Gebiedsgericht bodembeleid Voor een duurzame en veilige haven Willem A. van Hattem ECB-VVM middag, 3 juni 2010
Inhoud } Introductie Havenbedrijf Rotterdam NV } Over de haven } Situatiebeschrijving m.b.t. bodemverontreiniging } Huidig bodembeleid } Gebiedsgerichte aanpak } Bodem in het gebiedsontwikkelingsproces } Vragen en discussie
2
Introductie Havenbedrijf Rotterdam N.V. Missie: Het Havenbedrijf Rotterdam N.V. ontwikkelt in partnerschap dé Europese haven van wereldklasse } Aandeelhouders: gemeente Rotterdam en de Staat } Twee statutaire doelen: } het bevorderen van een effectieve, veilige en efficiënte
scheepvaartafwikkeling in de Rotterdamse haven en het aanloopgebied voor de kust (publieke taak) } de ontwikkeling, aanleg, beheer en exploitatie van het
havengebied (private taak) } Kernwaarden: betrouwbaar, ondernemend, klantgericht, duurzaam en zorgvuldig
3
Over de haven }
Belangrijkste Europese haven, nummer 4 op wereldranglijst
}
Onbeperkte toegang (24/7), waterdiepte 23 meter
}
Totale goederenoverslag: ca. 420 miljoen ton (2008), ca. 390 miljoen ton (2009)
}
Zeeschepen: 36.000 per jaar
}
Binnenvaartschepen: 133.000 per jaar
}
Werkgelegenheid: 90.000 personen
}
Toegevoegde waarde: 15 miljard euro
}
Industrie: 5 olieraffinaderijen, >50 (petro)chemische bedrijven, >20 tankopslagbedrijven, 6 ruwe olieterminals, 4 raffinaderijen voor eetbare oliën en vetten, biobrandstoffen, 7 gas, kolen en biomassacentrales, 1 LNG-terminal, 5 deepsea en 3 shortsea containerterminals, et cetera
}
Haveninfrastructuur: totale oppervlakte ca. 10.500 ha (excl. MV2), 1500 km pijpleiding, 90 km kadelengte, 120 steigers, et cetera
4
Ontwikkeling van de haven (periode 1400 – 2030)
5
Situatiebeschrijving m.b.t. bodemverontreiniging } Totale omvang havengebied 2010: ca. 10.500 ha } Waarvan uitgegeven bedrijfsterrein: ca. 5.000 ha } Waarvan ernstig vervuild: ca. 500 ha (m.n. minerale olie, vluchtige aromaten en chloorkoolwaterstoffen) } Verspreiding buiten havengebied dreigt
6
Huidig bodembeleid } Sinds 1991 HbR eigen bodembeleid (herzien in 2001) } Doel van het bodembeleid } Terreinen moeten geschikt blijven als bedrijfsterrein } Wat schoon is moet schoon blijven } Terreinen teruggeven in de staat van uitgifte } Risico’s (en daarmee samenhangende kosten) beperken:
principe ‘vervuiler betaalt’
} Protocol bodemonderzoek, standaardrapport } Bodeminformatiesysteem SOQUMAS 7
Spelregels bodem Bij terugname en (her)uitgifte van terreinen } Nul- en eindsituatie bodemonderzoeken (voor rekening HbR resp. klant) } Raamcontracten met adviesbureaus } Vaststellen bodemschade } de klant saneert (volledig) tot aan de situatie bij uitgifte } de klant saneert (gedeeltelijk) functioneel (tot
industriekwaliteit) en betaalt afkoopsom voor restschade } de klant betaalt een afkoopsom en HbR saneert (op enig
moment)
8
Is de wijze waarop we saneren (nog) wel zinvol? } Soms volstaat alleen de traditionele aanpak (aankoop vastgoed, bouwplannen, etc) Maar het kan ook anders: } Meer kijken naar milieurendement (RMK, carbon footprint: www.co2model.nl) } Gebiedsgericht grondwaterbeheer } Meer gebruik maken van en optimaliseren van natuurlijke afbraak processen } Extensief saneren: maak gebruik van het bodemsysteem gedurende contractperiode } Meer met bodemenergie (er zijn ook baten)
9
Gebiedsgerichte aanpak } Aanleiding wet- en regelgeving (Wbb en EU KRW) } Positie HbR na verzelfstandiging > geen rechtstreekse verplichting m.b.t. grondwater, wel afhankelijk van doorwerking publieke plannen en beleid) } Gevalsgerichte aanpak onbetaalbaar en niet zinvol } Publieke verantwoordelijkheid grondwaterbeheer } Aanpak gericht op beheersen van risico’s
10
Hoe ziet de nieuwe aanpak er uit? } Gevalsgericht (bovengrond) is en blijft verantwoordelijkheid bedrijven (Wbb). } Integrale gebiedsaanpak (ondergrond) door: } (geforceerde) natuurlijke afbraak in diepe(re) grondwater } ‘smart’ monitoring } selectieve pluimverwijdering, afhankelijk van mate van
verwijdering (risicovolle) bronnen bovengrond
11
Conceptueel model
12
Gebiedsgericht beheer ondergrond
Locatie 1
Gevalsgericht beheer van de bovengrond -5m Gebiedsgericht grondwaterbeheer Gebiedsgrens grondwaterbeheer
Locatie 2
Bovengrond: bedrijf is verantwoordelijk voor sanering, ongewijzigd t.o.v. huidige situatie Ondergrond: beheersen/ saneren pluimen -> (natuurlijke afbraak, monitoring, modellering, bescherming beheergrens)
13
Hoe regelen we dit? }
Bestuurlijk traject } Aanpassen Wbb } Bestuurlijk Arrangement (draagvlak overheden) } Beleidsregel gebiedsgericht grondwaterbeheer } Gebiedsbeheerplan } Vorming beheerorganisatie (bepalen rolverdeling)
}
Praktische invulling } Aanpassing conceptueel model > aanwijzen systeemgrens,
gebiedsgrens, risicogebieden, vertalen in maatregelen } Monitoringstrategie: inrichten meetpilots (o.a. Botlekgebied) } Betrokkenheid bedrijfsleven vergroten } Uitvoeringsprogramma’s (starten met Botlek)
14
Contouren gebiedsgerichte aanpak havengebied
15
Bodem in het gebiedsontwikkelingsproces } Uitgifteproces bedrijfsterreinen } Infrastructurele werken } Onderhoudsbagger: jaarlijks wordt 6 miljoen m3 gebaggerd om
vaarwegen en havens op diepte te houden; 5,5 Mio m3 naar zee (Bbk, verspreiding in zout water), 0,5 Mio m3 naar Slufter } Grond en bouwstoffen } Zandbalans 2010-2012 (binnen HIC: aanbod 9,5 Mio, vraag
1,5 Mio); buiten HIC: in kaart brengen via wg Grondstromen } Nota Actief Bodem- en Baggerbeheer (concept april 2010) } Grond- en Reststoffenbank Rotterdam } Ondergrondse risico’s: gebruik signaleringsatlas
16
Zandbalans: afstemmen vraag en aanbod 2010-2012
17
Gebiedsspecifiek beleid: bodemfunctie en -kwaliteitsklassen bodemfunctieklasse
bodemkwaliteitsklasse
maatgevende norm
natuur: - natuurgebieden
schoon
(Lokale) AchtergrondWaarde [(L)AW]
landbouw: - landbouwgebieden - volks- en moestuinen
zeer licht verontreinigd
Lokale Maximale Waarde [(L)MW-]bagger/landbouw
wonen: - wonen met tuin - kinderspeelplaatsen - groen met natuurwaarden
licht verontreinigd
(Lokale) Maximale Waarde [(L)MW-]wonen
lintbebouwing
zeer variabel
n.v.t.
industrie: - overig groen
matig verontreinigd
(Lokale) Maximale Waarde [(L)MW-]industrie
infrastructuur: - hoofdwegen - spoorlijnen
variabel
n.v.t.
niet ingedeeld
sterk verontreinigd
n.v.t.
18
Indicatieve bodemkwaliteitskaart
19
Signaleringsatlas voor risicolocaties in ondergrond (1) }
Aanleiding: onvoorziene ondergrondse obstakels tijdens uitvoering van projecten resulteerden in vertraging en meerkosten
}
Inventarisatie ruimtelijke risico’s: raadplegen historische archieven (o.a. HbR, gemeente, Koninklijke Marine, etc.), digitale informatiesystemen, handboeken, bestekken, interviews
}
Gehanteerde risicothema’s: }
Restconstructies (achtergebleven scheepschellingen, kademuren, glooiingen, funderingen, heipalen, etc.)
}
Geotechnische zaken (onderwater storts, dempingen, geroerde grond)
}
Kabels, leidingen en zinkers (in gebruik, buiten gebruik)
}
Hergebruikslocaties van afval- en reststoffen (slakken, vliegas)
}
Munitieresten (o.a. blindgangers)
}
Archeologie en scheepswrakken
20
Signaleringsatlas voor risicolocaties in ondergrond (2) } Opbouw van de atlas: mogelijkheden, beperkingen en gebruiksaanwijzing } Insteek: ‘Better safe then sorry’ } Overzicht en detailkaarten per thema } Tabel met omschrijving van de risico’s bij elke detailkaart met mate van betrouwbaarheid en bronverwijzing (herkomst) } Alle (potentiële) risicolocaties zijn eenduidig gelabeld (locatiesleutel) } Atlas is digitaal beschikbaar in ons ruimtelijk informatiesysteem } Groeidocument } Gegevens zijn vertrouwelijk: alleen voor intern gebruik
21
Resumé } Bodemkwaliteitszorg is de belangrijkste voorwaarde voor duurzaam ondernemen } Bodemverontreiniging speelt weliswaar een rol in het gebiedsontwikkelingsproces, maar hoeft geen belemmering te zijn mits tijdig gesignaleerd } De toepassing van grondstromen in het havengebied en de stadsregio kan beter; hiervoor moet nauwer worden samengewerkt } Bodem moet uit het verdomhoekje naar het verdienhoekje
Hartelijk dank voor uw aandacht
22
Vragen en discussie
23
