MBO4YOU 2013-2014
‘Ik was heel onzeker. Zonder mijn coach had ik mijn vmbo-diploma niet behaald.’ ‘Ik had niet alleen gesprekken over school en mijn thuissituatie, maar ook gesprekken over leuke dingen.’
‘Ik ben zelfstandiger en verstandiger geworden.’
Rapportage december 2014 Arnaz Adhien, Spirit4you
‘Ik ben het niet gewend dat iemand tijd wil investeren in mij en naar mij wil luisteren.’
‘Er stond iemand voor mij klaar op het moment dat ik iemand nodig had.’ ‘Ik ben erg gegroeid en het project heeft veel verandering in mijn leven gebracht.’
‘Ik geloofde niet in mezelf, maar mijn coach geloofde wel in mij. Door mijn coach ben ik zelfverzekerder en socialer geworden.’
Inhoud 1.
Inleiding ...................................................................................................................................................................................3 1.1
2.
3.
Onderzoeksmethode ...............................................................................................................................................3
Coachingsproject .................................................................................................................................................................3 2.1
Leerlingen .....................................................................................................................................................................4
2.2
Coaches .........................................................................................................................................................................4
2.3
Organisatie ...................................................................................................................................................................4
2.4
Stuurgroep ...................................................................................................................................................................5
Resultaten ...............................................................................................................................................................................5 3.1
Leerlingen .....................................................................................................................................................................5
3.2
Coaches .........................................................................................................................................................................6
3.3
Succesfactoren ............................................................................................................................................................6
3.4
Valkuilen ........................................................................................................................................................................7
4.
Conclusie .................................................................................................................................................................................8
5.
Aanbevelingen ......................................................................................................................................................................8
Bijlage .............................................................................................................................................................................................. 10
2
1. Inleiding Spirit4you heeft in 2012 het coachingsproject MBO4YOU opgezet met als doel het behouden van kwetsbare vmbo-leerlingen voor het onderwijs en daarmee het voorkomen van voortijdig schooluitval. Het project biedt deze leerlingen een coach die hen vanaf de tweede helft van het eindexamenjaar tot en met het eerste jaar op het mbo helpt met hun schoolloopbaan. Spirit4you heeft onderzoek gedaan naar de succesfactoren en valkuilen van het coachingsproject in het schooljaar 2013-2014. Met de succesfactoren worden de factoren bedoeld die hebben bijgedragen aan het behalen van een vmbo-diploma en het behouden van een leerling in het eerste jaar op het mbo. Het doel van dit onderzoek is bestaande en toekomstige coaches inzicht te geven in de factoren die bijdragen aan het succes van dit project om deze vervolgens te kunnen toepassen in volgende coachingstrajecten. Verder wordt zicht gegeven op de valkuilen van het coachingsproject om hiermee rekening te kunnen houden in volgende coachingstrajecten. In dit rapport wordt een beschrijving gegeven van het coachingsproject. Vervolgens worden de resultaten van dit onderzoek in kaart gebracht. Tot slot volgen de conclusie en aanbevelingen. Hoofdvraag: In hoeverre draagt het coachingsproject MBO4YOU bij aan het behalen van een vmbo-diploma en het behouden van een leerling in het eerste jaar op het mbo? Deelvragen: 1. Wat zijn de succesfactoren van het coachingsproject? 2. Wat zijn de valkuilen van het coachingsproject?
1.1 Onderzoeksmethode Om erachter te komen wat de succesfactoren en valkuilen van het coachingsproject in het schooljaar 2013-2014 waren, zijn er diepte-interviews afgenomen bij 9 leerlingen, 11 coaches en de projectleider. Het gaat hier om de leerlingen die in het schooljaar 2012-2013 met hun coachingstraject zijn gestart en het coachingstraject in het schooljaar 2013-2014 hebben afgesloten. Er is gekozen voor een diepteinterview omdat er dan goed doorgevraagd kon worden naar de achterliggende opvattingen. Dit onderzoek is gebaseerd op de bevindingen van een gering aantal leerlingen en coaches. Vanwege het geringe aantal gesprekken kan er uit dit onderzoek niet een conclusie worden getrokken die voor alle leerlingen en coaches van het coachingsproject geldt. De uitkomst van dit onderzoek geeft een indicatie voor het bevorderen van het succes van het project.
2. Coachingsproject Spirit4you beoogt met het coachingsproject bij te dragen aan het behalen van een vmbo-diploma en het behouden van een leerling in het eerste jaar op het mbo. Mocht een leerling na de overstap van het vmbo naar het mbo toch twijfelen aan de opleiding, dan kan de leerling met ondersteuning van de coach in samenwerking met de school doorstromen naar een andere opleiding. In dit hoofdstuk wordt een korte beschrijving gegeven van de leerlingen, de coaches, de organisatie rondom het project en de stuurgroep van het coachingsproject.
3
2.1 Leerlingen Een aantal vmbo-leerlingen heeft ondersteuning nodig bij de overstap van het vmbo naar het mbo. Het gaat hier om leerlingen die geen of onvoldoende steun van de omgeving krijgen, een duwtje in de goede richting nodig hebben, slechte schoolprestaties hebben, een negatief zelfbeeld hebben, gepest worden, geen meervoudige problematiek hebben of leerlingen die verlegen zijn. Het coachingsproject biedt deze leerlingen vanaf de tweede helft van het eindexamenjaar tot en met het eerste jaar op het mbo een coach die hen bij de overstap ondersteunt. De leerlingen komen alleen in aanmerking voor een coach als ze echt gemotiveerd zijn om gecoacht te worden en de ouders op de hoogte zijn van het coachingsproject en toestemming geven. De leerlingen kunnen hun voorkeur uitspreken over het geslacht, de leeftijd en de culturele achtergrond van hun coach. Bij het matchen van de leerlingen en coaches houdt de projectleider rekening met de voorkeuren.
2.2 Coaches De coaches worden op basis van vooraf gestelde criteria (zie bijlage) toegelaten om deel te nemen aan het coachingsproject. De coaches gaan een coachingstraject van maximaal anderhalf jaar aan en kunnen (afhankelijk van hun tijd) één tot drie leerlingen coachen. De coaches spreken wekelijks een uur met hun leerlingen af op een openbare plaats (school, bibliotheek) of bij de coach of leerling thuis. De coaches ondersteunen de leerlingen op het vmbo onder andere met hun examens en bij het vinden van en inschrijven voor een passende opleiding. Op het mbo ondersteunen de coaches de leerlingen onder andere bij het wegnemen van onzekerheden door ze te adviseren en bij te staan.
2.3 Organisatie Training en terugkomdagen De projectleider benadert coaches of coaches benaderen de projectleider voor het coachingsproject. Als de coaches aan de gestelde criteria voldoen, krijgen ze voor de start van het project een training die hen coachingsvaardigheden leveren en inzicht geven in de dagelijkse praktijk van de leerlingen. Naast de training wordt er vier keer per jaar een terugkomdag aangeboden. De coaches moeten minimaal drie terugkomdagen bijwonen. Tijdens de terugkomdagen wordt er aandacht besteed aan intervisie, casusbesprekingen, coachingsmethodes en het uitwisselen van ervaringen. Vo-scholen Spirit4you verstuurt de vo-scholen in de regio Haaglanden een e-mail aan het begin van het schooljaar met informatie over het coachingsproject. Na reacties hierop, bezoekt de projectleider de vo-scholen om het project nader toe te lichten. Vervolgens kunnen de vo-scholen hun kwetsbare leerlingen op de hoogte brengen van het project. Match leerlingen en coaches Kwetsbare leerlingen worden door de school geïnformeerd over het coachingsproject en kunnen door hun mentor, decaan of zorgcoördinator digitaal worden aangemeld voor het project. Naar aanleiding van de aanmeldingen bezoekt de projectleider de scholen om te beoordelen of de leerlingen aan de eerder genoemde criteria voldoen. Als dat het geval is, verzamelt de projectleider meer informatie over de leerlingen om een goede match te kunnen maken. De projectleider maakt vervolgens een afspraak met de leerling en coach en geeft ze de gelegenheid om kennis met elkaar te maken. Aan de hand van dit gesprek wordt bepaald of de leerling en coach matchen en het coachingstraject kan starten. Indien dit het geval is, wordt er een overeenkomst ondertekend door de leerling en coach, waarin staat dat ze zich aan de gemaakte afspraken moeten houden. Als blijkt dat de leerling en coach niet matchen, gaat de projectleider op zoek naar een andere coach voor de leerling.
4
Projectleider Naast het benaderen van de coaches, het aanbieden van een training en vier terugkomdagen, het informeren van de vo-scholen, het beoordelen van de aangemelde leerlingen, het matchen van de leerlingen en coaches, monitort de projectleider de coachingstrajecten. De monitoring vindt plaats via een standaard evaluatieformulier over de stand van zaken. Het evaluatieformulier wordt maandelijks door de coaches ingevuld. Verder monitort de projectleider de coachingstrajecten door te overleggen met de coaches wanneer daar behoefte aan is.
2.4 Stuurgroep De organisatie en voortgang van het coachingsproject wordt bewaakt door een stuurgroep die vier tot vijf keer per jaar bijeenkomt. De stuurgroep bestaat uit: Stuurgroep R’kia Azattam Karina Baarda Joyce Bikker Vincent Wolsheimer Jelske Talstra Nicole Hegeman
Spirit4you Spirit4you Centrum 16.22 Diamant College ROC Mondriaan Gemeente Den Haag
3. Resultaten In dit hoofdstuk staan het aantal leerlingen (inclusief de deelnemende scholen), het aantal coaches, de succesfactoren en de valkuilen van het coachingsproject.
3.1 Leerlingen In het schooljaar 2012-2013 hebben 50 leerlingen van de onderstaande 12 scholen deelgenomen aan het coachingsproject. Van de 50 leerlingen hebben 38 leerlingen het coachingstraject op het mbo afgesloten in het schooljaar 2013-2014. De coaches hebben een bijdrage geleverd aan het behalen van hun vmbo-diploma en het behouden van de leerlingen in het eerste jaar op het mbo. De overige 12 leerlingen konden tussentijds zelfstandig met hun opleiding verder. Zij hadden hun coach niet nodig tot het einde van het schooljaar 2013-2014. Deelnemende scholen Diamant College Montaigne Lyceum Corbulo College College Sint Paul Stanislas College Burg. Elsenlaan Stanislas College H. Roland Holstlaan
Veurs Lyceum Roemer Visscher College Zuid-West College Rijswijk Lyceum Maris College Wellantcollege
5
3.2 Coaches In het schooljaar 2012-2013 tot en met het schooljaar 2013-2014 ondersteunden 35 coaches met verschillende achtergronden één tot drie leerlingen. Hieronder staan de achtergronden van de 11 geïnterviewde coaches. Achtergronden coaches Mbo-team gemeente Den Haag afdeling Leerplicht Coach bij Cardea Coach bij eigen coachingsproject Go or no go Projectmanager ACE5 Senior beleidsmedewerker Reclassering Docent loopbaan en burgerschap ROC Mondriaan VAPRO (beroepsopleidingen en trainingen) afdeling HR Mediator bij eigen bureau WellesNietes Loopbaanbegeleider Projectleider etv.nl ROC Mondriaan Psychologie gestudeerd en momenteel alleen coach bij MBO4YOU
3.3 Succesfactoren De succesfactoren van het coachingsproject zijn onderverdeeld in de onderstaande thema’s. De succesfactoren van het coachingsproject Leerlingen De leerlingen hebben de mogelijkheid om hun problemen te bespreken met een onbekend iemand waardoor zij makkelijker over hun problemen praten De leerlingen hebben de mogelijkheid om het niet alleen over problemen te hebben, maar ook over leuke onderwerpen en zich daardoor gehoord voelen Coaches De leerlingen voortdurend feedback geven Goed en oprecht naar de leerlingen luisteren De leerlingen regelmatig een spiegel voorhouden De leerlingen regelmatig complimenteren De leerlingen motiveren Het perspectief van de leerlingen verbreden De leerlingen opdrachten laten uitvoeren die bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling De leerlingen adviseren hoe ze in bepaalde situaties kunnen handelen De leerlingen ondersteunen daar waar nodig is (huiswerk, examens, planningen, keuzes) De leerlingen goed op de hoogte brengen van de grenzen van het coachingsproject Project De inspirerende terugkomdagen die de mogelijkheid bieden om ervaringen met andere coaches uit te wisselen en kennis te delen Het matchen van de leerlingen en coaches De training die een goede basis is voor de start van het coachingsproject De maandelijkse rapportage met een deadline die de coaches dwingt om de voortgang van het traject op papier te zetten en de projectleider op de hoogte houdt van de trajecten De coaching is gebaseerd op de vrijwilligheid van de leerlingen De leerlingen mogen hun voorkeur uitspreken over de coach 6
De professionele aanpak van de organisatie van het coachingsproject Het coachingsproject dat niet alleen helpt bij de overstap, maar ook bij het maken van keuzes De coaches hebben de mogelijkheid om op hun eigen manier te coachen De relevante informatie die de projectleider regelmatig opstuurt De projectleider die heel betrokken en toegankelijk is Traject Het oplossingsgericht werken Het werken vanuit de kracht van de leerlingen De wekelijkse of tweewekelijkse afspraak met de leerlingen Het opstellen en in stappen verdelen van doelen Het leveren van maatwerk (bv. alleen afspreken wanneer daar behoefte aan is) Het gebruiken van voorbeelden om de leerlingen dingen duidelijk te maken Het opbouwen van een vertrouwensrelatie met de leerlingen De coaches die de mogelijkheid hebben om te kunnen overleggen met de leraar van de leerling wanneer daar behoefte aan is Het hanteren van een persoonlijke aanpak De mogelijkheid om de leerlingen thuis te kunnen bezoeken Uit de gesprekken met de leerlingen, coaches en projectleider blijkt dat de bovenstaande factoren hebben bijgedragen aan het behalen van een vmbo-diploma en het behouden van een leerling in het eerste jaar op het mbo.
3.4 Valkuilen De valkuilen van het coachingsproject zijn onderverdeeld in de onderstaande thema’s. De valkuilen van het coachingsproject Coaches Uitgaan van vanzelfsprekendheden Aannames doen Alles geloven wat de leerlingen zeggen Het taalniveau en de algemene ontwikkeling van de leerlingen overschatten Zo graag willen dat de leerlingen een opleiding gaan volgen waardoor de coaches vergeten dat het niet om hen maar om de leerlingen gaat Alles onder controle willen hebben Project Uitgaan van verplichte coaching Er vanuit gaan dat de coaches goed op hoogte zijn van de problematiek van de leerlingen Er vanuit gaan dat de leerlingen het prettig vinden als de projectleider maar even aanwezig is tijdens het kennismakingsgesprek tussen de leerlingen en coaches Er vanuit gaan dat één training voor alle coaches voldoende is Focussen op één keer per week afspreken Traject Er vanuit gaan dat de ouders van de leerlingen goed op de hoogte zijn van het traject De leerlingen te veel of juist te weinig ruimte geven Het achterhalen van de exacte coachingsvraag overschatten De leerlingen niet de mogelijkheid geven om initiatief te nemen De leerlingen te veel sturen 7
Te weinig terugkoppeling van de coaches en de scholen naar elkaar toe Te veel bemoeien met de thuissituatie van de leerlingen Uit de gesprekken met de coaches en projectleider blijkt dat ze de bovenstaande valkuilen ervaren hebben, maar dat ze er tijdig van bewust waren en de valkuilen geen grote invloed hebben gehad op de coachingstrajecten.
4. Conclusie In het schooljaar 2012-2013 hadden 50 leerlingen van 12 scholen in de regio Haaglanden een coach die hen heeft ondersteund. 35 coaches hebben een bijdrage geleverd aan het behalen van een vmbodiploma en het behouden van de leerlingen in het eerste jaar op het mbo. Uit de gesprekken met de leerlingen en coaches blijkt dat coaches bereid zijn om tijd in leerlingen te investeren door naar ze te luisteren en ze te ondersteunen daar waar nodig is, voor de meeste leerlingen een succesfactor van het coachingsproject is. Zo zegt een leerling die heel onzeker was: ‘Zonder mijn coach zou ik mijn vmbo-diploma niet hebben behaald.’ Haar coach heeft haar regelmatig complimenten gegeven en motiverende gesprekken met haar gevoerd. Een coach zegt: ‘Het mooie van dit project is dat de leerlingen zelf mogen zeggen wat ze willen.’ Hiermee bedoelt de coach dat de leerlingen mogen aangeven of zij een coach willen, wat voor soort coach zij willen en waarin zij ondersteuning willen. Waar de coaches en projectleider valkuilen ervaren hebben, geven leerlingen aan alleen succesfactoren ervaren te hebben. Uit de gesprekken met de leerlingen blijkt dat ze onverdeeld positief zijn over de coaches en het coachingsproject. Zo zegt een leerling: ‘Het project is ondersteunend en sommige leerlingen hebben dat echt nodig. Ik vind het aanbieden van een coach een pluspunt en zou tegen andere leerlingen willen zeggen: Grijp die kans!’. Concluderend kan gesteld worden dat de coaches een bijdrage hebben geleverd aan het behalen van een vmbo-diploma en het behouden van de leerlingen in het eerste jaar op het mbo. Hiermee heeft het coachingsproject bijgedragen aan het voorkomen van voortijdig schoolverlaters.
5. Aanbevelingen In dit hoofdstuk is naar aanleiding van de gesprekken met de coaches en projectleider onderstaand overzicht gemaakt van wat er beter of anders kan bij het coachingsproject. Naar aanleiding hiervan zijn voor de projectleider aanbevelingen geformuleerd voor het schooljaar 2014-2015. Aanbevelingen De projectleider kan het kennismakingsgesprek tussen de leerlingen en coaches beter inleiden door langer aanwezig te zijn tijdens het kennismakingsgesprek. Hierdoor is het voor zowel de leerlingen als de coaches prettiger om het kennismakingsgesprek aan te gaan. De projectleider kan de maandelijkse rapportage (het standaard evaluatieformulier) aanpassen (bv. door de vragen weg te laten en de coaches een aantal handreikingen te geven voor het schrijven van een kort verslag). Hierdoor hebben de coaches meer vrijheid in het rapporteren van de voortgang van het coachingstraject. De projectleider kan voor de coaches die daar behoefte aan hebben of weinig ervaring hebben met het coachen, voor de start van de coachingstrajecten nog een training organiseren in het kader van het oefenen van gesprekken. 8
De projectleider kan tijdens de terugkomdagen deskundigen uitnodigen om over bepaalde onderwerpen (bv. psychiatrische stoornissen) te vertellen om de coaches nieuwe input te leveren. De projectleider kan tijdens de terugkomdagen ervoor zorgen dat de ervaringen van de coaches meer aan bod komen door terugkomdagen te organiseren in een thema of meerdere thema’s (bv. intakegesprek, coachingsvaardigheden). De projectleider kan zorgen voor een betere communicatie tussen de coaches en scholen door beiden voor de start van de coachingstrajecten goed te informeren over het coachingsproject, ervoor te zorgen dat de coaches en scholen elkaar kunnen benaderen (uitwisselen van contactgegevens) en dat er een maandelijkse terugkoppeling van de coaches en scholen naar elkaar toe plaatsvindt door dit op te nemen in de overeenkomst tussen de leerlingen en coaches. De projectleider kan ervoor zorgen dat de coachingstrajecten echt in januari starten door dit als een criterium voor aanmelden op te nemen. De projectleider kan ervoor zorgen dat er tijdens het coachen een aantal onderwerpen (bv. het oefenen van het intakegesprek) een verplicht onderdeel zijn van de coaching door deze onderwerpen op te nemen in de overeenkomst tussen de leerlingen en coaches. De projectleider kan in overleg met de stuurgroep bespreken of de wens van een aantal coaches om het coachen uit te breiden (bv. ook een coach in het tweede jaar op het mbo) voor de leerlingen die daar behoefte aan hebben mogelijk kan worden.
9
Bijlage Criteria coaches voor deelname aan het coachingsproject Enthousiasme Flexibiliteit en geen 9 tot 5 mentaliteit Goed kunnen luisteren Een positieve instelling en een voorbeeldfiguur Creatief Resultaatgericht Inlevingsvermogen Affiniteit met de doelgroep Visie ten aanzien van coaching Beheersen van gesprekstechnieken Geduld ten aanzien van het opbouwen van vertrouwen Initiatief Kennis met betrekking tot mogelijkheden op het mbo Grenzen bewaken (je bent coach en geen hulpverlener) Maandelijkse rapportage leveren Tijd en inzet (gemiddeld een uur per week) Committent
10
