BIJLAGE 3 Extra’s • 3.3 Educatieve materialen
Leerlingenboekje
FOOD ROCK
een duurzame maaltijd voor wereldsterren
ASO
Dit project werd gefinancierd door de Vlaamse Overheid, Departement Landbouw en Visserij en kwam tot stand met de steun van de Provincie West-Vlaanderen.
Een initiatief van: West-Vlaams Agrarisch Vormingsinstituut (WAVI vzw) In samenwerking met: Provinciaal Noord-Zuid Centrum Roeselare en Kleur Bekennen West-Vlaanderen
1
INLEIDING
Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Gebruik dit als samenvatting van je les. De GlobalLocal-band eist na haar optreden op FOOD ROCK een maaltijd voor ongeveer 20 personen die voldoet aan volgende voorwaarden:
1 De ingrediënten komen van verschillende plaatsen in de wereld (zowel Noord-producten als Zuid-producten).
2 De producenten krijgen een eerlijke prijs voor hun producten.
3 De ecologische impact en de voedselkilometers van de ingrediënten worden tot het minimum beperkt.
4 De ingrediënten zijn seizoensgebonden.
1.1 Deze code in de kantlijn naast de opdrachten verwijst naar werkmaterialen die jullie nodig hebben om de opdracht op te lossen.
3
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren
OPDRACHT 1: GLOBALISERING STAP 1: Waar komt mijn voedsel vandaan? 9’ Veel voedsel in de winkelrekken in onze buurtwinkel komt van verschillende plaatsen in de wereld. Die voedingswaren reizen vele kilometers voor ze bij ons terechtkomen. Doe even de test en duid de reis van de producten aan op de wereldkaart.
1.1 1.2
Doen: Ieder groepslid neemt een kaartje en zoekt de landen op de wereldkaart. Teken een pijl op de wereldkaart die de weg die het voedingsproduct aflegt weergeeft. Klaar? Ga verder.
STAP 2: Een multicultureel winkelrek? 6’ 1. Wat vind je van het resultaat op de wereldkaart? En waarom? A. Ik had meer pijlen verwacht op de wereldkaart. B. Ik had minder pijlen verwacht op de wereldkaart. C. Ik had geen flauw idee hoeveel pijlen op de wereldkaart zouden staan. D. Ik had verwacht dat ons voedsel bij ons wordt geproduceerd. E. Ik had verwacht dat ons voedsel meer uit het buitenland wordt ingevoerd. 2. Op de wereldkaart staan nog niet alle pijlen, er zijn er nog véél meer. Met welk fenomeen heeft dat te maken? A. Industrialisering B. Globalisering C. Commercialisering
4
OPDRACHT 1 Globalisering
3. Dit fenomeen heeft ook gevolgen, zowel positief als negatief. Doen: Zoek zelf een negatief gevolg voor cultuur en noteer dit.
Thema
Positief gevolg
Negatief gevolg
Tewerkstelling
Mijn vader heeft werk als havenarbeider dankzij de invoer van buitenlands voedsel. Hij lost containers met cacao.
Een Vlaamse tomatenboer sluit zijn bedrijven omdat hij niet kan concurreren met goedkope Spaanse tomaten.
Cultuur
Ik ga vaak eten in een Chinees … restaurant. Dit deden mijn ouders niet in hun jeugdjaren.
4. Wat is globalisering? Landen zijn meer dan vroeger afhankelijk van elkaar en hebben meer contact met elkaar. Ze zijn met elkaar verbonden op politiek, economisch en cultureel gebied en op het vlak van milieu. Wereldwijd is er meer uitwisseling tussen mensen, bedrijven, regeringen en culturen omdat we nu gemakkelijk en snel kunnen communiceren dankzij radio, tv, internet … Bedrijven produceren vaak in 10 landen tegelijk en drijven internationale handel. Landen zijn dus meer afhankelijk van elkaar. Producten van allerlei merken zijn te koop over bijna heel de wereld. Mensen reizen de wereld rond. En het is mogelijk om door middel van computers te praten met mensen uit bijna elk land ter wereld. Ook culturele uitwisseling is belangrijk: denk maar aan jongerenculturen, mode, exotische restaurants of aan wereldmuziekfestivals. 5
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren
Opdracht 2: Eerlijke handel STAP 1: Shoppen! 5’
2.1
Doen: Kijk naar de prijsetiketten en zoek de prijs van 1 liter volle melk en 1 kg rijst. Noteer het resultaat in de tabel .
Klassieke handel
Product
Betaald in de winkel
1 liter volle melk €
Fair Trade/ hoevewinkel
Schatting voor producent
Aandeel voor producent
Vergoeding voor de producent
€
€
€
of 1 kg rijst
€
€
€ of
6
% € %
OPDRACHT 2 Eerlijke handel
Zoals je weet worden melk en rijst geteeld door landbouwers. Zij steken daar veel tijd en werk in en hun producten worden in verschillende winkels verkocht.
2.2
Doen: Hoeveel denk je dat een landbouwer krijgt voor zijn producten? Probeer dit in te schatten en vul aan in de tabel. Neem nu de grafiek bij de hand en noteer het echte aandeel. Ga ook na hoeveel de landbouwer krijgt via Fair Trade of via verkoop op de hoeve.
STAP 2: De boer op! 5’ 1. Schakels in het productieproces Naar waar gaat het overige geld dat we in de winkel betalen? Met andere woorden welke zijn de andere schakels in het productieproces? Maak een keuze in de lijst en bespreek. De distributie: vervoer van de boer naar de fabriek en naar de winkel. De winkel die het product verkoopt. De bank De verwerking: wassen, schillen, versnijden, verpakken, … De consument
2.3
2. Producent aan het woord Wil je weten wat de landbouw(st)er er zelf van denkt? Lees hun getuigenis of vraag het hen zelf!
7
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren
STAP 3: Eerlijke handel in je eigen supermarkt! 5’ Wat is eerlijke handel volgens jullie?
Noem enkele merken of labels van eerlijke handel die je in de winkel kan vinden.
2.4 2.5
Doen: Probeer in groep de verschillende kaartjes met merken in de juiste kolom te plaatsen.
Andere mogelijkheden Klassieke handel
8
Eerlijke handel
Duurzame landbouw
OPDRACHT 3 Ecologische impact en voedselkilometers
Opdracht 3: Ecologische impact en voedselkilometers STAP 1: Hoger/Lager! 5’ 3.1
Doen: Neem een kaartje van elke stapel en draai ze om. Welk voedingsproduct heeft het grootste aantal voedselkilometers? Waarom? Discussieer in groep. Herhaal dit met de andere kaartjes.
9
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren
Wat speelt er mee in de ecologische impact van onze voedselproductie? Duid de correcte antwoorden aan De afstand die het product aflegt; De landbouwmethode, met andere woorden, de manier van telen (in volle grond, in een onverwarmde of in verwarmde serres); De voedingswaarde van het product; De manier waarop het product vervoerd wordt; De prijs die je voor je product betaalt; De vorm en kleur van het product; De kook- of bereidingswijze; De verpakking van een product; …
STAP 2: Hoe smaken voedselkilometers? 6’ 3.2 1. Bereken zelf voedselkilometers. 3.3
Doen: Vul onderstaande tabel aan. Van waar komen de meeste kiwi’s die we in onze winkelrekken vinden? Schat de afstand die Spaanse tomaten afleggen om tot in België te komen aan de hand van de lijnschaal op de kaart. Zoek voor elk product een alternatief (minder kilometers) en noteer dat in de laatste kolom.
10
OPDRACHT 3 Ecologische impact en voedselkilometers
Product
Land van oorsprong
Aantal kilometers
Gouda - jonge kaas
Nederland
± 170 km
Wijn
Zuid-Afrika
± 8.800 km
Tomaten
Spanje
±
Kiwi’s
Alternatief
km
± 19.000 km
2. Kaviaar van de Noordzee: garnalen Het aantal voedselkilometers van Nederlandse gepelde garnalen bedraagt 4.156 km. Zoek hiervoor een verklaring.
15
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren
STAP 3: Hoe minder voedselkilometers eten? 4’ Wat kan je zelf doen? Denk globaal, eet lokaal. Denk lokaal, eet globaal. Wat betekent dit?
16
OPDRACHT 4 Seizoensgebonden consumeren
Opdracht 4: Seizoensgebonden consumeren STAP 1: Ken je het beste koopseizoen van groenten en fruit? 4’ Voor elke soort groente en fruit is er een ideale koopperiode, afhankelijk van het oogstmoment en de bewaarmogelijkheden. Dit geldt zowel voor lokale, Vlaamse producten als voor zuiderse producten. Deze periode kan langer of korter zijn naargelang de groente of fruitsoort. Weten jullie wanneer groenten en fruit op hun best zijn?
4.1 4.2
Doen: Wanneer koop je het best deze groenten/dit fruit? Iedereen neemt een kaartje en legt dit bij het seizoen waarin hij/zij denkt dat je ze het best koopt. Eventueel neemt iedereen een tweede kaartje maar respecteer de tijd!
STAP 2: De ‘groentekalender’ bij de hand! 4’ In de supermarkt zijn alle groenten en fruit het jaar rond te koop. Hierdoor raken we het noorden kwijt. In een hoevewinkel is de keuze kleiner maar varieert ze doorheen het jaar. Om gemakkelijker te kiezen in het enorme aanbod is er een ‘groentekalender’. Per maand vind je de typische groenten en fruit. Zie ook: www.groentekalender.be en de kalender in dit lesboekje.
4.3
Doen: Controleer met de groentekalender of jullie kaartjes goed liggen. Corrigeer indien nodig. De groenten en het fruit staan alfabetisch gerangschikt.
17
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren
Lente
Zomer
Herfst
Winter
STAP 3: Een klimaat voor elk. 3’ 4.4
18
Doen: Combineer het fruit met de juiste teeltvoorwaarden en klimatogrammen. Omcirkel de juiste antwoorden.
OPDRACHT 4 Seizoensgebonden consumeren
Plaats: Brazilië - België Klimaat: gematigd met zachte winter - warm en altijd nat Fruitsoort: appel - ananas
Plaats: Brazilië - België Klimaat: gematigd met zachte winter - warm en altijd nat Fruitsoort: appel - ananas 19
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren
STAP 4: Waarom seizoensgebonden? Niets dan voordelen! 4’ Kies je voor seizoensgebonden voedingsproducten dan kies je voor heel wat voordelen voor jezelf en voor onze wereld. Kennen jullie ze?
4.5 4.6
20
Doen: Combineer de passende uitleg met de 5 voordelen.
Voordelen
Uitleg
1
Je spaart geld uit!
A
Veldsla wordt in de winter gekweekt. Het aanbod op de markt is dan groot.
2
Je bespaart transportkilometers!
B
Seizoensgebonden groenten en fruit bevatten vooral de vitaminen die we in dat seizoen nodig hebben. Ze hebben ook een hogere voedingswaarde.
3
Je bespaart energie!
C
Hoe korter de afstand tussen boer en consument, hoe groter het deel van de winkelprijs dat rechtstreeks naar de boer gaat. Een eerlijke prijs voor verse producten uit het Noorden en het Zuiden.
4
Je gaat voor gezonde voeding.
D
De tomaten die je koopt ‘buiten het seizoen’ zijn meestal Spaanse. Na de oogst worden ze met vrachtwagens tot bij ons gebracht. Kies liever voor tomaten van een Belgische teler.
KOOKSESSIE
5
EVALUATIE VAN DE WORKSHOP EN MIJN LEERERVARING
Je steunt de lokale economie!
1
2
3
4
E
De eerste Belgische aardbeien worden in verwarmde serres gekweekt. Wacht nog even op mooi weer en smul van aardbeien uit openlucht of onverwarmde serres. Geen stookkosten betekent geen CO²-uitstoot.
5
21
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren
Kooksessie
FOOD ROCK Wok met kip en zoetzure saus Ingrediënten voor 20 personen
± 750 g kipfilet (of alternatief) groenten (ca. 1,5 kg, volgens seizoen) 3 kleine uien 500 g champignons 2 blikken ananas 12 EL ketchup 2 EL azijn 1,5 EL suiker 1 bouillonblokje 1 kg rijst 2 x 3 EL olie peper en zout bindmiddel
Werkwijze Rijst
> Neem de elektrische rijstkoker. > Kook de rijst volgens de aanwijzingen op de verpakking (ongeveer 20 minuten).
Groenten en fruit
> Pel de uien en snij ze in kleine stukjes. > Schil de wortelen en snij ze in kleine, fijne stukjes. > Borstel de champignons. > Snij de champignons in fijne stukjes. > Open de ananasblikken, giet het sap af in een kan en snij de ananas in kleine stukjes. > Reinig de andere groenten en het andere fruit (+ verwijder de niet-eetbare delen) en snij alles in kleine stukjes.
Wok groenten
> Meet de hoeveelheid olie af en zet die klaar bij de wok. > Verwarm de wok met drie eetlepels olie. > Doe eerst de uien in de wok. > Zodra de uien glazig (niet bruin!) zijn, voeg je de andere groenten toe. > Start met de hardste groenten en laat die wat garen. De zachtste groenten komen later aan de beurt
(bv. eerst wortelen, dan paprika, laatst champignons).
Vlees (of alternatief)
> Kruid het vlees en snij het in stukjes.
Wok vlees
> Verhit olie in de wokpan. > Doe de kip in de wok als de olie heet is. > Schep goed om, zodat alle kanten bruin kleuren en de kip niet aanbakt. > Bak (ongeveer 3 min) de kip tot die mooi bruin kleurt.
Saus maken voor het vlees:
> Meet de hoeveelheid azijn, ketchup en suiker af en zet die klaar bij de wok. > Voeg de ingrediënten toe aan de wok. > Kruiden met peper en zout. > Laat de saus inkoken door het mengsel op een zachter vuur te laten pruttelen. > Voeg het fruit toe en roer even om. > Laat nog even doorkoken en proef of het gerecht genoeg gekruid is. > Eventueel kan je een bindmiddel aan de saus toevoegen.
Mengen van groenten en vlees
> Voeg de groenten uit de andere wok hierbij en roer alles goed om. > Groenten, rijst en vlees kunnen ook gescheiden blijven.
22
EVALUATIE
Evaluatie van de workshop en mijn leerervaring Zet een kruisje bij jouw voorkeur. Ja
Nee
Misschien
Ik begrijp wat eerlijke handel is. Ik begrijp wat seizoensgebonden betekent. Ik begrijp wat globalisering betekent. Ik begrijp wat voedselkilometers zijn. Ik leerde iets bij over de landbouw in het Zuiden. Ik vond de workshop interessant. Ik vind dat er voldoende tijd was om de opdrachten op te lossen. De begeleiders/animatoren hebben me veel bijgeleerd. Ik heb iets bijgeleerd over het samenstellen van een duurzame maaltijd. Ik zal nu beter letten op wat ik koop. Ik zal nu vlugger tegen iemand uit het buitenland spreken. Ik vond de workshop (omcirkel jouw keuze)
23
