Woordenlijst 2 havo-‐vwo Hoofdstuk 1
Woord afhandig maken arsenaal (het) decoreren defensief enteren
losgeld (het) mariniers moreel (het) muiterij munitie offensief onafhankelijkheidsstrijd ondermijnen
Betekenis roven; inpikken opslagplaats van wapens; (fig.) alle middelen waarover je kunt beschikken een medaille geven; onderscheiden verdedigend het eigen schip vastmaken aan een ander schip en er aan boord klimmen om het te veroveren sterke toename; verergering; het heftiger worden (van ruzies, conflicten) groep oorlogsschepen of -‐ vliegtuigen groei; uitbreiding, vaak van grondgebied of invloedssfeer slagveld; voorste gevechtslinie ongeregelde oorlog van groepen strijders tegen indringers of tegen het staatsgezag zelfmoordterrorist persoon die tijdens oorlog gevangen genomen en opgesloten wordt door de vijand leger lijn; naast elkaar opgestelde troepenmacht bedrag dat je betaalt om iemand vrij te kopen soldaten bij de marine gevoel dat je de moed erin houdt en vertrouwt op een goede afloop oproer; opstand lading waarmee men kan schieten; kogels aanvallend gevechten die een bevolking voert om onafhankelijk en vrij te zijn verzwakken; aantasten
onderscheiding
medaille voor verdienste(n)
onderscheppen ontzag (het) opoffering perspectief reder slagkracht strategie subtiel vrijbuiter wapenfeiten wendbaar
onderweg tegenhouden of opvangen zodat de bestemming niet bereikt wordt achting; eerbied; respect inzet voor anderen, vaak met gevaar voor eigen leven invalshoek; punt van waaruit je iets bekijkt eigenaar en exploitant van schepen vermogen om toe te slaan, bijvoorbeeld in een gevecht strijdplan; groots opgezet plan voor het voeren van een oorlog fijnzinnig; verfijnd piraat of zeerover die kaapt voor eigen gewin krijgshandelingen; heldendaden snel te draaien; draaibaar
escalatie eskader expansie
front (het) guerrilla
kamikaze krijgsgevangene
krijgsmacht linie
Hoofdstuk 2
Woord ambitie bewustwording bilateraal budget (het) buiten beschouwing conservatief corruptie dilemma donorland (het) drastisch duurzaam elite infrastructuur onomstreden particulier pretentie reduceren relatief
Betekenis eerzucht; streven om iets te bereiken proces waarbij je langzamerhand tot begrip of tot een besef komt tweezijdig; waarbij twee partijen betrokken zijn geld dat beschikbaar is niet meegerekend; niet meegenomen behoudend; in politiek opzicht ‘rechts’; ouderwets omkoping; het voortrekken in ruil voor geld het moeten kiezen tussen twee mogelijkheden die allebei nadelen hebben land dat geld geeft fors; rigoureus blijvend; van lange duur toplaag; kleine groep van machtigste, rijkste of meest geleerde mensen voorzieningen zoals wegen, kanalen, spoorlijnen zonder dat er strijd aan te pas komt; verheven boven kritiek van burgers; niet van de overheid aanspraak; brutale eis; gedrag waaruit veel eigendunk blijkt verminderen naar verhouding
rendement (het) solidariteit
opbrengst saamhorigheidheidsgevoel; lotsverbondenheid verbondenheid
stagnatie steekpenningen strekking tenietdoen volbrengen
stilstand; gebrek aan vooruitgang geld gebruikt bij omkoping; smeergeld bedoeling; kern; belangrijkste inhoud vernietigen; ongedaan gemaken afmaken; tot een goed einde brengen
Hoofdstuk 3 Woord bewindsman coalitie
Betekenis minister of minister-‐president politieke samenwerking, meestal om een regering te vormen
compromissen
oplossingen waarbij iedereen een beetje toegeeft
confessionelen
politici die zich baseren op het geloof (hier het christendom)
consensus controverse
overeenstemming geschil
ethisch etiquette
moreel (bn); wat te maken heeft met opvattingen over goed en slecht regels die de omgangvormen duidelijk maken
formatie gedogen gering
vorming van een regering oogluikend toestaan; dulden klein
koopkracht
financiële mogelijkheden van consumenten om zaken aan te schaffen
liberaal nivellering
vrijzinnig; politiek behorend tot de stroming die de nadruk legt op individuele vrijheid maatregelen die ervoor zorgen dat verschillen zo klein mogelijk worden
onrein
vies; niet schoon
oppositie
politieke partijen die de regering niet steunen, maar heel kritisch volgen; tegenstand
parlementariër per se polarisatie
volksvertegenwoordiger op zichzelf; beslist toestand met scherpe tegenstellingen
poldermodel (het)
overlegvorm die gericht is op overeenstemming
positioneren progressief sinister
een plek geven vooruitstrevend onheilspellend
spectrum (het)
kleurenbeeld waarbij wit licht ontleed is in licht van allerlei kleuren; (fig.) reeks van in elkaar overlopende verschillen, meestal op geestelijk of politiek terrein
verzorgingsstaat
staatsvorm waarbij de overheid voor van alles zorgt
Hoofdstuk 4 Woord
Betekenis
alimentatie als gevolg van alternatief arrangeren autoritair
geldbedrag voor levensonderhoud van ex-‐partner
bij wijze van
als
co-‐ouderschap (het) een open deur emancipatie geijkt herwaardering impact in diskrediet
gezamenlijke opvoeding van de kinderen door gescheiden ouders iets wat iedereen al weet het zich vrijmaken uit een minderwaardige positie meest voorkomend het opnieuw bepalen of inzien van de waarde van iets inwerking; draagwijdte; invloed in een kwaad daglicht; een slechte naam (krijgen)
in het kader van in weerwil van
in; als onderdeel van ondanks
kostwinner legaliseren
degene die de kost verdient bij wet vastleggen; toestaan of goedkeuren
met ingang van
per; vanaf
mondig onaantastbaar onoverkomelijk
goed in staat om voor zichzelf op te komen waar niemand iets tegen kan beginnen onoplosbaar door; op basis van; gebaseerd op mogelijkheid
op grond van optie
door anderssoortig; anders dan andere regelen; bepalen bazig; geen tegenspraak duldend
privilege (het) rationeel rechtvaardigen scepticus secularisatie taboe (het) tutoyeren van weleer
voorrecht verstandelijk; gezegd van iets waarbij je vooral nadenkt laten zien dat … juist of terecht is
iemand die gewoonlijk sterk aan iets twijfelt ontkerkelijking verbod met je en jij aanspreken vroegere
Hoofdstuk 5 Woord bar en boos
Betekenis heel slecht
bepakt en bezakt bloot staan aan
met zeer veel bagage en alles wat men nodig heeft niet beschermd zijn tegen
budget (het) cynisch
hoeveelheid geld die iemand ter beschikking heeft met bijtende spot
debet zijn aan
schuld hebben aan
deurwaarder dubbel en dwars
ambtenaar die een uitspraak van de rechter over betalingen uitvoert, bijvoorbeeld bij belastingschuld helemaal; volop
geen boe of bah groen en geel
niets; geen woord heel erg
heg noch steg (weten) hoog en droog hypotheek
de weg helemaal niet (kennen) veilig; goed beschut geldbedrag dat je leent om een huis te kopen; (eig.) recht op een onroerend goed als onderpand
impulsief in kannen en kruiken incassobureau (het)
in een opwelling geregeld; goed afgesproken bedrijf dat geld int voor anderen
koetjes en kalfjes
onbenullige zaken
kosten en baten krediet (het) krenterig kwistig
investeringen en verdiensten voorschot; lening; uitstel van betaling op de cent; niet royaal verspillend; gul; royaal
lusten en lasten
de leuke dingen en de tegenslagen; de goede en de slechte dingen; de voor-‐ en de nadelen
met huid en haar met man en muis
helemaal zonder dat iemand gered wordt
met raad en daad nijpend
met allerlei adviezen en hulp dringend; ernstig
nonchalance op de pof
onverschilligheid op afbetaling
overtroeven
nog beter, mooier, slimmer etc. zijn dan iemand anders
regie reilen en zeilen saneren
leiding; het regelen van het verloop van iets alles wat iemand meemaakt gezond maken; op orde brengen
schuldeisers
mensen die wat ze geleend hebben, terugvragen tegen je zin accepteren of ten onder gaan
slikken of stikken spenderen
besteden
steen en been (klagen) tegen heug en meug ton trendsetter uitgavenpatroon (het)
heel erg (klagen); luidkeels (klagen) zeer tegen z’n zin; met lange tanden
van top tot teen verleidingen wijten aan
helemaal; van onder tot boven zaken die heel aantrekkelijk schijnen (iets nadeligs) toeschrijven aan
wikken en wegen zonder slag of stoot
aarzelen; voor-‐ en nadelen tegen elkaar afwegen
honderdduizend euro iemand die door gedrag en uiterlijk bepaalt wat in de mode komt totaalbeeld van het geld dat wordt uitgegeven en waaraan dat geld besteed wordt
zonder tegenwerking of verzet
Hoofdstuk 6
Betekenis
Woord atheïst bedevaart bekeren
niet-‐gelovige; iemand die het bestaan van God ontkent pelgrimstocht anderen bewegen om tot ‘het ware geloof’ over te gaan
calvinist de tand des tijds de vader des vaderlands den vaderland getrouwe
protestant, in het bijzonder een volgeling van Calvijn verval als gevolg van ouderdom de grondlegger van het vaderland (Nederland) trouw aan het vaderland
evangelie (het) exodus halal
blijde boodschap; leer van Jezus Christus uittocht Arabisch woord voor ‘toegestaan’
heden ten dage
tegenwoordig
heterogeen hindoeïsme (het) hoogtijdagen
zeer divers een van de grote wereldgodsdiensten die vooral in India beleden wordt belangrijke feestdagen met de grootste spoed; zo snel mogelijk in grote aantallen; met veel mensen preekstoel heidens iemand die vanwege een ideaal (bijvoorbeeld zijn geloof) gemarteld en gedood wordt van tevoren beraamd; (een misdrijf) gepland
in allerijl in groten getale kansel ketters martelaar met voorbedachten rade
mijns inziens
volgens mij
minaret nader belichten profetie ritueel (bn) schril contrast sober sterveling symboliseren
slanke toren bij een moskee verduidelijken voorspelling volgens een bepaald overgeleverd gebruik of rite scherpe tegenstelling zonder versiering; karig; eenvoudig mens als wezen dat sterfelijk is voorstellen door tekens of handelingen die iets anders uitbeelden dan wat je ziet
te allen tijde te goeder trouw
altijd; bij elke gelegenheid vanuit goede bedoelingen
te kwader trouw
met slechte bedoelingen
ten einde raad
geen andere mogelijkheid meer ziend
ten prooi vallen aan
slachtoffer worden van bij
ter hoogte van ternauwernood verkondigen voorganger vroom wederopstanding
alleen met de grootste moeite; maar net; nauwelijks uitdragen; als leer of waarheid bekendmaken iemand die in een religieuze dienst de leiding heeft (voorgaat), zoals een predikant, priester of imam godsdienstig; (zeer) gelovig het weer opstaan; herrijzenis
