Fortissimo
Zomer 2014 jaargang 26
KZNM en de Bende van Beuving
Succes op het Concours
WOONBOULEVARD NIJMEGEN
ELKE ZONDAG GEOPEND
IN ONZE WINKELS VINDT U VOLOP AANBIEDINGEN!
WIJCHENSEWEG (TEGENOVER W.C. DUKENBURG, NABIJ NS-STATION DUKENBURG EN A73) WWW.WOONBOULEVARDNIJMEGEN.NL
2
Inhoud
3 5
Voorwoord: Derde plaats! / Colofon Van de bestuurstafel De Vierdaagse Zangers ...... Anjercollecte In Memoriam Tonny Vissers Bende van Beuving Leden stellen zich voor: Frits v. Rijswijk KZNM, beste van Nederland? Verdi en de Italiaanse eenheidsstrijd Een nieuwe productie Fortissimo 25 jaar! De geschiedenis van het Nijmeegs Mannenkoor
Voorwoord: DERDE PLAATS! Na een prachtige zomer waarin de zon uitbundig scheen, overschaduwen de verschrikkelijke gebeur tenissen rond vlucht MH17 in de Oekraïne de euforie rond WK14, waar “wij” tegen alle verwachtingen in de derde plaats van de wereld behaalden. Het Nijmeegs Mannenkoor behaalde ook een derde plaats bij het Nationaal Mannenkorenconcours in Zwolle. Naast een foto-impressie blikken wij met de leden van de Muziekcommissie terug op de finale van dit concours. Voor de zomervakantie werd aspirant-lid Frits van Rijswijk geïnstalleerd bij de bassen. In deze Fortissimo stelt hij zich uitgebreid aan u voor. Verder neemt Jan Breuker u weer mee naar het roemrijke verleden van de KZNM in en rond de Nijmeegse binnenstad. Verder volgt ook een impressie van de Nijmeegse 4-daagse belevenissen van vijf van onze zangers. Uw bijzondere aandacht vragen wij voor de uitvoering op donderdag 18 september in theater Lux waar het Nijmeegs Mannenkoor deel uitmaakt van de ‘Bende van Beuving’. Onze donateurs en allen die dat willen worden, verwelkomen wij graag op ons donateurs concert op maandagavond 13 oktober in onze repe titieruimte van het Kandinsky college, Maldenburch straat 11 (v/h Elshofcollege). Een paar dagen later is Chorale La jeune France Dunkerque onze gastheer rondom hun 150-jarig bestaan. U ziet het, het Nijmeegs Mannenkoor gaat een drukke periode tegemoet, maar we hebben er als vanouds zin in! Met de steun van onze adverteerders, sponsors en donateurs kunnen wij onze ambities waarmaken. Speelt u mee in de Vriendenloterij? Dan heeft u de mogelijkheid om zelf te kiezen voor welk goed doel u meespeelt. Kiest u voor het Nijmeegs Mannenkoor dan gaat de helft van uw inleg direct naar ons koor! Hoe dat in zijn werk gaat leggen wij binnenkort graag aan u uit. Wij wensen u wederom veel leesplezier en mocht u iets te melden of op te merken hebben, laat het onze Commissaris Externe relaties weten!
7 9 11 12 15 17 19 21
COLOFON Voorzitter: Manfred Markhorst Secretaris: Leo Hagebeek Penningmeester: Wim Borsboom Externe relaties: Philip van Vliet Muziekcommissaris: Mark de Groot Concertcommissaris: Henk Goris REDACTIE: Pierre Lauran, Manfred Markhorst, Philip van Vliet, Jan van Dijk, Louis Nolet Omslagontwerp: Tom van Deelen Foto's: Tom van Deelen REDACTIEADRES: KZNM Fortissimo Graafseweg 274 6532 ZV NIJMEGEN DRUKKER: Editoo B.V. te Arnhem Fortissimo is een uitgave van: Koninklijke Zangvereeniging Nijmeegs Mannenkoor
3
4
Van de bestuurstafel We hebben een bewogen periode achter de rug. Hoogtepunt was in april ons succes op het Mannenkorenconcours in Zwolle. We zijn overall derde geworden, met een uitstekend juryverslag. Aangezien de eerste en tweede plaats in onze catego rie werden ingenomen door relatief kleine koren, beschouwen we ons zelf met onze 90 leden als het beste Grote mannenkoor in Nederland. Daar zijn we heel blij mee. We zijn op de goede weg. Toen kwam op het eind van de koorvakantie uit het niets het overlijdensbericht van 2e tenor Tonny Vissers. Een bedrijfsongeval was hem noodlottig geworden. Ook binnen het koor werd met versla genheid op dit bericht gereageerd. Tonny zong altijd op de eerste rij zijn partij mee. In een kort In Memoriam staan we nog een ogenblik bij hem stil. Tussendoor hebben wij een algemene ledenvergadering gehad waarin twee bestuursleden zijn afgetreden. Mark de Groot en Leo Hagebeek, nogmaals bedankt voor al jullie bestuurlijke inzet voor ons koor! Nieuw in het bestuur is toegetreden Jacques Limbeek. Hij gaat als secretaris mee werken om de toekomst van ons koor vorm te geven. het bestuur is blij met zijn komst en wij ver wachten dat hij als bestuurder een uitmuntende bijdrage aan de toekomst van ons koor zal leveren. We hebben voordat de repetities begonnen al een gesprek gehad met Dion over onze toekomst. Prioriteit krijgt het gezond houden van onze vereniging. Waarbij de nadruk zal liggen op ledenwer ving. Nieuwe leden zijn immers nodig voor een gezonde toekomst van ons koor. Om ledenwerving te ondersteunen maken we een mooi en kwalitatief aantrekkelijk programma voor de komende jaren. Dat doet het bestuur niet alleen. De muziekcommissie heeft uitdrukkelijk een rol. En we hebben afgesproken dat we ons laten begeleiden door jonge mensen bij het maken van onze plannen. Denk bijvoorbeeld aan studenten, die in het kader van hun studieopdracht ons de spiegel mogen gaan voorhouden. De jeugd heeft immers de toekomst! De komende algemene ledenvergadering willen we concrete voorstellen aan de leden voorleggen.
150 jaar Breda's Mannenkoor. Jubileumconcert op 18 oktober 2015 Met het Haarlems Mannenkoor en het Breda's Mannenkoor hebben wij regelmatig bestuurlijk contact. We zijn meer bij elkaar betrokken en geven informatie voor leden door. Zoals dit Jubileum concert, dat wordt gegeven in samenwerking met Lilian Farahani, Ernst Daniël Smidt, het Bredase Operakoor en het Groot Orkest van Amor Musae uit Prinsenbeek. Kijk op www.bredaasmannenkoor. nl. Tot 31 december 2014 is er een kortingsactie voor plaatsbewijzen. Kunnen wij gebruik van maken.
De Vierdaagse Zangers ...... …. gingen op dinsdag 15 juli vroeg in de ochtend goed getraind en vol vertrouwen op stap voor de eerste dag van de 98ste Nijmeegse Vierdaagse. Op de foto staan als 30 km wandelaar: Hans Cloosterman (12de x + 10de x diplo ma), Jan Bernards (13de x) en Philip van Vliet (3de x). Petro van Vondelen (12de x), Frans Hoefs (9de x niet op de foto) en Mattie Niesten (13de x) liepen de 40 km. Alle zangers kwamen vrijdag 18 juli 2014 vief en vrolijk over de finish bij de Wedren, behalve Petro. Petro ontdekte bij de start dat - ie een ontsteking had aan zijn onderbeen. Hierdoor kwam hij bij wijze van spreken het startterrein de Wedren niet af en moest dus opgeven. Hij was de allereerste uitvaller van 2014. De ongelukkige, twaalf maal eerder ging het uitste kend, staat geheel links op de foto. Opgetekend door Philip van Vliet
Anjercollecte In week 20 heeft een aantal KZNM-leden in enkele Nijmeegse wijken gecollecteerd voor de Anjer actie, de jaarlijkse collecte van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Elke avond werd tussen 18.00 uur en 20.00 uur rondgegaan met de oranje collectebussen. Wij bedanken coördinator Jan Crienen en zijn mannen hartelijk voor hun inspanning. Dankzij hun inspanningen kunnen we € 537,19 toe voegen aan onze reserves.
5
Al meer dan 20 jaar ervaring met computers Nu gratis installatie bij inleveren van deze bon
COMPUTER HULP ONLINE
€ 14,90 p/m
1 opschoonbeurt per jaar 1 backup per jaar 4 Incidenten per jaar Eenmalig €10,- installatie kosten
GRATIS! Norton beveiliging + 1 jaar updates
6
In Memoriam Tonny Vissers
“Onwezenlijk, oneerlijk, niet te begrijpen” hebben vrouw en kinderen van Tonny Vissers als eerste zin gebruikt in de rouwkaart. Ook voor de vele koorleden die Tonny hebben gekend is het overlijden een volslagen onverwacht bericht. Toch raar dat juist deze zorgvuldige techneut, ervaren brandweerman en volleerd duiker is omgekomen bij een bedrijfsongeval. Binnen het koor was Tonny niet alleen als enthousiast zanger ac"ef, maar ook als stemvertegenwoordiger en als fotograaf van koorac"viteiten en voor het smoelenboek droeg hij graag bij. Wij wensen zijn vrouw, (klein)kinderen en naaste familie veel sterkte bij het verwerken van dit grote verlies. Ook wij zullen hem zeer missen!
7
8
KZNM verzorgt met de Bende van Beuving een Klap van de Korenmolen Laat deze onvergetelijke avond niet aan u voorbijgaan. Reserveer tijdig in het LUX theater! Datum: 18 september 2014. Plaats: LUX theater Nijmegen zang, gitaar en tekst: Ernest Beuving gitaar en bas: Erik Raayman gitaar, bas, piano en zang: Jaap Berends drums: Jan Wolfkamp accordeon en piano: Josse Hornsveld koor: Koninklijke Zangvereeniging Nijmeegs Mannenkoor.
Niet in de pas Een niet te stuiten cabaretier met voortreffelijke zangstem: Ernest Beuving is in het oosten vooral bekend als eerste helft van het Nijmeegs duo Ernesto & Marcellino. Inmiddels is deze poëtische grappenmaker een vrolijke frontman van een 4-koppige band, die eerder o.a. Robert Long, Liesbeth List, Zenga en Purper begeleidde. Beuving is in Klap van de Korenmolen meer dan ooit zichzelf: oprecht, eerlijk en met zelfspot neemt hij zijn verleden als ‘pleeg’ in de psychia trie op de hak. Daar kwam hij er achter hoe gek het is om niet gek te zijn. Wie bepaalt eigenlijk wie gek is en wie niet? Met humor, imitaties, persiflages én spontane verhalen laat Beuving zien hoeveel hij van men sen houdt die niet in de pas lopen. Voor zijn prachtige liedjes laat hij zich begeleiden door de Koninklijke Zangvereeniging Nijmeegs Mannen koor.
Bogers begon hij een cabaretduo dat later (2003) een trio werd met aanvulling van de ontregelende Wilfried Finkers (broer, toneelassis tent en tekstschrijver van Herman Finkers). In 1993 wonnen ze de Jury- en Publieksprijs op het Ca merettenfestival. Het Friesch Dagblad kopte: "Een dijk van een album" en noemde alle num mers "even sterk". De Telegraaf noemde hen ooit: "Het best bewaarde theatergeheim van Neder land." Maar na acht shows en vijf cd’s hief de groep zich in 2012 op, ‘na de beste show en plaat die te maken viel’. Beuving ging solo verder onder de naam De Bende van Beuving en maakte van zijn sponta ne, beschouwende theaterpersoonlijkheid en mateloze gevoel voor humor zijn handelsmerk. In Klap van de korenmolen imiteert en persifleert hij, maar is hij vooral zichzelf: een door het leven gepokt en gemazelde beschouwer en podium zanger. Samen met De Koninklijke Zangvereeni ging Nijmeegs Mannenkoor (en hun favoriete songs) bezingt hij de krochten van de menselijke geest. “In vaak poëtische bewoordingen dringt Beuving door tot de kern van het bestaan en weet hij de harten van mensen te raken. Hij houdt van mensen, vooral als ze niet in de pas lopen.” (De Stentor) "Niemand is bestand tegen Ernest. Een mond als een mitrailleur en altijd een voltreffer op het juiste moment. Zijn melancholische liedjes vallen in de smaak, net als zijn rake imitaties." (De Tele graaf) www.ernestbeuving.nl www.nijmeegsmannenkoor.nl
Van straatmuzikant tot bendeleider Ernest Beuving begon als straatmuzikant en werkte jarenlang met omzwervingen in de zorg als psychiatrisch verpleegkundige. Met collega, kameraad en straattheatermaker Marcellino
9
10
Leden stellen zich voor Fortissimo bevat enkele vaste rubrieken. Eén van die rubrieken is bestemd voor de nieuwe leden, die zich via dit medium aan de lezers van Fortissimo kunnen voorstellen. Centrale vragen in deze rubriek zijn: Waarom ben je lid geworden en hoe heb je het ervaren? En wat doe je naast ons koor?
Frits van Rijswijk: Cantemus in Amicitia, daar wil ik bij zijn! Mijn naam is Frits van Rijswijk, ben 65 + en bijna 40 jaar getrouwd met Mieke. Samen hebben we 4 kinderen en 4 kleinkinderen, de vijfde is op komst. In mijn arbeidzaam leven heb ik gewerkt in de kapitaalgoederenindu strie bij Smit Ovens/gasgeneratoren te Nijmegen, als sales promotion manager. In die functie kwam ik over de gehele wereld en heb vele soorten muziek beluisterd en gezien. Ook ben ik werkzaam geweest bij Jacbo Palen BV. te Nijmegen als Kwaliteitsmanager. Dit bedrijf en ook andere bedrijven heb ik gecertificeerd volgens het ISO-9001 kwaliteitssysteem en volgens het veiligheidsysteem VCA**.
Muzikaliteit in een notendop Altijd heb ik graag muziek willen maken op instru menten zoals dwarsfluit, piano en later schuif trombone, maar mijn kwaliteiten in deze waren toch minimaal. Tijdens mijn werkzaamheden bij Smit, werd ik door mijn collega’s welke al lid waren van het KZNM zoals Has v/d Lee, Jan Lo denstijn en Roel van Olst geconfronteerd met de zangkoorcultuur van het KZNM en wat daar alle maal bij kwam kijken. Vooral de concertreizen naar het buitenland vond ik heel interessant. Het is dan ook in die tijd dat mijn eerste belangstelling voor het KZNM is gewekt. Omdat ik ook lid ben van een watersportvereni ging, ging mijn voorkeur eigenlijk uit naar een shanty en zeeliederenkoor. Omdat ik dacht, dat deze koren in de regio niet beschikbaar waren, is daar uiteindelijk nooit iets van gekomen. Bij de voetbalvereniging Orion te Nijmegen, waar mijn zoon speelt, werd ik via Harm Hermsen steeds uitgenodigd voor de concerten van het KZNM, maar ook daar is nooit iets van gekomen. Toen ik uiteindelijk daar in contact kwam met Philip van Vliet, uw uitmuntende commissaris externe betrekkingen, werd het echt serieus. Tijdens een bezoek, aan het Nijmeegs Herden kingsconcert in de Vereniging op 4 mei jl., stond daar het Philharmonischer Chor Duisburg met 160 leden samen met het Symfonie orkest Nijme gen met 60 leden en solisten dus samen met 222 personen op het podium, dat was heel indruk wekkend. Dit maakte dan ook een dusdanige indruk op mij dat ik dacht dat wil ik ook. Maar ik had grote twijfels over mijn zangkwaliteiten.
De volgende dag heb ik me laten informeren door de secretaris Leo Hagebeek. Die gaf aan dat ik meteen mijn zangkwaliteiten kon laten beoordelen op maandagavond, tijdens de re petitie op het Kandinsky College. Met een brok in de keel werd ik in de pauze, door de dirigent Dion Ritten aan de piano geauditeerd en werd mijn zangkwaliteit beoordeeld. Tot mijn grote verbazing, gaf hij aan dat ik een mooie stabiele kleurrijke stem had en hij vroeg of ik ooit iets met mijn stem had gedaan, en waarom niet. Ik was perplex, dit had ik nooit verwacht na 65 jaar. Vervolgens werd ik meteen ingedeeld bij de bassen en werd ik door voorzitter Manfred Mark horst voorgesteld als aspirantlid aan de aanwe zige leden. Tijdens de daarop volgende repetities, met name die van de Bende van Beuving met de Klap van de Korenmolen, welke een hoog naa, naa ooh, aah, oe, hoe, doe, daa, dee, doem, di, doem gehalte hadden werd ik door Dion Ritten en mijn bassenpartijbaas Frans Hoefs op uitste kende wijze voorbereid voor mijn eerste geza menlijke optreden in de Lux op 18 september as. Dat zal een unieke en bijzondere uitvoering worden. Als klap op de vuurpijl werd ik op maandag 30 juni jongstleden door voorzitter Manfred Mark horst tijdens een inauguratiebijeenkomst geïn stalleerd als lid van het KZNM met de nodige versierselen. U zult begrijpen dat ik dit heel bijzon der vond om lid van uw vereniging te mogen worden en hoop op vele jaren zangplezier bij ons mooie Koninklijke koor.
11
Nijmeegs Mannenkoor, beste van Nederland? Op 25 april behaalde het Nijmeegs Mannenkoor in Zwolle de derde plaats bij de finale van het prestigieuze mannenkorenconcours van het Koninklijk Nederlands Zangers Verbond , nadat op 13 oktober 2012 in Baarn de eerste plaats werd behaald bij de voorrondes van dit concours. We blikken met de leden van de Muziekcommissie terug op de spannende finale.
Uit het hoofd Het Nijmeegs Mannenkoor streed om de titel in de categorie B. In deze categorie waren een aantal koorwerken ‘verplichte kost’, waaronder Gott in der Natur “Gross ist der Herr” van F. Schubert. In de vorige Fortissimo (maart 2014) is van alle werken die door KZNM bij het concours zijn uitgevoerd een korte beschrijving te vinden. In de aanloop naar de finale trok de organisatie van het concours echter de voorwaarde om verplichte werken uit te voeren weer in. Het was de Muziekcommissie begin 2014 nog steeds niet duidelijk wat nu precies de voorwaar den voor deelname aan het concours waren. “Die onduidelijkheid over bijvoorbeeld die ver plichte werken was een minpuntje voor de orga
12
nisatie”, aldus Dion Ritten die overigens zeer lo vend is over de locatie en de ambiance van het concours. De Muziekcommissie heeft het reper toire niet aangepast, niet in de laatste plaats omdat alle werken reeds zodanig grondig waren ingestudeerd, dat dirigent Dion Ritten er zelfs een nieuwe uitdaging in zag om het koor zonder partituren te laten optreden. ‘Uit het hoofd zingen’ was een nieuwe ervaring voor het koor, maar dat heeft bijzonder goed uitgepakt. Er is veel meer interactie met de diri gent en het koor heeft volgens Dion Ritten duide lijk aangetoond dat het nu ook ‘lastiger koorwer ken’ kan gaan vertolken en complimenteert daarmee de zangers.
Appels met peren De meningen over de organisatie van het con cours lopen uiteen, maar men is het erover eens dat het hier en daar wel wat professioneler had gekund. Volgens George Peeters was de bege leiding van de koren ter plaatse wel erg goed georganiseerd. Pieter Willemse blijkt de mening van de commis sie als geheel te vertolken als hij zijn persoonlijke mening geeft over de categorieën die met elkaar streden: “Door ensembles en grotere mannen koren op één hoop te gooien ga je appels met peren vergelijken. Ensembles van een man of tien is toch iets heel anders dan mannenkoren van bijna honderd zangers. Van de grote man nenkoren behaalde het Nijmeegs Mannenkoor de hoogste score en is daarmee op de keper beschouwd het beste grote mannenkoor van Nederland.”
Sfeer Waar de meningen niet over uiteenlopen is het feit dat het goed was dat we als koor tot en met de uitslag bij het concours zijn gebleven. Dit in tegenstelling tot onze deelname in Baarn (2012) toen we direct na ons optreden weer naar Nij megen reden. Zodoende heeft ieder op zijn eigen wijze het concours kunnen volgen en de sfeer kunnen proeven. Aan de prijsuitreiking ging een spectaculair op treden vooraf van 'Hardkoor Mannenkoor', een gelegenheidskoor bestaand uit jongeren. Ieder een was daardoor bij de prijsuitreiking in de tot de nok gevulde zaal om de uitslag van de jury te vernemen. Op zaterdag was het de beurt aan de A-koren. Op enkele zangers na was ons koor daar verder niet bij aanwezig. “Een gemiste kans”, besluit Mark de Groot, “want wij hadden daar veel kunnen leren, de categorie A is echt wel van een andere orde, maar wie weet wat de toekomst ons nog brengt”.
13
14
De bijdrage van Verdi aan de Italiaanse eenheidsstrijd In de eerste helft van de 19e eeuw was Italië hopeloos verdeeld. In het zuiden heerste een koning van ‘de beide Siciliën’, in het midden was de paus de baas en in het noorden waren er zelfs twee koninkrijken, in het westen én in het oosten. In dat laatste deel was de Oostenrijkse keizer de baas. Daar tussendoor lagen verspreid nog verschillende andere staatjes. Onder invloed van nationalistische gevoelens, die in die tijd sterk opkwamen, vonden veel Italianen deze verdeeldheid niet alleen onpassend, nee, zelfs ronduit weerzinwekkend. Het Italië met zijn grote roemrijke Romeinse verleden, met zijn indrukwekkende culturele leiderschap tijdens de Renaissan ce, stelde niets meer voor. Tijd voor een herrijzenis, een ‘Risorgimento’. Wat die herrijzenis precies moest inhouden, daarover liepen de meningen sterk uiteen. Maar één punt was gemeenschap pelijk: Italië moest een eenheid worden, van de Alpen tot Sicilië. Langs welke weg en met behulp van wie dat zou moeten gebeuren en hoe die nieuwe staat uiteindelijk zou moeten worden bestuurd, ook daarover werd heftig gediscussieerd. En werd men het niet eens.
De kracht van koormuziek Een min of meer beroepsrevolutionair en dat 49 jaar lang, Giuseppe Mazzini, had daarover per soonlijk wel heldere ideeën. Ook over het belang van muziek bij de eenwording van zijn land. In een werk met de indrukwekkende titel ‘Filosofie van de muziek’ (1836) verklaarde hij te geloven dat speciaal muziek de bestaande ‘universele taal van de natie’ was en een machtig hulpmid del voor het Risorgimento-denken. Vooral ope ra’s waren belangrijk en daarbinnen dan weer speciaal de koren. Koren konden een ‘collectie ve individualiteit’ tot uitdrukking brengen. Dat klinkt nogal verheven, maar als wij voorafgaand aan een voetbalwedstrijd in Brazilië het Wilhel mus meezingen laten we sámen horen dat ieder individueel hoopt dat Oranje gaat winnen. Idem als ons koor zingt dat we weer ten strijde trekken voor rood, zwart en groen. Een koor zingt in harmonie, ieder heeft zijn eigen stem en dezelfde tekst en op die manier kan het op indringende wijze de politieke bedoelingen van een opera helpen realiseren. Ja, politiek doel, want voor Mazzini, dient een opera een politiek doel, de eenwording van Italië. In Giuseppe Verdi vond hij de ideale componist. De man was goed in opera’s, hij componeerde prachtige koren en hij wilde net als menig ander Italië tot een eenheid helpen smeden. Van 1839 tot 1848 gingen zijn opera’s over onderdrukte volkeren die hun vrijheid terugwilden of over andere politieke onderwerpen die, al dan niet openlijk, leken op of de toenmalige situatie van Italië opriepen. Zij behandelden een breed scala aan historische onderwerpen, want juist in de geschiedenis zijn er tal van onderdrukte volkeren te vinden. Het koor, lees het onderdrukte volk, speelde daarin een grote rol. De koren van Verdi in deze opera’s zijn vaak luid, klinken krijgshaftig en maken daardoor veel indruk. Maar werden niet uitsluitend door mannen ten gehore ge bracht.
Het beroemde slavenkoor uit Nabucco wordt gezongen door Joodse krijgsgevangenen die door de Babylonische koning zijn meegenomen. Aan de oevers van Eufraat en Tigris bezingen deze gevangenen hun verloren vaderland. Iede re Italiaan die de voorstelling bijwoonde was di rect ontroerd, want hij begreep donders goed dat Verdi het ook had over Italië zelf, zo mooi en verloren. En die gevoelens in het operagebouw kwamen soms naar buiten en vertaalden zich dan in relletjes en opstootjes. Iedere opera van Verdi in de genoemde periode moest de cen suur passeren. Het gebruik van het woord ‘vrij heid’ was voor de machthebbers al een reden hun wenkbrauwen te fronsen. Oei oei, als dat maar geen herrie ging geven. Doorgaans was zelfs politie in de zaal aanwezig. Nu zullen veel mensen denken, ‘ach, die woor den zijn allemaal onverstaanbaar’. Nou, toen begreep men alles: de lichten in het theater bleven tijdens de voorstelling
15
16
aan en de tekst werd in gedrukte vorm uitge deeld. In de opera ‘I Lombardi alla prima crociata’ (de Lombarden tijdens de eerste kruistocht) zingt een koor (pelgrims en kruisvaarders) de tekst: ‘O Heer, u riep ons vanuit onze geboortegrond met een heilige belofte’. De opera ging in première in 1843 in Milaan, hoofdstad van Lombardije. De toehoorders waren diep onder de indruk omdat zij begrepen dat God hun Italië had beloofd, als één land wel te verstaan. Alleen stond Lombar dije toen nog onder keizerlijk bewind. In 1848 verspreidde zich over heel Europa een revolutie met ongehoorde snelheid. Ook in Italië. Verdi en met hem vele medestanders waren dolblij. Eindelijk zouden de gehate overheersers
worden verdreven en zou het ideaal worden bereikt. Maar binnen de kortste keren werd die hoop de kop ingedrukt door o.a. het Oostenrijk se leger onder leiding van veldmaarschalk Ra detzky, toen 82 jaar oud. Inderdaad, die van de Radetzkymars. Verdi was dermate teleurgesteld dat hij absoluut geen zin meer had in het schrijven van opera’s vol vrijheidsverlangen. Hij componeerde nog tal van prachtige werken, maar het revolutionaire vuur was bij hem verdwenen. Bij anderen niet. De strijd om de eenheid werd door anderen voortgezet en uiteindelijk in 1861 succesvol afge sloten. Revolutionaire troepen zongen vaak operakoren van Verdi om de moed erin te hou den. Blijkbaar heeft dat afdoende geholpen. Louis Nolet (Bariton)
Een nieuwe productie, hoe gaan we dat realiseren? In 2016 komen wij met een bijzondere productie. Op dit moment zijn we die productie aan het schrijven. Binnenkort zullen we een tipje van de sluier oplichten, maar we houden het op dit moment volgende Fortissimo. nog even voor u geheim. U leest er meer over in de Om die productie te kunnen realiseren hebben wij professionele begeleiding nodig en audio/vi suele middelen. Maar ook zaalhuur, catering, acteurs en muzikale begeleiding vragen om een verantwoorde financiële bodem. Om dit voor elkaar te krijgen gaan we culturele fondsen in Als u voor eind oktober 2014 deelnemer wordt of Nederland en het Nijmeegse bedrijfsleven bena u koppelt uw lot of loten aan het Nijmeegs deren voor support. Maar ook uw steun kunnen Mannenkoor en u speelt mee tot 1 juni 2016, dan bent u onze gast (voor twee personen) tijdens wij daar heel goed bij gebruiken! Onze eerste actie is om zelf financiële steun te de première van onze productie. verwerven. Om die reden starten we in oktober met een bel-actie in samenwerking met de Telefonisch niet bereikbaar op 22 oktober VriendenLoterij. Dat betekent dat we ook u als 2014? lezer van Fortissimo gaan uitnodigen om deel te Geen nood! Indien u niet bereikbaar bent, kunt u zich nu al aanmelden als deelnemer van de nemen aan de VriendenLoterij. VriendenLoterij. Bel-actie op woensdag 22 oktober 2014 U kunt op deze dag tussen 19.00 uur en 21.30 uur Ga naar www.vriendenloterij.nl en klik op de gebeld worden door één van onze leden met de button “meespelen”. Selecteer “Ik speel mee vraag of u onze organisatie wilt steunen. Met voor mijn favoriete club of vereniging” , daarna deze actie willen wij geld inzamelen voor de in het vervolg scherm typt u bij “naam en / of bovengenoemde productie. Van ieder verkocht vereniging” Nijmeegs Mannenkoor en bij lot gaat immers de helft direct naar de KZNM, “plaats” Nijmegen. In het vervolg scherm klikt u iedere maand opnieuw. De andere helft is be op de button “ speel mee”. In het hoofdscherm stemd voor prijzengeld. Door uw deelname staat nu: “Ik speel mee voor: Nijmeegs Mannen steunt u niet alleen onze zangvereniging. U kunt koor. Geef aan met hoeveel loten u wilt spelen, er zelf ook beter van worden. Bij de VriendenLo vul de gevraagde gegevens en klik onderaan op terij maakt u elke maand kans op tienduizenden de rode button ‘bestellen’. Uw mobiele telefoon prijzen, zoals reischeques, auto’s en geldprijzen nummer is uw lotnummer. oplopend tot €100.000,00. Een lot kost € 12,50. U speelt mee in de VriendenLoterij en tevens helpt Bij voorbaat hartelijk dank voor uw support! u dan mee aan de totstandkoming van de KZNM Christ van den Akker (1e tenor), coördinator VriendenLoterij productie 2016!
17
Wij hebben ruimte voor uw Uw advertene! Contact: [email protected]
18
Fortissimo is 25 jaar! In 1989 publiceerde KZNM het eerste nummer van onze periodiek. De thema’s van toen zijn nog steeds actueel. Op het voorblad van het eerste nummer hebben we deze keer een voorwoord van de toenmalige voorzitter opgenomen. Leest u het eens aandachtig en herinner u als lid wat er over deze thema’s al gezegd is.
19
KZNM onderhoudt de Stevenskerk KZNM is Stevenier en neemt voor een dag in het jaar de vaste onderhoudskosten van de Stevens kerk te Nijmegen voor haar rekening. KZNM doet dat op donderdag 4 september aanstaande. Op die dag is het precies 155 jaar geleden dat onze vereniging werd opgericht. KZNM is Stevenier via Philip van Vliet. Wilt u meer weten over de Steveniers of wilt u zelf ook Stevenier worden, kijk dan op: www.vriendenvandestevenskerk.nl .
20
Voor meer informatie stuurt u een email naar [email protected] of belt u 024-3604710.
De geschiedenis van het Nijmeegs Mannenkoor Deel 3. Concerten op het Valkhof In de vorige uitgave van Fortissimo werd aandacht besteed aan de Lindenberg, ooit het steilste straatje van Nijmegen en de centrale as van het culturele centrum van Nijmegen in de 19de eeuw. In de sociëteiten Concordia, De Harmonie, Burgerlust, Unitas en de Stadsschouwburg, allemaal gelegen in de omgeving van de Lindenberg verzorgde het Nijmeegs Mannenkoor ruim 60 optredens. De absolute topper waar het gaat om het aantal concerten in dit gebied is echter het Valkhof. Met 80 optredens verdient dit prachtige park in de geschiedenis van het koor een eervolle vermelding. Tijd om de spotlichten van Fortissimo te richten op deze bijzondere locatie.
Muziekkiosk op het Valkhof waar het Nijmeegs Mannenkoor circa 75 keer optrad
Het merendeel van de optredens (circa 75) vonden plaats in de inmiddels gesloopte muziekkiosk, in Nijmegen beter bekend als de muziektent. De eerste muziekkiosk werd gebouwd omstreeks 1835 toen het Valkhof gemoderniseerd werd en werd voorzien van wandelpaden en zitbanken. Het Valkhof was vanaf toen een echt wandelpark, waar de bevolking van Nijmegen graag verpoosde en haar vertier vond. De muziekkiosk stond tussen de St. Nicolaaskapel en de Barbarossaruïne. Nijmegenaren onder u zullen dit wellicht nog herinneren. Het eerste optreden van het Nijmeegs Mannenkoor in de muziekkiosk vond plaats op 4 november 1883 onder leiding van dirigent Jan Heinrichs. De muzikale begeleiding werd verzorgd door het strijkorkest van de Nijmeegsche Schutterijmuziek, dat het koor in die tijd vaker begeleidde. Op 3 september 1884 voerde het Nijmeegs
Mannenkoor een soirée musicale uit ter gelegenheid van het 25jarig bestaansjubileum. Daarna werd het een lange tijd rustig in de muziekkiosk, dat wil zeggen wat de uitvoeringen van het Nijmeegs Mannenkoor betreft. Het koor gaf de voorkeur aan concertlocaties met een betere akoestiek, zoals de bovenvermelde sociëteiten en de buitensociëteit De Vereeniging (de voorganger van het huidige concertgebouw De Vereeniging). In 1918 keerde het koor noodgedwongen terug naar de muziek kiosk en zou daar tot 1959 meer dan 75 optredens verzorgen, meestal als tegenprestatie voor de subsidie van de gemeente Nijmegen. En deze subsidie was niet gering; zo ontving het koor in 1930 fl. 500,-- subsidie voor 4 optredens, een welkome bijdrage voor de krappe verenigingskas. De Valkhofconcerten waren erg populair bij het publiek. De concerten werden breed aangekondigd
21
in de krant en bezocht door honderden muziekliefhebbers.
koor (Rotterdam, 1854).
Ons koorlid en erelid Jan Wolf, die in 1950 lid werd van ons koor, heeft de laatste tien Valkhofconcerten meegezongen en heeft nog mooie herinneringen aan die tijd. Het laatste optreden in de muziekkiosk vond plaats op 28 juni 1959 onder leiding van Jack van de Zand. De muziektent werd in 1978 afgebroken.
Sinds 1840 waren Nederlandse en Duitse liedertafels in de grensstreek verenigd in het ‘Nederrijnsch-Nederlandsch Zangersverbond. Vanaf 1845 organiseerde men jaarlijks een zangersfeest dat beurtelings werd gehouden in Kleef (1845, 1846, 1849 en 1852) en in Arnhem (1847, 1848 en 1851).
Het Nederlandsch Zangersverbond Behalve in de muziekkiosk trad het Nijmeegs Mannenkoor in de 19de eeuw nog vier maal op op het Valkhof. Dat was tijdens de zangersfeesten van het Nederlandsch Zangersverbond (de huidige KNZV) in 1865 en 1877. Ik zal daar verder op ingaan, maar voordat ik daar iets over vertel, doe ik even een stapje terug om uit te leggen hoe de KNZV is ontstaan. Liedertafels in Nederland zijn rond 1830 ontstaan. Liedertafels van het eerste uur waren: Zang en Vriendschap (Haarlem, 1830), Caecilia (Den Haag, 1830), Caecilia (Vaals, 1837), Eutonia (Amsterdam, 1839), Caecilia (Nijmegen, 1842), Euterpe (Amsterdam, 1849), Gruno (Groningen, 1853) en Rotte’s Mannen-
Feesttent op het Kelfkensbos tijdens het Zangersfeest in 1887
22
In 1852 ontstond er onenigheid over het feit dat de Duitse en de Nederlandse liedertafels steeds minder elkaars zangersfeesten bezochten. Op initiatief van de Duitsers werd het samenwerkingsverband met de Nederlanders opgeheven. 25 Nederlandse liedertafels besloten toen om zelfstandig door te gaan met uitsluitend Nederlandse koren. Als nieuwe naam koos men: het ‘Nederlandsch Nationaal Zangersverbond’ (onze huidige KNZV). Vanaf 1853 organiseerde het Nederlandsch Nationaal Zangersverbond, aanvankelijk jaarlijks en later tweejaarlijks, een landelijk zangersfeest, dat uitsluitend toegankelijk was voor de koren die lid waren van het Verbond. Deze feesten werden in een lang weekend in augustus gehouden in de stad waar een lidkoor zetelde. Het betreffende lidkoor fungeerde als gastgever en was belast met de logistieke organisatie. De uitnodigingen, de programmering, de wedstrijdregels en de jurering, was in handen van een feestcomité van circa
25 personen. Op de vrijdag van het zangersweekend werden de deelnemende koren feestelijk ontvangen. Zij werden door het gastgevende koor afgehaald van het station of vanaf de kade indien men per stoomboot aankwam. Van daaruit gingen de koren, voorafgegaan door muziek en met opgestoken vaandels en banieren, op weg naar de locatie van het optreden. Daar werden de koren verwelkomd en toegezongen door het gastgevende koor en dronk men de erewijn. Op de zaterdag waren er repetities en voerden alle deelnemende liedertafels gezamenlijk een aantal verplichte werken uit. Verder was er een optocht door de stad waar alle liedertafels aan deelnamen. De stoet werd toegejuicht door duizenden stadgenoten en bezoekers die in dikke rijen langs de route stonden. De stad was versierd en op alle gebouwen waren vlaggen uitgehangen.
ganiseerd door Caecilia en het Nijmeegs Mannenkoor. 27 liedertafels, met in totaal 800 zangers hadden zich voor het zangersfeest opgegeven. De feesttent op het Valkhof bevatte 4.000 zitplaatsen en had een podium waar 500 zangers gelijktijdig op konden plaatsnemen. De feesttent was zodanig tegen de Barbarossa-ruïne aangebouwd, dat de ruïne binnen de tent viel. De vloer van de ruïne werd gebruikt als podium voor het orkest, terwijl de ronde muur als klankbord fungeerde.
Op zondag gaven de deelnemende koren elk afzonderlijk een demonstratie van hun kunnen in de vorm van een zangwedstrijd. Op de maandag waren er nog enkele optredens van de orkesten en kwamen de feestelijkheden ten einde.
Zangersfeesten in Nijmegen Na de zangersfeesten in Arnhem (1853), Utrecht (1856), Amsterdam (1857) en nogmaals Arnhem (1858), en twee jaar zonder zangersfeest, kreeg de Nijmeegse Liedertafel ‘Caecilia’ het in 1861 voor elkaar om het 5de Zangersfeest naar Nijmegen te halen (het Nijmeegs Mannenkoor was toen nog geen lid van het Verbond). De uitstekende organisatie van het feest, de prachtige ambiance van het Valkhof en de toeristische aantrekkelijkheid van de omgeving van Nijmegen, beviel de deelnemers zo goed dat Caecilia in 1865 het 7de Zangersfeest ook mocht organiseren. In dat jaar, om precies te zijn op zondag 13 augustus 1865, werd het Nijmeegs Mannenkoor, samen met het Zwolse MK, het Deventer MK en Willem III uit Bergharen, toegelaten als lid van het Zangersverbond. Het Nijmeegs Mannenkoor telde toen 34 zangers. Volgens de geldende regels mocht het koor in 1865 op zaterdag wel deelnemen aan het gezamenlijke optreden van alle deelnemende koren, maar nog niet aan de zangwedstrijden op zondag. Een wetenswaardig detail is dat een handgeschreven lijstje van de nummers die op die zaterdag door de gezamenlijke koren (inclusief het Nijmeegs Mannenkoor) werden uitgevoerd, het oudste document is in het Archief van ons koor. Het Nederlandsch Nationaal Zangersverbond organiseerde het nationaal zangersfeest vier maal in Nijmegen (1861-1865-1877 en 1887). De zangersfeesten werden gehouden in een speciaal voor dat doel gebouwde feesttent. Bij de eerste drie feesten stond de tent op het Valkhof, de laatste keer op het Kelfkensbos (zie foto). Bijzondere aandacht werd besteed aan het 13de Zangersfeest in 1877. In dat jaar vierde het Nederlandsch Nationaal Zangersverbond zijn 25-jarig jubileum. Het verbond telde toen 40 liedertafels. Het feest werd gehouden van 3 t/m 6 augustus 1877 en werd geor-
Barbarossa-ruïne
De begeleiding werd verzorgd door de kapel van het Regiment Grenadiers en Jagers uit Den Haag, het Parkorkest uit Amsterdam en de kapel der Nijmeegsche dienstdoende schutterij. Om geen bomen te hoeven kappen, waren de takken van de nabij staande bomen in de feesttent opgenomen, hetgeen samen met de gasverlichting, de bloemversiering en de oude ruïne een feeëriek decor vormde. Ook de rest van het Valkhof was voorzien van gasilluminatie. Duizenden bezoekers kwamen op het zangfestijn af. Het aantal bezoekers van buiten de stad was zo groot dat velen geen onderdak konden vinden. Sommige bezoekers moesten noodgedwongen de nacht doorbrengen op de stoomboot waarmee zij waren gekomen. Honderden muziekliefhebbers die geen kaarten konden bemachtigen voor de feesttent, genoten in het park rondom de feesttent van hetgeen er zich binnen afspeelde. Het feest werd op maandag afgesloten met vuurwerk op de Waal. Na afloop van het Zangersfeest werden extra nachttreinen ingezet om de menigte af te voeren. En zo keerde langzaam de rust in Nijmegen weer terug.
Jan Breuker (bas)
(wordt vervolgd)
Bron: Provinciale Geldersche en Nijmeegsche Courant (PGNC)
23
