Complexe infraprojecten
Infra-info Rapportage oktober 2013
Fryslân voorloper door integrale aanpak van infraprojecten De provincie realiseert de komende jaren een ambitieus programma aan infrastructurele werken. Gedeputeerde Sietske Poepjes zegt hierover: “Normaliter zou zo’n totaalaanpak financieel moeilijk zijn. Maar de compensatiegelden voor het niet doorgaan van de Zuiderzeelijn (RSP-gelden) maken het mogelijk. Het is aan de provincie om hier op een maatschappelijk verantwoorde manier mee om te gaan”. Provinciale Staten hebben gevraagd om uitgebreid geïnformeerd te worden over de voortgang van dit programma. "Ik hoop dat deze eerste krant Infra-info voorziet in dit verzoek. Het plan is om drie keer per jaar een krant uit te brengen, zowel gedrukt als digitaal. Dit om Provinciale Staten, maar ook anderen, te informeren over de voortgang van de projecten", aldus Sietske Poepjes. Gebiedsgewijze aanpak voor beter eindresultaat Sieds Hoitinga, programmamanager complexe infraprojecten van de provincie Fryslân, licht toe wat de Friese aanpak zo bijzonder maakt. “We pakken het hele infrapakket integraal aan vanuit een gebiedsgewijze aanpak. Samen met gemeenten, Wetterskip, ProRail en Rijkswaterstaat. Hierdoor ontstaat samenhang tussen alle individuele projecten in een gebied en zijn het geen werkzaamheden op zich. En het eindresultaat
is een hoofdwegennet dat een echte meerwaarde voor onze provincie betekent.” Provincie als regisseur Tijdens presentaties in het land merkt hij dat deze aanpak met veel interesse wordt gevolgd. “De aanpak is nieuw. Het vraagt ook meer dan voorheen van onze organisatie. De provincie neemt de rol op zich van regisseur. Door partijen bij elkaar te brengen. Draagvlak te creëren. Maar ook door open en helder te communiceren met alle betrokkenen: inwoners, bedrijven, belangenverenigingen. En het mooie is dat er vaak veel meer mogelijk blijkt dan eerst wordt gedacht.” Er is geen blauwdruk “Wie voorop loopt, heeft geen blauwdruk. Dus lopen wij ook tegen zaken aan die om nieuwe, creatieve oplossingen vragen. Bovendien verandert de wet- en regelgeving constant. Denk aan financiering,
aanbesteding, milieu, arbo… Dus moet je het wiel vaak opnieuw uitvinden. En dat maakt je soms kwetsbaar.” Overbruggen cultuurverschillen Hoitinga geeft nog een ander voorbeeld. “Door grote tegengestelde belangen in een kwetsbaar gebied is het soms lastig draagvlak te creëren. Een project kan hierdoor in een verkeerde ‘flow’ terecht komen. Het is onze rol om bruggen te slaan tussen organisaties en hun belangen. Onze aanpak blijkt te werken. Voor de burger is samenwerking tussen verschillende overheden vanzelfsprekend. Het is terecht dat men dat denkt, maar in de dagelijkse praktijk bestaan er cultuurverschillen. Deze moeten steeds worden overbrugd. Deze rol van bruggenbouwer past de provincie. We onderhandelen op basis van gelijkwaardigheid. En vinden bijna altijd consensus omdat de partijen elkaars successen gunnen en bereid zijn om stokpaardjes los te laten.” Voorbeeld “Wat we hier in Fryslân doen is ambitieus en vrij uniek. Als we er in slagen om het totaalpakket uit te voeren volgens onze visie (en waarom niet?) geven we een mooi voorbeeld van de belangrijke rol die een provincie heeft!” aldus Sietske Poepjes. Rapportage oktober 2013
11 projecten in 1 zin: Noordwesttangent Bijna klaar De Centrale As Contracten in uitvoering Extra Sneltrein Groningen - Leeuwarden OTB in de maak N31 Traverse Harlingen Bijzondere samenwerking Haak om Leeuwarden Ook gebiedsontwikkeling Westelijke invalsweg Aquaduct in aanbouw Drachtsterweg en omgeving Werk begint in 2014 Station Werpsterhoeke Start onderdoorgangen in 2014 Knooppunt Joure Joure ontknoopt N381 Drachten – Drentse grens Eerste contract gegund Spoortunnel Wolvega Start realisatie in 2014
1
In twee weekenden vijf keer onder het spoor door Het wegennet om Leeuwarden verandert ingrijpend. Tientallen projecten die de bereikbaarheid van de Friese hoofdstad verbeteren komen samen onder de noemer Leeuwarden Vrij-Baan. De provincie Fryslân, Rijkswaterstaat en de gemeente Leeuwarden
werken samen in Vrij-Baan. Ondermeer de zogenoemde Haak om Leeuwarden en een nieuwe Westelijke invalsweg maken Leeuwarden sneller toegankelijk voor automobilisten. Uitdaging bij de aanleg van deze twee wegen: ze doorkruisen op vijf plekken bestaande spoordijken. Spoorbruggen zijn de
oplossing. Maar hoe realiseer je die, zonder het treinverkeer lange tijd stil te leggen? De gekozen oplossing is spectaculair: spoorviaducten en -onderdoorgangen werden eerst naast het spoor opgebouwd. Vervolgens werd binnen 76 uur de spoordijk afgegraven, de nieuwe onderdoorgang op zijn plek gezet en de
spoordijk weer opgebouwd. Op de plek waar het spoor de nieuwe Newtonlaan kruist, kwam er geen kraan aan te pas. Daar deed de zwaartekracht het werk (en hydrauliek natuurlijk). Twee tunnelbakken van 1.900 ton schoven - beheerst - van een vijf procent helling naar de juiste plaats.
De vijf kruispunten van weg en spoor werden in twee weekenden in juli en augustus ingepast. Vertraging was geen optie: op maandagochtend denderden alweer treinen over het spoor. Alsof er niks was gebeurd… Over een dik jaar is de Haak om Leeuwarden klaar. Eind 2014 rijden de eerste auto’s over de Haak.
Hendrik Lootsma over inzetten lokale MKB-bedrijven
'Vrij-Baan zorgt voor werkgelegenheid in de regio!' "Het eerste asfalt van de Westelijke invalsweg ligt er net in. Kom straks maar even mee!" Projectleider Hendrik Lootsma van Oosterhof Holman staat vol trots voor de kaart: kruispunt Haak om Leeuwarden, contract Midden. Samen met de aannemers TBI Mobilis, JJ de Vries (Friso), Van Gelder vormt Oosterhof Holman de “Grutte Fier”. De combinatie is verantwoordelijk voor de uitvoering van dit deel en schrijft zich vaker in voor vergelijkbare complexe projecten.
2
Vier kunstwerken Op dit deel kruist de Haak de spoorwegen naar Harlingen en Stavoren en de Westelijke invalsweg, waardoor in totaal 4 kunstwerken worden aangebracht. Lootsma: "Hier een spoortrog, daar een spoortrog, dit zijn de opritten naar de Haak… en wij zijn verantwoordelijk voor alles wat simpel gezegd met zand en asfalt te maken heeft."
je veel vrijheid om in oplossingen te denken. Want de praktijk is altijd weer anders dan de tekening. Ook omdat dit kruispunt onderdeel is van een groter geheel."
Continu 8 man aan het werk Het is duidelijk: Hendrik Lootsma houdt van zijn werk. "Ons bedrijf werkt hier continu met een man of 8 en die stuur ik aan. En het mooie is: binnen het bestek heb
Goed voor lokale MKB Lootsma is blij dat het regionale midden- en kleinbedrijf wordt ingeschakeld op dit project. "VrijBaan zorgt ook voor veel werkgelegenheid. Ik moet er niet
Infra-info
aan denken dat het er nu niet was. En lokale bedrijven inschakelen is heel verstandig. Hier zit de kennis die van belang is. Bijvoorbeeld over de grondslag van een terrein. En neem nou het maken van asfalt. Wij laten dat in Kootstertille doen. Een landelijke partij heeft meestal zijn relaties in de eigen buurt. En dan moet dat spul hier ook nog allemaal heen. En dit geldt ook voor mensen op de bouwplaats.
Reken maar eens uit hoeveel reistijd dat kost. En dus geld!" Echt trots Even later rijden we over het terrein. "Mensen die hier komen, weten niet wat ze zien. Het is ook groots. Wat opvalt is dat we bij bezoeken en rondleiding erg veel positieve reacties krijgen. Dat maakt het werk extra leuk. Wacht maar tot de oplevering, dan zie je pas echt iets om trots op te zijn!"
Hier werken we aan een mooi en bereikbaar Fryslân! 1
Noordwesttangent* Wat? Nieuwe verbindingsweg tussen de N357 bij Stiens en de N383 tussen Marsum en Berltsum. Samen met: Gemeenten Leeuwarden, Het Bildt, Leeuwarderadeel en Menaldumadeel In gebruik: November 2013 Meer weten: www.vrij-baan.nl
2
De Centrale As Wat? Nieuwe weg van Dokkum naar Nijega met rondwegen om Hurdegaryp en Garyp en gebiedsontwikkeling Samen met: Gemeenten Dongeradeel, Dantumadiel, Tytsjerksteradiel en Smallingerland In gebruik: Medio 2016 Meer weten: www.decentraleas.nl
3
Extra sneltrein Groningen-Leeuwarden*/** Wat? Uitbreiden van de spoorinfrastructuur ten behoeve van een extra sneltrein Samen met: Provincie Groningen, ProRail en de gemeenten aan het spoor In gebruik: Eind 2017 Meer weten: www.vrij-baan.nl
4
N31 Traverse Harlingen Wat? De N31 in Harlingen wordt dubbelbaans en verdiept aangelegd met een aquaduct Samen met: Gemeente Harlingen en Rijkswaterstaat In gebruik: 2017 Meer weten: www.harlingen.nl/n31
5
Haak om Leeuwarden* Wat? Nieuwe rijksweg aan de (zuid)westkant van Leeuwarden Samen met: Gemeente Leeuwarden en Rijkswaterstaat In gebruik: December 2014 Meer weten: www.vrij-baan.nl
6
Westelijke invalsweg* Wat? Nieuwe weg aan de westzijde van de stad die aansluit op de Haak om Leeuwarden Samen met: Gemeente Leeuwarden en Rijkswaterstaat In gebruik: Fase 1 - december 2014 Meer weten: www.vrij-baan.nl
7
Drachtsterweg en omgeving* Wat? Herinrichting Drachtsterweg met aquaduct onder het Van Harinxmakanaal Samen met: Gemeente Leeuwarden en Rijkswaterstaat In gebruik: Maart 2016 Meer weten: www.vrij-baan.nl
• Dokkum
1
2
3 11
gebiedsontwikkeling
4
spoorlijn
provinciale weg
6 • Leeuwarden
• Harlingen
5
7 8
rijksweg
14
vaarweg/kanaal
• Drachten
13
8
9
9
N381 Drachten - Drentse grens Wat? De N381 wordt een 100km/uur weg met alleen ongelijkvloerse kruisingen Samen met: Gemeenten Opsterland, Ooststellingwerf, Heerenveen en Smallingerland In gebruik: 2015 Meer weten: www.n381.nl
11
Vaarweg Lemmer - Delfzijl Wat? Verruiming van de vaarweg tussen Lemmer en Delfzijl Samen met: Provincie Groningen en Rijkswaterstaat In gebruik: 2025 Meer weten: www.lemmer-delfzijl.nl
• Heerenveen
• Joure
Knooppunt Joure Wat? Vervanging van de rotonde van Joure door een doorgaande weg met ongelijkvloerse kruisingen Samen met: Gemeente De Friese Meren en Rijkswaterstaat In gebruik: Begin 2017 Meer weten: www.knooppuntjoure.nl
10
10
14
Station WerpsterhoekE*/** Wat? Aanleg van een station en 2 spooronderdoorgangen ter hoogte van Leeuwarden-Werpsterhoeke Samen met: Gemeente Leeuwarden en ProRail In gebruik: Onderdoorgangen: 2015 Meer weten: www.vrij-baan.nl
12 11
12
Spoortunnel Om den Noort (Wolvega)** Wat? Vervanging van de huidige gelijkvloerse overweg door een onderdoorgang Samen met: Gemeente Weststellingwerf en ProRail In gebruik: 2015
13
De Nieuwe Afsluitdijk Wat? Versterking en vernieuwing Afsluitdijk door het realiseren van ambities op het gebied van bijv. duurzaamheid en recreatie Samen met: Provincie Noord-Holland en de gemeenten Hollands Kroon, Súdwest-Fryslân en Harlingen In gebruik: 2020 Meer weten: www.denieuweafsluitdijk.nl
14
Investeringsagenda Drachten Heerenveen Wat? Diverse projecten op het gebied van bereikbaarheid, innovatie, economie en gebiedsontwikkeling Samen met: Rijkswaterstaat en de gemeenten Heerenveen en Smallingerland In gebruik: 2014 - 2019
* Projecten zijn onderdeel van het programma Leeuwarden Vrij-Baan. Dit programma verbetert de bereikbaarheid van de regio Leeuwarden. ** Genoemde projecten maken onderdeel uit van een pakket spoorprojecten dat met RSP-middelen wordt gefinancierd. Doel is de reiziger meer snelheid en comfort te bieden. Meer hierover elders in deze krant.
Rapportage oktober 2013
3
Elf infraprojecten in één oogopslag Planning
2013 4e kwrt 3e kwrt
2014 1e kwrt 2e kwrt 3e kwrt 4e kwrt
f
Noordwesttangent
2015 1e kwrt
e
De Centrale As
y
Extra sneltrein Groningen - Leeuwarden
p
y
N31 Traverse Harlingen
f f1
Haak om Leeuwarden Westelijke invalsweg 1
p
y
Drachtsterweg en omgeving
p
Station Werpsterhoeke
y
Knooppunt Joure
e
N381 Drachten – Drentse grens
y
Spoortunnel Wolvega
y gunning contracten • (voor) op schema
taakstellend budget
e gronden beschikbaar
(voor algemene risico's zie pag. 6)
grond in eigendom toelichting
f ingebruikname
• vertraagd
gebiedsontwikkeling DE CENTRALE AS
extra SNELTREIN GRONINGEN - LEEUWARDEN
N31 TRAVERSE HARLINGEN
Haak om Leeuwarden
########## ########## ########## ##########
########## #####
########## #####
########## #####
26,5 mln.
396 mln.
148,2 mln.*
149,3 mln.
149,7 mln.
f November 2013
f Medio 2016
f Eind 2017
f Eind 2017
f December 2014
Noordwesttangent
overschrijding
projectrisico’s
start uitvoering (deel)projecten
• risico op vertraging
# = 10 mln. # # # # binnen budget # risico op
in gebruik
p
p
et werk is bijna afgerond (risico's zijn H beheerst)
verschrijding van het budget door O het niet kunnen invullen van de projecttaakstelling Gronden niet op tijd beschikbaar voor weg en gebiedsontwikkeling (Vertraging door) vergunningverlening Kabels en leiding niet op tijd verlegd 60%
100%
e proef met het gebruiken van vervuild D baggerslib als funderingsmateriaal voor de weg is niet op tijd afgerond voor toepassing in dit project. Het materiaal was niet droog genoeg om te gebruiken en de pilot is afgebroken. Hierdoor is de ingebruikname van de weg verschoven van de zomer naar eind 2013. Ondanks deze vertraging, wordt het project veel eerder afgerond dan oorspronkelijk gepland (mei 2014). De kosten van het project vallen mee. Het budget is bij de jaarrekening al met 2,5 miljoen euro verlaagd.
4
V oor het project geldt een taakstelling (onder andere 10 mln. bij aanvang van het project en nog eens 5,6 mln. op de uitgaven voor gebiedsontwikkeling). De post ‘onvoorzien’ is hierdoor te laag. De onteigeningsprocedure loopt een vertraging op van een jaar. De grond komt waarschijnlijk in het derde kwartaal van 2014 beschikbaar. Hierdoor is De Centrale As een half jaar later gereed (medio 2016). Bij de keuze van aannemers is niet alleen de prijs, maar ook de kwaliteit van de gekozen oplossing van belang. Om de markt te prikkelen om met betaalbare én creatieve oplossingen te komen, is de aanbestedingsstrategie aangepast. Deze strategie is in lijn met de nieuwe aanbestedingswet. Bovendien is de aanbesteding in kleine contracten opgeknipt. Dit sluit aan bij de wens van de provincie om het midden- en kleinbedrijf een kans te geven. Voor het werk aan De Centrale As zijn verschillende flora- en faunavergunningen nodig. Het is belangrijk dat deze snel en goed onderbouwd tot stand komen. De provincie overlegt hierover met het ministerie van Economische Zaken. Ook ziet de provincie erop toe dat de uitvoering van het werk voldoet aan de voorwaarden in de verschillende vergunningen.
Infra-info
Planning 2017 staat onder druk vanwege besluitvorming overheden en ruimtelijke procedure (Tracéwet)
e bijzondere samenwerking tussen D rijk, provincie en gemeente (bestuurlijke alliantie) kan leiden tot minder grip op de uitvoering door de provincie. Provincie en gemeente dragen wel de financiële risico's
* incl. extra bijdrage Groningen: 16 mln.
niet van toepassing
Provinciale Staten hebben in september besloten tot het uitvoeren van de maatregelen die nodig zijn om vanaf eind 2017 een extra sneltrein per uur tussen Groningen en Leeuwarden te laten rijden. Het gaat dan bijvoorbeeld om verdubbeling van een deel van het spoor en verlenging van perrons. Ook worden in afstemming met de regio de mogelijkheden voor een fietstunnel bij Hurdegaryp verkend. Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar de effecten voor het milieu en de omgeving (‘milieueffectrapportage’). Het ontwerp Tracébesluit (OTB) is naar verwachting in het tweede kwartaal van 2014 klaar. Op dit moment is er nog discussie over de inpassing van de maatregelen in Leeuwarden. Om vertraging te voorkomen, knipt ProRail de aanbesteding in delen op. Dit sluit aan bij de wens van de provincie om ook het MKB een kans te geven.
80%
Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de uitvoering van het project en de provincie en gemeente dragen het financiële risico. De samenwerking met Rijkswaterstaat en de gemeente Harlingen heeft de vorm gekregen van een bestuurlijke alliantie. Partijen werken op basis van gelijkwaardigheid en de provincie lijkt voldoende inbreng en mogelijkheden tot (bij)sturing te hebben. De verwachting is dat de samenwerking goed zal verlopen. Doel is samen tot betere en goedkopere oplossingen te komen. De bestuurlijke alliantie werkt aan de inpassing van de traverse in de stad. De afspraak is dat meevallers in principe gebruikt worden voor stedelijke inpassing. De aanbestedingsdossiers zijn in voorbereiding. Het werk wordt in één geheel aanbesteed. Het is (technisch) niet geschikt voor MKB-bedrijven.
P lanning staat onder druk. Een écht strenge winter zal tot vertraging leiden Planning van het noordelijk deel (provincie) van de Haak is mede afhankelijk van de planning van het zuidelijk deel (RWS) Er wordt een aquaduct gebouwd met bijbehorende uitvoeringsrisico's 100%
e provincie heeft met de gemeente D Menameradiel een overeenkomst gesloten over de gebiedsontwikkeling in samenwerking met de Haak. Een aantal projecten is meegenomen in de aanbesteding van de Haak Noord. Het contract hiervoor is in mei 2013 gegund. Het inschuiven van vijf spoorkruisingen, een belangrijke mijlpaal, is succesvol verlopen. Er wordt een aquaduct gebouwd. Op dit moment bevindt de bouw zich in de fase van ontgraven en voorbereiding opbouw. Zolang die fase loopt, zijn de technische uitvoeringsrisico's groot. De verantwoordelijkheid ligt bij de aannemer.
De provincie Fryslân werkt aan een mooi en sterk Fryslân. We maken regio’s, steden en dorpen bereikbaar voor mensen die er willen wonen, werken of recreëren. We investeren in uitstekende verbindingen over weg, water en spoor én in een aantrekkelijke leefomgeving daaromheen. De komende jaren voeren we daarom samen met partners een aantal grote infrastructurele projecten uit. Hieronder brengen we de belangrijkste daarvan in beeld. Een tussenstand.
2e kwrt 3e kwrt 4e kwrt
2016 1e kwrt 2e kwrt 3e kwrt 4e kwrt
2017 1e kwrt
2e kwrt
3e kwrt
4e kwrt
f
p
e
f f
p
e2 f
f2
2
f
p 1
e
f f f
B etreft twee deelprojecten: fase (1) en fase (2), fase 1 = traject Haak - Zwettestraat / fase 2 = aansluiting Stephensonviaduct
Westelijke invalsweg
Drachtsterweg en omgeving
Station Werpsterhoeke
Knooppunt Joure
gebiedsontwikkeling N381 Drachten - Drentse grens
Spoortunnel Wolvega
# # # # # # # ##
##########
####
########
########## # # # # ## # # #
##
90 mln.
92,3 mln.
30,0 mln.
70,9 mln.
187 mln.
12 mln.
f December 2014*
f Begin 2016
f Eind 2015*
f Begin 2017
f Eind 2015
f Eind 2015
V ertraging planning doordat fasering van mijlpalen onder druk staat Vertraging door de strenge winter Er wordt een aquaduct gebouwd met bijbehorende uitvoeringsrisico's * betreft fase 1 100%
tussentijdse mijlpaal van De ingebruikname van het aquaduct in de Westelijke invalsweg (juni 2014) is verschoven naar het laatste kwartaal van 2014. Met de aannemer wordt gesproken over een nieuwe planning en een pakket aanvullende verkeersmaatregelen. De ingebruikname van de Haak om Leeuwarden (inclusief de Westelijke invalsweg) staat nog steeds gepland voor december 2014.
et bouwen in stedelijke omgeving H vraagt om extra maatregelen om overlast te beperken. Dit kan tot hogere kosten leiden De weg en de vaarweg blijven tijdens de werkzaamheden open met risico op hogere kosten en vertraging 100%
et Drachtsterplein is inmiddels H klaar. De realisatie van de verdiepte aanleg van de Drachtsterweg (inclusief aquaduct) is aanbesteed. Heijmans heeft het werk verworven. De werkzaamheden buiten beginnen in het eerste kwartaal van 2014. De aanleg van de fietsen sloepenroute Wiarda wordt in december aanbesteed. Tijdens de werkzaamheden zal de doorvaart op het Van Harinxmakanaal worden belemmerd. Om de doorvaart te garanderen, zullen maatregelen aan het kanaal getroffen worden (route Harlingen - route Prinses Margrietkanaal).
nvoldoende reizigersaanbod waardoor O de haalbaarheid van het station onder druk komt te staan. Hiermee kan ook de dekking van de onderdoorgangen ter discussie komen te staan. * betreft onderdoorgangen 99%
e plannen voor de eerste fase van D het station zijn klaar. Hierbij gaat het om de bouw van een tunnel voor autoverkeer en een tunnel voor fietsers bij het toekomstige station. Op dit moment werken rijk, ProRail en provincie aan een realisatieovereenkomst waarin onder andere het risico met betrekking tot de dekking van de onderdoorgangen is geborgd. Met het rijk, de NS en ProRail is afgesproken dat het station alleen wordt gebouwd als er voldoende reizigers zijn. Dit hangt af van de ontwikkeling van omliggende woonwijken. Eerst worden de tunnels gerealiseerd. Het risico dat er na oplevering van de tunnel onvoldoende geld is voor het station, is klein. Er is voldoende geld gereserveerd. Beide onderdoorgangen zijn begroot op 21 mln. Het station is begroot op 9 mln.
Taakstelling wordt niet gehaald De bijzondere samenwerking tussen rijk, provincie en gemeente (bestuurlijke alliantie) kan leiden tot minder grip op de uitvoering door de provincie. Provincie draagt de financiële risico's 100%
Gronden niet op tijd beschikbaar voor weg en gebiedsontwikkeling Kabels en leiding niet op tijd verlegd
85%
et Tracébesluit wordt eind dit jaar door H de Minister ondertekend. Op de bouwkosten van het project rust nog een taakstelling van € 4,6 mln. Het is nog onzeker of dit bedrag volledig kan worden inverdiend. De gedachte om deze taakstelling te halen uit BTW-compensatie en de synergie met baggerwerk Langweerder Wielen levert onvoldoende op. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de uitvoering van het project en de provincie draagt het financiële risico. De samenwerking met Rijkswaterstaat en de gemeente heeft de vorm gekregen van een bestuurlijke alliantie. Partijen werken op basis van gelijkwaardigheid en de provincie lijkt voldoende inbreng en mogelijkheden tot (bij)sturing te hebben. De verwachting is dat de samenwerking goed zal verlopen. Doel is samen tot betere en goedkopere oplossingen te komen.
financiële taakstelling op de De gebiedsontwikkeling van 15% is gehaald. Er bestaat nog steeds een risico dat niet alle gronden voor de weg tijdig beschikbaar zijn. In vier gevallen is naar verwachting sprake van daadwerkelijke (gerechtelijke) onteigening. In de aanbesteding is hiermee rekening gehouden. De oplevering is verschoven naar eind 2015. Hierdoor is de planning haalbaar en kan de gebiedsontwikkeling goed worden meegenomen in het wegenwerk. De aanbesteding heeft tot een scherp contract geleid. Hierdoor is financiële ruimte ontstaan. En wordt bij Oosterwolde-Zuid een onderdoorgang gerealiseerd.
Rapportage oktober 2013
V ertraging als gevolg van beroep tegen vastgesteld bestemmingsplan
75%
e spoortunnel Om den Noort in D Wolvega is één van de projecten die moeten bijdragen aan het vergroten van de capaciteit tussen Leeuwarden en Zwolle.
5
Infra is meer dan het aanleggen van wegen 5 thema’s toegelicht Het totale programma aan infraprojecten waarvoor de provincie verantwoordelijk is, betekent natuurlijk veel meer dan het aanleggen van wegen. Onze regio kan immers op alle mogelijke manieren profiteren van deze omvangrijke projecten. Om hieraan sturing te geven is een aantal thema's benoemd die voor een aantrekkelijke meerwaarde kunnen zorgen. Een korte toelichting.
h
a
Social return/onderwijs
In contracten met aannemers staat dat waar mogelijk een tijdelijke baan wordt aangeboden aan mensen die moeilijk aan de slag komen. Soms lukt dit prachtig. Maar gezien de economische situatie is dit zeker voor aannemers momenteel moeilijk in te vullen. Daarentegen gaat samenwerking met het onderwijs zeer goed. Bij Leeuwardn Vrij-Baan worden diverse opleidingen van de NHL nauw betrokken. Inmiddels worden daar 70 deelprojecten samen met het onderwijs gerealiseerd. Binnen project N381 ontwerpt de school De Tjongerwerven in Donkerbroek een hop-over voor vleermuizen.
Leefbaarheid
De provincie zet zich als geen ander in voor gebiedsontwikkeling. Rondom de tracés willen we kansen creëren die de leefbaarheid van bewoners in het gebied vergroten. Mooi voorbeeld is de sloepenroute bij de Drachtsterweg. En bij De Centrale As het versterken van het singellandschap. Ook voor flora en fauna ontstaan dus kansen die benut kunnen worden, zoals de poelen voor kikkers en hop-overs voor de vleermuizen bij de N381. We streven altijd naar het behoud van de leefbaarheid en waar mogelijk naar een verbetering.
c
Duurzaamheid
Ook hiervoor biedt het infraprogramma mooie kansen. Binnen alle bestekken wordt al veel aandacht besteed aan de CO2 -reductie. Naast kosten is duurzaamheid vaak een belangrijke factor in de aanbesteding. Dit leidt tot creatieve oplossingen van de aannemers. Maar de provincie wil ook zelf het goede voorbeeld geven. Bijvoorbeeld met het project "Grip Op Grond". Een manier om grondstromen in Fryslân zodanig te organiseren dat transport en tussenopslag worden beperkt, kosten worden bespaard en duurzaam wordt gewerkt. En bij de N381 staan bijvoorbeeld zonnepanelen op het projectbureau.
Veiligheid
8
Dit heeft natuurlijk altijd prioriteit bij werkzaamheden van de provincie. En zeker bij infraprojecten. In meerdere opzichten. Om te beginnen moeten bestekken de veiligheid op het werk garanderen. Maar in de projectaanpak geldt natuurlijk ook de veiligheid van de weggebruikers tijdens de uitvoering. En last but not least zijn er ook veiligheidsprogramma's voor bezoekers van de projecten. Binnen De Centrale As wordt samengewerkt met Veilig Verkeer Nederland, waarbij voor de scholen in die regio lespakketten over veiligheid worden ontwikkeld.
j
MKB
Onlangs werd in de Tweede Kamer een nieuw aanbestedingsbeleid aangenomen. Deze stelt de provincie in staat tot een nieuw aanbestedingsbeleid te komen. Dit nieuwe beleid is onlangs vastgesteld. Door projecten als het ware op te knippen is er meer ruimte om het regionale MKB in te schakelen. Deelprojecten kunnen bijvoorbeeld meervoudig onderhands weggezet worden bij regionale partijen. Hiermee stimuleert de provincie de regionale werkgelegenheid.
Risico’s
Wie grote werken bouwt, loopt hoe dan ook risico's. Hieronder staat er een aantal. Ook staat vermeld wat de provincie doet om deze risico's te beheersen. begeleidt de werken en houdt toezicht op het werk van de aannemer. In deze rol kijkt de provincie met de aannemer naar mogelijke risico’s en maatregelen om deze te beheersen.
Faillissementen Als een aannemer tijdens de uitvoering van een project failliet gaat, ontstaat een financieel risico. Een andere aannemer zal het werk moeten overnemen. Dit leidt hoe dan ook tot vertraging en extra kosten. Tijdens de aanbesteding moeten inschrijvers aantonen financieel solide te zijn. Aannemers die het werk gegund krijgen, zijn over het algemeen stevige partijen. Toch is het risico op faillissement nooit helemaal uit te sluiten, zeker niet in deze tijd. Daarom wordt waar mogelijk ruimte gereserveerd in de post onvoorzien. Ook worden betalingsregelingen zo ingericht dat aannemers zo min mogelijk hoeven voor te financieren. Prijsontwikkeling Tijdens de uitvoering van projecten kunnen de prijzen stijgen. Hiermee wordt in de budgetten van projecten rekening gehouden. In projecten van het rijk wordt de prijscompensatie geregeld via de zogenoemde toegekende
6
Infra-info
IBOI. Dit is een index voor de gemiddelde prijsstijging van bruto investeringen in de collectieve sector, voorzover deze wordt toegekend door de minister van Financien. Deze kan lager liggen dan de werkelijke prijsontwikkeling. Dit is bijvoorbeeld nu het geval bij de verhoging van de btw van 19% naar 21% die niet in de IBOI is verrekend. Dit kan betekenen dat de btw-verhoging in de projecten zelf moet worden opgevangen. Calamiteiten Tijdens bouwwerkzaamheden kunnen zich altijd calamiteiten voordoen die vooraf niet waren te voorzien. De provincie is verantwoordelijk voor een aantal technisch complexe werken, zoals aquaducten. Tijdens de bouw kunnen zich calamiteiten voordoen. Het is in de eerste lijn de verantwoordelijkheid van de aannemer om bouwproblemen op te lossen. De gekozen oplossingen kunnen gevolgen hebben voor de bouwtijd. Mijlpalen in een planning kunnen daardoor verschuiven. De provincie
Taakstelling Er is afgesproken een bedrag van € 40 miljoen te bezuinigen op het provinciaal aandeel aan het RSP-programma. Deze taakstelling is al voor een deel ingevuld. Er staat nog een bedrag van € 24 miljoen open. Deze bezuiniging moet tijdens de uitvoering van de projecten worden gerealiseerd. De vraag is of dat lukt. De resultaten van recente aanbestedingen laten zien dat aannemers projecten door creatieve en innovatieve oplossingen goedkoper kunnen uitvoeren dan van te voren gedacht. Ook de huidige marktsituatie 'dwingt' aannemers scherpe aanbiedingen te doen. Of een scherpe offerte uiteindelijk ook tot lagere kosten leidt, wordt pas duidelijk bij de oplevering van projecten. Naar verwachting zal bij de jaarrekening een eerste tussenstand gegeven kunnen worden van de resultaten van het project Haak om Leeuwarden. Dit project zal naar verwachting flink gaan bijdragen aan de realisatie van de taakstelling. Daarnaast hebben ook individuele projecten nog taakstellingen te realiseren (De Centrale As, Knooppunt Joure, en de gebiedsontwikkelingen bij De Centrale As en de N381). Opgeteld gaat dit om nog eens bijna 30 mln.
Meer weten?
ijk op www.fryslan.nl/wegen, K www.fryslan.nl/waterwegen en www.fryslan.nl/spoorwegen voor meer informatie over de infraprojecten van de provincie Fryslân.
Rieke Mahabier-Ramdaras werkt als facilitair medewerkster bij MNO Vervat
‘Werken in de bouw is fantastisch’ “In 2011 werd ik werkloos en kreeg ik een uitkering. Maar thuis zitten, dat is niks voor mij. Ik wilde graag weer aan het werk! De uitnodiging om te solliciteren naar een functie bij Leeuwarden Vrij-Baan kwam dan ook als geroepen. Er waren een heleboel kandidaten. Dat ik uitgekozen werd, voelde als een hele eer. Ik heb acht maanden bij het Drachtsterplein gewerkt, en sinds
februari zit ik bij de bouw van het aquaduct bij Ritsumasyl. Ik zet koffie voor de staf, maak de keten schoon, en elke dag om 11 uur serveer ik soep. Ik heb zelfs een keer een complete rijsttafel gemaakt! Als je me vijf jaar geleden had verteld dat ik nu in de bouwwereld zou werken, had ik je voor gek verklaard. Maar ik
vind het fantastisch dat ik deze kans krijg. Mensen vragen me wel eens hoe ik het volhoud, als een van de weinige vrouwen in zo’n mannenwereld. Voor mij is dat geen probleem. Ik werk gewoon graag met veel mensen om me heen. Bovendien vind ik het fijn om mensen te helpen. Om ervoor te zorgen dat de mannen op de bouwplaats niets tekort komen. Dat geeft me een goed gevoel.”
Anita Hanemaaijer en Niels de Bruin over de spoorprojecten in Vrij-Baan
Men denkt bij 'spoor' niet aan provincie “Bij het spoor denken mensen niet direct aan de provincie. En dat terwijl de provincie een grote rol speelt in de verbetering van het treinverkeer!” Aan het woord zijn Niels de Bruijn en Anita Hanemaaijer. Als projectsecretaris en commu nicatiemedewerker zijn ze bij de provincie, samen met programmamanager spoor Hans Offermans, verantwoordelijk voor de Spoorse Projecten. Tegemoet komen aan wensen van reizigers “We zijn er als provincie voor onze inwoners. Voor veel mensen is het openbaar vervoer de manier om van de ene naar de andere plek te komen,” aldus Niels. “De treinen tussen Leeuwarden en Groningen zitten vooral tijdens de spits overvol. Door een extra sneltrein te laten rijden én langere treinen in te zetten komen we tegemoet aan de wensen van de reiziger in deze provincie.”
'Provincie is belangrijker voor spoor dan dan de meeste mensen beseffen' Samenwerken Op de spoorprojecten werkt de provincie nauw samen met diverse partijen, zoals ProRail. ”Dat gaat goed hoor. We hebben een duidelijke taakverdeling. In de planstudiefase ligt het communicatiezwaartepunt bij de provincie. En tijdens de uitvoering verschuift dit naar ProRail,” aldus Niels die het onderwerp verlegt van Leeuwarden - Groningen naar de activiteiten bij de Werpsterhoeke. Volgend jaar plan station Werpsterhoeke “Volgend jaar beginnen we met de twee onderdoorgangen bij de Werpsterhoeke. Deze zijn onderdeel van de gebiedsontwikkeling Leeuwarden-West en vormen samen de eerste stap in de realisatie van het station ‘Werpsterhoeke’.” Het station zal naar verwachting na 2020 worden
gebouwd als door verdere ontwikkeling van Leeuwarden-West en de Zuidlanden er voldoende reizigers / instappers verwacht worden.
ook al beginnen we pas later met de bouw. En als het aan mij ligt zal tegen die tijd de rol van de provincie duidelijker zijn als het over het spoor gaat.”
Visie Tijdens de PS-vergadering over deze onderdoorgangen is een motie aangenomen om te onderzoeken of het station nog voor 2018 kan worden gebouwd. Mede op basis van gesprekken met de NS gaat gedeputeerde Johannes Kramer in de eerste helft van 2016 een visie hierover aan de Staten presenteren. “Dan wordt duidelijk wat het goede moment is voor de start is,” vertelt Hans Offermans die zich met deze visie gaat bezighouden.
Binnen Leeuwarden Vrij-Baan Anita geeft nog een totaaloverzicht: “De spoorprojecten Extra Sneltrein GroningenLeeuwarden en de onderdoorgangen bij toekomstig Station Werpsterhoeke vallen binnen Vrij-Baan. Net als het project spoorbrug over het Van Harinxmakanaal. Deze laatste versnelt de procestijd, zodat er meer treinen tussen Leeuwarden en Zwolle kunnen rijden. Om stapsgewijs van 2 naar 4 treinen per uur te gaan worden er meer maatregelen getroffen. Anita besluit lachend: “Maar er moet natuurlijk ook nog iets te vertellen blijven voor een volgende infrakrant..!”
Iets bijzonders Anita vult aan: “Ook het station wordt iets bijzonders. Ik ben nu al benieuwd naar de reacties,
Remy de Boer is derdejaars student Communicatie en Multimedia Design (CMD) aan de NHL
‘Hoe een aquaduct gebouwd wordt? Ik weet het precies!’ “Het aquaduct Westelijke invalsweg is een modern bouwwerk. Daar hoort een moderne manier van informeren bij. Samen met mijn studiegenoten Yoeri, Klaas en Paul heb ik daarom, als project binnen onze opleiding, twee apps ontwikkeld. Eén geeft stapsgewijs en in 3D de bouw van het aquaduct weer en bevat leuke en interessante weetjes over het project. Met de andere app kun je op het uitkijkpunt ontdekken
hoe het aquaduct eruit gaat zien. Je scant het logo van Leeuwarden Vrij-Baan en ziet het aquaduct door middel van augmented reality op je scherm verschijnen. Ik heb de bouw altijd interessant gevonden. Tijdens dit project kon ik mijn studie dus combineren met een persoonlijke interesse. Ik was projectmanager van ons groepje studenten. Wat ik deed? Praten met opdrachtgevers, informatie verzamelen, de juiste contacten
Rapportage oktober 2013
leggen. Ongemerkt steek je van alles op. Vraag aan mij hoe de bouw van een aquaduct in z’n werk gaat, en ik kan het je tot in detail uitleggen! Door voor de provincie aan de slag te gaan, krijg je meer inzicht in je taken. Je komt in een heel nieuwe wereld terecht, komt op plekken waar je anders niet zou komen: daar leer je veel van. En het is nog leuk ook.”
7
Innovatie, economie en duurzaamheid Een mooi en sterk Fryslân. Met dat doel voor ogen voert de provincie Fryslân een groot aantal projecten uit. Bij een aantal projecten staat niet het aanleggen van wegen centraal, maar realiseert de provincie andere ambities. Denk aan innovatie, economische ontwikkeling of duurzaam vervoer over spoor en water. Vier voorbeelden illustreren dit.
Vaarweg Lemmer - Delfzijl
De Nieuwe Afsluitdijk
De 118 kilometer lange vaarweg van Lemmer naar Delfzijl is één van de belangrijkste vaarwegen van ons land. De vaarweg bestaat uit het Prinses Margrietkanaal, het Van Starkenborghkanaal en het Eemskanaal. Rijkswaterstaat en de provincies Fryslân en Groningen werken aan de verdieping en verbreding van deze vaarweg. Daarmee is de weg vrij voor meer transport over water. De afgelopen jaren is een aantal bruggen opgehoogd en delen van de vaarroute zijn uitgebaggerd. Ook in de komende jaren zal flink worden geïnvesteerd. Zo is de weg vrij voor meer transport over water.
Een kraamkamer voor duurzame en ecologische innovatie. Dat moet de Afsluitdijk in 2020 zijn. Actuele kennis over de veiligheid, duurzame energie, ecologie, recreatie en toerisme en ruimtelijke kwaliteit komen samen in innovatieve plannen voor de dijk. Denk aan een fietspad dat energie opwekt (Solaroad), hernieuwde vispassages waardoor de visstand verbeterd wordt (zie interview hieronder) en een pilot energie uit water (Blue energy). Uiteraard is na de opknapbeurt ook de veiligheid van de waterkering weer tot in lengte van jaren gegarandeerd. Om dit voor elkaar te krijgen werkt de provincie Fryslân samen met de provincie Noord-Holland en de gemeenten Hollands Kroon, SúdwestFryslân en Harlingen. Op dit moment worden de verschillende deelprojecten uitgewerkt.
Verdieping en verbreding
Bereikbaarheid Heerenveen
RSP Spoorprojecten
Als onderdeel van de investeringsagenda Drachten Heerenveen investeert de provincie de komende jaren in de bereikbaarheid van Heerenveen. Zowel voor autoverkeer als voor het openbaar vervoer. Zo komt er onder andere een nieuw busstation. Nadat de gemeente zich genoodzaakt zag de cofinanciering in te trekken, lag het project een tijd stil. Afgelopen zomer hebben Provinciale Staten besloten geld beschikbaar te stellen, zodat het project toch door kan gaan.
De provincie investeert de komende jaren ook in de uitbreiding van de spoorinfrastructuur. Daardoor kan het aantal treinen worden uitgebreid en de bereikbaarheid van de regio worden verbeterd. Zo worden de spoorverbindingen naar Groningen en Zwolle verbeterd en komt er een nieuw station aan de rand van Leeuwarden (Werpsterhoeke). De spoorprojecten worden betaald uit de vergoeding van het rijk voor het niet doorgaan van de Zuiderzeelijn.
Stad als motor
Uitbreiding spoor voor meer treinen
Veilig en innovatief
Plan voor unieke vispassage Afsluitdijk
Ruim baan voor de vis Mobiliteit is niet alleen belangrijk voor mensen, maar zeker ook voor dieren. Bij de Afsluitdijk stoten vissen bijvoorbeeld letterlijk hun hoofd. Ze kunnen niet verder, terwijl voor veel vissoorten migratie tussen zout en zoet water van levensbelang is. Nu de Afsluitdijk een forse opknapbeurt krijgt, is meteen een prachtig plan gemaakt voor een unieke vispassage. De visstand in het IJsselmeer is slecht. Veel vissen verdwenen na aanleg van de Afsluitdijk. Om de vispopulatie en het
ecologisch systeem te herstellen, moeten vissen probleemloos kunnen migreren tussen IJsselmeer en Waddenzee. Dit is ook een internationale verplichting (Natura 2000 en Kaderrichtlijn Water). In het kader van het project ‘De Nieuwe Afsluitdijk’ hebben de Waddenvereniging, Sportvisserij Nederland, Stichting Het Blauwe Hart en de Vereniging Vaste Vistuigen Noord daarom het idee voor een vismigratierivier uitgewerkt.* Uniek in de wereld Deze slingerende rivier van circa 6 kilometer stroomt langs en door de Afsluitdijk. Vissen kunnen met behulp van het getij veel vaker
Colofon Infra-info is een uitgave van de provincie Fryslân en verschijnt drie keer per jaar Redactie provincie Fryslân, afdeling Complexe InfraProjecten, (058) 292 46 40,
[email protected] Concept, ontwerp en teksten Cellen en Groot Haar + Orth, Leeuwarden Fotografie Jeroen Horsthuis, provincie Fryslân Druk KSB Oplage 300 exemplaren.
8
Infra-info
en gemakkelijker heen en weer zwemmen én geleidelijk wennen aan de zoetzoutovergang. De rivier is aan beide kanten afsluitbaar, met een kleine keersluis. Dit garandeert de waterveiligheid en zorgt ervoor (in combinatie met de lengte) dat er geen zout water in het IJsselmeer komt. Een vispassage op deze schaal die gebruik maakt van het getij is uniek in de wereld. Sterke impuls De effectieve passage heeft veel voordelen. De vis- en vogelstand kan tot ver buiten de Waddenzee en het IJsselmeer verbeteren. In combinatie met een bezoekerscentrum en wandelmogelijkheden krijgen recreatie en
toerisme bovendien een sterke impuls. Ook kan Nederland zich hiermee internationaal profileren als expert waterbouwtechnologie en ecoengineering. De beste locatie voor de rivier is de omgeving rond de spuisluis Kornwerderzand. Het zoete water dat hier door het spuien in de Waddenzee komt, lokt de vissen. De komende periode wordt verder onderzoek gedaan naar aspecten als ruimtelijke inpassing en ontwerp. Daarna volgt bestuurlijke besluitvorming. *Het initiatief is onderdeel van het project ‘De Nieuwe Afsluitdijk’, een gezamenlijk programma van de provincies Fryslân en Noord-Holland én de gemeenten Súdwest-Fryslân, Harlingen en Hollands Kroon.
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, gekopieerd of vermenigvuldigd op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de provincie Fryslân. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
