijk zal het niet lang meer duren voor een Slecht-

Samen voor een mooi en duurzaam Fryslân

valk paartje in Friesland gaat broeden, de kansen zijn nu in ieder geval verdubbeld. Yvette van Dijk, Friese Milieu Federatie

Milieuvriendelijk langs de file met de elektrische step

Natuurlijk Fryslân

Van Israël naar Fryslân Elektrische vervoermiddelen veroorzaken geen uitlaatgassen. Ook zijn ze erg stil. Het is dus niet alleen goed voor de wereld, ook voor de gebruiker heeft het zo z’n voordelen. Maar de consument? Die gaat er nog niet massaal ‘aan’. Toch is dat nog maar een kwestie van tijd, zo voorspellen de kenners. Elektrisch vervoer heeft de toekomst. En dan kun je aan veel méér denken dan alleen auto’s. Ook elektrische boten, scooters en steps gaan een gouden toekomst tegemoet. Daar is ook Ofer Taib van overtuigd. Hij verhuisde met zijn gezin van Israël naar Leeuwarden om in Fryslân een fabriek voor elektrische steps te beginnen. De step die Ofer met zijn bedrijf ‘Motion Innovation’ maakt heet ‘de Trekker’. In Israël is die step in tien jaar tijd uitgegroeid tot een succesvol alternatief vervoersmiddel. In een grote stad als Tel Aviv rijden er al meer dan vijfduizend rond. Tijd dus om ook Europa te veroveren, zo dacht Ofer. Wel, dat gebeurt sinds begin dit jaar vanuit Leeuwarden, vanaf industrieterrein De Hemrik.

3.000 euro subsidie voor auto’s op Groengas

Holwerda Koeriers rijdt op Groengas “Hoofddoel voor het overstappen op een duurzame brandstof als Groengas is het milieu voor onze kinderen en volgende generaties. We zijn hier als bedrijf erg mee bezig.” Aan het woord is Tjalling Holwerda, eigenaar/directeur van Holwerda Koeriers BV uit Joure. Werkgever voor 45 personen, met een wagenpark van 38 bestelauto’s en vrachtwagens. Holwerda Koeriers vervoert pakketten en goederen voor onder andere DPD en UPC. In 2010 is het wagenpark uitgebreid met drie Mercedes Sprinters op Groengas. Holwerda en chauffeur Marcel Mulder vertellen over hun ervaringen. Stiller en schoner Rijden op Groengas bevalt goed. Chauffeur Marcel Mulder rijdt dagelijks op Heerenveen. “Het rijdt prima. Voor mij is er geen verschil tussen rijden op Groengas of een andere brandstof.” Ook Tjalling Holwerda is tevreden. “De auto’s zijn stiller en ook het uitlaatgas ruikt schoner. Als een chauffeur voorheen zijn dieselauto even liet lopen om een pakje af te geven kwamen er regelmatig klachten over stank.” 270 kilometer op een tank Momenteel rijden de groengasauto’s alleen op Leeuwarden, Heerenveen en Drachten. Hier zijn ook vulpunten. “De actieradius op een volle tank Groengas ligt op 270 km”, geeft Holwerda aan. “Als de actieradius straks groter wordt dan zetten we de auto’s ook internationaal in. We rijden ook op Engeland en Zwitserland. Dat is nu nog niet rendabel. Zodra het gas op is, moet je alsnog dure benzine tanken.” Voor de zomer kan in Fryslân al op tien punten Groengas worden getankt.

Meer informatie over deze regeling? Neem contact op met Pyke Kroes, consulent duurzame brandstoffen van de provincie Fryslân. Telefoon 06-12859487 of e-mail [email protected] Kijk ook op: www.fryslan.nl/rijdenopgroengas

Sinds april vorig jaar woont Ofer Taib met zijn gezin in Leeuwarden en het bevalt hem uitstekend. In de hal naast zijn kantoor in het bedrijfsverzamelgebouw aan de Apolloweg staat de eerste serie ‘Friese’ Trekkers opgesteld. Bedenker Arik Yehuda had overigens nooit gedacht dat zijn step zo populair zou worden. “Arik zocht voor zichzelf een alternatief voor de eeuwige files en het gebrek aan parkeerruimte in Tel Aviv en sleutelde zijn eerste step in elkaar”, zo legt Ofer uit. “Na twee dagen op dit exemplaar te hebben rondgereden wilde iemand de step kopen. Hij stemde in en besloot voor zichzelf een nieuwe te maken. De eerste koper stond echter een paar dagen later voor zijn deur met een nieuwe klant en zo is het balletje gaan rollen. Nu zoeven dagelijks duizenden Trekkers langs de files in Tel Aviv.” Ofer en zijn collega’s begrijpen als geen ander dat een milieuvriendelijk vervoermiddel ook een beetje sexy moet zijn, wil je ze kunnen verkopen. Daar hebben ze iets op bedacht. Ofer: “We kunnen iedere step heel persoonlijk maken. We hebben voor een bankier in Engeland een step afgeleverd in dezelfde kleuren en met dezelfde strepen als zijn Ferrari. Als je een Cambuurstep of Heerenveenstep wilt, kan dat ook.” De step ‘de Trekker’ kan een snelheid van 25 kilometer per uur halen en heeft, afhankelijk van de grootte van de batterij, een actieradius van ongeveer 35 kilometer. De step weegt 30 kilo, is inklapbaar en kan heel handig meegenomen worden in bijvoorbeeld de trein.

Stap over op Groengas Voor twijfelende ondernemers heeft Holwerda duidelijk advies. “Bedrijven binnen Fryslân moeten gewoon zo snel mogelijk overstappen op Groengas. Het tanken is een stuk goedkoper dan diesel. En het netwerk van vulpunten in Fryslân is al dekkend. Ook geeft het een positieve uitstraling aan je bedrijf.” De overheid gaat ondernemers met een subsidieregeling stimuleren over te stappen op Groengas. Deze regeling sluit aan bij de wens van Holwerda. “De Mercedes Sprinters op Groengas waren ruim € 15.000,- duurder dan dezelfde uitvoering op diesel. Bij aanschaf kreeg ik toen eenmalig € 400,- belastingvoordeel. Dat was echt minimaal. Met deze regeling wordt de motivatie voor aanschaf van een groengasvoertuig zeker groter.” 3.000 euro subsidie voor auto op Groengas Op 1 juli 2011 start het Rijk met de subsidieregeling Rijden op Groengas. Er is € 2,6 miljoen beschikbaar. Ondernemers kunnen subsidie aanvragen voor de aanschaf van een auto op Groengas. Voor iedere auto € 3.000,-. Personenauto’s, bestelvoertuigen of lichte vrachtauto’s komen in aanmerking voor de subsidie. De verdeelsleutel is: wie het eerst komt, die het eerst maalt. Dus reageer snel.

De keus voor de Friese hoofdstad is wel logisch, vindt Ofer. “De stad is koploper op het gebied van duurzaamheid en heeft de ambitie om uit te groeien tot hèt kenniscentrum op het gebied van duurzame innovatie. Dat maken ze ook waar. Het barst hier van de initiatieven. Op het gebied van elektrisch rijden, maar ook op het gebied van zonnepanelen en het verwarmen van huizen met biogas. Zo’n vernieuwende houding sluit naadloos aan bij onze filosofie.”

Wie slim is, rijdt Groengas! Rijden op Groengas is goedkoop en schoon. Het is nu al verkrijgbaar bij een zestigtal tankstations in Nederland. Groengas wordt bijvoorbeeld gemaakt uit mest of biologisch afval. Vanaf 13.000 kilometer is het de goedkoopste manier van rijden. Groengas is dé brandstof van NU voor morgen!

Ofer Taib Directeur Motion Innovation Holland in Leeuwarden. Geboren: 15 augustus 1971 in Israël. Burgerlijke staat: Gehuwd, twee kinderen. Loopbaan: Studeerde bedrijfskunde en economie in London. Daarna werd hij directeur van een kozijnen- en deurenfabriek in Nigeria. Hobby’s: Motor- en autoraces, snowboarden en sporten in het algemeen. Favoriete muziek: Afrikaanse muziek en jazz.

Netwerk Duurzame Dorpen komt eraan!

Giga Robotspin in het Natuurmuseum Fryslân

Natuurlijk Fryslân

In veel Friese dorpen zijn mensen actief met duurzame initiatieven. Daarom wordt het Netwerk Duurzame Dorpen (NDD) opgericht. Het netwerk gaat al deze initiatieven verbinden. Dorpen kunnen bij het netwerk terecht voor inspiratie, ideeën, praktische tips, voorbeelden en hulp uit andere dorpen. Zo hoeft niet ieder dorp dat met duurzaamheid aan de slag wil gaan opnieuw het wiel uit te vinden en maken we onze leefomgeving sneller duurzaam. Makkinga is één van de duurzame dorpen die momenteel met iets speciaals bezig is. De inwoners van Makkinga gaan zelfbouw zonnecollectoren maken. Stichting Lokaal Ideaal Makkinga kocht in België het materieel, materiaal en de kennis en 18 en 19 juni is er het eerste bouwweekend. Maar de Makkingasters willen meer. Zo startten zij dit voorjaar een Dorpstuinderij van 1 hectare en staat coöperatieve cranberryteelt op het programma. Met de Hanze Hogeschool stelde zij een enquête op om bekendheid met en bereidheid tot het drogen van lokale biomassa in de biovergister en het pelleteren te onderzoeken. Met het Netwerk wil zij ook andere Friese dorpen informeren en inspireren om hiermee bezig te gaan. Zo zijn er veel meer dorpen bezig met duurzaamheid. Het gaat dan niet alleen om energie en water maar ook over lokale economie, lokale voedselproductie en zelfredzaamheid van dorpen. Wat zou het mooi zijn als in alle Friese dorpen werkgroepen hiermee aan de slag gaan!

Dorpsbewoners van Makkinga bezig met het zelf bouwen van een zonnecollector.

Daarom is een groep mensen uit dorpen en organisaties inmiddels bezig om het Netwerk Duurzame Dorpen op te starten. Het Netwerk Duurzame Dorpen gaat er straks voor zorgen dat kennis, ervaring en ondersteuning tussen initiatieven uitgewisseld worden. Dorpen gaan elkaar helpen met het realiseren van hun plannen. Het Netwerk initieert bijeenkomsten, cursussen en projecten over overkoepelende thema’s. 11 november 2011, de dag van de duurzaamheid, is de officiële start van het Netwerk Duurzame Dorpen. Deze dag is bedoeld om ons van onze ‘groenste’ kant te laten zien, maken we Nederland samen sneller duurzaam en laten we zien dat duurzaamheid niet alleen hard nodig, maar ook leuk en inspirerend is! Meer informatie: www.slimmakkinga.nl en www.dagvandeduurzaamheid.nl. De website www.netwerkduurzamedorpen.nl zal vanaf 11-11-11 een verbindende en inspirerende schakel voor de Friese dorpen zijn!

Belangstelling voor groene daken

Hij is groter dan groot en echter dan echt. Hij is reusachtig, harig en alles beweegt! Het is de (Sydney) tunnelspin uit het Natural History Museum in Londen. Voor het eerst en voor het laatst in Nederland te zien. De robotspin is te gast in het Natuurmuseum Fryslân van 15 april t/m 19 juni. Kleine dieren kun je goed bekijken door een microscoop of door ze heel groot na te maken. Het Natural History Museum heeft voor het laatste gekozen en van de uiterst gevaarlijke (Sydney) tunnelspin (Sydney funnelweb spider) een gigantisch bewegend model laten maken dat tot in het kleinste detail correct is. Zo is er een robotspin ontstaan die een doorsnede heeft van 3 meter en een hoogte van 2 meter. Deze tunnelspinnen komen in Sydney en omgeving voor. De spinnen behoren tot de gevaarlijkste van de wereld. Het gif van de tunnelspin tast het zenuwstelsel aan. Het verlamt de spieren en zorgt ervoor dat het slachtoffer ademhalingsproblemen krijgt. Al voordat de spin gaat bijten

druppelt het gif van de kaken. Vergeleken met de kop zijn de giftanden enorm groot. Ze zijn ook vlijmscherp. Hij kan er de schedel van een klein dier mee doorboren. Alleen het gif van de mannetjes kan mensen kwaad doen. Oog in oog met dit reuzenmodel besef je wat het betekent wanneer je als insect in de gifkaken van deze spin terechtkomt. Deze giga (Sydney) tunnelspin is eenmalig in Nederland te zien in het Natuurmuseum Fryslân. Aanvankelijk maakte de spin deel uit van een expositie getiteld ‘Predators’ die bestond uit vijf robotdieren waaronder ook een kameleon. Eerder was de tunnelspin al in Engeland en Denemarken te zien. De robotspin maakt deel uit van de Grote Spinnententoonstelling ‘Spinnen, de mooiste dieren die er bestaan!’. Voor meer informatie: Natuurmuseum Fryslân, Ellen Roetman, 058 2332244, [email protected]

Win kaartjes voor het Natuurmuseum Fryslân! Het Natuurmuseum Fryslân heeft altijd wel een leerzame tentoonstelling. Daarom stelt het museum

10 setjes van 4 vrijkaarten (2 volwassenen en 2 kids) ter beschikking. Raad welke dieren je hiernaast ziet, zet ze op een briefkaartje en stuur je oplossing voor 31 mei naar Natuurlijk Fryslân, o.v.v. kaartjes Natuurmuseum, Wegener Media BV / YN Media, Ampèrelaan 7a, 9207 AM Drachten. Vergeet natuurlijk niet je naam, adres en telefoonnummer te vermelden. Veel plezier!

1

2

3

4

www.natuurmuseumfryslan.nl

1000 euro subsidie voor energiebesparing in koopwoningen

Impressie vegetatiedak op museum De Buitenplaats in Eelde De laatste jaren neemt de belangstelling in Nederland voor de toepassing van groene daken sterk toe. Er zijn acht grote steden, waaronder Groningen, die een subsidie verstrekken aan bewoners die een groen dak op hun huis aanleggen. Het vergroenen van daken heeft grote voordelen voor zowel de bewoners als omwonenden: - de levensduur van het dak wordt verlengd: dit bespaart veel geld op langere termijn. - met name in de zomer is de isolerende werking merkbaar: de ruimte eronder wordt plezierig koeler. - de piekafvoeren van regenwater worden gedempt. - in grote steden met veel autoverkeer is de invang van fijnstof een belangrijk voordeel: de luchtkwaliteit verbetert erdoor. - er ontstaan meer mogelijkheden voor insecten en vogels in een stedelijke omgeving. - bovendien staat het erg fraai!

Hoe leg je een groen dak aan ? Voldoende draagkracht van de dakconstructie is de eerste voorwaarde. Daarnaast is een goede afwatering met voldoende afschot essentieel. De omgeving (beschaduwing dan wel bezonning) bepaalt vervolgens de mogelijkheden voor de vegetatie. Je hebt de keuze uit kant en klare matten of je kunt inzaaien met locale soorten. Het onderhoud bestaat meestal uit het verwijderen van kiemplantjes van bomen en eventueel bekalken en of bemesten afhankelijk van de zuurgraad. Meer weten? Neem in Friesland contact op met huisecoloog en vegetatiekundige drs. Henk Jansen van Buro Elodea uit Boornbergum. www.elodea.org T 0512 843843

Goed nieuws voor particuliere woningeigenaren in Fryslân die hun huis energiezuiniger willen maken! Zij kunnen duizend euro krijgen als zij hun woning energiezuiniger maken. De provincie Fryslân opende hiervoor op 20 april 2011 een subsidieregeling voor woningeigenaren die energie willen besparen. De provincie stelt hiervoor in totaal 1,1 miljoen euro beschikbaar. Geef niet langer teveel geld uit aan je energierekening, krijg een hoger wooncomfort en lever een positieve bijdrage aan het milieu. Dat zijn voor Hans Konst drie belangrijke redenen om energie te besparen in je eigen huis. Gedeputeerde Konst: “En recent onderzoek laat zien dat huizen met een energielabel sneller verkopen. Dat onderzoek laat ook zien dat beter geïsoleerde huizen meer geld waard zijn.” Het landelijke energiebesparingsprogramma Meer Met Minder voert de regeling uit. De subsidie moet worden aangevraagd via een Meer Met Minder-aanbieder. Deze bedrijven zijn gespecialiseerd in het uitvoeren van energiebesparende maatregelen. Zij ontzorgen de woningeigenaar door ook de volledige subsidieaanvraag te regelen. Chris Bruijnes, directeur Meer Met Minder: “Met deze regeling bewijst de provincie Fryslân haar inwoners een grote dienst. Niet alleen is de premie erg aantrekkelijk, maar doordat ze zich bij de Meer Met Mindersystematiek hebben aangesloten is de Friese woningeigenaar verzekerd van een regeling die makkelijk in het gebruik is. De Meer Met Minder-aanbieders regelen alles. Van het aanvragen van de premie tot en met de uitvoering van de gewenste maatregelen. Gemak dient tenslotte de mens... ook bij energiebesparing.” Voorwaarden subsidie De regeling heeft verschillende voorwaarden. De woningeigenaar moet bijvoorbeeld de Energie Index van de woning laten bepalen. Dat moet vóór en ná de uitvoering van de energiebesparende maatregelen. De Energie Index geeft de energieprestatie van een woning aan. Via Meer Met Minder verstrekken de provincies een premie van duizend euro als de Energie Index van het huis met minimaal 0.75 wordt verbeterd. De volledige voorwaarden van de regeling staan op www.meermetminder.nl. Het 100.000 woningenplan De subsidieregeling is onderdeel van het 100.000 woningenplan. Met dit actieplan zetten de drie noordelijke provincies in op energiebesparing in bestaande en nieuwe woningen. Doel is verlaging van woonlasten en verbetering van het wooncomfort. Ook willen de provincies met deze subsidie de werkgelegenheid in de bouw stimuleren. Voor meer informatie over de subsidieregeling en Meer Met Minder aanbieders kunnen woningeigenaren terecht op www.meermetminder.nl.