GECONSOLIDEERDE FINANCIËLE STATEN
Inhoudsopgave DEFINITIES
GECONSOLIDEERDE FINANCIËLE STATEN
Geconsolideerde staat van het totaal resultaat Geconsolideerde balans Geconsolideerde kasstroomoverzicht Geconsolideerde staat van wijzigingen in het eigen vermogen Toelichting bij de geconsolideerde financiële staten Verslag van de commissaris
STATUTAIRE FINANCIËLE STATEN
Statutaire resultatenrekening en balans Analyse van de resultatenrekening en balans Verslag van de commissaris
Page 1.
DEFINITIES
Ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode
Entiteiten waarin de groep CFE een invloed volgens de vermogensmutatiemethode verwerkt worden.
Aangewend kapitaal
Immateriële vaste activa + consolidatieverschillen + materiële vaste activa + werkkapitaal
Werkkapitaal
Voorraden + handels- en overige vorderingen uit operationele activiteiten + overige courante activa + niet-courante activa aangehouden voor verkoop – voorzieningen voor andere courante risico’s - handelsschulden en verplichtingen voortvloeiend uit operationele activiteiten – fiscale schulden – andere courante verplichtingen
EBIT
Resultaten uit de bedrijfsactiviteiten
EBITDA
EBIT + afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen op activa + andere nietkaselementen + aandeel in het resultaat van ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode.
van
betekenis
heeft
en
die
Page 2.
GECONSOLIDEERDE STAAT VAN HET TOTAAL RESULTAAT
Boekjaar afgesloten op 31 december (duizend EUR)
Toelichting
2009
2008
Verkopen Opbrengsten uit aanverwante activiteiten
4 6
1.602.607 38.979
1.728.411 50.614
Aankopen Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen Andere operationele kosten Afschrijven Bijzondere waardevermindering van positieve consolidatieverschillen
7 8 14 13
(942.664) (298.774) (224.882) (82.138) (4.533)
(1.046.684) (295.978) (250.601) (73.346) -
88.595
112.416
(12.894) 4.000 (15.695) 12.816
(22.044) 9.843 (17.753) 12.935
(11.773)
(17.019)
76.822
95.397
(17.462)
(23.882)
59.360
71.515
2.623
1.297
61.983
72.812
(255)
(2.893)
61.728
69.919
Winst uit de bedrijfsactiviteiten Bruto financieringskost Financiële opbrengsten uit belegging van geldmiddelen Andere financiële kosten Andere financiële opbrengsten
28 28 8 8
Financieel resultaat Resultaat vóór belastingen van de periode Belastingen op het resultaat
10
Resultaat voor de periode Aandeel in het resultaat van de ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode
16
Resultaat voor de periode (inclusief minderheidsbelangen) Minderheidsbelangen
9
Resultaat aandeel groep
2009
(duizend EUR) Resultaat (minderheidsaandelen inbegrepen) voor de periode Financiële instrumenten – wijziging in marktwaarde: Omrekeningsverschillen Uitgestelde belastinglatenties Verandering in consolidatie methode (netto na uitgestelde belastingen) Andere elementen van het globaal resultaat Totaal resultaat - Aandeel van de groep - Aandeel van de minderheidsbelangen Resultaat per aandeel (EUR) (basis en verwatert) Globaal resultaat per aandeel (EUR) (basis en verwatert)
28 10
11
2008
61.983 (2.480) 105 892 11.108 9.625 71.608 71.353 255
72.812 (19.796) (605) 6.644
4,71 5,47
5,34 4,51
(13.757) 59.055 56.162 2.893
De verandering van de consolidatie methode is te wijten aan het feit dat Locorail NV nu geconsolideerd wordt volgens de vermogensmutatiemethode. Ten gevolge van het boeken van de reële waarde van indekkingsinstrumenten in het eigen vermogen is dit eigen vermogen negatief per 31 december 2009. Bijgevolg heeft de groep zijn participatie tot nul verminderd.
Page 3.
GECONSOLIDEERDE BALANS
Boekjaar afgesloten op 31 december (duizend EUR) Immateriële vaste activa Positieve consolidatieverschillen Materiële vaste activa Vastgoedbeleggingen Ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatie- methode Andere niet-courante financiële activa Afgeleide instrumenten – niet-courante Andere niet-courante activa Uitgestelde actieve belastinglatentie
Toelichting 12 13 14 15 16 17 27 18 10
2009
2008
6.913 25.791 600.858 13.306 8.432 14.824 26 6.774 3.598
5.929 27.917 500.844 5.655 5.831 14.881 8 22.533 9.143
680.522
592.741
147.060 674.327 38.148 154 55 170.546
127.153 710.462 36.828 15.855 18 201.164
Courante activa
1.030.290
1.091.480
Totale activa
1.710.812
1.684.221
21.375 61.463 1.088 (2.460) 336.805 (4.928) 413.343 10.428
21.375 61.463 1.088 (11.980) 290.788 (5.033) 357.701 10.516
423.771
368.217
18.601 2.298 32.798 228.092 4.082 2.529
18.005 2.194 37.108 223.926 17.053 5.341
288.400
303.627
18.890 34.916 548.172 22.245 94.753 8.594 271.072
18.572 31.581 542.630 33.210 110.774 25.990 249.620
998.642
1.012.377
1.710.812
1.684.221
Niet-courante activa Voorraden Handels- en overige vorderingen uit operationele activiteiten Overige courante activa Afgeleide instrumenten – courante actief Financiële courante activa Geldmiddelen en kasequivalenten
Kapitaal Uitgiftepremies Herwaarderingsmeerwaarden Reserves met betrekking tot afdekkingsderivaten Niet uitgekeerde winst Omrekeningsverschillen Eigen vermogen – aandeel van de groep Minderheidsbelangen
20 21 21 27 22
9
Eigen vermogen Personeelsvoordelen Voorzieningen Andere langlopende verplichtingen Andere niet-courante financiële activa Marktwaarde afgeleide instrumenten – verplichtingen Uitgestelde passieve belastinglatentie
24 25 26 27 10
Langlopende verplichtingen Voorzieningen verlies einde werf Andere courante voorzieningen Handelsschulden en andere verplichtingen voortvloeiend uit operationele activiteiten Fiscale schulden Kortlopende financiële verplichtingen Afgeleide instrumenten – courante actief Andere courante verplichtingen Kortlopende verplichtingen Totaal eigen vermogen en verplichtingen
24 24 21 26 27 19
Page 4.
GECONSOLIDEERDE KASSTROOMOVERZICHT
Boekjaar afgesloten op 31 december (duizend EUR)
Toelichting
2009
2008
Bedrijfsactiviteiten Resultaat aandeel groep Afschrijvingen op (im)materiële vaste activa en vastgoedbeleggingen Bijzondere waardevermindering van positieve consolidatie verschillen Toevoeging aan de provisies Afwaardering vlottende activa Niet-gerealiseerde wisselkoersverschillen (winst)/verlies Intrestopbrengsten + opbrengsten uit financiële activa Intrestlasten Wijziging in reële waarde financiële instrumenten Verlies/(winst) op de realisatie van materiële vaste activa Belastingsuitgaven Minderheidsbelang Aandeel in het resultaat van de ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode
61.728 82.138 4.533 4.398 1.288 (1.694) (4.000) 11.964 (633) (783) 17.462 255 (2.623)
69.919 73.346 4.734 4.292 (2.447) (9.843) 18.413 3.769 (2.325) 23.883 2.893 (1.297)
Kasstromen uit bedrijfsactiviteiten voor wijziging in bedrijfskapitaal
174.033
185.337
Afname/(toename) in handels– en overige vorderingen courant en niet-courant Afname/(toename) van voorraden Toename/(afname) van handelsschulden + overige schulden courant en niet-courant
23.890 (24.401) 36.809
(108.062) (49.862) 161.771
Kasstromen ontstaan uit bedrijfsactiviteiten
210.331
189.184
Betaalde intresten Ontvangen intresten Betaalde belastingen
(11.514) 4.000 (30.633)
(18.079) 9.843 (26.084)
Netto kasstromen uit bedrijfsactiviteiten
172.184
154.865
5.070
7.603
(176.342) (3.849)
(168.572) (7.692)
193
(63)
(174.928)
(168.724)
Ontvangen uit hoofde van leningen Terugbetaling schulden Uitgekeerde dividenden
43.238 (54.551) (15.711)
95.531 (6.310) (15.711)
Kasstromen uit financieringsactiviteiten Netto toename (afname) in geldmiddelen en kasequivalenten Geldmiddelen en kasequivalenten aan het begin van de periode Wisselkoerseffecten Geldmiddelen en kasequivalenten op het einde van de periode
(27.024) (29.768) 201.164 (850) 170.546
73.510 59.650 141.470 44 201.164
Investeringsactiviteiten Ontvangen uit hoofde van verkoop van (im)materiële vaste activa, vastgoedbeleggingen Aanschaffingen van (im)materiële vaste activa en vastgoedbeleggingen Aanschaffingen van dochterondernemingen na aftrek van geldmiddelen en kasequivalenten en kapitaalverhoging in de geconsolideerde ondernemingen Kapitaalverhoging van ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode
5
Kasstromen uit investeringsactiviteiten Financieringsactiviteiten
22 22
De aanschaffingen en verkopen van dochterondernemingen na aftrek van geldmiddelen omvatten niet de entiteiten welke niet ressorteren onder bedrijfscombinaties (polen vastgoedontwikkeling en –beheer en PPP-concessies). Deze worden dus niet beschouwd als investeringsactiviteiten en worden binnen de kasstromen uit de bedrijfsactiviteiten opgenomen.
Page 5.
GECONSOLIDEERDE STAAT VAN WIJZIGINGEN IN KAPITAAL EN RESERVES
Voor de periode afgesloten op 31 december 2008 Kapitaal
Uitgiftepremie
(duizend euro)
Per 31 december 2007
21.375
61.463
Totaal resultaat voor de periode Dividenden aan aandeelhouders
Niet uitgekeerde winst
Reserve in verband met afdekkings -derivaten
Herwaard eringsme erwaarde
Omrekeningsverschillen
Eigen vermogen aandeel van de groep
Minderheids -belangen
236.580
1.172
1.088
(4.428)
317.250
5.602
322.852
69.919
(13.152)
(605)
56.162
2.893
59.055
(15.711)
(15.711)
(15.711)
Wijziging in de consolidatiekring Dividenden van minderheidsbelangen Per 30 december 2008
21.375
61.463
Totaal
1.294
1.294
927
927 368.217
290.788
(11.980)
1.088
(5.033)
357.701
10.516
Niet uitgekeerde winst
Reserve in verband met afdekkings -derivaten
Herwaard eringsmee rwaarde
Omrekeningsverschillen
Eigen vermogen aandeel van de groep
Minderheids -belangen
290.788
(11.980)
1.088
(5.033)
357.701
10.516
368.217
61.728
9.520
105
71.353
255
71.608
Voor de periode afgesloten op 31 december 2009 Kapitaal (duizend euro)
Per 31 december 2008
21.375
Uitgiftepremie
61.463
Totaal resultaat voor de periode Dividenden aan aandeelhouders
(15.711)
(15.711)
Dividenden van minderheidsbelangen Per 30 december 2009
21.375
61.463
336.805
(2.460)
1.088
(4.928)
413.343
Totaal
(15.711) (343)
(343)
10.428
423.771
AANDELENKAPITAAL EN RESERVES
Het aandelenkapitaal op 31 december 2009 bestaat uit 13.092.260 gewone aandelen. De aandelen hebben geen nominale waarde. De houders van gewone aandelen hebben recht op een dividendenuitkering zoals toegekend en op één stem per aandeel op de aandeelhoudersvergadering van de groep CFE. Op 24 februari 2010, werd een dividend van 15.711 duizend EUR, wat overeenstemt met 1,20 EUR bruto per aandeel, voorgesteld door de raad van bestuur. Het voorgestelde finale dividend moet goedgekeurd worden door de algemene vergadering der aandeelhouders. De resultaatverwerking werd niet verwerkt in de geconsolideerde financiële staten op 31 december 2009. Het finale dividend voor de verslagperiode van 31 december 2008 bedroeg 1,20 EUR bruto per. De omrekeningsverschillen omvatten alle omrekeningsverschillen welke voortvloeien uit de omrekening van de financiële staten van buitenlandse vennootschappen. De reserves omvatten enerzijds de indekkingreserve welke het gecumuleerde effectieve deel van winsten of verliezen op schommelingen van de reële waarde van afgeleide financiële instrumenten ter indekking van de variabiliteit (cashflow hedge) in kasstromen van een transactie welke nog niet heeft plaatsgevonden. Anderzijds omvatten deze geconsolideerde reserves tevens de herwaarderingsmeerwaarde erkent in 2005 op materiële vaste activa.
Page 6.
TOELICHTING BIJ DE GECONSOLIDEERDE FINANCIËLE STATEN AFGESLOTEN PER 31 DECEMBER 2009
1.
ALGEMENE PRINCIPES
2.
VOORNAAMSTE BOEKHOUDPRINCIPES
3.
CONSOLIDATIEMETHODEN CONSOLIDATIEKRING INTRA-GROEP TRANSACTIES OMREKENING VAN DE FINANCIELE STATEN VAN DE BUITENLANDSE ONDERNEMINGEN EN INSTELLINGEN TRANSACTIES IN VREEMDE VALUTA
4.
GESEGMENTEERDE INFORMATIE OPERATIONELE SEGMENTEN ELEMENTEN VAN DE GECONSOLIDEERDE STAAT VAN HET TOTAAL RESULTAAT OMZET BOUW GECONSOLIDEERDE BALANS GECONSOLIDEERDE FINANCIERINGSTABEL OVERIGE INFORMATIE GEOGRAFISCHE SEGMENTEN OMZET
5.
VERWERVING EN VERKOPEN VAN DOCHTERONDERNEMINGEN VERWERVING VOOR DE VERSLAGPERIODE 2009 VERWERVINGEN NA BALANSDATUM VERKOPEN VOOR DE VERSLAGPERIODE 2009
6.
OPBRENGSTEN UIT AANVERWANTE ACTIVITEITEN EN ANDERE OPERATIONELE KOSTEN
7.
BEZOLDIGINGEN, SOCIALE LASTEN EN PENSIOENEN
8.
ANDERE FINANCIËLE OPBRENGSTEN EN KOSTEN
9.
MINDERHEIDSBELANGEN
10.
BELASTINGEN GEBOEKT IN DE WINST – EN VERLIESREKENINGEN AANSLUITING EFFECTIEF BELASTINGSTARIEF GEBOEKTE LATENTE BELASTINGEN
11.
RESULTAAT PER AANDEEL
12.
IMMATERIELE VASTE ACTIVA ANDER DAN POSITIEVE CONSOLIDATIEVERSCHILLEN
13.
POSITIEVE CONSOLIDATIEVERSCHILLEN
14.
MATERIËLE VASTE ACTIVA
15.
VASTGOEDBELEGGINGEN
16.
INVESTERINGEN IN ONDERNEMINGEN GECONSOLIDEERD VOLGENS DE VERMOGENSMUTATIE-METHODE EN GEZAMENLIJK GECONTROLEERD ONDERNEMINGEN GECONSOLIDEERD VOLGENS DE VERMOGENSMUTATIEMETHODE
17.
ANDERE NIET-COURANTE FINANCIËLE ACTIVA
18.
ANDERE NIET-COURANTE ACTIVA
19.
ONDERHANDEN PROJECTEN IN OPDRACHT VAN DERDEN
20.
VOORRADEN
21.
HANDELS- EN OVERIGE VORDERINGEN EN SCHULDEN UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN
22.
GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN
23.
SUBSIDIES
24.
PERSONEELSVOORDELEN
25.
ANDERE VOORZIENINGEN DAN PERSONEELSVOORDELEN
26.
INFORMATIE BETREFFENDE NETTO FINANCIËLE SCHULD
27.
INFORMATIE BETREFFENDE HET BEHEER VAN DE FINANCIËLE RISICO’S
28.
OPERATIONELE LEASING
29.
ANDERE GEGEVEN VERPLICHTINGEN
30.
ANDERE ONTVANGEN VERPLICHTINGEN
31.
GESCHILLEN
32.
TRANSACTIES MET VERBONDEN PARTIJEN
33.
BELANGRIJKSTE GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM
34.
ONDERNEMINGEN BEHORENDE TOT DE GROEP CFE
Page 7.
Vooraf Geconsolideerde financiële staten en toelichtingen De geconsolideerde financiële staten van de groep CFE zijn door de raad van bestuur goedgekeurd voor publicatie op 24 februari 2010. Het jaarverslag van de raad van bestuur moet samengelezen worden met de financiële staten van de groep CFE.
BELANGRIJKSTE TRANSACTIES VAN 2009 EN 2008 MET INVLOED OP DE SAMENSTELLING VAN DE GROEP
TRANSACTIES IN 2009 1.
Pool bouw
Nihil. 2.
Pool vastgoedontwikkeling en -beheer
Op het einde van eerste semester 2009 heeft de groep CFE zijn deelneming in de maatschappij Immoange NV verwaterd met 50%. Deze maatschappij thans aangehouden aan 50% wordt geconsolideerd volgens de proportionele methode. 3.
Pool baggerwerken en milieu
Nihil. 4.
Pool multitechnieken
Op 6 februari 2009 hebben de maatschapij Druart SA en Nizet SA, dochterondernemingen van CFE het volledige kapitaal, namelijk 1.100 aandelen, van de maatschappij Prodfroid SA verworven. Prodfroid is gespecialiseerd in de installatie van airconditioning en industriële en commerciële koeling systemen. CFE NV heeft in juli 2009 voor een prijs van 3,7 miljoen euro, 64,95% van de aandelen van de maatschapij Elektro Van De Maele NV verworven, gevestigd in Meulebeke. Door deze aanschaffing wou CFE NV de ontwikkeling van zijn tertiaire elektrische activiteit versterken. 5.
Pool PPS-concessies
CFE NV heeft een participatie van 25% voor een prijs van 5 miljoen euro in de maatschappij Bizerte Cap 3000 genomen. Door deze aanschaffing zet CFE de ontwikkeling van de pool PPS-concessies verder. TRANSACTIES IN 2008 1.
Pool bouw
Nihil. 2.
Pool vastgoedontwikkeling en -beheer
Tijdens het eerste semester heeft de groep CFE de controle over de vennootschap Immoange NV verworven om een urbanisatieproject te ontwikkelen gesitueerd aan de directe uitgang van het Brusselse Zuidstation. Een eerste voorschot van 11.900 duizend EUR werd betaald. Op 15 februari 2008 heeft de groep CFE, via haar filiaal in Hongarije, 25% van de aandelen van de vennootschap Green Ocean Kft verworven om een vastgoedproject ‘The Project’ te ontwikkelen. Dit project bestaat uit de ontwikkeling van een residentieel gebouw met vijftig appartementen. Op 16 juni 2008 heeft de groep CFE, via haar filiaal BPI NV, 50% van de 1.000 aandelen van de vennootschap Bataves 1521 NV (‘Bataves’) verworven voor een bedrag van 1.011 duizend EUR, betaald op 16 juni 2008, met als doel een vastgoedproject te realiseren over 26 are. Op 16 juli 2008 heeft de groep CFE, via haar filiaal in Polen, 47% van de aandelen van de vennootschap Immomax Sp. z o.o. verworven welke een terrein in Gdansk bezit en dit om een residentieel vastgoedproject te ontwikkelen. Op 4 september 2008 heeft de Compagnie Luxembourgeoise Immobilière SA (CLi) een overeenkomst met Fidentia Real Estate Investments gesloten voor de verkoop van alle aandelen van Climmolux SA, eigenaar van een terrein in Strassen (Luxemburg). Climmolux SA laat door CLE SA (filiaal van CFE NV) dit vastgoedproject bouwen conform HQE (haute qualité environnementale)-standaarden op een oppervlakte van 10.683 m² en zal in het begin van 2010 opgeleverd worden. Deze operatie bestaat uit de verkoop van de participatie en een bijhorend vastgoedontwikkelings- en bouwcontract, bevestigt de positie van de groep CFE in Luxemburg zowel als aannemer als vastgoedontwikkelaar. In 2008 evolueert het aandeel van de groep CFE in de entiteit Sogesmaint-CBRE NV van 67,7% naar 66,0%.
Page 8.
3.
Pool baggerwerken en milieu
Nihil. 4.
Pool multitechnieken
Op 5 februari 2008 heeft de groep CFE 1.203 aandelen van Etablissements Druart SA (‘Druart’) verworven, vertegenwoordigd door 3.208 aandelen waarvan de familie Druart 2.406 aandelen bezit en CFE 802 aandelen bezit tengevolge van een kapitaalverhoging op 9 juli 2007. De aankoopprijs bedraagt 4.275 duizend EUR en werd op 5 februari 2008 betaald. Etablissements Druart SA is een onderneming gespecialiseerd in verwarming, ventilatie, airconditioning en koeling. Zij is voornamelijk actief in Wallonië en Brussel. Op 22 februari 2008 heeft de groep CFE de vennootschap Louis Stevens en Co. NV (‘Stevens’) verworven, vertegenwoordigd door 12.037 aandelen van Halimo NV en 3 aandelen in het bezit van het management. Deze transactie werd gerealiseerd door de verwerving van alle aandelen van Halimo NV en de drie aandelen van het management. De acquisitieprijs voor de vennootschappen Stevens en Halimo NV bedraagt 6 miljoen EUR en werd betaald op 12 februari 2008. Deze vennootschap, gelegen in Limburg, is gespecialiseerd in elektrotechnische installaties, seininrichtingen, bedrading en vliegveldbebakening evenals in de installatie van communicatienetwerken. Zijn acquisitie binnen de pool multitechnieken versterkt de activiteit van de seininrichting binnen de groep CFE. Op 1 september 2008 werd Halimo NV door Stevens geabsorbeerd. 5.
Pool PPS-concessies
Op 22 april 2008 heeft de groep CFE de bestelling van de Coentunnel verworven. Dit contract heeft een looptijd van 30 jaar en een totale waarde van ongeveer 500 miljoen EUR. De ‘Coentunnel Company BV’ financiert de werken en krijgt jaarlijkse inkomsten gebaseerd op de werkelijke beschikbaarheid van het wegsysteem voor de gebruikers. De vennootschap ‘Coentunnel Company BV’ verzekert het onderhoud van de bestaande tunnel voor een periode van 30 jaar en is ook verantwoordelijk voor het bouwen van een tweede tunnel alsook van de toegangswegen en faciliteiten. Na ingebruikstelling van de nieuwe tunnel, zal de oude tunnel gerenoveerd worden. Bijgevolg zal het Coentunneltracé bestaan uit twee tunnels met 8 rijstroken. De participatie van de groep CFE in ‘Coentunnel Company BV’ bedraagt 20,5% (18% via CFE NV en 2,5% via DEME). Op 5 november 2008 heeft Locorail NV, een consortium waarin de groep CFE participeert, de bestelling van de Liefkenshoekspoortunnel verworven, gelegen ten noordwesten van de haven van Antwerpen. Dit contract van het type DBFM (Design, Build, Finance, Maintain) heeft een totale kost van 841 miljoen EUR en een looptijd van 42 jaar, inclusief de bouwperiode. De deelneming van CFE in Locorail NV bedraagt 25%. Door deze verrichtingen versterkt CFE aanzienlijk zijn orderboek in de burgerlijke bouwkunde en verwezenlijkt ook één van de belangrijkste objectieven bepaald tijdens zijn kapitaalverhoging uitgevoerd in 2006, namelijk een beduidende positie op de markt van de grote bouwwerken in publiek-private samenwerking die recurrente inkomsten genereren.
1.
ALGEMENE PRINCIPES
IFRS TEKSTEN OF PROJECTEN IN UITVOERING WELKE GEANTICIPEERD KONDEN WORDEN, TOEGEPAST IN 2009
Dezelfde boekhoudkundige grondslagen en methoden zijn van toepassing als die welke werden gebruikt voor de meeste recente jaarlijkse financiële staten op 31 december 2008, buiten de goedkeuring van: -
IFRS 1 Eerste toepassing van IFRS (herzien in 2008) (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2009)
-
IFRS 8 Operationele segmenten (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2009)
-
IAS 1 Presentatie van de jaarrekening (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2009). Deze standaard vervangt IAS 1 Presentatie van de jaarrekening (herzien in 2003) en aangepast in 2005.
-
Verbeteringen aan IFRS (2007-2008) (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2009)
-
Aanpassing van IFRS 1 Eerste toepassing van IFRS en IAS 27 De geconsolideerde jaarrekening en de enkelvoudige jaarrekening (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2009)
-
Aanpassing van IFRS 2 Voorwaarden voor onvoorwaardelijke toezegging en annulering (aanpassingen toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2009)
-
Aanpassing van IFRS 7 Financiële instrumenten: Informatieverschaffing – Verbeteringen aan de informatieverschaffing (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2009)
-
Aanpassing van IAS 23 Financieringskosten (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2009)
-
Aanpassing van IAS 32 Financiële instrumenten: presentatie en IAS 1 Presentatie van de jaarrekening – financiële instrumenten met een terugneemverplichting (“puttable financial instruments”) en verplichtingen welke ontstaan bij een liquidatie (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2009).
-
IFRIC 13 Loyaliteitsprogramma's (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 juli 2008)
-
IFRIC 16 Afdekking van investeringen in buitenlandse activiteiten (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 oktober 2008)
-
IFRIC 18 Overdracht van activa van klanten (toepasbaar voor transfers vanaf 1 juli 2009) Page 9.
-
Aanpassing van IFRIC 9 Herbeoordeling van in contracten besloten derivaten en IAS 39 Financiële instrumenten: Opname en waardering (toepasbaar voor boekjaren afgesloten op of na 30 juni 2009).
De toepassing van deze normen en interpretaties heeft geen betekenisvolle impact op de geconsolideerde staten van de groep gehad behalve voor de norm IAS 1 ) – Eerste toepassing van IFRS (presentatie van het globale resultaat) en voor IAS 23 (herzien) – Financieringskosten (verandering in accounting principes).De groep heeft de herziene norm conform de prospectieve toepassing ingevoerd. De toepassing van deze norm is slechts van toepassing voor een aanmerking komend activa voor activering vanaf 1ste januari 2009.De positieve impact van de toepassing van IAS 23 (herzien) op het resultaat vóór belastingen voor de groep CFE, zonder DEME, is zeer beperkt. De impact van de toepassing van IAS 23 (herzien) op het resultaat vóór belastingen voor de groep CFE bedraagt 1.797 duizend EUR. De groep beslist om de standaarden en interpretaties waarvan de toepassing vóór 1ste januari 2009 niet verplicht is, niet te anticiperen: -
IFRS 3 Bedrijfscombinaties (toepasbaar voor bedrijfscombinaties met overnamedatum op of na het begin van het eerste boekjaar boekjaren vanaf 1 juli 2009). Deze standaard vervangt IFRS 3 Bedrijfscombinaties zoals uitgegeven in 2004.
-
IFRS 9 Financiële Instrumenten (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2013)
-
Verbeteringen aan IFRS (2008-2009) (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2010)
-
Aanpassing van IFRS 1 Eerste toepassing van IFRS – Bijkomende vrijstellingen (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2010)
-
Aanpassing van IFRS 1 Eerste toepassing van IFRS – Vrijstellingen op IFRS 7 (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 juli 2010)
-
Aanpassing van IFRS 2 Op aandelen gebaseerde betalingen (aanpassingen toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2010)
-
Aanpassing van IAS 24 Informatieverschaffing over verbonden partijen (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 January 2011). Deze standaard vervangt IAS 24 Informatieverschaffing over verbonden partijen zoals uitgegeven in 2003.
-
Aanpassing van IAS 27 De geconsolideerde jaarrekening en de enkelvoudige jaarrekening (aanpassingen toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 juli 2009). Deze standaard in een aanpassing van IAS 27 De geconsolideerde jaarrekening en de enkelvoudige jaarrekening (herzien in 2003).
-
Aanpassing van IAS 32 Financiële instrumenten: Presentatie – Classificatie van claimemissies (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 februari 2010)
-
Aanpassing van IAS 39 Financiële Instrumenten: Opname en waardering – Instrumenten die in aanmerking komen voor afdekking (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 juli 2009).
-
IFRIC 15 Overeenkomsten voor de constructie van vastgoed (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2010)
-
IFRIC 17 Uitkering van activa in natura aan eigenaars (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 juli 2009)
-
IFRIC 19 Tenietgaan van financiële verplichtingen met eigen-vermogensinstrumenten (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 juli 2010)
-
Aanpassing van IFRIC 14 IAS 19 – Beperking van activa uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen, minimale financieringsverplichtingen en hun interactie – Vooruitbetalingen van een minimale financieringsverplichting (toepasbaar voor boekjaren vanaf 1 januari 2011).
De analyse van de eventuele impact van deze normen en interpretaties op de geconsolideerde staten van de groep is in uitvoering.
2.
VOORNAAMSTE BOEKHOUDPRINCIPES
Aannemingsmaatschappij CFE NV (hierna ‘de Vennootschap’ of ‘CFE’ genoemd) is een onderneming van Belgisch recht gedomicilieerd in België. De geconsolideerde financiële staten van de Vennootschap voor de periode afgesloten per 31 december 2009 bevat de financiële staten van de Vennootschap, haar dochterondernemingen, haar belangen in entiteiten waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend (‘groep CFE’) en de belangen van de groep in ondernemingen geconsolideerd. (A) CONFORMITEITSVERKLARING De geconsolideerde financiële staten zijn opgesteld in overeenstemming met de ‘International Financial Reporting Standards’ (IFRS) zoals goedgekeurd binnen de Europese Unie. (B) PRESENTATIEBASIS De financiële staten worden uitgedrukt in duizend EUR, afgerond naar het dichtstbijzijnde duizendtal. Ze werd opgesteld op basis van het historische kostprincipe, met uitzondering van de afgeleide financiële instrumenten, investeringen aangehouden voor handelsdoeleinden en investeringen beschikbaar voor verkoop, die gewaardeerd worden aan hun reële waarde. Eigen vermogen-instrumenten of afgeleide financiële instrumenten worden gewaardeerd aan kostprijs wanneer het instrument in kwestie geen marktprijs heeft op een actieve markt en wanneer andere methodes waarmee de reële waarde op een redelijke wijze bepaald kan worden, ongeschikt of onuitvoerbaar zijn. Afgedekte activa en passiva worden gewaardeerd aan een reële waarde, rekening houdend met het afgedekte risico. De boekhoudprincipes werden consistent toegepast. Page 10.
De geconsolideerde financiële staten worden opgesteld vóór winstverdeling van de moedermaatschappij zoals voorgesteld aan de algemene vergadering van aandeelhouders. De opstelling van de financiële staten volgens de IFRS-normen, vereist het maken van inschattingen en veronderstellingen die de bedragen welke opgenomen zijn in de financiële staten beïnvloeden, namelijk: -
het afschrijvingsritme van de vaste activa; de waardering van de voorzieningen en de personeelsvoordelen; de waardering van het resultaat volgens de vooruitgang van de onderhanden projecten in opdracht van derden; de weerhouden waarderingen voor de impairment tests; de waardering van de financiële instrumenten tegen marktwaarde; de waardering van de betalingen in aandelen (kosten IFRS 2).
Deze inschattingen gaan uit van een ‘going-concern’ en zijn bepaald in functie van de op dat moment beschikbare informatie. De inschattingen kunnen herzien worden indien de omstandigheden waarop zij werden bepaald evolueren of indien er nieuwe informatie beschikbaar is. De reële uitkomsten kunnen verschillend zijn van de inschatting. (C) CONSOLIDATIEPRINCIPES Dochterondernemingen worden door de integrale methode geconsolideerd. Dochterondernemingen zijn die ondernemingen gecontroleerd door de moedermaatschappij en dit wordt vermoed wanneer de moedermaatschappij, rechtstreeks of onrechtstreeks, meer dan de helft van de stemgerechtigde aandelen bezit of waar de groep, rechtstreeks of onrechtstreeks, controle uitoefent over de activiteiten. De financiële staten van de dochterondernemingen zijn opgenomen in de geconsolideerde financiële staten vanaf de datum waarop de controle begint tot de datum waarop de controle eindigt. Joint ventures (gezamenlijk gecontroleerde maatschappijen) worden geconsolideerd volgens de proportionele methode. Ondernemingen geconsolideerd zijn ondernemingen waarin CFE een aanzienlijke invloed uitoefent op de financiële en operationele beleidslijnen, doch geen controle. De aanzienlijke invloed wordt vermoed wanneer de groep CFE 20% tot 50% van de stemgerechtigde aandelen bezit. Ze worden in de consolidatie verwerkt, volgens de vermogensmutatiemethode, vanaf de datum waarop de aanzienlijke invloed begint tot de datum waarop de aanzienlijke invloed eindigt. Wanneer het aandeel van CFE in het verlies de boekwaarde van de onderneming geconsolideerd overschrijdt, wordt de boekwaarde herleid tot nul en worden verdere verliezen niet meer in rekening gebracht, uitgezonderd in de mate waarin de groep verplichtingen heeft aangegaan met betrekking tot deze onderneming. Alle transacties tussen groepsondernemingen, saldi en niet-gerealiseerde winsten en verliezen op transacties tussen ondernemingen van de groep werden geëlimineerd. (D) VREEMDE VALUTA (1) Transacties in vreemde valuta Transacties in vreemde valuta worden geboekt tegen de wisselkoers die geldt op de datum van de transactie. Monetaire activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend aan de slotkoersen van kracht op balansdatum. Winsten en verliezen die voortvloeien uit transacties in vreemde valuta en uit de omzetting van monetaire activa en passiva in vreemde valuta, worden opgenomen in de resultatenrekening. Niet-monetaire activa en passiva in vreemde valuta worden omgezet tegen de wisselkoers geldig op de datum van de transactie. (2) Financiële staten van buitenlandse activiteiten Activa en passiva van buitenlandse entiteiten van de groep CFE worden omgezet naar euro aan de wisselkoersen van toepassing op balansdatum. De resultatenrekeningen van buitenlandse entiteiten, behalve die van entiteiten in een hyperinflatoire economie, worden omgezet naar euro aan de gemiddelde jaarkoers (die de wisselkoers van toepassing op de data van de transacties benadert). De componenten van het eigen vermogen worden aan historische koers omgezet. De wisselkoersverschillen die voortvloeien uit de euro-omzetting van het eigen vermogen aan de koers op jaareinde, worden in ‘omrekeningsverschillen’ onder de rubriek ‘eigen vermogen’ geboekt. (3) Wisselkoersen De volgende wisselkoersen werden gebruikt bij het opstellen van de financiële staten: Munten Poolse Zloty Hongaarse forint Slowaakse kroon US Dollar Singapore dollar Qatarse riyal Romeinse leu Tunesische dinar
Slotkoers 2009 4,103 270,28 1,441 2,020 5,249 4,236 1,900
Gemiddelde koers 2009 4,345 281,406 1,432 2,024 5,085 4,243 1,882
Slotkoers 2008 4,154 265,925 30,126 1,393 2,006 5,074 4,025 1,813
Gemiddelde koers 2008 3,521 250,558 31,123 1,472 2,071 5,359 3,702 1,835
1 euro = X vreemde valuta
Page 11.
(E) IMMATERIËLE VASTE ACTIVA (1) Onderzoek en ontwikkeling Kosten voor onderzoeksactiviteiten, ondernomen met het oog op het verwerven van nieuwe wetenschappelijke of technologische kennis, worden als kosten in de financiële staten opgenomen op het ogenblik dat ze zich voordoen. Kosten voor ontwikkelingsactiviteiten, waarbij de resultaten van het onderzoek worden toegepast in een plan of een ontwerp voor de productie van nieuwe of substantieel verbeterde producten en processen, worden in de balans opgenomen, indien het product of het proces technisch en commercieel uitvoerbaar is en de groep voldoende middelen ter beschikking heeft voor de voltooiing ervan. De geactiveerde kost omvat de kosten van grondstoffen, directe loonkosten en een evenredig deel van de overheadkosten. Andere uitgaven voor ontwikkeling worden als kost in de resultatenrekening opgenomen op het moment dat deze zich voordoen. Geactiveerde uitgaven voor ontwikkeling worden gewaardeerd aan kostprijs verminderd met gecumuleerde afschrijvingen (zie later) en bijzondere waardeverminderingen. (2) Overige immateriële vaste activa Overige immateriële vaste activa verworven door de groep, worden gewaardeerd aan kostprijs verminderd met gecumuleerde afschrijvingen (zie later) en bijzondere waardeverminderingen. Kosten voor intern gegenereerde goodwill en merken worden als kost in de resultatenrekening opgenomen op het moment dat deze zich voordoen. (3) Latere uitgaven Latere uitgaven voor geactiveerde immateriële vaste activa worden enkel in de balans opgenomen wanneer ze de toekomstige economische voordelen eigen aan de activapost waaraan ze verwant zijn, vergroten. Alle andere uitgaven worden beschouwd als kosten. (4) Afschrijvingen Immateriële vaste activa worden volgens de lineaire methode afgeschreven over hun verwachte levensduur volgens de hiervermelde percentages: Minimum
5% 33,33%
exploitatieconcessies applicatiesoftware
(F) CONSOLIDATIEVERSCHILLEN (1) Positieve consolidatieverschillen Consolidatieverschillen zijn de positieve verschillen tussen de aankoopprijs en het aandeel van de groep in de reële waarde van de verworven identificeerbare latente activa en passiva van de dochteronderneming, joint ventures of onderneming geconsolideerd op het moment van de acquisitie. Consolidatieverschillen worden niet afgeschreven maar wel onderworpen aan een jaarlijkse test op bijzondere waardeverminderingsverliezen en wanneer er een indicatie is die wijst op een mogelijke bijzondere waardevermindering van de kasstroomgenererende eenheid aan welke de consolidatieverschillen toegewezen werden. De consolidatieverschillen worden uitgedrukt in de munteenheid van de betrokken dochteronderneming of de joint en wordt omgezet in euro aan slotkoers. Voor ondernemingen geconsolideerd bevat de boekwaarde van de investering in de onderneming ook de boekwaarde van de consolidatieverschillen. (2) Negatieve consolidatieverschillen Negatieve consolidatieverschillen zijn de verschillen tussen het aandeel van de groep in de reële waarde van de verworven netto-identificeerbare activa op acquisitiedatum en de aankoopprijs. Negatieve consolidatieverschillen worden onmiddellijk opgenomen in de resultatenrekening. (G) MATERIËLE VASTE ACTIVA (1) Activa Immateriële vaste activa worden geactiveerd enkel en alleen wanneer het waarschijnlijk is dat er economische voordelen gegenereerd worden en de kostprijs op een betrouwbare wijze kan bepaald worden. Materiële vaste activa worden geboekt aan een historische kostprijs verminderd met de gecumuleerde afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. De historische kostprijs omvat de initiële aankoopprijs, de financieringskosten tijdens de bouwperiode vermeerderd met andere directe aanschaffingskosten (zoals niet-terugvorderbare belastingen, transport). De kostprijs van zelfgeproduceerde vaste activa omvat de kostprijs van de materialen, directe loonkosten en een evenredig deel van de productieoverhead.
Page 12.
(2) Latere uitgaven Latere uitgaven worden enkel in de balans opgenomen wanneer ze de toekomstige economische voordelen eigen aan de vaste activapost waaraan ze verwant zijn, vergroten. Herstellingen en instandhoudingskosten die de toekomstige economische voordelen niet vergroten, dienen te worden beschouwd als kosten. (3) Afschrijvingen Afschrijvingen worden berekend volgens de lineaire methode vanaf de datum van ingebruikname en dit over de verwachte economische levensduur van deze activa: Vrachtwagens: Personenwagens: Ander materiaal: Informatica materiaal: Bureau materiaal: Kantoormeubilair: Gebouwen:
3 jaar 3-5 jaar 5 jaar 3 jaar 5 jaar 10 jaar 25 tot 33 jaar
Hoppers en cutters: Baggermolens en zeevarende bakken: Pontons, bakken, werkschepen en boosters: Kranen: Droog grondverzetmaterieel: Leidingen: Keten en werfinstallaties: Divers werfmaterieel:
18 jaar met een restwaarde van 5% 25 jaar met restwaarde van 5% 18 jaar zonder restwaarde 12 jaar met restwaarde 5% 7 jaar zonder restwaarde 3 jaar zonder restwaarde 5 jaar 5 jaar
Terreinen worden niet afgeschreven daar er wordt verondersteld dat zij een onbeperkte gebruiksduur hebben. De financieringskosten welke direct gelinkt zijn aan de verwerving of de constructie van een actief over een langere periode maken geen deel uit van de kostprijs van het actief. (4) Boekhoudkundige verwerking van de vloot De aanschaffingswaarde wordt in twee delen gesplitst, een gedeelte boot (zijnde 92% van de aanschaffingswaarde) wordt lineair afgeschreven volgens het afschrijvingspercentage gedefinieerd per boot en het tweede gedeelte ‘onderhoud’ (zijnde 8% van de aanschaffingswaarde) lineair afgeschreven over een periode van 4 jaar. Op moment van verwerving van een boot worden wisselstukken geactiveerd in verhouding tot de aanschaffingswaarde met een maximum van 8% van de aanschaffingsprijs van een boot (100%) en worden lineair afgeschreven volgens de restterende duur vanaf het moment van gebruiksklaar zijn. Bepaalde herstellingen worden geactiveerd en lineair afgeschreven over een periode van 4 jaar vanaf het moment van de te waterlating van het schip. (H) VASTGOEDBELEGGINGEN Een vastgoedbelegging is een vastgoed dat wordt aangehouden om huuropbrengsten of een stijging van de kapitaalwaarde of beide te realiseren. Een vastgoedbelegging onderscheidt zich van een vastgoed ingebruik door de eigenaar daar deze kasstromen genereert onafhankelijk van de andere activa van de onderneming. De vastgoedbeleggingen zijn gewaardeerd volgens het kostprijsmodel, inclusief de financieringskosten tijdens de bouwperiode, vermindert door afschrijvingen en impairments. Afschrijvingen worden berekend vanaf het moment dat het actief gebruiksklaar is, volgens de lineaire methode en volgens een percentage in overeenstemming met de geschatte economische levensduur van het actief. Terreinen worden niet afgeschreven daar men veronderstelt dat deze een onbeperkte levensduur hebben. (I) HUURCONTRACTEN Leasing van materiële vaste activa waarbij de groep de voordelen en de risico’s verbonden aan de eigendom substantieel overneemt, wordt beschouwd als financiële leasing. Financiële leasingcontracten worden in de balans opgenomen aan de reële waarde op het moment van het aangaan van de leasingovereenkomst of, indien dit lager is, tegen de geschatte contante waarde van de minimale leasingbetalingen, minus gecumuleerde afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. Elke aflossing wordt deels beschouwd als terugbetaling van de leasingschuld, deels als intrestbetaling in een verhouding die maakt dat er over de volledige looptijd een constante intrestlast ontstaat in vergelijking met het openstaand kapitaal. De overeenkomstige huurschulden, exclusief de financiële lasten, worden geboekt in de rubriek ‘overige lange termijnschulden’. Het intrestgedeelde wordt over de termijn van de leasingperiode in de resultatenrekening opgenomen als een financiële last. De materiële vaste activa verkregen via financiële leasing, worden afgeschreven over een termijn die overeenstemt met de verwachte economische levensduur van deze activa. Leasing van activa waarbij de voordelen en de risico’s substantieel bij de leasinggever blijven, wordt beschouwd als operationele leasing. Betalingen gedaan onder het regime van operationele leasing worden lineair over de duur van de overeenkomst ten laste van de resultatenrekening genomen. Page 13.
Wanneer een operationele leasing vroegtijdig wordt beëindigd, zal elke financiële verplichting of boete verschuldigd aan de eigenaar ten laste van de resultatenrekening worden genomen in de periode waarin de beëindiging zich heeft voorgedaan. (J) BELEGGINGEN Elk type belegging wordt geboekt op de transactiedatum. (1) Beleggingen in aandelen Beleggingen in aandelen omvatten deelnemingen in ondernemingen waarin CFE geen controle bezit of geen belangrijke invloed uitoefent. Dit is normaal het geval bij deelnemingen in ondernemingen waarin de groep minder dan 20% van de stemrechten bezit. Zulke investeringen worden geklasseerd als financieel vaste activa beschikbaar voor verkoop en worden geboekt aan de reële waarde, tenzij deze niet op een betrouwbare wijze gemeten kan worden. In dat geval worden ze geboekt aan de aanschaffingswaarde minus bijzondere waardeverminderingen. Waardeverminderingen worden in de resultatenrekening geboekt. Mutaties in reële waarde worden geboekt in het eigen vermogen. Bij verkoop van een investering wordt het verschil tussen de netto-opbrengsten van de verkoop en de boekwaarde in de resultatenrekening opgenomen. (2) Beleggingen in obligaties Beleggingen in obligaties die tot de vervaldatum worden aangehouden worden gewaardeerd aan afgeschreven kostprijs bepaald op basis van de ‘effective interest rate method’. Waardeverminderingen worden in de resultatenrekening geboekt. (3) Andere beleggingen De andere beleggingen van de groep worden geklasseerd als beschikbaar voor verkoop en worden gewaardeerd aan de reële waarde. De winsten of verliezen die hieruit voortvloeien, worden geboekt in het eigen vermogen. Waardeverminderingen worden in de resultatenrekening geboekt. (K) VOORRADEN Voorraden worden gewaardeerd aan gewogen gemiddelde kostprijs of aan netto-realiseerbare waarde indien dit lager is. De kostprijs voor afgewerkte producten en goederen in bewerking omvat de gebruikte grondstoffen, de andere productiematerialen en de directe loonen andere kosten, de financieringskosten zich voordoen in zoverre dat het goed vereist een langdurige bouwperiode en een toewijzing van vaste en variabele overheadkosten, gebaseerd op de normale bedrijfscapaciteit. De netto-realiseerbare waarde wordt gedefinieerd als de geschatte verkoopprijs bij een normale gang van zaken, verminderd met de geschatte kosten nodig voor de verdere afwerking en verkoop van het product. (L) HANDELSVORDERINGEN Courante handelsvorderingen worden geboekt aan nominale waarde minus bijzondere waardeverminderingen. Op het einde van het boekjaar wordt een schatting gemaakt van de dubieuze vorderingen op basis van een evaluatie van alle uitstaande bedragen. (M) ONDERHANDEN PROJECTEN IN OPDRACHT VAN DERDEN Indien het resultaat van onderhanden project in opdracht van derden op betrouwbare wijze kan worden geschat, dienen de opbrengsten en kosten, inclusief de financieringskosten in zoverre dat het contract de boekhoudperiode overschrijdt, uit hoofde van onderhanden projecten in opdracht van derden die verband houden met het project respectievelijk te worden opgenomen als baten en lasten, volgens het stadium van voltooiing van de projectactiviteiten op de balansdatum. Het stadium van voltooiing van de projectactiviteiten wordt berekend volgens de methode ‘cost to cost’. Verwachte verliezen op het onderhanden project in opdracht van derden dienen onmiddellijk als last te worden opgenomen. Volgens de methode van winstneming naar ratio van de verrichte prestaties bij de uitvoering van het werk, worden de opbrengsten uit het project in de winst- en verliesrekening opgenomen als baten in de verslagperioden waarin het werk is uitgevoerd. Kosten uit het hoofde van een project worden in de winst- en verliesrekening opgenomen als lasten in de verslagperiode waarin het werk waarmee ze verband houden is uitgevoerd. Projectkosten, gemaakt die verband houden met toekomstige prestaties uit het hoofde van het project, worden opgenomen als activa, op voorwaarde dat het waarschijnlijk is dat ze zullen worden goedgemaakt. De groep CFE heeft de optie gekozen om de informatie met betrekking tot onderhanden projecten in opdracht van derden niet in de balans voor te stellen maar enkel in de toelichting. (N) GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN Geldmiddelen en kasequivalenten omvatten cash en tegoeden bij kredietinstellingen (zicht- en termijnrekeningen) met een vervaldatum van minder dan drie maanden.
Page 14.
(O) BIJZONDERE WAARDEVERMINDERINGEN Voor de boekwaarde van de activa van de groep, andere dan voorraden en latente belastingen, wordt op elke balansdatum beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat een actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, dient de realiseerbare waarde van het actief te worden geschat. Voor immateriële activa die nog niet voor gebruik beschikbaar zijn, evenals voor goodwill afgeschreven over een periode van meer dan twintig jaar, wordt de realiseerbare waarde op elke balansdatum geschat. Een bijzondere waardevermindering wordt geboekt wanneer de boekwaarde van een actief, of de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort, hoger is dan de realiseerbare waarde. Bijzondere waardeverminderingen worden opgenomen in de resultatenrekening. (1) Berekening van de realiseerbare waarde De realiseerbare waarde van de beleggingen in obligaties van de groep en vorderingen geïnitieerd door de groep, wordt berekend door de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen te verdisconteren aan de oorspronkelijk effectieve intrestvoet inherent aan deze activa. Vorderingen op korte termijn worden niet verdisconteerd. De realiseerbare waarde van andere activa is het maximum van de netto-verkoopprijs en de gebruikswaarde. Om de gebruikswaarde te bepalen worden de verwachte toekomstige kasstromen verdisconteerd tot hun huidige waarde, gebruik makend van een discontovoet vóór belastingen, die zowel de actuele marktrente als de specifieke risico’s met betrekking tot het actief weergeeft. Voor een actief dat op zichzelf geen omvangrijke kasinstromen genereert, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. (2) Terugname van bijzondere waardeverminderingen Een bijzondere waardevermindering op beleggingen van de groep of vorderingen geïnitieerd door de groep wordt teruggenomen indien een latere toename van de realiseerbare waarde op objectieve basis kan verbonden worden met een gebeurtenis die heeft plaatsgevonden nadat de bijzondere waardevermindering werd geboekt. Een bijzondere waardevermindering op goodwill wordt nooit teruggenomen. Met betrekking tot andere activa wordt een bijzonder waardevermindering teruggenomen indien er een wijziging heeft plaatsgevonden in de gehanteerde schattingen bij het bepalen van de realiseerbare waarde. De toegenomen boekwaarde van een actief, veroorzaakt door terugname van een bijzondere waardevermindering, mag niet hoger zijn dan de boekwaarde (na afschrijvingen) die bekomen zou zijn indien in voorgaande jaren geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn geboekt. (P) AANDELENKAPITAAL Inkoop van eigen aandelen Wanneer aandelenkapitaal geclassificeerd onder ‘eigen vermogen’ opnieuw wordt ingekocht, wordt het bedrag inclusief directe toerekenbare kosten, geboekt als een wijziging in deze rubriek. Ingekochte aandelen worden beschouwd als een vermindering van het eigen vermogen. (Q) VOORZIENINGEN Voorzieningen worden aangelegd wanneer de groep verplichtingen heeft aangegaan (in rechte afdwingbaar of feitelijk) als gevolg van gebeurtenissen in het verleden, wanneer het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichtingen een uitstroom van middelen noodzakelijk is en wanneer een betrouwbare schatting gemaakt kan worden van de omvang van deze verplichtingen. Indien het effect hiervan belangrijk is, zullen voorzieningen worden aangelegd voor de toekomstige verwachte kasstromen, verdisconteerd aan een verdisconteringvoet vóór belastingen die zowel de actieve marktrente als de specifieke risico’s met betrekking tot het passief weergeeft. Een voorziening voor herstructurering wordt aangelegd wanneer de groep een gedetailleerd en geformaliseerd herstructureringsplan heeft goedgekeurd en wanneer de herstructurering ofwel werd aangevat ofwel publiek werd bekend gemaakt. Voor kosten die betrekking hebben op de normale activiteiten van de groep worden geen voorzieningen aangelegd. De courante voorzieningen stemmen overeen met voorzieningen welke direct gelinkt zijn met de operationele cyclus eigen aan de uitoefening van de activiteit, onafhankelijk van de verwachte vervaldata. De voorzieningen voor diensten na verkoop dekken de verplichtingen van de groep CFE in het kader van de wettelijke garantieverplichtingen met betrekking tot opgeleverde werven. Zij worden geschat op basis van statistische informatie van vastgestelde uitgaven in voorgaande boekjaren en op individuele basis voor specifieke geïdentificeerde problemen. De voorzieningen voor diensten na verkoop worden opgebouwd vanaf de start van de werken. De voorziening voor verlieslatende contracten wordt aangelegd wanneer de te ontvangen economische voordelen voor de groep lager liggen dan de onvermijdelijke kost verbonden met de verplichte tegenprestatie. De voorzieningen voor geschillen houden verband met de activiteit en omvatten voornamelijk de geschillen met klanten, onderaannemers of leveranciers. De andere voorzieningen voor courante risico’s zijn voornamelijk voor laattijdigheidsboetes en andere risico’s verbonden aan de operationele activiteit. De niet-courante voorzieningen betreffen voorzieningen niet onmiddellijk gelinkt met de operationele activiteit en waarvan de verwachte afwikkeldatum meestal meer dan één jaar is. Zij omvatten voornamelijk de voorzieningen voor herstructureringen, wanneer deze gecommuniceerd hebben vóór afsluitdatum.
Page 15.
(R) PERSONEELSBELONINGEN (1) Personeelsbeloningen na opruststelling Personeelsbeloningen na opruststelling omvatten pensioenplannen en gezondheidszorgen. Binnen de groep bestaan wereldwijd een aantal ‘te bereiken doel’ (toegezegd-pensioenregeling) of ‘vaste bijdrage’ (toegezegde-bijdragenregeling) pensioenplannen. De activa met betrekking tot de pensioenplannen worden gewoonlijk beheerd in aparte pensioenfondsen. Deze fondsen worden in het algemeen gespijsd via werkgevers- en werknemersbijdragen op basis van aanbevelingen van onafhankelijke actuarissen. CFE heeft zowel pensioenplannen met als zonder beleggingen. a) Vaste bijdrage pensioenplannen (toegezegde-bijdragenregeling) De bijdragen van de groep tot deze pensioenplannen worden opgenomen in de resultatenrekening van het jaar waarop ze betrekking hebben.
b) Pensioenplannen met een te bereiken doel (toegezegd-pensioenregeling) Voor plannen met een te bereiken doel worden de pensioenkosten voor elk plan afzonderlijk geschat op basis van de ‘projected unit credit-methode’. De ‘projected unit credit-methode’ beschouwt elke tewerkstellingsperiode als een eenheid die recht geeft op een bijkomende eenheid pensioenvoordelen en beschouwt elke tewerkstellingsperiode apart. Volgens deze methode worden de pensioenkosten ten laste genomen van de resultatenrekening op zulke wijze dat de kost gespreid wordt over de nog te presteren diensttijd van de deelnemers, in overeenstemming met de adviezen van actuarissen die tenminste jaarlijks een volledige berekening maken van de pensioenplannen. De bedragen die ten laste genomen worden van de resultatenrekening omvatten de toename in contante waarde van toegekende pensioenrechten, de intrestkost, de verwachte opbrengst van de pensioenfondsen, de actuariële winsten of verliezen en de geboekte kosten over de verstreken diensttijd. De pensioenverplichtingen opgenomen in de balans worden berekend als zijnde de contante waarde van de geschatte toekomstige uitgaande kasstromen, berekend op basis van de intrestvoet van hoogwaardige bedrijfsobligaties met een looptijd die de termijn van de pensioenverplichting benadert, aangepast voor nog niet verwerkte actuariële winsten en verliezen en verminderd met nog niet verwerkte kosten over de verstreken diensttijd en met de reële waarde van de activa van het fonds. De geboekte actuariële winsten en verliezen worden afzonderlijk bepaald voor elk plan met een te bereiken doel. Actuariële winsten en verliezen omvatten het effect van de verschillen tussen vorige actuariële parameters en de werkelijkheid en de wijzigingen in actuariële parameters. Alle actuariële winsten of verliezen die een marge overschrijden van 10% van de reële waarde van de activa van het fonds of van de huidige waarde van de toekomstige verplichtingen, indien deze hoger is, worden geboekt in de resultatenrekening over de gemiddelde resterende diensttermijn van de deelnemers. In het andere geval worden de actuariële winsten of verliezen niet geboekt. Kosten van gepresteerde diensten worden geboekt als kosten over het gemiddelde verstreken diensttijd tot de beloning vaststaat, tenzij ze al verwerkt werden naar aanleiding van de introductie of naar aanleiding van veranderingen aan een plan met een te bereiken doel. In dat geval worden de kosten van de gepresteerde diensten onmiddellijk als kosten geboekt. Daar waar de berekeningen resulteren in een voordeel voor de groep, worden de geboekte activa beperkt tot het netto totaal van alle niet in rekening genomen actuariële verliezen en kosten van gepresteerde diensten en de contante waarde van om het even welke terugbetaling van het plan of verminderingen van toekomstige bijdragen tot het plan. (2) Bonussen De bonussen voor bedienden en management worden berekend op basis van te bereiken financiële kerngetallen. Het verwachte bedrag van de bonus wordt opgenomen als een kost van het boekjaar. (S) INTRESTHOUDENDE LENINGEN Intresthoudende leningen worden initieel gewaardeerd aan kostprijs, verminderd met kosten verbonden aan de transactie. Vervolgens worden ze gewaardeerd aan afgeschreven kostprijs en wordt elk verschil tussen de kostprijs en de aflossingswaarde ten laste genomen van de resultatenrekening over de periode van de lening op basis van de effectieve intrestvoet. (T) HANDELS- EN OVERIGE SCHULDEN Handels- en overige courante schulden worden geboekt aan nominale waarde. (U) BELASTINGEN Belastingen op het resultaat van het boekjaar omvatten courante en latente belastingen. De belastingen worden geboekt in de resultatenrekening tenzij ze betrekking hebben op elementen die onmiddellijk in het eigen vermogen worden geboekt. In dat geval worden de belastingen rechtstreeks ten laste van het eigen vermogen genomen. Courante belastingen omvatten de verwachte belastingschuld op het belastbaar inkomen van het jaar en aanpassingen aan de belastingsschulden van vorige jaren. Voor de berekening van de belastingen op het belastbaar inkomen van het jaar worden de op het ogenblik van afsluiting van kracht zijnde belastingpercentages gebruikt. Latente belastingen worden geboekt op basis van de ‘liability-methode’, voor alle tijdelijke verschillen tussen belastbare basis en boekwaarde voor financiële rapporteringdoeleinden en dit zowel voor activa als passiva. Voor de berekening worden de op het ogenblik van afsluiting van kracht zijnde of bevestigde belastingspercentages gebruikt. Page 16.
Volgens deze methode moet de groep onder meer een voorziening voor latente belastingen aanleggen op het verschil tussen de reële waarde van de netto verworven activa en hun belastingsbasis ten gevolge van een nieuwe bedrijfsacquisitie. Voor volgende tijdelijke verschillen worden geen latente belastingen geboekt: fiscaal niet-aftrekbare goodwill, initiële boeking van activa en passiva die geen invloed hebben op boekhoudkundige of belastbare winsten en verschillen met betrekking tot investeringen in dochterondernemingen in de mate dat een tegenboeking in de nabije toekomst onwaarschijnlijk is. Actieve belastingslatentie worden enkel geboekt wanneer het waarschijnlijk is dat er voldoende toekomstige belastbare winsten zullen zijn om belastingsvoordeel te kunnen genieten. Actieve belastingslatentie wordt verminderd wanneer het niet langer waarschijnlijk is dat het gerelateerde belastingsvoordeel zal gerealiseerd worden. (V) OPBRENGSTEN (1) Verkopen uit onderhanden projecten in handen van derden Opbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten in opdracht van derden dienen te omvatten het aanvankelijke bedrag van de opbrengsten dat in het contract is overeengekomen en wijzigingen in projectwerk, claims en aanmoedigingspremies in zoverre het waarschijnlijk is dat zij tot opbrengsten zullen leiden en ze op betrouwbare wijze kunnen worden gewaardeerd. De omvang van opbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten in opdracht van derden dient te worden gewaardeerd tegen de reële waarde van de vergoeding die is ontvangen of waarop recht is verkregen. Een wijziging kan leiden tot een toename of een afname van de opbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten in opdracht van derden. Een wijziging maakt deel uit van de opbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten indien het waarschijnlijk is dat de opdrachtgever de wijziging zal goedkeuren, evenals het bedrag van de opbrengsten dat uit de wijziging zal voortkomen en het bedrag van de opbrengsten betrouwbaar kan worden gewaardeerd. Aanmoedigingspremies worden opgenomen in de opbrengst uit hoofde van onderhanden projecten indien het project voldoende vergevorderd is en het waarschijnlijk is dat aan bepaalde prestatiestandaarden zal worden voldaan of dat deze zullen worden overschreden en het bedrag van de aanmoedigingspremie betrouwbaar kan worden gewaardeerd. Volgens de methode van winstneming naar rato van de verrichte prestaties bij de uitvoering van het werk, worden de opbrengsten uit het project in de winst- en verliesrekening opgenomen als baten in de verslagperioden waarin het werk is uitgevoerd. Kosten uit hoofde van een project worden gewoonlijk in de winst- en verliesrekening opgenomen als lasten in de verslagperiode waarin het werk waarmee ze verband houden is uitgevoerd. Indien echter verwacht wordt dat de totale kosten van het project de totale opbrengsten uit hoofde van het project overschrijden, wordt het saldo onmiddellijk als last opgenomen (2) Verkoop van goederen en levering van diensten Met betrekking tot de verkoop van goederen wordt de omzet als gerealiseerd beschouwd op het ogenblik dat de voordelen en de risico’s van de verkoop volledig ten laste vallen van de koper en er niet langer onzekerheid bestaat over de ontvangst van de overeengekomen vergoeding, de transactiekosten en de mogelijke terugzending van de goederen. (3) Huuropbrengsten en fees Huuropbrengsten en fees worden op lineaire basis, gespreid over de huurperiode, in resultaat genomen. (4) Financiële opbrengsten Financiële opbrengsten omvatten ontvangen intresten op geïnvesteerde fondsen, ontvangen dividenden, ontvangen royalty’s, wisselkoersopbrengsten en opbrengsten op hedging instrumenten die opgenomen worden in de resultatenrekening. Intresten, royalty’s en dividenden die hun oorsprong vinden in het gebruik dat derden maken van de middelen van de groep, worden beschouwd als gerealiseerd wanneer het waarschijnlijk is dat de economische voordelen verbonden aan de transactie zullen terugvloeien naar de groep en de opbrengsten op een betrouwbare manier kunnen bepaald worden. Intrestopbrengsten worden geboekt wanneer ze verworven zijn en over de periode waarop zij betrekking hebben (rekening houdend met de effectieve opbrengstvoet op het activabestanddeel) tenzij er twijfel bestaat over de invorderbaarheid. Royalty’s worden geboekt over de periode van en in overeenstemming met de bepalingen van de onderliggende overeenkomst. Dividenden worden opgenomen in de resultatenrekening op het moment waarop ze worden toegekend. (5) Overheidssubsidies Overheidssubsidies worden aanvankelijk beschouwd als over te dragen opbrengsten in de balans wanneer er een redelijke zekerheid bestaat dat ze zullen ontvangen worden en dat de groep zal voldoen aan de voorwaarden die eraan verbonden zijn. Subsidies als compensatie voor reeds gemaakte kosten worden systematisch in de resultatenrekening opgenomen in dezelfde periode waarin de kosten werden gemaakt. Subsidies als compensatie voor kosten gemaakt in verband met activa worden systematisch als opbrengst opgenomen in de resultatenrekening over de levensduur van de activa. (W) KOSTEN (1) Financiële kosten De financiële kosten omvatten intresten op leningen, wisselkoersverliezen en verliezen op hedging-instrumenten die opgenomen worden in de resultatenrekening. Page 17.
Alle intresten en andere gemaakte kosten in verband met leningen, behalve deze die werden in aanmerking komend voor activering, worden als financiële kosten geboekt. De intrestkosten van aflossingen van financiële leasing worden opgenomen in de resultatenrekening gebruikmakend van het ‘effectieve intrestpercentage’-methode. (2) Onderzoek en ontwikkeling, reclame- en promotiekosten en systeemontwikkelingskosten Onderzoek-, reclame- en promotiekosten worden in resultaat genomen in het jaar waarin deze kosten worden gemaakt. Kosten voor ontwikkeling en systeemontwikkelingskosten worden in resultaat genomen in het jaar waarin deze kosten worden gemaakt indien ze niet voldoen aan de criteria voor activering. (X) AFGELEIDE FINANCIËLE INSTRUMENTEN De groep gebruikt afgeleide financiële instrumenten teneinde de risico’s te beperken met betrekking tot ongunstige schommelingen in intrestpercentages, wisselkoersen, grondstofprijzen en andere marktrisico’s. Het beleid van de groep verbiedt het gebruik van deze instrumenten voor speculatiedoeleinden. De groep houdt geen afgeleide financiële instrumenten aan, noch geeft zij afgeleide financiële instrumenten uit voor handelsdoeleinden. Afgeleide financiële instrumenten worden aanvankelijk geboekt aan kostprijs. Daarna worden ze gewaardeerd aan reële waarde. De boeking van nietgerealiseerde winsten of verliezen hangt af van de aard van de afgedekte elementen. De reële waarde is het bedrag waarvoor een actief kan worden verhandeld of een verplichting kan worden afgewikkeld, tussen ter zake goed geïnformeerde en tot een transactie bereid zijnde partijen volgens het ‘arm’s length’-principe. (1) Cashflow hedges Wanneer afgeleide financiële instrumenten de variabiliteit in kasstromen van een verplichting, van een overeenkomst of een toekomstige transactie van de groep afdekken, wordt het effectieve deel van de winsten of verliezen op afgeleide financiële instrumenten onmiddellijk geboekt in het eigen vermogen. Wanneer de vaststaande verbintenis of de toekomstige voorziene transactie in de boeking van een actief of passief resulteert, worden de cumulatieve winsten of verliezen verwijderd uit het eigen vermogen en opgenomen in de initiële waardering van het actief of passief. In het andere geval worden de cumulatieve winsten en verliezen verwijderd uit het eigen vermogen en opgenomen in de resultatenrekening op hetzelfde ogenblik als de afgedekte transactie. Het niet-effectieve deel van de winsten en verliezen wordt opgenomen in de resultatenrekening. Wanneer een hedging-instrument of hedge-relatie beëindigd wordt, maar de afgedekte transactie nog altijd verwacht wordt te geschieden, blijft de gecumuleerde niet-gerealiseerde winst of verlies op dat moment opgenomen in het eigen vermogen en wordt vervolgens erkend in overeenkomst met de bovenvermelde principes wanneer de transactie plaatsvindt. Wanneer de afgedekte transactie niet langer waarschijnlijk is, wordt de gecumuleerde niet-gerealiseerde winst of verlies die opgenomen werd in het eigen vermogen, onmiddellijk in de resultatenrekening opgenomen. (2) Afdekking van geboekte activa en passiva Wanneer afgeleide financiële instrumenten de schommelingen in de reële waarde van een geboekte vordering of schuld afdekken, worden de winsten of verliezen op de afdekkinginstrumenten in de resultatenrekening opgenomen. Ook het afgedekte element wordt geboekt aan de reële waarde met betrekking tot het risico dat werd afgedekt, waarbij de winsten of verliezen opgenomen worden in de resultatenrekening. (3) Afdekken van netto-investeringen in buitenlandse activiteiten Wanneer een schuld in vreemde munt een netto-investering in een buitenlandse activiteit afdekt, worden wisselkoersverschillen die ontstaan door de omzetting van de schuld naar euro onmiddellijk opgenomen in ‘omrekeningsverschillen’ in het eigen vermogen. Wanneer een afgeleid financieel instrument een netto-investering in een buitenlandse activiteit afdekt, wordt het deel van de winst of het verlies van het afdekkinginstrument dat vastgesteld werd als een effectieve afdekking onmiddellijk erkend in ‘omrekeningsverschillen’ in het eigen vermogen. Het niet-effectieve deel wordt in de resultatenrekening opgenomen. (Y) GESEGMENTEERDE INFORMATIE Een bedrijfssegment is een goed afgelijnd onderdeel van de groep CFE dat opbrengsten en kosten genereert en voor welke de bedrijfsresultaten regelmatig herzien worden door de directie teneinde beslissingen te nemen of de prestatie van een segment te bepalen. De groep bestaat uit vijf polen: bouw, vastgoedontwikkeling- en beheer, multitechnieken, baggerwerken en milieu en PPS-concessies.
Page 18.
3.
CONSOLIDATIEMETHODEN
CONSOLIDATIEKRING
Ondernemingen waarvan de groep, rechtstreeks of onrechtstreeks, de meerderheid van de stemgerechtigde aandelen bezit dat de controle toelaat, worden door de integrale methode geconsolideerd. Gezamenlijk gecontroleerde maatschappijen door de groep en met andere aandeelhouders worden geconsolideerd volgens de proportionele methode. Dat betreft, met name, de tijdelijke handelsvennootschappen, DEME en Rent-A-Port, en bepaalde vennootschappen van de pool vastgoedontwikkeling en –beheer. Ondernemingen waarin de groep een aanzienlijke invloed uitoefent worden volgens de vermogensmutatiemethode geconsolideerd, met name, Locorail NV en Coentunnel Company BV. Evolutie van de consolidatiekring Aantal entiteiten
2009
2008
Integrale methode Proportionele methode Vermogensmutatiemethode
50 124 10
45 110 9
Totaal
184
164
INTRA-GROEP TRANSACTIES
Alle stromen van actief-, passief- en resultatenrekeningen tussen entiteiten hernomen in de lijst van de consolidatiekring van de groep worden in de geconsolideerde staten geelimineerd. Dit eliminatie proces wordt: • • •
helemaal verwezenlijkt als de transactie tussen twee dochterondernemingen gebeurt; ter hoogte van het percentage van de onderneming geconsolideerd volgens de proportionele methode verwezenlijkt, in het geval van een transactie tussen een onderneming geconsolideerd volgens de integrale methode en een andere volgens de proportionele methode; ter hoogte van het percentage van de onderneming geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode voor het interne resultaat verwezenlijkt, in het geval van een transactie tussen een onderneming geconsolideerd volgens de integrale methode en een andere volgens de vermogensmutatie methode.
OMREKENING VAN DE FINANCIELE STATEN VAN DE BUITENLANDSE ONDERNEMINGEN EN INSTELLINGEN
In de meeste gevallen, stemt de functionele munt van de ondernemingen en instellingen met de munt van het betrokken land overeen. De financiële staten van de buitenlandse ondernemingen waarvan de functionele munt verschillend is dan de munt van voorstellingen van de geconsolideerde staten van de groep worden omgezet aan de wisselkoers van toepassing op balansdatum en aan de gemiddelde jaarkoers voor de elementen van de resultatenrekening. De wisselkoersverschillen die voortvloeien worden in “omrekeningsverschillen” onder de rubriek “geconsolideerde reserves”geboekt. De positieve consolidatieverschillen van de buitenlandse ondernemingen maken deel uit van de verkregen activa en passiva en, om die reden, worden tegen de wisselkoers die geldt op de datum van de transactie omgezet.
TRANSACTIES IN VREEMDE VALUTA
De transacties in vreemde valuta worden geboekt in euro tegen de wisselkoers die geldt op de datum van de transactie. Monetaire activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend in euro aan de slotkoersen van kracht op balansdatum. Winsten en verliezen die voortvloeien uit transacties worden opgenomen in de resultatenrekening, rubriek “ andere financiële opbrengsten en kosten”, onder de rekening “wisselresultaat”. De wisselkoersverschillen op de leningen in vreemde valuta of op derivaten uitwisseling gebruikt voor de indekking van de deelnemingen in de buitenlandse dochterondernemingen, worden in « omrekeningsverschillen » onder de rubriek « eigen vermogen » geboekt.
4.
GESEGMENTEERDE INFORMATIE
OPERATIONELE SEGMENTEN
De gesegmenteerde informatie is voorgesteld rekening houdend met de operationele segmenten. De gesegmenteerde informatie omvat de resultaten, activa en passiva die ofwel rechtstreeks ofwel op een redelijke basis aan een segment kunnen worden toegewezen. De groep CFE is uit vijf operationele polen samengesteld: pool bouw, pool vastgoedontwikkeling en –beheer, pool multitechnieken, pool baggerwerken en milieu, pool PPS-concessies: -
Bouw
In het kader van de uitoefening van de activiteit ‘bouw’ is de pool bouw actief in het domein van de burgerlijke bouwkunde (realisatie van grote infrastructuurwerken zoals tunnels, bruggen, kaaimuren, gasterminals,…) en gebouwen (kantoren, industriële gebouwen, residenties). -
Vastgoedontwikkeling en -beheer
De pool vastgoedontwikkeling en -beheer ontwikkelt vastgoedprojecten als een ontwikkelaar-bouwheer waarbij zij de ontwikkeling van de pool vastgoedontwikkeling en -beheer associeert met de pool bouw. Bovendien, langs specifieke filialen, biedt deze pool diensten aan die complementair zijn met de kernactiviteit: projectmanagement en het beheer en onderhoud van gebouwen.
Page 19.
-
Multitechnieken
De pool multitechnieken, via bepaalde filialen, heeft zich gespecialiseerd in elektriciteitswerken voor de dienstensector (kantoren, klinieken, parkings,…) elektrificatie en spoorwegsignalisatie alsook het installeren van hoog- en laagspanningslijnen. In 2007 werd deze pool actief in klimaatregeling door een deelneming van 25% in Druart SA (verhoogd tot 62,5% in 2008) en de automatisering van industriële processen door de aanschaffing van VMA NV. In 2009 werd deze pool geografisch gediversifieerd door de participatie van 64,95% in Elektro Van De Maele NV. -
Baggerwerken en milieu
De pool baggerwerken en milieu, via het voor 50% aangehouden filiaal DEME, is actief als baggeraar (infrastructureel- en onderhoudsbaggeren), de behandeling van vervuilt slib en grond en terreinen en marine engineering. -
PPS-concessies
De pool PPS-concessies wordt opgericht door het ontstaan van belangrijke transacties onder publiek-private samenwerking (PPS). De boekhoudingprincipes gebruikt in de presentatie van de gesegmenteerde informatie zijn dezelfde aan de boekhoudingprincipes gebruikt in de voorbereiding van de geconsolideerde financiële staten (zie toelichting 2).
ELEMENTEN VAN DE GECONSOLIDEERDE STAAT VAN HET TOTAAL RESULTAAT
Omzet 2009 Bouw Bouw niet recurrente
EBIT 2008
742.537
% Omzet
2009
800.026
0
11.545
Vastgoedontwikkeling en -beheer
27.057
37.408
7.370
Eliminaties: bouw – vastgoedontwikkeling
1.539
(2.231)
(242)
140.744
135.154
Multitechnieken Multitechnieken niet recurrent PPS-concessies
1,6%
(2.733)
0
5.968
Financieel resultaat % Omzet
2008 10.062
1,3%
0 27,2%
9.951
26,6%
(55) 4,2%
9.029
6,7%
(1.800)
2009
Belastingen
2008
(1.231)
1.046
(4.058)
0
0
0
(2.800)
(2.740)
(136)
0
0
46
(178)
140
(2.506)
0
11,6%
279
(5.458)
49,1%
2,5%
(976)
12,4%
25 44,2%
(2.944)
32,2%
0
3.554
7.459
(1.885)
754.388
73.392
(2.629)
(1.485)
0
0
0
(572)
0
0
Eliminaties : Bouw anderen
(11.480)
(2.308)
(1.000)
(967)
0
(1.893)
(36)
(305)
0
0
(1.448)
(3.054)
1.334
(1.216)
(54)
314
7,3%
Totaal geconsolideerd
1.602.607 1.728.411
88.595
5,5% 112.416
6,5% (11.773) (17.019) (17.462)
22,1% (23.882)
25,5%
Totaal geconsolideerd met vergelijkbare structuur
1.597.695 1.702.408 (*)
Holding
12,4%
39,3%
701.285
0
928
Percentage
2008
Baggerwerken en milieu Eliminaties : bouw baggerwerken en milieu Herwerking DEME
10,5%
86.522
Percentage
2009
224
(382)
(9.179) (12.580) (10.336)
357 (25,2%) 16,0% (14.894)
20,8%
(*): De omzet van 2008 berekend op basis van de gemiddelde wisselkoersen per 31/12/2009 en waarbij de bijdrage van Locorail werd herwerkt (ten gevolge van de vermogensmutatie methode).
Page 20.
Aandeel in het resultaat van ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode 2009 2008
Resultaat aandeel groep
2009
%Omzet
2008
Nietkaselementen
%Omzet
EBITDA
2009
2008
2009
%Omzet
14.503
14.366
26.048
2008
%Omzet
Bouw
0
0
6.262
Bouw niet recurrente
0
0
(2.733)
696
759
5.222
Eliminaties: bouw – vastgoedontwikkeling
0
0
(196)
Multitechnieken
0
0
3.163
0
0
(1.800)
0
878
135
(824)
1.769
1.049
403
54.409
56.582
0
0
0
0
0
0
0
0
Vastgoedontwikkeling en -beheer
Multitechnieken niet recurrente PPS-concessies Baggerwerken en milieu Eliminaties : bouw baggerwerken en milieu Herwerking DEME
0,8%
5.647
0,7%
0 19,3%
6.872
2.733 18,4%
7,8%
6.200
0
24.428 0
2.023
7.342
0
0
(242)
1.720
4.544
7.688
1.800
0
0
0
23,7%
494
164
(513)
1.226
16,4%
7,5%
72.344
147.539
19,6%
4,6%
21,1%
5,5%
60.614 146.786
20,9%
12.734
34,0%
(55)
2,5%
13.573
10,0%
0
0
(608)
0
0
0
(573)
0
Eliminaties : Bouw anderen
0
0
(1.000)
(3.165)
0
0
(1.000)
(968)
Holding
0
0
(167)
(3.956)
110
797
(1.338)
(2.256)
2.623
1.297
61.727
Totaal geconsolideerd
OMZET BOUW
3,9%
69.919
3,1%
(724)
(30) 2,2%
3,5%
4,0%
92.980
82.508 184.198
2009
11,5%
196.221
100,0%
11,4%
2008
(duizend EUR) Gebouwen Burgerlijke bouwkunde Wegen Andere
471.794 209.960 44.352 16.431
583.341 143.452 62.150 11.083
Totaal geconsolideerd
742.537
800.026
De groep CFE erkent in de omzet, gerealiseerd door de pool bouw, de omzet gerealiseerd voor de pool vastgoedontwikkeling en -beheer. De omzet van de pool vastgoedontwikkeling en -beheer omvat de omzet van de pool na aftrek van de omzet van de pool bouw. Aangezien er een vertraging bestaat tussen de bouw en de verkoop door de pool vastgoedontwikkeling en -beheer, wordt het intern gegenereerde omzetcijfer gestockeerd en vervolgens gedetacheerd op het moment van de verkoop. Het verschil tussen deze twee effecten is opgenomen in deze rubriek. De omzet gerealiseerd door de verkoop van goederen voor 2009 bedraagt 7.375,0 duizend EUR (2008: 7.482,9 duizend EUR). Het betreft de verkopen gerealiseerd door het filiaal Voltis.
Page 21.
GECONSOLIDEERDE BALANS
Per 30 december 2009
Bouw
Vastgoedontwikkeling en beheer
(duizend euro) ACTIVA Positieve consolidatieverschillen
Multitechnieken
Baggerwerken en milieu
PPPconcessies
Holding en eliminaties
InterTotaal segmenten geconsolideerd eliminaties
911
77
16.965
7.838
0
0
0
25.791
Materiële vaste activa Niet-courante leningen aan geconsolideerde vennootschappen van de groep Andere niet-courante financiële activa Andere rubrieken van activa niet-courante
26.800 31.729
1.662 0
11.666 0
553.586 0
6.490 0
654 50.694
(82.423)
600.858 0
676
6.995
47
3.285
1.446
3.415
(1.040)
14.824
2.541
5.876
3.412
8.439
12.107
155.428
(148.754)
39.049
Voorraden Geldmiddelen en kasequivalenten Interne kaspositie – Cash pooling – activa Andere financiële courante activa – vennootschappen van de groep Andere rubrieken van activa courante
20.648 68.333
117.090 6.882
3.643 2.025
5.032 67.312
0 1.668
647 24.326
0 0
147.060 170.546
74.089
669
14.625
0
0
116.482
(205.865)
0
0
0
0
0
0
0
0
0 712.684
361.847
40.382
63.250
257.675
3.273
28.026
(41.769)
Totale activa
587.574
179.633
115.633
903.167
24.984
379.672
(479.851)
1.710.812
33.228
27.449
51.711
278.523
3.832
172.642
(143.614)
423.771
1.851
11.443
3.684
172.104
1.050
39.000
(1.040)
228.092
50.680
76
0
0
0
31.667
(82.423)
0
30.141
11.500
830
20.524
1.959
493
(5.140)
60.307
5.656
11.671
1.832
74.382
911
86
0
94.538
21.895
75.957
8.368
10.262
89.383
(205.865)
0
444.123
41.537
49.208
357.634
6.970
46.401
(41.769)
904.104
587.574
179.633
115.633
903.167
24.984
379.672
(479.851)
1.710.812
PASSIVA Eigen vermogen Langlopende financiële verplichtingen Niet-courante leningen aan geconsolideerde vennootschappen van de groep Andere rubrieken van passiva – niet courante Kortlopende financiële verplichtingen Interne kaspositie – Cash pooling – passiva Andere rubrieken van passiva courante Totaal eigen vermogen en verplichtingen
Page 22.
Per 31 december 2008
Bouw
(duizend euro) ACTIVA Positieve consolidatieverschillen
Vastgoedontwikkeling en beheer
Multitechnieken
Baggerwerken en milieu
PPPconcessies
130
16.889
7.253
21.179 20.974
795
11.769
462.627
15.391
9.532
1.066
10.264
Voorraden Geldmiddelen en kasequivalenten Interne kaspositie – Cash pooling – activa Andere financiële courante activa – vennootschappen van de groep Andere rubrieken van activa courante
12.677 78.093
105.501 8.287
2.880 3.621
5.449 73.083
70.069
10.425
10.150
353.784
37.145
53.202
330.126
Totale activa
575.812
171.815
99.577
29.876
30.762
2.327
9.809
33.900
25.673
30.060
2.058
896
18.367
17297
908
7.603
1.141
102.332
390
31.972
55.353
2.016
446.769
40.557
42.472
366.137
575.812
171.815
99.577
888.802
Langlopende financiële verplichtingen Niet-courante leningen aan geconsolideerde vennootschappen van de groep Andere rubrieken van passiva niet-courante Kortlopende financiële verplichtingen Interne kaspositie – Cash pooling – passiva Andere rubrieken van activa courante Totaal eigen vermogen en verplichtingen
Totaal Intersegmenten geconsolideerd eliminaties
27.917
3.645
Materiële vaste activa Niet-courante leningen aan geconsolideerde vennootschappen van de groep Andere rubrieken van activa niet-courante
PASSIVA Eigen vermogen
Holding en eliminaties
2.826 45.299
(66273)
500.844 0
15.988
149.946
(138.207)
63.980
1.617
646 36.463
1.648
89.341
127.153 201.164 0
(179.985)
0 1600
(1.600)
3.051
38.826
(52.971)
763.163
888.802
22.304
364.947
(439.036)
1.684.221
49.094
244.484
(6.130)
160.133
(140.002)
368.217
3.958
157.482
6.591
43.759
223.926
6.701
(66.274)
0
11.492
(469)
79.701
(1.600)
110.774
90.643
(179.984)
0
4.156
52.219
(50.707)
901.603
22.304
364.947
(439.036)
1.684.221
Page 23.
GECONSOLIDEERDE FINANCIERINGSTABEL
per 31 december 2009
Bouw
(duizend euro)
Vastgoedontwikkeling en beheer
Multitechnieken
Baggerwerken en milieu
PPPconcessies
Holding en eliminaties
Totaal geconsolideerd
Kasstromen uit bedrijfsactiviteiten voor wijziging in bedrijfskapitaal
24.258
5.218
7.812
139.371
(1.347)
(1.279)
174.033
Net kasstromen uit (gebruikt in) bedrijfsactiviteiten
10.415
(6.332)
9.331
173.386
9.239
(23.855)
172.184
Kasstromen uit (gebruikt in) investeringsactiviteiten
(12.224)
(428)
(6.296)
(146.439)
(9.187)
(354)
(174.928)
Kasstromen uit (gebruikt in) financieringsactiviteiten
(7.951)
5.355
(4.631)
(31.868)
0
12.071
(27.024)
Netto toename /(afname) in geldmiddelen en kasequivalenten
(9.761)
(1.403)
(1.596)
(4.921)
51
(12.138)
(29.768)
Vastgoedontwikkeling en beheer
Multitechnieken
Baggerwerken en milieu
per 31 december 2008
Bouw
(duizend euro)
PPPconcessies
Holding en eliminaties
Totaal geconsolideerd
Kasstromen uit bedrijfsactiviteiten voor wijziging in bedrijfskapitaal
19.883
10.341
13.739
133.429
7.035
910
185.337
Net kasstromen uit (gebruikt in) bedrijfsactiviteiten
16.598
(8.139)
12.512
151.035
(473)
(16.668)
154.865
Kasstromen uit (gebruikt in) investeringsactiviteiten
(6.367)
512
(11.700)
(144.551)
(3.708)
(2.910)
(168.724)
Kasstromen uit (gebruikt in) financieringsactiviteiten
(9.549)
11.434
(622)
17.672
3.657
50.918
73.510
679
3.807
190
24.156
(523)
31.341
59.650
Netto toename /(afname) in geldmiddelen en kasequivalenten
Kasstromen uit financieringsactiviteiten bevatten bedragen van de cash pooling in verband met de andere segmenten. Een positief bedrag is gelijk aan een gebruik van geldmiddelen in de cash pooling. Deze rubriek wordt eveneens door externe financieringen beïnvloed, met name en hoofdzakelijk in de pool vastgoedontwikkeling en beheer, holding en baggerwerken en milieu. De pool baggerwerken en milieu maakt geen deel uit de cash pooling van de groep CFE.
Page 24.
OVERIGE INFORMATIE
Per 31 december 2009
Bouw
(duizend euro) Afschrijvingen Investeringen Impairments (duizend euro) Per 31 december 2008 Afschrijvingen Investeringen
(7.159) (13.384) (2.733) Bouw
(6.678) (7.777)
Vastgoedontwikkeling en - beheer (60) (980)
Vastgoedontwikkeling en - beheer (184) (305)
Multitechnieken (2.960) (2.483) (1.800) Multitechnieken (2.496) (4.089)
Baggerwerk en milieu (71.059) (163.623)
Baggerwerk en milieu (63.217) (138.028)
PPS Concessies
Holding en eliminaties
(283) (9.187)
(617) (425)
PPS Concessies
Holding en eliminaties
(160) (5.658)
(611) (909)
Totaal geconsolideerd (82.138) (190.082) (4.533) Totaal geconsolideerd (73.346) (156.766)
GEOGRAFISCHE SEGMENTEN
De activiteiten van de groep CFE, zonder DEME, bevinden zich voornamelijk in de Benelux en Centraal-Europa. De materiële vaste activa van de groep CFE, zonder DEME, bevinden zich voornamelijk in België en het Groothertogdom Luxemburg. Bij DEME waar de activiteit voornamelijk wordt uitgeoefend door de vloot welke zich in verschillende maatschappijen bevindt, stemt de juridische lokalisatie van de vloot niet overeen met de plaats waar de activiteit plaatsvindt. Bijgevolg werd er geopteerd om geen detail te geven van de materiële vaste activa per geografisch segment, opgesplitst per vennootschap. Een voorstelling die de geografische sector weergeeft waar de reële activiteit plaatsvindt, is praktisch niet haalbaar.
OMZET
2009
2008
(duizend EUR) België Europa Midden-Oosten Asia Oceanïe Afrika Amerika Totaal geconsolideerd
750.167 429.340 99.977 78.159 48.808 124.592 71.564
818.100 424.022 208.370 87.078 30.394 102.308 58.139
1.602.607
1.728.411
De verdeling van omzet per land is afhankelijk van het land waarin de prestaties zijn uitgevoerd. De groep heeft in 2009 geen inkomsten gegenereerd bij een significante klant die meer dan 10% van de omzet zou bedragen.
Page 25.
5.
VERWERVING EN VERKOPEN VAN DOCHTERONDERNEMINGEN
VERWERVING VOOR DE VERSLAGPERIODE 2009
Reële waarde van activa en passiva van filialen verworven tijdens het jaar (duizend EUR) Reële waarde Vaste activa Voorraden Handels- en overige vorderingen uit operationele activiteiten Andere courante activa Langlopende financiële verplichtingen Handelsschulden en andere verplichtingen voortvloeiend uit operationele activiteiten Kortlopende financiële verplichtingen Fiscale schulden Andere courante verplichtingen Geldmiddelen en kasequivalenten
693 492 3.741 (48) (319) (1.247) (18) (202) (36) 153
Reële waarde van activa en passiva
3.209
Overnameprijs
4.002
Minderheidsbelangen Niet toegewezen consolidatieverschillen Betaalde overnameprijs Geldmiddelen en kasequivalenten verworven Liquiditeitsstroom
(1.082) 1.875 (4.002) 153 (3.849)
De boekwaarden verschillen niet op een betekenisvolle wijze van hun reële waarden. Op 6 februari 2009 hebben Druart NV en Nizet NV, dochtermaatschappijen van CFE volledig het kapitaal, hetzij 1.100 aandelen, van de vennootschap Prodfroid NV verworven. Prodfroid NV is gespecialiseerd in de installatie van airconditionning, industriële en commerciële koelingsystemen. De aanschaffingswaarde bedraagt 336 duizend EUR en werd bepaald op basis van de afsluiting van de rekeningen per 31 december 2008 en betaald op 6 februari 2009. De groep CFE bezit en controleert dus, via haar dochterondernemingen Druart NV en Nizet NV, de tegenwaarde van 62,5% van het kapitaal van deze vennootschap. Deze vennootschap is geconsolideerd volgens de globale methode. Het niet-toegewezen consolidatieverschil (215 duizend euro) is gerechtvaardigd doordat de groep CFE zijn multitechnieken activiteiten uitbreidt. Op 11 september 2009 heeft de groep CFE 64,95% van de aandelen van de vennootschap Elektro Van De Maele aangekocht. Deze vennootschap is actief op het vlak van elektrische installaties (publiek, tertiaire, industriële), HVAC (elektrische deel) en agro-industriële (installaties, optimalisatie en automatisering van stallen). Deze participatie voor een bedrag van 3.666 duizend euro versterkt de pool multitechnieken van CFE door een vestiging in West-Vlaanderen in synergie met de vennootschap VMA te hebben gerealiseerd. De vennootschap is volgens de globale methode geconsolideerd. Het niet-toegewezen consolidatieverschil (1.660 duizend euro) is gerechtvaardigd doordat de groep CFE zijn multitechniek activiteiten uitbreidt. In de veronderstelling dat de hierboven beschreven bedrijfscombinaties zich hadden voorgedaan op 1 januari 2009, zou de impact op de omzet 3.949 duizend euro en op de nettoresultaat 340 duizend euro zijn geweest. De initiale nam van de aanschaffingen op de boeken van de periode werd voorlopige bepaald. Bijgevolg kunnen de reële waarden, die worden op de aangeschafte eventuele activa en passiva toegewezen aan, kunnen nog gemodificeerd worden binnen de 12 maanden vanaf de aanschaffingswaarde. De aanschaffingen van de groep DEME zijn niet gedetailleerd aangezien zij geen bedrijfscombinaties voor de groep CFE zijn. Bovendien heeft de groep CFE een participatie van 25% in Bizerte Cap 3000, een ontwikkelingsproject in concessies van een Marina in Bizerte in Tunesië voor een bedrag van 4.307 duizend euro, na aftrek van verworven geldmiddelen en kasequivalenten verworven. Deze aanschaffing is direct als een kasstroom uit bedrijfsactiviteiten opgenomen.
VERWERVINGEN NA BALANSDATUM
Op 12 februari 2010 heeft CFE 37,5% van de vennootschap Etablissements Druarts NV (« Druart ») aangekocht voor een bedrag van 3.050 duizend euro, die brengt de participatie van de groep naar 100%. Door deze aanschaffing is CFE nu eigenaar van de vennootschap Prodfroid NV waarvan Druart 99,91% van de aandelen bezit. De maatschappijen Druart en Prodfroid zijn al geconsolideerd volgens de globale methode en deze aanschaffing zal geen impact op de netto activa van de groep hebben. VERKOPEN VOOR DE VERSLAGPERIODE 2009
Nihil
Page 26.
TOTAAL RESULTAAT 6.
OPBRENGSTEN UIT AANVERWANTE ACTIVITEITEN EN ANDERE OPERATIONELE KOSTEN
De opbrengsten uit aanverwante activiteiten bedragen 38.979 duizend EUR (2008: 50.614 duizend EUR) en omvatten waardevermeerdering op vaste activa voor 908 duizend EUR (2008: 1.364 duizend EUR), evenals ontvangen huurgelden, doorrekeningen van kosten en andere diverse schadevergoeding voor 28.071 duizend EUR (2008: 49.250 duizend EUR). Deze rubriek neemt met bijna 23% af ten opzichte van vorig jaar. De andere operationele kosten worden als volgt voorgesteld: (duizend EUR)
2009
2008
Diensten en diverse goederen Waardeverminderingen activa - Voorraden - Handelsvorderingen Toevoeging aan de voorzieningen Andere operationele kosten
(217.768)
(241.408)
665 (2.291) (4.398) (1.090)
(742) (3.550) (4.734) (167)
Totaal geconsolideerd
(224.882)
(250.601)
7.
BEZOLDIGINGEN, SOCIALE LASTEN EN PENSIOENEN
(duizend EUR)
2009
2008
Bezoldigingen Verplichte sociale zekerheidsbijdragen Overige personeelskosten Bijdragen pensioenplannen (toegezegde bijdrageregeling) Schuldtoename pensioenplannen (toegezegd pensioenregeling)
(222.884) (60.943) (11.603) (30) (3.314)
(218.137) (62.811) (11.773) (30) (3.227)
Totaal geconsolideerd
(298.774)
(295.978)
Het gemiddeld aantal voltijdse equivalenten voor 2009 bedraagt 5.184 (2008: 5.321). Op 1 januari 2009 bedroeg het aantal voltijdse equivalenten 5.483 en dit aantal bedraagt 5.273 op 31 december 2009.
8.
ANDERE FINANCIËLE OPBRENGSTEN EN KOSTEN
(duizend EUR)
2009
2008
Aanpassingen aan reële waarde Winst/(verlies) gerealiseerde en niet-gerealiseerde wisselresultaten Ontvangen dividenden van niet-geconsolideerde ondernemingen Andere
(831) 86 40 (2.174)
(1.554) (2.218) 177 (1.223)
Totaal geconsolideerd
(2.879)
(4.818)
De evolutie van de winst en verlies wisselresultaten wordt voornamelijk verklaard door de schommelingen van de dollar en de andere vreemde valuta die ermee verbonden zijn.
9.
MINDERHEIDSBELANGEN
Per 31 december 2009 bedraagt het aandeel van de minderheidsbelangen in het resultaat van het boekjaar -255 duizend EUR (2008: -2.893 duizend EUR) en heeft voornamelijk betrekking op DEME (-518 duizend EUR).
Page 27.
10.
BELASTINGEN
2009
GEBOEKT IN DE WINST – EN VERLIESREKENINGEN
2008
(duizend EUR) Actuele belastingen op het resultaat Belastingslast in het huidig boekjaar Overschot/(tekort) voorziening vorige jaren
19.530 179
28.230 19
Totaal actuele belastingskost
19.709
28.249
Latente belastingen Ontstaan en terugname van tijdelijke verschillen Aangewende verliezen van vorige boekjaren Latente belastingen op verliezen huidig boekjaar Latente belastingen op definitief belaste inkomsten
(134) 406 395 (2.914)
(5.201) 452 382
Totaal latente belastingskosten/(opbrengsten)
(2.247)
(4.367)
Totaal belastingskost in de resultatenrekening
17.462
23.882
2009
AANSLUITING EFFECTIEF BELASTINGSTARIEF
2008
(duizend EUR) Winst vóór belastingen
76.822
95.397
Belastingen aan het belastingstarief van 33,99%
26.112
32.425
Fiscaal niet-verrekenbare uitgaven Fiscale impact van niet-verrekenbare opbrengsten Krediet van belasting met invloed op begripsbelangen Andere belastbare opbrengsten Invloed van verschillende belastingtarieven van entiteiten in andere rechtsgebieden Invloed van het gebruik van fiscale verliezen niet opgenomen in voorgaande periodes Fiscale impact van correcties in uitgestelde en actuele belastingen mbt voorgaande periodes Fiscale impact niet erkenning uitgestelde actieve belastinglatentie op verliezen van het jaar Latente belastingen erkend op definitief belaste inkomsten
1.679 (3.405) (8.711) 1.614 (2.429)
2.206 (1.631) (8.728) 1.039 (7.084)
(1.107)
(3.459)
400
(164)
6.223
9.278
Belastingslast en het effectieve belastingstarief voor de periode
17.462 22,7%
(2.914) 23.882 25,0%
De belastingslast bedraagt 17.462 duizend EUR per 31 december 2009 tegen 23.882 duizend EUR einde 2008. Het effectief belastingstarief is 22,7% tegen 25,0% per 31 december 2008. De wijziging van het effectief belastingstarief komt door het feit dat CFE zich aan de benadering heeft aangepast die door zijn dochteronderneming DEME op de erkenningsmethode wordt toegepast met betrekking tot de actieve belastinglatenties op de definitieve belaste opbrengsten afkomstig uit de Europese Unie, ten gevolge van het Cobelfret-arrest en het rondschrijven van 23 juni 2009. Dit heeft geleid tot de erkenning van de actieve belastinglatenties van de dochteronderneming DEME (een impact van 2.914 duizend EUR). Bovendien, het tarief dat lager is dan het theoretische tarief van 33,99% (tarief van de vennootschapsbelasting in België) is voornamelijk te wijten aan de belasting aan een lager tarief van de resultaten van bepaalde dochterondernemingen in het buitenland en het gebruik van eerder niet erkende verliezen. De evolutie in de andere belastende opbrengsten is verklaard door het feit dat de definitieve belastende opbrengsten niet recupereerbaar waren op de winst van het jaar in sommige entiteiten. Actief
GEBOEKTE LATENTE BELASTINGEN
Passief
(duizend EUR) Immateriële vaste activa Personeelsbeloningen Voorzieningen Reële waarde afgeleide instrumenten Overige elementen Fiscale verliezen Bruto latente belastingen actief/passief Waardevermindering op fiscaal overdraagbare verliezen Belastingscompensatie Netto te ontvangen/(te betalen) latente belasting
2009
2008
2009
2008
0 4.848 246 1.785 35.266 65.861 0 108.006 (43.427) (60.980) 3.598
0 4.803 191 6.363 41.107 33.767 0 86.231 (21.717) (55.371) 9.143
(27.838) (41) (6.597) 0 (28.759) (274)
(25.596) (26) (6.255) 0 (28.835) 0
(63.509) 0 60.980 (2.529)
(60.712) 0 55.371 (5.341)
Aftrekbare belastingsverliezen waarop geen actieve belastingslatentie is geboekt bedragen 43.427 duizend EUR. Page 28.
TIJDELIJKE VERSCHILLEN OF FISCALE VERLIEZEN WAAROP GEEN ACTIEVE BELASTINGLATENTIES GEBOEKT ZIJN Er werden geen latente belastingen geboekt in de gevallen waarbij het onwaarschijnlijk is dat er voldoende belastbare winst beschikbaar zal zijn om de fiscale verliezen te kunnen recupereren. LATENTE BELASTINGSOPBRENGSTEN (KOSTEN) RECHTSTREEKS VERWERKT IN HET EIGEN VERMOGEN 2009
(duizend EUR)
2008
Uitgestelde belastingen op het effectief gedeelte van de wijzigingen in reële waarde van de cashflow hedges
892
6.644
Totaal
892
6.644
11.
RESULTAAT PER AANDEEL
Het basisresultaat per aandeel is identiek aan het verwaterd resultaat per aandeel, wegens de afwezigheid van potentiële gewone aandelen met verwateringeffect in omloop. Hij wordt als volgt berekend: RESULTAAT PER AANDEEL (duizend EUR)
2009
Nettoresultaat voor de aandeelhouder Aantal aandelen op afsluiting datum Gewogen gemiddeld aantal aandelen
61.728 13.092.260 13.092.260
69.919 13.092.260 13.092.260
4,71
5,34
Netto-basisresultaat (verwatert) per aandeel (EUR)
2008
BALANS 12.
IMMATERIELE VASTE ACTIVA ANDER DAN POSITIEVE CONSOLIDATIEVERSCHILLEN
Verslagperiode 2009 (duizend EUR) Aanschaffingswaarde Saldo op het einde van het vorige boekjaar Effect van wisselkoersverschillen Aankopen door bedrijfscombinaties Aankopen Verkopen Overdracht naar andere activacategorieën Wijzigingen in de consolidatiekring Saldo op het einde van het boekjaar Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het boekjaar Effect van wisselkoersbewegingen Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingen Aankopen door bedrijfscombinaties Verkopen/Buitengebruikstellingen Overdracht naar andere activa-categorieën Wijzigingen in de consolidatiekring Saldo op het einde van het boekjaar Netto-boekwaarde Per 1 januari 2009 Per 31 december 2009
Brevetten en licenties
Ontwikkelingskosten
Totaal
8.560 (81)
790 (24)
9.350 (105)
302 1.071 (19)
502 (76)
302 1.573 (95)
9.833
1.192
11.025
(2.958) 12 (738)
(464) (9)
(3.422) 12 (747)
(46) 20
71
(46) 91
(3.710)
(402)
(4.112)
5.603 6.122
327 790
5.929 6.913
De totale verwerving van immateriële vaste activa bedraagt 1.573 duizend EUR en omvatten voornamelijk software licenties. De geboekte afschrijvingen op immateriële vaste activa zijn opgenomen in de rubriek ‘Afschrijvingen’ van de geconsolideerde staat van het totaal resultaat. De afschrijvingen op immateriële vaste activa bedragen 747 duizend EUR. Alle immateriële vaste activa welke voldoen aan de definitie van IAS 38 – Immateriële vaste activa werden erkend in de mate dat toekomstige economische voordelen waarschijnlijk zijn. Page 29.
Verslagperiode 2008 (duizend EUR)
Brevetten en licenties
Ontwikkelingskosten
Totaal
Aanschaffingswaarde Saldo op het einde van het vorige boekjaar Effect van wisselkoersbewegingen Aankopen Verkopen/Buitengebruikstellingen Overdracht naar andere activa-categorieën Wijzigingen in de consolidatiekring Saldo op het einde van het boekjaar
6.787 110 1.510 (1.012) 789 376 8.560
452 305 33 790
7.239 110 1.815 (1.012) 789 409 9.350
Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het vorige boekjaar Effect van wisselkoersbewegingen Afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingen Verkopen/Buitengebruikstellingen Overdracht naar andere activa-categorieën Wijzigingen in de consolidatiekring Saldo op het einde van het boekjaar
(2.264) 6 (635) 952 (797) (220) (2.958)
(440) (17) (7) (464)
(2.704) 6 (652) 952 (797) (227) (3.422)
4.523 5.602
12 326
4.535 5.929
Netto-boekwaarde Per 1 januari 2008 Per 31 december 2008
13.
POSITIEVE CONSOLIDATIEVERSCHILLEN
(duizend EUR)
2009
2008
Aanschaffingswaarde Saldo op het einde van het boekjaar Aanschaffingen door bedrijfscombinaties Andere wijzigingen Saldo op het einde van het boekjaar
29.076 2.407 31.483
23.239 5.774 63 29.076
Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het boekjaar Bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het boekjaar
(1.159) (4.533) (5.692)
(1.159) (1.159)
Netto-boekwaarde Per 31 december
25.791
27.917
De niet toegewezen consolidatieverschillen ontstaan uit de gerealiseerde bedrijfscombinaties bij de groep CFE en DEME. Het gaat om de consolidatieverschillen ontstaan uit de verwerving van de vennootschappen Elektro Van de Maele (1.660 duizend EUR), Prodfroid (215 duizend EUR) en gebonden aan de subconsolidatie van de groep DEME (528 duizend EUR). In overeenstemming met standaard IAS 36 – ‘Afwaardering vaste activa’, zijn deze positieve consolidatieverschillen onderworpen geweest aan een waarderingstest per 31 december 2009. De gebruikswaarde van de kasstroomgenererende eenheid (KGE) wordt bepaald door de actualisatie van de gebudgetteerde operationele kasstromen vóór belastingen over een periode van 5 jaar. De KGE zijn bepaald per activiteit. De groep CFE beschouwt de groep DEME als één KGE. De boekhoudingwaarde die door bedrijfscombinaties wordt aangeschaft is aan elke kasstroomgenererende eenheid op een coherente en redelijke manier toegewezen. De actualisatievoet wordt berekend als een gewogen gemiddelde van de interne geëiste rendementscriteria op het eigen vermogen en de momenteel opgelopen financieringskosten. De sensibiliteitvoet werd op de verwachte kasstromen toegepast.
Page 30.
De volgende hypothesen werden weerhouden in de waarderingstest: Activiteit
Netto goodwill 2009
Druart Stevens VMA EVDM Groep Van Wellen Amart Andere Subconsolidatie DEME
1.292 2.682 11.115 1.660 911 292 7.839
Parameters gebruikt in het model met toekomstige kasstromen
2008 3.092 2.682 11.115 2.733 911 73 7.311
Groeivoet
Groeivoet (eindwaarde)
Actualisatievoet
Sensibiliteitvoet
-
0% 0% 2% 0% 0% 0% 0%
7,06% 7,06% 7,06% 7,06% 7,06% 7,06% 7,06%
5% 5% 5% 5% 5% 5% 5%
Afwaardering van het boekjaar
1.800 2.733 -
De groep Van Wellen heeft belangrijke verliezen geleden tijdens het jaar 2009, dit door een gebrek aan activiteit en door de uitvoering van verlieslatende werven. Herstructureringsmaatregelen bestaande uit een verjonging van de directie en uit een afscheiding van de bouw en promotie activiteiten zijn genomen. De vertaling van deze maatregelen in het nieuwe businessplan heeft tot een bijzondere waardevermindering van 2.733 duizend EUR geleid in 2009. De groep Van Wellen is de KasstroomGenererende Eenheid (KGE) die de kleinste identificeerbare activa groep waarvan het onafgebroken gebruik kasstromen genereert die totaal onafhankelijk zijn van kasstromen die door andere activa of groep van activa zijn gegenereerd. Dit KGE ressorteert onder de pool bouw. De groep CFE is van mening dat de manier waarop de directie van de groep Van Wellen de activiteiten van de onderneming beheert of de manier waarop deze directie zijn beslissingen neemt inzake de voortzetting of de overdracht van activa en werkzaamheden van de onderneming in ruime mate onafhankelijk van de directie van andere activa of groep van activa neemt. De waardeverliezen die op het niveau van de KGE worden berekend, werden eerst aan de goodwill toegekend. De recupereerbare waarde van dit KGE is bepaald op basis van de gebruikswaarde volgens de hierboven vermelde modaliteiten. Druart werd geconfronteerd met specifieke moeilijkheden in 2009. Specifieke en noodzakelijke maatregelen om deze situatie te saneren zijn genomen. De vertaling van deze maatregelen in het nieuwe businessplan heeft geleid tot een bijzondere waardevermindering van 1.800 duizend EUR in 2009 genomen. Druart is de KGE die de kleinste identificeerbare activa groep waarvan het onafgebroken gebruik kasstromen genereert die totaal onafhankelijk zijn van kasstromen die door andere activa of groep van activa zijn gegenereerd. Dit KGE ressorteert onder de pool multitechnieken. De groep CFE is van mening dat de manier waarop de directie van Druart de activiteiten van onderneming beheert of de manier waarop deze directie zijn beslissingen neemt inzake de voortzetting of de overdracht van activa en werkzaamheden van de onderneming in ruime mate onafhankelijk van de directie van het andere activa of groep van activa neemt. De waardeverliezen die op het niveau van de KGE worden berekend, werden eerst aan goodwill toegekend. De recupereerbare waarde van dit KGE is op bepaald basis van de gebruikswaarde volgens de hierboven vermelde modaliteiten.
Page 31.
14.
MATERIËLE VASTE ACTIVA
Voor de verslagperiode 2009 (duizend EUR)
Aanschaffingswaarde Per einde van de vorige verslagperiode Effect van wisselkoersverschillen Aankopen door bedrijfscombinaties Aankopen Overdracht naar andere activa-categorieën Verkopen Wijziging in consolidatiekring Saldo op het einde van het boekjaar Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het vorig boekjaar Effect van wisselkoersbewegingen Afschrijvingen verworven via bedrijfscombinaties Afschrijvingen Overdracht naar andere activa-categorieën Verkopen Wijziging in consolidatiekring Saldo op het einde van het boekjaar Netto-boekwaarde Per 1 januari 2009 Per 31 december 2009
Terreinen en gebouwen
Installaties, machines en uitrusting
Meubilair en rollend materieel
Overige materiële vaste activa
-
Activa in aanbouw
Totaal
36.072 (149) 81 1.514
876.584 (982) 352 74.566
43.162 (91) 750 3.993
(25) (167)
61.091 (19.442)
(181) (2.645)
37.326
992.169
44.988
(18.986) (71) (15) (1.442)
(477.252) 388 (258) (75.486)
(32.844) 101 (473) (4.460)
(529.082) 418 (746) (81.388)
25
(27) 13.572
145 2.211
143 15.783
(20.489)
(539.063)
(35.320)
-
-
(594.872)
17.086 16.837
399.332 453.106
10.318 9.668
-
74.108 121.247
500.844 600.858
-
74.108 353 108.443
1.029.926 (869) 1.183 188.516
(61.028) (629)
(143) (22.883)
121.247
1.195.730
Per 31 december 2009 bedragen de aankopen van materiële vaste activa 188.516 duizend EUR en hebben voornamelijk betrekking op DEME (162.797 duizend EUR). Deze kaderen in de uitvoering van het meerjaren investeringsplan waarvan de reeds gecontracteerde toekomstige investeringen 148 miljoen EUR bedragen. De uitbetaling die met 2009 overeenstemt, bedraagt 176.342 duizend EUR. De investeringen per 31 december 2009 zijn met 33.565 duizend EUR gestegen in vergelijking met december 2008. Dit is voornamelijk in verband met DEME. De investeringen van DEME voor onderhoud (specifieke bestanddelen) bedragen 20.448 duizend EUR. De materiële vast activa die een garantie voor bepaalde leningen vormen, bedragen 146.447 duizend EUR (2008: 131.891 duizend EUR) Voor de verslagperiode 2008 (duizend EUR)
Aanschaffingswaarde Per einde van de vorige verslagperiode Effect van wisselkoersverschillen Aankopen verworven via bedrijfscombinaties Aankopen Overdracht naar andere activa-categorieën Verkopen/Buitengebruikstellingen Wijzigingen in de consolidatiekring Saldo op het einde van het boekjaar Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Saldo op het einde van het vorig boekjaar Effect van wisselkoersverschillen Afschrijvingen verworven via bedrijfscombinaties Afschrijvingen Overdracht naar andere activa-categorieën Verkopen/Buitengebruikstellingen Wijzigingen in de consolidatiekring Saldo op het einde van het boekjaar Netto boekwaarde Per 1 januari 2008 Per 31 december 2008
Terreinen en gebouwen
Installaties, machines en uitrusting
Meubilair en rollend materieel
31.721 (533) 2.758 1.742 266 (522) 640 36.072
788.592 1.546 3.595 81.005 25.705 (23.903) 44 876.584
37.098 (166) 2.648 5.686 182 (2.286)
(18.037) 70 (57) (1.331) 101 262 6 (18.986) 13.684 17.086
Overige materiële vaste activa
6.344
Activa in aanbouw
Totaal
24.687 460
888.442 1.307 9.001 154.951 2.252 (26.711) 684 1.029.926
(6.344)
66.518 (17.557)
43.162
-
74.108
(425.843) (1.069) (2.169) (67.130) (3.747) 22.706
(28.887) 138 (2.077) (4.226) 90 2.118
(1.590)
0
(477.252)
(32.844)
(474.357) (861) (4.303) (72.687) (1.966) 25.086 6 (529.082)
362.749 399.332
8.211 10.318
24.687 74.108
414.085 500.844
1.590
4.754 -
Page 32.
15.
VASTGOEDBELEGGINGEN
(duizend EUR)
Aanschaffingswaarde
Netto-boekwaarde op 1 januari 2009 Wisselkoerseffecten Afschrijvingen en waardeverminderingen Aanschaffing Verkopen Overdracht tussen vastgoedbeleggingen, vastgoed in voorraad, en vastgoed gebruikt door de eigenaar Netto-boekwaarde op 31 december 2009
Afschrijvingen
Netto-boekwaarde
12.368
(6.713)
5.655
(76)
(4) (3) -
(80) (3) 8.261 (527) -
(6.720)
13.306
8.261 (527) 20.026
Op 31 december 2009 bedraagt de boekwaarde van de vastgoedbeleggingen op de balans 13.306 duizend EUR (2008: 5.655 duizend EUR) terwijl de geschatte reële waarde 13.223 duizend EUR bedraagt (2008: 5.572 duizend EUR). De aanschaffingen bedragen 8.261 duizend EUR en bestaan uit activa verbonden met het concessieproject aan de haven van Bizerte (+ 5.619 duizend EUR) alsook door het project “The Gallery” in Hongarije (+ 2.642 duizend EUR). De vastgoedbeleggingen worden afgeschreven conform dezelfde regels als de materiële vaste activa. Er zijn geen elementen in de resultaatrekening met betrekking tot vastgoedbeleggingen. CFE heeft een investeringsverplichting van 7 miljoen EUR. (duizend EUR)
Aanschaffingswaarde
Afschrijvingen
Netto-boekwaarde
Netto-boekwaarde op 1 januari 2008
24.696
(10.382)
14.314
Wijzigingen in de consolidatiekring Afschrijvingen en waardeverminderingen Aanschaffing Verkopen Overdracht tussen vastgoedbeleggingen, vastgoed in voorraad, en vastgoed gebruikt door de eigenaar Netto-boekwaarde op 31 december 2008
(8.605) (1.215) (2.508)
1.987 (7) 1.689
(6.618) (7) (1.215) (819)
12.368
(6.713)
5.655
16.
INVESTERINGEN IN ONDERNEMINGEN GECONSOLIDEERD VOLGENS DE VERMOGENSMUTATIE-METHODE EN GEZAMENLIJK GECONTROLEERD
ONDERNEMINGEN GECONSOLIDEERD VOLGENS DE VERMOGENSMUTATIEMETHODE
Het aandeel in de ondernemingen geconsolideerd wordt als volgt weergegeven: (duizend EUR) Saldo op het einde van het vorige boekjaar Wijziging in boekhoudingprincipes Herwerkt saldo vorige verslagperiode Aanschaffingen en overdrachten Aandeel in het resultaat na belastingen en minderheidsbelangen Kapitaalvermindering Dividenden Saldo op het einde van de verslagperiode Goodwill opgenomen in de deelneming in ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatie methode
2009
2008 5.831 15 5.846 1.088 2.623 (91) (1.034)
8.902 (2.144) 6.758 1.297 (1.648) (576)
8.432
5.831
126
126
Alle entiteiten waarin de groep CFE een betekenisvolle invloed heeft, zijn boekhoudkundig verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode. De groep CFE beschikt niet over ondernemingen geconsolideerd volgens de vermogensmutatiemethode welke op een publieke markt genoteerd zijn. De consolidatie van de vennootschap Locorail NV volgens de vermogensmutatiemethode verschijnt niet in bovenstaande tabel, daar de waarde van de participatie tot nul werd herleid.
Page 33.
De samengevoegde financiële staten van deze entiteiten zien er als volgt uit: (duizend EUR) Totale activa Totale verplichtingen Netto-actief
2009 433.761 446.733 (12.972)
123.866 123.688 178
(5.319)
(1.271)
225.356 3.128
87.327 3.960
2.623
1.297
Aandeel van CFE in het netto-actief Opbrengsten Netto resultaat van het boekjaar
2008
Aandeel in de netto resultaat van het boekjaar
De evolutie van het netto-actief wordt in belangrijke mate verklaard door de gewijzigde consolidatiemethode van Locorail. De stijging van het totaal actief wordt voornamelijk door de wijziging van financiële vorderingen volgens de "financial asset model" in de "special purposes companies" Locorail en Coentunnel Company verklaard.
GEZAMENLIJK GECONTROLEERD ONDERNEMINGEN
De groep CFE rapporteert zijn belangen in de gezamenlijk gecontroleerde ondernemingen (met inbegrip van tijdelijke handelsvennootschappen) gebruik makend van de lijn per lijn rapportering van de proportionele consolidatiemethode. De gecumuleerde belangen van de groep CFE in joint ventures in zijn geconsolideerde financiële staten verhouden zich als volgt: (duizend EUR)
2009
2008
Vaste activa Vlottende activa
515.636 524.390
476.228 678.225
Niet-courante verplichtingen Kortlopende verplichtingen
470.959 569.067
474.150 680.304
Opbrengsten uit operationele activiteiten
950.592
1.022.285
(866.423)
(928.227)
Kosten uit operationele activiteiten
De meest betekenisvolle gezamenlijk gecontroleerde entiteiten zijn gedetailleerde in toelichting 34. Eigen vermogen van deze entiteiten worden in de rubriek ‘totaal niet-courante passiva’ genomen en bedragen 225,9 miljoen EUR. Bovendien heeft de groep CFE voor de uitvoering van bepaalde werven samen met partners tijdelijke handelsvennootschappen opgericht. De meest betekenisvolle zijn THV Dialink, THV Locobouw en Coentunnel Construction VOF.
17.
ANDERE NIET-COURANTE FINANCIËLE ACTIVA
De andere niet-courante financiële activa omvatten namelijk het niet-elimineerde deel van de achtergestelde leningen verstrekt in projecten. De andere niet-courante financiële activa bedragen 14.824 duizend EUR per 31 december 2009 (2008: 14.881 duizend EUR). (duizend EUR)
2009
2008
Saldo op het einde van het vorige boekjaar Wijziging in de consolidatiekring Aanschaffingen Verkopen en overdrachten Waardeverminderingen Wijzigingen in consolidatiekring Effect van wisselkoersbewegingen
14.881 (4.510) 10.488 (6.409) 369 7 (2)
6.870 10.118 (1.405) (694) (8)
Saldo op het einde van het boekjaar
14.824
14.881
Het saldo van andere niet-courante financiële activa is in geringe daling in vergelijking met december 2008 (-57 duizend EUR). Deze volgt door een vermindering van 4.510 duizend EUR, te wijten aan de verandering in de consolidatiemethode van Locorail gecompenseerd door een netto stijging van andere niet-courante financiële activa namelijk bij de pool vastgoedontwikkeling en beheer en bij de Holding. De groep CFE bezit geen investeringen beschikbaar voor verkoop welke genoteerd zijn op een publieke markt.
Page 34.
18.
ANDERE NIET-COURANTE ACTIVA
Per 31 december 2009 bedragen de andere niet-courante activa 6.774 duizend EUR en omvatten niet-courante vorderingen die als volgt zijn samengesteld: (duizend EUR)
2009
2008
Lange termijnvordering - Forem Niet-courante vordering - Materniteit Salzinnes Andere niet-courante activa
2.323 4.451
2.826 13.165 6.542
Totaal geconsolideerd
6.774
22.533
19.
ONDERHANDEN PROJECTEN IN OPDRACHT VAN DERDEN
Het bedrag van de opgelopen kosten verhoogt met de geboekte winsten en verminderd met de geboekte verliezen alsook de tussentijdse facturatie is bepaald werf per werf. (duizend EUR)
2009
2008
2007
Opgelopen kosten uit onderhanden projecten Kosten uit onderhanden projecten verhoogd met gerealiseerde winsten tot de periode
1.355.717 1.382.705
1.877.660 1.938.467
1.334.096 1.374.464
Tussentijdse facturatie
1.358.454
1.913.856
1.359.261
Verschuldigde bedragen door klanten Verschuldigde bedragen aan klanten
50.222 (25.971)
70.547 (45.936)
53.761 (38.558)
Ontvangen voorschotten uit onderhanden projecten in opdracht van derden
(65.826)
(43.114)
(55.322)
De “ontvangen voorschotten uit onderhanden projecten in opdracht van derden” zijn weergegeven in de rubriek « andere courante verplichtingen ». De stijging is voornamelijk verklaard door de ontvangen voorschotten in verband met contracten in het segment baggerwerken en milieu. De “verschuldigde bedragen door klanten” en “verschuldigde bedragen aan klanten” omvatten het nog niet gefactureerde deel van de posten “Handels & overige vorderingen uit operationele activiteiten” en “Handelsschulden en andere verplichtingen voortvloeiend uit operationele activiteiten” van de balans. Bovendien, omvatten deze rubrieken de “overige courante activa” en “andere courante verplichtingen” in verband met de werven in uitvoering. De toename van de rubriek “verschuldigde bedragen door klanten” komt voornamelijk uit de verbetering van de behoefte van bedrijfskapitaal bij DEME Momenteel is de groep CFE in onderhandeling met een klant ten einde een akkoord te bereiken met betrekking tot de door CFE gevraagde recuperatie van meerkosten en de mogelijke toepassing van boeteclausules door de klant met betrekking tot een belangrijke werf in Luxemburg. Rekening houdend met de onzekerheid rond de onderhandelingen en met betrekking tot de lasten en opbrengsten die eruit kunnen voortvloeien, werd er noch een voorziening, noch een bijkomende opbrengst genomen op deze werf. Niettemin, is de groep CFE, gebaseerd op de huidige informatie, van mening dat het risico van een additionele kasuitgave zeer zwak is.
20.
VOORRADEN
Per 31 december 2009 bedragen de voorraden 147.060 duizend EUR (2008: 127.153 duizend EUR) en zijn als volgt samengesteld: (duizend EUR)
2009
2008
Grond- en hulpstoffen Waardeverminderingen op voorraad grond– en hulpstoffen Gereed product en goederen bestemd voor verkoop Waarverminderingen op voorraad eindproducten
13.319 (725) 136.758 (2.292)
16.774 (725) 114.061 (2.957)
Voorraad
147.060
127.153
De evolutie van de rubriek grond– en hulpstoffen wordt enerzijds verklaard door de opname in de consolidatiekring van Prodfroid en anderzijds door de evolutie van voorraden in Nederland. Per 31 december 2009 werden geen waardeverminderingen op voorraad grond– en hulpstoffen geboekt. De evolutie van de rubriek “voorraden eindproducten” (+ 22.697 duizend EUR) wordt vooral door de evolutie van de voorraad ten gevolge van de uitvoering van projecten betreffende vastgoedontwikkelingen (Amca, La Réserve Promotions, Uccle Calevoet, Barbarahof en South City Offices) verklaard. Per 31 december 2009 werden 665 duizend EUR aan waardeverminderingen op “voorraden eindproducten” teruggenomen. Dit ingevolge de vermindering van het risico op verschillende projecten. Page 35.
Er is voor 60.174 duizend EUR voorraad bezwaard met garanties (2008: 98.187 duizend EUR). Dit bedrag bestaat uit hypothecaire mandaten voor 58.242 duizend EUR als voor hypothecaire inschrijvingen en waarborgen voor 1.932 duizend EUR. Deze hypothecaire mandaten zijn toegestaan door hierop gewijde vennootschappen en slaan op het volledige project.
21.
HANDELS- EN OVERIGE VORDERINGEN EN SCHULDEN UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN
(duizend EUR)
2009
2008
Handelsvorderingen Min : provisie voor dubieuze debiteuren
543.585 (9.621)
609.818 (7.330)
Netto-handelsvorderingen
533.964
602.488
Vorderingen gelinkt aan onderhanden projecten
140.363
107.974
Totaal geconsolideerd
674.327
710.462
38.148
36.828
Handels- en overige schulden uit operationele activiteiten Andere courante verplichtingen
548.172 271.073
542.630 249.620
Totaal geconsolideerd
819.245
792.250
(106.770)
(44.960)
Andere courante activa
Netto saldo van de handels- vorderingen en schulden Wij verwijzen naar de toelichting 27 voor de analyse van het krediet risico.
De verbetering van het netto saldo van de handelsvorderingen en schulden is voornamelijk te verklaren door ontvangen voorschotten en door de afwezigheid van termijnstaatcontracten in de pool baggerwerken en milieu. De pool bouw heeft eveneens op een positieve manier aan de verbetering van deze rubriek bijgedragen.
22.
GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN
(duizend EUR) Opvraagbare bankdeposito’s op ten hoogste 3 maanden Kas en Geldmiddelen Geldmiddelen en kasequivalenten
2009
2008 91.853 78.693
122.038 79.126
170.546
201.164
De bank deposito’s op korte termijn betreffen beleggingen bij financiële instellingen met een duurtijd van minder dan 3 maanden. De variabele vergoeding van deze beleggingen zijn voornamelijk gelinkt aan de Euribor of Eonia.
23.
SUBSIDIES
De groep CFE heeft 1.453 duizend EUR als subsidies gekregen. Dat betreft subsidies die door DHB (1.237 duizend EUR) en BPI (216 duizend EUR) werden ontvangen. Deze laatste voor het project Gouden Boom. Deze subsidies zijn in de rubriek “andere courante passiva” geboekt voor het deel dat nog niet in resultaat werd erkend.
24.
PERSONEELSVOORDELEN
De groep CFE draagt bij tot pensioenplannen en brugpensioenplannen in verschillende landen waar de groep actief is. Deze beloningen worden alle verwerkt volgens IAS 19 en worden behandeld als voorzorgsplannen bij opruststelling. Per 31 december 2009 bedraagt de netto verplichting van de groep CFE voor de voorzorgsplannen bij opruststelling: 14.201 duizend EUR (2008: 14.457 duizend EUR). Deze bedragen zijn weergegeven in de rubriek ‘Personeelsvoordelen’. Deze rubriek omvat eveneens een provisie van 3.553 duizend EUR (2008: 2.846 duizend EUR) op niveau van de groep DEME voor betalingen in aandelen. Deze plannen worden beschouwd als ‘cash based’. Deze rubriek omvat ook andere personeelsvoordelen voor 682 duizend EUR (2008: 704 duizend EUR).
Page 36.
Schulden met betrekking tot toegezegde pensioenregelingen en brugpensioenen
(duizend EUR)
Toegezegde pensioenregelingen 2009
Contante waarde van toegekende pensioenrechten waartegenover beleggingen worden aangehouden Reële waarde van de pensioenfondsen Netto-contante waarde van toegekende pensioenrechten waar tegenover beleggingen worden aangehouden Contante waarde van toegekende pensioenrechten waar tegenover geen beleggingen worden aangehouden Contante waarde van de netto-verplichtingen
Brugpensioenen 2009
Toegezegde pensioenregelingen 2008
(63.078)
(56.558)
52.017 (11.061)
47.554 (9.004)
(2.365)
(847)
(1.597)
(13.426)
(10.601)
(93)
(2.665)
Actuariële winst/(verlies) niet erkent
Brugpensioenen 2008
(1.191)
Netto-activa/(passiva) geboekt in de balans
(13.519)
(847)
(13.266)
(1.191)
Schuld geboekt in de balans
(13.519)
(847)
(13.266)
(1.191)
Bewegingen in de netto-schuld geboekt in de balans voor de toegezegde pensioenregelingen en brugpensioenen (duizend EUR) Netto vordering/(schuld) per 1 januari Fusie/aanschaffing van plannen Wijzigingen in de consolidatiekring Betaalde bijdragen Kosten geboekt in de resultatenrekening Netto-vordering/(schuld) per 31 december
2009
2009
(13.266)
2008
(1.191)
(13.006)
344 (847)
(1.193) (17) 4.753 (3.803) (13.266)
(5) 5.003 (5.251) (13.519)
2008 (1.305) (16) 130 (1.191)
Netto periodieke pensioenkost geboekt in de resultatenrekening (duizend EUR) Toename in contante waarde van toegekende pensioenrechten Intrestkost met betrekking tot pensioenverplichtingen Verwachte opbrengst pensioenfondsen Actuariële winsten/(verliezen) Andere
2009
2008
3.314 3.247 (1.867) 537 (171)
3.227 2.937 (1.778) (491) 284
5.060
4.179
Totaal
De netto periodieke pensioenkost voor de verslagperiode is opgenomen in de volgende rubrieken van de geconsolideerde staat van het totaal resultaat: ‘Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen’. De vorderingen van het plan omvatten de financiële derivaten niet eigen aan de groep CFE noch een gebouw bezet door die beleggingen of een andere gebruikt door de groep CFE. Bewegingen in de contante waarde van de toegezegde pensioenregelingen: (duizend EUR) Contante waarde van toegekende pensioenrechten op 1 januari Kosten van de diensten Intrestkost met betrekking tot pensioenverplichtingen Betaalde bijdragen Actuariële winsten/(verliezen) Contributie van medewerkers Overdrachten in/out Contante waarde van toegekende pensioenrechten op 31 december
2009 58.155 3.314 3.247 (2.948) 93 693 524 63.078
2008 53.092 3.227 2.938 (3.537) (537) 627 2.345 58.155
Page 37.
Bewegingen in de reële waarde van de vorderingen van het plan: 2009
(duizend EUR) Reële waarde van de vorderingen op 1 januari Verwacht rendement Bijdrage van de werkgever Bijdrage van de werknemer Betaalde bijdragen Overdracht in/out Actuariële winsten/(verliezen) Reële waarde van de vorderingen op 31 december
2008
47.555 1.407 5.003 693 (2.640) 0 0 52.018
43.177 1.779 4.558 627 (3.342) 1.458 (702) 47.555
Voornaamste actuariële veronderstellingen op balansdatum (uitgedrukt als gewogen gemiddelden): 2009 Discontovoet per 31 december Verwachte opbrengst fondsbeleggingen per 31 december Toekomstige loonsverhogingen
2008
5,10% 5,60% 3,95% 3,96% 3,90% < 60 jaar 3,90% < 60 jaar en 1,90% > 60 jaar en 1,90% > 60 jaar 1,90% 2%
Niveau van inflatie
De discontovoet eind 2009 is lager dan eind 2008. Dit wordt verklaard door de evolutie van de rentevoeten op de financiële markten. De sensibiliteitsanalyse toont aan dat een stijging van de discontovoet met 25 basispunten de contante waarde van toegekende pensioenrechten met 2,4% en de toename in contante waarde van toegekende pensioenrechten met 2,7% doet dalen. Dit analyse toont aan dat en stijging van de inflatie met 25 basispunten zou de contante waarde van de verplichtingen met 1,6% en de dienstkosten met 2,2% stijgen. Verwachte kasstromen Bijdrage van de wergever 2010 Bijdrage van de werkenemer 2010 Bijdragen te betalen 2010 Bijdragen te betalen 2011 Bijdragen te betalen 2012 Bijdragen te betalen 2013 Bijdragen te betalen 2014 Bijdragen te betalen 2015 à 2019
25.
5.027 731 6.214 3.967 2.991 4.674 5.126 27.967
ANDERE VOORZIENINGEN DAN PERSONEELSVOORDELEN
Per 31 december bedragen deze voorzieningen 56.104duizend EUR, een toename van 3.757 duizend EUR ten opzichte van 2008 (52.347 duizend EUR). (duizend EUR)
Verliezen einde werf
Diensten na verkoop
Herwerkt saldo vorige verslagperiode Wisselkoerseffecten Actualisatie Overdrachten van een rubriek naar anderen Toevoegingen Voorzieningen: bestedingen Voorzieningen: terugnemingen
18.572 33
7.685 (33)
(1.774) 11.923 (8.799) (1.065)
(116) 1.845 (855)
Per einde van de verslagperiode
18.890
8.526
Voorzieningen binnen de normale operationele cyclus Voorzieningen die niet vallen binnen de normale operationele cyclus
Andere courante 23.896 66 9 2.080 4.620 (3.958) (323) 26.390
Andere nietcourante 2.194 (239) 1.846 (1.503) 2.298
Totaal 52.347 66 9 (49) 20.234 (15.115) (1.388) 56.104
53.806 2.298
De voorziening voor verliezen einde werf is met 318 duizend EUR verhoogd en bedraagt 18.890 duizend EUR eind 2009. De voorzieningen voor verliezen einde werf worden in de boeken opgenomen wanneer de verwachte economische opbrengsten van deze contracten lager zijn dan de onvermijdelijke kosten welke voortvloeien uit de verplichtingen van deze contracten. De bestedingen van de verliezen einde werf zijn te wijten aan de uitvoering van desbetreffende contracten. De voorziening voor na-verkoop diensten is met 841 duizend EUR verhoogd en bedraagt 8.526 duizend EUR eind 2009. De evolutie einde 2009 wordt verklaard door de toevoegingen en/of terugnemingen van voorzieningen geboekt in verband met tienjarige garanties. De andere courante voorzieningen verhogen met 2.494 duizend EUR en bedragen 26.390 duizend EUR einde 2009. Deze omvatten voorzieningen voor klantengeschillen (7.422 duizend EUR) en in het bijzonder een voorziening voor risico’s op een belangrijke werf in Luxemburg, voorzieningen voor uit te voeren werken (1.476 duizend EUR), voorzieningen voor sociale risico’s (67 duizend EUR) alsook andere courante risico’s (17.425 duizend EUR). Page 38.
Daar de onderhandelingen met de klanten nog lopen, kunnen we geen verdere informatie verstrekken omtrent de weerhouden assumpties, noch over het moment van waarschijnlijke kasuitgaven. De andere niet-courante risico’s omvatten de voorzieningen voor herstructurering en andere risico’s niet verbonden met de operationele cyclus van de lopende werven. Een voorziening voor herstructurering van 900 duizend EUR werd bij een buitenlands filiaal aangelegd.
26. 26.1.
INFORMATIE BETREFFENDE NETTO FINANCIËLE SCHULD
De netto financiële schuld, zoals bepaald door de groep, analyseert zich als volgt: Niet-courante
31/12/2009 Courante
Totaal
Niet-courante
31/12/2008 Courante
Totaal
Bankleningen en andere financiële schulden Trekkingen op kredietlijnen
(170.814)
(51.302)
(222.116)
(151.791)
(49.348)
(201.139)
(38.861)
(50.341)
Leningen mbt financiële leasingovereenkomsten Totaal van de langlopende financiële schuld
(18.417)
(4.995)
(23.412)
(21.785)
(5.946)
(27.732)
(228.092)
(56.297)
(284.389)
(223.917)
(55.294)
(279.211)
-
(38.455)
(38.455)
(55.480)
(55.480)
Kasequivalenten
-
91.853
91.853
122.038
122.038
Beschikbare middelen
-
78.693
78.693
79.126
79.126
Totaal van de kortlopende netto financiële schuld (of beschikbare middelen) Totaal van de netto financiële schuld
-
132.091
132.091
145.684
145.684
(228.082)
75.794
(152.298)
(223.917)
90.390
(133.527)
(3.909)
(2.652)
(6.561)
(17.053)
(3.574)
(20.627)
Duizend EUR
Langlopende financiële aandeel korte termijn
schuld
Financiële derivaten Intrestindekking
26.2.
(38.861)
–
–
(50.341)
Tijdschema van de financiële schulden Vervalend binnen het jaar
Duizend EUR
Vervalend tussen 1 en 2 jaar
Vervalend tussen 2 en 3 jaar
Vervalend tussen 3 en 5 jaar
Vervalend tussen 5 en 10 jaar
Vervalend meer dan 10 jaar
Totaal
(78.832)
(18.153)
(26.277)
(47.499)
(53)
(222.116)
(16.191)
(22.670)
-
-
-
(38.861)
Bankleningen en andere financiële schulden Trekkingen op kredietlijnen
(51.302)
Leningen mbt financiële leasingovereenkomsten Totaal van de langlopende financiële schuld
(4.995)
(3.646)
(2.962)
(2.474)
(7.363)
(1.972)
(23.412)
(56.297)
(98.669)
(43.785)
(28.751)
(54.862)
(2.025)
(284.389)
(38.455)
-
-
-
-
-
(38.455)
Kasequivalenten
91.853
-
-
-
-
-
91.853
Beschikbare middelen
78.693
-
-
-
-
-
78.693
Totaal van de kortlopende financiële netto schuld
132.091
-
-
-
-
-
132.091
Totaal van de financiële netto schuld
75.794
(98.669)
(43.785)
(28.751)
(54.862)
(2.025)
(152.298)
Langlopende financiële aandeel korte termijn
schuld
–
De huidige waarde van de verplichtingen betreffende leasingovereenkomsten bedraagt 4.995 duizend EUR (2008 : 5.946 duizend EUR). Deze financiële leasingovereenkomsten betreffen hoofdzakelijk DEME en het gebouw van de dochtermaatschappij Stevens NV. 26.3.
Kredietlijnen en termijnbankleningen
De groep CFE (behalve DEME) beschikt op 31 december 2009 over een niet gebruikte kredietlijn (‘gesyndiceerd krediet‘ ondertekend in april 2008) van 100 miljoen EUR die in april 2013 vervalt. Page 39.
Bovendien beschikt de groep CFE op 31 december 2009 over bevestigde bankkredietlijnen van 2,5 miljoen EUR. Op 31 december werden deze lijnen niet gebruikt. Betreffende de financiering van de bouw van de spoorweglijn tussen Zaventem en Antwerpen, heeft de groep CFE een ‘revolver’ kredietlijn van 40 miljoen EUR verkregen waarvan 39 miljoen EUR werd aangewend eind 2009. De bankleningen en andere financiële schulden betreffen hoofdzakelijk DEME of kredieten van vastgoedprojecten en zijn zonder verhaal op CFE. 26.4.
Financiële voorwaarden (convenants)
Het gesyndiceerd krediet bij het Internationaal Coordinatiecentrum van CFE is onderworpen aan welbepaalde voorwaarden (convenants) die rekening houden met onder andere het eigen vermogen en de relatie van deze met de schuldpositie en de gegenereerde cashflow. De voorwaarden (convenants) werden integraal gerespecteerd.
27. 27.1.
INFORMATIE BETREFFENDE HET BEHEER VAN DE FINANCIËLE RISICO’S
Intrestrisico
Het beheer van het intrestrisico wordt binnen de groep verzekerd door een onderscheid te maken tussen de concessies, de vastgoedontwikkeling en beheer, de holding, de bouwactiviteiten, de multitechnieken en de baggerwerken (DEME). Voor de concessies en de vastgoedontwikkeling wordt het intrestrisico beheerd zowel op lange als op korte termijn ; op lange termijn, namelijk het economische evenwicht van de concessie veiligstellen en optimaliseren en op korte termijn, de gemiddelde kosten van de schuld te optimaliseren. Om het renterisico in te dekken, gebruikt men rentevoetswaps (SWAP). Deze indekkinginstrumenten hebben zoveel mogelijk dezelfde nominale bedragen evenals dezelfde vervaldata dan de ingedekte schulden. Deze producten worden boekhoudkundig als kasstroomindekking (cashflow hedge) gekwalificeerd. Betreffende baggerwerken, wordt de groep CFE, door zijn dochtermaatschappij DEME, geconfronteerd met belangrijke financieringen in verband met investering in baggertuigen. Het doel is een optimaal evenwicht te bekomen tussen de financieringskost en de volatiliteit van de financiële resultaten. Om het intrestrisico in te dekken, gebruikt DEME rentevoetswaps. Deze indekkinginstrumenten hebben zoveel mogelijk dezelfde nominale bedragen alsmede in het algemeen dezelfde vervaldata dan de ingedekte schulden. Deze producten kunnen al dan niet boekhoudkundig als kasstroomindekking (cashflow hedge) worden gekwalificeerd. De bouwactiviteiten en multitechnieken evenals deze van de holding worden door een overschot aan kasmiddelen gekenmerkt. Zij compenseren gedeeltelijk de verplichtingen binnen de vastgoedsector. Het beheer is grotendeels gecentraliseerd via een cash pooling.
Effectieve gemiddelde intrestvoet vóór effect van financiële derivaten Vaste intrestvoet Soort schulden Bankleningen en andere financiële schulden
Bedrag
Aandeel
Variabele intrestvoet
Intrestvoet
Bedrag
Aandeel
Totaal
Intrestvoet
Bedrag
Aandeel
Intrestvoet
18.982
44,77%
4,94%
203.134
83,95%
1,49%
222.116
78,11%
1,78%
-
0,00%
0,00%
38.861
16,05%
1,01%
38.861
13,66%
1,01%
Leningen mbt financiële leasingovereenkomsten
23.412
55,23%
4,37%
0
0,00%
0,00%
23.412
8,23%
4,37%
Totaal
42.394
100,00%
4,63%
241.995
100,00%
1,41%
284.389
100,00%
1,90%
Trekkingen op kredietlijnen
Page 40.
Effectieve gemiddelde intrestvoet na effect van financiële derivaten ‘Caped’ variabele intrestvoet + inflatie IntrestIntrestIntrestBedragen Aandeel Bedragen Aandeel Bedragen Bedragen Aandeel voet voet voet 190.520 75,32% 3,80% 31.596 100,00% 1,56% 0 0,00% 0,00% 222.116 Vaste intrestvoet
Soort schulden Bankleningen en andere financiële schulden
Variabele intrestvoet
Totaal
78,06%
Intrestvoet 3,48%
Aandeel
Trekkingen op kredietlijnen
38.861
15,42%
4,90%
0
0,00%
0,00%
0
0,00%
0,00%
38.861
13,71%
4,90%
Leningen verbonden met financiële leasingovereenkom sten incl.deel van 1 jaar
23.412
9,26%
4,37%
0
0,00%
0,00%
0
0,00%
0,00%
23.412
8,23%
4,37%
252.793 100,00%
4,02%
31.596
100,00%
1,56%
0
0,00%
0,00%
284.389
100,00%
3,75%
Totaal
27.2.
Sensibiliteit van het intrestrisico
De groep CFE wordt geconfronteerd met volatiliteitsrisico van intresten op zijn resultaat rekening houdend met: -
de kasstromen van financiële instrumenten tegen variabele koers na indekking financiële instrumenten tegen vaste koers, erkent tegen reële waarde in de balans via het resultaat; derivaten die niet als indekking gekwalificeerd zijn.
Daarentegen wordt de wijziging in de reële waarde van derivaten als kasstroomindekking gekwalificeerd, niet in de resultatenrekening erkent, maar rechtstreeks in het eigen vermogen. De volgende analyse veronderstelt dat het bedrag van financiële schulden en derivaten op 31 december 2009 constant blijft gedurende een jaar. Een wijziging van de intrestvoeten met 50 basispunten op afsluitingsdatum zou bijgevolg een stijging of een vermindering van het eigen vermogen en het resultaat gekend hebben ter hoogte van de hieronder aangegeven bedragen. Met het oog op deze analyse, werden andere variabelen als constant beschouwd. (duizend EUR)
Niet-courante schulden (+ deze vervallende in het jaar) met variabele rente na indekking Netto financiële schuld (korte termijn) (*) Derivaten boekhoudkundig niet gekwalificeerd als indekking Als indekking gekwalificeerde derivaten (kasstroom zeker of hoogstwaarschijnlijk)
31/12/2009 resultaat Eigen vermogen Impact van Impact van Impact van Impact van sensibiliteitssensibiliteitssensibiliteitssensibiliteitsberekening berekening berekening berekening -50bp +50bp -50bp +50bp (158)
158
-
-
192
(192)
-
-
372
(363)
-
-
-
-
737
(628)
(*) exclusief beschikbare middelen.
Page 41.
27.3.
Beschrijving van de kasstroomindekking operaties
Op afsluitingsdatum, hebben de als kasstroomindekking gekwalificeerde instrumenten de volgende kenmerken : Voor bouw-, multitechnieken, vastgoedontwikkeling en -beheer en holdingactiviteiten: 31/12/2009 > 5 jaar Onderliggende
Reële waarde activa
Reële waarde passiva
26.000
-
(1.979)
-
26.000
-
(1.979)
39.000
-
39.000
-
(156)
-
39.000
-
65.000
-
(156)
<1 jaar
Tussen 1 en 2 jaar
Tussen 2 en 5 jaar
Reële waarde activa
Reële waarde passiva
Variabele intrestvoet ontvangen en vaste intrestvoet betaald Intrestvoet opties (cap, collar)
10.000
15.396
Intrestvoet derivaten: indekking van hoogstwaarschijnlijk verwachte kasstromen
10.000
15.396
-
Variabele intrestvoet ontvangen en vaste intrestvoet betaald Intrestvoet opties (cap, collar)
13.146
25.000
17.400
Intrestvoet derivaten: indekking van zekere kasstromen
13.146
<1 jaar
Tussen 1 en 2 jaar
Tussen 2 en 5 jaar
Variabele intrestvoet ontvangen en vaste intrestvoet betaald Intrestvoet opties (cap, collar)
26.000
-
-
-
Intrestvoet derivaten: indekking van hoogstwaarschijnlijk verwachte kasstromen
26.000
-
-
Variabele intrestvoet ontvangen en vaste intrestvoet betaald Intrestvoet opties (cap, collar)
26.000
-
Intrestvoet derivaten: indekking van zekere kasstromen
26.000
(duizend EUR)
31/12/2008 > 5 jaar Onderliggende
(duizend EUR)
25.000
25.396
-
(430)
25.396
-
55.546
17.400
55.546
(430)
(1.708) 39
(13)
39
(1.721)
Voor baggerwerken 31/12/2009 > 5 jaar Onderliggende
<1 jaar
Tussen 1 en 2 jaar
Tussen 2 en 5 jaar
Variabele intrestvoet ontvangen en vaste intrestvoet betaald Intrestvoet opties (cap, collar)
1.574
12.416
64.323
173.710
Intrestvoet derivaten : indekking van hoogstwaarschijnlijk verwachte kasstromen
1.574
12.416
64.653
173.710
<1 jaar
Tussen 1 en 2 jaar
Tussen 2 en 5 jaar
Variabele intrestvoet ontvangen en vaste intrestvoet betaald Intrestvoet opties (cap, collar)
12.614
6.371
45.349
30.793
Intrestvoet derivaten : indekking van hoogstwaarschijnlijk verwachte kasstromen
12.614
6.371
45.349
30.793
Reële waarde activa
Reële waarde passiva
252.023
26
(4.402)
252.023
26
(4.402)
Reële waarde activa
Reële waarde passiva
95.126
8
(1.697)
95.126
8
(1.697)
(duizend EUR)
31/12/2008 > 5 jaar Onderliggende
(duizend EUR)
Page 42.
27.4.
Valutarisico
Soorten risico's waaraan de groep wordt blootgesteld De groep CFE en haar filialen hebben geen politiek ter indekking van het valutarisico voor de bouwactiviteiten, vastgoedontwikkeling en -beheer en multitechnieken daar de activiteiten zich bevinden in de EURO-zone. Door het internationaal karakter van DEME en bijgevolg de uitvoering van contracten in vreemde valuta doet de pool baggerwerken en milieu beroep op een indekkingspolitiek van valutarisico’s. De voornaamste munten waaraan deze risico’s zijn verbonden zijn weergegeven in toelichting 1. Wanneer toch het valutarisico gelinkt is met de operationele activiteiten, bestaat de politiek van de groep CFE erin om de blootstelling aan fluctuaties van deze vreemde valuta te beperken. Verdeling van de financiële schulden op lange termijn per valuta Het bedrag van schulden (buiten leasingverplichtingen die bij meerderheid in EUR zijn) per valuta is: 2009
(duizend EUR)
2008
Euro US Dollar Andere
276.938 1.989 5.453
245.825 3.100 2.556
Totaal langlopende financiële verplichtingen
284.380
251.481
Onderstaande tabel geeft de reële waarde en de onderliggende waarde weer van de financiële wisselkoersinstrumenten: Reële waarde USD US Dollar
Andere verbonden met USD
(867) -
(919) -
(duizend EUR) Termijnaankopen Termijnverkopen
GBP Pound 1.525 -
Onderliggende waarde Andere
(948) -
Totaal
USD US Dollar
Andere verbonden met USD
(1.209)-
-
(6.240) -
GBP Pound 32.178 -
Andere
Totaal
189.385 -
221.563 -
De wijziging in de reële waarde van de wisselkoersinstrumenten wordt als ‘bouwkosten’ beschouwd en in resultaat genomen volgens de voortgang van het project waarmee de instrumenten verbonden zijn. Deze wijziging wordt als een operationeel resultaat voorgesteld. De groep CFE, in het bijzonder langs zijn dochtermaatschappij DEME wordt aan valutarisico’s op zijn resultaat blootgesteld De volgende analyse wordt uitgevoerd door te veronderstellen dat het bedrag van de financiële activa en passiva en de derivaten op 31 december 2009 constant blijven gedurende het jaar. Een verandering van 5% van de wisselkoersen (appreciatie van de EURO) op afsluitingsdatum zou een stijging of een vermindering van eigen vermogen en het resultaat ter hoogte van de hieronder aangegeven bedragen gehad hebben. Met het oog op deze analyse, werden de andere variabelen verondersteld constant te blijven.
(duizend EUR)
Niet-courante schuld (+ vervallend in het jaar) aan veranderlijke koersen na boekhoudkundige indekking Netto financiële schuld op korte termijn (*) Werkkapitaal
27.5.
31/12/2009 Resultaat Impact van de Impact van de sensitiviteitssensitiviteitsberekening berekening vermindering verhoging EUR EUR 5% 5% 100
(95)
(6)
6
(1.182)
1.126
Risico verbonden aan grondstoffen
De grondstoffen en de levering die in de werken worden opgenomen, vormen een belangrijk element van de kostprijs. Hoewel bepaalde contracten prijsherzieningsformules bevatten en de groep CFE in bepaalde concrete gevallen prijsdekking toepast (gas-oil), is het risico van prijsfluctuaties van grondstoffen niet volledig uitgesloten.
Page 43.
DEME dekt zich in tegen fluctuaties van gas-oil door de aankoop van olieopties. De wijziging van de reële waarde van deze instrumenten wordt als ‘bouwkosten’ beschouwd en in resultaat genomen volgens de voortgang van het project waarmee de instrumenten verbonden zijn. Deze wijziging wordt als een operationeel resultaat voorgesteld. De reële waarde van deze instrumenten, eind 2009, bedraagt - 4.750 duizend EUR. 27.6.
Krediet en tegenpartij risico
De groep CFE wordt aan het kredietrisico blootgesteld in geval van het ingebreke blijven van zijn klanten. De groep wordt aan het tegenpartijrisico blootgesteld in het kader van de belegging van zijn beschikbare middelen, de intekening in verhandelbare vorderingen, financiële activa en derivaten. Voorts heeft de groep CFE procedures opgesteld om de concentratie van het kredietrisico te vermijden en te beperken. Met betrekking tot de uitvoer, in zoverre het land in aanmerking komt en dat het risico door de kredietverzekering kan gedekt worden, dekt DEME zich regelmatig bij bevoegde instanties op dit gebied in (Delcredere dienst). Financiële instrumenten De groep CFE heeft een systeem ingevoerd welke de limiet bepaald van de beleggingen bij een partij teneinde zijn tegenpartijrisico te beheren. Dit systeem bepaalt de maxima per tegenpartijen gedefinieerd in functie van hun kredietnotaties zoals gepubliceerd door Standard & Poor's en Moody's. Deze limieten worden regelmatig opgevolgd en bijgewerkt. Klanten De groep CFE heeft procedures opgesteld teneinde het risico te beperken van zijn klantenvorderingen. Echter wordt een groot deel van de geconsolideerde omzet met een openbare of semi-openbare klanten gerealiseerd. Verder is CFE van mening dat de concentratie van het tegenpartijrisico voor klanten wordt beperkt door het grote aantal klanten. Om het courante risico in te dijken volgt de groep CFE geregeld de uitstaande klantenbedragen op en stuurt de groep zijn houding jegens hen bij. Toch kan het kredietrisico nooit volledig worden uitgesloten, maar is zij beperkt. De analyse van de betalingsachterstand eind 2009 en eind 2008 is als volgt voorgesteld: Per 31 december 2009 (duizend EUR)
Op het einde van de periode
Klanten – gefactureerde producten Klanten – inhoud van garantie Totaal bruto Voorz. – Klanten – gefactureerde producten Prov. – Klanten – inhoud van garantie Totale voorzieningen Totaal netto bedragen Per 31 december 2008 (duizend EUR) Klanten – gefactureerde producten Klanten – inhoud van garantie Totaal bruto Voorz. – Klanten – gefactureerde producten Prov. – Klanten – inhoud van garantie Totale voorzieningen Totaal netto bedragen
Betalingsachterstand
< 3 maanden
> 3 maanden en< 6 maanden
> 6 maanden en < 12 maanden
> 1 jaar
535.398
178.345
49.475
36.953
48.175
43.742
8.187 543.585
562 178.907
49.475
36.953
364 48.539
198 43.940
(9.338)
(3.806)
(13)
(379)
(3.414)
(283)
(283)
(9.621)
(4.089)
(13)
533.964
174.818
49.462
Op het einde van de periode
(283)
Betalingsachterstand
36.953 < 6 maanden
(379)
(3.697)
48.160
40.243
> 6 maanden en < 12 maanden
> 1 jaar
603.141 6.677 609.818
179.153
105.766
30.869
23.920
179.153
105.766
30.869
23.920
(7.330)
(7.245)
(429)
(383)
(6.433)
(7.330)
(7.245)
(429)
(383)
(6.433)
602.488
171.908
105.337
30.486
17.487
De vervallende bedragen betreffen grotendeels afrekeningen en bijkomende verrekeningen die door de klanten worden erkend, maar die nog het voorwerp uitmaken van budgettaire inschrijvingen of die deel uitmaken van een globaal akkoord. 27.7.
Liquiditeitsrisico
De afname van de liquiditeit en de moeilijkheid om kredieten te verkrijgen tegen economisch aanvaardbare voorwaarden, blijven van kracht. CFE slaagde er in de loop van het boekjaar in om zijn posities te vrijwaren door de thesaurie strikt te beheren. Voor de 150 leidinggevende kaderleden werden informatiesessies georganiseerd rond het thema van de liquiditeit en het dagelijkse thesauriebeheer. De procedures voor thesauribeheer werden bijgewerkt en de directeurs van de dochterondernemingen of filialen zij persoonlijk betrokken bij de thesaurieprognoses en de goede realisatie ervan.
Page 44.
27.8.
Kost van netto financiële schuld 2009
(duizend EUR) Inkomsten beschikbare middelen Financiële derivaten Rentelasten Totaal geconsolideerd
2008
4.000 (930) (11.964)
9.843 (3.631) (18.412)
(8.894)
(12.200)
De evolutie van de rentelast geeft de evolutie van de koersen op korte termijn weer in 2009 vergeleken met 2008. 27.9.
Boekwaarde en reële waarde per boekhoudcategorie
De volgende tabel wijst de boekwaarde van activa en passiva aan de balans volgens boekhoudcategorie gedefinieerd volgende de norm IAS 39 evenals volgende de reële waarde: Financiële instrumenten aan reële-waarde via de resultaatrekening Financiële instrumenten aangehouden tot het einde van de transactie
Financiële Afgeleide Financiële Leningen Activa en Reëleinstrumenten instrument instrumenten en verplichtingen waarde aangewezen gekwalificeerd beschikbaar vorderingen aan van de als zijnde als indekking voor afgeschreven categorie reële-waarde verkoop kost via het resultaat rekening
Financiële niet-courante activa
26
Deelnemingen (1) Financiële vorderingen en schulden (1) Intrestvoet derivaten – kastromen indekking
550
21.048
21.624
21.048
21.048
550 21.048 26
844.873
844.873
845.082
550 26
Financiële courante activa
209
Intrestvoet derivaten – niet gekwalificeerd als indekking Handels- en overige vorderingen uit operationele activiteiten Financieel kasbeheer activa Kasequivalenten (2) Beschikbare middelen (2)
154
Totaal activa
209
154 674.327
674.327
674.327
91.853 78.693
91.853 78.693
55 91.853 78.693
865.921
865.921
866.706
228.092
228.092
228.092
228.092
228.092
228.092 4.082
642.925
642.925
651.519
55
26
Langlopende financiële verplichtingen
4.082
Financiële verplichtingen Intrestvoet derivaten – kastromen indekking
4.082
550
Kortlopende financiële verplichtingen
8.594
Intrestvoet derivaten indekking van hoogst waarschijnlijk verwachte kasstromen Intrestvoet derivaten – kastromen indekking Wisselkoers derivaten – niet gekwalificeerd als indekking Anderen afgeleide instrumenten (3) – niet gekwalificeerd als indekking Handelsschulden en andere voortvloeiend uit operationele activiteiten Financiële verplichtingen
1.979
1.979
375
375
6.240
6.240
4.750
4.750
Totaal passiva
8.594
4.082
548.172
548.172
548.172
94.753
94.753
94.753
871.017
871.017
879.611
Er is belangrijke verschil tussen de boekwaarde en de reële waarde. Page 45.
De reële waarde is bepaald in functie van de prijs genoteerd op een actieve markt. (1) (2) (3)
28.
Gepresenteerd in de rubriek « andere niet courante financiële activa » et « andere niet courante activa » Gepresenteerd in de rubriek « kas en kasequivalenten » Gepresenteerd in de rubriek « andere kortlopende verplichten”.
OPERATIONELE LEASING
Huurgelden van niet-verbreekbare operationele leasingcontracten zijn als volgt betaalbaar: (duizend EUR)
2009
2008
Minder dan één jaar Tussen één en vijf jaar Meer dan vijf jaar
6.931 10.499 2.664
7.071 10.463 301
Totaal
20.094
17.835
29.
ANDERE GEGEVEN VERPLICHTINGEN
Het totaal van de gegeven verplichtingen andere dan de zakelijke zekerheden voor de groep CFE voor de verslagperiode 2009 bedraagt 446.500 duizend EUR (2008: 556.151 duizend EUR) en bestaat uit: -
-
30.
goede uitvoering (inbegrepen performances bonds) voor een bedrag van 308.700 duizend EUR (2008: 366.730 duizend EUR) omvat de garantie gegeven in het kader van de uitvoering van werken. In het geval van gebreke van bouwer, zal de bank de klant vergoeden ten belopen van de garantie. De evolutie is namelijk verklaard door verplichtingen gegeven voor de projecten Coentunnel, Locorail en de grote contracten van DEME; aanbestedingen voor 20.800 duizend EUR (2008: 21.331 duizend EUR) zijn garanties gegeven in het kader van aanbestedingen voor werken; teruggaven voorschotten voor 46.700 duizend EUR (2008: 56.400 duizend EUR) betreft garanties geleverd door banken aan de klant welke de teruggaven van de voorschotten garandeert; hoofdzakelijk bij DEME, de garantie inhouding voor 19.600 duizend EUR (2008: 20.554 duizend EUR) houdt de door de bank aan de klant geleverde garanties in ter vervanging van de garantie inhouding; de verplichtingen gegeven aan een leverancier voor 7.800 duizend EUR (2008: 19.906 duizend EUR) garandeert de betaling van de leveranciersschulden; andere verplichtingen gegeven voor een bedrag van 42.900 duizend EUR (2008: 71.230 duizend EUR).
ANDERE ONTVANGEN VERPLICHTINGEN
De ontvangen verplichtingen andere dan de zakelijke zekerheden voor de groep CFE bedragen 84.100 duizend EUR (2008: 43.662 duizend EUR) eind 2009. Het betreft voornamelijk ontvangen verplichtingen in het kader van de goede uitvoering.
31.
GESCHILLEN
De groep CFE kent een aantal geschillen die men als normaal kan beschouwen voor de bouwsector. In het merendeel van de gevallen tracht de groep CFE een dading te sluiten met de tegenpartij wat bijgevolg het aantal procedures in 2009 sterk vermindert. De groep CFE tracht tevens bedragen terug te vorderen bij zijn klanten. Het is echter onmogelijk om een inschatting te geven van dit latent actief.
32.
-
-
-
-
TRANSACTIES MET VERBONDEN PARTIJEN
VINCI Construction, vereenvoudigde naamloze vennootschap naar Frans recht, is referentieaandeelhouder en bezit 6.132.880 aandelen, zijnde 46,84% van het kapitaal van CFE. Het bedrag erkent als last voor pensioenplannen van het type toegekende bijdrageregelingen of andere personeelsvoordelen voor personeel op sleutelposten bedraagt 4.099 duizend EUR voor 2009 (2008: 3.783 duizend EUR). Dit bedrag omvat: vaste vergoedingen (2.318 duizend EUR; 2008: 2.268 duizend EUR), variabele vergoedingen (990 duizend EUR; 2008: 774 duizend EUR) en andere (791,2 duizend EUR; 2008: 742 duizend EUR) zoals extralegaal pensioen, voorzorgplan, arbeidsongeval, verzekering voor privaatongevallen, hospitalisatieverzekering en Wit/Geel Kruis. Op 24 oktober 2001 heeft CFE een dienstenovereenkomst afgesloten met zijn referentieaandeelhouder VINCI Construction. De betaalde vergoedingen in het kader van het contract bedragen 1.190 duizend EUR volledig betaald voor 2009. Er zijn geen andere transacties met de Gedelegeerde bestuurder dan zijn remuneratiepakket. Bovendien zijn er geen transacties met de vennootschappen Frédéric Claes NV, Artist Valley NV en I. Deal BVBA dan hun remuneratiepakket van de directieleden vertegenwoordigd door deze vennootschappen. Page 46.
-
-
33.
Voor de uitvoering van bepaalde werken doet de groep CFE beroep op tijdelijke handelsvennootschappen met andere partners. De groep stelt dan personeel en materieel ter beschikking of faktureert kosten door. Het bedrag dat aan deze entiteiten is gefactureerd bedraagt 23.645 duizend EUR en is in de rubriek ‘Opbrengsten uit aanverwante activiteiten’. Op 31 december 2009 oefent de groep CFE gezamenlijke controle uit op bepaalde entiteiten: DEME NV, Rent-A-Port NV, CFE Middel East CO WLL, Société de développement Bois de Peronne NV, en NV Parc Residentiel Nei Eisch. Deze entiteiten worden geconsolideerd volgens de proportionele methode.
BELANGRIJKSTE GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM
Per 12 februari 2010 heeft CFE 37,5% van de vennootschap « Etablissements “Druart SA” voor een bedrag van 3.050 duizend EUR verworven, wat de deelname van CFE verhoogt in Druart tot 100%. Door deze aankoop, wordt CFE ook de enige eigenaar van de vennootschap Prodfroid waarvan Druart 99,91% aandeel bezit.
Page 47.
34.
ONDERNEMINGEN BEHORENDE TOT DE GROEP CFE
Lijst van de belangrijkste integraal geconsolideerde ondernemingen NAAM
ZETEL
DEEL VAN HET KAPITAAL (%)
Kapellen Antwerpen Brussel Brussel Brussel Brussel Limelette Brussel Brussel Péronne-lez-Binche Brussel Meulebeke Brussel Halen Louvain-la-Neuve Brussel Brussel Alken Brussel Brussel Sint-Martens-Latem Louvain-la-Neuve
100 % 100 % 100% 100% 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 62,5% 100% 64,95% 100 % 100% 100 % 100% 66,014 % 100 % 100 % 100 % 100% 100 %
Parijs
100 %
Strassen Strassen Strassen Strassen Strassen
100 % 100 % 100 % 100 % 66,014 %
Hongarije CFE HUNGARY CONSTRUCTION L.L.C.
Boedapest
100 %
Nederland CFE NEDERLAND BV GEKA BV
Dordrecht Dordrecht
100 % 100 %
Polen CFE POLSKA s.p. Z.o.o.
Warschau
100 %
Roemenië CFE CONTRACTING AND ENGINEERING SRL
Boekarest
100%
Slowakije CFE SLOVAKIA STAVEBNA FIRMA
Bratislava
100 %
Tunis
99,96%
België AANNEMINGEN VAN WELLEN NV ABEB NV ABECO NV AMART NV BATIMENTS ET PONTS CONSTRUCTION NV BATIPONT IMMOBILIER NV BENELMAT SA INTERNATIONAAL COÖRDINATIECENTRUM CFE NV CONSTRUCTION MANAGEMENT NV ETABLISSEMENTS DRUART SA EGIDE VAN OPHEM NV ELEKTRO VAN DE MAELE NV ENGEMA NV LOUIS STEVENS NV NIZET ENTREPRISES SA PRE DE LA PERCHE NV SOGESMAINT – CBRE NV VANDERHOYDONCKS NV VAN MAERLANT NV VILLAS ET ENTREPRISES NV VMA NV VOLTIS SA Frankrijk SOCIETE FRANCAISE D’INGENIERIE ET D’ENTREPRISE SFIE SA Groothertogdom Luxemburg COMPAGNIE LUXEMBOURGEOISE D’ENTREPRISES CLE SA COMPAGNIE LUXEMBOURGEOISE IMMOBILIERE CLİ SA COMPAGNIE IMMOBILIERE DE WEIMERSKIRCH SA SOCIETE FINANCIERE D’ENTREPRISES SFE SA SOGESMAINT LUXEMBOURG SA
Tunesië CONSTRUCTION MANAGEMENT TUNISIE SA
Met uitzondering van Aanneming Van Wellen die op 30 november afsluit hebben alle filialen de 31 december zoals rekeningen instelling datum.
Page 48.
Lijst van de belangrijkste gezamenlijk gecontroleerd ondernemingen die proportioneel geconsolideerde worden NAAM
ZETEL
AANDEEL VAN DE GROEP IN % (ECONOMISCH AANDEEL)
Antwerpen Leuven Brussel Zwijndrecht Brussel Zwijndrecht Zwijndrecht Dessel Gosselies Koekelare Brussel Brussel Brussel Brussel Kapellen Antwerpen Brussel Antwerpen Brussel Brussel
28,33% 40% 50% 50% 50% 50% 50% 50% 37,45% 18,73% 20% 33,33% 50% 50% 33% 50% 50% 45% 20% 20%
Strassen Strassen
50% 50%
Boedapest
50%
Italië SIDRA SPA (*)
Rome
50%
Qatar CFE MIDDLE EAST CO. WLL MIDDLE EAST DREDGING COMPANY (*)
Doha Doha
49% 22,5%
Singapore
50%
Tunis Tunis
25% 24,98%
België AMCA NV BARBARAHOF NV BRUSSILIA BUILDING NV DREDGING, ENVIRONMENTAL AND MARINE ENGINEERING NV BAGGERWERKEN DECLOEDT NV (*) DREDGING INTERNATIONAL NV (*) DEME BUILDING MATERIAL DBM NV (*) HYDRO SOIL SERVICES NV (*) ECOTERRES NV (*) SILVAMO NV (*) ESPACE MIDI NV ESPACE ROLIN NV IMMOBILIERE DU BERREVELD NV IMMOANGE NV LA RESERVE PROMOTION NV PROJECT RK BRUGMANN NV REGENT TWO NV RENT-A-PORT NV SOUTH CITY HOTEL NV SOUTH CITY OFFICE NV Groothertogdom Luxemburg ELINVEST SA PARC RESIDENTIEL NEI ESCH NV Hongarije BETON PLATFORM KFT
Singapore DREDGING INTERNATIONAL ASIA PACIFIC PTE LTD (*) Tunesië BIZERTE CAP 3000 SA CAP 3000 IMMOBILIERE SARL (*) Entiteit ingesloten in DEME subconsolidatie
Page 49.
VERKLARING OVER HET GETROUW BEELD VAN DE JAARREKENINGEN EN HET GETROUWE OVERZICHT IN HET JAARVERSLAG
(Artikel 12, par 2, 3° van het Koninklijk besluit van 14.11.2007 betreffende de verplichtingen van emittenten van financiële instrumenten die zijn toegelaten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt)
We verklaren, namens en voor rekening van Aannemingsmaatschappij CFE NV en onder verantwoordelijkheid van de maatschappij dat, voor zover ons bekend, 1.
de jaarrekeningen, die zijn opgesteld overeenkomstig de toepasselijke standaarden voor jaarrekeningen, een getrouw beeld geven van het vermogen, van de financiële toestand en van de resultaten van Aannemingsmaatschappij CFE NV en van de in de consolidatie opgenomen ondernemingen;
2.
het jaarverslag een getrouw overzicht geeft van de ontwikkeling en de resultaten van het bedrijf en van de positie van Aannemingsmaatschappij CFE NV en van de in de consolidatie opgenomen ondernemingen, alsmede een beschrijving van de voornaamste risico’s en onzekerheden waarmee zij geconfronteerd worden.
Handtekening Naam : Functie :
Jacques Ninanne Adjunct directeur generaal corporate Financieel en administratief directeur
Renaud Bentégeat Gedelegeerd bestuurder.
24 februari 2010
Page 50.
ALGEMENE INLICHTINGEN OP DE VENNOOTSCHAP EN ZIJN KAPITAAL
Identiteit van de vennootschap : Aannemingsmaatschappij CFE Maatschappelijke zetel : Herrmann-Debrouxlaan 40-42, 1160 Brussel Telefoon : + 32 2 661 12 11 Juridische vorm: naamloze vennootschap Wetgeving: Belgische Oprichting : 21 juni 1880 Duurtijd : niet bepaald Boekjaar : vanaf 1 januari tot 31 december van elk jaar Handelsregister : RPR Brussel 0400 464 795 – BTW 400.464.795 Plaats waar de juridische documenten kunnen geraadpleegd worden : op de maatschappelijke zetel van de vennootschap Sociaal doel (artikel 2 van de statuten) « De vennootschap heeft als doel het bestuderen en uitvoeren, in België alsmede in het buitenland, hetzij alleen hetzij gezamenlijk met andere natuurlijke of rechtspersonen, publiek- of privaatrechtelijk, voor eigen rekening of voor rekening van publiek- of privaatrechtelijke derden, van welkdanige aanneming van werken en bouwwerken, in alle en elk van haar beroepen, onder andere elektriciteit en milieu. Zij kan eveneens diensten aanverwant aan deze activiteiten verlenen, voor de promotie ervan zorgen, deze rechtstreeks of onrechtstreeks uitbaten of in concessie brengen, alsmede welkdanige aankoop-, verkoop- huur-, verhuur-, of leasingverrichting uitvoeren die verband houdt met deze aannemingen. Zij kan rechtstreeks of onrechtstreeks deelnemingen verwerven, houden of overdragen in iedere bestaande of op te richten vennootschap of maatschappij, bij wijze van verwerving, fusie, splitsing of andersom. Zij kan alle commerciële, industriële, administratieve, financiële verrichtingen uitvoeren, roerend of onroerend, die rechtstreeks of onrechtstreeks verband houden met haar doel, zelfs gedeeltelijk, of van aard zijn om de verwezenlijking ervan te vergemakkelijken of te ontwikkelen, zowel voor haarzelf als voor haar dochtervennootschappen. De algemene vergadering mag het maatschappelijk doel wijzigen onder de bij artikel vijfhonderd negenenvijftig van het Wetboek van vennootschappen bepaalde voorwaarden. »
Page 51.
VERSLAG VAN DE COMMISSARIS OVER DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING AFGESLOTEN OP VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS
31 DECEMBER 2009 GERICHT TOT DE ALGEMENE
Aan de aandeelhouders Overeenkomstig de wettelijke en statutaire bepalingen, brengen wij u verslag uit in het kader van het mandaat van commissaris dat ons werd toevertrouwd. Dit verslag omvat ons oordeel over de geconsolideerde financiële staten evenals de vereiste bijkomende vermelding.
Verklaring over de geconsolideerde financiële staten zonder voorbehoud Wij hebben de controle uitgevoerd van de geconsolideerde financiële staten van Aannemingsmaatschappij CFE, NV (“de vennootschap”) en haar dochterondernemingen (samen “de groep”), opgesteld in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met de in België van toepassing zijnde wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften. Deze geconsolideerde financiële staten bestaan uit de geconsolideerde balans per 31 december 2009, het geconsolideerde overzicht van het totaalresultaat, het geconsolideerde kasstroomoverzicht en het geconsolideerde mutatieoverzicht van het eigen vermogen voor het boekjaar eindigend op die datum, alsmede een overzicht van de belangrijkste gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en toelichtingen. Het geconsolideerde balanstotaal bedraagt 1.710.812 (000) EUR en de geconsolideerde winst (aandeel van de groep) van het boekjaar bedraagt 61.728 (000) EUR. De financiële staten van een aantal belangrijke vennootschappen opgenomen in de consolidatiekring, met een balanstotaal van 66.875 (000) EUR en met een totale winst van het boekjaar van 3.597 (000) EUR werden gecontroleerd door andere revisoren. Onze verklaring over de hierbij gevoegde geconsolideerde financiële staten is, voor zover deze betrekking heeft op bedragen betreffende deze vennootschappen, gesteund op de verslagen van deze andere revisoren. Het opstellen van de geconsolideerde financiële staten valt onder de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, implementeren en in stand houden van een interne controle met betrekking tot het opstellen en de getrouwe weergave van de geconsolideerde financiële staten zodat deze geen afwijkingen van materieel belang, als gevolg van fraude of van fouten, bevatten, het kiezen en toepassen van geschikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van boekhoudkundige ramingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel over deze geconsolideerde financiële staten tot uitdrukking te brengen op basis van onze controle. Wij hebben onze controle uitgevoerd overeenkomstig de wettelijke bepalingen en de in België geldende controlenormen, zoals uitgevaardigd door het Instituut van de Bedrijfsrevisoren. Deze controlenormen vereisen dat onze controle zo wordt georganiseerd en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de geconsolideerde financiële staten geen afwijkingen van materieel belang bevatten. Overeenkomstig deze controlenormen, hebben wij controlewerkzaamheden uitgevoerd ter verkrijging van controle-informatie over de in de geconsolideerde financiële staten opgenomen bedragen en toelichtingen. De selectie van deze controlewerkzaamheden is afhankelijk van onze beoordeling welke een inschatting omvat van het risico dat de geconsolideerde financiële staten afwijkingen van materieel belang bevatten als gevolg van fraude of van fouten. Bij het maken van onze risico-inschatting houden wij rekening met de bestaande interne controle van de groep met betrekking tot het opstellen en de getrouwe weergave van de geconsolideerde financiële staten ten einde in de gegeven omstandigheden de gepaste werkzaamheden te bepalen maar niet om een oordeel over de effectiviteit van de interne controle van de groep te geven. Wij hebben tevens de gegrondheid van de grondslagen voor financiële verslaggeving, de redelijkheid van de boekhoudkundige ramingen gemaakt door de vennootschap, alsook de voorstelling van de geconsolideerde financiële staten als geheel beoordeeld. Ten slotte, hebben wij van de raad van bestuur en van de verantwoordelijken van de vennootschap de voor onze controlewerkzaamheden vereiste ophelderingen en inlichtingen verkregen. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie, samen met de verslagen van andere revisoren waarop wij gesteund hebben, een redelijke basis vormt voor het uitbrengen van ons oordeel. Naar ons oordeel, en op basis van de verslagen van de andere revisoren, geven de geconsolideerde financiële staten een getrouw beeld van de financiële toestand van de groep per 31 december 2009, en van haar resultaat en kasstromen voor het boekjaar eindigend op die datum, in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met de in België van toepassing zijnde wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften. Bijkomende vermelding Het opstellen en de inhoud van het geconsolideerde jaarverslag vallen onder de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur. Het is onze verantwoordelijkheid om in ons verslag de volgende bijkomende vermelding op te nemen die niet van aard is om de draagwijdte van onze verklaring over de geconsolideerde financiële staten te wijzigen:
Page 52.
•
Het geconsolideerde jaarverslag behandelt de door de wet vereiste inlichtingen en stemt overeen met de geconsolideerde financiële staten. Wij kunnen ons echter niet uitspreken over de beschrijving van de voornaamste risico’s en onzekerheden waarmee de groep wordt geconfronteerd, alsook van haar positie, haar voorzienbare evolutie of de aanmerkelijke invloed van bepaalde feiten op haar toekomstige ontwikkeling. Wij kunnen evenwel bevestigen dat de verstrekte gegevens geen onmiskenbare inconsistenties vertonen met de informatie waarover wij beschikken in het kader van ons mandaat.
Diegem, 24 februari 2010 De commissaris
DELOITTE Bedrijfsrevisoren BV o.v.v.e. CVBA Vertegenwoordigd door Rik Neckebroeck
Page 53.
Statutaire financiële staten RESULTATENREKENING EN BALANS
Boekjaar afgesloten op 31 december (duizend EUR)
2009
2008
Vaste Activa
279.920
263.686
Oprichtingskosten Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa A. Verbonden ondernemingen B. Andere financiële activa
261 153 13.847 265.659 262.794 2.855
312 242 5.598 257.534 254.691 2.843
Vlottende activa
278.281
279.184
Vorderingen op meer dan één jaar Voorraden en bestellingen in uitvoering Vorderingen op ten hoogste één jaar - Handelsvorderingen - Overige vorderingen Geldbeleggingen Liquide middelen Overlopende rekeningen
1.288 55.902 196.480 157.417 39.063 4.312 14.544 5.754
15.022 24.552 171.844 144.320 27.524 16.222 12.062 39.482
Totaal van de activa
558.199
542.870
Eigen vermogen
143.584
142.456
Kapitaal Uitgiftepremies Herwaarderingsmeerwaarden Reserves Overgedragen winst (+) of overgedragen verlies (-)
21.375 62.606 12.395 21.477 25.731
21.375 62.606 12.395 21.477 24.603
Voorzieningen en uitgestelde belastingen
50.919
46.433
Schulden
363.696
353.980
Schulden op meer dan één jaar Schulden op ten hoogste één jaar - Handelsschulden - Schulden met betrekking tot belastingen en ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen - Overige schulden Overlopende rekeningen
60.584 299.234 124.360 66.079
43.706 269.914 106.123 19.345
108.795 3.878
144.446 40.360
Totaal van de passiva RESULTATEN
558.199
542.870
Bedrijfsopbrengsten
394.464
368.863
(407.259) (278.212) (48.437) (72.260) (6.117) (2.233)
(375.037) (251.934) (40.982) (72.577) (7.390) (2.154)
(12.795)
(6.174)
Financiële opbrengsten Financiële kosten
38.460 (4.796)
29.420 (7.780)
Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening, vóór belasting
20.869
15.466
0
0
Uitzonderlijke kosten
(3.969)
(75)
Winst van het boekjaar vóór belasting
16.900
15.391
Belastingen (onttrekking en regularisering) Winst van het boekjaar
(62) 16.838
(116) 15.275
Bedrijfskosten - Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen - Diensten en diverse goederen - Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen - Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen - Andere bedrijfskosten Bedrijfswinst
Uitzonderlijke opbrengsten
Page 54.
Boekjaar afgesloten op 31 december (duizend EUR)
2009
2008
Resultaatverwerking Winst van het boekjaar Overgedragen winst Vergoeding van het kapitaal Wettelijke reserve Over te dragen winst
16.838 24.604 (15.711) 0 25.731
15.275 25.039 (15.711) 0 24.603
ANALYSE VAN DE RESULTATENREKENING EN BALANS
De vaste activa zijn met 16.232 duizend EUR toegenomen ten opzichte van eind 2008. Deze wijziging wordt voornamelijk verklaard door investeringen in machines en werfmateriaal. De wijziging in de rubriek voorraden en bestellingen in uitvoering, ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen en de overlopende rekening van het actief en het passief vertaalt de wijziging in de presentatie van bestellingen in uitvoering die thans niet meer als overlopende rekeningen worden gepresenteerd. De stijging van de schulden op meer dan een jaar wordt verklaard door de trekking op de kredietlijn voor de werf ‘Diabolo’ voor 39.000 duizend EUR De omzet is gestegen in vergelijking met het vorige boekjaar, door de toename van de activiteit in de burgerlijke bouwkunde. Desalniettemin is het bedrijfsresultaat verlieslatend gebleven. Deze blijft gekenmerkt door de in resultaatname van afstand van vordering, voorzieningen voor rekening courante of waardeverminderingen op participaties in Centraal Europa, deze laatste beïnvloed door de financiële crisis. De toename van de financiële opbrengsten wordt voornamelijk verklaard door de dividenden ontvangen tijdens het boekjaar.
Page 55.
VERSLAG VAN DE COMMISSARIS OVER HET BOEKJAAR AFGESLOTEN OP AANDEELHOUDERS
31 DECEMBER 2009 GERICHT TOT DE ALGEMENE VERGADERING VAN
Aan de aandeelhouders Overeenkomstig de wettelijke en statutaire bepalingen brengen wij u verslag uit in het kader van het mandaat van commissaris dat ons werd toevertrouwd. Dit verslag omvat ons oordeel over de jaarrekening evenals de vereiste bijkomende vermeldingen.
Verklaring over de jaarrekening zonder voorbehoud Wij hebben de controle uitgevoerd van de jaarrekening van Aannemingsmaatschappij CFE, NV over het boekjaar afgesloten op 31 december 2009, opgesteld op basis van het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel, met een balanstotaal van 558.199 (000) EUR en waarvan de resultatenrekening afsluit met een winst van het boekjaar van 16.838 (000) EUR. Het opstellen van de jaarrekening valt onder de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, implementeren en in stand houden van een interne controle met betrekking tot het opstellen en de getrouwe weergave van de jaarrekening zodat deze geen afwijkingen van materieel belang, als gevolg van fraude of van fouten, bevat, het kiezen en toepassen van geschikte waarderingsregels, en het maken van boekhoudkundige ramingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel over deze jaarrekening tot uitdrukking te brengen op basis van onze controle. Wij hebben onze controle uitgevoerd overeenkomstig de wettelijke bepalingen en volgens de in België geldende controlenormen, zoals uitgevaardigd door het Instituut van de Bedrijfsrevisoren. Deze controlenormen vereisen dat onze controle zo wordt georganiseerd en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Overeenkomstig deze controlenormen, hebben wij controlewerkzaamheden uitgevoerd ter verkrijging van controle-informatie over de in de jaarrekening opgenomen bedragen en toelichtingen. De selectie van deze controlewerkzaamheden is afhankelijk van onze beoordeling welke een inschatting omvat van het risico dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fraude of van fouten. Bij het maken van onze risico-inschatting houden wij rekening met de bestaande interne controle van de vennootschap met betrekking tot het opstellen en de getrouwe weergave van de jaarrekening ten einde in de gegeven omstandigheden de gepaste werkzaamheden te bepalen maar niet om een oordeel over de effectiviteit van de interne controle van de vennootschap te geven. Wij hebben tevens de gegrondheid van de waarderingsregels, de redelijkheid van de boekhoudkundige ramingen gemaakt door de vennootschap, alsook de voorstelling van de jaarrekening als geheel beoordeeld. Ten slotte, hebben wij van de raad van bestuur en van de verantwoordelijken van de vennootschap de voor onze controlewerkzaamheden vereiste ophelderingen en inlichtingen verkregen. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie een redelijke basis vormt voor het uitbrengen van ons oordeel. Naar ons oordeel geeft de jaarrekening afgesloten op 31 december 2009 een getrouw beeld van het vermogen, de financiële toestand en de resultaten van de vennootschap, in overeenstemming met het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel.
Bijkomende vermeldingen Het opstellen en de inhoud van het jaarverslag, alsook het naleven door de vennootschap van het Wetboek van Vennootschappen en van de statuten, vallen onder de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur. Het is onze verantwoordelijkheid om in ons verslag de volgende bijkomende vermeldingen op te nemen die niet van aard zijn om de draagwijdte van onze verklaring over de jaarrekening te wijzigen: •
Het jaarverslag behandelt de door de wet vereiste inlichtingen en stemt overeen met de jaarrekening. Wij kunnen ons echter niet uitspreken over de beschrijving van de voornaamste risico’s en onzekerheden waarmee de vennootschap wordt geconfronteerd, alsook van haar positie, haar voorzienbare evolutie of de aanmerkelijke invloed van bepaalde feiten op haar toekomstige ontwikkeling. Wij kunnen evenwel bevestigen dat de verstrekte gegevens geen onmiskenbare inconsistenties vertonen met de informatie waarover wij beschikken in het kader van ons mandaat.
•
Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt belang, werd de boekhouding gevoerd overeenkomstig de in België van toepassing zijnde wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften.
Page 56.
•
Wij dienen u geen verrichtingen of beslissingen mede te delen die in overtreding met de statuten of het Wetboek van Vennootschappen zijn gedaan of genomen. De verwerking van het resultaat die aan de algemene vergadering wordt voorgesteld, stemt overeen met de wettelijke en statutaire bepalingen.
Diegem, 24 februari 2010 De commissaris
DELOITTE Bedrijfsrevisoren BV o.v.v.e. CVBA Vertegenwoordigd door Rik Neckebroeck
Page 57.