Albert Léon Coppé Fonds code
ALC-2 Date
1989 Title
Etudes
THESE DOCUMENTS ARE FURNISHED FOR STUDY PURPOSES ONLY. WRITTEN AUTHORIZATION MUST BE OBTAINED FOR ALL OTHER USES More informations about Terms and Conditions of Use
HI
AL
IC
ST OR
S
IV E
CH
AR of
PE AN
EU RO
UN I
ON
ON UN I EU RO PE AN of IV ES CH AR AL IC HI
ST
OR
UNIV
IG\ UNIV
JUNIOR GENERAL MANAGE��ENT PROGRAMME 1989
BEDRIJFSECONOMIE De markt, de
vraag, het aanbod
Albert COPPE
- --
(
..
1
'
_,.
L
r;
l'
') '·· Jv-'-./
1
-
�-�
,..
./
--
_ _.,.
�- '
.
'
1
.. .....
"'
r
...
- .
/'
.
h
1 v
/1..
---
-----
-
{
c:;
/.
.{10 p'
-
CP '-fr.
W'-
'
r
HI
ST
OR
IC
AL
-
AR
, r
..
:,
d
CH
---- �
'L{ -
-
[
tt
IV ES
' - /,
1A
-
l'
of
l
'�
EU RO PE AN
V7--
.
l
UN I
ON
'
.
v
iC
�
-
) )
-
_h, r
-
/
-
J
Î
'\(A....
-
-�
,-
il\
EU RO PE AN
--.....
/
�
/
, �-r ' __
j
._.. ..
-
...__,
ON
/-_.,....
/
UN I
--�·-·
---
;
-·
IV ES
of
--
AR
CH
_v_
f,
/·f/ -
ST
OR
IC
AL
/
HI
_/· ,....,_-,
;r/
-v
...
( /
)
ST
HI AL
IC
OR IV ES
CH
AR of
UN I
(f
J
EU RO PE AN
/,
ON
1 / / "
,
-
- -
...... .
'Tf
...,.._., __
Î
/- /,
-· ...-�- ...
IV ES
of
�
EU RO PE AN
...........,,,.
r
UN I
-'
-e
(" /.J l /'/
ON
f
,.,..
1
CH
(
.
.
..
.
... .
.
0-
j/
-
/
-
•
ST
OR
IC
1 t.J v
·�..-..
AL
.. .... .
AR
1
HI
\_
-
.../ --
�
-
(
/..,-'7
-
J
)11
/
t t
,
-.
..
/
·--�
t -
{
EU RO PE AN
'
'
IV ES
CH
.
,.
1
AR
/\)
-
/
r
HI
ST
OR
IC
AL
;•
'
..
----
[,c .( . �·'
>/
Y
....
·
� ··
1 . "---J
. !/fJ VI
(
M
C
t(fvvt.
�1.
flee
,.
J
1
1
of
L.
r� --f.
��v
UN I
--- .
Pe
-
ON
. ---a)M .
1
ST
HI AL
IC
OR IV ES
CH
AR of
EU RO PE AN �-
UN I
----
ON
ON UN I
EU RO PE AN
BEDRIJFSECONOMIE :
of
DE MARKT,
IV ES
DE VRAAG ,
HI
ST
OR
IC
AL
AR
CH
HET AANBOD,
ON
1.
UN I
DE MARKT
EU RO PE AN
•on est heureux de tout ce que l'on ne désire pas" (Frans spree.kwoord) •Met geld koopt men boter• (spreekwoord)
H e t m a rk t be grip s p e e l t i n de b e d ri j f s e c on o m i s c h e w e t e n s c h a p e n de •ar k t s p e e lt i n h e t b e d ri j f s e c onom i s c h e !even e e n u i t z o n d e rl i j k e re l . H e t i s a a n de m a rk t d a t d e o n d e rn e m i n g h a a r e s s e n t i ë l e b e dri j f s e c o n o m i sche k e nm e rk e n o n t l e e nt . Zon d e r m a rk t i s e r g e e n o n d e rn e m i n g . De �t i s h e t g e h e e l v a n de z i c h op e l k a a r a fs t emme nde v ra g e n e n a a n b i e d i n g e n b e t re f fe nd e e e n b e p a a l d g o e d o f d ie n s t .
of
B e pa l i n g :
IV ES
NADE R E P R E C I S E R I N G VAN H E T B E G R I P
I n d e ru imte
:
a ) e s s e n t i e e l i s de b e p e rk i ng " z i c h op e l k a a r a fs te mme n d e " . V ra g e n a a n b i e d i n g e n d i e n i e t de moge l i j k he id h e b b e n am e l k a a r t e o n t mo e t e n e n b i j ge v o l g d o o r e l k aa rs b e s t a a n e n a c t i e b e ïn v l o e d t e word e n , vo rm e n g e e n m a rk t . B i j ge v o l g i s , i n p r i n c i p e , e e n mark t s t e e d s g e o g ra f i s c h b e p e rk t o m d a t a l l e a a n b i e d i n g e n e n v ra g e n d i e e rg e n s o p d e w e re l d v o o rk o m e n n i e t m e t e lk a a r in v e rb i nd i n g k un n e n k o me n e n o p e l k aar e e n i n v l oe d k un n e n u i t oe fe n e n , m a a r d i t b e t e k e n t n i e t d a t d e ma rk t e e n g e o g ra f i s c h b eg ri p z o u z i j n . H i e ro p b e s t aan ind e rd a a d u i t z on d e ri n ge n , n l . v o o r d e z e goe d e re n w a a rv oo r d e t ra n s p o rt k o s t en e e n z o k l e i n g e d e e l t e v a n hun w eerde v e rt eg e n w o o rd i g e n , d a t g e h e e l de w e re ld pra k t i s c h é é n ma rkt u i t m a a k t : g o u d, p e pe r , p l a t in a , e . d . E e n a n d e r u i t e r s t e : d e h yd ra u l i sc h e e n e rg i e , zand , gri n t , e . d . G e l e t op de moe i z aamhe id w a a rm e d e h e t k re d i e t o f h e t kap i taal b u i t e n de h o o go n t w i k k e l d e l a n d e n c i rc u l e e rt , k a n men b e z w a a rl i j k v a n één w e re l dmark t s p re k e n . A n d e rz ij ds v e rk l a ren de g e ri n g e v e rv o e rk o s t e n v a n he t g a u d t . o . v . de p ri j s e rv a n w a a rom h e t e e n mon e t a i r s t a nd a a rdme t a a l b i j u it s t e k g e w o rd e n i s .
HI
ST
OR
IC
AL
2.
AR
CH
1 . H e t g a a t om d e m a rk t v a n e e n goed o f e e n dienst. M e n s p re e k t v a n de wo l m a rk t , de m a rk t van de p e p e r , van h e t k o p e r , e n z . Het b e g ri p i s v a n t oe p a s s i ng z owel v o o r g o e d e ren a l s v o o r d i e n s t e n e n p rod u k t i e fa c t o re n . Me n s pre e k t v a n de m a rk t v a n de st ee n k ül e n , v a n de k a p i t a a l m a rkt , v an de geldmarkt, de a rb e ids m a rk t , de m a rkt v a n de o n ro e re n d e g o e d e ren , de v e rz ek e ri ng s m a rk t , e n z .
2.
3. In de t ijd .
EU RO PE AN
UN I
ON
M e n k a n de m a r k t v a n e e n b e p a a l d g o e d s t a t i s c h e n o o k d yn a m i s c h b e s t u d e re n , a l n a a r g e l a ng m e n a l d a n n i e t r e k e ni ng h o u d t me t de t i j ds fa c t o r , me t d e t i j d die voor de i n t e r ac t i e t u s s e n v r a a g , a a n b od e n p r i j s v e r e i s t i s e n v o o r h e t a n t w o o r d o p d e i m p u l s i e s d ie v a n b u i te n d i t d r i e span ( v raag , aanbod , p r i j s ) komen . D e vraag i s d a n : w e l k e ffect en n a hoe v e e l t i j d ? De b e d r i j f s l e i d e r m o e t de s t u d i e v a n " z i j n" m a r k t ( o f b e t e r m a r k t e n ) d yn a m i s c h b e n a de r e n , m a a r d a t b e t e k e n t n i e t d a t de s t a t i sc h e a n a l ys e h e m n i e t v a n z e e r g r o o t n u t z a l z i j n .
S. De deelma r k t e n .
CH
IV ES
of
4 . U i t de b e s c h o u w i n g e n b e t r e f f e n de d e m a r k t i n d e r u im t e e n i n d e t i j d z a l d u i de l i j k g e w o r d e n z i j n d a t a l l ee n d a n e e n m a r k t t o t s t and komt , wanne e r v r a g e n e n a a n b i e d i ng e n e l k a a r k un ne n o n t m oe t e n . De r u imte e n de t ijd v o r m e n e e n h i n d e r p a a l v o or d i t o n t m o e t e n m a a r o o k d e overhe idstusse nk oast ( b v . t o l r e c h t e n ) k a n e e n h i n d e r p a a l v o o r d e z e o n t mo e t i ng v a n v r a g e n e n a a nb i e d i n g e n v o r m e n . I n e e n g e l e ide e c o n o m i e v e r h i n d e r t d e o v e r h e i d h e t v r i j t o t u i t in g k o m e n v a n d e v r a a g n a a r s o mm i g e g o e d e r e n ( r an t so e n e r i n g ( 1) m aximap r i j z e n , e . d . ) . Ande r z i j ds w o r d t h e t a a n w e n d e n v a n g r o n d s t o f f e n d o o r de o v e r h e i d g e r e g l e m e n t ee r d . I n d e z e v o o r w a a r d e n k a n n i e t v a n e e n v r ije a a n p a s s i n g v a n v r a g e n e n a a n b i e d i n g e n o p de m a r k t g e s p r o k e n w o r d e n . De g e l e i d e e c on o m i e v e r d r i n g t h e t b e g r i p v a n d e "ma r k t '' . Ge l e i d e e c o n o m i e e n m a r k t z i j n i n p r inc ipe o n v e r e n i g b a a r . D e n a t i o n a l e protect ionis•en v e r h i n d e r e n i n s ge l i j k s de v r i j e a a n p a s s i n g v a n v r ag e n e n a an b i e d i ng e n . O p h e t t e r r e i n v a n de invoer : o p de e i g e n m a r k t k a n e e n g o e d k o p e aan b i e d i n g g e w e e r d w o r d e n d o o r h e t we i g e r e n v a n e e n i n v o e r v e r g u n n i n g . O p h e t t e r r e i n v a n de fac toren : g o e d k o p e v r e e m d e a r b e i d k a n g e we e r d w o r d e n d o o r h e t w e i g e r en v a n e e n w e r k v e r g unn i n g . O p h e t t e r r e i n v a n de u i t voer : h e t i s z e e r g o e d moge l i j k d a t n a t i o n a l e g r o n ds t o f fe n e e n h o g e r e p r i j s k u n n e n b e k om e n op de b u i t e n l a n d s e ma r k t , m a a r z ich b ij g e b r e k a a n u i t v o e r v e r g u n n i n g e n n i e t na a r d e z e b u i t e n l a nd s e v r aa g k u n n e n r i c h t en .
AL
AR
Men j de n i n e x t r em e n t e v e r v a l l e n e n e l ke o v e r h e i d s tu s s e n k o m s t a l s a b s o l u u t o v e r e n i g b a a r m e t d e "mar k t " t e b e sc h o uwe n . De o v e r h e i d s i n t e r v e n t i e s k u n n e n t o t h e t u i t s p l i t s e n v a n é é n mar k t i n v e r s c h i l l e nde deelœa r k ten l e i d e n d i e n o g de w e z e n l i j k e kenme r k en v a n e e n mar-kJ:. b e zi t t e n . De i n t e r n at i o n a l e k a p i t a a l mà:tkt is s ind s de c rl.sis v a n d e * d e r t i g e r j ar en i n e e n a a n 'tciJ ( na t i o n a l e ) d e e l ma r k t en g e s p l i t s t . E l k e i n t e r v e n t ie , w a a r d o o r h e t o n t mo e t e n v a n v r ag e n e n a a n b i e d i n g e n d o o r de o v e r h e i d gere g l ementeerd wor d t, moet n i e t als a b s o l u u t o nv e r e n i g b a a r m et het b e s t a a n v a n één markt b e s ch o u w d w o r d e n . H e t i s n ie t een k we s t i e van a l l e s o f n i e t s . B v . d e E u r op e s e a r b e i d s m a r k t v a l t o n d a n k s h e t v r i j e v e r k e e r i n E . E . G . -v e r b a n d in e e n D u i t s e , I t a l i a a n s e , e n z . a r b e i d s ma r k t e n -c e l u i t e e n . ......
OR
IC
·
HI
ST
6 . De reglementer ing op de •ar k t . odzak lijk om v o l d o e n d e s o c i a l e w a a r b o r ge n O v e r h e l���n e rvertt fe 1s v a .
a a n de e c o n om i s c h e zwa k k e r e n , e n m e e r s p e c i a a l a a n s o m m i g e l o on t r e k k e nd e n te b ieden . B v . de v r i j e i mm i g r a t i e v a n g o e d k o p e a r b e i d o p e e n m a r k t me t h o g e l on e n z e e r v l ug t o t s o c i a l e w a n t o e s t an d e n l e i de n .
(1) De e ni g e v o r m v a n r a nt s o e ne r ing d i e s t r i c t o s e n s u me t e e n ma r k t e c on o m i e v e re n i g b a a r i s i s h e t p r i j sm e c h a ni s m e .
3.
7. [en u i t z onde r in g : de beroe p s r e g l e•enter ing.
UN I
ON
I n sge l i j k s : de o n b e p e r k t e c o n c u rr e n t i e v a n d e g e ë v o lu e e r d e d i s t r ib u t i e ( g r o o t w a r e n h u i z e n , e . d . ) t . o .v . d e t r a d i t i o n e l e w in k elbe d r i j v e n zou t o t s o c i a l e w a n t o e s t a n d e n k u n n n e n l e i de n . E e n s o o r t g e li j k e b e me r k i n g g o l d v o o r d e l an d b o u w ( v 66r de p r i j z en s t i j g i ng o p de i n t e r n a t i o n a le m a r k t i n 1974 ) . In e e n i n t e r v e n t i e in de ( v r i j e ) w er k i ng v a n d e m a r k t en lig t é é n d er w ez e n l i j k e k e nme r k e n v a n de s o c i a l e ma r k t e c o n o m i e ( ov e r legecono•ie ) .
V OLMAAKT E E N ONV 01jAAKT E M A R KT E N ;; :a:z ws:ww:
IV ES
lit
of
EU RO PE AN
S o m m i g e b e p e r k i n g en en g r e n z e n a a n h e t m a r k t -func t io n e r e n k un n e n d o o r d e b e l a n g h e b b e n d e n z e l f i n g ev o e r d w o r d en en k un n en d e o n de r li n g e a f s t em m i n g v an v r ag e n e n a a n b i e d i n g e n b el emme r e n . Bv . W a n n ee r o p e en effe c t e n b e u r s een e f f e c t m e e r d a n 5 % o n d e r o f b o v e n z i j n v o r i g e k o e r s d a a lt o f s t i j g t , w o r d t h e t e ff e c t n ie t me e r g e no t e e r d m a a r w o r d t d e n o t e r i n g v e r v a n g e n d o o r d e m e l d i ng "ge l d " o f " p a p i e r " . E e n d er g el i j k e r eg le m en t er ing i s z e e r g ewe t t i gd . Wanneer het gevaar van concurrent ie door goedkope arbeid bestaat , z a l het s ynd i c a a t p o g e n d e c l a u su le v a n d e ''c lo s e d s h o p " o p t e d r i n g e n . W a n n e e r het a a n b o d o n e l a s t i s c h i s , z u l l e n de o n d e r ne me r s - v o o r a l i n e en s l e c h t e c o n j u n c t u u r - p o g e n afspraken a f t e s l u iten am een m i n imump r i j s t e w a a r b o r ge n .
CH
N o g m a a l s , h e t i s v e r k e e r d t e d e n k e n d a t h e t b e g r i p "ma r k t " n i e t v o o r n u an c e r i n g v a t b a a r z o u z i j n . We s t a a n n i e t v o o r : o f de m a r k t v a n d e k at oe n g a r en s , o f n i e t s . E r z i j n v o lm a�k t e e n o n v o lm aa k t e m a r k t e n . De m a r k t b e z i t de v o l ge n e e nme r k e n d i e ( onde r l in g ) m e t e l k a a r i n v e r b a n d s t a a n e n i n a a n m e rk i ng k o me n bi j h e t cnde r z o e k n a a r de v o lm a a k th e de n v a n d e mar k t .
AR
1.
HI
ST
OR
IC
AL
De v e r s c h i l l e n d e delen van h e t totale ( ho•ogene ) aanbod e n d e t o t a l e vr a a g m o e t e n i n e l k a a r s p l a a t s k un n en g e s t e ld w o r d en . D i t b e t e k en t d a t h e t n a u w k e u r i g m o e t b e p a a l d z i j n . I nd i en s o mm i g e k i lo ' s o f t o n n e n van h e t g o ed m e e r w a a r d z i j n dan a n d e r e e n e e n s p e c i a l e v r a a g o f e e n s p e c i a l e a a n b i ed in g u i t lo k k e n , w o r d t de v o lm a a k t h e i d v a n de m a r k t a a n ge t a s t . A a n -de g r en s s t a a n we h i e r d a n ni et m e e r v o o r één m a r k t , m aar voo r v er s c h i lle n de mer k t e n . D e s c h e i d i n g i s de g r e n s v a n de o nvo lm a a k t h e i d . E e n t r e f fe n d voo r b e e l d h i er v a n v i n d e n w e i n h e t v e r s c h i l t u s se n de e f fectenma r k t e n de ma r k t d e r o n r o er e n d e g o e d e r e n . O p de e f f e c t e n m a r k t i s h e t a b s o l uu t o n v e r sc h i l l i g o f men e e n P e t r o fin a n °x o f n °y k o o p t v o o r e e n b e p a a l d e p r i j s v a n z fr . A l d e e f fe c t e n z i ·n o n d e r l ing v e r v a n g b a a r . D i t h o u d t o p w anne e r e r p r e f e r e n t e a e e n o f s t i c h t e r s a a n d e l e n op de m a r k t z i j n . I nd i e n a a n d e z e e f f e c t e n s p e c i a l e r e c h t e n v er b o nd e n z i j n , z u l l e n z e a p a r t g e n o t e e r d w o r d e n . We s t a a n d a n n ie t me e r v o o r de ma r k t d e r e ffe c t e n m a a r v o o r d r i e ma r k t e n : h e t g e w o n e a a n d e e l , h e t p r ef e r en t aan d e el e n h e t s t i c h t e r s a a n d e e l (d i e e v en w e l e e n v e r w a n t s c ha p k un n e n v erto ne n ) .
4.
EU RO PE AN
UN I
ON
Op de ma r k t v a n de o� e goederen v in d e n we h e t a n d e r e u i t e r s t e . B i j n a n o o i t z i j � tw�e o n ro e re n d e g o e d e re n v o l m a a k t v e rv an g ba a r . E r is a l tij d e e n o n d e rs chéid i n l i g g i n g , b o uw j a a r , s t a a t v a n o n d e rh oud , e n z . De m a rk t v a n de o n roe re n d e g o e d e re n i s e e n o n v o lm a a k t e m a rk t , a a n g e z ie n a il e e n g o e d e re n v e r h a n d e l d w o rd e n , d i e n i e t v o l k o m e n o n d e r l i ng v e r v an g b a a r z i j n . N ie m a n d z o e k t " e e n h u i s " z on d e r m e e r . M e n z o e k t e e n h u i s t e Le u v e n , b i j e e n s c h o o l , e e n k e rk , e e n s t a t i o n , m e t c e ntra l e v e rw a rm i n g , e n z . Aan d e a n d e re k an t is er n i e m a n d d i e e e n h u i s i n a b s tr a c t o aan b iedt , d i e al d e v r ag e rs k a n t e v re de n s t e l l e n . M e n b i e d t e e n h u i s a a n m e t z o v e e l k ame r s m e t o f z on d e r c e n t ra l e v e rw a rm ing , g a r age , e n z . ( c fr . e e n a a n k o nd i g i n g i n e e n d a g b l a d i n de o n ro e re n de M e n m a g n i e t i n h e t u i t e rs t e v e rv a l l en e n d e n k e n d a t d e z e a a n g e b o d e n e n g e v ra a g d e h u i z e n hele•aal n i e t m e t e l k a a r in c o n t a c t k o me n , e n d a t de mar k t b i j g e v o l g z o o n v o l ma a k t i s d a t me n h e l em a a l n ie t m e e r v a n één m a rk t k a n s p re k e n . I nd e rd a a d , m i t s e e n b e h o o r l i j k e a a n p a s s i n g i n d e p r i j s , z a l i e m a n d d i e e e n h u i s m e t 7 v e rt re k k en z o e k t , z i c h m e t e e n h u i s m e t z e s v e rt re k k e n t e v re d e n s t e l l e n . M i t s een behoorl i j k e prij saanpassing zal ie•and d i e een n ieuw h u i s z ocht •et centrale verwar•ing , z ich dan toch •aar •et een •eer ouderwe tse verwar•i n g t e vreden s t e l l e n , enz. ( d i t i s wat m e t ''a fs t em m i n g o p e l ka a r" b e d o e l d
wo rd t ) .
IV ES
of
2 . De pub l icit e i t : Op ee �w o�ma a k t e ma rk t i s e r g e e n p l a a t s v o o r k l an d e s t i en e b e w e rk in g e n . E l k e a a n - e n v e rk oop ( de t w e e g a a n a l t i j d s a rne n !) m o e t on•iddell i j k b e ke n d g e ma a k t w o rd e n a a n a l d i e g e n e n d ie m e t v ra g e n e n a a n b i e d i n g e n op d e m a rk t v i rt u e e l o f Qo t e rt i e e l aanwe z i g z i j n . Dm e e n v o lm a a k t e mar k t t e h e b b e n v o l s t a at h e t b o v e n d i e n n i e t d a t h e t a fs l u i t e n v an e e n a a n - e n v e rk o o p z on d e r m e e r z o u b e k e n d g e m a a k t w o rd e n , m a a r p ri j n ho e ve e l h e i d m o e t e n b e k e n d g e ma a k t w o r d e n .
CH
Enige ve r d uid e l ijking k a n h i e r n u t t i g z i j n �
IC
AL
AR
I n h e t b e w u s t d o o rg e v e n van s l ec h t s e e n g e de e l t e v a n d e i n forma t i e a a n s l e c h ts e e n g e d e e l t e v a n h e t g e ïn t e re s s e e rde p aD ie k k an n i e t a il e e n e e n e l e me n t v a n o n v o l ma a k the i d v a n d e mar k t l i g g e n , maa r z e l fs e e n g e k a ra k t e ri s e e rde oneerl i j khe i d . W a n n e e r A g e i n fo r m e e rd word t d a t re e d s e e n t ra n s a c t i e t e ge n d e p ri j s X u i t ge v o e rd w e rd , t e rw i j l B d a a rv a n o n k u n d i g g e h o u d e n w o rdt , l ig t d a a ri n e e n o n v o l m a a k the i d , m a a r t e v e n s e e n o n e e rl i j k h e i d wann e e r d i t g e w u s t g e d a a n w o rd t . D i t b e t e k e n t ev enwe l n i e t d a t e e n v ol ma a k t e mark t n i e t m e t e e n ze e r g e d i ff e re n c i e e rd gebru i k v a n d e b e s c h ik b a re i n fo rma t i e v e re n i g b a a r i s .
HI
ST
OR
R u ime p u b l ici t e i t b e te k e n t i e t d a t i e d e re e n e e n e v en o e d e ev Rluat i e noch kennis ov âe ma r k t vo o r a arde n mo e t b e z itt e n � W a v a n b e l ang i s , i s de p u b l i c i te i t v an a l l e b e w e rk in g e n . E é n d e r m e e s t t re ffende v o o rb e el d e n i s de s p e cu l a t i e o p de E n g e l s e s t a a t sp a p i e re n d o o r d e R o t h s c h i l d s n a sl ag b i j Wa t e rl o o me t b e h u l p van i n f o rmatie door een re i s du i f , die het n i euws v a n de o v e rw i n n in g naar het h u i s R o t h sc h i l d i n Lan d e n b r ac h t . De p ub l i c i t e i t v a n e e n b e w e rk i n g i s o p z ic h z e l f o n v o l d o ende . W a t d e ma r k t d e e l n e me rs n o d i g h e b b e n , i s n i e t de w e t e n s c ha p d a t e e n a a n - e n v e rk o o p s b e w e rk i ng h e e ft p l a a t s g e v o n d e n , m a a r we l d a t e en kwan t i t e i t X t e g e n e e n p ri j s Z i s v e rh a n d e l d g e w o rde n . D a a ro p k un n e n de b e l an g h e b b e n d e hun h o u d i n g dan o o k me t m e e r k e n n i s v a n z a k e n a fs t emme n . ·
s.
ON
De gr a a d van •ob i l it e i t van de v r agen en de aanb ied ingen b e p a a l t i n s ge l i j k s d e v o l maa �� v a n de m a r k t . D i t b e t e k e n t d a t a l le v r ag e r s h e t r ec h t h e b be n z ich tot diegenen te wenden d i e b e r e i d z i j n h u n tegen de laagst moge l i j k e p r i j s t e l e v e r e n , t e r w i j l a n de r z i j ds a l l e a an b i e d e r s h e t r e c h t h e b b e n z ic h t e w e n d e n t o t a l l e v r ag e r s d i e b e r e i d z i j n h u n d e h o o g s t m o g e l i j k e pr i j s t e b e t a le n . I n d e z e z in z u l l e n d b e p e i�in g e n i n d e r u im t e waa r o v e r w e v r o e g e r s p r a k e n z e e r d i k w ij l s o p t r e de n , m a a r d it z a l n i t m e e br en g e n d a t m e n n ie t m e e r v a n e e n "ma r k t '' k a n s p r e k e n . D i t z a l a l l e e n v o o g e v o l g h e b b e n d a t d e markt onvo lmaakt wordt en aan d e grens i n e e n aantal deelmarkten .
EU RO PE AN
UN I
3.
D e B e l g i s c h e gr aanma r k t , de Fr a n s e w ij n ma r k t , de m a r k t v a n d e Zw i t s e r s e u u r w e r k e n z i j n d e e l m a r k te n . D e v r a a g f m e n v o o r é é n o n v o lm a a k t e m a r k t of v o o r e e n san t a l d e e l m a r k t e n s t a a t z a i àfh a n g e n v a n de m a t e w a a r i n de v r a g e n e n a a n b i e d i n g e n geweerd worden en h o e d i t g e b e ur t . E e n d e e l ma r k t k a n op z i j n b e u r t e e n v o l m a a k t e m a r k t z i j n . S in d s de c r i s i s v a n de d e r t i g e r j a r e n z i j n v e e l i n t e r n a t i o n a l e m a r k t e n ( k ap i t a a lmar k t , ge l d m a r k t ) i n n a t io n a l e m a r k t en u i te e n g e v a l l e n . De pri j seenhe i d a l s k en•e r k van een v o l•aakt e •ar kt.
AR
CH
IV ES
of
U i t de 1e v o o r w a a r d e n d i e b e s p r o k e n w e r d e n b l i j k t d a t , w a n n e e r ze v e r v u l d z i j n , op e e n b e p a a l d o g e nb l i k , s le c h t s é é n p r i j s o p é é n m a r k t k a n g e l de n z e l fs ind i en o p de m a r k t e e n m o n op o l i e v o o r h a n d e n i s ( 1 ) . D e z e p r i j s k a n in d e t i j d v e r an d e r e n , h i j k an schomme l e n , m a a r op é é n b e p a a l d o g e n b l i k z a l o p d i e m a r k t v o o r h e t g o e d i n k we s t i e s l e c h t s é é n p r i j s g e l d e n w a a r t e g e n a l l e a a n - en v e r k o p e n afge s l o t e n I nd i e n t r a n s a c t ie s t e g e n e e n p r i j s v a n 100 w o r d e n a fge s l o t e n , w a a r o m zou A z ic h met e e n p r i j s van 9 9 t e v r e d e n s t e l l e n e n B d e p r i j s v a n 100 b e k o me n , i n d i e n A e n B a a n b i e d e r s z i j n v a n hetze lfde g o e d in d e z e lfde v o o r w a a r d e n ? E n w a a r o m z o u de kop e r 100 b ie d e n a a n B w a n n e e r A z i c h me t 99 t e v r e d e n s t e lt v o o r he tzelfde g o e d ? I nd i en de dr ie v r a g e n i n v e r b an d m e t de v e r v a n g b a a r h e i d , de p u lic it e i t e n de mob i l i t e i t pos itie f b e an t w o o r d w o r d e n i s ait n i ét t e v e r w a c h t e n .
AL
Volmaakter of onvol•aakter •arkten
?
IC
De e c o nom'sêne e v o l u t i e v e r t o o n t e e n a a n t a l t e n d e n s e n d i e in de r i c h t i n g v a n h e t "p e r fe ct i one r e n " v a n de m a r k t e n v a n g o e d e r e n e n d i e n s t e n age r e n
HI
ST
OR
H e t s t a n da a r d i s e r e n v a n de g o e de r e n e n d i e n s t e n ( j o b e v a l uation ) h e e ft v o o r g e vo l g a m e e r g o e d e r e n e n d i e n s t e n o n d e r l in g v e r v a ng b a a r ziJ n e n d a t b o v e n d i e n de v e r g e l i j k b a a r h e i d v a n de g o e d e r e n e n d i e n s t e n v e r b e t e rd wordt. H e t v e r b e t e r e n v an de t r an s p o r tmoge l i j khe d e n e n h e t v e r l ag e n v a n d e t r an spo r t k os te-n ar a g e n t o t h e t " p e r fec t i o n e r e n " v a n de m a r k t e n b i j ( on t m o e t ing v a n v r aa g e n a a n b o d ) . De m u l t i n a t i o a l e o n d e r n e m i n g e n d r ag e n t o t h e t v e r m e n i g v u l d igen v a n de p r o d u k t i e c e n tr a b i j .
( 1 ) Ee n v o l ma a k t e mar k t i s a l s z o d a n i g v e r e n i g b a a r m e t e e n m o n op o l i s t i s c h e , o l i go p o l 1 is che o f c o n c ur r e n t i ë l e ma r k t s i t u a t i e .
6.
ON
Oaartegenover s taan
UN I
e n t u s s e n p ro d u c e n t e n , o p g e l e g d e p ri j z e n , en z . A l d ez e p rak t i j k en A fs R m a k e n de m a rk t en m i n d e r v o lmaa k t .
EU RO PE AN
I n d e ri c h t i ng v a n m i n d e r volma�k t e m a rk t e n a g e e rt h e t p ro teati o n i sme , wa a rd o o r t a l v a n m a rk t e n omge v o rmd w o rd e n , w a a ro p g e e n " s t o rend e " i n v l o e d e n v a n b u i t e n t o e g e l a t e n w o rd e n .
Wa t k a n h e t b e s l u i t z i j n ? A l l e s b i j e l k a a r l i j k t h e t w e l d a t de markten. v R�k t e r w o rd e n i n de p re c i e s e b e t e k e n i s v a n h e t w o o rd ( v e rv an g b a a rhe i d , p ub l i c i t e i t , b e w e eg l i j kh e i d ) m a a r d a t n e e m t n i e t w e g d a t m e e r o l ygo p o l i s t i sc h e s i t u a t i e s o p d u i k en . e en p l s w a a r de m a rk t p a rt n ers o p E en k omen o m h a n d el s t ra n s a c t i es a f te g ez et t e t i j d en b i j s l u i t e n , D e p ub l i c i t e i t w o rd t ( i n d e reg e l ) d o o r h e t n a uw c o n t a c t b e t e r g e w a a rb o rgd . V a a k w o rdt e e n officiële p u b l i c i t ei t v a n de v e rh an d e l i n g e n ge o rgan i s e e rd ( e f fe c t e n b e u rz e n ) .
HI
ST
OR
IC
AL
AR
CH
IV ES
of
Mark ten en beurzen
ON
7.
UN I
DE VRAAG
§
B E H O E FT E , V R A A G E N P R I JS
1
EU RO PE AN
• Ais men alles van te varen wist zou men vlug rijk zijn". (Westvlaa.mse spreuk)
IV ES
of
I n d i t h o o fd s t uk z a l e e n d e r be l a n g ri j k s t e begr ippen v a n de e c on o m i s c h e w e t e n s c h a p b e s t u d e e rd w o rd e n : de v ra ag . Het is e c h t e r n i e t de b e d o e l i n g het d ome in v a n de b e d r i j fs e c o n o m i e te verlaten e n het t e rrai n v a n d e s t a a t s h u i s h o u d k u n d e t e b e t re d e n . De v ra a g i s o a k v o o r d e o n d e rn e m i n g v a n h e t groo t s t e b e l a n g . Ze b e p a a l t a l s h e t w a re h e t we r k t e r r e i n w a e ro p de o n d e rn e m e r z ic h b e w e e g t . H i j m o e t m e t z i j n produk t ie o f , me e r a lg e m ee n , m e t z i j n aanbod d e v ra a g p o g e n o p t e v an ge n . D e s t u d i e v a n d e v ra a g , h e t a a n bo d , de e l a s t i c i t e i t v a n d e v ra a g o f v a n h e t a a n b o d , e n z . v o rm t e e n grensgebied w a a ro p z o w e l de s t a a t s h u i s h o u d k u n d e a l s d e b e dri j fse c o n om i e z i ch b e w e ge n .
OR
IC
AL
AR
CH
E e rs t m o e t h e t onderscheid d u i de l i j k w o rd e n g e m a a k t t u s s e n de b e h o e f t e a a n en de vr aag n a a r e e n k o o pw a a r o f e e n d i e ns t . Er k an e e n z e e r g ro t e b e ho e f t e a a n e e n b e pa e lde k o o p w a a r b e s t a a n z on d e r d a t de v ra a g d aa rom n o o d za k e l i j k groo t is . I n C h i n a i s e r o n g e t w i j fe l d een re u s a c h t i g e be ho e ft e aan u t o ' s , v ra c h t w a g e n s e n a n d e re mod e rne v e rk e e rsm i d d e l e n e n n o e àns 1s de v ra a g n a ar deze z a k e n o n b e d u i de n d . Maar h e t omg e k e e r de i s n i e t w ea r : e r k an g e e n v ra a g z i j n n a a r e e n k o op w a a r z o n d e r b e ho e ft e . De v ra a g o mv a t d u s m a a r e e n gedeelte v a n de b e h o e ft e , m e t name de b e h o e fte w a a rv o o r m e n s e n ( k o p e rs ) be re i d g e v o n d e n w o rd e n om de m a rk t p ri j s t e b e t a l e n , t e n e i nde hun b e h o e f t e t e b e v re d i ge n . D e v ra a g i s de b e h o e f t e die z i c h o p de m a rk t v e rw e rk e l i j k t d o o r h e t a a n b o d v a n e e n z e k e re p r i j s . M e n z o u d u s k un n e n z eg g e n , d a t de v ra a g in e e n z e k e re z i n d e e f o f s l vabe l e behoe fte is , z odan i g d a t t· �vë a k e n ( de m a rk t p ri j s ) , om men b e re i d i s iet s a f t e s t a a n , i e t het te b e kome n . De b e h o e f t e n v o o r w e l k e r be v re d i g i n g n i emand b e re i d is i e t s a f t e s t a a n zi j n g e e n c o m p o n e n t e n v a n d e mark t . Ze b e ïn v l o ed e n n i e t de m a rk t p ri j s , de o m v a n g van de p ro du k t ie , de h o o g t e van de w in s t , e n z . I n e e n s t a t i s c h e an a l yse k a n men z e b i j g e v o l g b u i t e n b e s c h o u w i n g laten .
HI
ST
Stat isch :
: I n ee n dynami sch onderzoek, d . w . z . in een s t u d i e w a a r b i j de e c onom i s c h e pro b l e me n i n de t i j d g e z i e n w o rd e n e n re k e n i n g h o udend m e t de v e ra n d e r i n g e n v a n de e c o n o m i s c h e g roo t h e d e n ( re n d e me n t , p ro d u k t i v e it , p rod u k t ie , v e rbruik , in v oe r , e n z . ) kan d e z e h oud i n g n ie t v ol g e h ou d e n word e n .
Dynam isch
ON
8.
EU RO PE AN
UN I
H i e r w o rdt b i j g e v o l g re k e n i n g g e h o u d e n m e t d e I n e e n p ro g re s s i e v e e c o n o m i e w a a ri n de b e h o e f t e n en meer kunnen b e v re d i g d word e n , z a l de v ra a g z ic h n i e t l u k ra a k ri c h t e n , m a a r z ic h n a a r d e b e h o e f t e n o �i ë n t e re n . ln e e n progres s i e ve econo•ie z i j n d e ( o n b e v re d i g de ) b e h o e f t e n de l e i d ra a d v a n de v o o ru i t ga n g . M e n k a n z e g g e n d a t de v o o ru i tg a n g e r i n b e s t a a t m e e r e n m e e r b e h o e f t e n i n d e v ra a g t e actua l is e r en w a a rd o o r z e e e n e l e m e n t v a n h e t e co no m i s c h e s ys t e e m w o rd e n . De o n d e rn e m e r n u , w i e n s v e rg o e d i n g d e w i n s t i s , i s z e e r s t e rk o p de e c o n o m i s c h e d yn am i e k g e r i c h t . Zi j n b e s t e k an s e n h e e ft h i j w a n n eer h i j o p de o n t w i k k el in g v a n de v ra a g v o o ru i t k a n l o p e n , t e ne i n d e op t i j d de n o d i g e s c h i k k i n g e n t e k un n e n t re f fen cm d e v ra a g · d Ùs t ry" h e b b e n s t e e ds e e n op t e v a n g en . De e c h t e " c a p ain d e rge l i j k e p i on ie r s a i v iteit v a n " e c h t e '' o n d e rn e m e rs a a n d e d a g g e l e g d e n d a a rme e t e v en s e e n gro o t ri s i c o o p g enomen : Ford , R o c k fe l l e r , C a rne g i e , G i l e t t e ( 1 )
IV ES
of
D e v o o ru i �� v a n de l e v e n s s t a n da a rd b re n g t a a n h o � v e ra n d e ri n g e n i n de v ra a g t o t s t and . H e t is e c h t e r n i e t a l t i j d gema k k e l 1j k t e v o o rz i e n w �ric h t in g e e n v ri j k om e n d e k o o p k ra c h t z a l i n s l aa n . Zo v e rh a a l t FOR D d a t hi j e r a an v an k e l i j k a a n t w i j f e lde o f de w e re l d e e rs t d a a g s z o ri j k z o u word e n d a t i ed ere e n e e n u u rw e rk z o u w i l l e n b ez i t t e n e n kunnen b e t a l e n . D aarom , z e g t h i j , i s h i j dan oak m a ar m et de s e rie fabri c a g e v an a ut o ' s b e g o n n e n - e e n b a a n t j e waarin h i j o v e ri g e n s n i e t z o s l e c h t g e s l a a g d i s .
IC
AL
AR
CH
Same nva tting Bi j e e n a n a l yse v a n de e c o n o misc h e v e rh o ud in g en o p e e n bepaa ld ogenb l i k ( st a t i s c h e a n a l ys e ) s p e l e n de b e o e f t en zande� koopkracht g e e n re l . Ze z i j n e v e n m i n o n d e r o g e n {e n em'e n a Îs e e n g e�eur1iJ�è �e rru i m i n g v a n d e g e l d c i rc u l a t i e op d e p l an e e t Ma rs . M a a r b i j e e n o n d e rz o e k b e t re ff e n d e h e t g e e n g e b e u rt v a n h e l e n e o g e n b l i k t o t h e t v o l g e n d e ( dyn amis che a n a l ys e ) d . w . z . t u s s �� van d aa g e n morg e n en o v e rm o rg e n s p e l e n d e b e h o e f t e n i n t e g e n d e e l e e n k a p i t a le ro l ( e c o n o m i s c h o n d e rz o e k , m a rk t p ro s p e c t i e , O . & O . )
HI
ST
OR
DE VRAAG EN DE PRIJS
p ri j s De v ra a g word t n a a r e e n g o e d i s o v e rwe z e n . D e v ra a g n a a r a a rd a p p e l ee n z in . I nd i e n d e prlJS n i e t word t a a n g e g e v e n is h e t i n d e rd a a d o n m o g e l i j k am te z e g ge n hoe g r oot de v ra a g i s . D it b e t e k e n t n i e t s a n d e rs d a n d a t de v ra a g n a a r een k o o p w a a r e e n functie van de p r i j s i s e n g e e n s z in s a l s e e n e c o n o m1sc � g e g e v e n op z i c h z e l f o f a l s e e n c o n s t a n t e k an b e s c ho uwd word e n .
( l ) De b e h o e f t e om z i c h " v e i l i g " t e s c h e re n - d i e w e l l i c h t t o t a ll e t i j de n b e h o o rt - k o n o p e e n b e p a a l d o ge n b l i k i n e e n ( e ffe c t i e v e ) v ra a g omge z e t w o rde n . M e n was b e re i d d a a rv o o r e e n p ri j s t e b e t a l e n d i e a an G I L E T T E e e n aanmerk e l i jk e w in s t l i e t .
9.
ON
Wi s k undige for•ulering
Speciaal geval
:
tijd
onafhankel ijkhe id
.
UN I
w a a rb i j h e t i n d i c e i o n d e r aa n er op w i j s t dat de r e l atie op e e n w i ll e k e u r i g moment i n de ti j d g e l d t .
Wiskundige for•ulering
Spec iaal ge val
:
:
EU RO PE AN
I n d i en de p r i js o � r e e n lange periode w e 1n 1g v e r a nd e r t k an e van " d e " v ra a g g e s p ro k e n w o rd e n , z onde r n a a r de p ri j s te v e rw l J z e n . r w o rd t dan s ti l z w i j ge nd a a n g e no m e n d a t h e t om de v ra a g t e g e n d e g e k e nd e , v i ge re n d e , w e i ni g v e ra n d e re nde p ri j s g a at . I n d i t g e v a l z o u h e t dus o v e rdre ve n z i j n a a n " d e " v r a a g ( na a r d e z e b e p a a l d e k o o p w a a r ) a l l e b e t e k e n i s te w i l le n o n tk e nn e n .
t
onafhan k e l ijk van de �pr i s .
AL
AR
CH
IV ES
of
Er i s nog e e n twe e d e s p e c i a a l g e v a , n l . wanne e r de v raag n a a r e e n k o op w a a r o p gra n d v a n c o n c re te b e s c h o uw i ng e n a l s onafhan ke l i j k v an de pri js k a n b e s c ho uw d w o rd e n . I n d i t g e v a l s ta a n w e v o o r e e n vol•aakt one lastische vraa g , d . w. z . e e n v ra a g d i e c o ns ta n t b l i j ft , h o e h o o g o f hoe l a a g e p ri j s o a k mage z i j n . Volmaak te onafhankelijkheid v an de v r a a g t . o . v . de p r i j s i s zeer z e ldz d a t , i n de w e rk e l i j k he i d , s te e d s e e n s u b s ti tu u t o f de s no o d s e e n " e rs a tz " v o o r de k o o p w a a r o p d e m a rk t v o o rh a n d e n i s o f k a n g e ïm p o rt e e rd o f ge pro du c e e rd w o rde n . M a a r in h e t e xtreme g e v a l v a n volmaakte o n a fh a nk e l i j kh e i d h e e ft " d e '' v r a ag , n a a r e e n k o o p w a a r , i n a ll e the o re ti s c he g e s treng h e i d een o n d u bb e l z i n n i g e b e te k e ni s . H e t f e i t d a t d i t e e n e c h t l imie tgeval i s d o e t n ie ts t e r z a k e . ( De e rv a ring v a n de b e z e t ti ng s ti j d h e e ft b e w e z e n d a t volstrekte o na fhan k e l i j kh e i d van de v ra a g t . o . v . de p r i j s , z e l fs v o o r no o dz a ke l i j ke l e ve nsm i d d e l e n , p ra k t i s c h n oo it v o o rtk omt ) . H e t h i e r b e s p ro k e n g e va l i s d u s e e n th e o re t i s c h e l im i e t , d i e i n e e n w e te ns c h a p pe l i j k o n d e rzo e k ni e t o ve r h e t hoo fd k a n g e zi e n w o rd e n . In d e pra k ti j k k a n d i t g re n s g e v a l m i n o f m e e r b e na d e rd w o rd e n .
OR
IC
De v ra a g z a l z e l d e n o v e r g e h e e l de l ij n o ne l a s t i s c h Z l J n . E r k a n w e l e en z o n e v an o ne l a s t i c i te i t v o o rk o m e n , waarin d e m a rk t v e rz a d i g d i s e n d i e à l a h a u s s e o p ee n ( ge b e u rl i jk e ) p ri j sv e r l a g i ng z o u re a g e re n , e v e n m i n a l s ze b i j e e n ( ge b e u rl i j k e ) p ri j s v e rh o g i ng z o u i n k ri m p e n : Bv. :
HI
ST
b i j p ri j sv e rh o g i ng ind i en h e t b e s ta a n s m i nimum b e re i k t i s en g e e n s u b s ti tuut b e s ta a t of - b i j pri j s v e rl a g i ng i nd i en a b s o l ute v e rz a d i g i ng v o o rh a n d e n i s . M a a r h e t i s v ri j we l ond e nk b a a r d a t o p g e e n e nk e l e p ri j s v e r a nd e ring e e n r e a c ti e v a n de v ra a g z o u k omen , h o e l aa g de p r i j s o o k m a g e dale n .
10 .
In de prlJszone waarinlwij ons bevinden is de vraag naar bropd v�ij onelastisch, d.w.z. dat, in dezelfde voorwaarden een ietwat hogere of lagere prijs geen wijzigingen bij de vraag zou uitlokken. De levensstandaard van onze bevolking is hoog genoeg opdat zo nodig op minder noodzakelijke koopwaren besparingen zouden kunnen gedaan worden, die aan het broodverbruik zouden ten goede komen indien de prijs van het brood moest stijgen, terwijl anderzijds de verbruiksgewoonten in zake voeding bij de Belgen zo ingeworteld zijn, dat een verlaging van de prijs geen verschuiving ten voordele van het broodverbruik zou meebrengen, tenzij misschien bij de zeer zeldzaam geworden burgers die ondervoed zijn, omdat hun koopkracht hun een voldoende broodverbruik tegen de vigerende prijzen niet toelaat.
EU RO PE AN
UN I
ON
Voorbeeld
ST
OR
IC
AL
AR
CH
IV ES
of
Het is echter hoogs,t;. e�schijnlijk dat een (relatief) sterke verhoging of verlaging van de prijs de vraag volledig onveranderd zou laten. Een zeer sterke verhoging zou de vraag van de minder koopkrachtigen aantasten, terwijl een zeer sterke verlaging van de prijs wellicht de vraag naar andere produkten zou aandringen en aldus nieuwe afzetgebieden zou openen, die met de voorheen geldende prijs voor het brood ontoegankelijk �aren (dierenvoer, varkens, kippen).
A�R�R� VARIABELEN
DAN DE PRIJS
HI
DE VRAAG ALS FUNCTIE VAN
In de economie is het derhalve in de regel zinlQPS (behalve in enkele grensgevallen) van de .Y.t:aag,., na� ..een .g.oècL te �px.eken zonder terzelfdertijd van de prijs waartegen deze vraag zich actualiseert , te gewagen. Het t egendeel zou er op neerkomen te beweren dat in de regel de vraag niet een functie is, niet afhankelijk is, van de prijs. Welnu, dit kan in de regel alleen in een overv loedsecono•ie voorkomen zoals deze die HARX voor de tweee faze van het communisme heeft beloofd. De moeilijkheid schijnt erin te bestaan deze tweede faze te bereiken...
Het kan niet betwist worden dat de vraag een functie van de prijs is waarvan de ondernemer de vorm mcet pogen te verkennen. Maar daaruit zou verkeerdelijk afgeleid kunnen worden, dat de vraag e n k e l en aileen een functie van de priJS van het goed in kwestie is en van geen andere parameters. Dit punt kan misschien best als volgt verduidelijkt worden. Indien de prijs van een koopwaar in twee verschillende l anden dezelfde is, dan zal deze prijsgelijkheid geenszins een even groot verbruik per hoofd meebrengen.
11.
Wi s kundi g e for•ulering
V R A A G S C H E M A EN V RAAGC U R V E
EU RO PE AN
UN I
ON
H e t is e v i d e n t d a t b i j g e li j k e p rlJ Ze n v a n b i e r en v a n t h e e , in E n g e land m e e r t h e e e n in B e lg i ë m e e r b ie r z a l v e r b r u i k t w o r d e n . D i t v e r s c h i l z a l t e n e e r s t e a fh a n g e n v a n de p r i j s v a n de m o g e li j k e subst i tuten. O o k de i n v lo e d v a n b u i t e n -e c o n o m i s c h e fac t o r e n z o a ls gewoonten s p e e lt e e n r o l . B o v e n d i e n h e e ft de s t a t i s t i s c h e w a a r n e m i n g e n i n h e t b i j z on d e r h e t o n de r z o e k n a a r de g e z i n s b e g r o t i n g e n de a a n d a c h t g e v e s t i g d o p de z g n . w e t t e n v a n ENGEL. D e z e s t a t i s t i c u s h e e ft a a n g e t o o n d d a t o p e lk bepaald ogenblik h e t v e r b r u i k a fh a n g t v a n d e k o o p k r a ch t . Zo s t e lt m e n b v . v a s t , d a t de m i n s t -k o o p k r ac h t ig e g r o e p e n d e r b e v olk i n g m e e r b r o o d v e r b r u i k e n d a n de a n de r e . D e v r a a g n a a r b r oo d s t a a t i n omge k e e r d e v e r h o u d i n g t o t d e k o o p k r a c h t . D e v r a a g i s b i j ge v o lg n i e t a lle e unc t i e v a n de p r i j s , z e i s i n s e ij k s o m h e t b i j de me r � e igenschappen van een groep te houden - een f ie v a n h e t i n k ome n .
·
IV ES
of
E e n v r a ag s c h e m a w a a r b i j de h o e - g r o o t h e i d v a n de v r a a g o p d e h o r i z o n t a le a s e n de p r i j s op de v e r t ic a le a s a fgeme t e n w o r d e n e n w a a rbi j e �ijà t v oo r kom t , b e h o o r t t o t d e s t a t i s c h e a n a lys e . De v e r ho u d i n g e n t u s s e n de t w e e b e t r o k k e n v a r i a b e len w o r d e n o n d e r z oc h t op e e n b e p ea ld o g e n b li k i n de ti jd . De t i jd b li jf t b u i t e n b e s c h o uw i ng . M e n z a l dus v a n e e n d e r g e li j k s c h e m a n i e t v e r w a c h t e n w a t h e t in g e e n g e v a l g e v e n k a n , b v . d e g e d r a g i n g v a n d e v r aa g in de t ij d . E e n s t a t i sc h e a n a lyse k a n o n s op d i t s t u k g e e n v e r k la r i n g v e r s t r e k k e n .
IC
AL
AR
CH
De g e ke n d e g r a f i s c h 2 v o o r s t e lli ng v a n de v r a a g i n func t i e v a n de p rlJS he e ft a lle e n t o t d o e l de v e r ho ud i n g e n t u s s e n de gr o o�t e v a n de v r a a g e n de h o o g t e v a n d e p ri js te v e r d u i d e li j k e n . Ze h e e ft e e n p a r t i ë le a n a lys e op h e t o o g z on de r d a t d a a r b ij o v e r h e t h o o fd m a g g e z i e n w o r d e n d a t i n de w e r k e li j k h e i d de v r aa g o o k n o g d o o r a n d e r e fac t o r e n w o r d t b e ïn v lo e d , b v . de c on j un c t u u r . E en m e e r d i e p ga a n d e s t u d i e z o u o n s e r t o e b r e n g e n o o k n o g a n d e r e b i n d i n g e n o n d e r a g e n te n e me n . Ee n d r ie d i m e n s i o n a le v o o r s t e llin g , w a a r b i j de vr a a g in func t i e v a n de p r i js en v a n h e t inko•en z o u v o o r g e s t e ld wo r d e n z o u meteen e e n r ui m e r i n zi c h t ge v e n . D e z e v o o r s t e lli ng i s e v e n w e l n i e t g e b r u i k e li j k .
HI
ST
OR
E e n vra a g s c h e•a i s e e n o v e r z i c h t v a n de i n t e n s it e i t v a n de v r aa g naar é é n k o o p wla , p e e n b e p a a ld o g e n b li k , in v e r s ch ille n d e a lt e r n a t i e ve hypothesen b e t re f fe nd e de p r i j s . W a a r om i n v e r sc h i llen d e a lt e r na tie v e n b e t re f fende de p ri j s ? Omd a t , z o als we gezien h e b b e n , h e t v r a ag s c h e ma de t o e s tand vat op é é n b e p a a ld o g e n b li k . W e ln u , o p é é n b e p a a ld o g e nblik k a n o p é é n en d e z e lfde m a r kt s le c h t s é én p r i j s g e ld e n . De p ri j z e n die b i j ge v o lg o p de v e r t i c a le a s a fg e z e t w o r d e n z i j n n i e t s ande r s d a n v e r sc h i llen d e h yp o t h e s e n b e h a lv e é é n , d i e m e t de ( c o n c r e t e ) we rk e li j khe i d o v e r e e n k omt . De r e d e n e r ing b i j het le z e n van e e n v r a ag s c h ema ( r e s p . v r aa g c u r v e ) i s d u s n i e t : i n d i e n de p r i j s v a n p 1 overgaa t n a a r P z d an v e r a n d e r t de v r a a g v a n q1 n a a r qz, m a a r w e l : indien o p h e t t i j d s t i p t 1 de p r i j s p 1 g o ld dan z o u de v r aag q 1 b e d r a g e n : i n d i e n op h e t z e lfde t i j d s t i p t 1 e n b i j ge v o l g in d e z e lfde v o o r wa a r d e n n i e t de p r i j s pl m a a r Pz g o ld , dan zou de v r a a g n i e t q 1 m a a r w e l qz b e d r ag en , e n z . De o n d e r s ch e i de n e h yp o t h e s e n z i j n b i jg e v o lg alterna t i e f , n i e t s u c c e s s i e f .
12 .
V an e e n v r aagsche•a naar een v r aagc u r v e : E en v raagcurve i s d e grafis che voorstelli ng v a n een v r aa g s ch ema , waa r i j de p r i j s o p d e Y - a s z a 1 a fg e m eten w o r den en de gev r aa g d e h o ev ee1heid op d e X-as . D e o n d er sc h e i de n e p u n t e n M 1 . . . M 2 m e t d e c o ër d in a t i e x 1 y . . . xn Yn w o r d e n d o o r een v 1 o eien d e 1 1 i j n v er bo n d en , wa a r b i j d a n v er o nd er s teld w o r d t dat de o v e r ga n g t u s s e n twee o p ee n v o 1gende p u n t en c o n t i n u i s . In de •ee s t e geva llen z a l dez e h y p o t hese v en d e cont inuïte i t a 1 s e e n b ev r ed i g en d e b en a d e r in g v a n de c onc r et e wer k e1 i jkh e i d k un n e n b es c h o u w d w o r d en. De h y p o th es e v a n de c o n t i nu ït ei t i s b i j ge v o lg e s s e n t i ee l om e en c u r v e t e b ek ome n .
EU RO PE AN
UN I
ON
De cont inuïte it.
H i er o n d e r w o r d t e e n v r a a g s c hema a ls o o k een v r a a g c u r v e t er i llu s t r a t i e g eg ev e n . Voorbee1d Vraa gsche•a voor schoenen o p t1
t e g en een p r i j s v a n 10 1 F per j aar , z o u d e v r a ag 1 0 . 000 p a a r p er m a e n d b e d r a g en t eg e n e e n p r lJS van 1 1 1 F p er j a ar , z o u d e v r a ag 9 . 000 paar p er maand b e d r ag e n ;
of
t e g e n een p r i j s van 9 1 F p e r j a a r , z o u d e v r aa g 1 1 . 000 p a a r p er maand b ed r ag e n .
IV ES
V r aagc u r v e v o o r s c h o en en .
lab e l •et dub b e l e ingang.
y
1 1 . 000
10 1
10 .000
Prijs
IC
llO
9 . 000
HI
ST
OR
111
AL
91
AR
CH
x
101 101 91 9
10
11 1
h o ev e e lhe1 d
: Er w o r d t n i e t s we z e n l i j k s gew i j z i gd i n d i en de p r i j s op de X-as en de h o e v e e lh e d e n o p de Y-as a fgez e t w o r d en .
De omker ing van de tek ening
13.
: de g e k n i k t e v r a a g c u r v e . H e t fe i t dat in v e e l g e v a l l e n p r ij z e n a a n g e k o n d i g d w o r d e n d i e n e t o n d e r h e t h o g e r e h o n d e r d - o f d u i z e n d t a l l i g g e n , bew i j s t d a t e r b i j de o v e r g a n g n a a r d e h o g e r e e e n h e i d e e n s t e r k e ( da le nd e ) re a c t ie b i j de v r a a g v o o r k o mt , d i e m e n p o o g t t e v e r m i j d e n d o o r p r i j z e n z oa l s 99 F , 9 9 9 F .
HI
ST
OR
IC
AL
AR
CH
IV ES
of
EU RO PE AN
UN I
ON
U i t zonderingen op de cont inuït e i t
14 .
,.
De ge k n i k te vraagcurve
UN I
ON
Prijs
99
900
EU RO PE AN
100
1000 h o e v e e l h e i d
De vraagc urve i n het verleden o f 'coeteris i s noo i t paribus" .
AL
AR
CH
IV ES
of
M i s s chi en z a l me n g e n e i g d z i j n t e d e n ke n a s ch a t t i n g v a n een con cr e te v r a a gk r o mme op e e n b e p a a l d o ge n b l i k t i g o e d d o o r e e n s t a t i sc h e s t u d i e v a n d e g e d r a gi n g v an de v r a a g i n h e t r l e dep ti j d e n s de p e r i o d e t1 . . . tn z a l g e d i e n d z i j n . D i t moe t me t e e n k o r r e l t j e z o u t g e n o me n w o r de n . Ve r o n d e r s te l l e n we d a t o p h e t o g e nb l i k t 5 de p r i j s Ps e n de v r aag q 5 z o u b e d r a g e n e n d a t t e v e n s u i t een s t a t i s t i s ch o n de r z o e k z o u b l i j k e n d a t o p h e t ti j d s ti p t 4 i n h e t v e r l e d e n d e p r i j s p 4 e n de v r a a g q4 w a r e n . D e v r aa g i s n u : k u n n e n d e z e a a n d u i d i n ge n u i t h e t v e r l e d e n t e r a a n v u l l i n g v a n de v r aa g c u r v e n a h e t t i j d s t i p t5 a a n ge w e n d w o r d e n ? H e t a nt w o o r d is o n t k e n ne n d , want o p h e t ti j d stip t4 w a s n i e t a l l e e n d e p r i j s p4 v e rs ch i l l e n d v a n w a t hi j o p h e t ti j d s t i p t 5 i s , d o c h o o k t a l v a n a n d e re o ms t a n d i gh e d e n w a r e n ande r s . We l l i cht w a s de a l ge me n e econo• i sche con j un c tuu r v e rs ch i l l e nd van wat z i j op he t t i j d s t ip t5 i s . We l n u , de andere o ms t a n d i gh e d e n b l i j v e n n ie t z on d e r t e r ug s l ag op de v r a a g . Co e t e r i s is n o o i t p arib u s . H e t i s d u s n i e t o md a t i n h e t v e r l ed e n e e n pr i j s v a n 2 0 % b o v e n d e h u i d i ge p r i j s s a me n ging me t e e n v r a a g d i e 10 r. be n e d e n de h u i d ig e v r a a g l a g , d a t o p d i t o ge n b l i k mag v e r w a c h t w o r d e n dat e e n v e r ho g i n g v an de p r i js me t 2 0 r. een v e r mi n de r in g me t 1 0 % in de v r a a g z o u mee b r e n g e n en , b i j ge v o l g , e e n g r o t e r e gl o b a l e o n t v a n gs t z o u o p l e v e r e n .
HI
ST
OR
IC
O m de v o r m v a n de v r ae g c u r v e op e e n b e p a a l d o ge nb l i k t i t e k un n e n v a s ts t e l l e n , moe t me n in he t be z i t z i j n v a n e e n z o v o l l e d i g mog e l i j ke k e n n i s v a n de mar k t (op h e t h u i d i g o ge n bl i k t i ) . D i t b e t e k en t e e n i n z i c h t i n d e a fz e t ge b i e d e n d i e b i j e e n g e b e u r l i j k e p r i j s v e r a n d e ri n g z o u d e n k un n e n b i j ge w o n n e n w o r den o f i n t e ge n d e e l z ou d e n ,v e r l o r e n gaa n . M e n moe t w e t e n we l k e c a t e go r i e van k o pe r s z i ch i n h e t g e v a l v a n e e n p r i j s v e rhog i n g z o u onth o u d e n e n g e b e u r l i j k me e r v a n e e n a n d e r e k o o p wa a r z o u k o pe n . Daa r u i t v o l g t d a t me n o p de h o o g t e mo e t z i j n v a n d e mo ge l i j k e s ub s ti tuten a l s o o k v a n h u n a a n tr e k k i n g s k r a ch t . A nd e r zi j ds mo e t men w e t e n w e l k e k l i ë n t e e l in g e v a l v a n ee n p r i j s v e r l a g in g z o u k un n e n b i j g e w o n n e n w o r d e n . De k e n n i s v a n de ma r k t r e ac t i e s i n h e t v e r le d e n i n ve r s c h i l l e n d e g e v a l l e n k a n e e n l i cht w e r p e n o p de ma r k t r e a ct ie s o p h e t h u id i ge o g e n b l i k . De z e aand u i d i n ge n moe t e n e ch t e r z e e r o mzi ch t ig g e ë xt r ap o l e e r d w cr de n . I n de me e s t e g e v a l l e n z a l de b e d r i j fs le i d e r e v e n g o e d e e n i d e e h e b b e n v a n de potenti ële v r a a g die i n h e t ge v al v a n e e n ( be p aa l de ) p r i j s v e r l a gi n g zou k unnen gea c tua l i s e e r d w o r d e n , als d a t h i j e e n i d e e heeft v a n wat een b e p a a l d e p r i j s v e r ho g i n g he m i n o mz e t z o u k est e n .
15 .
..
HI
ST
OR
IC
AL
AR
CH
IV ES
of
EU RO PE AN
UN I
ON
De bedrijfsleider die geheel of ten dele meester is over zijn prlJS (monopolie) moet dit inzicht in de marktpotentialiteiten bezitten am zijn verkoopspolitiek te kunnen vastleggen. Voor hem is de vorm van de vraagfunctie in prijstermen van kapitaal belang. Dit is niet het geval met de bedrijfsleider die in het geheel geen meester van de prijs is (concurrentie) en die, in dit opzicht, de markt moet volgen zelfs wanneer de vigerende marktprijs hem verlies laat. De enige reactiemogelij kheid die hem in dit geval overblijft is zijn produktie waarover hij meester blijft - aan te passen, am zijn winst te maximiseren of zijn verlies te minimaliseren. Eventueel zal hij zijn produktie moeten stopzetten.
16 .
EU RO PE AN
UN I
ON
In de r e g e l n e e mt de vr aag c u r ve i n func t ie van de p r i js e e n n e g at i e ve he l 1 i n g a a n , w a a r d o o r z e van b o ve n l in k s , o p min o f m e e r s t e i l e w i j z e , n a a r o n d e r r e c h t s d aa l t . Oi t b e t e k e n t d a n d a t , g e g e ve n d e o ms t a n d i ghed e n van h e t o g e nb l i k t i w a a r o p de ( st a t i s c h e ) a n a ly s e b e t r e k k i ng h e e ft , d e vr a a g g r o t e r zou z 1jn i n d i e n d e p r i js l e g e r was e n d st d e vr aag k l e i n e r z o u z i j n i n d i e n de p r i js hog e r w a s . De vr a a g c u r ve ( z owe l a l s de a a n b o d c u r ve ) i s e e n hy ·sc he c u r ve d i e �po t he s e n 1e b e t r e ffende d e w o r d t o p g e s t e l d o p g r and van ve r sc hi l le n pr i js kun n e n g e m a a kt w o r d e n , m e t de ve r · � vr a a g b i j e l k d e r o n de r s c h e i d e ne p r i js hy p o t he s e n . S l e c ts één d e r hyp o t h e s e n w o r d t o p e en b e p aald o g e n b l i k g e ac t u al i se e r d . Al He o �e 1ge i s h y p o t hes e . W e l n u , w e lk e l e iddraad b e z i t t e n w e o m o n s b i j de u i tw e r k i n g a n de vr a a g fu n c t i e in p r ijs t e rm e n b i j t e s t a a n ? ( 1 ) 1 ) De e e r s t e p e i l e r w a a r o p o n z e r e d e n e r i n g z a l b e r us t e n i s he t subst i t i -effect o f Marsh a l l e ffect. I nd i e n c oe t e r i s p a r i b u s d e p r i js van he t g o e d A l a g e r w a s t . ·1 a l de ande r r ijzen o n ve r an d e r d b l i j ve n dan z o u men e e r van k o p e n e n he t t e g e n g e s t e l de z o u z i c h voo r do e n i n d i e n de p r i js van he t g o e d A hog e r l a g .
IV ES
of
2 ) De t w e e d e p e i l e r van o n z e r e d e n e r i n g i s he t inko•ense ffect o f H i c k s-e ffec t . E e n p r i js ve r h o g i n g van h e t g o e d A maak t m i j , c o e t e r i s p a ri�us , ar mer en e en p r i js ve rl ag i n g van d i t g o e d maak t m i j r ijker. H e t e ff e c t k a n t e g e n ge s t e l d z i jn m e t he t s u b s t i t utie -e f fec t . Bi j ve r a r m i n g k �n i k m e e r van A k o pe n a l s h e t voo r e e n b e l a n g r i jk g o e d i s e n o p i e t s a n d e r s u i t s p a r e n . B i j ve r r i jk in g k an i k me e r van e e n a n d e r g o e d k o p e n i . p . v. me e r van A . M t he t i n k o me n s e f fe c t k an de vr a a g b e • l. �..- � t in g e n u i t . ��
AL
AR
CH
3 ) In de r� � n e e mt men a a n d a t he t sub s t i t u t ie - e ffe c t het op e e n 9e vr a a g c u r ve p o s i 1e f i n k o m n s e f fe c t h a a l t e n bijg e vo l g i n de r e � e e n d a l ende vor m a a n n e e m t . M .a . w . h e t z a l z e l d e n voo r k o me n dat e e n · l e g e r e p r i J S van A tot hoge r e a a n k o p e n van B � � . . e n m i n d e r van A aan z e t e n e e n hog e r e p r i j s van A l e i d t t o t l e g e r e a a n k o p e n van B , C . . . en me e r a a n k o p e n van A. Hoever re i k t onze kennis van de var• van de vraagcurve ?
HI
ST
OR
IC
B u i t e n de omg eviag �n de a ct u e le fun g e r e n d e p r i j s w e t e n we van de vor m van d e vr a a g fu n c t i e we i n i g a f . De p r i js va n h e t b r o o d i s n u n a g e n o e g 4 7 F . p e r k i l o e n we k e n n e n de i n t e n si t e i t van de vr a a g t e g e n de z e p r i j s . M o e s t , onder overigens ge l i j kb l i j vende o•s tand igheden , de p r i j s ve rd u b be le n of ve r d r i e vo ud i g e n , w a t z o u de r e a c t i e van de vr a a g o p de z e p ri j s ve r h o g i n g z i j n ? We t a s t e n d a a r ( b i j na ) vo l l e d i g i n h e t d u i s t e r . M a a r i n de n a b i jh e i d van de a c t u e l e p r i j s i s he t voo r e e n kenner van d e mark t n i e t onmo g e l ij k z ic h e e n b e e l d t e vor m e n van van de r e a c t i e s van de vr a a g op e e n r e l at ie f k l e in e p r i js ve r ande r i ng . E e n s o o r t ge l i jk e b e me r k i n g k a n i n n a vo l g i ng van J. Mac h e l ( F r ans e c o n o o m ) i . v . m. d e d i k t e van de vr a a g c u r ve w o r d e n g e ma a k t .
( 1 ) S A M U E L S O N ; H a n d b o e k van De E c o n o mi e , Oe e l I, b l z . 1 0 7 E c o n o m i e Po l i t i q u e , Tome I , p 41 8.
G . Guitton ,
17 .
UN I
ON
De r e a c t i e van de vr a a g t . o . v. e e n b e p a a l d e p r i j s i s a a n somm i g e s t oc h a s t i sc h e i n vl o e d e n o n d e r h e v i g d i e vo o r g e vo l g k un n e n h e b b e n d at t . o . v . e e n z e k e r e pr i js d e vr a a g z e k e r e z o n e b e s l aa t . M a r c h a l s p r e e k t van e e n d i k k e vraagcurve ( 1 ) .
EU RO PE AN
p
0
Q
T e g e n e e n a n d e r e m a r k t p r i j s PM k a n de g e vr aa gde h o e ve e l h e i d z owe l 0 1 a l s 0 2 z i jn a l s e r ge n s t u s s e n d e z e t w e e h o e ve e l h e d e n i n l i gg e n .
0
Q
ST
OR
IC
AL
AR
CH
p
IV ES
of
Er zijn redenen o• aan te ne•en dat de vraagcurve de Y- en de X-as raakt. Waa r om z a l de vr a a g c u r ve de Y- en de X - as sn en . O m d a t z e l fs b i j e e n m a r k t p r i js P M = 0 d e vr a a g n i e t o n e i n d i g z a l w o r d e n e n o m d a t e r o n ge t w i j fe l d e e n mar k t p r i j s i s d i e z o h o o g l i g t d at d e vr aag = 0 w o r d t .
HI
(1) GUITTO N , E c o n o m i e p o l i t i que , Tome I, p. 419. We h e b b en aan h e t o pp e r v lak een a vo r m g e g e ve n o m d a t i n PM ( ma r k t p r i js ) de p r e c i e z e vr a ag g e k e n d i s .
18 .
D E V O R M V A N D E V RA A GC U R V E I N DE T I J D
-
ON
$ 3
UN I
E r w e r d r e e d s g e we z e n o p he t f e it d a t de vr a ag fu n c t ie de g r o o t he id van d e vr a a g i n fun c t i e van d e p r ij s vo o r s t e l t onder overigens ge l i j kb l i j vende o•s tandi ghed e n . H e t is dan o a k b e g r ijpe l i j k d a t op ve r sc hi l l e nde t ijd s t ip p e n de vr a a g fu n c t ie n ie t . ide n t i s c h is , e n n ie t d e z e l fde vor m n o c h d e z e l fd e he l l in g aanne e m t .
§ 4
D E A GGR E GA T I EV E V RA A GC U R V E
EU RO PE AN
In e e n t i jd van de r e s s ie w a a r o p de s u b s t i t u t ie - e n ink o m e n s e f fe c t e n e r an s u it z ie n d a n in t ijd e n van we l va a r t z a l de vr a a g f u n c t ie e e n a nd e r e vo rm a a n n e me n . In e e n p e r io d e van hoo g c o n j un c t u u r , m e t w e i n ig w e r k l o o sh e i d , r u ime i n k o m e n s e n g o e d e ve r wac ht in g e n , z a l de vr aa g func t ie n a a r d u u r z ame ve r b r u i k sg o e d e r e n ( ko e l k a s t e n ) e e n a n d e r e vo r m a a n n e m e n d a n in e e n p e r iode va n l a a g c o n ju n c t u u r m e t b e t r e k k el i jk ve e l w e r k l o os he id , l a g e r e i n k om e n s e n vee l o n z e k e r he i d . T oe va l l ig e o m s t a n d ig he d e n k un n e n h i e r b i j e ve ne e n s e e n r o l s p e l e n z o d at de vr aag c u r ve e e n d i k k e r e vo r m a a n n e e m t . V o o r b e e l d : de vr a a g n aa r k o e l ka s t e n o f w o n in g e n o n m i d d e l l ijk na de o l ie c r is is .
§ 5
IV ES
of
A l s m e n de vr a a g c u r ve van e l k ind ivi d u t . o . v . de p r lJ S in b e p a a lde o m s t a n d ig h e d e n k e n t , k an men zonder m o e i t e t o t d e aggregatie o ve r g aan en d o o r semme r i n g de vr a a gc u r ve in t o t o o p m ak e n . D E V RA A G
V RA A G V O O R E EN P RODUfE N T s1
OR
IC
AL
AR
CH
M e n m o e t o n d e r s c he i d e n t u s s e n de vr a a g n a a r e e n k o op w a a r in h e t a l g e m e e n e n de vr a a g n a a r e e n d o o r e en b e p a a l d e p r od u c e nt a a ng e b o d e n artikel. De vr a a g t e g e n o ve r d e w e l k e de o n d e r s c he id e n e p r o d u c e n t e n steen za l g e vo e l i g e r o p e e n ve r ho g in g o f e e n ve r l ag in g van d e p r i js r e ag e r e n al s d e vr a a g n a a r de k oo p w a a r i n he t a lg e m e e n . H e t is ind e r d a ad g e ma k k e l ijk e r z ic h , i n g e va l van e e n p r ijsve r ho g in g m e t x � t o t e e n a n d e r e p r od u c e n t o f ve r k o p e r t e w e n d e n dan n aa r e e n ande r e k o o p w a ar o ve r t e g aan . H e t z e l fde g e l d t in g e va l van p r ij s ve r l ag in g d o o r e e n b e p a a l d e ve r k o p e r : h i j z al g e m ak k e l i j k e r zijn aand e e l in d e vr a a g k un n e n ve r g ro t e n dan d a t d e z e vr a a g i n t o t o z a l t o e n e m e n . K o r t o m , tussen ve r k qpe r s k omen ve r s c hu ivin g e n voo r d i e de vr a a g in t o t o n i e t w i j z i g e n . v . e e n vr a a g c u r ve van he t A -t ype ( l i n k s o n d e r a an b ij vo lm �ak t e c o n c u r r e t i e i s ve r e n i g b aa r me t ee n vr a a g c u r ve van he t B-t y p e voor he t g o e d o p z i jn g e he e !. B
A p
HI
ST
p
·
v
0
0
Q
19.
§ 6
D E V E R S C H U IV ING VAN D E V R A A G C U R V E
ON
..
UN I
H o e s t e l t me n g ra fis c h d e t oe s t a n d voo r w a n n e e r m e n de vra a g c u rve in "and tan d ig he d e n w il voo rs t e l le n ? I s het moge l ij k g ra fis c h de vra a g a l s functie van de prij s voo r t e s t e l l e n in andere o•standigheden ?
Prijs
PM---\-·\·-�· 1
1
\
'
'
1
1
•
of
1
1 •
1
'
EU RO PE AN
Dit kan g e d a a n w o rd e n d o o r n a a s t d e vra a g c u rve o p t 1 d . w . z . in d e o ms t a n d i g he d e n van he t t i j d s t i p t 1 ( val le li j n ) één o f m e e r ( p un t - ) l ij n e n t e t e k e n e n d ie de vraa g a l s func t ie van de prij s voo rs t e l l e n in de ( an d e re ) o ms t a n d ighe d e n van de t ij d s t ip p e n t z , t 3 , . . . t n .
Q hoeveelheid
CH
IV ES
0
AR
We dru k k e n op he t b e l ang va n e e n typogra fisch o n d e rs c he id . And e rs z o u men k un n e n d e n k e n d a t de o n d e rs c he i de n e c u rve n b e t re kking heb b e n o p he t ze l fde mo me n t , he t g e e n n ie t he t g e va l is.
(1)
ge lezen
AL
H o e •oe t de teken ing b i j d i t geval v a n co•parat ieve s tatice worden ?
HI
ST
OR
IC
M e n z e g t d a t ( in de t ij d ) de c u rve n a a r re c ht s o f l in ks ve rs c ho ve n w o rdt . D it b e t e k e n t d a t in de a n d e re o ms t a nd i ghe d e n van de p e riode t 2 t egen dezelfde p r i j s p 1 e e n gro t e re of k l e ir.e re hoe ve e l he i d zou g e vraa g d word e n dan in de o m s t a n d i ghe d e n van de p e riode t1.
(1) Co mp a ra t i e ve s t a t i c e i s de a n a l y s e van s t a t is c he sit ua t i e s in hun
e indt o e s t and d . w . z . z on d e r re k e n ing t e ho u d e n m e t he t o ve rg a n g s p ro c e s van de e ne t o e s t a n d n a a r de a n d e re . C o m p a ra t ie ve s t a t ic a � e e n d y n a mis c he a iy s e n ie t voo rko m alleen a n a l yse a a ng e z ien de tij d sfac t o r in de s it u a t ie s o n d e r ve rsc hil l e n d e hyp o t he s e n .
20 .
( "V r aa g v e r s c h u i v e r s " ) . D i t k a n b v . h e t g e v a l Z � J n t e n g e v o l ge v a n e e n s ma a k v e r an d e r i n g o f e e n r e k l ame - a c t ie t e n g u n s t e v a n h e t g o e d i n kwe s t i e o f e e n g u n s t i g e c o n j u n c t u u r d i e d e k o o p k r ac h t v e r r u im t , d e v e r w a c h t i n g e n v e r b e t e r t e n d e v e r b r u i k e r s g e m a k k e l i j ke r t o t k op e n a a n ze t . O mg e k e e r d k a n d e s m a a k t e n n a d e l e v a n h e t g o e d i n k we s t i e e vo l ue r e n , z o d a t i n d e ( an d e r e ) v o o r w a a r d e n ( v a n h e t t i j ds t ip t 3 ) t e g e n d e z e l fd e p r i j s e e n k le i n e h o e v e e l h e i d z o u g e v r a a g d w o r de n . B i j s l e c h t e r e con j un c t u u r z o u d e v r a a g c u r v e n a a r l in k s v e r s c h u i v e n d . w . z . d a t tegen de z e l fde pri j s p 1 e e n k l e i n e r e hoe v e e l h e i d z o u g e v r a a g d w o r d e n . Be l an g r i j k e " d e m a n d sh i ft e r s " ( vr a a g v e r sc h u i v e n ) z i j n : r e k l am e , d e v e r w ac h t i ng e n , m e d i s c h e r appo r t e n ( k a n k e r i . v . m . t a ba k v e r b r u i k ) , m o d e e . d . . D e v r a a g c u r v e n i n v e r sc h i l l e n de o m s t a n d i g h e d e n ( op v e r sc h i l l ende t i j d s t i p p e n ) z i j n n i e t noodzake l i j k paral l e l len . H e t k a n g e b e u r e n d a t i n d e o m s t a n d i g h e d e n v a n h e t t i j ds t i p t 2 e e n p r i j s v e r ho g i n g me t 1 0 % b a v er p 1 e e n g r o t e r e r e a c t i e ( na a r l i n k s ) b i j d e v r a a g t e w e e g b r a c h t d a n e e n z e l fd e v e r ho g i n g v a n 1 0 % v a n d e p r i j s i n d e p e r i o d e t 1 . l e t s s o o r t ge l i j k s k a n z i c h v o o r d o e n i n g e v a l v a n e e n verminder ing van de p r i j s met 1 0 % beneden de p r i j s p1 . De onder sche idene v r a a gc u r v en v 1 , v 2 , v 3 z u l l e n g e e n p a r a l l e l l e n z i j n . Kan •en P ,
EU RO PE AN
UN I
ON
"De•and shi fters"
Q en t op één v l a k k e ( twee d i•ens iona l e ) gra f i e k aanbrengen ?
IV ES
of
J a , men b e k o m t e e n g r a fi e k v a n h e t o n d e r s t aa n d e t y p e , w aa r u i t e e n p o s i t ie v e c o r r e l a t ie b l i j k t t u s s e n d e g e v r aa g d e k w an t i t e i t e n d e p r i j s i n t e g e ns t e l l i n g m e t w a t m e n o p g r an d v a n h e t k l a s s i e k e v r aa g - e n a a n b o d s c h e m a z o u k un n e n verwachten . De verk lar ing ? H i e r b e v i n d e n we o n s i n d e d y n a m i c a e n n i e t m e e r i n d e s t a t i c a .
p
OR
IC
AL
AR
CH
Q
_j t ij d
__ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ .__ __ __ __
HI
ST
De z e l fde v e r g e l i j k i n g k a n i n d e v o r m v a n e e n ( t w e e d i m e n s i o na a l ) s p r e i d i n g s d i ag r a m g e m a a k t w o r d e n ( r e c h t s )
ON
21 .
UN I
1 963- 1 9 7 1 p
p
EU RO PE AN
Regre s s i e l i j n
1 97 1
•
1 9 68
.
1 969
1 9 65
1 9 6�
1 9 64
1 9 70
0
0
Q
IV ES
of
Q
HI
ST
OR
IC
AL
AR
CH
H e t 1 o o n t d e m o e i t e d e t w e e b o v e n s t a a n d e g r a f i e k e n a a n d ac h t i g t e b e k i j k e n . H i e r b o v e n l i n k s st aat e e n s t a t i sc h e v o o r s t e l 1 i ng o p é é n mome n t t i e n m e n b e k om t e e n n e g a t i e v e r e 1 a t i e t u s s e n P e n Q . H i e r b o v e r e c h . st a a t e e n r e 1 a t i e a fg e b e e 1 d o v e de p e r 1�de 1 9 6 3 - 1 9 7 1 en men b e k omt e e n p o s i t i e v e r e 1 a t i e t u s s e n P en Q . Se i d e v o o r s t e l l i n g e n z i j n j u i s t . De v o o r s t e l l i n g r e c ht s b e t e k e n t d a t d e con t�x zow e 1 d e p r i j s a 1 s d e k w a n t i t e i t i n d e z e l fde r icht ing b e ï n v 1 o e d t . Bv . s lëc h t j un c t u u r v a n 1 9 6 6 , 1 9 6 7 e n 1 9 7 0 b r e n g t z o w e l P a 1 s C n a a r ( d i c h t e r b ij d e o o r s p r ong v a n h e t a s s e n s t e 1 se l ) .
22 .
UN I
ON
HET AANBOD
"W i e n i e t s waagt n i e t s hee ft"
EU RO PE AN
( spree kwoord )
H E T A A N BOD E N D E P R I J S
IV ES
of
E v e n a l s d e v r a a g h a a r o o r s p r on g v i n d t i n d e b e h o e fte e n i n h e t n u t v a n e e n g o e d o f e e n d i e n s t om d e b e h o e f t e t e b e v r e d i ge n , z o i s d e f u n d a me n t e l e v e r k l a r ing v a n h e t a a n b o d d e s c h a a r s t e . M e e r n i e t e e n schaarste i n a b s o l u t e z i n w a n t d e z e a b o l u t e s c h a a r s t e i s d e m a r k t e c o n o m i e v r e emd . W a t o n s h i e r i n t e r e s s e e r t i s d e relatieve s c h a a r s t e d . w . z . d e s c h a a r s t e t . o . v . de v o o r h an d e n z i j nd e v r a a g . W a a r om n u i s e r s c h a a r s t e a a n g o e d e r e n e n d i e n s t e n ? Omdat i n e e n m a r k t e c o n o m i e , d e p r od u k t ie d e comb i n a t i e v e r g t v a n p r od uk t i e fa c t o r e n : a r be i d , k a p i t a a l , b o d e m e n o n d e r n e me r s c h a p . W e l n u d e z e v ie r fac t o r e n w o r d e n o p g e v r a a g d v o o r d e b e v r e d i g in g v a n e e n g r o o t a a n t a l b e h o e f t e n d ie z ic h i n e e n c o n c r e t e v r a a g op d e m a r k t man i fe s t e r e n . E l k e v r a a g i s i n c o n c u r r e n t i e me t a l le ande r e v r a g en . V an d a a r e e n r e l a t i e v e s c h a a r s t e v a n a l l e g o e d e r e n : d e p r o d u k t i e fac t o r e n z u l l e n d e w e g i n s l aa n w a a r u i t z e v o o r z i c h h e t g r o o t s t e voordeel behalen .
ST
OR
IC
AL
AR
CH
E v e n z e e r a l s de v r a a g o n b e p a a l d i s z o l a n g e r g e e n p r l J S t e g e n o v e r g e s t e l d w o r d t , z o i s o o k h e t a a n b o d o n b e p a a l d z o l s n g n i e t m e t d e ( a a n b o d ) p r i j s r e k en i n g w o r d t g e h o u de n . E r i s i n d e r e g e l e e n ( v e r s c h i l l e n d ) a a n b o d v o o r e l k e pr i j s omdat b i j e e n v e r s c h i l l e n d e p r i j s i n g r o t e r e o f m i n d e r e m a t e d e h a n d k an g e l e g d o p p r o d u k t i e fa c t o r e n o m d e p r o d u k t ie u i t t e v o e r e n e n h e t a a n b o d t e s p i j z e n . "De hand l e g g e n " i s h i e r v a n z e l fsp r e k e n d een m a n i e r van s p r e k en : i n fe i t e m o e t e n i n e e n m a r k t e c on o m i e d e p r o d uk t i e fa c t o r e n d o o r d e a fge s p r o k e n v e r go e d ing a a n g e t r ok k e n w o r d e n e n b i j een h o g e r e a a n b o d s p r i j s v a n h e t goed g a a t o o k e e n h o g e r e a a n b o d s p r i j s v o o r d e fac t o r e n s a rne n . E v e n m i n a l s b i j d e v r aag , h e e ft h e t b i j ge v o l g e e n z i n v a n "he t " a a n b o d t e s p r e k e n z o n d e r r e fe r e n t i e n a a r d e p r i j s .
Twee spe c i a l e gevallen
HI
S ymme t r i s c h m e t wat van d e v r aa g w e r d g e z e g d kan men w e l van "he t '' a a n b o d s p r e k e n in t w e e s p e c i a l e g e v a l l e n het aanbod reageert niet op de prijs ( s tatice ) ; h e t a a n b o d i s o v e r e e n l an g e p e r i o d e c on s t a n t ( dy na m ic a )
23 .
UN I
ON
I n b e i d e g e v a 1 1 e n g a a t h e t s t r i c t o s e n s u om e e n d e n k be e 1 d i g g r e n s g e v a 1 . H e t i s v r i j o n w a a r s ch i j n l i j k d a t h e t a a n b o d i n h e t g e h e e l n ie t o p e e n p r i j s v e r an d e r i n g z o u r e a g e r e n . Ande r z i j ds i s e e n c o n s t a n t a a n b o d o v e r e e n l a n g e p e r i o d e s 1 e c h t s a l s h e t r e s u l t a a t v a n e e n s t a t i o n a i r e omge v i ng t e z i e n , h e t g e e n o v e r e e n l a n g e p e r i ode v r i j o n d e n k b a a r i s v o o r a l i n de m o d e r n e t i j d . H e t g a a t d u s i n b e i d e g e v a 1 1 e n om t h e o r e t i sc h e l iaietge v a l l en ( 1 ) .
EU RO PE AN
H E T AANBOD O P E L K O G E N B L I K t i A L S F U N C T I E V A N ANOE R E V A R I A B L E N DAN DE P R I J S
IV ES
of
H e t a a n b o d o p e l k o g e nb l i k t i i s e e n fun k t i e v a n de p r i j s m a a r h a n g t o o k v a n a n d e r e v a r i ab e l e n a f , z o a l s h e t r e n d e m e n t de t e we r k s t e 1 l in g , d e a r b e i d s g e w o on t e n , h e t k l i m a a t ( b v . b i j d e l an d b o u w : b e t e r e o f s l e c h t e r e o o g s t ) e . a . T e g e n d e z e l fde p r i j s z a 1 h e t a a n b o d v a n b a n a n e n g r o t e r z i j n i n C o l um b i a d a n i n de V . S .
H E T AANBOD S C H E MA EN D E AANBOD C U R V E
CH
Z o w e l h e t g e b r u i k e l i j k e a a n b o d s c h e m a a l s de a a n b o d c u r v e b e h o r e n t o t de stat ische par t ië l e ana l y s e . I mme r s :
AR
h e t g a a t am e e n a n a l y s e v a n de v e r h o u d i n g e n t u s s e n d e a a n g e b o d e n h o e v e e l h e i d in verschi1 lende hypothesen betre ffende d e p r i j s op h e t ogenb l i k t i . de t i j d k o m t in de v e r ge l i j k in g n i e t v o o r ( no c h o p de o r d in a a t n o c h � p d e a bc i s ) .
ST
OR
IC
AL
H e t g a a t · om e e n s t u d i e v a n de v e r ho u d i n g e n t u s s e n t w e e g e s e 1 e c t e e r d e v a r i a b e l e n ( aa n g e b o d e n h o e v e e 1 h e i d en p r i j s ) a l s wanne e r b e i d e v a r i a b e l e n i n d e w e r k e 1 i j k he id s a m e n h a n g e n me t e e n g r o o t a a n t a l a n d e r e v a r i a b e l e n z o a l s h e t r e ndeme n t , d e t e we r k s t e 1 l i n g , de g e w o o n t e n e n g e b r u i k e n e n z . H e t g a a t d u s om e e n v e r a r m i n g of b e t e r om een v e r e e n v o u d i g i n g v an de w e r k e l i j kh e i d , aaar nie ten onrecht e , want de v e r h o u d i n g t u s s e n de a a n g e b o d e n h o e v e e l h e i d i n v e r sc h i 1 1 e n d e h y p o t h e s e n b e t r e f fe n d e de p r i j s b e h o o r t o n g e t w i j fe l d t o t d e b e l a n g r i j k s t e r e 1 a t i e s v a n de mar k t e c on om i e . analyse . Het is een ove r z icht v a n de i n t en s i t e i t v a n h e t a a n b o d i n v e r s c h i l l e n d e h y p o t h e s e n b e t r e f f e n d e d e pr i j s ( a a n b o d s p r i j s ) o p h e t ogenb l ik t i .
HI
Het aanbodschema is dus een s t a t i s c he par t i ë le
( 1 ) De r e l a t i e 1 t o t 1 5 t u s s e n de p r i j s v a n h e t g o u d e n v a n h e t z i l v e r w a s i n de v e r l e d e n e e uw e e n w a n k e l e b a s i s v o o r h e t b ime t a l i sme en i s na e n k e l e j aren tr ouwens ook onhoudbaar gebleken .
24.
T e ge n e e n p r i j s v a n 1 0 F i s h e t a a n b o d 1 0 0 e e n h e d e n
;
indien de prijs
9 F was zou het aanbod
UN I
indien de p r i j s 1 1 F was zou het eanbod 120 eenheden bedr agen
ON
Voorbe e l d
80 e e n h e d e n b e d r ag e n
EU RO PE AN
enz .
De a a n b o dc u r v e i s e e n g r a f i s c h e v o o r s t e l l in g v a n h e t a a n b o d s c he m a e n b e h o o r t tot de s t a t i s che partiële a n a l y s e . Voorbe e l d
p r ij s 12
of
1 1 10
IV ES
9 8
90 l OO
l l O 1 20 hoeveelheid
AR
CH
80
DE A L G E M E N E V O R M VAN DE AANBO D C U R V E
IC
AL
De a a n b o d c u r v e s t i j gt i n d e r e g e l v a n o nd e r aa n l i n k s n a a r b o v e n r e c ht s . Z e h e e ft e e n p o s i t i e v e h e l l i n g . W a a r om ? O m d a t k an a a n g e n o m e n w o r d e n d a t b i j e e n h o g e r e p r i j s m e e r p r o d uk t i e fa c t o r e n z u l l e n k u n n e n a a n g e t r o k k e n wor de n .
OR
A l h o e w e l i n d e r e g e l de a a n bo d s c u r v e a l s e e n s t i j ge n d e l i j n w o r d t v o o r ge s t e l d i s n e t n i e t o v e r b o d i g t o t e e n v e r a l g emen i n g v a n d e a n a l y s e o v e r t e g a an ( 1 ) . O o k b i j de a a n b o d f un c t ie ond e r s c h e i d t men e e n p r i j s - e n e e n i n k om e n s e f fe c t .
HI
ST
1 ) H e t p r i j se ffekt s p e e l t w a nn e e r d e a an b i e d e r s op d e m a r k t v e r s c h i j ne n m e t h e t d o e l e e n z e k e r e p r i j s t e b e k ome n . K r i j g t A d e b e o o g d e p r i j s n i e t d a n p r e fe r e e r t h i j z i c h g e h e e ! o f g e de e l t e l i j k t e o n t h o u d e n e n h e t g o e d t e s t o c k e r e n , o f v o o r e e n a n d e r d o e l t e b e s t e mme n . D e r e l a t i e i s d e z e v a n e e n pos i t i e f hel lende curv e . 2 ) H e t inkomense ffe c t s p e e l t wanne e r d e a a n b i e d e r s op de m a r k t v e r sc h i j ne n m e t h e t doe l e e n z e k e r i n k om e n t e o n t v a n ge n .
( 1 ) G U I T T ON , op . c i t . , b l z . 43 4 .
25 .
ON
K r i j g t A d i t i n k om e n n i e t d a n z al h i j z i j n a a n b o d v e r ho g e n t e n e in d e h e t beoogde inkomen te bere iken .
p
p
EU RO PE AN
w
A
0
0
Q
UN I
M e n b e k om t de v o l g e n d e v o o r s t e l l i ng e n
0
Q
Q
IV ES
of
De e e r s t e v oo r s t e l l ing i s d e k la s s i e k e r e l a t i e . De t w e e d e k o m t v aa k v o o r i n d e l a n d b o uw e n i n de K . M . O . De d e r d e k o m t v a a k v o o r op d e a r b e i d s ma r k t : e e r s t e e n p r i j s e f f e c t e n na e e n z e k e r e w e l v a a r t b e r e i k t t e h e b be n , e e n i n k o m e n s e f fe c t . De k e nn i s van de aanbodcur ve r e i k t v e r d e r a l s d i e v an de v r aagcur v e .
AL
AR
CH
E v e n z e e r a l s b i j de v r aa gc u r v e z i j n a l l e p u n t e n v a n d e g r a f i e k s l e c h t s h y p o t h e s e n u i t g e z on de r d é é n n l . de p o s i t i e v an de c u r v e n d i e m e t de c o nc r e t e w e r k e l i j kh e i d o v e r e e n k o m t . D e o n d e r n e m e r p o o g t z i c h e e n i d e e t e v o r m e n v an h e t a a n b o d , i n d i e n d e p r i j s n a a r omhoog o f n a a r o m l a a g gew i j z i g d we r d . D e o n d e r n e m e r k a n b e t e r de b i j ko m e n d e o f t e r u g t r e k k e n d e fac t o r e n i n s c h a t t e n d i e b i j e e n ( l i c h t e ) v e r ho g i n g , r e s p e c t i e v e l i j k v e r l a g i n g v a n de a a n b o dp r i j s b e s c h i k b a a r z ou d e n z i j n dan h i j d e r e a c t i e v an d e v e r b r u i k e r o p e e n p r i j s verander ing kan meten . H i e r z i j n a n a l oge b e m e r k i n g e n op h u n p l aa t s b e t r e f f e n d e de d i k t e v a n de a a n b odc u r v e i n d i e n e e n s t o c ha s t i sc h e o n z e k e r h e i d op e l k oge n b l i k h e e r s t omt r e n t de p r e c i e z e r e ac t i e v a n h e t a a n b o d op e l k e p r i j s . Z i j n er redenen o• aan te ne•en dat de aanbodc urve de assen raakt ?
OR
IC
E r i s e e n p r i j s d i e z o l a a g i s d a t h e t a a n b o d v a n de mar k t v e r dw i j n t . H e t s n i j p u n t v a n d e a a n b o d c u r v e m e t de Y - a s k a n t e n l a a g s t e i n de o o r s p r o n g v an h e t assens tel l iggen .
ST
P r ij s
HI
A
P p
0
M
zeer laag zod a t Q
=
0 word t hoeveelhe id
26 .
ON
A n de r z i j d s z o u de a a n b o d c u r v e de X - as s n i j de n i n d i e n b i j e e n m a r k t p r i j s = 0 e e n z e k e r a a n b o d o p de ma r k t v o o r h a nd e n z o u z i j n . W e l n u d i t i s i n d e e c o n o m i e o n d e n k b a a r , aange z i e n de e c o n o m i e de w e t e n s c h ap i s v a n h e t g e b i e d w a a r d e s t e l r e g e l " n i e t s v o o r n ie t s" g e l d t .
EU RO PE AN
UN I
p r ij s
?
p
M
=
ho eveelheid
0 qi
Een grote v a r i ë t e i t aan cur ven .
IV ES
of
De gewone a a n b o d c u r v e n z u l l e n e e n c o n t i n u ( s t i j ge n d e ) v o r m a a n n e m e n o f e e n k n i k v e r t one n . E e n v o l s t r e k t r e g e l ma t i g l i n i e a i r e v o r m k om t z e l d e n v o o r want e r i s a l t i j d e e n z o n e w a a r i n d e r e a c t i e v a n de kwan t i t e i t o p de pr i j s v e r an de r i ng i n t e n s e r i s a l s e ld e r s .
D E V O R M VAN DE AANBODC U R V E I N DE T I JO
AL
AR
CH
A l h o e w e l de a a n b od c u r v e ( me t u i t z o n d e r in g v a n é é n p u n t ) e e n h y p o t h e t i s c h e c u r v e i s , w a a r v a n a l l e p u n t e n b e t r e k k i ng h e b b e n o p d e r e l a t i e hoe v e e l h e i d = p r i j s o p e e n t e p a a l d o g e n b l i k in de t i j d , k a n m e n t e c h p o g e n de v o o r s t e l l ing a a n t e p a s s e n a a n e e n s t ud i e v an d e r e l a t i e h o e v e e l h e i d- p r i j s o p v e r s c h i l l en d e mome n t e n i n de t i j d . De z e a a n b o d c u r v e n z i j n n i e t n o o d z a k e l i j k e v e n w i j d i g e n .
IC
D E V E R S C HU I V I NG V A N D E AANBODCU R V E N
HI
ST
OR
H e t i s m o ge l i j k de a a n g e b o d e n h o e v e e l h e 1 d i n f unc t ie van d e p r i j s v o o r t e s t e l l e n i n andere o•s tand igheden ( va n t i j d o f v a n p l a a t s o f v a n m o d e e t c . ) M e n b e k o m t , s y mme t r i s c h m e t w a t v o o r de v r aag b e k o m e n we r d , e e n verschu i v ing v a n d e a a n b o dc u r v e . M e n s p r e e k t v an aanbod ver schu i v e r s ( "s u p p l y s h i f t e r s '' ) . p
3
Q
27 .
: m e t de p r i j s P M komt i n d e v oo rw a a r d e n v a n h e t o g e nb l i k t 1 e e n a a n b o d q 1 o v e r e e n . I n ande r e v o o r w a a r d e n z o u m e t d e z e l f d e p r i j s P M e e n a n d e r a a n b o d q 2 o v e r e en k o me n , e n z .
ON
Men leest d e z e g r a fi e k als volgt
UN I
P r odukt i e en aanbod . - I n de r e g e l s t aa t a c h t e r h e t a a n b o d de p r o d u k t ie van d e k o o p w a a r o f de d i en s t . N i e t - h e r p r od u c e e r b a r e k o o p w a a r i s v r i j z e l d z aam i n d e e c o n om i e , b v . k u n s t we r k van R u b e n s . D i t b r e n g t o n s t o t h e t v o l g e n de k la s s i e k e o n d e r sc h e i d : de p r od u k t ie i s c o n s t an t . A l l e e n d e v o o r r aad k an e n i g e f l e x i b i l i t e i t b i j h e t a a n b o d b e z o r g e n ( à l a h a u s s e o f à l a b a i s se ) ;
EU RO PE AN
- U l t r a k o r t e per iode
: h e t a a n t a l o n d e r ne m i n g e n i s c o n s t an t , m a a r de b e s t a a n d e o n d e r n e m i n g e n k u n n e n o p v e l l e t o e r e n w e r k e n ( bv . t w e e p l o e g e n ) ;
Kor t e per iode
- Lange p e r iode
aanpassen .
:
h e t a a n t a l o n d e r ne m i n g e n k a n z ic h n a a r b o v e n o f n a a r o n d e r
Men k an de p r i j s , de v erhandelde hoevee l h e i d en de t i j d op één ( tweed i•ens iona l e ) g r a f i e k aanbrengen . :
CH
IV ES
of
Voorbee l d
HI
ST
OR
IC
AL
AR
p
Q
tij d
1 1
ho eveelhe id
28 .
UN I
ON
Men z a l h i e r - zoals b i j de vr aag - statist isch vaststellen dat i n de regel P e n Q pos i t i e f c o r r e l e r en : d e p r i j s e n d e a a n g e b o d e n h o e v e e l h e i d g a a n d u s i n d e dyna•ica i n d e z e l fd e r i cht i n g . D i t i s n ie t i n t e g e n s p r a a k m e t d e v o o r s te l l in g in de partiële statice . I nd e r d a a d , w i j b e v i n d e n o n s h ie r in de t i j d , z o d a t d e o ms t a n d i g h e d e n v e r an d e r e n . W e l n u , d e v e r an d e r e n d e oms t a n d i g h e d e n ( c o n j u n c t u u r ) a g e r e n i n d e r e g e l o p be i d e c u r v e n i n d e z e l fd e r icht ing .
p
p
EU RO PE AN
M e n k a n p o g e n d e z e c h r o n o 1 o g i s c h e ( s t a t i s t i sc h e ) v o o r s te l 1 in g i n d e v o r m van een t w e e d i m e n s i o n a a l s p r e i d i ng s d i ag r am weer t e g e v e n ( re c h t s ) .
1 969 . . 1 966 1 96 3
1 964 1 9 65· 1 9 68 , 1 9 7 1 1 97 0 ' 1 96 7 •
.
0
0
IV ES
Q
of
•
Q
HI
ST
OR
IC
AL
AR
CH
E r i s n u g e e n t e g e n s t e l l ing m e e r z o a l s i n h e t g e v a l v a n d e v r aa g . De u i t l e g v a n de p o s i t i e v e inc l in a t i e r e c h t s l i gt i n h e t fe i t d a t d e c on j un c t u u r op b e i d e v a r i a b e l e n P e n Q i n d e z e l fde r i c h t i n g a g ee r t . E e n r e c e s s i e ( 1 9 6 6 , 1 9 6 7 , 1 9 7 0 ) b r e n g t be i d e v a r i a b e l e n d i c h t e r b i j d e o o r sp rong .
ON UN I EU RO PE AN of AL
AR
CH
IV ES
JU N IOR . G E N E RA L M A N AG E M E N T PROG RA M M E·
HI
ST
OR
IC
U N IV iG! U IV
1 989
ECONOMIE Mouvements longs, productivité , crédits Albert C O PPE
UN IO N
FO R U M
EU RO P
EA N
Mouvements longs, productivité, crédits de A . COPPE•
"Ce qui arrive, c'est ce que personne n 'a voulu " Fr. Engels
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
1 . U N S E U L MO UVEMENT OSCI LLATO I R E OU DES P H A SES Q U I SE RELA I ENT?
Les événements vécus depuis 1 980 amènent de plus en plus de gens à repenser un phénomène de la vie économique que les " happy sixt ies"
avaient contribué à pousser à l'arrière-plan , notamment l e mouvement
long ou mouvement Kondratieff ( " K").
Dans l a présente étude nous conce n t rerons notre attention s u r un
nombre limité des questions: 1. les phases A e t B d u Kondratieff ont
e lles u ne d u rée limitée et plus spécialement une d u rée d'environ vingt ans e t 2 . e xiste-t -il un processus oscillatoire dans le mouvement long et . quels peuvent être les facteurs de ce mouvement oscillatoire? Les évé neme n ts nous ont amené à concen trer notre attention sur l'évolution
de la productivité e t sur celle du crédit au cours de ce que l'on appelle les mouve ments longs dans l a vie économique . Avant d'aller plus avant dans notre a nalyse , nous voudrions faire cinq remarques qui clari fie ront considérablement l'exposé ultérieur.
•
Prof em . K . U . Leuve n , Préside nt hon. Conseil d'Admini�tration Société Génc!rale Je Banque , Generale Bankmaatschappij . Celle é t ude a été présentée pour la première fois au Colloque organisé par Banesto (Banco Espanol d.: Credito) Estepona , juin 1983.
509
g
GRAPHIQUE 1
U � e p re m i è re rem a rque concerne ks mouvements l o n s des prix
Indice de Sauerbeck ( 1870- /913) 1
do n t la forte amplitude a toujours con d i t- i o n né le j ugement por t é sur le phénomène tout entier. Nous croyons que cette ampl i t u de considéra
ble des v a r i a t io ns des pri x pe ut i n d u i re l 'observateur e n e rreu r s ' i l se
n e e ,
SI comm
e
1 01
1
Dup ri ez , c'est dans le cycle que se développe l 'act ion des o pé ra t e u rs
l OO
é co n o m i q u e s on a i n té rê t à d é co u pe r le m o u ve m en t long d e s prix e n
..
ph a se s cycliques. On constate alors q u e l a re c h e r c he du p h é no m ène
•z
causal r i sq u e d ' ê t re considé rableme n t i nflue ncée par ce q u i , a p rè s
EA N
N o u s re pr odu i so ns ci-dessous l ' i ndice des prix de gros de Sa u e rbeck
00
16
EU RO P
( G r a phi q ue 1 ) .
12
U ne seconde rem arq ue concerne la d é n o m i n at i on de " mouvement"
l o n g . Nous croyons que l'on est p l u s proche d'une prése n tation adé
..
quate q u a nd on park de · ' ph a ses " fortes et de "phases" faibles , cc q u i
..
à long t erme non plus
..,
u ne osci l l a t ion mais bien u n e alternance de phases .
u•
of
L a prése n t ation du phén o m è ne long sous la forme d'une a l t e r n ance
là forme pl u s si mple c t s<Jns doute pl us proche de la ré a l i t é , de compo
AR CH IV
s a n t e s de l'�vo l u t i o n qui s ' usen t e t q u i pn!se n t e n t ce que nous a i me
ES
d e phases permet de posa les pro b l è m e s de la d u ré e des mouveme n t s " asce n d a n t s" c t "d.:sce ndants" ai n � i que d u caractère osci l lato i re �ous
rions a ppe k r un " hé ri t age " i n t e rcyck . Un c y cl e J uglar t r a u s m c t à son
successeur un potentiel posséda n t pl u s ou moins cc que K u z n e t s appe l le
)()1 l OO . 116
.. . ...
AL
ao
.10&0
1 190
aoo
J$)0
IC
OR
I l . CE O U I CON D ITI O N N E LE J UG L A R : LES G A I N S D E PRO D UCTIVITE ET L E VOLU M E D U C R E D J T D I SPON I BLE
n o u s dispe nse de la reche rche des fa c t e u rs de re nversemen t des t e n
dances d e prix etc . ( d e h a usse e n baisse ou i n versément) d e s m ouve ··
ST
1870
depui!> e n viron un
La prése n t a t ion du .. K" so u s la fo rme d 'u ne a l t e rna nCe:! d(! p hases
m e n t s lon gs . Le soi-disan t ren versemen t de tendance n 'est a lors rien
d 'a11tre que le début d'tm nou veau "disque '' conjuncture/ q ui sc: préscllle
HI
-
12
s ucc ède n t dans une économie Je marché pour a u t a n t q ue nous puis
510
JUCLARS
U2
conditionne Jiffércmment Lies phases fortes e t des phases faibles qui se
sous un au/re conditionnement.
EN
101
Nous no u s mettons Jonc à l a rec h e r c h e uon p l u s d e l ' e x p l ica t ion d e
s i è c le .
DECOUPE
u•
mouve m e n t s longs (surtout m a rqués dans les p r i x ) mais de ce q u i
s i o n s "gé n é ra l ise r " à part i r des obse rva t ions fai tès
l ND I Cl
120
un élan cyclique ( K u z n e t s , Economie Change , p . 1 38, en f r a n ça i s d<ms
le t e x t <.: origiual ) .
II A B 1 7UEI.
..
dans la pré s e n t a t i o n usue l l e e t dans la présen tation q ue nous appe l e
•• m è ne à re c he rc h e r dans l'évolution é c o no m i q ue
I N D I CE
..
tou t , n'est q u ' L a n a r t e fac t s t a t is t i q ue .
ron s "sans mémoire " .
UN IO N
nz
met à la reche rche des causes d u mouvement long dans son e nsem b l e .
H a nsen A . H . ( 1 95 1 ) groupe les explica t ions fou rnies à p ropo s des
�
n o u ve m e n ts l o ngs dans la vie économique en quai re groupes de t h éo
nes:
51 1
{i)
l e s théories qui c o n ce n trent l 'attention sur l e rôle joué par d'e
d'intérê t (ay�r; retanD à 1� bai��e �! ! 'arrêt �e l'intégra tion de facteurs
d e nou v e lles ressou rces et l 'ouverture de nouveaux territoires;
conséq uences sociales considérables de cet te alternanc e .
nouveaux e t même u n re foulement . D upriez a mis l 'accen t s u r le�
grandes innovat ion s , le développe m e n t technique, l'e xploi tation
L e j e u d e l 'extensification au cou rs de cycles "forts" permet de com
celles q u i se rappo r t e n t a u x dépe nses en prévision d e guerres ;
prendre comment le processus cyclique peut "consommer" un poten
UN IO N
(ii)
tiel de gains de productivité. Chaque cycle "fo�t'' se t e rmine avec des
( i i i ) ce l les q u i s e rappo rt e n t a u rôle d e l 'or e t a u x développement mo
gai ns de productivité a ffaiblis par rapport au débu t . Mais ce n 'est pas
n é taires ;
cette décélération des gains de productivité qui e nt raîne la fin de la
( i v ) ce l les q u i se rapportent à l 'agriculture .
phase d'expansion du cycle-Juglar. L'accélération , tout comme la dé
N o t re atte n t ion se portera excl usive ment sur les théories groupées
célération , des gai n s d e productivi té constituent , en e ffet , un phéno
( Process of economie G ro w t h ) rattache les théories du groupe (iv) à
l 'expansion cyclique , c'est la hausse du taux d'i nté rêt à court terme, la
O n a critiqué à j uste t i t re , croyons-nous, le fait que l'accent m i s sur
L a hausse cyclique e s t interrompue mais e l l e met u n potentiel de gains
EA N
mène à temps opé rationnel long . (Alors que ce qui occasionne la fi n de
sous les rubriques ( i ) ct ( i i i ) en men tionnant d'ailleurs que Rostow
baisse boursière et la fi n tempora i re des investissemen t s d 'extensio n .
(i).
EU RO P
ce lles d u groupe
de productivit é , bien q u ' a ffaiblis , "en mémoire "). A près N cycles
les i n novations majeures (Schumpeter, Freeman) e xpliq ue mal le
"forts" avec décé lération des gains de productivité, c'est u n tout a u t re
mouvement long vu le c aractère i rrégulier auquel on doit s'attendre e n
phénomène qui se produ i t : c'est le modèle de cycle qui change ct l'on ne
m a t i è re d ' i n n ovations m aj e u res dans la mesure o ù cel les-ci dépendent
t rouve plus q u ' u ne croissance lente avec des cycles faibles e t u n proces
d ' i n v e n t ions d 'origine e xogè n e .
sus d'i n tensification du système sans inputs nou veaux et même avec re
Nous croyom q u e le rôle que rwus attribuons à lu " vie " d e la producti
of
vité a vec son temps opérationnel plus long et transcendallf les cycles Ju
glar permet d 'expliquer mieux ce q u i l y a de régulier dans le " !(". En ou
tre le crédit p résente lui a ussi tm temps opérationnel transcendam le cy
dè.
I l l . L E ROLE D E S G A I N S D E P R O D UCfi V ITE
tendance des prix etc. à la baisse . Cette situation contraint les e n t repri
mett re à plus tard en temps de prédominance de marchés de vende urs.
Les cycles se terminent par des gains de productivité en hausse mais en
core une fois cc ne sont pas ces gains de productivité e n h a usse à la fin
du cycle par rapport au dé but qui permettent d'éviter une inte rruption de la prospérité cyclique. (Celle-ci est occasionnée par l 'effet de la
hausse des taux d 'i n té r ê t à court te rme q u i assombrissen t les cotations
Lt:s v a r i a tions d a n s ks ga i n s de productiv ité au cours de l'évol ution économ ique sont i mport antes pou r l ' i m pact q u ' e l les ont sur le condi-
boursières et retardent les investisseme n ts d'ailleurs peu considéra-
AL
tionnem ent du cycle-J uglar.
bles ) . Le cycle "faible" met des gains de productivité "en mémoire"
pour le cycle suivant e t ainsi nous retrouvons encore une fois notre
IC
Les gai n s de produc t i v i t é nous semblent agir par le jeu des a l ternan�.:cs d 'c x te nsi ficatio n et d ' i n t e n s i ficat ion bien connu au plan des m o uvt::
temps opéra t ionnel long de la ··vie" de la product ivité .
Pe ndant la phase B l ' i mputation des ·gains de productiv i té aux fac-
OR
mcnts longs et mis en é v idence par de Wol f, Simia n d , Duprie z . U n cydc '' fort" est ca racté r isé par des m an.:hés de vendeurs , u11c t..:n-
r
fè)'ël� hfilibl.-n; il\!I.QJ;}tr·tirt, (ttit c�ar�•ctéri�ép·•rde'
--
te urs de production (c . a . salaires ) est empêchée par la concurrence
baisses intenses de pri x ) et par la baisse des renforcée (qui force à des profits . -
-
-
HI
ntaiA f!rfMwur�)- UA
ST
dance des prix , des profi t s e t des taux d ' i n térêt (ces derniers avec re - -- - -----t o t a rd ) a la hausse e t l ' i n tégration d'inputs frais (capacité d e p r o d u c i n -, _ _ _
U n processus inverse d e celui que nous venons d e décrire se produ i t
alors : croissance fai ble e t cycles " faibles" avec marché d'acheteurs e t ses à des aménagements de l'appareil de production q ue l 'on a pu re
AR CH IV
Not re obJt:ctif est donc de reche rcher le rôlè des gai ns de product ivi té c t du crc!d i t dans k comlition nemellt d u cycle Juglar.
ES
'
fouleme n t n e t .
1 a n:h0� d 'ache te u r, , u ne t e n d a nce d�:s pr i x , des profits et des t au x
512
513
1 v.
L t:. t< U L t. U U
Deu x remarq ue s
V . LA PRODUCT IVITE : LES FA ITS
a u départ: C'est Wicksel l
qui, le pre mier, croyon�
A . Le passé récem
évidence le rôle jo ué dans l a vie économique par l a créa t io n de pouvoir d'achat non défi niti f, généré non par un acte de pro duct ion (de biens de pro duc t i o n ou de co nso m m a t ion ) mais q u i trouve son origi n e dans la ha usse des prix . Cet t e créa tion de pouvoir d 'ac ha t
UN IO N
n o u s , a mis e n
UH: . IJ IT
Nous reproduisons ci-j oi n t un graphique q ui montre l 'évolu t ion des
gains de productivité d u secteur des en treprises privées aux E t a t s U ni s
de 1 949 à 1 98 1 2 .
non définitif jouer dans le cycle le rôle d'un accélérate ur ( m i s en é vi dence par 1 l a bc rler) ct cda dans les deux sens.
ductivité globale rée l le par t ê t e combinée
crédi t est liée à des rè g le s de fonct ionneme nt instit u tant d u côté de la ban que cen t rale q ue d u côté de<; b
EA N
a absorbé progressivement plus d'inputs;
AR CH IV
ES
of
dès avan t le début de 1· phase B du K.
La statistique b e l ge des gains de prod uctivité à pa r t ir de 1 971 momre
égalemen t une tendance à la baisse a bo u t i ssant à une productivi té voi
sine de 0 au moment où la phase A s'achève (graphique
OR
'
nrix etc _Fi_:hPrr:•r-..'tPri'"J,, mule : " p lus ks dé bit eu rs
5 1 -t
-
,
'
.
'
ST
- -
HI
·--
L 'état de pé n u r i e de crédir (ou d e s u re n de t t eme n t com mt: l a ppe l le 1 . F i s h � ) condit ionnant les cycl e� ··faibles" de la phase B a été décrit par I rving Fisher ( 1 933) sous la forme d 'un cercle vicieux q u i suit Je sydrôme suivant : fiqulda t ion d ac ti fs con traction Je dépôt s , baisse des
Gain de productivité en % par an ( Homme- Heure)
EUR (6)
1 958-68 1 959-69 1 960-70 . 1 961 - 7 1 1 963-73 1 964-74
'
·..:.vuniuu piH lil iUr-
p a ye n t , p lus ils doivent " .
---------- --�
3).
Pour la C . E . E . nous t rouvons les chiffres moyens en baisse s u i va nt s :
AL
-
,
- vers l a fi n de l a période! les gains de productivité tendent vers zéro
IC
'
'
be de la pro d u ctio n la première baissa n t n e t t e m e n t plus fort que la seco nde ; - ceci montre le rôle croissa n t joué par l ' e x l e nsifict�t ion du système qui
L a récession cyc li q u e et l a ba i sse des prix vont res t i t uer l a marge dis pon ible , mais pas entièremen t . Une pa rlie de l ' u ti lisa tion de la marge de créd i t est mise "en mémoire " et limite le vol ume de crédit que le sys tème de crédi t (public et privé) pourra a cco rde r au cours des cycles sui va nt s O u i u r i vc t - i l y u an d l a marge sera épuisée? Nous t rouvons un proccssus sembbbk à ce l u i q ue nous avons t rouvé par le jeu de gains de p rod u c t ivit é c. à . d . que nous tmuvons la phase d'intensification avec croissance lente , cycles faibles, prix , profi t s et taux d'intérêt en baisse . .
-
- la baisse des deux courbes à partir de la moi t i é des années soixa n te; productivité par t ê t e et l a cour-
.
crédil) .
ma in d œ u v re et de capi
- l 'écart croissant e n t re l a courbe de la
EU RO P
p ri vée s . Pour ces dern ières u n rapport doit ê t re respecté entre les cré d i t s alloués et les fonds propres (coefficient de solvabilité) q ui établit u ne limite a u c ré d i t s al loués. Ce ra pport domine le mouven•ent des prix à la h a uss e . La marge dont le système d is pose pou r la création d'un . pouvoir d 'achat non d é finitif est donc esse n tiel lement précai re . La même chose peut ê tre dite à propos des rapport e n t re les liquidités et les c ré di t s (coefficient de l i q ui d i t é ) L'extensification q u i caractérise le s cycles '·forts" ne pe u t se déve lopper sans une ex tension du crédit pour finan ce r l'allongement du ci r eu i l éco nom i q u e . ( La fin de l 'expansion cycl i q u e pendant l a ph a se A vient par le j e u de facteurs à court terme comme les te n si o n s sur les r a u x d 'intérêt et certains p ri x �en�ihlcs mais 11on par l'épuisement du
de
tal et à l a courbe de l a production {graphiq ue 2 ) . On constate:
La création de t ionnelles
-
N o us avons limité le graphique à la courbe de la pro
----
EUR (9)
52 .
!
5.2
5 4.9 4. 8 ·-
--
4 .3 43 .
-
4
---
" " 1 • • · · · · ·
19fl7-77
1 970-80
J.J
2. 8
Source: E U ROSTAT 5!5
·----
Cl•ts·Unb
:
f:lrotluctivité
guerre :
Produclivité totale
. ..
du t.e:1cur dei tnlrt'prises erh•êcs
a publié les chiffres suivants pour la période d'après
UN IO N
•
( 198 1 )
Fellner
G R A P H J QU E 2 Etats- Ums: pro.JuctH•it� du ucteur des emreprises privées (variations en pourcentage, à partir de� indices 1 970 = l OO)
---------- ·
Gain par an et en
%
1948- 1965 1 966- 1 973 1 973- 1 978
par homme/heure
EA N
2.8 1 .6 0.8
---- - - -- - -� -
• -·-
••
u
u
"' ·
..
"'
''
..
""
._
h•o/uc1�·HJ .lot...k'
u
u
B . Le passé plus lointain
·>
------ -·
------- - 1\�4-'
,,.. ..
EU RO P
I c i encore nous t rouvons une décélération constan te .
.,.
Dans Fe liner
------- - · "'
-.-...- - · - - - ·-- - _ _ _ _, .. . ..,_ ,.__,.. ..._ _ _ .. ,, .._ -- -· -
""
...
u
..,
"
,.
"
n
u
Jl4
,.
,..
u
,.
,.,
..
( 1 98 1 ,
p.
27)
on trouve des statistiques mon t rant l 'évolu
tion des gai ns de productivité dans l 'économie privée aux Etats- Unis à
_,
.,
........,.. : u a .,,._ .. , __ ..__ .. c-.... . ,_. ,.._ _
partir de la seconde moitié du I 9e siècle. On constate des variat ions im
GRAPHIQUE ) ( variations annuelles en % )
AR CH IV
(/)
E1•olution de la production par ua milleur
- -
ES
of
portantes dans les gains de productivité sur des périodes longues. E u
,..._,.... u •• c.-..a ... .._
particul ier on trouve pou r l e s Etats-U n is pour l a période longue
1948, qui correspond approximativement
1 9 1 9-
à la phase B d'entre les deux
guerres, des gains de productivité nettement supé rieurs aux gains de productivité pour la période longue 1 889- 1 9 19 , qui correspond ap ' proximativement à la phase A d'avant la première guerre mondiale : 2 . 2% par an con t re
1 .7%
(Fd l ner ,
1 98 1 ,
p . 27) .
V I . LE CRED IT: LES FA ITS
..
AL
..
OR
IC
. ,
.,
"' 1
5 16
uu n
'-•J.-a • ......_
_..,J _ __ �___._ .�.,__ __.___---L. n ,,. . 'u n ,.
aux poi nts minima
.__ _ .... ...._ _ _ _.L _ ___ L "
- q ue c e rapport e s t très d i fférent e n t re l e s poi nts d'inflexion i n férieurs rable dispon ible ou non pour a création de cré d i t suivant les besoins
(1) !.:..!-...!.. r•l• c-uuo ....... . .. ,,....,u ....., .
..
de) le rapport entre la circulation fiduciaire e t l 'encaisse de la banque centrale varie considérableme n t ;
--- de la vie économ ique;
HI
()
1 1 \1 V
que dans tous les ensembles examinés par lui ( Europe , U . S . A . Mon
et supérieurs des mouvements longs e t const i t ue u n volan t considé
ST
-·
M r . Dupriez a montre3:
..
"
( 1 848- 1 8ST:-t 895 � 1 938)
pour l'ensemble des six dà l
e nsem
rapport à l 'encaisse et même e n-dessous ; aux poi nts maxima
1 9 1 3)
le rapport monte à 2 et même à près de 3
( 1 873).
ar
( 1 873 ,
5J7
.. la circ ul a t ion fi duci a t re et l 'encaisse condi t ionne
Le rapport e n t re
G R APHIQUE 4
évide m ment les disponibi l i tés d u cré d i t pour un financement de " l 'élan "
plus ou moins
Be/giqu�
am p le .
Cependant l a disponibil i té
Enstmb/e des Ban ques•
du créd i t est sou mise à des règl e s institu
UN IO N
cyc l i q u e
Fonds Propre.r
tionnel les qui fon t que les a u tor i t é s moné t a i res sont o b l i gé e s d ' i nflé
Crt?clit.\·
chir leur poli tique de crédi t q u a n d le rapport atteint u n nive a u critique
2 . 25 .
7
La m ê me chose se véri fi e dans l e système de crédi t privé. Tou t com
me dans le cas précéden t , nous reco n t rons ici aussi un facteur l i m i t a t i f sit ué dans l e s réact ions h u maines i nd ivid u e l les e t collectives e t codi fiées dans d e s conven t ions concer n a n t le comportemen t d e s i n termé
6
diaires fi n anciers.
au suj e t de
l a séc u rité des dépôts de même
que les règleme n ts des i n s t i t u t ions c h a rgés d e la défense de l 'épargne i m po s e n t u ne l i m i t e au rapport e n t re leur ca p i r a l et les réserves ( res
5
sources propres) et le total des crédits accordé� par les banques. Quand le rapport est é levé les banq u e s so n t p o ussée s à une augmen t at ion du
la c o n c urre nce ks fo rce à rest re i n dre les taux q u a nd k r<�pport devient fa i b l e l a sécurité de s dé pôts force les banq ues à re s t re i n d re le volume des crédi ts. L'observation de la pé riode depuis 1 950 montre les fa i t s suivants: vol u me des crédits et
d in t érê t . E n revanche
4
ES
AR CH IV
c ré d i t s (coeffici e n t de solvabi l i t é ) montre u ne d i m i n u t ion
of
'
- la courbe représe n t a n t pour l a 13 e l giyue l e rapport fonds propres/
t rès fo rt e la
3
sur tou t e la pé r io d e t o u t e n prése n t a n t des mouvements l iés à conjonc t u re J uglar
(graphique 4) ;
- la même chose se vùi fie a u x E t a t s - Un i s po u r le
6
EU RO P
Le se n ti me n t popu l a i re
7
EA N
que Du p ri e z si t ue v e rs
3
rapport (codficient
2
2
u n e a u g m e n t a t i o n d u vol u m e total d u créd i t devien t
i m poss i ble (si cc n 'est a p rè s
une a u g m e n t a t ion augmen ta tion de capi t al) .
des fonds propres ,
ST
par exe m p l e , par une
OR
l ''"e xpos u rc "
IC
AL
de l i q u i d i t � ) e n t re le� ré se rve s e t lè t
.
ponihle j u s q u
.
'
a u poi n t
HI
L'histoire m on t re q u ' a u cours d e t o u t l e 1 9<= siècle u ne s u ccc � s i o n de ar c
les sure111fe11en ents de 1 837 , 1 873 , 1 929 ct a j o u t o ns : 1 98 1 .
518
e cre 1
rs
d 'abou t isscr 1e n t que const i tue d 'a rès Fishe r
1 950 •
52
!\.4
56
58
60
62
�
66
68
70
72
74
76
78
80
1982
Source: Commi�ion B ancaire .
519
formulées au début du pa ragraphe 1 : 1 . les phases A et B du K. ont-e l
GRAPHIQU E S
l e s une durée l i mi tée et , p l u s spécialement , une durée d 'u n e vi11gtaine
Rotto rtserv.!sluv01rs extùieurs, créances lUr /'Etat, organismes public.I, secteur prtvé" ( Ligne� 20/ ligne� 2 1 . 22a. 22h, 22d).
d'années? 2 . existe-t-il un mouvement oscillatoire dans le mouvement
UN IO N
long e t q uelles peuven t être les facteurs de ce mouvemen t oscill atoire ?
ETATS-UNIS
13.
12.
12.
une durée d'une vingtain e d'années? Le fait que ce que l 'on a d'abord appelé les "happy fi fties" et ensuite les "happy sixt ies" ait en effet e u
u ne durée d'environ vingt a n s amène de plus e n plus l e s gens à s e de
mander si nous sommes e n t rés dans une phase nouvelle qui sera dé fa
vorable e t dont la durée sera également d'une vingtaine d 'années , ce
11.
11.
qui en situe la fin vers la moitié des années nonante .
10.
1.
s.
s.
minons tout d 'abord le point de savoir si les phases longues tende n t à
avoir une durée l i mitée .
a.
8.
Regardons d'abord ce q u e montrent les faits pour examiner ensuite
si nous trouvons dans la théorie du cycle J uglar une explication satisfai
1.
1.
sant.
of
6.
6.
'·
'·
J.
AR CH IV
J. z.
55
56
57
58
59
60
61
62
63 65 6 7 6 9 71 73 75 77 79 81 S4 66 68 70 72 '74 76 78 60 62 ! . M . F.
AL
Source : S1al is1iqucs Fi nanciè re� .
ST
OR
"disque conjonct urel" .
HI
-Vl i � U N ESS A I D E R E P O N S E
IC
A pa r t i r de ce moment la c ro i ss an c e s'est o pé rée avel: des e xpan s i o n s conjoncturel les faibles, u n e t e n d a nce des prix à la baisse , un dégage men t de pe rs o n n d (chôm a ge ) , une.: reconst i t u t ion p ro g re ss i v e des
ga in� de product iv ité , bref un nouve<Ju
L'�: x pé rience rn n r e que ce q u i i : té resse s u r t ou t a ussi bie n les é c ono istes que le public infor m é . cc sont les deux quest ions que ous avons
520
ES
:1.
:!.
Distinguons e n t re les deux parties de la pre m i è re question et e xa
EU RO P
10.
EA N
13.
•
Tout d'abord, l e K . a-t-il vraimen t u ne durée limitée e t , cas particu lier,
14.
14.
A l'observation d�s séries statistiques depuis l a moitié du 1 9e siècle,
i l n 'y a pas de doute, nous semble-t-il, que des "élans cycl iques" vigou reux (pour reprendre l 'e xpression si parlante de Rostow) se relaient avec des "élans cycliques" faibles, et cel a chaque fois après u n certain
nombre de cycles-Juglar. C'est ce q ue nous avons appelé l e change ment de "disque conjoncturel " . Les années 1 850- 1 873 montre n t u ne
succession de cycles for t s , e nsuite nous t rouvons un cycle culminant (faiblement) e n 1 880 pou r ê t re suivi par Je cycle culminant en 1 890 q ui nous semble être déjà d ' u n type intermédiaire.
Trouvons-nous dans la t héorie d u cycle-J uglar u n fondement suffi
sant pour expliquer cette d u rée li mitée des phases longues?
A cette quest ion , notre analyse permet de donner une réponse posi
tive car tout tend à montrer q ue dans la suite des cycles forts le poten
tiel de g a i ns de productivité (accum ulé a u cours des cycles de la phase
précéde nte) tend à s'épuiser, de même que le potentiel de crédit tend à faire place à un surendctlement q u i met fin à une expansion aiséme n t
financée .
U ne fois.J.e po.t.e.nùel-de. p�t-Wité é-puisé , --et -le-potentiel-de -crédit
ayan t fait place au surende t tement , le système économi ue "chan e de 1sque
e , pen a n t un certam temps , on ne con naît ra plus que des cy-
clcs faibles à préd mi nance de marchés d 'ache teurs , avec
ne te n dan
ce des pr i x à l a baisse , chômage intense , e t c . Ces cycles faibles accumu-
52 1
lant u n poten t i e l de gains de prod uctivité et laissant se reconstituer de
��pe y!ngtajne d '�oné�s . nous répondroQs donc par la négaiive, en ajou
forts.
ment long postérieur à 1 873 qui semble , à première vue , avoir duré u n e
tant què ce q u i a engendré cette impression vient avant tout du mouve
cycle en cycle un poten tiel de crédit fi n isse n t p:tr f<�ire place à des cycles
UN IO N
2.
vingtaine d 'années, m a i s e n fait s e présen te d ' une façon beaucoup plus complexe .
La seconde moi tié de n o t re pre m ière q uestion demande p l us de
En outre , ni l a phase e n tre les deux guerres, n i les années qui o n t su i
n uances : y a - t - i l une tenda nce des d i ffé re n t es phases à durer une ving
vi la seconde guerre mondiale ne j ustifient la croyance e n un déte rm i
t a i ne d ' a n nées a va n t d ' a rriver à cc q u e no us avons appelé u n change
nisme chronologique stric t .
ment Je " d i sq u e conjonct urel'' , u n é l a n cycl i q ue v igou re u x fa isant p l a
à u n é l a n cyc l i q ue fa i ble pen d a n t une v i ng t a i ne d ' a n nées ou vice-ve r
sa ?
Ici . e ncore u ne fois , n ou s divisaons la réponse en de u x pa rt i e s .
D 'abord , l ' l ) hs e r v a t i o n c t e ns u i t e n ou s ch e rc h e ro n s cc q u i , dans la
Notre seconde q uestion é t a i t formulée com me s u i t : c:: xiste-t-il un mou vement osci llatoire e t quelles peuvent ê t re les facteurs de ce mouve
EU RO P
1 h é or i e du cycle-J uglar pe u t expliquer le phé nomène obse rv é .
Qu 'observe - t -on ? A not re avis, si on a gé n é raleme n t e u u n e tenda n
ment oscillatoire? Ici aussi nous distinguerons lès deux parties de la
c e à co u pe r l 'é v o l u t ion séc u l a i re e n tron<;o n s d ' une vingtaine d 'a n né e s ,
questio n .
c'est parce q ue l ' on a s u re st i m é k rôh.: des séries q u a l i t a t i ve s ( p ri x , t a u x
d'intérê t s , e t c . ) d a n s l 'évolution d 'ense m b le .
1.
du Saw.: rheck en t ro n çon s conj o n ct u re l s . On voi t alors q u e le cycle
1 X90 a pp a rt i e n t , tant par les p ri x q ue par les séries quanti
AR CH IV
c ul m i n a n t en
tatives ( o p i n i o n m a i n t e n a n t gé n é ralement adm ise) au mouve me n t
long d e
1 886- l l) 1 3 .
L'obse rvation s t a tist i q ue mon t re , en o u t re , q u e la période d'e n t r e
les d e u x gue rres momlialcs est con � t i t uéc de lk u x phases d ' une d iza i n e
d'année-;, la période � u i va n t la crise d e 1 930
ay a n t
été i n te rrompue par
l a gue rre , cc qui obsc u rcit l 't! v a l u a t ion économ ique . La p é r io d e s u i va n l
1 950 ( e n
décomp t a n t les a n nées ch:: r e � t a u ra t iun ) à
AL
l<J se co nd e guerre m o n d i a le a e u u n e d u r e e excc:: p t i o n n e l l c me n t l o n g u e
de
of
n '
ES
1 873,
1 850-
du mouvement e n q uc :-, t io n est , à nos ye u x , con fi rmé par le dt!coupage
1 973 , ce
q u i fa i t
IC
plus de:: v i ngt a ns , a m i s , a u cours l k ce tte période , nous so m m e s loin
E x iste- t-il un mouve m e n t oscillatoire long d a n s not re économie?
Nous répondrons par la négative, m algré l e fa i t q u e nous admet t ons
Si on att ribue une i m po r t a n c e éga le à l ' é vol u t io n des sé ries q u a n t i t a
t i ve s , o n v o i t q u e l a phase B postérieure à l a phase longue de
• • •
EA N
et
que les successions de cycles forts (phase
A) et de cycles fai bles (phase
B) son t l i m itées dans Je temps sans cependant présenter un détenni
n isme chronologique.
En effe t , pour q u e le "K" soit osci ll atoire , même sous forme d'une
oscillatio n lâche comme le pense D upriez, i l faudrait nécessa i rement des points d 'inflexion j o u a n t u n rôle détermin a n t dans l 'évol u t i o n ,
a lors q ue beaucoup d'auteurs renonce n t à insérer l e s retourneme n ts d a ns leur inte rpré t a t i o n . A notre avis l ' i m pression d'un mouvement os
cillatoire vient de la forme q ue prennent les séries quali tatives , forme q u e l'on ne ret rouve pas dans les séries quan titat ives. L'impression de phénomène oscil l atoire t i e n t plus de l'a rtefact st a t istique , que de la réa lité e t , pour l e surplus, tous les auteurs sont d 'accord pour d i re q ue l ' action des opé ra teurs économiq ues se situe dans le cycle-Juglar et non
pas dans le long terme . Dans notre interprétation les mouvements des p rix sont des 1•ariables tfépendantes des cycles et ne doil·ent pas être addi
fo r t e a (,h)n n é n a issa nce it des " cycle� de croissance" pen d a n t lesquels les phases Je ré c es sion cycli q ue ( J uglar) ont été e x t rê me m e n t courtes
2.
OR
des trois cycles q u i , d ' a p r è s Schu m pe te r , devaient "e n t ra" dans c hu
ST
que p h ase lo ngue . En e ffet , lu cro issance sécu l a ire e x t r a ord i n a i re m e n t
Je� p ri x , n i de la prod uc t ion . ('elle-cj ap çqntr·sirs:, ., h� fllwg&n�Veftt 3Ïlltpltii1Ciit p!c..fuJJIIÉ dVdiJlde
HI
ct n'ont pas mon t ré d e recul vérit a ble ni
r e p re n d r e sa m a rche v i go u re u s e e n ava1 1 , u n iq u
da 1s l ' h is t o i
e.
A l a quest ion de savoi r si les ph; �es A e t B o n t u n e t e nd a n ce à d urer
522
tiowzées dans le temps. Quels pe uve n t ê t re les facteurs du changement de disque?
q p renJ 3 phase cJjre A ert f·lifi Q86)'ëi@S 8,·ee�/èJJ:Jifita.iÎDii
La réponse nous semble se trouver dans l a-forme même - ue
nr:ot
J,..S cycles
Or l 'e x tcnsifica tion ( avec u n appare il de production plus ou moins co sta 11 dans Je court tame) se fai t avec d es rendèments :Jé roissants et 523
-
chaque cycle fournit a u suivant des gain� de productivité quelque peu
V I I I . CONCLUSIONS PRATIQUES
dégradés.
"Il n 'y a rien d'aussi pratique
Ce tte c x tensification e xige des capitaux nouveaux et des crédits de fonctionnemen t . De cyc l e fort en cycle fort l'extensification consomme
qu'une bonne théorie"
A ussi bien les rendements décroissants que la "consommation " de la marge de crédit bancaire fait que le nombre de cycles forts est forcément
Les cycles "forts" de la phase A donnent l ' i mage globale d'une écono
m i e permissil•e. Les cycles "faibles" de l a phase B , au contraire , don
limitée.
C'est I rving Fisher ( 1 933) q u i le premier a m is l 'accen t sur le fai t que
n e n t l ' i mage d'une économie rescrictive.
œrt a i n s cycles se sont t e r m i nés par des crises d e surendellement. N ou s
A u cours de la phase A ce sont les facteurs de production qui sont les
EA N
avons te nda nce à croire q u e c e sont des cycles où l ' i n fl a t ion de fi n de cy
principaux bénéfici a i res de l ' imputation des gai ns de prod u ctivité , tan
dis que dans l a phase B ce sont les consommateurs et les réserves des
cle4 a permis de pousser les cycles forts t rès avan t sur la voie de l 'épuise ment d e la m arge de c ré di t .
e n t re p rises i n t ra-marginalcs , ainsi que l 'é pa rgne et la rat ionalisat ion
La p hase dite B est fai t e de cycles avec intensification . L'inte nsifica
EU RO P
de l'appareil de production.
t ion avec u n appareil plus ou moin s const a n t à court t e rme se fai t avec
L ' h istoire mon t re e t l a théorie explique que les phases B son t celles
au cours desquel les la société procède à des réformes de structure ten
des rendemen t s croissan t s , baisse des pri x , ba isse des salaires nomi
dant à améliorer le fonct ionnement de l 'économie et particulièrement
naux e t , avec retard, une baisse des taux d'intérê t nomi n a u x . Chaque cycle fournit a u s u i v a n t d e s g a i n s de product ivité croissants.
de l a finance . Compte t e n u de l'état d'interdépendance de plus en plus
Comme l ' a montré I rv i n g Fisher ( 1 933 ) , la grande difficu lté se t rouve
é t roite a u plan économique i l semble que des réformes de s truct ure
of
dans l a restauration d u potentiel de créd i t . H istoriquement d e u x che
A ucun des d e u x processus de rest a u ration de la marge de crédit 11 'est
AR CH IV
satisfa i s a n L Le chemin de la d é flat ion passe par le chômage i n t e n s i f
( i n t e u � i fication d u pro<.:t:'ssus de production) , l ' u t i lisa t ion p a r t i e l l e de l 'appare i l , e t c . . . 1 1 est accompagné par
la
ES
m i ns ont é t � pratiqués: l a déflation ( 1 873- 1 895) et les dévalua t ions e n
ordre dispersé ( 1 930- 1 940) .
réduction du taux d 'i n té rêt ,
AL
ks conversions de delies (fa i l li h:s?) et le retour à u n potentiel de gains de produc t i v i t é et de c ré d i t . L'a u t re che m i n v isant à sort i r d u surendc ttcment e t v e rs la reconst i t tJ t i o n d'un pote n t iel de c r � d i t (en essa y a n t d'eviter les d i fficultés résu l t a n t tk la b a i s se des prix e t d ' u n taux d ' intérêt réel croissant) a consis t é
e n u n t: vague d e protect ion n i s m e , Je déval uations compétitives, mora
Poincaré
UN IO N
la marge de crédit dispon i ble dans le système banca i re .
conditionnent le retour plus rapide à u n e économie plus "performan te" .
L'histoire montre et la théorie explique q ue les phases B sont " nor
male m e n t " marq uées pa r une tendance au prot ectionnisme et par l 'op
. positio n à l'immigra t ion .
r'our.raccourcir la phase B et favoriser le re tour à des cycles " forts" k
che m i n passe , semble-t-il , par le retour à un taux d ' i ntérêt réel bas ( t a u x séculaire rée l e n tre 3 à
4%),
le rétablissemen t de l 'élasticité de
l'offre de facteurs ( "supply side economies") et la disponibilité de capi
t a l à risq ue (se subs t i tuant dans une ce rtaine mesure au crédi t à long t e rme restant longtemps rare ) . La durée dépe n d donc de l 'aj ustement
des s t ructures et des mesures prises à cette fi n .
IC
toires etc . qui a, lui a ussi , é té particulièrement pé nible pour l ' e mploi et
le standard de vie et à cause du protec t i o n n isme n 'a même pas con t ri
HI
ST
OR
bué au ré tabl isseme n t d ' u n pütc nt ie l de productivit é .
5 24
NO TES
.
2.
3. -t
c�
née
gains de productivité dont il est question ic;i conœrnl!nt la productivité combi · (à prix con�tant�) par travaillc!ur-jour (ou heure!) .
I . M . F. , 25 avril
l lJ�I3 . p. 1 26 .
Dupr u.:z , Mouvements b:ononu q ues Ge neraux, Il, p . Voir Coppé A.
( 1 97�)-
75.
525
REFERENCES
Copp é , A 1 974, lnflatie , Scriptoria, p. 64 . F e l l n e r , 1 98 1 , The d�c/ining Growth of American Productivity, Comemporary Economie Prob lum American Enterprise l nst itute , p. 3 . F e l l n e r . 1 98 1 , ed. , p. 27. F i sc h c: r . 1 . , 1 933, The Debl ·innation Theory of Great Depressions, Econ ometrica Hanse n , A . H 1 95 1 , Business Cycles and National /ncome, (Norton & Cy . , New ,
UN IO N
,
.
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
EU RO P
EA N
Yor k ) .
. •
52 6
ON UN I EU RO PE AN of IV ES CH AR AL
HI
ST
OR
IC
U N IV
iG! U N IV
JU N IOR G E N E R ,f\ L M A N AG E M E N T P R OG RA M M E 1 98 9 ECONOMIE I N F LATI E
Albert COPPE
-
Al ben C• pp Juclur
1 11 Je economise he wc:lCihchappc:n, li.:cnllaal 111 Je hanJds- e n
UN IO N
lïnane�ele welen":happen e n licenlwal 10 Je polillel.. e e n �<><:l�lc: wclcnschappen. Smd> 1 9-t 1 docc:cn hiJ aan de racuhell van c:conom1sche en sonate welen>o.:hap pen \an de Leu vense U n i vers11e1l . Opeubare Wcr�c:n
( 1 950),
Hij
was achlereenvolgens nuni>ler van
numsler van Econunmche La�en en M1dJc:nS1and #
( 1 950- 1 95 1 ) en mini>lCr van Wc:dernpbouw ( 1 95 � ) . O ij de insldling van de l luge Aulori�dl van de
EG K S .
op
10
uuguslUs 1 95 2 , wc:rd hiJ v ice-vuuwller
van <111 colkge. V an 1 96 7 lui heg i n 1 97 3 was luj hd van de ééngemaak le
EA N
Cnmmissie van de Eumpese Gemeenschappcn.
=
mrrr dit•fl.\'lt'n"
Dt• wet·l.elntrtoJI
11'111 111
EU RO P
llel ll'ortll lijd dal ll'e 111 di1 /und tle simplisli sdte \'t•rgl'lijkin�: "lu•gae ll'eint.trl krilisclter gat/li hekijken.
''er/land m�t dt' eeotJOIIII.H'ht.' t' 'JNIIBit' il t't'li
�rld�wm• �uken du on> land
111
' "' '" tlt'
EGKS- en EEG- •·rrholltd hl'ludtt'ltjk ltebhrn
of
gem11akt.
/'.fen mm•1 dt• .lcllttld ''"" de itr}1llllt' nic•l t •p ltel l'lttk l'lill tle ondrmt·•tring zorken.
e11
pc•liltdr /Jr \ltH IItg.·n .
clt! it�Jlatit' :.ond,·r ang \ l tegt•mot'l . ln ./t'JU �oudt•n : t� a/Ir.\ ltl'\'t'r
�'""'
ht•t gt111l
·
'' '' h1·1 kou .
�·.ù.•n
AR CH IV
Nol·h de u·t'rl.. llt'mt•rs - noch de werk.Ke,·enorguni.\tllli!\ .:._Ît'll hct l top:_,·tten ''•Ill
roortgaa11
. 4 /J clr ill/lcll/1' l l'rtl.-r goi• 'I'J'<'l'rl, �ri}gl ll/<'11 "l ' dr cltwr t't'li ""'ri Jrollt� l'lill clt• wet·k . Typt•rnu/ \'oor l'"'' ga/oppt'rt�,,J� in/llltir i\ t/,1/ ltlt'll g,,.,,/wongt�ll wottft tf,·
AL
int/t! \ CI IIIJ.: lOI a l/c•J 1111 /t' bt t'Îcft•tt.
D e co11du 1Ù iJ clui.!eltjk : �olong ,. .,. 111 .,,., IK•"• 'I'I'•'rt'lldt·) itt}lulle /,., ... , ,
IC
/Jt•reÏÂCII h't' dt' UIIJIIt'IIIÏi e llllll' IIOoll, c:'/1, c t/.\ W t ';t' f iel lt H't'f.\fllg tlfl t't'If ht'flilllftf
HI
ST
OR
t•gt•t�hli/.. :.outf,·lf tt·alt \ t't t'll , elon !uwrnt " t' :.t• nil'l in lltiiJt! houdt•tJ.
ISUN
'X ) 0� 1 2'l�M 3
ES
1111111r op ltc•f l'lak 1'<111 de• n rllt•clie•·e gedragtngcn
lnjlwi.- t> et•n >ociou : geen �il'� le t'till de <•ndrmrming .
-
-
_.
B E R T
C O P P É
EA N
UN IO N
A L
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
EU RO P
I NFLAT I E
S T A N D A A R D W lo T E N S C I I A P P E L I J K E A N T
W l: R P E N i A M S T
E R D A
U I T G E V E R I J
tv!
EU RO P
EA N
UN IO N
I N II O U D
l' 1 974
N.V.
Scnplona,
AR CH IV
ES
of
VOORWOORD -
A n t wapen
AL
Veranlwnord e l ijl.. e u i a gevcr : N . V . Scriptoria , Bdgtëlci 1 ·17a , 2000 A n t werpen.
IC
N teh 1111 del( u i t g a v t• mag wordl'n vcrveel\'uucligJ en/of .>pcnhaar j!l'tllaJk l Jnor middel nn J r u k , futocopic: , nHCII Jiilnt uf op wc l k e
wij1c uuk
Nn p�rl nf t h i s h<'l
uwy he
OR
11 10Jcr vomal gdantk sch r i l t c l ijl.c h>e,h: n t m i n g vJu de uitgt' V t l
r .:pr oduccJ i n any
w i t houl wt illt'n pcr rui>'inn
ISBN
utha
De pol : D/ 1 \17•110-HW/ J J
<J()
02
tHl'JO\
fn11 1 1 l ite puhl io,hn
HI
Wcuelijk
any
ST
hij pr i n t , phvropr inl , nti<:rolïlm or
iornt
1 :!9-111
1
Ga�lon
I l
E y � k \: n s
/N/.1:"/J )JNG
19
1/00FIJSTUJ..' 1/KENNISMAK/NG
27
1 . 1:3cpa l l ng
van
27
hel beg r i p
2 . W aarnrn i � h e l 1hema van Je i n lla1ie 3.
4. 5. 6.
zo
be l a ng r ij !.. ?
W al l cc fl h e l vca kJcn ? Tot waar k a n hct geld verL ie !.. c n ? l n l la t i e cconum i�.:h geLicn Dt: Phi l l ip�c urvc en sl:�gîl al ie
1 / 00fDSTUJ..' 11/Dr: ZES I'LAGEN VA N / / E T WJ:STEN
1 . A l le
Le� even v oorsl e l l c n
2 . S l u i p cndc en g a l l ) ppercnde J.
i n llatie
J llf! C bl lliWd l l f � l fUCIII rceJ '!
]1 31 ]-t
]5 3H
41 -t 1 51
53
Wal i� c r nicu w ?
5]
5 . V e r mc e n Jc oorz a k e n
56
4.
110 0/-DSTU!·: 111/KORJL EN l.A NGf.' 1 '/
1
.
1
De c y c l i �c l l c p rij�beweg i nge n De l e �
3. De
-1 . 5.
l <mgc prij�hewegi ngen ydu� en l rc nd bc w e g i ng
De grole dcprc��ic
6] ô_
66 67
69 70
1
75
1 . Een sne l le groei
75
2. R u!.t ige g root h ande lsprijLen tot 1 968
77
3.
Een ant i- H ayec k se s i t u at ie
1:10
De e l ast i c i te i t van hel aanhod
80
5. 6.
1 /00FDSTUK VIF.EN ONGEL UK KOMT !:!5
2 . Een h e r i n n e r i n g a an 13everidge
95
3 . De org a n i sat i e v a n de macro-oncf ficiëntie
96
4. De frank k u n noo i t geïndexeerd worde n
1 00
1/00F/JSTUK VI/IllET TROMPE TEFFECT
1 03
1 . Oe i n ter�ec toriële !.prc i d i ng neemt toe
103
2 . ! l e t trompeteffecl
1 07
3. Een n i e u w e afwent e l i n g ?
10!:! TURl:.LE /NFLATIE
�truct u u r v ersch 1jnse l
I l l
2 . De t w e e B e l g i ë n
1 l -1
3 . D e k w iladaard i ge d r iehoek
f 15
De n ieuwe K lnndy J.. e
5 . S t ructurcle i n Oil t iehe heer � i n )! , rut ion.t l i :.at ic e n
1 18
Beg i n 1 9 7-1 ?
4 . l n ll a t i e of revol u t i c ?
S . W ij J.. u n nen d r ic k a n tc: n u i t
6
AL
IC
HI
3.
OR
2 . Een voorz ich t ige d i agno�e
ST
1 . V ijf i n d i catorc:n
151 1 52
IJe�c h e r m i n g v a n de verhr u i k e r
1 53
3.
Het prij�- en i n komenbekiJ
1 53
4 . ! l et prij s - en m t i o n a l i � e r i n g�be leid
1 55
IIOOFJ)STUK Xl/liMEr VI'EN OGEN
{ 57
1
D e men t a l i t e i b v crande r i n )!
3 . De
1 5R 1 59
wc i a k ont w richt i n g
l oO
-1 . D e cnmom ischc o n t w r i c h t i n g
161
5 . D o: t ) n t w r ic h t i n g van de gcmeo:nschappc l ijke marJ.. t
6.
R ecc�s i e . werJ.. t ijd vcr k 1 n 1 ng en werk lomhe id
1/00F/JSTUK XIVIPROE Vf. VAN S t 'NTI-IESE 1 .
Ecn sm: i o�e
2 . De grote m u ta t i c 3 . Waô.lrnlll ecn u nr vcr�elc i n llatie ?
161 161 1 63 1 63 1 64 1 67 1 68
5 . Pe!>s i m i �mc of opt i m i � m e ?
171
IJIJ/ . A G E 1
1 74
1 25
/J/Jl..-1 !. 1: Il/NOTA O VI:R UWNINDEXI:R/Nl.
1 76
131
11/Jl.A C I:· /1 //NOTA /JET IŒFFI:NDE liE"/
1 ::! 0
IIOOFOSTUK /X/DE ONJJER E/1\flARE MONl:TA IRE
1/00FOS TUA.. X ll > /.4GNOSE
1 -1 9
4 . Sc hel!> v a n een weg
1 19
reconvc:r�ie
1 49
M e n t a l i t e i tsverande r i n g
1 . De vera r m i n g
AR CH IV
1 . Schevc prod u k t i v iteit�nn t w i k k e l i n g ab
I l l
1 -1 2
1 43
1. ,
EU RO P
94
of
1 . M acro- en m i c ro-economi!.che effic iënt ie
ES
93
UNIE
De fï �c a l i t c i t v e r t w are n ·!
STRUCfUURlJEl.F.IJJ
CONCURRENTIE
6 . Structu re le i n O a t i e ook e lJcr� ?
Rem men op v i e r w 1 e l e n
141
1/00U >S iï J K Xl/// )/:· ZIVA R E DOlJll l:.R :
HOOFDSTUK 111/EEN MA R K TECONOMIE ZONDER
IIOOFDS 11JK 11/l//J )E STRU
l eJcro:cn veegt z ijn e i gen �locp
7 . l l onp
NOOIT A LL EEN
4.
1 39 1 40
EA N
6.
1 . S l agLi n nc n of reill i � mc: ?
4 . V OIHW ilar<.Jen voor � ucce�
79
4. Een v e rgel ij k i ng
1 39
2 . Oc tenor� en w ij
7«)
3 . B rave cons u m pt ieprijzen tot 1 962- 1 963 5.
1 / 00FI>SHJK XIIREMMLN OP l'fER IV/ELEN
UN IO N
HOOFDSTUK IV/DRIEËNTIVINTIG VE7TE JA REN
VFRSNEU>F A U KRUST-EFO- I:FFEC f 11/J/.A CE /V/(;ASTARIJEID : Pf.RMA NFNT OF C ONJUNCI VRI:.i: L ?
J 8o
ll/11UOGR.4FIE
191 7
UN IO N EA N EU RO P of ES AR CH IV AL IC OR ST HI
A t m onze mull•rnemer,
die er k rachtig toe btjdroeg om het Vlaamse land in dertig jaar tijd l 'lill
een
econumisch acltterlijke
streek tot een t weede Ruhrgehied om te \'orme/1 ; A an de lllllll die in een tijd l'lill ptmt plu ' s .
l'oorbereidelllle
sttulies,
com missies allerlwnde en nota ' s die achtemf uirstekend verk/aren wtwro111 de zaken l'erkeen/ liepen, het 110g tuuuJwft te be.�·/isst'll en nsico s op zich te 11eme11 . ·
A a n ht:t mens'e/ijk type dm alle te genkantingen ten spijt, goddank ,
bi) ons nog bestaat e11 ons l'oor l't!ll Jmreaun
p ol itiek e lel 'l'll de optil'k dit• de ::.ijne is tc !t l!en g e lt le11
,
mel hcH·ondering l 'oor hel gelel'erde ll'er k .
\'Ciïl 'llch ting :n·ol opgedwgen .
EU RO P
EA N
UN IO N
VOOR WOO R D
Prof. A l bert Coppé heeft een boe iend bock geschre v e n . H e l behan
dell in ee n , voor de algemene lezer, begrijpe l ij k e taal een versc h ijn se l dat ons moet bekommcren en verontrusten . De i n f l a t i e , met de
verhoudingen die z ij nu heefl aangenome n , zal diepe stoornissen
of
verwe k ken i n hel economisch-sociale stelse l dat k e n merkend i s voor
de westerse were l d .
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
Er bestaan nochtans remedies t e g c n de i n flat i e , die men i n d i t werk
u i t vot:r i g bcsproken v i nd t . E r zijn oplossingen e n e r is een u i t we g , maar d e collt:ct•eve w i l moet bestaan om te k o m e n tot verwczenlij k i nge n . H c t h i storisch overL.icht dat gegcven wordt v a n hel verloop v a n de algemene prijsbewegi ngen
edert vele eeuwen is wei n u l l i g opdat
men z ic h , te midden van de h u i d i ge moe i l ij k heden , duide l ij k zou herim.ere n , dat diepgaande mone t a i re stoorn isse n of hetgeen w ij later zijn gaan noemen i nfl a t ies en deflaties, fe nomcnen zijn waar mec de menshcid heeft geworsteld of die zij eenvoudig heeft onder gaan. D i t bete k e n t echter n iet dat w ij de i nfl atie hebbe n te aanvaardcn ais ecn on vermijdelijk noodlot . W ij hcbben immers v rij lange perioden gekend met monet aire orde en een re l at i e ve stab i l i te i t van hel alge mcne prijs n i veau . D i t was hel geval i n de 1 9de ec u w . A i s hel waar is
dat nad i e n de twce wereldoorlogcn monet a i re wanorde hebben ver
wekl en de weg hebben gcopcnd voor spectac u l a i re i n fl a t ie s , in het hijtonder i n de Europcse lande n , i s hel ec hter ook onbet w i st baar dai w ij jarcn hcbhen belecfd van reëel monetair herstel en van een he trek k c l ijke stabi l i t e i t i n het algemene prijsni veau . Ze k c r , w ij leven t hans in een economisch systeem dat zeer scherp i n con t ras! !.taat met hetgeen w ij gekcnd hebben i n d e 1 9de eeu w . Ter i l l ustratie nemen w ij hel gc val van B e lg i ë , w aar me n , volgens een I l
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
EU RO P
EA N
·
12
de nch t i ng van de d a l i ng zich moe i l ij k verweze n l ij k t . De afw ij k in gen van de k l assieke markteconomie zijn daarvoor te groot gewor dcn , en in de soc i aa l gecorrigeerde e n geordende markteçonomie zijn we lvaansobject ieven i ngebou wd , die contradictorisch worden met werk e l ijk de tl atoire bewegingen of conj u nc t uu ri n z i nk i ngen. W ij z ien i n dit versc h ijnsel een fundamentele evolutie i n de ment ali teil of, anders gezegd , het streven naar een hoger bescha v i ngsni vea u . l nderdaad , na de Tweede Wereldoorlog heeft men bewust bepaalde grote objectieven w i l len verwezenlijken in de algemene economische en sociale pol i t iek . Door hel mani pu leren van de over heiJsuitgaveh en - inkomsten en hel aanwenden van een inge w i k keiJ economisch i nstru mentariu m heeft men gevolgen w i l le n verwekken op 11e macro-economische ·categorieën, de' economise he groe i , het niveau van hel nat ionaal i nkome n , de werkgelegenhe id , de in veste ringe n , de consumptie en de bested i ngen in hel algemeen . Dit betekende meteen dat men eco soort zelforde ningsmechanisme hec ft verlaten om z i c h bewust tc begeven op hel pad v a n de pol i tieke besl issinge n . Dit brengt ook de verplichting mee om de nat ionale pol i t ie k te harmonise ren met i n ternationale b i ndingen. Wat bijvoor beeld de bet a l i ngsbalansen betreft wordt het dan noodzakel ijk een po l i t iek te o n t w i k kelen die het e x terne onevenw icht vermijdt , terwij l in de nat ionale h u ishoudi ng bepaalde algemene wel vaart sdoeleindcn worden nagestreeft . De ervari ng heeft intussen geleerd dat hel in de prakt ijk wei uitersl moe i l ijk b l ijkt de grote object ieven van de economische pol i t iek met e l k aar tc verzoenen , n i . sterke econom1sche groe i , vol ledige tewerk ste l l i ng , eco voldoende stabi l iteit van het prijsni veau en hel behoud van e venw icht i ge be t a l i ngsbalanse n . D i t betekent echter niel dat hel nastre ven van wel vaart sverhogende factoren niel wense l ij k zou z ijn en dat volùoe n i nggevende resu l taten ook n iel haalbaar zouden z ij n , m i ls h e l opbrengen van de nod ige w i l en d e moed i n d e beleidsbeslis s i ngc n . R adicaal hel tegenovergestelde ste l len zou betekenen dat me n de epidemieën van de m iddeleeuwen had moeten latcn voort woe keren e n a fz icn van de vooru itgang van wetenschap, genees k undt: en vol k sgezondhe id. Om een ander voorbecld te noemen , hct zou ook betekenen dat men om de overbevolk ing in sommige gedee lten van de wercld te bestrij J e n , z ich ecnvoud ig moet lenen tot hel ' natuurlijke evcnwicht ' door hel l ijdzaam aanvaarden van natuurrampen, grote overstro m i ngen , L iektcn en hongerdnod . De mens i� in staal enorme moe i l ijk heùen te overw1nnen . Men denke slechts terug aau �e met verbazingwekkende gevolge n bekroonde i nspanni nge n , die in de meeste landen zowel bij o verw i nnaars ais bij overwonnenen werden gedaan na de Tweede Wereldoorlog . Onk tocn is een monctair herstcl n1ngel ijk gebleken .
UN IO N
tamelijk appro x i mal leve berekcning van de evolutic van de prijten van de consumptiegoedere n , kan vaststellen dat zich gedurendc de jaren die gaan van 1 8 35 tot 1 9 1 3 , l ichte stijgingen en dali nge n van hel algemene n iveau der consumptieprijzen hebbcn voorgedaan of, anders gezegd, beperk te in llat ies en dellaties e l k aar hebben opge volgd, maar zonder dai er werkelijk abnormale verhoudi ngen zij n ontstaan . l nderdaad , i n 1 9 1 3 v 1 ndt men e c o prijsn iveau J a t ongeveer op dczel fdc hoogte staal ais i n l!l-tO. Ais men nu de vraag stelt hoc hel komt dai zich sedertdien i n ll at ies voordoen i n versc h i l l ende graden en intensiteiten i n een groot ge deelte van de were ld, in tegenste l l i ng met de tame l ijk grote mone taire orde van de 1 9de eeuw e n die me n ook nog heeft gepoogd �e :terste llcn vnlgens de k l assickc mcthodcn tot in de denigcr jare·n , is net antwoord eenvoud i g . Men heeft een min of meer automat i!>c:h werkend mechan 1sme vervangcn door een bc wust be lcid en pol i t iekc oeslissinge n . I n h e l stelse l v a n d e gouden standaard werd d e moneta i re stab i l ite i t geprefereerd boven andere objectieven van l>OC iale of economische pol i t iek . Men aanvaardde lle x i bele prijs- e n l oonniveaus en onder ging detlat ies wanneer dit noodtakelijk was om i n llaties te bestrij den . Hel evenwicht in de betaling balansen werd automat isch n a een zek ere tijd hcrstcld dank zij de gouJen standaard. Dit systeem kon functioneren i n een wereld van vrij heid of ' laissez fa ire · - l i be ralisme, waarin men ' de regels van het sper eer biedigde. Dit was grosso modo het moneta i re beleiJ aan de vooravond van de Ecr�te Wereld oorlog . Dit bctekende onk dat men Je conjunct u u r , de Cl'Oillllll ische crises en depressies met al hun gevolgen aanvaardde of ondc:rging toa l s de cpidemieën in de midddeeuwt: n . De grote depressie v a n d e dertiger jaren hee ft d e westcr�e l anden echter geleenJ dat, in tegenstelling met hetgeen v roegcr mogelijk was, de algemene e n diepe defl at ie, g rote loondalingen en werkloos heid nict meer werden aanvaard , gezicn psychologische , lloc i a l e en pol i t ieke weerstanden die in de moderne democratieën niel k un nen worden overwonnen . f let scept icisme wat betreft de feitelijkc moge l ij k heden en de effect ievc economische resultaten van sterk doorge zelle detlaties is in hoge mate vergroot door de bil lere ervari ngcn opgedaan t ijdens de grote depressie. J'v1 c n i s ge le ide l ij k zoveel a fge weken van hel klassieke beeld va·n de zu i vere mededi ngi ng en haar l heoreti �che . ma ar ooJ.. onmemc l ijke gcvolgen . dai oo J.. bij te cr grote werkloosheid de prijzen en de lonen in de prak t ijk niel meer zullen dalen . Er is grote aarzel i ng ontstaan om de globale bestedin gen in die mate aan te tasten dat h ierdoor werkel ijk l agere n i v caus van nationaal i nkomen worden verwe k t en bijgevolg een albouw van algcmene welvaart . N a de TweeJe Wereldoorlog is hel nog du idc l ij ker geworden d a t e e n algen 1ene lle x ibi l itei t van prijten en loncn i n
1 .1
doende le s 1 u 1 t c n . M e t hel ophe llc n v a n de con vert i b i l i t c i l l l l augus t u s 1 97 1 werd h e l vertre k pu n l gegevcn voor een versnelde i n l l a t i e .
Je a k k o orde n I n ternationale
d i e t. ich scdert d c jongsle t wce j a a r o p onruslwek kende w ijze accen
gekre gen e e n e n i n de mate
UN IO N
Ee n bes l i ssende slap werd gezel , reedo; in 1 94 4 , mel v a n B re llon Woods en laler mel Je werk i n g van hel Moneta i re Fonds . Dit orga n i sme heefl a i s opdrachl col l a bo ra l i e tc organiscren op hel i n ternationale v l ak
t u ee ri , hetgeen ons i n d e fa�e van de versnelde i n tl a t ie heefl gebrachl
mel ver hog i ngcn van hel prij s n i veau gaande van 8 tot 2 5 pel . per jaar
van hel moge l ij k e de stabi l i te i t v a n Je v a l u t a k ocrscn tc be houden en de i nterna t i onale bet a l i ngen le vergemak k e l ij k e n . Mel dit stdsel k o n
in de weslerse wcre l d .
Sedert d e Tweede Wcreldoorlog hebben w ij e i g e n l ij k gee 1 1 erns t i gc
een t ijde l i j k te korl op een bet a l i ngsbalans geleide l ij k worden over wonne n , omdat een land a a ngesloten bij hel a k k oord ecn overbrug g i ngsh u l p verk rceg mel de ve rpl i c ht i ng geleidc l ijk tc komen loi hel herstel van de nod i ge b i n n e n l a ndse d i sc i pl i ne . zonder Jal op een a l l e rad icale w ij z e moesl worden afgeweken v a n de rede l ij k e ohjcc t ie v c n
conj u nc t u u r i n z i n k i n gcn mccge m aak l . H e l is wei k e nschl!lsend dai
ook in dit bock wordl u i l gc legd dat de lermen cri s i s , depressic e n
EA N
recessie u i t hel voca h u l a r i u an worden verw ijderJ om a i leen n o g tc spre k e n v a n een cventuele vertraagde conj u nc l l w r . De waa r he i d is
dai me n depress icle nde nse n ge m ak k e l ij k hcefl bestrcden door hel
v a n d e algcmene economisch e pol i t i e k . W e l n u , gcJurendc meer d a n t w i nt i g jaar hcefl d i t stcbel tamc l ij J... goed gefuncti oneerd . Zcker mag men n i e l voorhoudcn dai er gee n <;loornissen z ijn opge1rcden of dai cr t e l fs gee n d c v a l u a t i e s z ij n gcsc h i c d . D i t w a s hel gev a l m e t h e l pond sterl i ng i n 1 94Y en i n I Y67 ,
gevcn v a n i n tl a r o i re i m p u b e n . Dit i s op z i c h z e l f genomen zeker ccn
EU RO P
rat ionele pol i t i ek . op voor waarde dai gcen ovcrdrij v i ngen worden
be gaan .
De weslerse wcre i J heefl sedert de v ij ft i gcr jaren e e n zeer grole
m u lal i e ondergaan in ve rbaml met groe i . econo m i sche en lechnolo
met de onvermijde l ij k e gevolgen daaraan vcrbonde n . Men hce fl een i n tla l o i re o n t w i k ke l i ng i n d e werc i J n i e l k u n n e n voorkome n , m a a r h e l i s n i el t w i j fc l ac h t i g dai b ij a fwczigheid v a n deze i nternat ionale samcnwerk i n g en ecn re l a t i e f aan vaarden v a n d e opgclegde d i ltc i pl i ne , men v e e l crgere toestanden wu hcbben gc
pese Gemeenschappe n . M a a r deze op z i c h zc l f beschouwd verheu
gcndc versc h ij n sc l e n moe sten mel een doe l m a t i ge con t role v a n hel
of
mone t a i re systcem helcmaal n iet l c iden ltll i n tlat i e . Men zou gencig,d
z ij n tc teggcn i n tcgendee l , omdat men een n oo i t eerdcr gc z ie ne
AR CH IV
verworven door een sleute l v a h a t a , /.ou men waarschij n l ijk hel n u veralgemcende i n tlal iefenomecn hcbbcn ve n ncdcn . l l et mecha n i sme van de lrekk i ngsrec h t e n i � daarenboven op z i c h z c l f n iel te veroordelc n , op voorwaarde Jal er gee n m i sbru i k vaal gcmaa k l
stellen van Je i n ternat i on a l e markten e n d e opric h t ing van d e Euro
ES
kend . l ndit' n Groot- B r i t t a n n i ë en de Vere n i gde S t aten de nod i gc be l e idsbe�l i l>. i ngen hadde n genorm:n om de b m ne n b nd�e i n !l a t ic , die aanvank e l ij k n iel zo e rg w a s , tc beheerscn e n i n d i e n de Ver eni gde Statcn geen m i shru i k hadden gemaak t v a n hel vo.mcdat
g i sche ont w i k ke l i ng , de v e rru i m i ng v a n de were l dhande l , hel open
word t . Groot - Orillannië i s zwak gewecst i n z iJ n mone t a i re pol i t i e k , b i j h e l
herstcl v a n prod u k t i v i t e i t , aan wak k cring van conc u r rc n l ie v e rmo
ge n , e x pon prumotie en hel a a n v aardcn van een i n terne d i sc i pl i ne ,
AL
die a l k verhou d i ngcn i n adH ge nomc n , gcmcten naar de h u i d i ge
toestande n , rcl atief dr aagbaar wu z ij n gc wccst . Oc Vcrcn igdc S t a t c n hehben v a n de pos i l i e v a n de do l l ar a i s g rote s l e u t e l v a l u t a
IC
mi�bru i k g e m a a k t om ge m a k k e l ijkc lïnancieri nge n te d o e n i n hct
bui tenland ten nadele v a n de t>e ta l i ngsba la ns . Zolang de do llar werd
OR
aanvaard zonder enig wantrouwcn en op ecn bijna onbcpcrk te w ijze ,
stelden z ich gcen le z w are prob le me n . l l t: t bewijs kan gcvonden
aangroe i hceft gehud in het besc h i k baar- s t e l l c n van goederen en
d i e o s ten .
De vee l v u iJ i ge oorz ake n v a n de i n ll at i e v i nd t men 1 11 hel werk van
Prof.
Coppé besprok e n .
De
v e l e re medies worden e veneens ge
noe m d . Zou hct n 1 et j u i s t zijn le beweren dat een l i c h t k ru i pende i n ll at i e o f e e n conj u n c l u re l e i n ll a t ie v a n lagere orde , i s o vergegaa n . lot e e n zeer sne l le i n llat i e d i e e e n s t ruct uree! k arakler be g i n t te
verk rijge n , j u i sr omda t men de rnoed heefl gcmisl t ij d i g in le grijpen _ lncn de n c k te z1ch 1 1 1 cen a a n v a n gs�tad i u m bevcmJ of k on wordt:n heschouwd ais een ' l i c h l geva l ' ?
W ij gclovcn dat men de economcn onrecht doe l , w a n neer wnrdt
voorgc houdcn hetgcen men t h a n s wei kan lczcn. dat z i j noc h Je
oorzaken kennen van de i n ll at i e ' noch de remedies om haar le heslrij de n .
Naar o n l e m e n i n g k a n de vee l v u ld i ghcid v a n de oorzaken t rouwens
hcrleid worden lot de d o m i ncrcnde factor v a n de exccss ie v e v raag , . en hel mstru me n l a n u m orn Jete i n le perken is voldoende gcv ari
worden i n de zeer li chie i n ll aloire ontw i k k e l ing o f de 1. g n . k ru i pc nde
eerJ , u i t gehrc i d en lcrdege be k e nd .
ais ecn sti m u lan� voor de v ooru i t g ang . l\ 1 a:u van:af l lJ6X wen..l hel
sedert de 1 9dc ceuw is overgegaan v a n automat i sme naar he ! be
ST
i n llatie d ie door velcn met ccn tck erc we l w i l l e nd lh: id
v. eni
aanvaard
HI
maar al te d u i d e l ij k dat in Ameri k:J n iel de nod i ge i n spann i ng c n werden gedaan om ecn b i n nc n landsc i n tlatoirc o n t w i H d i ng vol-
( .j
M aa r omdal men i n de ge -c h iedcnis van de moner a i rc ord e n i ng
wuste b e l � i d en de p� l i t ieke be�l i ss i n g , is hel naar onze m e n i n g overd u n.lc hJ k dai m e n 1 11 e l k land dc m a c h ! e n de w i l moe l hebben d e li
m llat i e o p zeer i n s i d i e uze w ijze d e algemene wel vaart ondermij n t , gcleidc l ij k maar zeker een mec ha n i s me ontreddert waarvan hel func t ioncre n ons hceft gele id naar hoge w e l v aartson l w i k ke l i n g . De i n ll a
UN IO N
nodige be leidsbes l i ss i ngen te nemen Zeker, het he l e ge val wordt nog i nge w i kk e lder a i s men de hypot he!>e verlaat van een gesloten h u i shoud i n g . Het komt cr dan i ndcrd;wd
t ie beslraft onrechtmalig de zwak k eren i n de maatschappij , z ij ver
n iet a i leen opaan de m llatie tc hestrijden die haar oorzaak v mdt i n bi nnenlandse factore n , maar m e n wordt geconfronteerd met d e van uit het buiten land geïmporteerde inflatie. Yoor l a nden zoals B e lgië , zo sterk a fhankel ij k van de e x port hande l , is hel i n de pra k t ij k onmogelijk het binnenlandse prij s n i veau voldoende stabiel te hou
hoogl de soc iale onge l ij k hede n , "zij begunstigt de spe.culat ie ten nadclc van de prod u k t i e e n zij ondermijnt hel vertrouwen dai moel be �laan t ussen rege ringen en staatsonderhori ge n . Zij bedre igt op de du u r n iel ai leen de econo m i se he hu ishouding van een l a nd maar ook de maat!.chappe l ij k e s t ruc t u re n . Om de i n llatie te bestrijden hee ft men sterke regeri ngen n od i g , vooral i n parlementaire democratieë n . Hel is e c n fc i t dat z ic h i n J e mccstc weste rse landen bedc nk c l ij k c
den, i ndien z ich in de rest van de wereld cen a l gemene i n ll a t ie
EA N
voordoet . De u i t weg die gezocht werd i n de fle x i bele of v lottende v a lutakoersen lijkt ons gebre k k i g tc z ij n , i ndien deze a h hans voor c l k land a fzonderlij k m oc t leide n tot versc h i l lende pos i t i e s . Vaste w i s
locslanden voordoe n . D e i n ll atie vcrk rijgt e e n dreigcnde hoogte, dri ngende e n lng i sche besl iss i ngen worJen u i tgestcld of afge z w ak t . De Europcse Ec ono m i schc Ge mec nschap geeft ons opeenvolgcnde
se l koersen of hel terugdri ngen v a n de ll uctuaties bi n ne n nauwe
EU RO P
grenze n , bieden n ie t a i leen voordelen voor hel i n ternat ionale han
nntgoochcl i ng c n . De E u ropese Monet a i re U n ie die gepl and was
delsverkeer, maar z ij z ij n levens i nd irect ee n waarborg voor het
voor het jaar
ecrbiedigen van een noodzake l ij k e b i nnenlandse d i sci p l i ne . .Men
l a nd en België. W a n neer me n i n een were l d leeft met een chronische
of
i n llatie, kan één bepaald land z ij n eigen prijsni veau rnoc i l ij k stabiel
bc k v c n aan mone t a i re onzckerheiJ en i n llat i e , aan gevolgcn van de
houden door steeds opn i e u w te grijpen naar re valuat ies , met de
o l iccri s i s . i s ais cen gehee ! bcschouwd loch van vee l gcringerc
AR CH IV
ES
daaraan verbonden gc volgen v a n e x portbemoe i l ij k i ng e n algcmenc
tellen. D i t is werke l ij k ce n grote waarheid . W ij moelt:n d e menscn
n iel ecn utop i e , dan toch in elk ge v a l
z u l l c n i mponercn door hun overwegemle economische mac h t , i n t e rn e e n ex terne stabi l i teil z u l le n verwerven en d a t d e d o l l a r voor zee r lang ecn ware wcre l d v a l u t a zal b l ij v e n . Wat w ij t hans in Europa
schaal geëx peri mentecrd , voomamelij k in West - Duits land, Neder
l n dit boe k wordt gezegd d a t de democratieën moeten leren k iezen e n
zo
verwczc n l ij k i ngen . A l le s w ijst erop d a t de Yerc n i gde Staten verder
geïmportecrde i n flaties, maar daarmee i s slechts op besc heidcn
austeri t e i t .
1 980 l ij k t ,
hoogstcns ecn � t reefdoel zonder fe itelij k e e n concrete maatregc lcn o f
heeft ook gcgrc pe n naar re valuaties orn zich te dekken tegen de
bct c k e n i s dan hetgccn w ij in onze Europcsc landen hebben meegc maak t onm idd e l l ij k na de Tweede Were l Joorlog . Dert i g jaar gclcdcn was hel nwge l ijk mocdigc besl iss mgcn te nemen o m te komen toi 0111
de weg t c openen lot een vrocger non i t
toch cens goed doen begrijpen dat het volstre k t o n mogcl ij k is a l l e t le i
ecn al gcmeen herste l ,
objectieven gelij k t i jdig en i n éé n maal priori ta ir te ste lien en ze ook te
gczic:ne economi�che e x pans ie e n soc iale voorui tgang Gedurende
verweze n l ijken . Gel ijk t ijdige en max imale economische e x pansie
t wec decc n n i a hceft ecn i nternationaal monetair systeem behoorlijk gefu n c t i uneen..l . Dit moest ee n d u i Je l ij k worden gezegd opdat men
w i l l e n , zonder problemen te doen rijzen voor u i t pu t t i n g van grond
zou begrijpcn dat cr m idJc l e n e n methode n z ij n 0111 Je i n llatie te best rijde n , in le Jij k e n en op de d u u r te ove r wi n ne n . D i t bock is
nen , meer v rije t ij d , m e e r collectieve u i t ru s t i ngen e n ge l ij k t ij d i g meer i nd i v idueel welzij n , e n d i t al les ge plaatst i n een ·1lgcmeen systeem dat de stabi l i t e i t van de koopkrac h t garandeert , behoort tot
tlll t t i g o11 1dat het hcel wat k laarhc i J bre n g l .
AL
stoffen en energiebron ne n , voor ecologie e n beve i l i ging van de me n � . volled i ge tewerkst c l l i n g w i l k n in a l le scuorcn c n alle reg i o
Gaston Eyskens
de reinste utop i e . Zeggen dat men de i n ll a t i e wil bestrijden e n de
1 5 , 20 o f 2 5 pet . verhogcn en de
IC
overheidsu itgave n , jaar na jaar, met
recds excessieve vraag aanwakkercn, is natuurlij k onlogisc h . l n
OR
pol i t ieke programma ' s moet men de mocd hebbcn tc Joen aan waarac h t i ge voorl ic h t i ng e n optics nemen in verband met hetgeen
ST
mogelijk is e n hetgeen moet worden u i tgesteld of nict lan worden verweze n l ijk t . Men moet k u n ne n tellen o m te weten wat de over heidsfi nanc iën normaal k u n ne n dragen ?O we l aan Je z ijJc van de a an
de z ijde v an de be lasti ngen e n de leni ngen .
HI
ui tgaven ais
Men muet de gemeenschap d u i de l ij k wcten u i t le l eg gen dai de '6
17
EU RO P
EA N
UN IO N
I N L E I D I N G
D i t w c r k 7 a l Je mo11etariJten gccn voldlle n i ng schenken . Voor hen i s mllatic weze n l ij k ecn overJrevcn gel Jschepp i n g , l e r w ij l w ij van
Je geJachle z ij n u i tgegaan Jal i n ll a l ie in hel l ic h l v a n Je a l ge me ne
of
onJe r l i ngc all1an k e l ij k h e i J v a n hel economische gez i e n moel wor
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
Je n . waar b i j mone t a i re en rcë l e grootheJen o p e l kaar i nw e r k e n , 1 e r w ij l hovcndien naast s l n J... t e...: o nom i�che e lemcnlen ooJ... sociolo g i !>l'he en po l i t i eke fac 1 1 1 1 e n een ro i �pe l e n .
Dicgencn d ie Je verk l ar i ng v a n Je i n ll a t ic graag a i leen o f hoofJza
k d ij k i n ecn m ·adre 1·en l'l'l ill!: zoe kc n , z u l l cn e vennun t e v reden
z i j n . De meesl acl ieve i n ll a t ie-oorzaken van onze t ijd ageren i n derJaaJ tegelijkertijr/ o p de g l obale vraag e n o p h e l g loba l e aa nboJ ( h oo ftb t u k I l ) . H e l d u i J e l ij k !. le voorbeeld in d i t o p 7 i c h t l i g l bij w ::� l V a nJcrnHl!>len en V a n R ompuy Je o n t w i k k e l i n g !. i n fl a t ie e n wij Je scheve prod u k l i v i tc i t s i n ll a l i e noc men . De oor z a a k v a n de s...: hevc onl w i k k e l i n g s i n ll a t ie l i g l ter<.l'l/iler 1ijd bij een ac h lersland van de produ k t i v i le i l in de ter t i a i re !-.ector 1cn opzichle v a n de scc u n d a ire , een convenl ionele gedraging ( ' gc l ij k loon voor g e l ij k wer k ' welke ook de prod u k t i v i te i l i n de e i gen seclor i s ) en een slerke koperscon j u nc l u u r waardoor een doorrekencn van de hogerc kos1cn in de ve1
k ooppr i i � gemak kcl ij J... wllrdl gemaak l . Dit a l les word t bove n
d i e n gc�cll raagd door cen g ro t e p l a � l i c i tc i l a a n d e k a n t v a n Je k r cdic ll.:rcL�I ie . Oc te p l a s l i c i l e i l bij Je k re J iclcrc a t i e zou zc l f n ie l mogc l ij k t ij n zondcr e e n !> l e r k e on l w i k k e l i ng v a n Je J u urzame en sem i - d u u rz a mc ver b r u i l.. sgoeJeren ( waarop verhr u i k s k rcdiel ge mak J... c l ijk gcc n l kon wordcn ) en ecn tcndcnliëlc l oe nc m i ng van de gcld m u l l i p l i calor . K o r t o m , ccn �oc io-cconom b c h !.yndroom dai 19
i !>
g e "' or
W tj o n d e r ),c he i d en 1e' i n tl a t i e v ormen : de be�tedmgsi n tl a l le
De v oo rs t anders van macro-eco11omi.H·h<' ve r k l a r i n g e n L u l le n al
de koste n i n ll at i e
e v e n m i n t e v reden z ij n . Een t y p i s c he macrn-econlllll i . c h e ht:nade
de ).Cheve prod u k t i v i te i h i n ll a t i e
is de stnjc l om dt• inkonlemt·crdt• i n fl a t i e . Z o la n g me n n i e l g a at k tj k c n n a a r vat ;, de �ectore n en tu.ue11 d e b r anc h es g cbeu rt , L i ct m e n de 1otor i sche k rachte n , de raderwerkjcs en de d r ij fr i e m e n n i e l waarvan hel totale �pe l ' i n fl a t i e ' hect . We l l ic ht h add e n som m i g e n ook m ee r be l a n g s t d l i n g verwac h t voor hel thema i11j1atie e11 mulememi11g . De p ro hl e ma t ie k i� t e k e t b e · l an g w e k k end . maar een be h oo r l ij k e be h a n d c l i n g tou ecn hne k op zich1e l f g e ë i . t h eh be n . Even m i n werd hel sociale problt'elll he h a n d e l d : Je v c r �c h u i v i n g van de i n k nme n s en van de ver mogcns en de t m p ac t np de m a r g i n a les e n de t e w e r k � t e l l i n g . Ook d i t thema e i �t ccn bock v nor L i d t ring van hel n i e l - monet a i re t y pe
de t a x - p u � h i n ll a t ie
'i11g ais oorzaak van de
Je
W ij h e hhe n
EA N
n ie u w � onder de zon is, e n a nd e r z ij d s op afs t a nd v a n h e n d i e v i ndcn d a i a l le: n ie u w 1 � . D e i de p a r t ij e n hebbcn o . i . o n g e l i j k
EU RO P
( hoofd s t u k I l l ) . . . t Ecn pu n i Jat g e w oon l i j k ab vohtre k l n 1 e u w w o r dl bcscho1 1 w d , l tg
in
,0
fe i l
Jal s i n d s de Twecde Wcrc l d oor log d e !onen e n de con cp r ij zen n iel meer gcJa;�ld L i j n . Men trekt dan de conc l u s i c d a t d e !onen en de prij1en nouit meer :.ullen da l c n e n dut daarin h e l g rote versc h i l met h e l v e r l ed c n l i gt . Wel n u , hel h i �to t i sch ar gument i� v a b . De 1 9dc ee u w i s ee n f;�se van a l ge m e nc s t ij g i n g v a n de ! o n e n gewee�l o n d a n b e e n l ;� n g d u r i g c detl a t i e van de prij z c n . e n k e h : j aren rond I H 50 ( n a de o n t d e k k i ng van de g o ud m ij ne n van C a l i fn rn i ë ) n i e l tc na g e s pro k e n . f : e n p u n i d a t d a a re n tl!gen w e i n ie u w i s , is de u i tzonderl ijk s te rk e groc i �inJ� de T w e e d e We rcl d o o r l og , t e n m i n s te i n de E E G . D i t p u n i wordl in h o o ft h t u k I V he h ;� n dc iJ , w a ar we Je J rit•i!n t w i n t i g 1"1'//t' ja r c n l lJ50- I 'i7.1 tcr \ t u d i e n e n te n . Sn m m i g e n gdn ven da t dczl! u n ie k stcrke groe i ( a l ken donr J ap;�n gt:C v e naa r d ) u i h l u i tcnJ aan J..: econom i�che i n h: g ra t i e van Eu ropa t e danken is - wat o nju i �t i s . Antkr�n denk..:n d a i po l i t ic k mee !> te r �c hap over de macro-econom i 'che e v o l u t t c o n s d c L e d ricënt w i n t ig j a a r Londer reccs�ies van hel 1-. l a!>!>iel-.e t y pe ( d . w . 1 . 11 1..: 1 achtauitgang v a n de p rod u k t ie ) hceft he7orgd - wat overdrevcn i s . De vorm v;�n d e co nj u nc l ll u rbe we g i n g e n is 1cl-.er v c ra n Je rd . l let g a a t n iel meer 0111 o peen v o l g i nge n v a n vo o r , po ed- en d ..: p re !'. s i ejare n , maar om grot'icydi , met j a ren v a n , nc f l c-r e en j a r e n V
I C hi j h e l aanhn v a n pro d u k t i e fa c t nrc n kon wor . dcn vc r m ed e t l e n on d c r meer � c h a a r s t e aan arbe id �k wc h te n . Meer pn l i t i cf.. mc e , l e rs c h a p ovcr de hell1o111en h�efl hes l i�l cc 1 1 g umt ig f.. l i tuaal f C Vondcn ' hel
!-. U 111 pt i
of ES
AR CH IV
AL
IC
OR
;wnhou rc agec rt .
HI
ST
mi nuer met de wcrkel ijkheiJ o v c ree n . l cgcn woord i g t ij n de mee s te i n fl at ievormcn Vlln een ge m c n g d type , wa<Jt hij ! t e l i n tl a l iemech;�nismc lt·�l'iijkatijd o p de gl ob;�lc vraag en op hel g lobale
a n der z ijds g e poo g d tusse n t wee u i tersten te h l ij v e n :
;�an de c ne k a n t op abtand v a n d i c ge n e n d i e denken d a t cr niets
a i leen n p .
De i n Je l i n g in hc � t ed i n g � - c.:n kmle n i n llat ie andcu ijd� k n n ll sh.:cds
i n g e v oe r d e i n ll
d e voorzorg s i n ll <Jt ie .
•.
W a t Je be p a l i n g van h e l beg r i p he t re ft he h he n w ij l U I � a a n de A n g e b a b . b c h e r i ch t i n g g e h o u de n ; w ij betre k k e n in de b e p
UN IO N
door een samenspel v a n krachten mogt'lijk en renclaht'l den .
21
S i n d s t ien Jaar en meer heefl de econom i sche c x pa n \ l e 111 Eu ropa ecn groot dccl van haar �loot r... rach l l e dankcn :wn de grole c l as
l.'ctmo m ie t ij n e tïï c ië n t ie verLekert .
I J c i lc l l van hel aanhod van arhe idsk rach ten . door hel opc n s l c l l c n
prndu r... t i v i t e i t gaat . !'.amen
We ln u ,
de alterna t i v i te i h
v a n d e onu 1 1 pu 1 t c l ij k e reserves van Zu i d - Eu ropa e n Noord - A fr i k a ,
UN IO N
waarde raa r... t i n een ( l a n gd ur i g e ) i n ll a t ie volledig zoe k . m a ar de ah aart s .
met Je a l tcrnut i v i t c i l !. w aardc ,
hcrg
E e n volgend p u n t waaraan v e e l aandac h t wordt be!.teed . i � hct L g n . tmiiiJlt'le[{t ·ct . Daarmec hcdoc l c n wc de grociendc sprc i d i n g /11.1.1'1'11
ela s l ic i tei l ten op7ichle van de anderc prod u k t i c f:u.: t o r c n e n meer
d e gem iddc lde venJ i c n :-. ten in de d i verse sectorcn in relillil'l'l' wuar
spec iaal k a p l l aa l .
dc . DeLe tocnc m i n g is ecn van de gevaarl ij l,. ste facc t t e n van hct
Eu ropa be v i ndt z ich s i nds t w i n t ig jaar i n dae l fde s i t u a t i e a i s d e
i n tlat iesyndroo m . l n ll a t ic schept onge l ij k h e i d 111.1'.1'1'11 dt• hranche.l'.
EA N
waaraan m e n voor de Tweedc Wereldoorlog noo i t ged ac h l zou hebhe n . Daarhij koml d a n nog een u i li'onde r l ij k g role s u hs t i l u t ic
VS o p h e l e i nde v a n d e v c r l e d e n eeu w : een e n o r m e capac i t e i t s
Ab hct nog e n l,.clc jaren voort g.aat zoa l s nu ( me t cen rc l a t i e v e
onl w i k k c l i n g v a n de n ij vcrhcid op grond van een biJ n a o n u i t p u t
�prc i d i n g t u s!'.tll de g l.' n t iddclde vcrdiensten die met
te l ijke aan voer v a n prod u k t iefacloren
l'lill
eiders . Toen ware n h e l
gl.'m iddeldc vcrd ienste , hi.J V . i n de sector g a s e n e l e k t r i c i t e i t en i n
woners van hel M id de l l a n d se-Zecbe k k e n d ie naar on:-. lockome n . tm i ,•ers ele
d e con fec t ic!'.cctor. l' v e n groot Lai L ij n a b in d e ondcrne m i ng t u s
karaktrr van de i n ll a t i e gespro
!'. e n dt: port ier e n het a fdd i n g !-.hoofd . D i t zal onzt: vak honden voor
ken , a l sof oor... d i t aspect v o b t re k l n ie u w was . N ie t s is m i ndcr waar . M e n v i nd t i n hel s t andaardwerk van von l l aherler v a n 1 93 7 1
een n i e u we s i t u a t ic s te l l e n . l ndcrdaad z ij n ze u i t gcbouwd o m c v e n
w i c h t i n de hc t rck k i ngcn t u ssen werkgcvers e n werkne mers l e
en in het monumentale wcrk v a n OupricL v a n 1 94 7 � veel gege v c n s
hrcnge n . H c t n ie u w c oncv e n w ichl t u ��en r i j k e e n m i ndcr bedcelde
B ij v o n
!'.C.:tnrcn
�·l uberle r v i ndt m e n rced!> ecn d u i d c l ijke verwij L i n g n:wr de r o i v a n
roi van de psy cholog i sche i n v loedc n , van de prijLc n , van de k a p i enz.
bi j de i n tern:Hionale
o
er
AR CH IV
taalbewegi ngen op kon c t e r m ij n ,
gcn m oc t hct soc i a le en pol i t ic k e i n s t r u me n t nog u i t gevonden wor
ES
V an z ij n k <� n t verwijst Oupriez naar de
daarcntcgen werl,. ge ver� e n werknemcrs aan hetze l fde
e 1 1 1d l i e n trl.'l,.ken . Om in ecn derg e l ij k c s i t u a t i e e v c n w i c h t te k rij
d e v aste w i -;scl koer!.en b i j h e l verscherpen van d e ovcrdrac h t v a n de
con junctu urbeweg i n gen . 1
zal
of
o v e r de i n ternat ionale overd racht v a n de <.:onju nclll u r .
pet . p e r j a a r
EU RO P
onze voo10uders d i e na ar de V S t rok ken . D i t maal z ij n het de hc Men heeft veel o v er h e t
5
hll.' n ccmt ) . k o m t c r l' e n ogc n h l i k waarop Je afstand ttt.\�en d e
J c n . w a n t het hcstaat n iet . Hct is een n i c u w corporatisme dai ons t e w adllen s t aa l . E 1 wort.lt verder groot hclang gchecht a a n hel !.l (Ucturele aspect
drachl van de conj u n c l u u r en bijgevolg ( met de A n gc l s a k s i sche
v an de i n tl a t i e . Men zoe k t h:vergeefs een bevredigende g e l ij k e n i s
bepaling) van i n tla t i e . 4
mct hel versc h ij n se l dat er de g rootste a n a l o g i e m e c vertoon t , n i .
l n hoofd !-. t u k V I behande l e n wc ee n punt d a t n ie l u i c u w i s - w a n t
de pr ij Len- r... ondra t ie lls . De ge l ij r... e n i!. houdt i n derdaad v l ug op. De
Beveridge h ad h e t reeds ge z ie n . Wat ge heurt er i n e e n permanent!.'
s t r u c l u re n waarop ccn prijten- l,.ondralieff e ner:tijds en e e n scheve
kopersconj u nct u u r waar i n alle mark ten l a n gd u r i g e n a l gcmccn vcr
prod u k t i v i t e i b i n tl a l ic a nderzijd:-. bcru� te n , z ij n vol komen vcr!-.c h i l
kopersm ark t t: n L ij n , J. w . z . dat tegen de v i ge rende prijzen mt:er
lend . M e n k o m l op h e l spoor v a n deze s t ru l.' tu re l c i n tl a t ic ab men de i ndex v a n de co n !. u m p t ieprijtcn i n z ij n componl.'nten u i rspl i l s t
micro-economische approach tot de i n t l a t i e le lt:vcren . worth on
e n meer spec i a a l de suhi ndex V i l n d e dicnsten prijzen vcrge l ij l.. t m e t
derzocht wat in een m ark teconomie to nder com; u rre n t i e gcsch iedt
de \uhi ndcx van de n i et -l.'cthare ( i n d u s t r ië k ) prij z c n . D e suhi nda
IC
AL
gev raagd dan aan gebndcn wonl t ? Trouw aan o n Lc pog i n g om ct:n
van de d i c n s t e n !-. l ijgt s i n d :-. vck j a rc n veel v l uggcr dan de !-. U h i ndex
De altenulli l 'iteitJwtwfllctheoric van 7 ij n k a n t is n i<:: t i e t s om h o.:t
v a n Je n ict-l'Cthare ( i n d u s l r i ê l e ) prod u l,. tc n . Ab cl.'n dl.'l.'l v a n het
OR
en hoc gelt:iddij k de oncffic ië n t i c 7 ic h ovl.'ral i n:-. t a l h:crt .
ge he c l
onte i ndex v a n con !'.u m p l i cp rij tl' n met zich mee .
ST
leven van !'.tudcnten i n de t wecdc k an d i da t u u r cwnomil.' hel le v e n z u tJ r te mak e n , h e t is wezc n l ij k de proced u re waardoor cen n wrl..t Vo" Il �111 H i l l' . (; . . f'l l"f'''' ir,: el dt'pn•.uicm, Sori�lé Lt•J
IIIOII I 't'll/1'11/1 t'nmomitJm' s gc'nérou r,
VoN l l ·\111 K I F H . n p <:il . , p . .1 K K .
HI
Dt•I'RII:Z. L . l l . , .1
-1 Dtii'RII Z, op. c i l . . l ome l l . p . 5 1 7 v v . 22
tl�'
Nal ion, , Gcni:vc 1 '1 3 7 .
l .� u v cn 1 9-1 7 .
s l eq l l
de �ubi ndex v a n de d i c n :-. t l.' nprij L c n hel gehee! van
Een ande r p u n t v a n g.mot bl.'la ng l i g t in het fe i l dat nege n ga l op pere nde i n ll a t ic :-. ecn cclllc ha rr i k ade op dl.' weg v a n de ver1krc i n ll'gratie van f . u ropa vorme n . Hct j_
negen
volgc n .
g a loppcremk
i n fl:at i c!.
prc<.:ie:-.
i n Jcrdaad onde n l,. haar dai hct ze l fde
r i t me
zo udcn
orw.:
B ij Je ( �trll l: t u rc l c ) m l.. o men�po l i l l c l.. gaat onte aandachl vcrJcr
l anden
naar ecn l'Nieggt'll van de com u m p t i c bc l a � t i n g en meer �pcciaal
te w ijzigen .
Wij
van de
moeten bijg.cvolg met de monet a i re u n ie w ac h t e n
n a l i �crin g�hc l c id nod i g mn Je prod u k t i v i t c i t in de tert i a i re scctor
de bel a ng r ij kste part ncrs.
d i c h t c r hij de prc�tat i c:s in de n ijverhe i d tc hrcnge n . De weg naar
l n hoofdstu k X wordt gepoogd ccn d i ag no�e voor ons l a nd op te
ecn tntiuirt• rt'l'olutie moet gcëffc nd wordcn . De indu�triëlc om
stellen. Wij leggcn daartoe v ij f imlicatoren a an . Tot eind 1 973
wcnt c l i n g he l e v c n wc a l meer Jan honderd jaar. ma ar de d icn�tcn
kon de toestand ais niel onbc v rcdigend he�chouwd worde n . maar
revo l u t i e laat 1lp z ich w ac h tcn . De k osten om aan de i n tlat ic , v oo t a l
EA N
s i nds het beg i n van 1 974 i s de tne:-.t a nd c r , hdaas , up vcrs lec h tcrd .
d a n d e � t ruc t u rc l c i n fl a t i c , te ont �na ppcn t: ij n zckcr hoog , maar d e
We k u n ncn o . i . echter nog stecd� drie wcgen u i t :
kmtcn v an c c n vcrsagcn l i ggen nog hoger . D i t p u n t wordt i n hoofd
een l>Ucces vollc strijd l e v e ren tegcn de conj u n.: t u re lc en de
� t u l.. X l i i hch a ndc l d .
� trucl llre le i n tl a t i e te�elijk ertijd :
EU RO P
l n h c t l aatstc hoofd � t u k ( X I V ) worJt c c n proeve v a n � y n t hcsc ge
pogen in de " s lang" te b l ij v e n zondcr ccn v o ldoende actie op
maa k t . Hct be l angrij k s t c be� l u i t waartoe wc komen i !> Jal " onze "
de structure l e i n fl a t ie ;
i n ll at ie e i gcn l ij k cen sociost• i s . l l c t is de c r i s i s tnc stand van ccn
aan s l u i ten bij het pe loton l anden met ccn v l nllcndc m u n i .
maat schappij waarin gcld , koopk rac h t , i nkomen n ict meer aanvaard
A i leen de eer�tc weg is de goed c . Ze e i s t echter van a l l e B c l g e n e e n inspan n i ng op een terrein waarop Le hel L w a k s t
Li
word..: n ah de s l u i s d i e de i n t e n s i tc t l v a n Je vraag hcpaal t . A ndcr
j n : ecn v i :-. ic
z i jd ), hcz i l len w e gcen a l t ern at i e v c procedure om de " �crce n i n g "
op lange tcrmij n , want al len z ij n wc " voor een God die.: g a u w
van heh(}(:/it•fl n aar l'mag u i t t e voe re n . H e l gevo l g is ùat a l l e be
of
l oo n t ' ' .
hoeften v raag W1lrdcn - of t c n m i n stc sch ijnv raag .
i l l usies weg te nemen d a t w ij o n s m e t é é n en deLc l fde b..: hande l i ng
van de i n flat ie k u nnen afmaken . l n het conj u ncturelc gedee l t c ( hoofd s t u k X 1 ) word t h e l :-.ucces va
AR CH IV
bonden aan he l aanv aarden , door on1c opc nharc op 1 11 ie , van hel
ES
De studie van de therap ie werd in t wcc tie len gc!>pl i t s t , om a l k
e vidente fc: i t dat een gcdce l t e l ij k wegchhcn van Je ga!'>tarhei d n ie l
De c n i ge a hcmatieve proced u re om v a n behoe fl e naar v raag ovcr
t e gaan l ig t bij ecn g e cen t ral i s ecrde p l a nccono m i e , ?Oab i n de Sovje t u n ie , maar d a ar w i l men bij ons n i e l van wcte n . O m d e socimc w aamndcr w e l ijJcn t c gcnczcn moctcn w c cen compro m i s v i nJen t u ssen : mark tccono m i c m..:l v o l l cd i gc t e werk
a i s werk loo),heid beschouwd m a g wordc n � . V c r d c r wordl Jc n a
s t e l l i n g , Jcmoc ra t i e e n monet a i re �tahi l i t c i t ( gezonde m u n t ) . l l e t
d m k op de n ood L a k e l ijkh e i d gc legJ om op Je v i e r w i c l e n v a n
zoc :kcn n a a r de wcg lot d i t cnmpro m i � i s de d icpc z i n van de m u t a t ic
c
cn
a n t i - i n tl a t iepol i t ie k t c g e l ij k tc re m rnen : de bcg rot i ng , de m u n b t u
b i l i t ei t , de geld- en l.. red iel pol i t ie k en de p r ij :-. po l i t ie k . llt'f fi.\nde
fucet l'lill tle anti-injlmiepolitil·� ll'onlt mwr de .\frttctuurpolitiek
AL
l'envezen .
l n hoofdstuk X l i wordt bijzondere :wnd
IC
t ic k hestecd .
OR
Na jarenlangc i n tlat ie e n a a n w ak k..:ring van de con!'>u mpt icnc ig i ng , is in de: c:..:r-;te p la ats ec:n menla l it e i t � v e ranùc r i ng nodig . Daarnaa�t
i � ccn ac t ic nod i g om tic vc rhru i k c r t e he!>c hcrmcn wlang de t n
5 l n hijla�c I l l \\ nr dt �en 'tud ie
aan de
co
n c u rrc n l i c vc r onrlaak t .
ST
ll a t ie een gebrek k ige werk i n g v a n de
D u ihc ,lf hc.: it bm.u � dj�•l i t ic.:� �c.:" iJd
'peci.Jal aan het ln< crbtd li n � 'hckill "'"' � ·" '"' h,· idc" Duit�e conjun.:luu rpol i t i,·� -
2-l
HI
'
d i e be t e r a an de ù raag k rac h t v a n dc d i verse scctoren
aangcpa�l zou moctcn worJc n . Daarnaa�l is ecn htructurec l ) rat io
tot de i n tl a t i e i n de EEG- Ianden o v e r w o n n c n i � - t c n m i n ste bij
i
BTW ,
UN IO N
Onder deze vonrwaarden i s h e t o n v oor'>tel haar dat
de verhi ntenis zouden aangaan om hun wb:-.el koer�cn noo i t meer
ah ,· en c k l l l l" l l l
l" ll
d i e wc doormakcn . l n laat �lc i mtantie i!'> er op d i t puni a h h a n s n i e t s n i cu w � : e i k e grote i n ll a t ie i s veel mecr dan ccn moneta i r a c c i d e n t gcwecst . l l c.:t i:. a l t ijJ ecn soc iologi sche m u t a t ic gewec:.t naar iets n i e u w :-. , w aarvan men de contou ren maar gelt' i dc l i j k ont dck t . " Forcc asung i s d i flïcu l t , e�pc c i a l l y about the fut u re�> " .
M ijn d a n k gaat i n de ccr�lc p l a al !'> n aar prof. Ey),ken� . die zo v r icn dclij k was hel m a n u !>c r i pl d11or tc lcz..:n , t a i van n u l l i ge wenken
l e gcvcn e n het voorwoord le
schrijven.
l l ij 1 1 1oge h ier de
uitdmk
k i ng v i nden n ie l a i l een v a n m ijn ù a n k m a a r r e ve n s v a n m ijn sp ij t -
d ie il.. m e t tai v an O c l g e n dcc l - om z ijn hecngaan u i t de act ic vc o o1.· a
" "" de
6 llu.li11n.1
l l 't•..k. A u� .
1 7 . 1 ')7-l , p. 6 . 2 .'\
po l i tie l.. , door Je fou i van e n l.. e k n . 7 Pro f
HOOrDSTUK 1
Ey�l.. e m b l 1j fl nol.. n u nog
hehc..:r�l . Wat va..:i�tl.! o m ; c
' peciaal
Je i n flatie bctrcft . h ij hc1 i 1 a l .:en e..:r\lc
i n opti
K E N N J S M A K J NG
m a l e voorwaarJen teg en le g:�an . h ij w c c t ten m i mte w a t h e t i � .
M ij n J:�n l.. gaat verder n:�ar m ij n c o l h : g a · � K . Tavern i e r en
P.
.
V a n R w upu) ,
V a n Rompu y tlie hel m a n u �<.. l i p t k r i t i ,ch h�.:h
ben bekel.. cn en vea bctcr i n gc n hcbben vo1 1 1 g e '> t l' l d , en na ar m ij n medewc r k e r�
bij d e
Eu rope'>e C 'o m m i ... �ie.
de
l ae rc n
EA N
vroegere
D . Cardon de L i c h t b üe r . P . Lemoine en F . l rappe nier� . al sook van
Pou c k e en de h e ren
E.
Thieleman� en
S. H aber voor Je n u i t ige hajdragen dac ti j g e k ,·crd hchhe n .
I k dank teven !-. J e heer V a ndenno�lc n , d i e mel t iJ n wea k
over
EU RO P
na:�r j u ffrou w G .
Je
on t w i k k e l i n g � i n lh t i e , onder l e i d i n g v:lll prof. V . Y a n R ompu y ,
veel n u t t i g e gegevens hecft verzan1eld waarvan i k gcbru i k heh k u n
Jk herinna m ij no� al.l'l!l Ju•t xüteren was een acmlc:vm.H in Miami llil ern lange reis door Zuid-A merika . Jk kom in de Vereni!(cle Statt·n wm mel een hde zak l'li! Rraziliaanse hankhiljellell en xa
nen m::tken . De hee r B . Manen� mogc h ie r le z a me n met n 1e v rou w
G . B l om mc m ijn d a n k ont v a n gcn voor de h u l p hij hel verken nen van hel A u k rusteffect i n de Bdgi.,che econom i e .
direct en doodt•rnsti?, naar lu'/ wi.uelkantoor l'lill het l'lieg l·eld /Jill het hele pak in dollars om te <.ellen. De man ac/lier ht•t loket hekijkt nrst hel pak mel bank/Jiljl'lten, dan mij tllsof ik l'lm gisteren ll'liS en
De ad m i n ist ratieve d i en sten v a n hct
ST
OR
IC
AL
. c n t ru m voor Economi�c he S t u c f i ë n vnn de K U L z ij n m ij bij hel opmaken v a n het werk Leer van d i en�t g c wees l . Ook z ij worden h i er i n d a n k haarheid bctladll .
HI
7 Wie de ":hncn pa�l . ! I d �.: h .: 1 1 1 aJn , III<JJr d.: h.:cr Ti ndl'lll.ll h \·. ordl h il'f n i.:l
l:>cduc ld .
ES
AR CH IV
Porre van de Eco n o m i sche Com m i �s•e ben 1k d a n k versch u i J i g d voor de h u l p d i e zc op versch i l lende p l aatscn i n m i j n w c r k lwhben gelev erd .
of
D e h e e r R au x , d i rccteu r-generaal h i j h e t m i n 1 � 1 e r ie v a n Econo mi schc Z a k e n . abook de heer J acque� van de D ienst van de Prij zem ndex be n i k d a n k h
UN IO N
de m:�n du: hel be�le tege l lj l.. c n ajd de L l i i Vl:r po l i uc l.. e �.:n de mone t a i re en ewnomi!.che proh lcmen van d i t land
geefl :<' mij Jwofclscluuldelltl terug : " Niets, mijnhnr " . l k : " Wat ' kun ik crmet' doen ' ' .? /iii : ' ' Hou u ais een smn•enir, sir ' . /k heb ze l ntferclawl he ll'aard ais een }!.t!llll[<�enis l'lill een cler
gruowe injllllit•s l'lill tlll?.t' tijcl. ln Rio de ltmt•iro hereikte de in/ltllie i11 1 963 een jaorlijk.le s1ijging l'till de /el·ensduurte l'an 8 1 p� ·t . ln 1 96-1 /.. lom dt• slij!(ill!( l'lill de leremcluurte i n cie luop l'lill een
juar met niel minder clan H 7 pel . Dai wil elus l.t'R}!.e/1 dut de Rra:iliaanse 11111111 op hl'l l'iwle l 'till hel jaar / 9{>3 1·ia l'ijjtfe l'lill �ijn ll'aarde !Jij hel hex in l'lm hel jaar l'aluren Jwd, en alsof hel nog niel genoe� II'UJ dan nox een keer in / 96-1 hijna negen tiencle I'CI/1 \l'li/ o 1·er/Jieej. Tll'ec' jaar om nooil te l'ergt•ten .
1 . De bPpalinx van hct bc gri p . W aar i s d e t i j d d a t m e n over Je i n fl a l ie steeds bc p a l i nge n gaf die de oor�twl.. van he l vcrsc h ij nse l opname n ? Men k a n deze pog i ngcn vage l ij k e n met de i nspan n i nge n
om é é n oorzaak op te ge ven voor koorts of coma. We l n u , hel sc h ij n l dat er vc:rsc h i l lcnde oorzaken van koorts of coma bestaan. A i s men bijvoorbeeld de koorts na ar hcwr oorLaak w i l bepa l e n , d a n koml men
er nooit u i t , want men heeft v ersc h i l l c nde oorzaken le verwc rkcn . Naar dt: oorzaak z ij n er ook versc h i l lende soorten i n O a t i e . Daarom i s hel bet c r d e modern�: r i c h t i ng t e vol gen d ie he t versch ij nse l i n z ijn ')� _,
Nerk ing beschrijft en le 1eggen : i n f1a11e 1s de stijging v a n hel a l gemene prij sn i veau . 1
dan sprcken van prij s i nllatie , aldus prof. Pe n . Dan bestaat er geen
A i s m e n d a n t oc h i n fl a t i e e n prij sstijg i n g w i l i de n t i fice re n , laat men k an s op verwarr i n g met een ander i n flat iebegrip dat we h i e rvoor gebru i k te n : de beste d i ngsi n ll at i e , waarbij het totaal van de v raag
prijzen i n het algemcen s t ij ge n , s l u i t d i t n i e l u i t dat som m i ge prijzen
naar prod u k te n ( u i t hoofde van consu m p t i e , i nvesteri ng , overheids
UN IO N
W ij leggen ec hter de nadruk op hct woord a l gemee n . Het gaat d a n om e e n zak e l ij k e besc h rijving van wat gebeu rt . M aar let o p , a i s d e dalen. Een vuorbee ld : charterv l uchten worden guedkoper terwijl
bested i ngen e n b u i t e n landse handel te zame n ) groter i s d a n dat het
a l les d u u rder word t . Ais het a l gemene prij sn i veau de hoogte in g aa t ,
prod u k t ieapparaat e n de bcsc h i k bare mankrac h t k u n ne n bijbe n e n .
vormen d e s t ij g i ng e n prod u k t ge w ijze een hele waaier waarvan de
D e bcscho u w i ngen van prof. P e n roe pen t wee soorten commemaar op . Ten eerste is z ij n ontdubbe l i ng gevaarlij k , want dan moet men
Dezel fde ric h t i ng wordl gevolgd door S amuelson , /Jandboek van de
ook verdergaan e n aparte begrippen i n voeren voor de koste n i n fl a t i e ,
':conomie, Au l a , p .
de t a x - pu s h i n ll a t i e , e nz . We z u l le n verder z i e n d a t er nog meer
384 (1 ) :
EA N
i n ten!.iteit versch i l lend i s . ' Onder i n fl a t i e verstaan we een periode
soorten i n llatie voorkomen en dai hun aantal zich z e l fs in de jongste
van algemene prijsst ijging van goederen e n prod u k t i c factore n . M e t
Jarcn he c ft ''ermenig ,·uldigd. Er komen i n fl aties voor d i e men vroe
defl at 1e bedoe len we e e n periode w a a r i n de meeste prijzen e n kosten
ger n iet J.. ende . M aa r , er is loch in de beschrij v i ng van de bested i ngs
EU RO P
dale n ' .
i n fl atic iets dat ons van pas komt : n i . de gedachte dat inflatie eco
fe i l dai Samuelso n cers! gewaagt v a n een algemene prij ss t ij g i n g
Hel
s i t u a t ie is waari n de vraag groter i s dan de prod u k t iecapad t e i t e n de
e n verder u i j d e fl a t i e op de d a l i ng van de meesre prijzen e n kosten
besc h i k bare mank rach t k u n ne n bijhoude n . Yerder zal men e r meer
w ijst , toont dat ook deze auteur ( i m p l ic iet ) aanvaardt dat noch
dan ee ni> op w ij t e n dat men i n fl atie (en ais prof. Pen het verk iest
i nll a t ie noch tle fla t i e een be wegi ng v
· prijze n i n ll a t ie ' ) kan vergc l ij ken mel het ' h ijge n ' van een organi sme
tegenovergestelde ric h t i ng u i t s l u i t e n . M aar hel zal wei du i d e l i j k zijn
dat moe lle onderv i nd t o m een e x pansicritme bij te houde n . Deze
dat het om u i terst zeldz ame u i t zonderingen zal gaan die op grond van
gedac h t e l i j k t ons zeer vruc h t baar.
of
sterke specifieke factoren i n �taat blijken de algemene ori ë n te r i ng
- Eeu t weede opmerk i n g bctre ft de bepal i ng d i e prof. A n gel4 van
van de p r i j zen te t rotseren en e raan te ontsnappe n .
de C'o l u m h i il U n i versity gecft v a n i n flar i e . Zijn bepa l i ng i s lang e n
moe i l ij k heid in, n i . dat d a n alle algemene prijshewegi ng c n k l e i ne o f grot e , korte of J auge i n ll a t ies of d e flatic
1 ij n .
AR CH IV
. Men moet daarbij a i l ee n voor ogen houden dat a l l e i ntl a t i e s n i e l
pa! hologisl:h L i j n e n meer spcc iaal dat d i t n iel h e t g e v a l is b i j d e prijsstijgmgen d i e e e n e x pansieve conj u nc t u u r begeleitlen , o f d i e met e e n versne l l i ng van de groc i sau11::ngaa n . !
A l vorens van d i t ontlcrwerp a f t e stappc n , moeten e r nog dr ie opmerki ngen worden ge maak t .
- De eersle betreft d e bepal i ng van d e i n fl a t i e v a n prof. Pe n 3 , J i e hel woord i n llat ie wa nneer h e t op een prijsst ijgi ng slaat l iever ge
AL
woon dom prijss t ij g i n g verva n g t . Aan het adres van d i egenen die ai leen dan van i n flatic w e nsen tc spreken wa nnecr d e prijzen n ie l een
IC
beetje st ijgen maar hec l );lerk oplope n , zegr hij verder dat h ij ook d a n hel woord i n fl a t ie m i sse n k a n : prij sst ijging i s prij s�t ij g i ng e n sterke
ni bcmc: r l e u dai
wc
ver,.: h ijn�ekn die el laar .1
Pt
ST
2 Men
1ijn : i n een marl1ccnnomi.: . Hel hd.wg van
de-1c prc.:i�er in�
i ngew i k ke l d e n t ij n i n flatie i s u i t zondcrlijk moe i l ij k te mele n , m a a r er i s i n z ij n be pal i ng een e lement dat ons verder van n u l tai z ij n : " W ij dclï n iërcn ( tlaaro m ) inllatie ( 1> p n i e u w ) i n de korte petiode , ais een a a n z ie n l i j k e vcrhog i ng van hel geldvolume v a n lopende i n d i v i
d u d c be\ted1 11gen a..1n verbru i k ersgocdcrcn e n - d i e n s te n ( w anncer tic fy s i schc: produ k t i e ( ou t p u t ) van deze goederen en d i e nsten ree<.b i n
d e al ge m e ne nabij he id is v a n bere i k bare c a pac i t c i t s v o l u mes) die ve rhouJ i u gsge w ijs groter i s d an : hel bedrag van de lopende verho
g i ng in de fy1.i�che produ k t ie ( ou t pu t ) gedeeld door een i ndex van de gem idùelde fysi�che prod u k t i v iteit per man per u u r . A i s cr g.ee n i n fl a t i e i s , z a l de gcmitlddde prijs van ver hru i k e rsgoede ren en -dic nsten ( d ic h t h ij vol led 1 ge tewerkste l l i n g ) a i leen onrecht strec k s c v e nred i g met de gemt ddeldc fysische pmdu k t i v i te i t veran dere n , i nge val c:r vcra ndc ringen voorkome n " . Daarmee komen w e i n c e n gehee! andere gedachte ngang terecht dan de ecn voudige bc pa l i ng door m iddel van de <>tijging van het algc mene n i veau van dt: prijt.e n , tontler refere ntie naar de veranderingen
tai
'Crtnijden van uou al.: n en gcvolgc:n le > pre l.c n . Wd v au·
bl'!ll'leidl'fl :
van
dc .f.i•sischc
prod u k t i v i 1ci t .
Hct i nte r essan te dement i n deze bepa l i n g l i g t i n he t i n l asscn van het
;,y mlromcn.
HI
precit:, '" verJer blljken.
OR
prijsstijging i s sterke prijsstij g i n g . Duiddijker k a n het n ie l .
Om
ES
D e tegen woord t g vrij a l ge meen aanvaarde bepa l i n g houdt echter ecu
"1 . J . .l totlem.· <'Collomic. A u l .t . I 'I)X
p. I � (J .
·1 t\M O I I 1 \\
. /l l l 'I"JIIIIf'lll
1 9� 1 . p . 106 .
EA N
EU RO P
Er zal bij v . geen i n fl at i e voorkomen ais deze produ k t i v i te i t t ijdens een conj u nct urele expansie zou dalen en er een a l gemene prijs s t ijging mee zou samengaan . Dit zou geen i n t1 at ie genoemd mogcn worden . De associatie van i nflatie e n produ k t i v i teit l ijkt ons v ruchrbaar. omdat ze een licht werpl op een nieuwere vorm van i nll arie die sinds enkele jaren voorkomt e n waarover we het latcr zu l lcn hcbbe n , ni. de scheve produk t i v i te itsinflatie. Wat ons echrcr i n de gedachtengang van Angel vooral van nul sch ijnt l igt op ee n zijspoor : wat gebeurt cr ais de produk t i v i te i t i n som m i ge sectorcn stcrk stijgt en i n anderc branches daarentegen achterop raa k t ? B rengt het sche1·e optrek kcn van het produk t i v i teitsniveau geen consequenties mec die bij de prijzenint1atie behore n ? - Tenslolle nog enkele beschou wi ngen bij de bepal i ng van prof. A ndriessen5 z ij n per saldo geldschepping plus ontpoll ing groter dan geldvcrn ietiging en oppo l l i ng i n een bepaalde periode, dan spreekt men van inflatie. l n flatic i s dus hel opzwe l lcn en sne lier gaan stromen van de geldstroo m . Het tegengestelde heet dellat ie ' . Hel lijdt gecn tw ijfel dat a i s aan d e cne kant gc ld�chepping vm•r de �taat door de geldscheppende lïnanciële in�tcll ingcn in llatic ver oorzaakt , desalntettemin cen belangriJk gedce llc van het proces . n i . de ontpotting e n de grotcre omloopsnel heid van het geld tot het domein van de part i c u l ier behoren , die d us gocd e n wei z1jn stcentje tot de i ntlat ie (evenals tot de deflal le) k an bijdrage n .
AR CH IV
ES
of
• . • .
AL
Nu een paar woo� d� n over enkele v a n d e mecst frappante vcrsch ij m ngcn van mflat 1e I l l de loop v a n d e recente geschiedc n i s . H e r meest e xtreme g e val dat m e n ooi t beleefd hccrt i s d e i nflatie v a n d e mark in d e t w i ntiger jaren : d i e de waarJe van deze munt terug bracht tot de volgende breuk : 1 / 1 0 1 3 . Somnugen onder ons z u l le n nog sou veniers hebben v a n postzegel s v a n één m i ljard en meer op _ _ een Dll ltse bnef. De Deulsche Bank van Derl ijn stuunlc e i ke dag naar e hooftlstede n van de Uinder een spoorwage n met hope n . bankbr lJellen, omdat de bchoefte aan bank b i ljellen i n de pro v i ncie met de st ijging van de prijzen toenam . Toc n men rond 1 92 3 i n een restaurant binnenk wam, kreeg men een ticket dai hel u ur vermeld waarop men zijn consom ma.tie bcsteld haJ , omdat men hel recht had de maaltijd te betalen tegen de prijs van de dollar op hct ngcnblik van
ST
OR
IC
�
59.
'\()
t'n
prak tijk,
HI
5 ANDR IESS� N . J . E . , Econ.mrie in tirt'Orlt'
A gon . A msterdam , 1 968 ,
p.
de best e l l i n g . Op het e i nde van de maal t ijd was de prijs ge.steg� n . omdat d e dollar int ussen verder de hoogte i ngegaan was. Dat hep ( natuurlijk) slecht af, want hel is i n dit broeinest v a n onrust dat de Duitse bevol k i ng de eerste sporen van de nationaal-soc ial ist i sche z iekte i s gaan vertone n . Een andere pathologi�che i n llatieperiodc v i ndt men in Frank rijk na de Eer�te Wereldoorlog rond de jaren 1 924- 1 92 5 . Vele arbcidas w i lden 's middags en ·s avonds betaald worden, want n iel ai leen konden ze hel e inde van de wcek n iel afwachten, wat te veel verl ies aan koopkracht meegebrach t zou hebben , maar bovendien waren ze n iel bereid om de avond af te wachtc n . want hel prijsversch i l i n de Joop van één en dezelfde dag was te grool . ·s Avonds hadden 7C een deel van de k oupkracht verlorc n waarop zc 's middags rec h t hadde n . Gewoon chartaal geld volstond n iel om aan c e n dcrgel ijk volume van transact ies hel hoofd te biedcn. Hel kwam voor dat arbeiders mel pos tzcge l s bctaald werden . . Naa!>l stijgi ngen van hel al ge mene prijsni vcau komen echter al en toe ook dal ingcn van hel algemene prij �niveau voor. Hct meest bekcndc ge val i s dat van de dert i ger jare n , toen hel aantal fa i l l issemenren srccds tocnam , de werk loosheid tot 5 mi ljoen in Duitsland e n tot 1 2 m i ljoen i n de Verenigde Staten stec g, de internationale h;mdel van België in 1 93 4 op t wec derde van zijn waarde van 1 929 tcrugk wam en de beurs op éc!n v icrde . De k l e i n hande l sprijzen waren i n dric jaar met dcrt i� procent gedaald en de groothandelsprijzcn met nog vee l mee r . On� land tdde )00.000 werk loze n . Wel l ic h t wa� geen enkclc p r i vé-balans in die jarcn nog h c le maal i n orti e .
UN IO N
begri p prod u k u v i t e i t . Er 1s geen i nflat i e , zel fs wanneer een al ge mene prijsstijging voorkom t , ais de gem iddelde prijs van verbrui k sgoede ren en -diensten indirect evenredig mel de gemiddelde prod u k t i v i te i t verandert.
�
2 . Waarom i.1 lu•t thema
l'lill
dt•
inflatie ;: o hr/an�rijk :'
Fundamentecl bestaan cr t wec economischc regi mes. M e n k an de hd10eftcn van de mensen bcv redigen met of zondcr arbcidsverdc l i ng . l l c t eerste regime noem! men een gedifferent ieerdc , hct t weedc cen ongedi fferentieerde economie . Ec n ong edijl'aentieerde economie is het regime waari n e l k econo m isch subject a l les vervaardi gt wat hel verbrui k t en al le�n dai ver bru i k l wat hctzc l f vervaardigd hecft . Er i � dus idc nt i teit tussen proJuccnl en consument . . . . . l n een f!.edifferentieerde economie daarentegen rs er geen ldcntllett tus�en produccnl e n consume nt. E l k economisch subjcct vcrvaard igt dingen die h ijze l f niel verbr u i k t en verbrui k l d i ngcn die h ijze l f n iet vcrvaardigl . ln eike economie met arbeidsvcrde l i ng , in eike gedi fferenticerde economie , welk vok h el reg ime is , heeft men geld nodi g - ais t usse nsd1:1kel bij Je verhandcl i nge n die anders in natura moeten 31
AR CH IV
IC
AL
�
OR
()
.1�
HI
ST
6 Dit i ' de reJ�n W�.Jn>m hoger vJn Je b.:pa l i ng van i n llati.: i n een """ � lt'ct•lwmit' ��\prnlen wcrd die h.:paalll w�rll al' li.: \lijging van hel alg.:mcnc pr ij,n i v c:.ou . M . >esl men .:.:n ovet � o cpclt·ndc hc p a h n!! " il len va n hdtdfLk operai ionck l)'flC . '"' /Ull ll ll"ll mn�lcn g_('v. agcn n��.&u gc l.mg. vau hl·l .:cniHH l l i'l'h.: rl·g.imc vau Ûl.' s t i jging v.1n ht:t �lgcmcne prij,ni\ Citll tlf de vcrkng mg. \'JO de rijcn v o n t de inf\cb . geonidJdd , in hel �?chelc d i str ihut i•·'Y 'ICCIII.
,,
UN IO N
?
�
EA N
overal dezel fde .
EU RO P
� 3 . Wat leert lenslotte hel verleden '! H eefl men ( mel u ilzondering van de palhologi schc gevallen) al t ijden me.egemaakl waari � . hel ru i l middel erns1 ig beschadigd werd ? De gesc h 1ed k u nd •gen beWtJZ � n Jal de waarde van hel ru i l m idde l , door de eeuwen hee n , steeds 1 s en k e n t enk � le achteru ilgegaan , maar op zeer d i scontinue w ijze. de Oudhe td . Ill geld hel van i n teressante zaken over de waarde Romei nse hel n i veau i n s prij hel steeg . C . n 8 3 2 en . Tussen 1 2 v . C ' R ij k tot hel pei l 4 00 . l n Egyple v i ndl me n tussen hel jaar 0 en �50 na Chrisws een soort e l ijke evolutie die hel prijsniveau op hel pet l 400
ES
?
een derge l ijke situatic ge11taan hebbe n . de overtoll ige koo p kracht afgeroum d. Waarsc h i j niljk welen ze dat i nOat 1e i n ee n planecono mie, e venzeer ais in een markteco nornie , een groe iende ontstem m i ng veroorzaa k t . De cmn m u nisten hebben a l l ijd de geldhoev �e l h e i d teruggebr acht lol h e l n i veau dat ' k lopte' m e t d e goederenZ IJdC van de welbekcnd e rui lequatie v
�
bre ngt . 7 l nteressanter voor ons z ij n de grote prijsbewegi ngen sinds de renais sance . Een heel e t ge naardtg verschijnse l dai met de ontdekk ing van A me r i k a samengaat , verdienl bij:wndere aandacht . Hel belangrijk ste resultaat van de ontdek k i ng van A me ri k a op haiOange termijn is waarsc h ij n l ijk de grootste goud- e n zil verinOatie geweesl a ller t ij den , omdat d e J nd i anen gedwongen wcrden met alen te pro� uceren die precies in Europa de standaard metalen ware n . De SpanJaarden konden goud en z i l ver kosteloos ' v inde n ' . Hel was net alsof ze daar , om he l i n hedendaags e termen u i t te dru k ke n , een drukkerij hadden gevonden waar ze ad l ibitum ban k b i ljetten konden druk k e n . . e overv loedige aan voer van stanJaarJmet aal heefl hel a lgemene pnJS n i v eau i n Europa t ussen de jaren 1 500 e n het m idden van de 1 7de
of
gesch ieden. De tus e nschakel i s levens een waardcmeter en kan ais koopkrachtreserve fungere n . H e l geld vervu l t d u s drie functies : I U!.senscha kel , waardeme tcr, koopkrach treserve. Omdat hel geld deze drie fimcties verv u l t , be staal er ook een vraag naar geld, zoals er een vraag naar brood o f naar v ulpennen bestaat . De economen hebben z ich veel moe i te gegeven om de factoren of mot ieven t e verkl aren die de l'f'lltlg naar geld bepale n . Kort same ngevat valt deze vraag u iteen i n t wee delen die ' iedereen , ook zonder veel theore t i sche vorn�i n g , gemak kelij k kan o nderk en nen : de vraag naar g e l d voor rran.wuie.1· ( he l 7gn. transac . . llemottel) e � de v raag na ar geld uit voorzorg ( hel zgn . voorwrgsmo l tet) . Somnuge auteurs ondersc he iden verder de v raag naar geld u i t spemlatie ( het 7gn . speculwiemotief) en hel l ijkt i nderdaad cen mot ief dat van de t wee andere ondersche iden moet worden meer ' speciaal van hel voorzorgs mot ief. Men kan terecht de vraag stel len : a i s i nOatie verband houdt met arbeidsve rde l i ng en met de tussen schakel hij de vcrhanJe l i n g c n , kent men dan ook mun 10 n t w a an.Ji n g e n i n ecn cent r :wl gele ide !lian economie :' H e l a n t woord is : ja 1 Oc soc i a l i !-. l i!-.che !'. l a tcn van Oos t Europa heb e n si nds de oorlog her haaldcl ijk muntsan eri ngen ge . kend waarbtJ het gelJ door nieuwe roebeb of hoc zc ook mogen helen, vervange n werd , bij v . vij f n icuwe tegcn v ij ft icn ou de . Echte Gutt-ope raties ! Nu kan men op de vraag kome n : hue Llll men in ecu c� � � �aal gele ide economie de i n tlatie melen '! Ook door de prijzen . SIIJg•ng ! Het ant woorJ is vanze l f:-prekend nee , want de prijzen . worùen door de overhe td vastgeleg d en zolang de overheid niet be � list dat een prijs gaat stijgen doel h ij dat ook nid , tenz1j op de . �nJze of op de zwarte mark t . l loe kan men dan de graad van i n llatie 11 1 een centraal geleide economie meten a i s de prijzen van over . ��� Jdswege bcpaald wordcn '! Hel anl woord i s : door Je lenglc van de fiJen voor de wmkels. A i s er voor een w i nkel " t w i n t i g meler' · mcnsen staan die een goed ll'illen kopen en hel ook kunnen helalcn , en ais ze aan hel loket kome n , l10ren Jal hel cens tc meer ' u i t ver koch t ' is , dun is er i nlla t i e . �> m redenen die moc i l ijk le achterha len zij n , maar die ( wuarschi jn I •J k ) verhan houden met de !.ociale en pol i ticke p),ychnlo gic in ee n planecon umte, hebhen de commun istische lc iders tclkcn)> ah zc.: voor
�
eeuw meer dan verdubbel d . Deze evol u t ie heeft o o k v e r b u i t e n de sfeer van h e t economische lèven consequenlies gehad. Onze voorouders hebben n i . de finan cië le overbl ijfselen van het leenroeng stelsel goedkoop k unnen beta len . Hel leenroerig stclsel zat immers aan een aantal verplichtinge n vast die geleidel ijk i n geld en niel ( meer) i n arbeidsverplichti ngen u ilgedruk l warc n . Mel de grote prij:.stijgi ngen v iel het verschuld igde bedrag lerug op de he l fl of op een derde van de vroegere waarde . Onze voorouders z ijn door de goud- en z i l verinflat ie relatief gocd koop van al hun midJe leeuwse verplicht i ngen afgeraak t . Econo7
Gt'IJ, A u l a nr. 1 70, p .
13
vv.
misch kan men wei stellen dat het eerstc bc langnjkc resultaat van de ontdek k i ng van A meri k a geweest is : een grote z i l ver- e n goudmlla tie i n Europa en een versnelde evolutie naar de renaissance. De n i eu wsg i e r i ge n z u l le n i n GefdM enkele graf i eke n over de mone taire evolutil! i n het verleden vin den . Een daarvan11 too nt de e v o l u t i e v a n de pr ij z e n s i nd � h e t beg i n van de 1 4de eeu w e n be w ij !>t u a t
d i aman t , k ostbare bockenuitgave n , 1 ! sch i lderije n , a n t iqu i t c i ten . w rJ n , cognac 1 3 , au toha nden , ouJe mu nten , e n z .
z ij n a i s het ge l d , maar daarentegen de koo p k racht vee l heter bcwa r�:n
de pr i.J S!>t ijg i n g u i e tich a i s ecn h i stor i ��.:hc con s t a n t e voordoe t , i n
1 h : t a n t woord op de bovengestelde vraag i s : w ij z ij n n iel meer in ee n monet a i r e ec o no m i e ais het Joorsnce e co n o m i sc he subject zo ga u w mogelijk van zijn ge l d probeert af te z ij n omdat hel eike dag aan w a arde verl iesl . Men merkt het aan de s t ijg i ng van de o m l oo ps n cl heid v<Jn het ge l d . A is een w i ssd ve rl e n g s t u k k en heeft tot I l voct , dan is Jaar hel bew ijs dat h ij hecl v l ug g e c i rc u ke rd hee t e n Jat men g a u w L ij n koop kracht i n iets anders w i lde hebben dan rn ge l d .
geen g e v a l uoor één cont i n u e l ij n bere i k t wor d l . l n tegl'nuce l . te
maakt sprongl'n die met de g rote soc iolngischc . p o l i t ie k c e n cco
1 550- 1 650
( ge og t atïschc untue k
EA N
nom i sche n ll l t a t i e s sa m e n v a l l c n :
k i n gen . g1 >ed ko pe a a n v oer v a n stand;wr u metakn . R e tù rn t a l ll ! e n Cont r a re fo n n at i e . gnJsd icn,toor loge n ) ;
1 750- 1 X20 ( i nd u � t r i c l e re k olnnial isme ) ; I X90- t l).HJ ( i n ternat ion:t l i s a t ie van he l pol i t'Il ecnnom i s c he !eve n . u n per i a l i sme . soc i u l e con tl icten , Jc
mocrat i�eri n g .
1 950- . . .
werel doorh1ge n } ;
( sterke
D e verziek i n g v a n hel gcld k a n t o t gevolg hebben d a t t ransactics i n
econnm isdte
gcld a i leen nog onde r bepaalde voorwaarden gesc h ieden , waard< �? r de koper z ic h aan de v e rkopcr verbi ndt (omdat deze zo vne ndcl tjk
groe i . drang naar meer g e l ij k he t d , p o l i t i e !.. van vol leu ige t e werhte l l i ng : m u l t i natio na l i �e• i ng van h..:t bedrij b l e v e u , n i e u we e n gocd k o pe
energichro n n l' n .
t ran!>por trevo l u t i e .
wetc n schappe l ij !..
was g c l d ais bet a l i n g te aan vaarden ) . En k e le � oorbee lden_ _u i t een re ce nt ve rled..: n . een tege n l e v e r i n g in grondstofl e n , hel beWIJS voor
en
tec hn o hJg Î !> Ch onde rmek i n d e onuernc m i n g , o vergang n a a r u uu r
lcggt>n dat men s i nds j aa r e n d a g een trouwe he l e gge r in de s pa<�rk as
:z a m e e n semi- d u u r z a me verbr u i bgocderen , i n tc:rnat ionak t r a n s fe r t van k now - h o w , e n z ) .
i s , een be he e rderspo s t i n een dochtervennootschap, e n z .
of
Er k a n tenslotte een oge n b l i k komen waarop de econo m i sche subjcc
Dezel fde grafiek toont levens o n d e rbrek i ng e n en J a ngdurrge d a l i n
ten Je be t a l i ng in ge l d w e i ge re n en dat a i leen nog t ransac t ies in
1 500 ,
van
1 650- 1 750 e n
de ge he l e 1 9Je
ee u w met t wee u l l zo n tkri nge n , n i . de j ure n 1 850 ( n ieu we goudvel
AR CH IV
den i n Cal i fornrë en A u s t ra l i ë ) e n na 1 890 ( n ieuwe go u d o ntJek k i n gen i n i' u i J- i\ fr ik a ) . 1 11
� 4 Nog een v ra a g voord a t de Le pre sen t a t i e wordt beslotc n . Tot
waar kan het gcld veuieken ? Tnt waar kan een ru i lec on o m ic h..:t i n�tnunent van de ru i l l aten on taardcn voonlat nrcn n iet rnea i n ccn mo net ai r e econo m i e i � ?
AL
Er k a n een oge n b l i k k omen waarop he l gdd · i n t weeë n bree k t ' en ee n ded van z i j n fu c t i e s , n i . de fu nc t i e v a n koop k r a c h t reserve vcr l i c �t .
en ueze fu n c t i c door zg n . tert i a i r e l iq u id it c i t c n 1 1 verv u l d wordt :
1 \l)ll
KJrd I l ,· �n
de
j, "'l' l' 1.a.1k
llct
kg graan tegen
w :m: n . E n a a ng c z i e n ge en econo m i e met arbe i d s ve rJe l i n g het 70n
der r u i l m idJel s t el le n k a n , i s hel dan d e hoogste t ijd om tot een G u t t -ope r at ie over te gaan en met een n ieuwe munt te be g i n ne n . lets in hel genre van wat w ij na de Tweede W e re ldoo r l o g beleefd hebben e n de Du i t � er� 1 e l h tw ce rmta l , mllar veel ' g ründl icher' n a t u u r l ij k .
�
5 h!fltuie et'OIIomi.lclr Kl.'?.it'll
L a t c n w e nu po gen l 1et i nllatie verschijnsel tot zijn weLe n l ij k e eco nomi che componenten te herlc ide n . D i t k a n veel e e n v o u d i ger Jan
derde fu n d i e v a n het ge l d . Deze be lasti ng s t aa l n i e l a i leen op het EcoO I H I I i\.· ,t .
�ind..,
a l !! cmc nc l...:nlllcrk i ' J.11 /C nit·h ophrcll!!C II . t11.1.1r . l i r ,·cl 1:11 '"'"k' ver l it'' h;md g.I.JII.
k asten , 1 00
een piano, zoals onder de oor l og , tot alle piano's bij Je boe ren
- J n llat ie i s een belast ing op hel geld a i s koopkrachtreserve, de
ih..:hl�ru i l !! ·•·•n hill de g t. :l d v� ;a .• r dt..'
\'POl h i,ltu i�..· i . n ic..·( \ 01 1r Cc..'t lflUI HL' IL
nat u ra p l a a t s v i n de n : ee n geit tegcn twee
meil o p het eerste gezicht z ou denke n :
IC
�r ��11 \\ �l l n.al i g l h· id h�,l.eal hij
d e G r ole
1 kr
n
PtH.LI.II\ BHoY. , . .\n·,·,, t'('tlfurÎt' \ ,�/ ll'tl�t'\ tlltd ,,,.,·n·.' ·
HI
10 ()t
p. I l
OR
A u l.1 . l ' lil l .
ST
X (;.-/,/.
4 ( )nlh:e ml .e.l ll
ES
gen van de prijzen ( de l l a t i es ) . Daaronder v i ndt men voorname l ijk het t ijd ak van 1 300 tot
�
EU RO P
vo l u t i e . t ie k e
UN IO N
A i s de nood a a n d e m a n k o m t i s m e n u itzonderlijk v i nd i ngrijk bij het v i nd e n van beleggi ngsmiddelen die wellicht niel helemaal zo l iqui d e
g c i J maar k vcns op alle q uas i - m onet a i re l i q u id i te ite n .
l n 1 9 7 3 bedroeg de be l a s t i ng 7 ,) pet . pe r jaar op
g..: I J en q u as i- l iq u id i tc i te n . l n
12
t .l
1 974
D.:1c vor m 'chijnl V11<11al h1j g.:nc.:,haen in Vol!!"'" Monncl , 1.ll c
hel
wclcn k o n ,
1 ci 1 . " •" I l h ij " i r.l in wa.1rdc n1c1 de rijd .
b
900
m i ljard fra n k
werd de he l ast i n g , zondcr i c -
rrd
le t ij n .
cogna.: cen u il,lckcnde rcn i ai re l i•1 u i ll i·
Yi
UN IO N
want dat zou betekenen dai d e mensen opeens neut raal tegenover het · t ijdsverloop �taan en toekomst i ge en actuele mkomstcn even hoog sc hallen.
EU RO P
EA N
De mensen k u nnen n ie l meer aangespoord wordcn om de actuel e a nkomsten i n toekomstige mkomens om te zel le n , w a n l h e l brengt n 1e1s op. Hel !>paren i s dan n iel a i leen economisch maar ook psycho log i sch on verant woord . - l n llatie verzwakl de graad van concurrentie in een economie en doel ze op de d u u r verdwijnen. Dan verd w ijnt ook een van de fu ndamentele richlsnoeren voor ecn behoorlijke aanwendi n g van de ( sc haarse) resource s , n i . de a lternati v iteitswaarde bij de berekening van de k osl prijs van een gocd of een dienst. Welnu, ais e r geen a l ternat i v iteitswaarde meer is bij het berekenen van een k ostprij s , d a n k a n men om h e t even w a t i n d e prijs calculere n en dan i s hel afge lopen met r'e meest efficiënte aanwend i ng van ( schaarse) re sources . De w e l v aart weerstaat er wei een zekere t ijd aan , maar l ang zal hel n iel dure n of oneflïciënte aanwend i ng van resources brengt verar m i ng mee .
HI
ST
OR
IC
AL
- De h istorische kostprijsbcrekcning te zamen met de w i nstbel as ting op h istorische grondslug vcroorzaakt aan de ene kant enorme schijn w i n�ten bij de ondernc m i ngen , terwij l ze aan de andere kant h u n substa n t i c ver l iezen . Daarmee wordt de i ndustriële erfe n i s van de gemeenschap opgebru i k t en drogen de i nvcsteringcn op , terwijl het i ndustriële i n i t iatief om·ermijdelijk wegk w ijnt . G root- ll r i u a n nië )eve r t v a n deze evolutie een tragische i l l ustrat ic . - l l ij voortschrijdende en VQOral bij galopperende i nll atie k r i mpt de periode waarin de muni ais rekeneenheid gebrui k t k a n worden , geleade l ij k i n . O p d e d u ur komt men tot een on vergc l ij J... baarhe id van het geld t ussen de cne periode en de andere. M e n k rijgt dan de frank - 1 97 3 , de frank - 1 97 4 , de frank mei- 1 97 4 , de frank j u n i - 1 97 -l , e n z . E e n frank ' for one season ' . Dit eindigt i n d e frank v a n Je weck , van de dag, e n 1. . - A b hc:: t geld z ij n l u nctie v a n koopkrach t reserve n iel meer behnor l ij k verv u l t en bovcndien n iel meer ais (constante) rekencenheid gehru i k t k a n worden , k oml er een ogenblik wuarop de zei(JtanJige onderneming hel ris1co van het i n ve �teren en het producere n niet meer a an k a n .
of ES
AR CH IV
mand iets te vrage n , tot 1 5 pet . verhoogd . Hel gevolg v a n deze belasti n g is dai men u i t de monetaire l iq u i d i t e i t v l uch t . l loe zou het ook anders k u n nen ? - l n llatie i s een bevoordel i ng van de debite uren len opzichle van Je crediteure n . De debiteuren worden van een dcel van de rentel ast e n v a n d e terugbe t a l i ng van d e hoofdsom ontslage n ten k o�le v a n d e cred i teur, die geen verhaal op iemand k rijg t . E e n speciaal gev a l i s d e overheidssc h u l d . l n 1 97 3 bedroeg d e totale Belgisc he sch u ld 765 m i ljard frank . De l ast voor de staat venni ndert naarmate hel i nlla t ieritme toe neem t . - l n ll atie maakt van a l l e economische subjecten gcwoonweg spe culante n . Degenen d ie schu lden maken specu le re n op de voorlzet t ing van de i n ll at ie ; degenen d ie Loveel mngel ij k l iqu ide b l ijven speculeren op hel afzwakken van de i nllat i e . Hel i s spcculatie e n geen economische calcu l u s , w a n t n iemand weel hoel ang d e i n llatie nog zal voortdu re n . - l n llatie maakl a l le economische calcu l u s op tcrm ij n onbe reken baar. ln hel beg i n werkl de i nllatie i n hel voordeel van de debiteur die door de i ntlat ie geholpe n wordt . M aar ais de re nte voet eenmaal begint op te t re k k e n en de herz ie n i ngsclausu le spee l t , komen de debiteuren i n een moe i l ijk park e t , want mel rentevl,eten van 1 0 tot 1 5 pet . en misschien meer hadden ze n ie l gerekend . A i s de rentc voe t sne l ier zou gaan optre k ken dan vele i nk o me n s , dan ra ken de dehiteu ren op hun beurt in de klem , maar deze ommckeer verbetcn de toestand van de crcdi teuren v a n v ijf jaar vroeger niel . -- J n llatie i� verder ccn extra bela!>t i ng op a l le soc i ale !!roepcn d i e n i e l i n slaal z ijn h u n i nkomens te l n ieb anders dan ecn con�eque n t ic van het fe i l dat W IJ tcgen woor dige i n k omcns en goederen boven toe komstigc i nkomc ns en goedc ren verk iete n . Om b ijgevolg een oge nbl i k k c l ijk inkomc:: n in t'e n toà omst ig i nkomen om t e zellen moctcn w ij cen s u pplement krij gen . Dit supplemen t is de rente . De te vastst.: l h ng staal volledig los van cen re g i me , want ooJ... in de soc i a l i�ti sche landen komt hct re nte versch ijn. el voor . De men�cn denken er i nderdaad niet omgekcerd , zodut 1c tocJ... o m�t ige i n k o mcns boven tege n woordi ge i n k omen� zouden prelàere n . H e l ei genuardi ge nu b i j i n ll a t i e i s dai c r e e n oge nbl ik k o m t w aarop hel i n llat icritme de rente voel cvcnaart e n Je n h.:nsen bi jge volg ecn reële rente gcl ijk aan n u l krijgen . D i t k an niel behoor l ijk \\ C:: r J... c n ,
- Op d e du ur staal c e n maatschappij voor de keus : overhe iJsri ,ico, d. w . z . risi co voor de · g rote pot ' met overheill!->pl a n n i ng , o f pri vé r i s i cobcre k c n i ng met ori e ntering van de produ k t ie naar de mark t . 1 n l aat sle i nstantie e n ais puntjc bij paaltje J... o mt stelt i n llatie hel problccm van hel economischc regime zel f : o verheid�pla n n i n g en risico voor de gemeenschap of mark teconomie e n ri!.Îco voor de ondc:rne m i n g . .l7
beanl woordde maar n iet mel een beslendige o f a l ge mcnc �ilualie
§ 6 Plu/lip.1nm·e en .l fllx_/la (le
overee n k w a m . De Veren igde Slalen hebben genoeg bewcLen dai
1 ln 1 958 publ iccerde Phi l l ips 4 een s iU d i e waarin h ij Je re l a l i e be�t u deerde lussen loom·eramleringen e n werk loosheid in h e l V e renigd Konink rijk 1 u sse n 1 86 1 e n 1 95 7 . l-l ij kw a m loi de conc l u sie J a l be ide zeer eng mel e l k aa r verbonden z ij n , e n wei Joor een negalieve
UN IO N
hoge rei! l e lonen geen grolere werk loosheid meebre n gen . Wat echter bij een ana logie l usse n de Ph i l l i ps- e n de Rueffre l a l i e v a n be l ang i s , i s h e l fe i l dai d e � t u d i e v a n R u e ff v a n slalisc h comparat i e ve aard w a s lerwijl Ph i l l i ps Jaarentegen e e n h a l f-dynam ische studie ondcrnomen
re l a t i e . Een l age werk loosheid dwingt de ondernemers ertoe )one n aan te biedeu d ie a 1 1 rac1ief L ij n e n bijge v o l g bo ven hel v i gerende pe i ) J igge n . B ij hogere werk l ooshe id bolsen z e evenwel o p een tegen
heeft . n i voor wver h ij werk loosheid i n absolute waarde a��oc iee1 1 md I'L'raluleringen i n hel ( no m i nale) loonpe i l . Deze �c hevc verge l ij k i ng i � o. i. aa n v an ke l ij k le wei n ig opgemerk l .
EA N
sland v a n de wcrkne mers die ongaarne beneden hel v i gerende pe i ) gaa n . V a ndaar d e nega l i e v e e n levens nie l - l i ne a i re hd l i ng v a n tle
l n hct beg i n v a n de Le v e n t i ge r j a ren stelde men in de V c re n i gde S l
Ph i l l ipsc u rvc . De Phi l l ipHc l a t i e t u ssen l oon verande r i n gen en wer k loo�hcid werJ reeds v l ug door een rc l a t i e tussen prijs- vcrande ringen e n werk loos heid vervangen . die dez e l fde vorm heeft a b de Ph i l l i psre l a t i e ,
gen meebrachl . 1.oa l s u i t de P h i l l i ps re l al ie verwachl rnoc l l l worde n ,
EU RO P
maar wei mel een voort gaande, forse i n fl a l i c . M e n k w arn daardoor
loi een n i e u w i nz i ch l : de P h i l l i ps re l a l ic zou k u n ne n gcldcn voor
.:onj u nc l u rde !> i l ua t i e s , lcrwijl s t ruchlrele i n fl alie n ie l deLd fde g u n
d . w . z . ecn negat i e v e , n i et- l i n.: a i re h e l h n g .
�tige
i n v loed
op
de
wcrk l oo!>ht:id
zou
bez i ne n .
De
rc l at i c
prijsver.mderi ngc n- werk llJoshcid L O U a . h . w . v e r!:. l ijten e n door e e n
\OOrt ongevod i gheid v a n de werldoosht:id vervangen worde n .
loons- (1\L) of prij�vcrande r i ng ( P l
of
Voor LOver i n c n k e l e l anden ( onder meer bij ons) niel a l ke n ee n conjuncl urde i n fl a t i e , m aar te v e n� een slruc t u rc l e i n flatie voor komt , L a i hel be gri p sla gflat ie i n de loe k o msl ten m i nslc toveel be l a ngste l
AR CH IV
ES
l i ng ge1Heten a l !. hel be g n p i n ll a u c , e n
� l ru c t urcle i n l1 a t ie bege l e 1deu
111
d e l i leral u u r wc ldra de
De vol gende t c k e n i n g zou Jan ais ee n afbcelding hesc houwd k u n n e n wonk n van de tocsland bi 1 s1ag l1a 1 1 e d i e door ong.:voe l i gheid v a n Je
wcrk hmsheiJ len opzichle van ( ve rderc) priJS!:.IIj g i nge n gekenmcrkl IS .
stagnatie de w c r k l oosh.:iJ W wordl onver!.c h i l l i g I . O . V . de prij�s11jgi ngen 6P
AL
werk lomheid ( W )
OR
IC
Men i � nogal genc 1 gd d e P h i l l i ps re l at i e i n vcrband t e brengcn m c t tic. zgn . · we t ' van R ueff, die na de Eerslc W e rc ldnorlog. veel �lof hetft doen waaie n . H 1j had n i . ecn ve rbanJ gevondcn t u �se n werklomhe1d e n de hooglc v a n hel reële loon i n vc rsch i l lc nd.: l a nd t: n e n was loi de
ST
conc lu�ie g d . om•:n Jal een po�i t ic vc rclatic l'l..: �lonJ t u �:-.c n de hoog.lc van hel r.:ëk loon e n de wcrk l oo:-. h..: i d . De · wc t' ' a n R ucf lï � i nl u �!>e l l i n hel vergectboek geraa f d , o m d a l 1e \\ c l a a 1 1 c e n t ij dc l ij J.. c rc l a t i c
HI
1 -1 1'1 1 1 1 1 11'\ A . . ' T he relation hil> llc!l "' �cn unconplo >) lllCIII �u.l lhc r.oh' "f c: han�< n tnllt Y" ·'t''-' r.u.:s 1 11 1he U . K . 1 !<6 1 - 1 '}5 7' , rn,wmictJ, 11111' . l 'J)X . p. 2 X 3 vv .
nf
�----- w
!JOOI'DSTUK
Il
EU RO P
EA N
UN IO N
D E Z E S P L A G E N V A N l i E T W ESTEN
Ais men de inflatievormen naar de m an i e r waanw ze in het economi schc: proces interveniëren wil rangsc h i k k e n , dan komt men steeds tot de d i pt iek terug : vraaginllatie (de r n and pull) of kosteninfl a t ie ( cost push) naargelang de i n ll atoire ourzaak op de vraag of de aanbodzijJe v an hel marktmechanisme werk t . Men krijgt dan de volgende dip tiek : p
t
1
1
t 1
1
t
1
t
v
IC OR ST HI
1
1
1
AL
AR CH IV
ES
of
§ 1 A lle ;:.es el'ell l'oorstellen
0
Q
0
Q
Zoab u i t de bovenstaande teke n ingen bl ijkt , hebbcn een verplaatsing van de aanhodcurve na ar boven en een verse h u i ving vau Je vraag4!
••
ST
De meest belangrijke i n llat ie- l>orzaa k tn on), land is de schcve -t2
EU RO P
EA N
UN IO N
prod u k t i v iteitsintlatie Ze ont�taat u i t een complexe situalie, waar rnee men enige moe i te gehad heeft om die te doorgronden. 1 Een scheve prod u k t i v i teitsintlatie eist : - ee n uichotomie tussen versc h i l lende sectoren van de economie , waarvan som mige een hoge en andere een l age prod\t k t i viteit heb be n ; - een tendens naar gelij k heid in de vergoeding van de arbeid l ussen de scctorc n , of ze nu de loonsverhogi ngen u i t ei gen prod u k t i v iteit k u n ncn fi nanciere n of n iel ; - een grote plasticiteit van de geldzijde van de economie (de M V - zijde van de ru i lequati e ) , hetgeen u i teraard een kopersconjunc tuur veronderstelt . De dichotomie tussen de versc h i l lende bedrijfsectoren kan zeer versch i l lende oorzaken hebben : - het bestaan van een bcschutte en een competit ieve sector in Je nationale economie ; - een tende ntieel produ k t i v i teit sverschil t ussen de arbe idsi nten �ieve en de k apitaal intensieve branches ; - hel prod u k t i v iteitsverschil w ssen de secundaire sector en de tert iaire sector . V ier opmerk ingen zijn hier op hun plaats. - Ten eerste : door hel feil dai de oorzaak bij cen complexe situatie l igt . kan men verwachten dat het verschijnsel van struct urele aard zal zij n e n bijzonder taai om weg te werken . - Ten tweeue : men v i ndt e r één verk laring voor het u n i versele karak ter van de i n tlatie in onze tijd : overal bestaat een u itgesproken neigi ng naar gel ijk loon voor ge l ij k werk wanneer nergens deze lfde prod u k t i v iteiten bchaald worde n . - Ten derde : men ziet dat hel een gevaarlijke vorm voor de toe komst is, aangezien de basisvoorwaarden n iel gemakkelij k weg te werken zij n . - Ten vi crue : hel schij nt w e i een intlat ie-oor zaak t e z ijn die meer speciaal voor k leincre lande n met een grote bevo l k i ngsdichtheid weggelcgd is, aangezien grote bevol k ingsdichtheid e n geogralïsche nabijheid hct demmlslratie-ejfe('t sterk in de h;md werken. We zul l e n er nog lang van hore n .
of ES
AR CH IV
AL
IC
OR
Ill .
Bij �uil'ere kostenit!flwie i� P de factor die in be we g i n g komt ; bij ;:ui1·ere bestedinxsinjlatie is het M of M V . De I'Oorzorgsinflatie moet i n tenncn van elasticiteil van de vawach t i ngen geanalyseerd worden, aangez ien ze wetenlij k een rt'actie np een v igerende i n tlatie is.
HI
•
curve naar rechts hetzel fde priJse ffect . l n be ide gcvallen ontstaat een tendcns op zoek naar een nieuw evenw icht . Met deze t wccde l i ng zijn we echter n iet veel opgeschote n , want wat we eige nlijk moeten blootleggcn z ijn de factore n die via de vraag of het aanbod of over beide de prijzen de hoogte insturc n . Dcmand pull en cost push zijn nnpty boxes of onbe�chn: ven etikellen zolang wc niet ach ter de schermen gaan k ijken wat er eigenlijk ge bcu r t . De noodzaak om achter de schcrrnen van vraag en aanbod te gaan k ijken is des te groter orndat som mige inflat icfactoren tege lij kert ijd op de vraag e n op hel aanbod ageren . Hct l ijstje ziet er o. i . ais volgt ui t : 1 . gernengd type : a . scheve produktiv Jteitsi n t latic. b . hc g ro t in g � i n ll atic . c . i ngc voerdc i n llat ic . 2 . wi vere ko!-.leni n tlat ie, 3 . tui vere hestcd i ng�i n flat ie , 4 . voorzo 1 g s i nflatie ( in tlat ie ab de onrtaak van i n tl a t i e ) . Men kan hel onderscheid tusscn de verschil lendc i n ll at ietypcs du ide l ijker maken door de actie i n rui lcqu at ietermen te prcsentcre n . Dan krijgt m e n het volgende : Bij schne produktil·iteitsit!flatit! bez i l len zowel de goedercnzijJe PQ ais de geldzijde MV een vo ldoende plastil'iteit orn z ich u<�n elkuar aan te pa�sen . De primum movem. echter l igt bij de goe de renz ijde PQ . en meer speciaal bij Je P d1e onder i n v loed van het produ ktiviteitsversch i l enerzijds en een aanvuard suc i:.ta l gcdragsp<.� troo n anckrzijds de hoogte in gaat om <� I l e v e r goe d in g en ongcveer op hetzel flle pei l le ku n nen hou den , ongeacht hel feil dat de produk t i v i teiten zeer versch i l len . De begrotingsinflatie kan men eveneens i n ruilequat ietermcn voor stel len, waarbij hel de factor M 1s die de hoogte in gaat bij tïnam:ie ring van een begrot i ngstekort , terwijl P opgetroHcn wordt bij tax push-intl atic . Bij inge, ·oeule Îf!flatie komt insgel ijks een actie op be ide z ijden van de ru i leq uatie voor. B ij een mechanisch cffecr van cen ontwaarding gaat P d e hoogte i n , bij hel inpornpe n i n de nat ionale economie v a n �en overschot o p d e bc:tali ngsbalans gaat daarentegen M d e hoogte
D e bt!):rotingsinjlmie behoort eveneens t o t hel gcmengde type. A a n d e e ne kant heeft m e n e e n demand-pull-effect door d e geldcreatie voor de fi nanciering van de overheidstekorten , aan de a ndere kant staut men voor een cost - push-effect voor zover bij komendc la�ten in de k �l prijs opgcnomen en Joorbcrekend worde n . D e i n fl atoire. financieri ng v a n e e n begrotingstekort hehuort � inds 1 Ch. lu>•>hhlul. V I I I : De slruciUrelt: inl lalie
a t ie of een co mp l e x e a �: ht erg ro n d , zoa ls de sch e ve prod u l. t i v i t e i t s
lang tot de bekende demand-pu l l- i n fl a t ie-oorzaken De t a x- pu sh - o f belast i ngdruk i n flatie i s van recentere ori g i ne . 7. c w c rk t v i a de aan bod p r i j . en hehoo rt tnt hel wst -push-l ype.
i n tlat i e . d i e zonder een indu!>trtële d ichot o m ie aan de e n e 1-. a n l en
UN IO N
een t n g e h u rge rd soc t a a l gedragspat roon v a n g e l ij l. e v e r goe d i n ge n aan de andcn: k ant . n iet mng.e l i.i " 1ou :t ij n . ! l et c ffc�: t is i mkrdaaJ
De belast i ngdru k t n fl a t ie t s op hel pol i t i eke v lak verschcnen toen Je
/ U t vc r mcc h a n i s c h .
Europese Com mi ssie i n hel beg i n van de ze v en t i ge r j a ren hcrhaalde l i jk bij de partnerlanden aangedrongen heeft n iel ai lee n o m begro t i ngs de t ï c i t e n t e v e r m ijde n . maar hovc nJieu o m de begro t i n gstoe nemi ng niel boven de ve rh og i ng van het B N P in 1'olt1me te latcn st ijge n . ln hel lJegin heeft me n i n rcgerings- en admi n i st ra t ieve k r i ngen van de partnerlamlen n i e l goed begre pe n w a ar u i t deze be kommernis ontsprong , of gedaan a l so f. De oorzaak van deze i n fl a t i e v or m l i gt in een com p l e x e s i t u a t i e die niel zo ge m a k k e l ijk te onderkennen is : - een l a ngdu rige k o pe r sc o nju n ct u u r die van a l l e markten verko persmarkten maak t , waarop w e i n i g react ie v a n de k op ers voorkomt ; - een afwen te l i ngsproce s dat ge l e i d e l ijk tot hel n or m a le ged ragsp a troon van a l le economische s ubje c t e n gaat behoren .
K lc i ncre l a n de n . vonral dan w an necr zc d c c l u i t m a k e n v a n een g.emeenschappe l ij k c mar " t . b l ij ven nid ncutraal tegenovcr hogerc of verhogcnde prij s n i vcaus in hct h u i t e n l a nd .
on!>
D e loollinjlutie i s e e n s t ij g i n g v a n d e vergoed ing v a n de fa c t o r a rbe id
EU RO P
bo ven de arbeid sprodul. t i v ite t t . De verbijwndering v a n d e factor a rhe i d a b een aparte oou aak van de i ntlatie heeft veel k waads geda a n . i n de1c zin d a t de loontrel. kenJen terecht geë isd hebhen dat
de hc l o n i n g v a n de factor arbeid n i e l uil z ij n con t e x t ge l ic h t 1ou worden . De arhe i d i;. é é n p rod u k t i e fa c to r . naast k a p i t aa l . grond e n
ondernemer;.ch<�p. W e i n u . <�l s d e
boven de arbeidsprod u k t i v i r e i t uit
ES
AR CH IV
cens vem1eld word t . Een verk l aring l ig t wel l icht in het fe il dat een g rot e eco no m i sche mogend he i d , waar de i n voer n a u w el i jk s -1 o f 5
of
ageert .
1.oal s het bock van Samuelson, llamlboek l'tin de enmumie 1 n iet
pet . van het B N P bedraagt . wei n i g door i n llat ie-oorzaken u i t het buitenland get roft·en wordt . O rn g eke e rd is het b e gr i j pc l ij k dat er in een l a nd ais België wei een be l angrij ke plaah a a n gege v e n moct worde n . N iet ai lee n is de p l a a t s van de i n- e n u i t voer i n ons econo m i sche leven zeer groo t , rnaar bovendien heeft d e E u ropcse i ntegratie onze i nternat ionale af h ank e l ij k he id nog vergroo t .
ST
voor de nat ionale econom i e .
OR
IC
AL
D e g eï m po rt ee r de i n O at ic ageert o o k zowel o p de v raag a b op d e aanbod z ijde e n i s d u s ook v a n h e l ge11 1 cngdt: t y pt: : - aan de a anbtl d z. i jd e ageren n iel a i leen de prij�verhog i n g c n v a n de g ro nd stoffen e n a n d ere mate r i a le n , maar i ;.
2 SAMI 'I I.\C lN . P. A . ,
HI
l n tege n ste l l i ng met d e l wee vorige i n fl at ie -oou: ak cn van he ! g e · mengde ty pe e i s l de i nge voe rde i n fl a t i c gec.:n vcrkopa�mar l. t !> i t u -
llm�tll•oc·� mn d e nonomit•. A u l a , I <J6<J .
de loonit!/11111 1 ' , ook kosft'IIÏI!/lllfie ge noe m d , d ie vaak t e n
onredHc a i s s y n o n i c me n worden beschou w d .
De ingl' l'oerde i n fl a t ie behoort tenslotte ook tot hel gemengde t y pe d ie tege l ij kert ijd v i a de v raag (dcmand pu l l ) het a a n bod ( cwt p u s h ) De i n gevoerde i n fl a t i e is in het l ijstje v an de i n fl a t i e-oorzaken een jonge versch ij n i ng en hel is wei v er wo n de r l ij k dat 7e i n een dassic
hij
EA N
E e n vo l g e n d onder:-.cheid in hct onderzuek naar de l'fiolo�:ie brengt
he l o n i n g van de factor arheid !> t ij g t , dan doet de vergoe d i ng
van het k a p i t a a l i n de regel hct z e l fde . Ee n s oort ge l ij k e opmer k i n g k an
1 11
verband m e t d e vergned i n g v a n d e factoren onderne m i n g e n
grond g e m <�ak t word e n . D e t c r m bl'iollill�sit!flutit· vermijdt d i t e u v c l en d u i d t o p d e st ij g i n g
van de v e r goc d i ng van alle p rod u k t ie fac to r e n b o v e n d e s t ijgi ng v a n lwn p rodu k t i v i te i t . D i t g e l d t dan zo w el voor de arbe id a i s voor hct k ap i l a a l. . de factor o nde r n e m t n g en de g ro n d . Daarnaast i !> d e lerm kostenit!/lrlfle ontsta a n , n a me l ijk o m een dub be l t i n n i g h e id uit de weg te ruimcn die bij de lerm be l o n i n g !> i n t l a t i e aan hct l icht k om t . A i s de hc l o n i ng van alli' factoren b o v en d e e i g e n p r m l u k t i v i t c i t u i t s t ij g t . d a n zou de w i nst moeten w e gk w ij n e n , aan ge7icn de w i n !> t hel vc rsc h i l t u s en output en i n p u t is. We l n u , ;, de reg el i s d i l n i e t het ge v a l ( a i l e e n op h e t ei nde van de hoogconj u ncl u u r w o r d t de w i n�t a . h . w . weggesch aafJ ) . De l e r m k oste n i n ll a t ie w ij!>l dan op het fe i l d a t d e p rij 1 e n v a n Je factoren d e hoogle in gaan wnder dat de pos i t i c van de w i ns l bcdrei gd w ortl l , i n t e g e nde e l . De term ko!>tc n i ntlatie hecft nog een t wecde betek e n i s . N ie l a i leen
c i Sl:ll de prnd u k r ic factoren een ve rg oedi n g die boven hun prod u k t i v i tcit u i t g.aat , tuaar bovcnd icn wordt hel mel d e ko stcn n ict meer n a u w ge nome n . Dt: rec l a me
L we l t
to
aan , de goede k l a n l c n wordcn Mccds ht x u c: u t cr op t'.\fli'II.H' · uccmmt ont v a ngen , al le� wonlt op de vctlonpprij:-. v e rre k e nd . D ij he t lJc gr i p koste n i n ll a t ie bchoren i nder daad t wce best anJd.: l e n d ie wae n l ij k z ijn . n i . al ge mcn c e n voortJ u rcnde \'ak Oflt'r.wwrktt'/1 e n hel 11/ll't'llft•lmg.lproce.L
Een k le i ne tc:" c n i ng mogc d i t p u n t verd u i dt: l ij k c n .
/
"
"
" aanbod
2
dll'mgen z tc h aan t ij n eigen evolutic aan l e passe n . Zolang Q de
hoogte in gaa t , bet ekenl d i t een verhoogde tcwerbte l l t ng , maar a i s
aanbod
de vol ledige i n Zc: l v a n de prod u k t iccapac i t e i l eenmaal be re i k t i s e n
UN IO N
p
ailee n n o g P de hoogte i n gaat , be tekent d i t : koste n i n ll a t i e . TijJens eike hoogconj u nc t u u r gaat de reële zijdc van de r u i lcq u a t i e ( PQ ) de hoogte i n . l n h e l be g i n ( a i s hel aanbod n o g e l ast i sc h i s ) zal Q meer s t ijgcn dan P ; lat cr in de hoogconj u nct u u r ( a i s hel aanbod mi ndcr e l as t i sch word l ) z a l P meer optre k k e n dan Q . Stagjlmie i s n i c t s anders d a n e c n s t ij g i ng v a n P zonder d a t Q ühcr
Pz
EA N
haupl de hoogte i n gaa l . De s t ij g i n g van hel B N P wordt dan zu i ve r nom i n aa l .
De he� tedin�sil!flutit· ( J i e naar J e hc pa l i ng v a n de Nedcrl anJ:-.c
EU RO P
schoo l , de i n ll atie is) bc staal in cen conj u nc t u u rs i t u a t i e waarhij de
globale vraag hel g l l lhale aanbod overt rcft .
Er i i n Je gesc h iedenis van de ccono m i sche welenschap een d i spuut
gcwcest t u ssen Je k l assiekc school gelciJ door R icarJo e n haar dt>or
vrailg
Tooke gclc ide tegcn�trcvers omt rc n t de m o�elijk h e id van cen hesh: d i ng s i n ll atie . R icardo hewccrde dat aanzwel lende koop k racht ( h ij sprak nog niel van de r u i le4uat i c en van de k w a n t i t e i t s t heori e ) de
QC V ) ,
prijzcn doel optrek ken ; Tooke d aarentegen beweerde dat de overrol
Q
l i ge koopkrac h t naar de geiJschcppendc i nstanties rerug tou v l oc i e n
of
0
vraagd dan aangebode n . De verkoper kiln zijn voorwaarden oplet.
AR CH IV
gen e n poogt de aangeboden hoeveelht:id Q( A ) , < QC V ) , voor een hogerc prijs aan de man te brenge n , d . w . z . voor P2 i n plaats van
P1 .
Bovendien i s h ij gene igd i n zijn kostprij� elementen op te nemen d ie
er a i leen dank zij de gunst tge m a rk t s i tu at i c b1j k u n n e n . M e t de al ternat ieve aanbodc urve ( aa n bod
2)
wordt dez.e(/ile hoevee l heid
aangebode n , maar voor een hogere prijs. De overec nk omende vraag
k o mt nu op Q( V ) l te l ig ge n i n pl aills van bij
Q( V) 1 .
A a n leid i ng tot hel afwente l i ngsproces i s het langdurig voortbeslaan
AL
van ecn ove rvloed ige vraag, d i e i n onze tekening door do:: gearceerde
Q( V ) 1 ,
N , M weergegeven worJ t . Een dcrge l ij k e i t ua t ie maa k t h e l optre k ke n v a n de aanbodcurve op de d u u r on ver
IC
rechthoek Q( A ) 1 ,
OR
rnijdel ijk . U i t de teken i ng b l ij k l bovendien Jat hel wei de ilanbodcurve i n haar gehee) i s die naar boven versc h u i ft , waarb ij de ene pro d u k t ie filc tor n i e l meer schuld trefl dan ee n anJere . l n de regc l L. al Je g u n�tigc
ST
mark t s i t uatie alle factoren ten goede · omc n .
W i l men de kost e n i n l l a t i e in r u i lcquatict ermen MV
=
PQ ana ly se
re n , dan gebeurt d i t door ht:t l weedc l id v a n de ru i lequa t i c (PQ)
ccn
HI
voldoende 7 c l f�tand i ghcid 10e te kennen um wnder e n i ge pri l. k d
v a n d e k ant v a n d e ge ld z ijde ( M V ) op tc t rel.ken e n de ge ldt. ijde t e
46
ES
e n geen ellecl o p de prijzcn z o u hcbbe n .
Voor de v i gerende prij. wordt ( in ecn verkopersmark l ) meer ge
H c t dcbat t u sse n R icardo e n Tooke i s nog ·teed:-. n t e t u i tgc voc h t c n . l n de loup v a n 1 97 3 n a m h e t i n de hogere financiële k ri ngen van ons l a nd de volgcndc vorm aan : i s een ru ime geldschepp i ng een fattor Viln prijsverhngmg of s lel· h r s ecn ( pcrmissieve) •·oonl'fUIHit· en gecn oor;:aak , aangcllen niemand vcrpl i c h t is het besc h i k barc gcld tc
gehru il.en ais h ij n iel w i l ? Tooke is n iel dood, zoals men 1 i e t . Wc laten d i t mcn mgsver!>c h i l eerst even ter zijde , want er is een be�tcd i n g s i n l l a t i e waarvan hct mark t i m pact n iel bc t w ijfe ld kan wor den , n i . de koopk rach ttoe nc m i n g die u i l ecn defi c i w i rc begro t i ng voort vloe i t . B tj dc:fiâr-spending wordt zonder e n i ge I W IJ I'el een bijkomende koopk rach t i n cen aantal mark ten gepompt : contracten met onder nemers , hel aanwerven van overheidspersonee l , e n z . Met d e beperkte sommen d i e vroeger b i j de overhe idsbegro t i ng i n aanmcrk i n g k w amen ( u i tgezonderd i n oor logs t ij d ) , i s het begrijpe l ij k dat men mi nder aan deze d w i ngende vorm van bcstcd i ng s i n f l a t i e hedt gedacht . M aar met de proportic!> van heJe n , waa rbij nagc nocg één v ij fdc v a n hel B N P door Je bcgro t i ng in bcslag gcnomen wordt , i!> de e.:rstc s/uis w a a r aan m.:n dc n k t j u i st het begrot i ngsdc fk i t . Et:n hcsted i ngs i n ll at ie door overdrevcn overhe idsu i t gaven i s echter
gccn�t i n s de e n ig.: vorm d ie e c n hest.:d i ng si n llatie kan ilanneme � .
E i k e ex pan !> ie fa !>e Viln de conj u n c t u u r i s ecn t ijdperk van u i t bre i d i ng -1 7
EA N
bcstedingen 1-
)l
EU RO P
., 1
doer een hogerc produkti vi tell tc ont w i k kelen, hel i nschakclen van ovcrurc n , hct aanvoeren van gaslarbeid e . d . Komt ook daar eco gren!. aan, dan muel de C+ 1 -c urve op een besche idener n i veau, d . w . l' . na;.lf omlaag terugkomen , en dichterbij z ij n oorspronkel ijke po s l l ie C C + 1 ) i . De l'oor::orgsil!flatie, ook speculat ieve i n llalie genocmd, i � de rneesl gc vaa rlij k e vorm die i nll atie kan aanneme n . A i s de in tl atic ecn t ijdl ang ged uun:J hcc l t , beginncn de mensen er i mlerdaad rckcning mee tc houtlen . Om vcrwarring mel de galoppaende i n llatic t e vermijden wordt het bcgrip l'la.'i1iciteit 1'(1/1 de l'erwachtingen i ngcvoerd. Een verwach t i ngselast icllell van één betekent dai men de bestaande toestand in de ltlekom�t projcctecrt ; cen vcrwachti ng�elasticitcit die groter i� dan éé n hctekent dai de v igerende bewcg ing l'erstak t in de toc komsl gcprojccteerd wordt ; ee n vcrwacht i ngse l astici te i l die k lc i ner is dan één hetekent dat Je lopende be wegi ng vertraagd in de toekomst gt:projecteerd wordl . Voor t:cn voorwrgs i n ll a t i e hebben wc n iets meer nodig dan eco v c rwac h t i ng s i n fl a t ie die gcl ijk is aan één : men maak t geen h y po t he sc n omirent de verdere evolutie van de i n llatie . Ga at de frank te n i ct of komt er vanze l f een saturat icpunt '! Voorzorgs inll a t ie betekent d11odgcwoon ùat de mensen de i n ll at ie ais een lopend verschijnscl heschouwen en d i eno v c n! e nk o mst i g handelcn . O i j d e z e e volu t ic spe len de: vera lgeme n i ng e n de çont i nuïtcit van de vcrl-.oper�markten een be langrijkc ro i , kortom de kopcr�conjunc tuur . Tcgen de v i gerende prijs is op hijna al le marktcn cen vraag Vt>orhandt:n die loci aanbod ovcrt reft en de prijs worJt omhoog
UN IO N
van de ui trust i ng die voor een tleel door kredietcreat ie gelï n anc iertl wordt ( !)aast autofi nancie(l llg en een tïnanciering tloor niet geldscheppende i nste l l i ngen zoals spaark assen e . tl . ) . Er kan te veel geïnvesteerd worden zodat ee-n deel van de bcstetl i ngcn niel u i t reëll! re. ources maar uit sch ijnresourccs getï nancicrd wordl . De voorstel l i ng die sinds K eynes gebru i l-.e l ij k gcworden i s , maakt een duitlclijke voorste l l i n g van dit fenornec n moge l ij k . ln de ontler staande tckening z iet men dat in de oor!.pronk c l ijl-.e po�itie cen evenw ichbpunt be�taat . Ter vcreenVl)udiging v a l t hct c v e n wichb· punt E samen met hel puni van de vol ktl ige tcwcrbtc l l i n g V T . 4
1)1
AR CH IV
ES
of
c
E 0
inkomen
AL
Y - nat ionaal
VT
IC
lcwcrkstel l i ng
]
ln t ijn ' Re formu lat ion de la théorie quantitative de la monnaie' sc hri ft A l l ai s5 dai het gehcugcnvcrmogen van welke maatschappij ool-. ni et constant , maar omgekeerd e venredi g met de dens ite il van de gcbe u rtc n i sscn b. 1 loc mi nùer gebc urtc nissen voor kome n , hoc sta bicler hc:l b ijblijven v a n hel gebeurde wordt . S tabi l i teil doet hel geheugen loc ncme n , aldus A l lais, terwi jl verandcring i ntegendeel hel vergeten 111 de hanù wcrk t . B ij langdurige i nlla t ie gaat a l les deLdfJe rich ting u i l . Men im ta/leert z ich in de i nllatie en hel wonlt cc n Jecl van de cconomische calc.:ulus. DCLc toestanù worJt i n Je v o l gcnde tek e n i ng wecrgege ven .
II�C I I o l h,·l ' i�nk
l i ll!! I C � l lllllCil ,o lh,·dtkll .
-lX
� \\ .odo;onl nn po o l . l'en m·co
HI
-l (),· id�IIIIO�
ST
OR
A i s de l ijn van (C + 1 ) r naar ( C + 1 )z opt rcl-. t tcng1:volgc van eco grotere investeringsnc i g i n g , die u i t gunst i ge w i n!>tvcrwac h t i ngeu voorl vloeit , dan komt hct pu ni van vol lcdige tcwakstc l l i ng VT i n de i nllatoirc tonc te l i p.ge n , w aa ru i t hct sy�tecm a i leen ont�. nappcn 1-.an
xezoxen .
0111
' " '� o k l n< l' ' � 'l d ·
5 A 1 1 ..1 1 '- . 11.1 .
Sct/,·n, 'epi. tot
l'l' li
ïkf
l héor ic
or uan l i l al i v e d e
la
ntonnak ' , llullo
lill
1 11o5 ( i n ( ienerak Ban� ona.ohl'h,oppij . R l'tlll'lllrit• o·,·" i11 /l,-/gië. J,ij,/rtlgl'
c'f'tllltnw ·Jri.\·che .\ tut/tl'. Uru ·�,d . 1 . d . )
:
+ 1 ), inflaue
be ste d r ngen
---- - - -
1
_
_
-
/
/
/
1
1
1
men reeds m 1 972 een sterke v e rande ri ng waar. De verandering van t nve�h:ri ngsgeul ( i nc l u s i e l d u u rLame hu i sho u de l ijke a rt i kelen) dl)Ct zich ais volgl voor :
45"
d..:
//c..-_,.� 2 2 % hui shoudart ikelen
UN IO N
1 966
1 97 2
19,5
1 1 .1
:W.4
1 6 .6
3!UI
45, 1
l t u i,huulldijkc
"'·-+----.�'- 1 6 ,6% woongebouwen
a r l l kckn
v c r w c r k c nll c n ijvcrhcill
EA N
" "ungchuuwen
rc'l
2 1 ,3
EU RO P
! l et is waarsc h ij n l ij k dat de nat ionale re k e n i ngen
prcn een voorlzelting gcve n .
1 11,6
voor de volgende z ien zullcn
van de reeds i n g esl a ge n e vol u t ie te
* 2 Sluipendt· e n ;:alopperelllle injlatie
of
We hebhen in
VT
C.
evenwichtspu nt
=
vo l ledi ge tewet kstelling
=
=
AR CH IV
E
ES
lcwerkstc l l i ng
normale consu mptiene i g i ng
(C + I )n
=
norm a l e toesland van c on su m p t i e
(C + I ) ,
=
ombuiging van de (C + I)-Iij n
+
in vesteringen
voorzorgs in flat i e
b ij
50
HI
ST
OR
IC
AL
ln de bovenstaande tekcning worJt de toest a nd a fg ebcc l d 7. oa ls h i j zich in et'n gt:vorderd s t a d i u m v a n voorzorgsinflatie kan voordoen . ln de teken ing verdienen de volgende punlen de aandach t : - Gelet op hel fei l dat wij ecn m l l a t i e i n voile welva.Jrt bele v e n , zal de C-lijn relatief stabiel blijven. - Oe ( + 1 )-lijn d a a rcme gen zal optrckken e n zich ombui gen ; men zoek l ecn l>eschutt i ng tegcn de monetaire erosie door i nvestet i ngen 'in reë l e waarden waarvan de pr ij 1 e n dan ook Leer hoog opt rd . kcn. - Oe investeri ngsgeu l , d . . l . de geu l tusscn ( C + 1 ) e n , krijg l e e n anJere sanienstel l i ng. A b m e n d e d u u rzame h u i s hou del ij J.. e artieJ.. e len hij de i nv es te ri nge n voegl ( wat vau het s landp u n t van de part iculier begrijpel ijk is : hel i. ook een va�te waarde) , dan nee ml
hel Westen zolang gedacht dat wij hel bij een slui pende i n fl a t i e konde n houden '.!n zo l a ng steevast geloofd dat we m e t e e n beetj e i n fl alie moesten leren le ven , dat hel noodzakelijk is bij hel o n d e r sc he i d even s 1 i l te blijven sl a a n . De OESO heefl op d i t puni nullig werk varidll met cen lrcffende s l a t i sl l e k 11 • l u ssen 1 960 e n 1 968 v imJ t men voor alle landen van de OESO le zamen een inflalle van gemiddeld 2 , 6 pe t . per jaar, t usscn 1 965 en 1 968 van 3 .4 pet . l n 1 %9 wordl dat 4 , 7 pe t . ln 1 970 wordt het v oor hel gehecl v;m de OESO 5 , 5 pet. Van dat jaar af k a n bct.waa r l ijk nog van gemiddeltlen gesproken worden , wan1 de evolu l ic loopt u iteen maar wordt cr n iel beler op. ln België worden h..:t s t ijgi ngen van 3 pet . i n 1 967 en in 1 968 , 4 pe l . in 1 969 en 1 970 , 4 pe t . in 1 97 1 , 5 pel . in 1 97 2 en 7 pet . in 1 97 3 , w aarbij ons land n iel cens bij d e slechtste i s , i n t c ge nJ ee l . Terw ij l hel in de v ijft iger j a re n punlen ware n , zij n hel n u proccnlen. D ..: overgang van h d sluipen n a a r hel galopperen i ' het echt verve f e n de , w a n t ais s l u i pe n s l u ipe n kon blijven was er e ige n l ij k gecn mens die n iet bereid zou zij n om een k le i ne toi te betalen voor de goedc wcrk i ng van onze economie op hel niveau van de vol ledige k wcr hlc ll int! . ! let ve r �c h i l l ussen een slu i pcnde en ee n galoppcrènde inflatie sch ijn l op het eerstc gezicht a i l ee n v a n kwanl i lalieve a a rd te zijn :
6 O E S O . l'Inflation,
1 97 1 .
51
·
galopperen gebeun v l ugger dan s l u i p e n , en daarmee zou a l les dan
M e t d e galopperende t nf l at ie naden hel ogen b l i k waarop n iel a i leen
gezegd z ij n . Er zou ai leen ee n versc h i l v a n rilme z ij n . Dit i s echter
de ondernemers maar ook hel gewone publiek met hel i n tl a t ieritme
niel w aa r , want er l i g t tusse n beide i n fl a t i e vormen nog een versc h i l
re k en i ng houden en d i t i n h u n economische c a lc u l u s i n tegrere n . H e t
UN IO N
van k w a l itat ieve aard .
k w a l i tatieve v e rsc h i l t ussen d e s l u i pende e n d e galopperende i n llat i e
H e l begrip verwach t i n g se l ast i c i t e i l k a n ons weer v a n pa� k o me n .
l i g t o . i . bij t w ee cri ter i a :
B ij galoppe rende i n fl atie wordt d e e lastidteit v a n d e ' crwac h t i n g
( a ) Ecn eerste k w al i t a t i e f onderscheid l i g t bij de fu nct ies van he l
groter d a n één , w a n t w a t m e n n u i n d e tockom!>t projectecn i � n i e t
gc ld die n iel meer bchoorlijk door één en hetze l fdc goed , dat we dan
meer d e actuelc bewcg i n g , m a a r d e trend w a a r i n men z i c h hev i ml t . M e n e x t rapoleert wat aan hct gebeuren is en men trckt de con c i U !> I e u i t h e l vcrlede n : de i n tl a t i e 7 a l verder i n i n te n s i t e i t t o c ne men e n
geld noe m e n , vervuld worde n .
Tert i a i re I i q u i d i t e i t e n k omen meer e n meer i n t re k . Z e z ij n w e l i s waar
EA N
m i nder l iq u ide dan pri m a i re e n secunda i re l i q u i d i t e i t e n , maar ze
m e n hande l ! dicnovereen komst i g . Loonsverhog i n gcn worde n : i n ll a t i e + x pet . ; pachtprij7en worden i n tl a t i e + x e n z .
behouden vooral i n t ijden van galopperende i n flatie tcnmi nste hun waarde .
l n de onderstaande t e k e n i n g wordt gepoogd de s i t u a t i e i n een galop
( b ) Een t ll'eede k w a l i t a t i e f versc h i l waardoor galopperende i n flatie
perende i n fl at ie af te bcelde n .
EU RO P
z ic h van de s l u ipende i n flatie ondcrsc heid t , l i g t b ij de s t ijgcmle waan.le-on vast heid. A l le vergc: l ij k i ngen i n de t ijJ worden des te
( C + 1 )4 ( C + I ) l _ ( C + I h
....
,
/
/
, ;' /
1
/
/
/
/
rnoc i l ijker naarmate de galop intensiever word t . Op de d u ur geldt de
/
waardemet i n g a i leen nog voor korte periodes : men k rijgt een fra n k
45°
januar i - 1 97 5 , e e n fra n k - februar i - 1 97 5 , enz . A i s d e i nll atie verder galnppcert , k rijgt men op de du u r eco soort fra n k - van-de - wee k .
-------
Typercnd
(C + I )n c ..
AR CH IV
ES
-- - : -_-.:- - ---
l'
,
1 / / / ./ / ,. /
/
/
1
1
•
of
bested i ngen
1
E
OR
IC
AL
BNP
C . = consu mptiene i g i ng i n een normale toestand
(
ST
+ l )n = globale v raag i n c l u s ief i n vcstcri ngen in een nor m a l e
toestand
+ 1 ) . . . = achtcreenvo l gende opt rt:k k ingen van
E = evenwic h tspu n t
52
HI
YT = puni van volledige tewerk ste l l i ng
de
globa lt: vraag
vnor
ccn galopperende i n ll at ie is dat men geu wonge n
wordl de i ndcxering 11 1 1 tc hrc iu e n .
§
3
Jngehmllrd o{ .1 tructurul :'
! l et fc i t dat de i n ll a t i e zo lang voortgaat e n zo u n i v erscel v c t spre i J i s , doel d e v raag rijzc n : i s d e i n fl a t ie m i ssc h ie n i n onze moderne mark teconomie i ngcbou wd ?
l n geho u w d zou de i n ll a t ie z ij n i ndien ons mark teconom i sc he re gime i n zijn werk i n g n iel a!lders kon dan i n ll a t i e producere n . Wel n u , geen van de Les i n flat ic-oor7 aken bchnort c i ge n l ij k tot hel i ngebouwdc
t y pe . Ecn m ark tccono n 1 i M:h � ysteem , .lc l fs met een v l ugge groei ,
kan / o nder i n l l at i e werk e n , m i l s eco behoorl ijk e pol i t ic k i n r u i me Lill.
De �cheve on t w i k k c l i ng s i nllatic echter behoort w e i t o t h e l s tru ct u
rl'lt• type , want
ze 7 i t
vast ene r7ijds aan een soc iaal ( o f z e l fs sociolo
g i �c h ) gedragspal roon Jat recds d iep in onze gewoonten verankerd i s : · v our g e l ij k werk , ge l ij l-. loon · . e n anderzijds aan proJ u k t i v i tc i ts s i tuat ics die 1.ce r ver�c h i l lend 7 ij n .
§ ..t l l 'at i.1
a
nit·u u· i n on:c Ù!flatie ?
W a arin ondcrscheidt de i n fl a t ie d i e w ij �inJs h e t beg i n v a n de z c�t i gcr jarcn
c lc v en z i ch v a n de gewone
conj uncturcle i n tl a t ie� .'D
UN IO N
I l ne k a n men d i t verk l aren ·! Omdat al le westerse i ndustrie landen deze l fde object ieven mel onvuldoende m iddelen nastrc v e n , d . w . L . Londcr reco n versie e n rat ional i ser ing van dt! marg i nale se�.:toren en 10nder inkomenspol i t ie k . De fundamentcle verklaring is dai i n hel We�ten onLe democra t i sche maatschappijen overal voor dt!zdlüe sociose staan : men iwichl voor onpopu laire maatregele n . De vaste w i ssel koersen hebhen daarhij voor de !'>ynchron isatie van de verz ie k i ng geLOrgd .
ST
OR
IC
AL
Een tweede novu m l igt i n hc:t !>lc:rk u n i ver!>cle k
HI
7 Oc1cllde stc llinj! lrn !!unstr van een duellrdfcnde i nlwmcn. pulitiel. vint.lt men hij
SAMl iH�ON . of• . l'il . . p . .l l O .
EU RO P
EA N
Fen dade f/01'11111 ligt bij de i ntensitcit en de lange duur van de infla t i e . De acute i nlla t ic s van hel verleden waarover men in onte gesch ieden isboekcn nog a l l ijd sprce k l , hebben enkele maanden of een paar jaar gcdu urd , zoals de assignatencrisis en de i n llat ie toi de finish i n Duitsland na de beide wereldoorlogen . Hel is de eerste maa! i n de geschiedenis dai zoveel i ntensiteit mel zo 'n lange d u ur gepaard gaat . l lcl d u u rde van 1 750 101 1 960 voor er in Engeland een verzc:s voud i g i ng had plaat�gevonden van h e l a l gemene prijsnivea u . M e t hel i nflatieritme van 1 963- 1 97 3 z ij n daarvoor 4 8 jaar nod i g . f\.let hel i nll atieritme van 1 97 3 slechts 25 jaar. Een 1·iertfe f/01'11111 l igt in hel fei l dat w ij in EEG-verband i n de loop van d i t decenn i u m een economische en monetaire u n ie w i l len ver wete n l ijken om de gemeenschappel ijke markt te consolidere n . De monetaire verw i k ke l ingen van de laatste jaren hebben i nderdaad aangctoond dat ecn gemeenschappe l ij k e markt zonder stabiele w is st: l kocrscn een premie voor de landen met een 1>tahiele munt i n houdt "
of ES
AR CH IV
die tot hel normale verloop van de economie behorcn '! Er doen zich versc h i l lende n 1e u we kenmerken voor : - hel stmciUre l e k arakter, - hel u n i versele k arakter, - de i ntensite i t e n de la nge duur, - de h i nderpaal voor de monetaire u n ie van Europa. Hel struclllrele k arak ter i s iets nieuws. Een deel van onze i n ll a t ic is een neve nprod u k t van de vol ledige te werkste l l i ngspo l i t i e k s i nds de Twcede Wereldoorlog. D i t puni wordt meer e n meer aangenomen , m aa r d e v ra ag i s hoc '! Hoe i s d e truel ure l e i n llatie een nevenprod u k t v a n d e vol ledige tewerk stel l i ngspo l i t iek '! l loofdzakel ij k door de scheve prod u k t i v i t e i t s i n llatie die de overheid d w i ngt tot ecn aanpas sing van de monetaire zijde van de econo m i e , d . w . z . de geldschep ping, de k redietcreat ie en de overheidssubvent ies om de g lobale vraag op pe i l le houden . Een aantal onderne m i ngen en branches lee ft van de i n llatie en kan slechts m idde l s de voort zc:tt ing v:.n de i nflat ie z i jn ration a l i sering en reconversie naar lata versc h u i vc n . Dcmagogen z u l le n beweren dai deze ste l l i ng nc:erkomt op een fron t a le aanval op de volledige tcwerk s tc l l i ngspol i t iek . Dat is onju ist . Het gaal gewoon om een vastste l l ing dai om de volledige tewerkstel l i ng te verwcze n l ijken men enerz ijds ecn i nkomenspo l i t iek en ander zijds een pol i t ic k van betere tewerk ste l l i ng en bijgevolg van recon versie en rat iona l i sering moet Vl'ICren De les die we u i t de gebeurtenissen moeten t rek ken is nier dat we Je volledige tc werkstel l i ngspo l it iek moeten opgevcn ais ec n onberc i k baar ideaal , maar wei d a t we cr e e n t weede prioritcit a a n nloctcn 10evoegen , ni. prijzenstab i l i t e i t , en bereid moeten z ij n om de reme dies in werk i n g te tel lcn die daartoe nod i g z ij n . Gema k k c l i j k zal het wei niet gaan en daarom spreek t men er l iever n iel ovcr . '
Ecn gemecnschappel ij k e mark t moct cen monetaire u n ie worden , op gel'twr tl( wu/ers t e nier te gat/11 .
We l n u , wie geloofl dat ncgen l a nde n die alle een galoppercnde i nll atie, m i n of meer van structurele aard, kenne n , precies op hel zel fde tempo z u l l e n blij v e n galopperen zodat de vastgestelde wisse l koerse n om·erlmderd bewaard k un nen word e n . l n deze vaste w i ssel koer en ligt precies hel wezenl ij k e van de monetaire u n i e . De conclusie is duidelij k : zolang we een ( galopperende) i nllatie hcbbe n , bereiken wc de monetaire unie 11ooit en, ais wc ze bij toverslag op een bepaald oge n h l i k zouden rea l i . ere n , dan k u n nen we te niel i n st and houden . Met G i scard d ' Estai ng kan men zeggen : · De enige i n llat ie die ons naar de monetaire u nie kan voeren is Je n u l - i n t l a t ie . ' I l e! loont wet l icht de moc i te o m h ier een puni te w ijzen dai i n hel gchec l n et nieuw is. Er wordl af en loc gezcgd dai er één grool . vcr�dul r' lll!.�en de h u i d i g e o n t v.:ik k e l ing !>inds de TY. cede Wercld-
�
55
oorlog en hel verleden , n i . Jal Je prijLen !> i n J s de Tweede WereiJ
/' eker I S wei dat vaste w 1 ssel koersen h e l bij voort schnjJende i n llatie mel J.. u n n e n u 1 t houJ e n . VoortschrijJende i n ll a t ie op were l d v l a k st aal
oorlog nooit meer gedaald z ijn e n dat ze hel ook nooit meer zu l le n doe n . En hetze l fde g e l d t J a n meestal o o k voor de lone n .
gclijk met 'exit vaste w i 11se l k oerse n · . Hel meest pij n l ijke daarbij i s
UN IO N
H e l i s volstre k t fout te Jenken d a t i n h e l verlede n d e kosten v a n
J a t m e n wei wcet w a n neer m e n d e v aste w i sselkoersen vaarwel zegt ,
l e vensonJerhoud e n de lonen. rege l ma t i g o p - e n neergaande bewe g i ngen gckend zouden hebhe n . l n z ij n Mtllll't'lllt'llfS t'C0/1011/Îq ues
maar d a t men noo i t weet w a n necr m e n ze zal terugzie n . En vooml voor lamk n ais Bclgië d ie sterk op i n ternationale handel a fge stcmd
xénét tlll' ( toont prof. Dupriez9 aan
1 ij u . J.. an d i t zcer naJc l i g u i t v a l l e n .
dat de nominale /onen gedurende de ge hele 1 9de e e u w een t re n d à l a h a usse hebben vertoond zowel i n h e l V c re n igd K o n i nk r ij k , ais i n
E e n 1 weede factor die h i e r besprokc:n moel worden i s hel reg i me v a n de gmu/win't'lstmu/aartl. D e t he s i s v a n R ueff gaat deze ric h t i ng u i t : de: guud w i sselstanJaard is Je: grote schuld ige v a n de w c: re l d i nllat i e .
EA N
Duitsl and , Fran k r ij k , d e Vcre n igde S taten e n B e l g i ë . Voor zovcr men de cijfers k a n achterhalen i s er maar één u i tzonderi n g : hel V crenigJ Koni nk rijk i n de eersle jare n van de 1 9de ee u w . Voor
Er l i gt een zek e re waarheid i n det.e s te l l i n g , m a a r d e kern van de zaak
België in elk geval gaat de s t ijge nde tred bij de lonen tot hel e i nJ van
ligt eiJers, n i . in het vertrouwen dai onder mee r de Europeancn i n de
de 1 8cle ee u w teru g .
EU RO P
waarde vast heid v a n Je dol lar hebbe n geste l d , i n de J.. rach t v a n de
A mc r i k aanse economie e n in de o n w n nkcl baarheid van het A meri
ka:.l ll �e c x port vermog e n . M e n hec l t n i e l op t ijd i ngezicn dai de . V crc n i gde Statcn op h e t e i nde v a n de Le. t i ger jaren be zig w a ren een
� 5 V t'rlllt'etule rJor::aken
J u ur lanJ te wonlc n . M e n heeft ook n iel gedacht dai, ais een cnmm
We z u l le n n u e n k e l c vaak besproken maar niet steet.b � e l de mk oorzak en behande le n .
bloJ.. ais de Vere ni gde S tn t e n eenmaal du u r geworden is, h ij moe i l ij k achteru i l k a n e n de consequentie d a n v.roeg o f laar een devaluatie word t . 1 11
ES
AR CH IV
l i gt prcc ies deze verant woorJe l ij k heid ? Well icht k a n men de v a ste w i s se l k oerse n heoordelen a i s de longen v a n Esopus, d. w . z . tege l ijJ.. e rt ij d hèl be ste en h e l slcchtste dat er best aat , afh a n k e l ijk van het gebru i k d a t ervan gemaakt wordt . M aar
of
l n de al lereerste p l aats koml d e v raag : l i gt e r een verant woonlelij heid bij de I'Ol'le wisse/koersen die na de Tweede Wereldoorlog met de akkoonlen van B ret ton Woods i ngevoerd werde n , e n zo ja w aari n
de vaste w i sselkoersen ais zod a n i g ais een oorzaak van i n tl atie beschouwen l ij k t wei onj u i :-. 1 a i s m e n vaststelt Jal de wereldprijLen in de periode 1 950- 1 968 u i t zo n de r l ij k stabiel e n de w i sselkoersen bu i te ngewoon const a n t gewee st t ij n . Bovendien werd i n gct:n v a n de E EG-landen van een u i t gesprokcn i n ll a t i e gesproken . l l et beetjc s h n pende i n llatie dai men op Europees v l a k kon waarnemen had ecn
IC
AL
hi nnenl andse oorsprong . De waarheid l i g l o . i . eiders. A i s er i n fl a t ie voorkonll i n e e n gron! land dar voor de wereldhandel van grole! he r e k e n i s is, dan wonlt de1c lokale i n fl atie door de vastheid v a n de w i sselkoersen aan anden:
OR
landen doorgespce l d , vooral aan k le inere l a nden d i e sterk v a n de i nternat ionale handel a lhankcl ijk t. i j n , 1 oa l s Delgië . Mnnetairc cor
n:cties na ar omlaag z ij n a l t ijJ rem men geweest op de on J 7el l i ng v a n s l u i pende i n galopperende e n van g a lo pperendc i n hol lende i n ll a t ie .
flfm,.·emt•fll eumomiq11e.1 �·'"àau x.
HI
1/ OI ' I'RII· / . L . l l . ,
ST
M et vaste w i sse l k oersen over v rij we l de ge hele v r ij e wae l d k wamen dete remmcn n iel meer voor. p.
-1 5 ( lum.: I I J .
Men kan de goud w i s�e htandaan.l ais systeem ook niet verant woorde l ij k s tel len voor de pressie die de V cre n i gde S t aten voondurend op de Du i t se Dondsrepu bliek ( onder bedre 1 g i ng van de teru g. t rc k k ing v a n de A mt:rikaa n�e troc pe n ) hebbt:n u i t geoefend o m steeds maar doll ars t c kt lpe n e n op te stapclen Zl)mle r ze i n goud om te zettc n , zoab
hanknjk
en ùe Bene l u x Jeden .
De �le l l i n g v a n prof. B a ud h u i n , d i e h e t tegen de spec iale tre k k i ngs rec h l c n npnee mt , l ij l.. t o n � moe i hj k t e verdedigen . 1 1 Volgens prof. B a udh u i n zu l l e n de h i stor i c i in dt: toc komst hel be g i n p u n t van de
s pe c i a le i n tlatie die w e he leven tot hel jaar 1 970 laten teruggaa n , w a nnecr d e Spec i a le Trc k k i ng�re c h t e n wa arover in 1 96R b e s l i s t werd , e ffec t i c f werùen gesc h a pc n . D t: h ieronder �taande tahcl gecft e e n beeiJ v a n d e u n t w i l.. k e l i ng v a n
d e monet a i re rc�crve� v a n Ill
'\doo I l ' �· �cc l i loc d.ol 1ucn
/;,kèn
de
' " Il
lk
w c rciJ �ind. 1 970. 1 �
(j lia l i .
l < ><: n nn
Vc1cni�J.: S1a1cn \ uo r hcl ccr,l tk aanJadll np hd
Aou�rok a:111'" .:nlluHni.:
nu><: l l c
de
had noll
�c' c'lij!J hccl l .
aan d i i J'l!f' J'l'l' l i d
np
le j!l'hl\cll .
hd c i nJ van
tntccr
A n"' "' ""'"" .,,·, oouoonic �"llll� l i l il'l ' "" en htc.: r cn
.ollijd
d.:
' Juur· wurJcn ' van
tc\lij!cr jar�n . luj tclr
war,·n " " alkn nvcrhoij!J dai de
l�
'
" "' 11111
hel
lé hlij , cn .
Il
1'1 1 1 f. lhl l ll l l 'l:-. 'L a l i :ou"" o k '
12
( I\ 1 J · . /11/('fllli/ÏPI/IIII f /ÏIIt llh 'ÏIIf .\/11/Ï.\ /Ïn , 111.1,11 1
/tl'lgittllt',
1! - 7
.opo ll
1 '17-l .
l 'r i x . 1 '1 1u r yoon i
d ie c\1
in.:-i ,lihk '.' ' . 1.11 l. il•n·
1 1/7-l . 57
.\7 1 75
gnuJ
S T.R. IMr
(min
J
1 24
doll:,rsl
(min
Joli ar.. )
JK 1! 1 5
-1 3 . 1 10
9 4] 1
l f l 625
7 . 697
6 Kô7
7.44 1
' rccmJc de' acren
44.6 1 5
1 03 . 605
1 2 1 . 330
lola al
92 ô i O
1 5H 7 1 5
1 1!2 535
t re,.crvcl
- Te n ee rste
afgcnomen i s . l n 1 965- 1 966 bedrocg Je marginale con su mpt iequ u le
O . M en in 1 97 1 - 1 97 2 nog sb:hts 0 , 5 9 , wal d u s op cen teer for�e ach teru i t ga ng w ijst - overee nkomstig de t heorie .
M e n LOU de h i e r aa nge vo c h l e n stc l l i ng echter wat meer k u n nen u i t k ienen e n nagaan of som m i ge belangrijke sectoren niel i n fl atoir motorisch ge worde n zij n , Joor de mtens ite i t van de v raag t e n op
Drie fc i le n pleiten tegen de s td l i ng v a n prof. Baudh u i n . Te n c ersle
zic htc v a n t rage aanpass i ngen uij de rcsources en de prod u k t iefacto
re e rve s van d.! wereld en e i m.l 1 97 3 a m pe r 5 , 8 pet . Ten t wcede
EU RO P
ren . Een anal y se van het s t a t i s t i sc h materiaal zet echter geen zoden
vertcge n woordi gt de s t ij g i n g van de S . T . R . over Je pc nod c 1 970-
aan de d ij k . l nderdaad , de verbnu k ssectoren met de grootsle i nko �
1 97 3 a mpc r 8 pet . v a n de algehele toe nc m i ng v a n de monetaire reserves. Ten derde z ijn de S . T . R . s i nds e m d 1 97 2 IÙ t meer toege nome n , tc r w ij l hel j u i st s i nds c md 1 97 2 i s dat de w e re l d i n fl a t i c haar
m c nsc la s t i c i le i t !>c h ij ne n geen grotere prij ss t ij g i ngen te hebben ge kcnd dan het gem iddciJ e . ' -1
:
hol lende l.. arakter heeft anngenome n . M e n mot:t v a nzelfsprekend m e t e e n geïnducec1 J m u l t i p li'cature ffcct rekeni ng houde n , maar zelfs w a n neer men aan a l le m u l t i pl i cerende
of
efl'rctcn hun volste rt:cht laat wedervarc n l ij k t hel o n moge l ij k in de
hoogte ging e n we du� k wetsbaar geworden W;Jre n .
AR CH IV
e ve n 1eer ab i n de Vere n 1gdc S l a tc n . rccd� met 4 pet . per jaar i n de E e n factor d i e o p e e n gehed ander vluk l igt , n i . d e o nt w i k k e l i ng v�n de tert i a i rt scc tor, wordt ook vaak bij de i n fl a t i t: he tro k k e n . Er l i gt
een verbanJ t ussen de twee ver�cl11jn�e le n : inOatie e n o n t w i k k e l i ng van de tert a i re sector , maar niel in de L i n die ge w oon l ij k i n het l i c h t gesteiJ wordt . D t: ontw i k k e l i ng
a n d e tert i a ire seclor i s gee n oor-
7aak van i n O at i e : w d i'> zij n overdre v e n onl w i k k e l i ng een ge v 0 lg
AL
van een i n tlat ie d i e gee n correct ie v e n laat optreden om hel a a m w c l len te stoppe n .
A f e n toc hoort men wei eens dai ecn n ic u w e oorzuak v a n i n llatie i n
IC
d e snelle cconomische groei van de l aal�tc t w i n t i g j aa r g e wc h t moet worde n . De s te l l i ng is dan de vo lge ndt: : Je econo m i se he groei komt
OR
vom namc l lj k de lagcrc i nkome n� tcn gocdc mel t:en marginale cnnsumptiequote d it: hoger l i gt dan hd gem iddelde . De g roe i 7 ou dus tot gevolg heuben dat de v raag naar cnns u m p t i e goedcren e n
ST
d iem ten s n e l mu st ijgen , terwijl anderLijd� de m a r g i nal e spaarquote
( re l a l icf) zou a fnemen . Gdet op de traagheid van de a anpa s i ngen in
hel p ro du k t i e - a pparaat e n de ger inge mob il i tc i t van de rc 3 our c e s Wll
HI
ES
schepping van de S . T . R . de bcl:l ngr ij k s te factor van de w e re l d i n ll a rek e n i n g houdt met het fe i l dat rond I I.J70 de levensdu urte h ij <�ns,
d i t ecn Jpt rc k k e n van de wn sumpt icpr ij zen tot gt:volg hcbbc n .
z e de we l be k ende t he s i s v a n K e y ne s tegen
i n komen toe nee rn t . - Te n t weede stelt men i n ons land vast dat t ijde ns de u i t LO nde r l ij k stcrk e groe1 v a n de jo ng �te pren de m a r g i na le consu m pt ie q u p te
belopen de S . T . R . c i nd 1 970 3 , 4 pet . v a n hct totaal v a n de monet:u rc
l le te z i e n . Ze l fs w a nnct:r m e n , zua l s prof. B a ud h u i n tcrc:: c ht doc t ,
!. pree k t
volge ns we l k e de l·onsumpt iequote afneemt naannate hel nat ionale
UN IO N
( min . dnll.ar..)
fc gc n d c t e s 1 c l l i n g k a n 111cn e v e n w e l t wee arg u me n t c n aanvoc re n .
e a n J 1 97.1
emJ 1 97 2
EA N
l 'i70
emJ
gem idddde J aarlajhc prijS�llj)!IOg
( 'A )
( 1 9ô0· 1 97 2 ) .�:u1�uo p v�n · � • ( n1ah:J 1aal )
2.9
h u i �houddiJke arukelen
2
2.2 1 .7 2.4
g c a n aJddd
A f e n tot: hoort me n onk , maar da n duor tot aa l on b e v ot: gd e n tt: nse n , d e m u l l i nal lonalc onJernem i n g e n i n besch u ld i gi ng s te l ie n . G e woon l ij k wordt d a n gewe7en op de mass ieve aankopen v a n vrecmde Je v i c 1 en , v oorn a mc l ij k DM, w aartoe van t ijd tot l ijd w md t o vcrge ga an .
D J a ro p t i j n d n e antwoord e n le geve n . D e l lW !-> !-> i c ve pltw/.\ l't'rttlldalllg van l i q u 1 d i 1 e i 1 en v a n hel c ne l a nd na ar h e l a nde re is n 1c t een oor�aak van i n tl a t i e , maar h e t ge,•olx van e
n d i lle re n l iële i n ll a t i e d i e de prijzen i n hel ene land meer optre k t
Jan i n hct andere t: n hijgevolg de h i n ne n l andse koopk racht i n hel e ne land mee r aanlast dan in hel andere . V roe g of laat mocten de h u i t c n l a ndsc vcrh,)ll d i ngcn aan de h i n nc n l a ndse aan gc pa st wordcn . D i k wijb worden ook de 7 g n . ' lcads ' en ' l a g;· ' aan g e k l a agd . Daar n lcC
hedndl men hel v �: rv ro c ge n o f vert ragen van be t a l i ngen in hrt
vooru i 1 1 ichl v a n
een o p w aa rder ing of een de val u at ie van t:cn
1 .1 V ·\ Ni ll �M< " 11 N R. e n pwf. V " N R< >MI'I ' Y . l><' omu · •HI'Iill!l �ill{lutil'. "'t·r�l tlf'l'"" ' ( ', . ,,,.,, l'IIOI' 1-.'A IIIIIIIII i .lc h l' S/lu/ii•11, 1 9 74 . p. 45 en XK .
59
muai ten onrechte dat het optrekken van de olieprijten een reac 1 1e tegcn de deval uat t c van de dollar 1s geweest . Dan zou de were l d i n lla l le de oortaak en niel hel gevolg z ijn M aar w e l l icht doel ook deze omkcring de werkelijkhcid geweld aan .
UN IO N
vreemde v a l u t a . Wat hel be lang van de m u l t inationale onderncman gen , onder meer in ons l and , ook muge weten, h ier over!.chat men loch hun betek e n i s . l nderdaad , d e bu i t e n landse handel van o n s land bedraagt 7 0 ' n 700 m i ljard frank , zowel bij i n v oer ais bij u i t voer . D i t i 2 tot 3 m i ljard per werkdag . Een vervroeging van een week aan de e ne kant en een vertraging van een weck aan de andere k ant hrengen ccn ma��a van n 1et m i nder dan 30 m i ljard m bewegi ng, dat i s bijna de hel ft v a n d goudvoorraad van de Nationale Bank van lle l g i ë . D e echte ' sc h u iJ i ge ' i s d e grote toene m i ng van Je i n l raco m m u na u tairc hande l i n E EG- vcrhand l> i nds d e opric h t i n g van de gcmeen schappe l ij k c markl , terw ij l de monetaire gren1en n iel afgesc haft wcrden .
EA N
Ee n vcr k lanng van de in ll a t ie van hel onzinn ige t y pe bestaat erin de stnJctuur van de onderncm i ng zel f voor de i nllatie verantwoorde l ij k t e s t c l l e n . D i t raak t kant noch wal . Zekcr, de onderneming i n een mark tccono m i c i s zo gehou wd dai zc de kostprijs m i n imal i seert en de m a r k t prijs m a x i m al i l>ccrt . M aar ais cr concurrc n t ic gcnocg i l> , wor dt d e hovcn�tc g n:ns v a n de \ e rkoopprijs door de wcrk i n g v a n d e mark t a a n han<.kn gelt:gd
ES
of
Soms hoort men zeggcn dai het met medebehecr of mel zclfbeheer op hel puni van de i n llatie heler zou gaa n . Ont i n . Zodra hel bele id aan vcnegenwonrdigcrs v a n de ondcrneming z e l f toe vertrouwd wordt , welkc ze ook we1cn - vertegenwoordigers van hel k apitaal of vene gen woordigcrs van de arheid - zal de werk i ng i n hel belang van de omlcr nc m i ng 1cl f gcsch ieden en n iel in het algemeen be lang. W c l k e d e prod u k t iefactor i i> d i e b i J d e le i d i ng domi neert , doel niets t e r zake, van helang is dat hel vertcge nwoordigers van hel e ige n be lang van de ondcrneming t ij n . W e l n u , dat zijn Je werk nemers i n de onderne ming c\l\: n7eer a i s de k ap it aa l vcrstrekkers . A l lf cn hei ligcn zoudcn hct al gemecn be lang onder alle omstand i ghctfen boven het e i gen he lang vcrk te1c n , maar daar v a n zijn cr niel genoeg om een N. V. le vorme n , want men moet mel zevcn zij n . �lcn moet d e schuiJ v a n d e i n llatie niel o p d i t v l a k zoekcn , maar wei np hel v l ak v a n collect ieve gcJrag�ngen en pol i t ie k e bcsl issinge n . l n ll a t ie i � c c n soci osc ; gccn tiekte v a n d e onderne m i n g .
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
Soms honrt men ook de ol iecrisis voor Je i n llatie vcrant woordc l ij k ste lien e n meer spec iaal v oor de versne l l i n g v a n d e i n ll a t ic e i nd 1 97 3 e n beg i n ·1 974 . De p1 ijsvcrhoging van de olit: is ontegenzegge l ij k een element v a n ontw1 ieht i ng van d e bet a l ing�balans van d e EEG - Iande n . w aarbij landen zoa ls Frankrijk ei1 ltal ië meer getroffen won. k n dan andcre . Daar i n l ig t zeker een gevaar van ten•gkecr tot ( verkaptc ) pro l ec t io nisme n , zelfs in EEG- verband . M aar i n de ol iceri sis zonder meer ecn factor van verscherpte i nl l a t i c 1 .ien l ij k t verJ.. e erd . l nJerdaad : - De onmidJe l l ijke i mpact van Je verhoogde o l i e prijzen is het optrc k ken van de consumpt ieprijzen, die aldus op een hoger n i veau komen te liggen . M aar dez e i n v l oed i l> niet w m u l a t ic f ; h ij werk t één keer d oor en dat is al les . -- Op termijn 1s hel gevaar veel groter dat de reusad tt ige bedragen die naar de olieproJucerende landen overgcdragcn mneten word e n , i nd ien L e geen recycl age ondergaan , ccn dt�/lmie vcroortak e n . - De vcrsloring bij d e perspcct ie ven op termijn kan d e i n vestc ri ng�ne i)!i ng , vooral i n k le i ncre l ande n md ecn groot aandeel in de i n ternat ionale hande l , in gev aar hrengen . Ook van de 1 e kant dre i gt ecrJer dellatie dan i nflat i e . D e ol ienisis voor de i n llatie ve rantwoordel ijk stellen Î :\ bovend ie n naast de k west ie , voor zover onze landen , a l lemaa l , reeds in 1 97 aan een hol lende i n flat ie toc ware n . Sonun i gen beweren nid hek-
EU RO P
Zal iemanJ er z ich over bek lagen dat onze i nternat ionale handd zo sterk is toegenomen '! Of moet men hel n iel eerdcr betreuren Jal m e n d e cconomische i nlegratie niel t o t d e monetaire u nie doorge t ro k k e n heeft '! D e m u l t inat ionale onderne m i ngen i n besc h u l d i gi ng ste lien i s werk e l ij k d e onbe v oegdheid te ver drij v e n . D e grote betek e n i s v a n d e ïeads' e n ' lags ' z ijn h e l gevolg van d e toe ne m i ng zel f van onze i n ternat ionale handel en dai is alles.
60
6!
UN IO N
I I OOFDSTl i K I l l
EU RO P
EA N
K O R T E E N L A N G E P R I J S B E W EG I N G E N Y R OEGER
Yan een t ussenschakel bij de verhandc l i ngen wordt verwachl dai h ij
neurraa/ is zowel i n de 1 ijd ais t ussen debiteuren en cred iteure n . l n
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
fei l e i s hel algemene prijsniveau nooit abso l u u t stabiel geweesl . E r i s altijd e e n ' le ven ' b i j d e prijzen geweesl m e l algemene bewe g i ngen naar omhoog en naar omlaag, soms van kortere en soms van langere duur. W ij z u l len ons eerst mel de algemene bewegingen van de prijzen in de korle periode bezig houde n , m . a . w . mel de cyclische bewegingen, om daarna tot de bewegi ngen van Jangere du ur over le gaan. Di t zal ons wat meer vertrouwd maken mel de verandcringen bij de prijzen in hel verleden .
§
1 De cyclische prijshewegingen
I l ier gaat onze aandachl in de eerste plauts na ar de veranderingen bij de prijzen die de verbru i ker hel meest aangaan : de consumpl ie- o f k lei nhanJebprijzen . 1 De con.wmptie- of kleinlumdelsprijzen. U i l e rvari ng bl ijk l dai de e x pansievc fasc van de conj u ncluur sleeds een stij g i ng van hel algemene prijsnt veau vertoonl , terwijl de neergaande fase j u i st een da l i ng van datzd fJe prijsni veau le z ien gee ft . Yoor ons l and v i nden wc voor hel vc rleden een u ilslekende informaliebasis bij M icholle , L ' él ·olutio11 des prix de détail e11 Belgique de 1 XJO à / 9 1 3 . 2 Een blik l'
D e anal y se wor dl n1c1 tot ander e c�legoncen 7oah d e �evoeli)!e pnjtcn, d e i n voer
en u i l v oer prijten . de )!romhtol îcnprijte u , ent. uugebrcid nmdal de mec!>te van dete reehcn nid voor ccn verde• verkdcn voorhanden zijn .
2 Mw IloT I l' F . , · L 'é vul ulinn des prix de déuul en Belgique de 1 KJO à 1 9 1 3 · , Bulletin
dr· /' l111 t it ut dr·s Sciem<'J Enmomiqul's, Le uve n
1 937.
e l astisc h aanllod
op de tabe l le n toont dat in het verleden e i k e st ij ge ndc fase v a n de
conjunctuur i nderdaad met cen o ptrc H e n van hct a l gemene prÏJ � n i
p
\ l i t )! IO)!
tarcn
11\ C(
de f'\!OIIde
Ill
)!Cnllddddc '1'1!!10!!
pcr taar ln 'X
'1-
.'i
I K-14- 1 K-17
3
16
1 115 1 - l ll.'i.'i
4
JI
3
1 .!
6
2
1 -l
7
-1
1 -1
I IIM - I X67
1 117 1 - I I< ?J I IIXIJ- I K'i l l 'i0-1- I 'X IX
.'i
K
2
I l
-1
1 '
l 'l l O 1 9 1 !
EA N
aanlal
Twee op mc rk m ge n t.iJn h ia op h u n p l a at s :
- B ij de j aarc tj fers ( laatste k o lo m ) v i ndt men phKClllen waarvan
somm i ge aan een s l u i p c nde i n ll a t 1 e e n andcrc wccr aan ecn galùppe rende i n t l a t i e doen dcnkc n . De ord..: van g root t c van de gct <� l lc n k o m t
i n e l k g e v a l ovneen met d e ordc v < J n g w o l l e die w ij \ i nd!> 1 950 w :1
nag<.J a n , dan
Lou men v ;�ststc l le n d;�t de ( s t i j ge nd c ) be wegt ngcn z ic h n i el re g d ma tig over de gehcle p..:rioJe u i t s t rck k e n , muar dat de la
p
p, P1
p 1 �------='/.
AR CH IV
e i k e periode door een versnel
n iet -e last i sch aa nboJ
ES
hehhcn l e ren kenne n .
- A l ' men het de t a i l v a n d e e vo l u t ic i n e i k e p.:: r iodc
EU RO P
p.: ru 1
UN IO N
same ngegaa n en b ijgevolg e c n ( k le i n e ) i n tl at ie is geweest .
of
veau ts
k enmerkt z i j n .
Dit fe i l la at 7ich gemak k e ! lj k ver k l a rc n . Zo lang (Je c l a s t k i tc i t v a n hct
aanhod groot is, zal ec n e x pa n �ïeVeconj u nc i U u r m ee n 7 g n . me n g e n
conj u nc t u u r verlope n , waarbï vnoral de prod u k tie toe nee mt e n n i e l
zozeer de pr ij z e n . A i s e c h t c r de prml u k t iecapac i t e i t h a a r g rc n s e e n
0
m a a l benadat e n het aanbod n ie t -t' last isch wonl t , v a l t de terug�lag
Q 1 Qz Q 1
vntH namcllj k op Je prij 1c n . De t d , e n i n !! c n o p p. 65 g .: v t: n da..:
AL
re act 1c wcc::r .
U i t cr@ng zowel a i s u i t oc tht:,lric b l ij k t d a t ccn ( k le i uc ) i n ll a t i e
IC
normaal et:n exransicve COnJU nCl llllf bc:ge ( iJt t: l l d a t l�aar i ntensi v i t e i l afll<mgt v a n liëlopJ u i ke n v a n k ne l p u-n te n w a n neer de g rens v a n d e vol ledi g ë i nzet v a n d e fac toren d ic l •tcr benadcrd word t .
OR
Welk bce lJ ve rtoont n u Je c volu t ic v a n dq�roothtmcll'l.�tlrij;:en i n l 11!l
ve rlcde n '! !-let zou op z i c h 7e l f vcrwondc r l ij k z ij n ais men bij Je groothande l sprij i' c n get'fl conj u nc t urè l e be we g i ng e n zou aant �e flc n .
ST
Yoor de obse rvatie be s c h t k ke n we over de i nd e x van de groot hande l sprijzen van Pe c ters van 1 83 5 tot
1 9 14.
Opni.:uw stellen
we
vast dai
HI
opgaa nde e n neerwaartse be weging..:n e l k aar opvolgen met cen zee r ve rsch i l lc rule le vcns d u ur en nok ccn tce r ve rsc h i l lc ndc i nt ..: ns i te t t .
penodc
aan1al pren
Q
slijging over in %
de penode
gemiddellle slijging pc:r Jaar m % 2- 1 3
I R-1 5- 1 !!4 7
2
25
1
I X.'iO I K5 5
5
56
1 0- 1 1
I XM- 1 !!67
3
21
I !W.I- 1 1! 7 1
2
25
I K 7 !! - I ll80
2
08
1 !!!!7 - 1 !!1!9
2
06
1 li')(\. 1 1)1) 1
1 9U-1 - l <J07
5
3
2-1
! <)fiK- I <J I I
J
1
8
�
7 1 2- 1 3 4
3
-l - 5 2- J
-l
M
ccono m 1 c door hel optre k k c n van de rentevoe t , het schaars-won.len
Deze label leen vcr�c h i l l endc zaken · - S t ijgi ngen mel een rit mc van 2-4 pe l . pcr Ja<�r L iJ n re l a l lef t a l nj k . - D e evol u t ie i n d e periode 1 850- 1 85 5 i s opval lcnd : een optre k k e n van d e prijzen m e l 1 0- 1 1 pel . p e r j a a r gedurende 5 j a a r . D e verkhJ
van l a ng lopcnd k a p 1 1 a a l , hct Mijgen van de lonen e n de grondstof vrij b l ij vcnde prijzen e n tens lollc het fei l dai hel vrij w e l o n mogc l ijk is om nog ecn i n vestcringsbcre k e n i n g e n zcl fs een gcwone economi
ring l i gt h i en n : hel was een triomf van de k wa n t i te i t · t heor i e . Dt: ontg i nn i ng i n een spocdtempo v a n de goud velden van Cll i forn1ë en A u �tralië bracht de groolh<�ndebp rijzen i n w c i n ig t ijd op cen ved hoger n i ve a u , gewoon door het i npompen van meer st andaardmel aal
sche c a k u l u s op lange re termÎJO te make n .
ln e c o hterk )
neerw aansc bewegi ngen worJcn dan nog buitcn bcschou w i ng gela tc:n . 3
EA N
c..le k ap i t aa l stromen bctrefl . A a n dcze toestanc..l . die hel e i nde van de hoogconj u n c t u u r kenn 1erk t , hee l t 111en 1 11 d e l i teral llur d e naam ï l ayekse s i t u a t i e ' gegev e n , naar de ccononm c..l i e 1e voor het cerst in haar c l taot i sche onzckahei c..l
EU RO P
van de groothandelsprij zen met 25 pel . over 7 j a a r . En de k l e i ne
open economie wals d e B e l g i sche e n d i e van t a i van
a_nderc k lc i nere i ndust rie l a nJen komt e r nog een bijkomende sto n ngsfactor bij , n i . _de vcranderingen bij de w i sse l k ocrsen die eco nog _ grntere onzekerhe1d 1 n vocre n , zowcl W<JI de hande l s t romen ais wat
i n een t ijd van z u i vere onhodoxe gouden st andaard . - Eike conjuncture le s t ij g i ng wordt door een dal i ng ( e n n ie l cloor een venraagde st ij g i n g ) ge vol g d . De jarf'n na 1 R48 bij v . wordcn gekenmerkt door een achteru i t ga ng van de groothandelsp rijzc n mel 3-t pel . over een peri ode van 4 jaar : n a 1 87 1 komt eco da l i ng met 1 5 pel . i n één jaar ; de omslag van 1 880 wordl ge vol gd dour ccn da l i ng
UN IO N
fc nprijz e n , de v�.:r lenging van de leveringstem1ij n e n , meer en meer
g.ocd b"eschrevcn lu:eft . U i t hct voorgaande k u n n c n wc t wee leS)>CO halen :
- het " h ijg.cn' kan doorg.aan zolang de i n ve!.tering.,he � l i !>!>in gcn op onc..l e rncme r !.v l ak voort gez et k u nnen wordcn . d . w . L . 1olang. c..l e on
dcrnemers economisc h k u nnen b l ijven caltu leren e n sparcn i n i n ves teren k u nnen b l ijven omzet t e n . Dit betekent dai e r gcen rnec.:han ischc
� 2 De le.\·
ES
Een versneld optrekken van het a l ge mecn prijsn iveau k a n hel best mel een ' h ijgen' van het economisch orga.n i !> me vcrgelckcn worden ais hel moe i t e onde rv i ndt om het tempo bij tc houdc n ; dit punt is van groot be lang voor een goed i n z i c h t in de periode die w ij s i nJ s 1 950
AR CH IV
be leven.
Laten we pogen de m i leq uatic e r hij tc bctre J... k c n : M V = prod u k t i e Q i n hel rechter l id van de ru i lequat ie beg i nt vast le lope n , terwijl M V ( vooral M ) verder J e hoogte i n gaat , dan bcg i n t hel algemene prijsn i veau P te !> l ij ge n . Dit ovcrschakelen van k w a n t i t a·
PQ . Ais de
AL
t ieve vcranc..lc ri ngen op prijsverandcri ngc n bct c k c n t dut de t i jd ge komen i s om t ijdc l ij k de u i tbrc i d i ng v a n de u i t ru!>t i ng ( c..l ie hct kenmcrk van de conjunc.:t urele c x pa ns ie i s ) wat l a ngzamer te laten verlopen en som m i ge u it bre i d i ngen van hct produ k t ie apparaat le vcrdagen .
OR
IC
Il e t is hel t e ke n d a t d e economie n iel a l l e s tegel ijk k a n doe n : men moct k 1ez.cn , en ab het be leid niel k ie s t , weet de i n terne logica van hct systeem zijn keus op tc legge n . 1/oe geheun deze onderbrc k i ng i n d e e x pa n s ie ? l 11 c c n gcslotcn van 1 K�K wa' le 1 a111C11 mel d1e van 1 '>2 9-
ST
3 De c r ;,;,
I 'H 5 \H�I Iidtl de h c v i g\1<' van
ge,chicdcni' , i nd� de i ndu�lridc <>mwenlcli ng . Men maaklc
digc Jch1e 1 u i1gang van de pmtluk l ic mec ' "''
en
tlt' ComflllllliJtil< ht• l'urtij ,,·t•rcef.
loen helcddc.
in oll'
land ccn ge:" el·
hel " a� hel jaar " Jarin K arl
HI
Mani(eJI
of
grcns aan de c.:onj u nct urele e x pans ie gesteld is. Hel c: i nc..l e komt n iel
M�1 �
t ij u
" c l l idu gc•n,pir.· crtl door " "1 h i t
n<J een vast aantal maande n , dat men u i t hel verleden ongeveer zou k u n n e n berekene n ; - de ( k le i ne ) i n ll a t i e die eike conj u n c t urcle e x pan� ie begcleidt , bcz w ij k t op de d u u r voor de H ayekse s i l u a t i e , te Z'-lmen md de i n vestcri ngsbesl issinge n . Eco u n i versele en struct urclc i nllatie zet echter tot i n vesteri ngcn aan mel eco ecnvoud ige econo m i sche calcu l u s : reële goedcrcn beschermen tegcn de i n ll at i c . De i n fl a t ie k l e u n a l l e i n ve!>teri ngen roze, tot ook da ar een grens berc i k t wordt , n i . ais de mccst ondcrnemcnde onderncmer hel n iel meer aandurfl of hct n ict meer aan k a n : met de h e l ft van de geplande i n ve!.taing i n _ k ap l l a a l o p 6 Jaar tegen 1 0 pet . en d e rest tegen dagk rcdiet v a n 1 7 pet . k a n men geen fabriek meer bou w e n . Z c l fs niel i n s t ru c l l l 1 e le i n tl a t i c t ijdc n , vooral n ie l ais daarbij a l l e m u ntcn a a n hel dansen gaa n .
*
J ne•
lflnge prijshr11•exingcn
De l ange be wegi ngen t ij n loi enkelc decc n n i a geledcn onbckend
gebl e v e n . Ze danken h u n ontdc k k ing aan Kondra t i c ff, een R u ssisch ec onoom d i e na de Eerste Wercldoorlog cen opmcrk c l i j k e �tudie _ W IJddc aan de lange be wegingen bij de prijze n , de prod u k t ie en de haudel in eco mark teconom ie . Volgens Kondraticff gi ng hel om ccn cc hic peri1>diekc be weg.ing met een periode v u n 50 tot 60 jaar voor de opg<�andc e n nccr!!aandc
hewegi ng sumcn . Kom.lrat iclï 1 e l f dad11 de 67
oorzaak van dez.e periodieke bewegi ng te k u nnen v i mJen in de werk i ng van de gouden standaard en de i nteractie t ussen de al ge mene bewegi ng van de prijzen e n de goudprod u k tie . . De dienst die deze R u s ische econoom aan de markteconom 1e hewe
l n het Vere n i gd Kon i n k rijk z ijn de l a n ge bewegingen bij de leve ns
d uurte helemaal congruent met die van de groothandel sprijzen . De rcntevoct
lonen l a nge be we g i ngen die de versne l l i nge n en vert rag i ngen van de economische groei vergeze l le n . Men v i ndt een analoog sy ndroom ais bij de c y c l i sche be wegi ngen ; sne l l e e x pans ies van de reêle
EA N
reeksen gaan sarnen met prijsbewegi ngen à la hausse , en tragere
e x pansies (geen dali ngen
van de reë l e reek sen gaan samcn met
EU RO P
Europeïsat iecyc l u s ' ge ge ven hebbe n .
§ 4
B ij de lange be wegi ngen i n h e l economische leven gaat h e t voor name l ij k om prijsbewegi ngen en hun i n teractic met de groe i . Er is hier ook een syndroorn : l ange be wegi ngen à l a hausse bij de prijzcn begelciden e n ondustetmrn een snelle economi�chc groc i , lange
Cyclus e n trendhewc·gin!(
Lange be wegi ngen à la hausse van de prijze n , l o ne n , e n z . te zamen met een versnelde groei vertonen andere cyc l i dan lange bcwegi ngcn à la baisse met tragere groe i . De cydi nemen een andere vorm aan .
beweg i n gen à l a bai sse bij de prij7en begeleiden en ondtrmijnen Je
Tijdens l ange be wegi ngen à la haus�e en versnelde groei haalt hel aantal jaren van conjuncturele e x pansie het op het aantal jaren van
AR CH IV
ES
of
econnmische groe i .
tich duide l ij k op hel v lak van de prijzen en van de were l dprod u k t i e
!)
clalende prijsbewegi ngen op l ange termij n .
beweging van de jaren 1 950- 1 97 3 we l l ic h t de naam ' i nlegral i e- en
af.
e n z . 8.
Kortom, a l l e zogenaamde k wa l i t a t ieve reek sen in de economie ver
lange bewegi ng v a n 1 890- 1 950 was de c y c l u s van e l e k t r i c i teit en sc he i k u nde . A i s Schu mpeter nog geleefd had , zou h ij de lange
Wat neemt men in het verleden waa r ? De lange he wegi ngcn l e kenen
UN IO N
e m i ssie
e x pansiedrang. De l a nge be wegi ng van 1 780- 1 g40 w a s de c y c l u s van d e beginnende i nd ustriële om wenlel i ng ; d e la nge be wegi ng v a n 1 840- 1 890 w a s d e c yc l u s van staal en stoom ( ra i l roadisat i on ) ; de
W ij staan h ier voor een onderwerp van ecn u it zonde r l ij k e bet ë k e n i s voor de econoom , d e synJica l i s t , d e z a k e n m a n , de P•l l i t i c u s , d i e misschien denken d a i de sne l le economische groei v an de jaren 1 950- 1 970173 tot een onbckend..: categorie behoort .
venoont in hel ver leden e veneens lange be weginge n ,
alsook d e d i scontovoe t , d e beurskoersen , d e k a p i t a l i sa t i evoct , de
zen heeft , i s zo groot dat Schumpeter voorgestdd heeft de l ange beweg i ngen in een mark teconomie naar hem te noemen . . Sc h u m peter volgt Kondra t i e ff bij :t ijn verk laring echter me t . V o l gens h e m l i g t de oorz.aak i n de a l gemene i n vesteri ngsac t i v i te i t en
conjunct ure l e achteru i tgang . Het tegengcstelde gebeurt t ijdens een l ange bewegi ng à l a bai sse met tragere groe i : hel aantal ' slechte' jaren haa l t het op het aantal ' goede' jare n . Deze vaststel l i ng is van fu ndamentele bete k e n is voor een goed i nz i c h t i n de g roc i met z ijn versne l l i ngen e n ve nrag i ngcn . l l e t volgende !>laatje
vat
dit
!>amcn. 9
Kondratieff, Spiet hoff en Dupriez v i nden periodcn Jic a l le m i n of
cxpan•ic van Je
meer overee nkome n . H ieronder volgt de i nde l i ng met de parameters van Du prieL�
groet btj wcrdJ prooukuc•
coëfftcienl Jaar)
1 K95/97 · 1 920 ( 2-t - 2 5 jaar)
4
5
(oX
Eigenlijk
1 ,5 1
'�
L. l l . , Moui·t'mt'nts ùonomiq ut·s,
Index van
6 Index van 7
+
SAlt�t
gil
3,1
%
( 'n�lle groe i )
2 ,4 % ( l ragere grc>ei)7
( 'lijgin!! )
3
'JI: ( 'nc l lcre
1 ,6
'JI:
uven , 1 959, p. 24
( groollldndebprij ten) .
Cfr .
bij
( s l tjgmg l
Du p l ict , op . cit. p . 7 1 ( I l ) .
de wereldproduklic nm d�
ri11J�
conjunc!Uur (in
1 11 2 2 · 1 K-12 ( 7 wakle gm.:i ) 1 !!4 )· 1 !!7 3 ( slcrke groci ) I K 7 -I - I K94
(dal t n g )
- 5 , 79 � (daling)
· 1 9.39 ( 1 9 par)
D''l'Hir/.
4
ST
1 920
+ 0,45
- 2 , 26 %
IC
( 20 25
l ll1 2/7 3- 1 895/6 (23 jaar)
OR
1 !14615 1 - 1 1!7 2/.l
AL
pnj1cn'
nch u n g s·
HI
,
gruci )
( lragerc g.roe i )
( L wakke
groci)
1 !!94 · 1 9 1 3 ( slerke groci )
adu.:ru ilgang van Je
conjunclllur
•:t )
( i n Pk )
9 jaar
.t 3
2 1 jaar
68
6 Jaar
29
1 5 Jaar
79
12
jaar
57
9 jaar
32
jaar
71
4 jaar
21
15
De vulgende tekening i l l u s t rcert hoc een rel a t ie f groter aantal jare n van
conj u nc t u re le e x pansie tot een sterke groei Ie i d t , terwij l een
rc lat ief groter aantal jaren van slechte conjunctuur daan:ntegt:n een ( I l ).
1 81!0- U!'l-1.
z wak kere groei ople vert . X H OI I\'.h \1 1 , /.n I 'J.1 X , l'oor.d
""""·rmn11.1·
luwhhlu�
'J l kt·� t l l . l '/ '· cit.
VIl :
cl<'.fimd cf,· r •'nmomic 1111gl<1i 1<· /8110-1 () 1.1. Leuve n . Cl cnlldu,inn ' , p . 2 � 7 v v .
· s y n l hc'c
p. 15 ( I l l .
1
. i !
r
j u n c t u urversc h ij n se l , maar om e e n s truct u u r instort i n g van de ge
( 2 ) tragere groei
( 1 ) snel lere groei
hele westerse economie .
UN IO N
D.: i ndruk d i e w ij v a n de prijson t w i k k e l i n g tijdens de tussenoorlogse
periode k r ijge n , is gewoon l ij k sterk m i s vormd door de i n Oat ie v a n
ons prij s n i v e a u . Op were ld n i veau w a s de dale nde t r e n d al b ijna
d i rect na het c i nd i g e n van de Eerste Wereldoorlog, e n wei van
1 9 24- 1 92 5 , overal merkbaar. ln België echler daalde de i ndex van d e
gevoe l i ge prijzen slec h t s van 1 92 7 a f, e i nd 1 929 gevolgd door d e
korte e x pa n s i e fasen
groot handelspr ijze n , terw ij l de kosten van leve nsonderhoud de da
EA N
tende be weg i ng vanaf e i nd 1 930 v_olgen met een opmerke l ij k t ijds
vcrsch i l v;in bijna t w ee jaar op de groothande l sprijzen .
lange e x pa n s i e fase n
De l a nge be wegi ng over d e ge hele periode 1 920- 1 93 8 werd do� r Du priez 1 0 berekend en gee ft voor de i ndustriële prijzen een nog noml
EU RO P
geziene dale nde t re nd van -4 ,6
Snellere groe i perioden z ijn nu n ie t het gevolg van een aparte ree k s
factoren d i e n u e n dan opd u i k c n o m een handje toc t e ste k e n , ma<Jr
re ldhandel daalde tot 2/3 van de w aarde i n 1 92 8 e n Je wcreldpro
een heel e i n d ononderbroken k u n nen doorgaan voordat ze op o n
d u k t ie bere i k te voor de periode 1 9 1 3- 1 938 nau w e l ij k s een s t ij g i n g
over koombare obst ak e l s stoten . Deze obstake l s v i nden h u n oor
van 1 ,6 pel . , de laagsle coëflïciënt o o i t berc i k t s i nds dt: i ndustriële
sprong i n de onelas l i c i l c i t van de cne o f de andere prod u k t i e factor.
tak e-uff i n de vorige e eu w .
iels anders geweest dan een
of
opeenvolgi ng v a n conjuncl u u rfasen d ie hel lang hebhen k u n ne n
geweest zij n . De s t ruct u u r was
zo
g u n s t i g dat alles a . l t . w . e l astisch
AR CH IV
werd. De fu ndamentele s t ruct u u r werk te de oplev i n g in de hand .
A i s deze i n l e rpre l a t i e v a n hel verleden j u i s t i s , z a l onze aandac h t bij
een overz ichl van de periode 1 950- 1 97 3 na ar de l e ngte e n de i ntens i ·
teil van d e fasen van hoogconjunctuur moe ren g a a n e n de manier
waarop de schaarste aan prod u k t i e factoren verh i nderd kon worde n .
H i erbij denken w e eerst e n vooral aan d e gemeenschappclijke mark t ,
de i nternat ionale arbe i d s verde l i ng , d e arbe idsmob i l i t e i t ( vert icaal e n
horizontaa l ) , d e m u l t i nat ionalisering v a n het bedrij fsk ve n , d e con
nationale h andel bere i k te ongc loonijke proporl i e s . Rond de jaren
1 93 2 kon mt:n van u i t ons l an J een weekend in Londen doorbre nge n
en de re is- en verbl ijfkosten u i t hel prijsversc h i l be kostigen t ussen
ecn kostu u m in B e l g i ë en in Londe n . Wee de firma o f de persoon
die geld nod i g had , h ij k o n hel n ie t v i nden ; maar voor d iegen� d i e _ h e l n i e l nodig had , waren geld e n kapi taal spo1goedkoop. H e l ts 1 11 die t ijd Jat de spreuk o n l s tond dai banken i n s te l l i ngen z ij n die een
para p l u u i l lenen bij mooi weer e n hem terugvragen ais hel beg i n t t e • regc nen - want a i s banken voor h u n e igen l iq u i d i t e i t en k rediet
waard igheid vech t en , zijn ze voor.waar zonder genade .
De r i s icoschuwheid bere i k te ongekende toppen ; men hoonle ge
ruchten ovcr financiële onde mcmi ngen d ie i n moe i l ij k hcd..:n ver
m i n i ster i n func t i e l i e t zich voor een k le i n bedrag vangen e n kwam nooit meer opnieu w aan het bew i n d .
IC OR
D e o n t w r i ch t i ng van hel i nternat ionale prijs n i veau e n van de i n ter
keerden en men g i n g voorz i c h t i g z ij n depos i t o ' s oph alen . Een
AL
vert i b i l i te i t e n hel kapi taalverkeer, e nz .
§ 5 De �:rote dep renie
ES
re kken al vorens t e hijgen e n u i t e i n de l i j k o p de onelast i c i t e i t van het
aanbod van de prod u k t i e facloren tc s t ranJc n , welkc zc ook mogen
in de V e re n i gde Staten en v a n
de gehele westerse econom îe bijna door de k n icën g i n g . De wc
gewoonweg het res u l i aal van l an ge , conj u ncturelc e x pan�ie� die
G u n s t ige Kondrat ieffs zijn noo i t
pet.
- 6 , 4 pel . i n h e l V e re n i gd Kon i n k rij k . Het i s n i e t t e verwonderen dat
D e meestc balansen k wamen maar v a n v e r m e l de wcrk e l ij k heid bij l iq u idat ie overeen , terwijl l iq u idatie elk ogenbl i k voor de deur kon
Dit hoofdstuk zou erg onvollcdig zijn ais n iel spcc i aa l v an de slccht.:
s1aan . Zc w are n s lechls ongeveer in e vcn wichl Joor de genad ige
grote depressie van de dert iger j aren . M e n kan de gehcle pc n odc::
geco n f ronteerd, zoa l s ooroerende goederen . De voorratlen werden
:·
de
ST
jaren t u s�en de l wee wereldoorlogcn gel.proken Lou wordcn
tussen de t wee wereldoorlogen i n l weeën tiele n : eerst een k orte
�chatt i ng van al les wat n ie l rege hnalig mel de marklrea l i teit wenJ
ex pansiefase die i n de cri sis van 1 929 u i l mondde , en daarna ecn
HI
depressie die alles wat men tevoren ge kend had in leng te en i n t e n :. i
l e i t overtrof. Het g i ng i nderJaad niel met:r om e e n ( gewoon) con·· 70
10 Dt ll'Mil J . 1 . . 11 . , Dt'J mu'JI'emeflts économiques ,11 énhma, op
cil.
p . 332
vv.
71
,
.
72
HI
ST
OR
IC
AL
-
EA N
EU RO P of ES
AR CH IV
De onlreddcr i ng van hoogleraren, r ege ring s l eden, zake n l u i e n vak bondsleiders tcn op z i c hte van de catastrofale ont w i k ke l i ng was zichtbaar i n de verkeerde benadering v a n de probleme n . Alle rcge ringen poogden het evenwicht a i s in een onJerneming door deflatie te herste l len : begroting, thesa u n e , be t a l i ngsbalans, a l l e s moe�t . ais i n een wankel bedrij f, weer i n evcnwicht naar ornlaag k o me n met een tewcrkste l l ing die stceds verdcr achteru i t l i e p A i leen Keync bleek in staal om èen nieuw i nzicht i n de samenhang v a n fc i t e n tc brengen. H ij vond de m ac ro ec o no m i e u i t . D e morel e en intel lect uele slag k w a m des te harder aa n omdat de generatie van 1 929- 1 939 door de v oora fgaa n de i n flat i ej a ren op dete onbegrij pe l ijke omkeer n iel voorbereid w:ts. Voor de mccsten waren balansen rekeni ngen die altijd met w i nst afs loten. Voor de z e genera l ie betaalden debiteuren a l t ijd op t ij d , waren prijtcn no t e r i nge n die a l t ijd de hoogte in g i ngen, en t rokken beursnoteringen a l t ijd venter op , zonder e i nde . ln 1 926 stond de K atanga ter beurze 3 5 . 000 fr . ; ze klom eerst lot 1 00. 000 fr . , daarna tot 1 80 .000 om u i t e i ndel ij k op 235.000 fr . oit te k omen . Toen fl u isterd e men dat de K atanga naar het m i ljoen ging. Het eigenaardige was dai men zoiets doodernsl i g doorgaf, met d e bedoel ing nuttige informatie door te geven . Men wist hel van zijn k a pper d ie hel onder stri k te gche i m h o u d i n g van een .
grote bank ier vernomen h ad . Het e inde voor de K atanga was toen 2 3 .000 fr. , drie jaar taler. Onder druk van parlememariërs, pressiegroepe n , vakbonden en al lerlei beroepsorganisaties k wam de ene beschermende overheids maatregel na de andere , i n een pog i ng de werkloosheid bui len de de ur te houden en l i e ver op a nderen af te wcnlelen. De deflat ie nam daardoor nog sterker toe . Het perce ntage van de were lduilvoe r dat door i ntervent iemaatregelen gt:lroffen werd , steeg van 1 0 in 1 9291 930 tot 1 5 in 1 93 1 , 25 in 1 93 2 en tot meer dan 50 in 1 93 3 , waarna het zijn grens here i k t had . De i n voer ondocging een gel ijk lopendc i nterventiev loed . De i n ternationale arbe idsverde l i ng !ag z ic l t og e nd op de grond. 1 1 Het ergste s lachtoffer werd Groot- Brillannië, waar de crisis al met de waanzinnigc herwaardering van het pond door C h u rch i l l in 1 92 5 was begon nen . Churc h i l l wist b l ij k baar van economie n iel veel af. Tot 1 932 was hct ec n e i ndeloze miserie van werkloosheid, stak i ngcn , d epre s se d areas, emi gratie m e t een l aagte punt i n 1 93 2 . Een begi n van muiterij o p d e v loot in verband met een soldijvermi ndering {bij ecn hernieu wde pogi ng om de bcgrot i ng i n evenwicht te brengen) bnH.:ht een h a l l i n de t ragi sche teleurgang van hct Veren igJ K o n i n k rij k . M e n kan zonder overdrij v i n g e e n groot gedeelte v a n h e t hu nke re n van de massa naar suprwwtimwle i n st c l l i n g en e n de bere idheid o m he n vertrou wen t e schenken t e ru g v i nd e n in de egocent rische en korlllchtige react ies van regcringen , die door a l lerlci belangengroe pen werJcn gedwongen maatregclen te t reffen die even de pijn kw amen s t i l le n maar de werk loosheid i n verergenle vorm later
UN IO N
niel aan de regelmat ige pnjsda l ingen aan gepast en sl ijgingen k wa men nooil voor. De meesle fai l l i ssemcnlen waren lechnisda gezien op hel randje af ban k roclen , maar zeker zondt:r frauduleuze i nlen t ie . De 'coup' van Loewenstei n , d e grote B e l g i sche be u rs�pec u l an l , d i e door hel verwerven v a n de meerderheid van de aandelen v a n de Bank van B russel poogde zijn eigen k redietverstrck ker te worden om a l d u l> zijn speculalies te k u nnen voortzel len , is bea ucht geble ven. Tijdens de a l gemcne vergadering waar h ij zijn nederi<Jag leed , l iet h ij tweemaal a l le aandelenp.akketten le l ien , veegde hel zweet van zijn voorhoofd en verdween . Z ijn v l iegtuig bracht hem noo i t van Londen leru g , na een v ru c h te lozc pog i n g om een k re J iet v er lenging van zijn Londense bankiers Jo� te k rij ge n . H ij verdween in de Noordzee. K roger, de bekende Zweedse ft nanc t er , g a f obligaties u i t om de koersen van zijn vorige emiss ics te o n de rst c u nc n . W e l k e de k racht van zijn financicel i mperium ook mochl wezen , ai leen kon h ij hel pessi m i sme en de l i q u i d i l c i l l> v oo rkeu r v a n een wlln trouw ige m a s s a niel len goede kere n . Het e i n d i gde i n een et:nzame z e l fmoonl tc Parijs. De beu rs daalde nog s ne l ler . H e t v ert ro u w e n i n Je effectcn beurs werd noo i l meer volledig herste l d , ook dcn i g jaar l at e r niel . Hel sucees van H itlers tewerkstc l l i ngspol i t i e k d roe g niel wei n i g bij tot Je 1egepraal van hel nat ionaal-soc i a l i s m e .
,
terughrarh ten .
Het t s begrijpel ij k dat deze t ijd ais hel fai l lissement van de markteco noa nie wordt beschouwd en dat e�:n grondi g wantrouwen blijft voort be�taan, zowel bij degenen d i e de • great depression ' gekend hebben ais bij degenen d ie ze a i leen van !wren sprekcn kennen . Keynes' theorie i u i t dez e vertwijfe l i n g gehore n . Lask i , de Britse labourle i der, i s tot het e i nd v a n zijn le v e n c e n · man of t he depression' geble ven. De Bri tse syndicaten zijn in hun gehecl nog altijd k i nderen van de grote depress ie. De grote dcprcssie van de derl igcr jare n werpt nog a l t ijd z ij n sch a duw op een ernst ige poging om de i nflat ie tegen te gaan , ze l fs d cn ig tot ve e rt i g jaar l ater, zelfs ais ze een hollcnd k arak ter hec ft aang e no
me n .
Lic vcr
i n flatie dan o pn i e uw een crisi� ais die v a n
1 9 30 d e n k l men .
En men poogt wat l ijd tc wi nncn en m e n b l ij ft hopt: n . Waaro p ? Pa-
I l
p.
1
V A N I >I .N Wu,, I l . . Jlll' �rt·at /),., ,,.,._.._,;," ,.,.,._,;,,·d. N ijholl. · s-Gravcuhagc I 'J 7 � .
U.
7 .l
radoxaal !.Chijnt iedercen . 1elh de v. .mtrouw igcn tcgcnuvcr de mark tcconom ic . tc hnpcn op horc�co rcfercn� - ccn \fWIItwu• genez mg . .
I I OOI·DSTUK I V
-
UN IO N
.
EU RO P
EA N
D R I E E NTW I N TIG V ETTE J A R E N : 1 950- 1 973
§ 1
Een sne/le groei
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
Dricën t w i nt i g velle jarcn . Men zou ook van de mooiste groeifase of v an Je mooi�tc K onurat ieff van Je gesch iedcni!> k u nnen spreken. E r i � toch wei iels verandl!n.l in de morfo logie van Je conjunluur. Ec:rsl bclekende conjunctu ur cen upcenvolging van fascn v a n vuor uilgang en achtet'uit!{tiiiX van de produktie en hel woorJ depressie sloeg op ecn sil uatie van 11eergaan.Je produk t ie . De conjunctuur in de gehru i k e l ijke zin was gekenrnerk l door sl ijgingen en du lin!: e ll
meer hel �:el'(l / .
l'lill de p rodu/.. 11e l'lill !:Oederell t'li dienflt'll , ell dil is sind.!' de
Tll'enle Wereltloorlog niel
D e groei v a n h e t B . N . P . i s conttnu o f vrijwel coril i n u . W a l d t: zelfs meer gevoc l ige i nde x van de mdustrièle prod u k l ie betreft geldl ongcvcer dez e l fde opmerk ing. S i nds het jaar 1 958 is de i ndex van de i ndustriële produ k l ie er in ons land nooit meer op achteruilgegaan. Men spreekt derhalve niel meer van de conj unct uur ais van een opeenvolging van fasen van voorspoed en depressie maar van fasen van nel lere en t ragere groei . Hel woord crisis bestaat niel meer ; rece.uie evcnmin, wei komt groei voor. De A merikancn hebhen er ' ro l lende wcderaanpass ing' of ' ro l l ing readj uslme nt' van ,
zwakkere
gemaak t .
Deze evolulie van begrippen zou niel ver gekomen zijn e n de m i l de ring van de u i1Jru k k i ngen zou z i c h nict i ngebu rgerd hebbe n , ais de helere c volu l i e van de lewcr stcl l ing cr i nderdaad n iet op verbelerJ was. H e l wonrd conju ncl uur s laal op een ahslraclie die moe i l ijk door één parameler ge val kan wordc n . Maar ais men dan toch ge v raagd wonh Je !.itualie van de cunjuncluur met één parameler wcer le geven , zal men toch in de c:ersle phtats naar de sta nd van de lewerk ste l l i ng 75
K orea-crisis volgt , v i nd t men voor ons l and nergens een dal i ng die de
verwijzen . Van reëel standpunt u i t is d i t ook te recht vaard i g e n . V an d i t standpunt u i t is hel slechtste jaar in de EEG van Zes s i nds 1 950 het jaar 1 967 geworde n . 1 5 Deze slechte conju nctuur hecft voornamel ij k de B . R . D. en B e l g i ë getroffe n . Wel n u , d e 8 . R . D . telde i n de overh itte conjunctuur van het jaar 1 970 c a . 1 50.000 werk loze n . A i s m e n deze structurele werk lozen a ft re k t , d a n bedraagt d e wcrk loos heid i n de B . R . D . in 1 967, d . w . z . in een j aar van een u i t gesproken slechte conjunctuur, 1 /2 pet . van de burgerlijke berocpsbe vo l k i n g . Voor België k a n m e n een soortgelijke opmerk ing make n . l n het jaar 1 970, een jaar van overh i t te conj unct u u r , telde o ns l and 7 6 . 000 werklozen ; i n hel 'slechte ' jaar 1 967 c a . 1 1 0.000 . Het versc h i l bedraagt 1 pet . van de burgerlij ke beroepshe volk i n g . Beveridge had nooit durven dromen dai z ij n 3 pet . zo sterk gedruk t zouden k u n nc n worde n , zmlat men i n e e n slcchte conj u n c t u u r t o t 1 pet . - echte colljiiiiCfllrefe werk loo!>hcid zou he hhe n k u n ncn d a l c n . Met u i twndering van de fase 1 950- 1 95 4 (die nog t o t d e hersteljaren na de Tweede Were ldoorlog teh) halen de expansies het wat de du ur betreft aanzie n l ij k o p de l'ertmgingen . ln m aande n u i tgedruk t geeft dit de volgende tabel . 1
( I ll
'JI )
e 'pan s 1 e
v c nr a g i n g
(1)
9
.lb
20
KO
1 954- I IJ59
34
25
5K
42
1 959- 1 967
61
41
40
) 1)67- 1 972
31
24
60
1 950· 1 954
(19
31
AL
IC
OR
76
ST
I l e Vlaam\ We1cn�chappdijk Ecmh)lllÎ\eh
V IJilll\\ Wch:lhdlappcl ij�
Oll!!IC\ , m e i l 973 . Re!Pratt'll ,
HI
1
UN IO N
EA N
EU RO P
(2)
De gunst ige verhouding t ussen het aantal jaren met s ne l lcre e n mel tragere groei i s een van de belangrijkste k e n merken van een gunst i ge Kondrat ieff. A i s men zieh naar d i t criterium richt , is de groei fase 1 950- 1 973 dus u i t zonder l ij k gunstig geweest . Wal ook sterk treft , is hel fe i l dat de prijzen t u ssen l 950 en 1 97 3 v rijwel noott meer gedaald z ij n . D i t i s waar voor de i ndex v a n d e consumptieprijze n . Tussen 1 950 en 1 97 3 is d e i ndex v a n d e con sumpt ieprij7en nooit achtcrui t gegaan - met u i t zondering echter van het jaar 1 95 3 , na de sterke opwaar t se hewegi ng van de Korea-cri s i s . Dc zelfde opmerk i n g g e ld t voor de i ndices v a n de consu mpl icprijzen i n de andere l anden van de EEG vnn Zes . Van de groot hande l sprij7en kan, op enkele u i tzonderi ngc n n a , herze l fde gezegd wnrden . I ndien men een u i tzonderi ng maakl voor de periode die onm iddc l l ijk op d e
2 l ie
Jaarlijkse groeivoel van hel B . N . P . (conslanle prijLen )
AR CH IV
( minimum 101 m i n unum)
omwemeling hee.ft ee11 hal{ contillellt ee11 w sterke groei f.iekeiUI, /Jijna l'oorttlurend tegen hel J ll'i/ l'lill de 1'01/edige tewerhtelli11g llll/1 . 4
Econnnli\Ch Congres ,
I 'J 7 3 . i h. . l ' · -1 9 3 .
p. -l'J I .
l
1 960· 1 'J70
5.
1 97 1
:u
1 97 2
4.9
1 1)7 3
5.K
of
a an l a l ma a n d c n
absolu u t u n ieum i s . Deze prijzenevolutie i s het ken merk van een sterke e xpansieve K on drat ieff. ln de k orte recessics hebhen de prijzen nauwe l ij k s de t ijd om t e dale n . De groei over de jaren 1 950- 1 97 3 i s , voor Belgi ë , een reële stij g i n g van het B . N . P . met 3-4 pet . per jaar en voor Je E . E . G van Zes met ca. 5 pet . per jaar. Dit kan gunstig vergeleken worden met een s t ij g i n g van c a . 3 pet . voor Europa s i nds het beg i n van d e 1 9de eeu w . -' Nooit i n dP xeschieclenis .vind� de imluxtriële
ES
cyc li
5 pet . overschrijdt . A i leen i n de B. R . D . merkt men voor hel jaar 1 968 een dal i ng van de groot handelsprijzen met ca. 6 pe l . , wat een
T w i n t i g jaar om nooi t te vergete n , vooral ais men wat B e l g i ë bctrt:ft rekeni ng houdt mel de recon versie i n de kolennij verheid en met de wederaanpassing na de onallJanke l ij k hc idsverk l ar i ng van K ongo, d ie wonderl ijk gemaUe l ij k i s ge!>ch ied , ten dele dank zij de k rach t ige groei van on1e e�:onon11e . 5
§ 2 . A l men n u naar de grootlumdelsprijzen i n 8elgië k ij k t , dan stelt men vast dat tussen 1 950 e n hel midden van de zest iger jaren een l icht stijgende trend waargenomen word t . Zeker een ideaal k l imaat om ec n sterke groei in de hand te werk e n . De s t ijging bcre i k t gem iddeld 0 , 6 pe t . over d e g e hele periode 1 950- 1 968 en pas van het jaar 1 969 a f beg i n t de prijsevolutie uit de ha nd te Jo pen ( grafïek 1 ) . l n Du i t sland stelt men een soortgel ijke evolutic v ast . Ecn lichl s t ijgende t rend met een even l ic h te hel l i n g . Pas na de depressic van 1 967- 1 968 loopt in d i t l a nd de evolutie uit de hand ( g ra fïek 2 ) . l n N ederland wordt d e l icht s t ijgende t rend eerder afgebroken e n
3
D• ••·w u 1 . "l' · ' ir . , p. 2K'J.
-1 Stallsti.rch memento
5 l'J' adtleraf
""' lanJ d k jaar � W .IIll dJn hel
EEG, 1 97 2 en Slllloti.,c l• tijd.> c/rri(t
l 'lill
Bf'igiio.
hcbhen w ij een l wceJc v c r k l •• r ing daarvom gevnnJen : Kon!! o ccn nclln inve,lcl in!!"'"'"m
1•. 1\! I I C I IJ ) Îj!C
lll<,.,dCriJIIJ.
die veel meer aan
�w.uc
Knngn 1cn gncJc
77
l�l---
1
1
1 1 1
1
1
1
i 1
1 1
'
!
1
fi�
. h(l
"'
! _, 1 1
''"
hel beelù in a l l e l anden v a n de EEG van d e Ze s . M e n mcrk t cen
s t ijgend perc e n t age dat eerst 3 pet . pcr jaar be re i k t , daarna 4 , en verder 6, e nz . , om rond 1 97 3 overal ten m i nste op cen rit me van 7
7�
lnJL" \ 1. 1 1 1&:1
l'
1
.
1
'
1
'
; -- J
j ll."\l
I 'J'h
I 'I"K
PUAI
OR
IC
1
i 1 '
1 \Jf,�
1 \lh l
l 'lhil
1
HI
"j
N
1
l OU
Il
(1 N --
1
1
1 1
I 'J7�
hande lsprijzen aanz i e n l ijk op de U e l g i �che en de D u i t se doe l voor lo 7X
J\.' l llii'UII Ifllh.'j1fljl'-' ll
u n
1
1 1 1 '1711 1 1
l 'lM<
N . - Il Il
door cen toencmende stij g i n g afge lüsl , d i e de Nederl ,mdse groot pen ( i d . ) .
\ ,Jil
of
"1
'
1 .5 punt ( n iel procent )
pet . per jaar te k omen ( gralïek 3 ) .
AL
1
Il
1
-
per jaar. M aar rond hct beg i n van de zest iger jaren w ij z i gt z i c h reeJs
1
l 'HU
cOIIJIIfiiJlfÎeprij�l'll vertonen e veneen� i n h e l heg & n e e n g u o
i n O e l g & ë , in Ou i t � l and en Neùerland m e t 1
1 1
!
De
s t i g J... J i maat voor h e l zak e nleve n : een l icht optre k k e n van de prijzen
1
'
1�\;
§ 3.
d< �""""•ndd'l'" l '""
ST
1 '1�11
( i r:olïd,
3 , 9 % e n t wee o n v e r m ijùc l ij k e de v a l u at ie s .
1
1
-1
1 �
1 0 01 ; -
1
1
'
lu
1
de groothandelsprijzen mce gemaa k t : e e n trend met een he l l i n g v a n
ES
t o ul
'
1 1
' '
1
1 ' •"
1
;
'
1
i
1
zomle rl ijk vee l i s ( id . ) .
Frankrijk hecft gedurende d e gc h c l e periode d e sterkste s t ijgi ng v a n
AR CH IV
1 ""l'"''"'
1
1
1 1 1
e x pone n t iële ont w i k k e l 1 11g tot- 1 97 1 met 2 , 9 JX:I . per jaar, wat u i t
EA N
.,., ! �U�-t "" ,.-�
�
UN IO N
-
IHII
men een opmerk e l ij k e stabiele o n t w i k k e l i n g tot in het beg & n van de te�t ig.cr _jarcn ( 1 950- 1 96 1 ) : � t ij g i n g 0 pet . Daarna volgt een bijna
EU RO P
1 111
1�
l t alië e n Frankrijk k e n n e n e e n geheel andere e v o l u t i e . l n l la l ië t re fl
J li\U
1 4'.2
Ciral1d I l l
§
l 'lloil
l 'll. l
I 'IJU
1 '1 7 �
4 . Em l'ergt' li;king van de e volu t ie v a n d e groot handc l sprij le n e n
d e cn ns u m pt i eprijLe n i n o n s l and ( gra lïek 1 ) toont h e l vo l gc nde :
- Er is wc i n i g verhanù t u ssc n de e v o l u t i e van de consumplic- e n van c i e groot h a ndcl sprijt.e n . D e consumpti eprijzen leven h u n e i gen i n ll a t o i re kven v a n hel be g i n der z.estiger jaren af.
! let
l ij k l d s 7<J
,.
Wat de factor arbeid betreft heeft de EEG gedurende deze hele periode een onuitputtelijke bron van goedkope arbeid kJ,Jnnen aanbo ren die een schaarste aan arbeidskrachten, die de expansie had k unnen remmen, heeft voorkomen. Hel vermogen om gastarbeid sne l en doelmatig naar de immigratie landen over te brengen is aanzienlijk toegenomen. Voor hel geheel vau de EEG van de Zes is hel aangroe i ritme gemiddeld 1 0 pet . per jaar geweesl . dus hel dubbele van het reële groeirilme van hel B . N . P . in de EEG van de Zes. De zgn. transformatiecun·e verklaart hoe de overvloedige immigra fie van ar beidskrachten uit onuitpullelijke arbeidsreserves bijgedra gen heeft om de groeiende onelast iciteit bij hel aanbod van andere produktiefactoren uit de weg te ruimen - meer speciaal van hel kapitaal. Arbeid was er altijd beschikbaar - men moest de arbeidskrachten aileen maar van wat verder halen. Cultureel waren ze hoe l anger hoe meer van ons verwijderd . De aanpassing was steeds moe ilijker. Maar daar trok niemand zich iets van aan. (1)
EA N
EU RO P ES
of
K A I'IT A A L
l'till
lret W 1 11hud
IC
* 6 D e l'la l finteil
AL
AR CH IV
§ 5. A mi - Hayeck . Hoe is men erin geslaagd een dergelijk record te bereiken zowcl in du ur ais in intensite il van de expansie '! Waar l i ge hel geheim van deze voorspocdperiode die de ' prosperity years' van de twintiger jaren in de Verenigde Staren ver achler zich laar '! Hoc i s men erin geslaagd d e spanningen van d e overhitling t e l'ermijdm die spoedi g een eim.l aan de hoogconjunctuur gemaakt zoudt:n hebben '! Hoc heeft men de hayeckse situatie kunnen vermijden '! ( 1 ) op de arbeidsmarkt : grote interne mobi l iteit ( ltalië) en immigrat ie u i t Zuid-Europa en Noord-A frika, grole vert icale mobil i teil van de arbeid, herscholing en bij choling , systematische wederaanpassing ; ( 2 ) op Europees en i nlemationaal vlak : economiscne inregra1ie, uitbreiding van de wereldhandel , Gall. ( 3 ) op ondernemingsvlak : wetemchappelijk en technologisch on derzoek , multinationali sering van het bedrij fsleven, schaalvergro ling, rationeel bedrijfsbcheer ; (4) monelair: vaste wisselkocrsen , conve r t ibi l iteit , ve�tiging van een intern<�t ionale kapitaalmarkt .
UN IO N
inderdaad niel juist de A merikaanse inflatie voor dit gedeehe van onze inflatie verantwoordel ijk te stellen. - De inflatoire neiging bij de con!>umptieprijzen was reeds een aantal jaren ingeburgerd voor men er een groot helang aan is gaan hechten. De ziekte is ouder dan men den k l . - De gunstige evolutie van onze groot handcl!>prijzen vergele ken met die van de andere partners van de EEG ( u i tgezontl..:rd Duitsland ) heeft hel oplrekken van onze consumptieprijzen verdoezeld. Op gec n enkel ogenblik is de competitivitc it van onze nijverheid in gevaar gekomen, hetgeen direct de aam.lacht op de evolucie van de binnen landse prijzcn gecrokken zou hebben. Wat kon hel zakenleven beter wensen '! Door de gunstigc prij�ver wachtingcn - een bcetjc prijsverhog i ng , n 1e1 le veel - werdcn de wim.tperspectieven voor de enorme investeringen die tijdens deze periode ondernomen werden , uitzonderl ijk gunstig.
XO
HI
ST
OR
Alvorens ven.ler te gaan moef eerst een punt naar voren gebracht worden dat voor Je i nterpretatie van wat is geheurd , van hel groot�le belang is. n i . substitwie- da.Hiciteit. Daarondcr vcr�taat men hel vermogen van ec:: n produktiefauor om, t.ondcr grote koMen e n t.nn der veel tijdverl ic� . in de plaurs van ct:n anJcrc:: pwd u k t ie fa c t or �e�lt:ld le worden. A b de � u b� t i l ll t i e - d a � t i c i l l: i l onder de prod u h c i e l ac toren groot i s , dan h e eft d i t toi g c v o l g d a l l < d a ng �� n prod u k l i e factor rui m voorhandcn i � . c r nergen� '>c h a a r� te vonrk o l l l t .
Il
Bovendien kan men niet begrijpen wat er in de economie van de EEG is gebeurd ais men geen rekening houdt mel de Ju bbele arheidsmarkt die snel tol stand is gckomen , vooral in de B . R . D . De scholing van gastarbeiders en de herscholing van e igen arbeidskrachten voor nieuwe jobs i.ijn hand in band gegaan. De inheem!.e beweging ku nnen wc de l'erticllle arbeidsmohiliteit nnemen. Deze ver l icalc arbc idsmohil i teit heefl voor een horizo11tah· arbcidsmobi l iteit plaatsgemaakt die zonder haar nooit zulke proporXl
{ 1 970
1 1)66
EA N
1 91i7
AR CH IV
AL
IC
=
96
!! 9 . 5
f ()()J
Hcollcr I Londc u ) { 1 970
=
1!0,7 7K , I
1 9bK
KK.5
K K ,l
1 1)69
96 . J
IJ5 .4 1 ()() .o
1 00 .0 91 ,2
1 97 2
1 02 , 1
EU RO P
1 970
1971
1 97 .1
1 974
(jan )
1 0())
IJJ .9
1 06 . 1
1 42,5
1 !! 5 , 4
1 7.1 . 5
252.9
Pas i n de loup van 1 97 2 , d . w . z . na 1 0 jaar ( 1 96 1 - 1 97 1 ) e x pansie met ecn rit me van 5 pet . per jaar voor de EEG van de Zes , 4 pet . voor de V cren igJc S l i.l tcn , J O pet . V•>Or J apan, versehijnen de eer�te voorle kencn v an ecn onclasti�ch- worùen van het aanboJ van grondstof ft!n . Pa.;; in 1 97 2 schijnen de gre nzen le zijn berc i k l van wat een e 1l pansie kan prcstere n . ( 5 ) Wat betreft de ge1d- en kapilaa1markt z i j n de omslandigheden ook u i t 7onJerlij k gunstig voor een sterke groei gewcest . Noo i t heeft de kapitaa lmarkt tot een schaarste ge1eid die de e 1l pansie haJ J.. u n nen remmen. Over het gehee! van de l ange be weging van 1 950- 1 97 3 z ij n de rc ntevocten l a ag ge ble ven . Met u i l zondering van de jaren 1 969- 1 970 z ijn de schatk isleerti ficalen i n België op 3 maanden rond de 4 lot 5 pet . gebleven ; de k asbons op 5 jaar rond 6 toi 7 pet . en op 1 0 jaar rond 6 , 5 tot 7 , 5 pe t . ln de part nerlanden van de E EG i s de toestand n ict veel anders gewee · t . A i leen i n de Verenigde Staten t rokkcn Je rentcvoeten mel het defic i t op de bctali ngsba lans op . A f e n toc , L.oal s in 1 969- 1 970 hcbben stijgende rcntevoeten er op bcLaù i gJc wijze aan heri n ncnl dat ook een k apitaa1markt af en tue wat l ijd nodi g hec fl on1 weer op adem te komen.
X2
HI
ST
OR
UN IO N
Moudy·om.lcx ( N . Y . )
ES
·
ru.: h l i n g , zoJal m e n lot e i nd 1 97 1 zelfs niel eens van een algcmene ( opgaanJc) trend k an spreken ais manifeslat ie van een one/11.\lischer- worden van hel grondstoffe naanbod . Dit muge u i l volgt!nde tabe l b l ijken :
of
lies had k u n nen aanneme n . Deze hori zontale mobl l i le i t werd eer�l bi nnen de EEG door de migratie van de l tahanen verzekenJ . Welùra was de inlra-EEG-mob i l ileil n iel langer voldoende en moeslen m i l joenen gaslarbeiders van builen de E E G de opdrogende l la l iaanse bron aanv u l l e n . Noo i t in hel verleden heefl men economisehe c y c l i gekend m e l één absuluur elastische produkriefactor, n i . arbeid , en ltWccl subst i t u t ic . ( 2 ) Een andere schaarsle die- vroeger vaak de conjunctuur i n de war gesluurd heefl , is de energicbe 1•oorrading . Op hel gebied van de energiebevoorradi n g i s de loestand noo i l zo gunstig geweest ais van hel m idden van de v ij ft iger jaren loi hel e i nde van 1 97 3 met de o l iecrisis. Rond het midden van de v ij ft igcr jaren heeft zieh door de onldek k i ng van n ieuwe resourees ( aardol i e in de Sahara, aardgas in L ibië , enz . ) een strueture le ombouw voorgcdaan , e n kwam levens een fundamentele mulalie bij hel lankervervoer voor. N oo i t i s de e nergie zo goedkoop geweest e n noo i t heefl men e nergie l.O goed k oop over grote afsland k un nen vervoeren ais s i nds hel midden van de vij ftiger jare n . Voor ùe eerstc keer in de gesch it:de nis was e ne rgie geen re�ource met stijgcnde J.. o sten meer, i ntegcndec.:l , tot e i nd 1 970 i s de prijs voor ruwe aardo l ie op de were ld mark t minder gcstcgcn dan de M oody- index van de grondstoffe n . Ook energie is dus een overv loedige prod u k l iefactor geweest . Pas van 1 97 1 a f i s de prijs van Je e nergie de eerste voorlekcnen van de ' h ijging ga an vertonen Jie 7.e vrocger na enkele maanJcn con juneturele e x pansie al tc zien gaf. ln de 1oop van 1 97 1 - 1 97 2 i!> de prijs van de mwc aan.Jo1ie in West-Texas met 10 pel. opgetrok k e n , tcrwij1 de MooJy- i ndex van de groot hande1sprijzen op ùe wereldmark t nagenoeg nog stabiel bleef of zcl fs daalde. (3) F.e n a·nderc produktie factor die we h ier moeten hck ijken , i s het 1·erroer . Er i!. cen groot aantal rcdcnen om het vervoer <Jb ecn v r ij onelast ische proJuktiefactor tc be�chou wen : - het vervaard igen vt�n vervoennateriaal nt!emt vrij Vt!cl t ijJ in bt! �lag, voora1 ab hel om zee- en spoorvervoer gaat ; -- vervoer is een niN- stnckeerbare dienst ; - de subst i t u t ic-elast iciteit wssen de ver�c h i l lr mlc verkeer�dragers i s re 1atief k l e i n . We1n u , de tcehnische ontwikkel i ng heeft op het gebied van hel vervoer �cnsationele vcrbeteri ngen gebracht wat de stijgi n g van de capac i tei t , de produktivitcil en substilutie hel refl . De i nspann i ng om de infrastructuur le verbctt!ren ovcrtrcfl al les wat in het verlcden op dit gebied werd gepresteerd . ! let i s Jan ook g ee n wonJcr dat ù e relatine prij7t!n v a n hct vervoer afgc nome n t ij n . (4 ) A a n de kant van d e gronJstoflen vert ont J e MooJy- i nde !>lechls k le i ne veranderingen , en dan nog in op- en necrgaa nJe
!0
UN IO N
I IOOrDSTUK V
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
EU RO P
EA N
EEN ONGEL UK KOMT NOOIT A LLEEN
Lucn we nu cen poging docn om de i n tlatieoorzaken waaronder ons land l ijdt te verkenne n . ( 1 ) Onze prijsevol utie toont a a n d a t d e eerste i n flatietekens n ict d i e van een u i t d e Vcrcn igdc S tatcn ingei'Oertle i nflatie z ij n . l ndcrdaa d , d e ru�t ige horizontale trend v a n d e groothande l sprijzen ( gralïc k 1 b i L . 7 K ) tot het ei11tl van de zest iger j aren w ijst erop dat Je vcrk la nng vun de t ijging der consumptiepriJzen van hel hexin van Je zcst igcr jarcn bij onszc l f l igt . Men v i ndt daar de eerstc u i t werk i ng van een �cheve produkti l·ireit.l·il(/ltllie wuarvan de ecrste sporcn tot rond 1 95 7 teruggaa n . Met hel beg i n van de zestiger Jarcn ncemt de subi ndex van de d ien stcn dan een gehee( aparte v l ucht en boleert hij zich tcn opzichte van de rest van de consumpt ieprijzen . De achterbl ijvende prod u k t i v iteit in de tert i aire sector w reekt zich op de prijzcn . Voor deze i n tlat ic-oorzaak dragen de A mcrik anen geen !-.chuld - ais er een te v i ndcn i s , l ig t die ai leen bij ons . ( 2 ) I l et is moe i l ij k prccies na te gaan wanneer de kosteninflatie z ic h i n o n z e zeden e n gewoonten heeft i ngeburgerd . l n een l a n d dat sterk op de i nternationale markt i s afgestemd, kan hel opnemen van IJijkomcnde kostenelementen pas vrij laat gebeurd z ijn ais tai van markten ook 10 hel bu llenland reeds pem1anent verkopersrnarkten gewonlen ware n . De ovcrvloeJ van volstrekt n u l leloze publiciteit ga at niel verder terug dan hel beg i n van de zevent igcr jarc n . De ovcrv locd van bani-elle n , cadeau!. , cnt . t a i wei ongcvccr tot dc zcl fdc t ijd 1eruggaw1 . Er t.ijn t wcc fei tc n die ons aanzellen om de oorsprong van de koste n i nnatie rond 1 970 te plaatsen : Ten eersle t iet men op gratïek 4 <.lat i n hel begi n van de zevent iger jarcn Je lonen sprongen beginnen tc maken die n iets meer gemeen hebben met de vnrigc evolutie of met produk ti v i tei tstocnem i ngen . X."i
UN IO N
- -
EA N
400 t-----ir---t--i·--
RO �-+--�--+---Ir--t---r-- 1
EU RO P
/ w ���--��---�-�--��/��--1--i--i -- 1 �-�-�-+--r-�� 40 �+-�--�--+--�74// � � 0 2 �-+--+-�r--v��-;r--,---�-+--+-�r--1
JOO
/----i-------i· --.,.1..,_ r---t-- t-v
+--+---t
--
+--+--t-----i
R0 �-4-��--t-�--r-i---1--i--4 --- b- --r------i
AR CH IV
20 r-200
RO �-+--4 ---+--1--�---i---r--- -·--1----�--+--� 60 1---lf--t-- -t---t---t --· --- -- --- r--·--- --
w
r--r- -
1-- -
-·-
�t --�-
X6
---- --- k� /
----1--i -
1-- - --- - =-- l:-::-::: ..- -vr--t-- -- --- --- --- -
HI
ST
.tO '-----�-- - .__ . . _L___ ----·-1 967 1 965 1 961 1% 1
G r alïe� I V
r-- - ---1-
OR
!1 o
-
IC
1 00 r--- -- 1- ----1- ---t----t----
--t-
AL
40 �-+---r--t--t--t---- t- - t- -·---
---·--
ES
40 r---t- --l---l----11---11----1f--lf--t------+-- --+--
of
--1r---t--- .1r--t--+-+-+--+--+---t---1 w .P-'Lv
20 1--- 1- --t--+--r---1---
l let gaat mderdaad om xemiddeltien in constante franken die met 7 p�o: 1 . per jaar omhoog gaan . Hoe produktief de Belgen ook mogcn Lij n , zoiets pre!.tercn ze n iel - gem iddeld althans. Ten t w cede loonl gra lïek 5 i n hel beg i n van de 1e enti g c r jart:n ccn an aloge discrepantie. De prij7en van de diensten vert onen ecn cvolu llc d i e n 1 c 1 de v or i g e ll"t'lllltllighl'id n i e l meer strook t . Een doorlichling van de boek houdingen zou waarschij n l ijk aanloncn dai door de consolidatie van de kopersconjuncluur men er sti laan op los is gaan rekene n . De economische calculus is in de w i rwar van de u n i vcrse le 'lfwente l i ng zoek geraakt . Het was a l t ijd de vcrbru i ker die moesl bel alen, en betalen deetl hij . ( 3 ) Oc begroli ngsi nflalie schijnt zich vrij laat in onze economie gcnesteld te hebbe n . Er komen l wee sprongen bij de overheidsuil ga vcn ten opzichte van hel B . N . P. voor : ecn cerste rond 1 966- 1 968 en ecn t wccde rond 1 97 1 . Met de eerste sprong komen de u il gavcn op 28 peL en in 1 97 1 op 30- 3 2 pet . van hel B . N . P. 1 Hct is natuurlij k moe i l ijk uil te maken wanneer de afwentel i ngs drempel bereikt wonl l , maar me n kan gerust zeggen dar ecn geïnstal lcerde kopersconj u nct uur, met stijgingen van de consumptieprijzcn met 5 pct . 1 en 6 p�o:l . per jaar, een afwente l i ng relat ief gemakkel ijk m a a k t . V a n 1 97 1 af z ij n alle stijgi ngen van de overhe idsuitgaven well icht a fgewent e l d . l let paradoxale daarbij is dat een belangrijk ged eelte daarvan sociale uitgavcn z ij n . Hel zijn de marg i nalcn, die niets af t e w c n t e l e n hebùcn . die zelf hcbben bet aaiJ wat ze hcbbt:n
·---
1 1)(11)
-.
l lJ7 1
-- .
197�
g e k rcge n .
( 4 ) Dat in o n s land ook een bestedingsinjlatie door overdadige geldcreatie voorkomt , zal in 1 97 4 wei niemand meer bel wijfele n . D e vraag d i e wij echter w i l len pogen t e beantwoorden is twecvou tl ig : hoc en wanneer is ze in onze econom ie binnengeslopc n ? De eerste v ra ag i s : langs w c l k c slui:.en is een bijkomende of overtollige knopkracht in onze economie binnengeslopen die op de globale vraag hedi ingewcr k t ? l a ) Een eerste sluis ligl bij de scheve produ k t i v iteitsontwikkeling. Een gelijk lopende beloni ngsverhoging met uileenlopende produkti V I tetten e1st ccn bijkomende geldcreatie voor transactiedoeleinden, a nders brcni!l m en de tc wer ks t e l l i n g in Je sectoren met kleine pwd u k t i v i t c i t s� t i j g i n g in gcvaar. Sommigc symp1tm1en w ij z c n crop dai z ich rccd� mm t rc c k s 1 'J57 cen doorbraak op tl il ge bied heeft v oor g c d a a n . 1
2
/),• ;t.ltiii/Înllnr'Îi'n in / fi N ,
M ini,lcrie van Financicn .
l kl 'l ij)! ill!!'PCrcenla!!c van .� t><:l . van
a l , malloelll
jJar
d kt·l
1 an
de
de
con"unpl icpriju n in 1 9 7 1 nmv a 1 2 �x·1 .
i n vucnng van d .: H . T . W . De (echlc ) inll<�l lc fa.:lor.:n
du' op 3 pel. van de pr ijtcn!>lij�i ng u iii!Cknmen .
X7
.. Rond 1 963- 1 964 1 s d e o n t w i k k e l i n g v a n h e l B . N . P. d a n ongeveer voor de hel fi een nominale stijging geworden , d. w . z . een stijg i ng op (b) Een
c:
�c: 8 "
'<:) c: �
Il
.... V) .,. -
re k e n i n g van de overheid van ca. 25 m i lj ard per jaar of 5-6 peL v a n
'
"
0
'<:)
!: j, �
c:
N
2
o.
c:
E
�
- c: !! -o
;;l
c: 0
-o c �
,
..:.-
�
r- .""
>< u
'<:)
c
!:
Il
0
E �
� rt
8 0 rt rt
�
0
g
� -f---
"';.
c: �
;.
..
><
u
-g -f-
u '<:) c
Il .:::
·-
�
- f-- -
--
Il -
w
-"/
�
ST KX
HI
G r a lïc� V
quasi-monet a i re l iq u iditeiten) bijdraagt .
1
1
1
gell.hchepp1ng ten behoeve van de uverhc1d
\
'
1 1
: 1 1
�
�
0 ....
,., 0
40
....---
1
�-
c
c:
U i t de stat i s t ieken blijkt dat v a n 1 97 2 af de overheid voor meer dan 40 pet . tot de vergrot i n g van d e geldmassa in r u i me z i n ( ge ld- en
1
\
� !! c:
OR
g ri
'
overeenkomt .
\
� \\
o. -
0 IJ
d e i n t u ssen gestegen nominale waarde van h e l B . N . P. ) m e t 6 peL
1
\
2 =o. ... � ; - J:l
... " '<:)
v
u '<:) c:
� � rt r'
�
�
N
-
c i rculatie l iq u iditeiten voor e e n bedrag v a n c a . 4 0 m i ljard , w a t ( me t
\
:> '<:) c:
"c:
''
l n 1 97 2 k o m t d e tweedc sprong . Opnieuw slu ist d e overhe id i n d e
1 1 1
' 1' ' 0.. -f---" ' ;; \ 'Ü -
!!'_;< :. '<:)
"
o. !!
'
\
>
" "c:
\
[\
te n ) . Daarna k o m t e e n korte t ijd van bez i n n i n g .
\
EA N
� l"" �
\
d e totale geldmassa ( gekl hoe vee l he i d e n quasi-mone taire l iq u i d i te i
AR CH IV
!! '<:)
De eer!.te sprong vond in 1 968 p l aats met een geldcreatie voor
EU RO P
""
sprongcn voor.
of
� r---
/ -
ES
""
'
\
. 1
-t�
20
1\\\
�
f--
AL
�
.:::
--
lll"eede � � U I � waarlangs d e bijkomende monetaire massa de
koopkrachl hcefl aange v u ld , l i g t bij de overheid . H ier k omen twee
w
IC
.e
UN IO N
papier e n n iet meer in v o l u me ( g rafiek 6 ) .
0
,____
()
1--
�
r--
f-
r--
�
- JO 1 966
1 96K
1 970
l' Hl
(c) N aast de �chcvc produ k ti v i t c i t !.ontw i k kel i ng en de overhc id komt
nog een bijkomcmle creat ie van gt:ld en quasi - l iq u i ditc i le n door de
o vcr �chol l c.: n o p uc lof 't'lltlt• bt•ftt!inx sbalans . V a n 1 969 :�f spcc l t de lopcnde bet al i ngsha la ns ongevecr een e v e n grote roi bij de verru i m i ng van de mone t aire e n qu asi -- moneta i re massa a i s de overhcid . ( d ) Een v icnle !. l u i s waardoor bijkomende l i q u i d i te i ten in de econo mie bi n ncn gd.Jfac h t worde n , is die van de k red ieten aan de hedrij ven
-
1
J
v
UN IO N
� Il
EA N
� �
EU RO P
/
/
-
......
of
� T
\
:�
"' "'
.� ·�
0 "'
0 ""
(ir .• r,� � V I 'J O
,...
0
1---. l'-0 .,.,
0 ...
......
IC
�
�
OR
� �
ST
.c: ,;
0
,_,
0 r1
HI
�
7.
lXI
f-
AL
1---���
�
c.:
\
AR CH IV
'----...
ES
.......
>--
en de panicul iere n . Ook op d i t v l ak is men gene igd hel i n flatoire effect rond hel beg i n van de zeventi ger jaren le s i t uere n . l nderdaad, gedurende de gehele periode van de zest iger jaren bedragen de k redicten d ie bij de geldscheppende inste l l ingen ondergebraeht wor den3 n i�t meer dan 1 -2 pel . van hel B . N . P. in volume. Pas van 1 97 1 af doet zieh een w ijziging voor . Hel pereentage stijgt tot 3 pe t . , daarna tut 4 pel . e n draagt er vanaf dat moment toc bij om van onze ceonomisehe groe i voor de hel ft een sehijngroei te make n . ( 5 ) l n tegenstcl l i ng tot cen algemeen verspreide ove n u ig i ng i s d e ing e 1•oerde i n tlatie v a n veel recenter datum d a n d e meeste andere in tl at ievorme n . - A a n d e k an t v an de uit i'Oer l i gl d e gemiddclde waarde o p h e l e i nd van de zesliger jaren nog op het n i veau van het beg i n . l n 1 969 e n 1 970 t rekkcn d e gemiddelde u i t voerwaarden enkele procenten op, maar b l ij vcn dan op vrijwel hetzelfde n i veau 101 1 97 2 . Het z ijn juist de hoe,·eelheidsindexcijfers die de hoogte in gaan en daarmee ook de tewerkste l l ing voor hel buitenland . - Aan de kant van de im•oer komt men tot een soortgel ijke conc l u s i e . W e l k e d e i ndex ook i s d i e m e n hantee n , h e t bes l u i t i s steeds het ze l fde : tot het e i nd van de zestiger jaren merk t men in onze economie niets van een a l gemene s t ijgi ng van de were l dprijzen . Het is hel tegenovergestelde dat opvalt . l n / 968 ligt de index wm de
0
c
gemiddeldl' 1\'aarden bij im•ver op 1 pet . na nog op hetzelfile pl'il u/s in / 963 , tenvijl onze index l'an de ccmsumptieprijzen met sprongen l'an 3 tot 4 pet . per JUar de hoogte in gaat.
A nderzijJs venoont de i ndex van de gevoel i ge wereldpri jzen
( I . E . S . P . O . ) pas i n 1 969 een stijging. Het beeld van de Reuter- , Moody- en Schulze- i ml ices b l ij ft een t ijd onduidel ijk en pas in 1 972 gaan a lle indices betre_ffende de intemutimwle prijzen en meer .1pecitud dt• xrolltÜicJ/fenprij:.en omlwog . 4
K ijkt men nu naar de inde x van de groothandelsprijzen in Belg i ë , dan de c v o l u t i e overeen mel wal men mag verwac h l e n . De g rool handcbprijten bij i n voer ( na i n 1 966 een ' b u l t ' van e n l. e l e procen tcn le hcbbcn vertoond ) evol ueren Lecr evenwijJig met Je i n h e e m se prmlu ktcn en hl ij ven 1 11 1 97 1 en in 1 97 2 s1erk op de e vol u t i e vun de i nhec msc grool hunJclsprijzen oc/uer . ( o ) Tenslnlle k o m e n we aan de mees! pe1 verse i ntlat ievm m : de i n llalie die zich aun de i ntlatie voedt . S i nds wanneer kan men sporen v a u voor10rgs i nflutie in o ns economisch patroon v i nden '! l n een l und met economisch zeer react ieve inwoners i s de graad van hel sch u ldcu-maken een duide lijk sy mploo m . A i s men een maal slclllt
·-
·' fïjdlclni/1
.J
lk
l'lUI
dt• N.a;. ,,,,,.
"P" aJrJ�1 ingen
Uc lgii' vau
1 972
Jf
81111� o·w•
Rt•ll( it·.
label X l l l - 9 .
van cJc OM cJic n i e l in cJe indice' opgcnomcn
nol.
cen ml l!éspee lcJ .
wonlcn ,
h�bbcn in
91
HOOFDST l i K V I
een voongang van de i n flat1e l'envacht, kun men v e i l i g schu lden maken : de i nflatie betaalt de i nl rest en de hoofd�om voor een det:l teru g . Ais men op deze indicator afgaa t , i s hel jaar 1 97 2 het jaur van de overgang naar de voorzorgs inflat i e . De vcrkopen op a fbe t a l i ng venonen een sne l ie s t ijging : hct totaal van de kredieten s t ijgt von 1 0 m i ljard ( pe r half jaar) tot 1 3 m i ljard , een toename van 30 pet . i n enkele maande n t ijd . - Een tweede teken l ig t bij de omloop.mdheid van het g irale gdd die in 1 973 beg i n t te k l i mmen . Vooral in de laatstc maande n van 1 973 neemt de versnel l ing van de gebru i k sfrcquen1 ic toc :
EA N
UN IO N
EEN M A R KTECONOM I E ZON DER CONC U R R ENTI E
1 97 2 1 9B 1 •J7-I lé � war t . 1 97-1
lll�i
J . 2K
100
3.25
99
.l . :ll
101
.1 . 7 9
1 15
.l . lJ7
1 :! 1
Eerst ee11 klei11e a11ekdote. die de geest weergeeft waarin men het l'olgende lwofdstuk hel beste kan lezen. De geschiedenis gallt terug tot de eerste }aren mn de EGKS (Europese Gemeenschap \'Oor Kolen en Staal) in Luxemburg .
AL
AR CH IV
ES
Wanneer men hel gehee l van de periode 1 950- 1 97 3 nagaat , v i ndt men enkele belangrijkc keerpunten i n onLe i n tlatiegcsc h iede n i s : - ten eer. te het jaar 1 95 7 , waarin men voor hec ccr�t de cekenen van de scheve prod u k t i v iteitsi n flatie v i ndt i n de w ijLe waarop de i ndex van de diensten zich gedraagt ; - ten t weede hel jaar 1 96 3 . Van toe n af heeft onLe economi sche groei 1ich ongeveer i n c wee he l ften verdeeld : cen rcele hel ft en een andere helft die i n n icts anders be�tond dan i n cen verhog i ng van de prijzen . - een dcrde keerpunl l igt o. i . in hel begin van de zcvc n t i gcr jare n : begrotmgsinfl at ie , koste n i ntlat ie , kredie tcreut ie , a l les draagt lot ecn verscerktc prijzenstij g i ng bij ; - een vierdc kccrpu nt l i gt naar on7e mcning in 1 97 2 - 1 97 3 , toen onk de ingcvoerde en de voou:orgsinllatie t ij n bcgou nc n . De i ndt:x vertoont cen versnc lde s t ij g i ng e n de voor u i i L i e ude ' I l eigen bcgi n nen zich i n d e schu ldcn te werken .
of
1 97 1
EU RO P
Kt'bruile .ifrequi' nt1 t'
5
l iio!.ldori/l tWI dt• No/iotutfl'
HI
ST
OR
IC
'
lla11!. \'
1/l'l�ii'. l.thd
Mij�1 collega' s mn �le eerste Europese executie1•e en ikz.e/f ontl'ingen _ elkjaar. met meuwjcwr. 1•an enkele Belgische en Luxemburgse grote ondernemingen een groot aantal geschenken, waan•w1 men soms echt nier meer leon z.eggen dat het 'kleinoden' warm . Muar op een z.eker }aar was het ineens afgelopen . lk werd direct door iedereen onden•raagd : wat was er gebeurd ? Was dit misschien een manifes tatie l'tm het Belgische z.akenle1'et1 tegen Europa of tegen de Hoge A llloriteit ? /le meende het tf' lwnnen raden : cadeautjes waren mis schien l'oor de .fiscus niet meer aftrekbaar. En het was z.o. Van het ene }aar op het andere wercl het gehele Belgische zakenle1•en, ais één /lUlli, mine/er 1-rijge1'ig . Maar na één }aar was iedereen uaan ge wmcl geraukt, alsof het altijd z.o was geweest, en hel was maar beter z.o . Het is z.oals met de puhlicitl'Ït. Men muet atm reclame doen Olllllat de andaen het doen, mar lh:fensief dan uit eigen beweging, maar het heeft allenwal weinig 11111, want A neutraliseert B. Het is een l'lill de punten waarop een markteconomie bij gebrek mm disci pline grote l'erkwistingen l'eroorz.aakt. Ilet he ri nnert ook wm de nutteloz.e luxetelegrammen I'Oor bruiloften .
ledaeen l'indt !tet per s/(11 l'an rekening een l'erbetering dat men 1111 l'till tle gelegenheiJ gebmik maa kt om wat gele/ I'Oor een goed doel te l'er-:.wnelen .
.'< I l l · 1 .1 .
9.1
� 1
[)e macro- t'JI mirro-ecollomtscltt' t�/fict elltte
ondernemer z ij n e i gen pos i t ie slechts k an verbeleren e n een voordeel kan be halen len nadele van een andere ondememer. Eike onderne
ln cen ec o n o m i e mel arbei(hvcrdc l i n g ( w a<� n oe ook de, �oc i a l i � t l
UN IO N
rner kan zijn posi t i e slechts verbeteren door die van een andere
sche planeconomieen bchore n ) is h e l be l a n g r ij k
0 1 1 1 na tc gaan h o c o rde n i n gsbe g i n se l L ij n wu!. v e rvu l t , of oqk hoc efficiënt h e l upparaat werk l . Met andere woorJen , men mot:l voond urend ovcr d e macro-econom i�che e flïc iëntie wak c n . Hel ko mt e r n iel a i leen opaan o p hel v la k v a n h e l d a ge l ij k se ! e ve n v l ij t i g en e ff i c i ë n t te w erken . Ook op hc t globale v l a k mocl J e werk i n g effi r i ë n l z ij n , anders ver k w ist men in hel groot w al men i n hel k l e i n sl ll kje vonr sl l l kje v e rz a m d l .
ondernemer, die men dan z ij n concurrent noemt , moe i l ijker te ma ken . 2 Dit l i j k t zeer w e i n i g s y m pat h iek , maar hel wordt veel aanne mc l ijker ais men u i l deze presen ta l i e bes l u i t dat eike ondcmemer z ij n
hel reg i me werk t , hoc he t
de werkzaamhe i d van hel systeem van be lang z ij n :
- de graad van vol maak theid van de markte n ; - de i n t ens i t c i t van de concu rren t i e ;
- Je
werk i ng. vun Je alternut icve waard c .
Z e zullen o n s op h e l spoor brengen v a n d e schadc
Je g loba le
die d e
i n tl a t ie aan
of macro-effï c i ë n l i c van onze economie toebre ng t .
AR CH IV
bijzonJer de mobi l i l c i t van vrage n en aanb i e J i n ge n van goedere n , Jiensten en prod u k t iefac tore n . 1 V a n Je z e bell'eeglij/.. lteid haugt gro tendee l s de effï c i ë n t i e van de
EA N
ES
- Ten ecrsle d e graaJ v a n v o l maak t heid van d e mark t e n . en i n hel
rent ie t u ssen de verkopers opeens vee l sympa t h ieker. W c l n u . bij vonrt d u rendc e n veralgcmeendc verko persmar k t cn
m ark t fu nct ioner in g af.
A i s goedkoperc
kan de ond e rn c m c r z ij n p o s i t i c hel gcmaHclij!-�1 verbetcren dom ge w oo n w c g L ijn J... lanl ecn hogcrc prijs aan te rekcnen. De bcscher ming die de concurrcn t ic de vc r h r u i k c r homl , is dan vcrdwcncn. - Tcn dcrJe spec l t de w c rl. i ng van de allenwtil'l'l' ll'llttrde i n ccn 111ark tcconomie ccn bc l ang r ij ke roi . Hel i s ecn drogc pa � s a g c i n e i ke i n lc id i n g fol d e econom i e , maar a i s d e a l ternat icvc waardcn 11ier mcc.:r w e r k e n ziel men opecns hoc deze d rn ge passage hc l a n g r i j k word t voor de econom i schc voon1 itgang. Om de k ost p r ijs van ecn gocd tc kennen mocl m e n rt:kening h ou dcn m e t de prijs die d e fac toren i n een alremmie•·e a a n wcnd i ng opge bracht zoudcn hebbcn . A i s me n met de a lt c rn a t ieve aanwendin gs nwgelij k h c i d gcen rek e n i n g houJt , vcrkwist men op g rote schaal , hoc z u i n ig men op de a ll ed a a g se s..: haal ool. ge h an d d d kan hcbbc n . Wcl uu , J e mogc l ijkhe1d 0111 m e t d e alternatievc aanwcnJ ing vun r csourœs rckening te houJe n . vc rJ w ij n t met Je i n llat i e .
EU RO P
staal van de re kenmac h i ne s en de computers a l of n id hel globale re ndement van hel systeem heefl . op ee n tcrug. !ag Er z ijn i n een markteconomie drie we7e n l ijke bestanddelen J ie voor de gcbre k k ige
nadeel toc l e brenge n , ofwel z ij n werkwijze le verbetere n , maar in
geen ge l'lll door de koper nadeel toe te brengen . Dan wordt conc ur
of
l n d i t hoofdst u k stellen w ij Je vraag hoc een pe rmanente i n ll a t i c hel globale rendement v a n ons systecm beïnv loed t . We k u n ne n dCLc p rob lee ms te l l i n g verge l ij k e n mel Je vr aag o f , i n e e n p l a nec o no m i e ,
eigen pos i t ie slèchts k a n verbeteren door, ofwel z ij n conc u rrenlen
aanbicd 1 ngen Je vraag overa l op de m ar k t n iel k u nnen bere i k e n ,
of ais de v raag n i e l v r ij op zoek naar goe d k ope re resources k a n gaa n , dan werkl hel systce m b.:neJcn en soms ver bcncden L ij n op t i m u m . Welnu, de i n ll a tie met zijn langdurige en veralgemeende v e rk o persmarkten l ij m l a i s hel ware de kopers en Je verkoper aan e l k aar
vast . Geen leverancier d u r fl nog n ie u we k l anten aan tc n c m c n en
geen k oper k a n
ais
n ie u we k l a n l
bij
een andere lev er a n c i er
lc recht .
m a rk l e c onom i e v a i t u i teen i n een reek s lunguedt'll d i e ll l s e i l un
AL
De
muar weinig of geen o nd e r l i ng c v e r h ebbe n . - De mtensiteit •·an de cvncurre11tie nee mt bij voortJLJrende verko pers ma rkten v l u g af. Wat is e i gen l ijk de ro i v u n de concllrre n t i e i n een mark h:: c onumie '! H e l ant w.)ord is : Je be � c he n n i n g van d l.! ver bru i k cr. Er i. ( voldoendc) concurrcnt ie i n e cn economie uls e i k e dcn naa�l c l k aar voon werken
Amkre
o:mnerkcn van ecn vnh11�a�lc
baarhei•l v a n de gucducn en nchlin)!Cil .
Zc
dicn,len
mar � l
1ijn de gocdc onJ•: r l o ngc ver v:mg·
en een vuldoeruk pul>lici1ei1 v a 1 1 de mao kl vrr
HI
1
ST
OR
IC
bind i ngen mel e l k aar meer
l.unuen hier cchlcr boollen bc,Lhmowonl( bhj v e n .
� 2 Ecn lterilllll'rillg llt/11 lll'I'Nitlge
ice
3 l n z ij n Full emplvyment in a sociery hceft Dcveridge de pro bl e men d 1 e met ccn voort J urend overv loed i ge , globale vraag ver band houden wei gc z ie n , maar h ij hccft de i mpl i c a t ie s en Je com p l i ratic� l.!rvan ondcrschat . Van Je kant d e r verbru iker� w ier gcJrugs pauoncn . aldu)> Be v c r i J gc , genot:g be ke nJ z ij n , moeren gcen ver rass i ngcn vcrwac h t worde n . De uverhc i d , d ie voor de ( voldoe nde )
g lobale vraag vera n l woonl e l ij k is om volledige lewerk sle l l i ng te g u randere n , k a n nauwkeurigc �chaui ngcn makc n . Aan Je Lijde van de i n v e s tec rde rs z ij n verrasl. i ngc:n moge l ij k , omdat m cç r onbcken den b ij de l ec h n i s c h e i n novat ies l i gge n . Maar, aldus BeveriJge , de 2 Dcu hqoalooog w c o d overgcnomcoo v an ccn u i"prôtak
i u vc o haood mel ecn Oc!>Ji,sin)! van h.:1
3 II LH � I I J( ;t . W . l·l . , / "u/1 <'lllfl/"rmt•llt in " {rre 1 9-l l , p . I 'Jll v v .
van hel [Juil'e Kaoouo ocrgcrichl
KandJIIII ( 1 97 1 ) . .WC'it·f.\', l .ondcn , .'\ flan
&
Unwin,
iJ 5
k want i talieve beleke n 1 s v a n dergehjke fluctual ies ten opzic h te v a n he l b r u l o nationaal prod u k t b l ij fl k l e 1 n . Ee n
door o n ze open economie moge l ij k wortlt gemaak t . 4
inl'estment board mel
( 2 ) De g eri nge o f afwez ige concurrentie e n d e afwe n l e l mg leiden
een vctorecht zou voldoende zijn om te beletten dat de i n vesteri ngs
UN IO N
tot cen ergere perversie, n i . de i ncorpora tie in de kostprijs van een
act i v i teit u i t de hand loopt . Dit is te w e i n i g geble ken .
a a n l a l k o�lprij�factoren die mel de prak t ij k van de a l lernatieve kosten n iel � te maken hebbe n .
l n e e n economisch systeem waar voldoende concurre ntie heers ! ,
� 3 De organi.wtie
l'till
verdedigt de slruc t u u r van de markt z ich tege n h e l i n corporeren i n de
de macro-one_lficiëntit'
kosl prijs van alles wal niel d i rect lot hel verk rijgen v a n de gunst v a n de verbru iker noodzake l ij k i s . D e i nspann i ng van iedere produce n t o m z o v e e l mogelijk te verkopen d w i ngt hem a l les b u i te n de kostprijs
- hel afwe n te l i ngsproces ;
d i e nst aan de man te brenge n .
- de kosleni ncorporal ie ;
Deze toestand wordt helaas gron d i g gewij z igd wanneer een ( lang
te houden wal n i e l abso l u u t noodzak e l ij k i s om hel prod u k t of de
( 1 ) Hel afwentelingsproces koml i n een verkopersmarkt n i e l voor zolang in hel geheel v a n de econom i e nog voldoende conc urre ntie bl ijft hest a a n . W e i b l ijkt u i t de ervaring dai voortdurendc e n vooral ve ra l ge mee nde verkopersrnarkten een a fwen t d i ngs proces i n bu rge
alle ma rk t e n een maal ecn t ij d l an g ve rkopersma 1 k tc n ge
worden z ij n , nee m t hel 1 11 een ondernc m i n g�econo m ie i ng c bou wdc verzet tcgen prij�st ijg i ngcn af en hou dt hel op de du ur op .
De tegcnstand neeml w e l l i c h t v l u gger af bij de onderne m i ngen dan
de loon l rek kenden gel ij k . De koste n i nflalie grijpl vee l verder ronJ om z ich heen . De loon i n fl a t ie is n iets anders dan de top van een ij�herg waarvan hel grootste gedee l te n iet gezien wordt e n ongeme
t c n e n onmee t haar b l ij ft , tenzij voor degenen die er rechlstreeks de
ES
bij de ei ndverbru i kers . Ais de verkopers m ark ten eenmaal regel ge
van z ijn concurrenlen d ie nverigens hetze l fde doe n . K ostenin llatie i � n iel ai leen een loon i n fl a t i e , e n o p d i t punt hehhen
of
- de scheefgel rok k e n concenlratie in het bedrijfsle ven ;
EU RO P
durige) i n fl al ie a l le markten toi verkopersmark ten maak t , waarj n Je verkope'r de mark l v oorwaanlen n<�ar z ij n hand ze l , zonder reac1 ie
- Je dis locat ie van de sectoren ;
re n . Ais
EA N
Men k a n de gevolge n v a n een i n n at i c op de t!lobale werk i n g v a n ccn markteconomie onderbrengen i n ecn aan1a1 proce ssen die de e ffi ciënlie van de economische acl i v iteit aantastc n . Ziehicr een l ijstje :
worden zijn , ' is hel afwe ntelen v a n loonsverhogi nge n e n hogere
AR CH IV
soc i a le lasten voor . de onderne m i ng ecn des te k le i ne r probleem omdat ze ofwe l de g c hçl e nat ionalt: economie o f lenmi nste een gehele �ector treffe n , e n omdat ht:t bij de b u i te n landse com: u rre nten hetLc l fde is.
N a een gewoonte vo r m i n g v a n e nkelc jaren nee m l hel doorrekenen en
afwentelcn de vonn van een c i rc u l a i re v a n de beroepsgroe per i ng
aan, die de verkoper met of zonder commcnlaar maar gewoo n l ij k
toch met e e n be leefd briefje verge 1e iJ laal gaan . Daarui t b l l jkl Jal
beg u n �t igde n van z ij n . M aar d ie z w ijgen d a n i n a l le t a l e n .
- E e n eer!>IC i nc or porat ie i n de kostprijs die m e t d e koperscon j unct u u r <Jan z we l t e n eigen l ij k in een koper!.conj u nctuur zou moe ten a fne men . z ij n de ko:-.ten van de reclame en v an Je marketing . Door deze bested i n gen voor ( ru i mschoots n u l l e loze) reclame wordt
o v ëri gen s de schaarste op andere mark te n , n i . die van hel pap i er , nog vergroot . W i e wordt niel getroffe n door de massa ' s papier die i n o n ze pu�tbUSl>en lerech tk omen C l] J i recl de pru l le mand i n v l ie ge n , o m la ter voor 1000 fr . per ton na ar de vu i l n isbelten van onze ge mee n ten a fgevoe n l te worden ')
De reclume-ÎI!flwie i� ecn bijko
mcnd gcv aar voor de proJ u " t i v l l e i t van onze economie ais de "opersconj un c tu ur te l a n g d u u rt en van a l les en nog wat in de ko�tprijs · gefoefe l d ' word t . s Y o l ge n !>
doc n . Eventu t· l e verhog i ngen v a n be l a s t ingen e n lakse n volgcn dc7 e l fde
o n s hmd gedurenJe d e l aalste jaren met
AL
hijze l f er n iels mee te maken hccft e n er ovcrigen!. ouk niets a a n k a n
IC
weg. Ze treffen een hele �ector of de hele nationale ecoriomie . Er i s
!. o 111 n 1 i ge
special i�ten zouden de koste n voor recl ame i n
50- 1 00
fr . per hoofd v a n de
bcvo l k i n g loeneme n , tot het n i veau van ca. 1 2 m i ljard fr. per jaar. Deze besteJ i n gc n brengen t:chter i n
totaal veel m i nder op dan clk l'erwachte
in d e pers voldoende over ge sprok e n e n d e z a a k wordl dus a i s hekend
van Je verkopers gelooft . H e t i s een oplel l i n g w a arbij de
l i tei t .
Je reële �ommatie v a n d
OR
veronderste l d . Mel valoop v a n t ijd wordt hel afwe n t e le n een forma
ST
D e mee!.l bekenJe afwe nlel i ng i n o n s l an d i s d e i nde x er i ng v a n de
!one n . Hel is cen bcslechte zaak e n ge l uk k ig maar. M aar m i sschicn
HI
beseffe n onze l a ndgenoten n i e l voldoende hoeLcer Jezc <'plo�sing (een der zeldzame or i g i na l i t c i t e n v a n onze ewno11 1 i schc po l i t iek ) 96
'>0111
in hel gchec l n iel u i t kom t . l n de p u b l ic i t e i t ge ldl de rege l dat i n d i v iducle bestedingen weinig te maken
heefl met wat men verw acht . Hel groobtc gt:dee l t e i s n iel� anders -1 err. 5
d�
hijla!!c 1 1
D.:1c �o,l.:n
1.1.11 l l lt: l t l�gC:Il\\ Oord i g g raag .1h. ' i n \ c,h:r ing�n · Jonrgaan. Zn
� bnl zc " "·" ":h ijn l ij� !!Cill.t��dlj��r.
,Jj l ' 97
cxœ ntncitclt conc. u rren ten m1gc �om n hbp OS i l l C v a of h c t !.trev en n aar e e n mac . . . . .. . gcdw onge n wor de n . .. l l d iJÙ . de l !>cus zou , ten m l n !'.te 1 11 an ll a Er i!. een les u it te hale n : de l onde r de.: n a v t de alge men e o nko!> ten be ted inge n voor rec l a me u i m.:t en d c l c g jaren e l ke s ze hel e n nem inge n moe h:n were n , zoal . n daa g l ee n lc l p ru � nieu wjaa rsge sche nken en dito l a me i !.che e l fi c 1ë n l lc e 1 � t J a t d e rec Eerb iecl voor d e macr o-ec onom er rnem onJe de n a v g n i e l te voor re k e n _ ge hed of oor een groot gede � macr van he1d over de van ht 7elf komt . En het i s tic p l ic re 1 k n . W a n t d i t l i gt b u i t e n hel bc econ o m i sche effid ë nt ie te zorge
bcdrij ven ge ven pe r dag ongeveer 800. 000 fr. u i t voor hel onderhou
rkop cr� doo � de defe nsie1 ·e rec lame , waar toe de v �
dcn van relat ies en contactcn . Aan de top staal het M i tsu i-conccrn
dat i n hel be l asti ngjaar 1 97 2 de l ieve som van 300 m i ljoen fr. u i t gaf
UN IO N
dan
aan representat iekostcn . ·
Beg i n 1 974 barsltc in de Dui tse ptJrs11 een hele polcmiek los omire nt de aftrekbaarheid van zgn . Bewirtungskosten, voorzover derge l ijke
� �
kosten voor ondcrhoud, herberg i ng of vermaak n iel d i rect voor we1 k ne mers van de belast i ngpl ichtige u it gezet worde n . Om m i s bru i k te vem1 ijden stelde de D u i tse Hotel- en cafébond een regc l i ng
EA N
voo r : aftrekbaarheid van 50 pe l . van de gebru i k e l ijke ondcrhouds koslen in de branche e n van het ove rschot nogmaa l s 50 pet . aftrek baar met een vorm ige form u l icrcn en een s t renge controle om mis
.. van d e enkel ing. n mark t l l e i n een gcmc e n!.ch appc hJkC a n i m n sc ct-di i n r oo v ied Ecrb waarde t e voor een cl icreg t n ë i c ftï c d w i ngt ons echt cr aan dac mc� � � ijk h c .!l vcrw erpc.: n a n d e reda verb i nde n . Hel J ijkt onm ogc l e ap l c � n c me ge en � p� hJk_ n één l a n � _van � ten u i t de a l gem ene ko�te n i e land n lc l u b de ers � unm n nJge k l t geva mark t door te voere n . l n d i c h t mat 1 g rnc k u nnen m aken , cen nnre prod ukte n d ie onbe perk t rc.:da
h
Dt:/\:l tj� gL·t.l.tc ht� werJ in ' OIIdt•t IH'IIIt'IJ ,,,, .t:''''
?
�7_2
AL
2�
. 4ntwoord "l' dt' llttUII \l
Jwpf'tJ
OR
IC
"er�g .:, er' t p \li) \ c r dc d • !,! d · J.11111 ·L • , ,,11 het V�rhuml v a n dm,t eltJ�.: heu · i e n • l.�n np ' " r"·h • t k ndc m�nic rcn ge l '"""" ole ,Ill , ming er " J I ct re.:ht np ""'�h Hil· g.t:d\\ al gen r J.ub,• v. u aJrLhu v, Je g. �o.· I•Jl... t: cnnlrt llc r c n . f.:n van die \ Oi tth!ll j, t!en
�l"ll \\ llHkll :
: of l.' Ulh,� i �L h n it:l \·t:r.IIH \.\. t ltll d j..., -· h:C+:I1 de 1 .:,: 1 ;11nc di�,.• l''lht"I Î'L·h _ ,h:u Îll lk \ C i kt u•ppt i Î' h:Îhku i puhlic U C 'l' li l I C: \ O v�m n c: r ll: cn hc:t 1,: J k u h : __ · ullllll ch.u dCic g 1Hiicn I . n ,Japc n np hun t \\ce "'"" 7 De puhti. :i,ten � u n ncn i ntu"c t I,!Cifl l l k n wordt snc n ve e ad i,tcrra n i 1 fl. lC'e •k EurnJ ,ccnlc J"j,,:;1tc 111,1,11r .: g d dom H.·d 1 ij t l o\Cf hccn h.� vnot hd l t ngL' I t , 1al ..:r nog al' Je h�tnn uni,a ric hij tk 1 , ,crl!l1l LJK
\ ,u u d Ji l�l l'l'Il rt : gd i n� hl(
HI
�,t;lll
ST
�
�liUHJ
l.. t UHI .
EU RO P
Bdgië de onderhoudskoste n , zij het d a n i n een gewijz i gde vorm , wei
aftrekbaar z ij n , evenals i n Frankrij k , hel Vere n igd K o n i nkrij k , Luxemburg, enz. D e pot verwijt wel l ic h t d e ketel d a t h ij zwart i s . . .
( 3 ) Er i !> t e n s lolle nog. een gcvolg v an een jare n lange i n ll a t i e d ie d i rect mel de wegk w i j n i ng van de concurrentie verband houd t , n i . de d i s locatie van de sectore n . l n een zelfde branche !even op de dm1r
ES
of
naast e l k aar ondcrnc m i ngen met zeer versc h i l lende kosl prijsstruc t u
AR CH IV
. voon.l e e l . 11 ge no m c n een maa trcge l in de.tc.: 1 1 ak l v pecs Euro op _ zou Er E u rupe � e het dour den gc.:lc jaren le e moe tc.:n w orde n , wal s e n k .7 Pa1 kmc nt wcrJ vnor gest e l d pcr� m .ngcld cn in verb an� met de gcn n i erk oprn kc j h Soor tge _ ro l lcr�, cont . � r e 1c 1 o_1 ung arke n ager s , r _ l ijke voordele n d i e alle man v a n hntc ls e n i a t ZIJO Er . n c boek unt deal er s . enz. op expt •nsc acco gc d ee l t c grote �tede n d1e het groo tste resta uran ts i n e n rond o n 1 e . an a g ien z s t e acco u n van h u n 1 a k e n c i j f e r n a a r e x pens n: pe r s het v o l gende be richtjc.: l e � c onze n i men kon 4 97 1 ri janua ln t.:rse dl lie ben hc 1 � r ngjaa 'Tok io ( U P ) . T ijde n s het be lasti m � l� ard I r . aan relau e ge bijna J a panse onde rncm i ngen v � r _ lsle s , plez1 erre1 sJeS voo � perso nee _ sche nkjes u i t gege ven , aan dmer de Ull bleek l l D . r mee zo nde en den en k lante n , feestjes a l lerha J a p a n se tste groo wee t De . s u sc fi panse a J offic iële �tat istiek cn van de
bruik te vermijden .
Terloops weze gezegd dat i n de Duit s e pers onderl ijnd wordt da! i n
re n . l n nurmale omstandighedcn wonlen de m i nder prod u k t ie ve ondcrnc m i ngen ged wongcn ofwei hun efficiëntie te verhoge n , ofwei
v � n de ma_r kt te verd w ij ne n . Wanneer de concurre n t i e deze p ri k ke l IIICI m e e r 111 lcven houdt , ontstaat el!n w a a i e r van kostprijssi tuat ics die naast e l kaar b l ijven voortbe s taan . U i t vrocgcre
l u d ies b l ijkt dat het versc h i l t u ssen kostprijl> van de
besl wcrke ndc en de slcchtsl werkem.le ondernc mi ngen i n een ze l fde branche vaak van 1 tot 2 h)Opt . Deze s pa n n i ng is recds opvallend g root . Met een aanhoudende i n fla11e is het n ie l le verwonJeren dai de span n i ng verdubbe l t . De venficalle is nat u u r l ij k moe i l ijk aangezien
�
de ondernemi ngen op dit puni d i screet zij n . . . \ at Schu mpeter cens ' t he c reat i v e destruc t i o n ' noe mde , gcbeurl met mee r . M aar de wel vaart draagt er na verloop van t ij d ook de sporen v a n .
( -t ) Te n
s loue l c i d t de langdurige afwezigheid v a n co n c u rre n t i e
naar M: heefgetrokken
co!ICl'llll"llties . Ee n ondcrne m i n g die stecds
rna:�r Joor met wacht l ij�tcn werkt en vcrkoopt aan ondcrnemingc n
d i c � po 1 1 t aa n hog.c re p rij zen aanbiedcn om wat v rocgcr bcd icnd te wordc n , of die van tc v ore n bet a lc:: n om in de g u nst van de vcrl.. nper
tc.: kome n , konll vmeg of l aat op he t idc.:e gunstige voorwaarden toc
h: k c nnen a an o nderne m i ngen d ie L i c h w i l lcn l at e n W c l n u , w ic w a a gl hel cen l u � icvoor�tcl van Je h a n
K ' ''"'� /ill f<·r . t l/�,·mcini' . � � - � - t 9 7 -l N p . 7 1 .
1
verne me n .
t c w ijLCn a i s
hel v oo rdeel
zo
1 1 ': in �e Sovj e t u n r e i het begi n v a n de t w i n t igcr jare � . n . De R u �sen 7 1J n dan voor ecn llJd naar ecn N · E · p · ( N r' c u we E . cono rnu · :he r p 0 ll rck ) leru ggek eerd , waa rin hct pri vé- i n i t i atief wcc r aan bo(l k wa m . M e n heeft het een t wee de . maa l helc efd n i · r' n het Ch · r n a van M ao . • 0 e op 1 ossr n g hc�t ond r. n de · com mun es · en de k i e. r ne eco no rn r. sc:he eenh cd e n .
groot is e.n ais n iemand weet wan neer de i n n a t i e zal
ophoude n ?
UN IO N
De ondernemers leven onder een algemee n gevoel v a n onzeker heid . Men begrijpt h u n onbehugen best e n men begrijpt nog beter hel onbehagcn hij de wer k nerfler� . die niel weten wie morgen h u n bazen z u l lcn z ij n . N i euwe mee:-ters maken i m mcr:- n i e u w c;: wel l e n .
D e frank
Een mar k tcc:o nl lln ie Lon der con curr enti e volg t et:n eve n v re ' Ill 1 · paru boo l : 71! g a at op zoek naar cen noo doJJ ioss ing d i e a.m . . c:: l J ,.r.rr n •·r t tJ t r r al c::, vcn v reem t 1 r· s · 1. . . . ais dc· N · E · p · a.rn dc· soc r a rst rsch e p l a ne�.:. on o m r. e of de com m u nes · aan u · 'e ·spoe d mu · . • us t n· a 1 r. sen. ng v ..·• r1 e e n . c:on t rnen t ·I l s Cl ' l l· n i.l . z e gaat over naar r u i l in . natura ' ni.lar over heid s. : .. l ll lnen g r ng m d e k os· t P�•J� b cre k· e n mg · en naar conc e n t rat ies met o . . . f , , e, r hedn J 1 st:cn nom /Dilu r sc:he fund e r i n g .
k a n nooir KeÏiule.rt•ertl 1\'ortlen
Tot w e l k be s l u i t l e idt deze a n a l y se van een mark teconom ie zonder echte markten , zonder concurre n t i e , e n zonder a l ternat ieve k osten ·
vrijwaard te b l ij ve n .
Maar wie bet a a l t dan de prijs a i s hel nr i l m iddc l , de waardemeter en
de k oopk racht reserve , i n cen woord hel geld / iek wordt ' 1 o r ge beurl d i t iiherhaupt kmteloo� '!
Er zijn drie s l aclllo lïers : de n i et-act i c ve n , tk mu nt en d..: rui lecn nomie z e l f.
- Ten eerste de n i c t - ac t ieven en meer spcciaal de bejaarJe n , de z ieken , de gehnndicapt e n . Z i j k u n nl."n n ieb a fwl."nt e k n . n i eh in h u n
of
ten m i n �te t ijde l ij k , v a n de nade l ige gevolgen v ;� n de i n ll ;�tie ge·
EU RO P
berekening '! De i ndexer i ng en de v l ucht in reë l e goedere n , i n aande len , i n convert i bele obl igaties e . d . zijn zoveel m iddelen om ,
�e
EA N
§ 4
70
neme n . w a n t ni e m and heeft h u n d ie n �ten
nod ig dat
n:
ES
kostprij!> i ncorporere n . z ij k un ne n a a n d e kosten i n tlatie n iet dt:e l
o o i t i n e�: n
AR CH IV
verkoper:-.ma rk t po:-. i t ie komen . Ze vormen volgcn� de :-.tuJie die op het I l e V l aams Ekonomisch Congres door het Ce n t r u m v a n Eko
nomischc S t u d ië n v a n de K U L werd v oo rgc l e gd onge veer cen 20
pet . van de bevo l k i n g .
- Het 1weede s l achwffer is de
.fmnk . Hoc meer econom i se he
subjectcn tot i ndexer i n g van h u n prij 1 e n en i n komcn:-. overgaa n , d�.:s te d u i de l ijker het wonlt dat de fra n k n iel gcïndexccrd k an worde n . De rekencenheid is h e l slachtoffer vau een gr oeiend J i � k rcdiet . De l iq u i d i t e r t e n t re k k e n zich van de ene m u n t naar de andcrc terug ,
AL
n aargelang meer m u n t e n cen deel van h u n waardc v c r l iezen
l."ll
o n v e i l iger worJe n . Op de d u u r volgen de l i4 u id i t e i t e u de wcg v a n
IC
J e monetaire v l uchthcuveb en n e me n , in h u n pog i n g 1 l l l l l i q u ide le aa n .
OR
b l ijven , n iel cens de vorm van J.:api taal e n van i n vc:-.tcri ngen meer - H e t derde slachtoffer i � de ru i leconomit: 7elf. 1 kt slcchbtc Jal
een econoom van welke o,chool Jan ook L i c h voor:-. tcllen k a n , i� een
ST
planeconomie 7ondcr pla nbureau en ccn mark teconoruic 1o ndc r concurren t i e . Zonder concurre n t ie wordt ecn mark tecono 1 n ic al
HI
e ven blind ai s een planbureau met de fecte compute r . E r i-. een h i�tor isch precede n t v a n een pl anec:o nom ie zondc 1 00
pl.r n ,
lO I
HOOI DSTl l " V I l
EU RO P
EA N
UN IO N
HET TROMPETEFFECT
§ 1 De intnsectoriële .\prl'idinx 11eemt tne Naarmate stet:ds meer mensen z ic h bij de i n Oatie neerleggen, gaan
soms stemmen op die de vraag si e l le n : waarom k u nnen w ij niel doen
ais Braz i l i ë , dat z ich in de l aalsle jaren i n legraal op i n Oat ie heeft
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
i ngesteld ? A l les is letterl ijk geïndexeerd en draait mel de inOal ie
mee , ook de sch u lden . Yroeger l rok hel kapilaal al e ven snel u i l hel
land ais hel z ich vormde. Ais hel in hel l a nd bleef was hel verdwenen voorJal men een h u i sje kon kope n . Hoogstens kw amen de spaarders nog aan i nOat ie-gadge t s toc . Nu b l ij ft het daarentegen in het land e n er k o m t z e l fs kapi taal v a n bu i ten om z ich i n h e l l and t e vestige n . l n
1 97 3 i s d e i n O a t ie op e e n ( voor e e n o n t w i k k e l i ngsland) aan vaardbaar pe i l van 1 5 pet . tauggt:kome n . Waarom , l u idl dan Je vraag , kan men z ic h i n een t ijd van rek e n m ac h i nes en computers n i t:t voor de i n Oatie organise ren ? Laten we aannemcn dai a l l e s geïndexeerd k an won.len - ook hel k apitaal dat ons uit hel verledt:n i s ove rgebrac h l , ook de sch u lden . l n d e toekomst worden dan a ileen nog aande len o f geïndexeerde obli ga ties u i l gegeve n , ook door de slaat die a i leen nog Pi nay-ob l i galies u i lgeeft . Lale n we bovcndien aannemen dai men a/Je i nkomens k a n
aanpa ·se n , ook d i e v a n d e vergelen groe pe n , d a n i s e r nog een
onovcrkomt:lijk euvc l : de i n Oalie verhoogl de re latieve
pre id i ng
1 u ssen brulovcrJ ienslc n onder de onderscheidcne seclore n .
D e R M Z p u b l iceert i n
t ij n
j aarverslag c e n tabel v a n de gemiddelde
brutovcrdie nsten van ha nd- e n hoofdarbeider
naar bedrij fstak . Het
loont de moeite na te gaan welke evolutie deLe gemiddelde bruto ver d i e nsten in de di verse bcdrijfstakken van ons land i n de loop van de l a a l � lc j arc n le z i �.:n gc vc n ( h ijlage 1 ; mannc l ijke h and arbei dc r�) . ! I c i cers le waamaar de aandachl gaa1 1 is de rangordc van de d i ve rse ' 1
Oe •n•ly'e !>epcr�l 1id1 vcrdcr h>l
1lc mtmnfiijkr
handart>ciders. ! 0.1
bedrijfs t a k k e n : b l ij ft deze r a ngo rd e steeds deze l fd e , of komt er i n de
De rangorde van de 36 branches bl ijfl dus door de jaren heen
loop der jaren eni ge verandering voor d i e w at afw i s s e l i ng brengt en
o � veranderd . M aar b l ij ft ook de afstand tussen de gemiddeiJe ver
d • e nsten deze l fde '! D aa r b ij zijn drie standpun ten i n acht te nemen :
UN IO N
misschien van de eersten cens de laatsten e n van de l aatsten de
eersten maak t , om hel in bij be l s e termen u i t te drukken '!
De stat i s t i c i hebben een i ns t ru ment u itgedacht dat spec iaal voor v erge l ijk i ng e n in de rangorde bestemd is, n i . de rangcorrelat i e . 1 De rangcorr elatie bedraagt 0 ,94 t u sscn de rangordc in 1 911 l en de ran gorJe i n 1 97 2 . Yoor meer z e k e rh e id werd cen tu ssenbereke n i n g . voor h e l j aar 1 967 gcmaakt met ongevcer hetze l l de resu l laat . Met of zonder slu i pende , galopperende of holle nde i n ll a t i e bl ij fl de rangorde onveranderd . De ecrsten b l ij v e n de ee r s l c n en de laablen b l ij ven de laatst e n . Om m a n en paard t e noe men : i n hel begi n v a n d e z e s t i ge r jaren bevonden de volgende sectoren zich aan de s p i t s en w aren daar nog steeds in hel begi n van de zeve n t i ger jaren : - water , gas en e lektricitei t , - scheepsherstel lers, - havenarbeiders, - m ijne n , - met a l l u rgie, - derivaten van m i nerale brandstoffe n . A a n d e staart bevonden d e v o l g e n d c sectoren zich i n h e l begin v a n Je zest igcr jaren en waren daar nog steeds i n het be g i n van de zeventiger
de spreidi ng de spreiding de bruto- en H e t l i g t voor de relatiel'e
d e hand d a t wat de mense n v oo m a me l ij k i nteress cert spreidi ng in constante franken is tussen de d i ver s sectore n . l n de onders taande tabel worde n dan ook ai l een de bru t o verdie nsten (mann e l ijke handar beider s) e n de spreid ing in consta nte franke n van 1 96 1 opgeg even e n wordt de re lat ieve spre iding bere
,
-
,
AR CH IV
- schoenbedrijf. . -
ei ge n l ij k e handelsondernemingen.
Deze twee l ij s t en brengen ons tot t wee orden van be s ch o u w i ng e n : B ij de topreeks v i nd t men k apitaal i n tensieve sectoren of branches met een grote inkomenselast iciteit van de vraag of ook nog sec t o ren met sterk g e sc h oo l d personeel of pe rso ne e l dat moe i l ij k te v i nden i s . B ij d e staart reeks v indt men daarentegen branches die meer arbc id sintcnsief z ij n of waar de mkomemelastic i t e i t van de vraag m i nder groot is of waar het pèrsoneel m i nder gcschoold of gemakk e l ljkcr is te v i n de n . - Ten tweede zijn deze kenmerken van structurele aard en verk !a re n waarom i n betere en m i nder goede jaren de e e rs t en de œrsten en de J aa t s t e n de Jaatsten b l ijven en w aarom onder de topnij verheden zgn . ' wage leaders' en bij de andere J oon vo lg e rs voor k o me n .
OR
IC
AL
-
'
'
.
ST
Een vt•hnaakte cmr da1ie g c e l l th u i t klllll'l : 1 l i J 1 1 g.: , al k o me n Je lcnncn ' ·Ill de • ergcliJking 'lceJ, in tletdldc rangnnlc ' ""& . Kn&ncn de k m &cn i n ccn tttugc· keerde rangnrde vonr . dan i' de n>rrd.otie 1 . de J .&.tl ,lc V .t>rolcn ole .:.: rsl.: en < llllf!C·· kccrd . ls er gecn cnr rdatic . dan is hel r e,ult a.•l O .
2
HI
·
10-l
kend . 1
of
EU RO P
l n constante fra nken van 1 96 1 k rijgt men de volgende ve rg e l ij k i n g :
ES
- tex t i e l k l e d ing
�
EA N
.
jare n :
in werkelijke of in con stante franken ; in absolu te of i n re l at ieve waarde ; nettoverdienste n .
brutoverdiensten ( mannelijke handarbeiders)
sprc&din�
1 96 1
25R
47
1 962
269
l i!
51
1 963
19
2R.t
53
1 96-t
19
300
58
1 96 5
19
318
62
1 966
19
333
69
1 967
21
343
71
21 21
( 2 )/(
I l ( in 1!1 )
1 968
35-t
76
1 969
J 67
81
1 970
22
3!!9
8R
2J
1 97 1
4 20
100
1 97 2
2 -l
44 7
1 09
2-1
ll i t deze � abel v � lgl dat de verhouding t ussen de spreiding en de rullwenl lensten •n constante franken die i n het begi n van de z esl i g e r pren rond 1 8 - 1 9 pet . !ag , een u itgesproken neiging vertoont om toe tc nen :� n en in het begi n van d e z e ve n t i ge r jaren 24 pet . be d roeg l n gral •ck 7 won.lt deze e vo l u t ic voor de jaren 1 96 1 - 1 972 wecrgcge ven . Tegcn het ei nde van de p e r iod e maken de brutoverJiensten sprongen vergelek cn me t de vorige periode waarin de vcrhogi ng van
?
.
3 D.: rech van de oorspronkelijl.e cijlers zowd voor de gemidJddc brutove rJien�lc n ais voor tic 'flrcidm g \\ ordt in hijl:o!!c 1 f!Cf!C \ l�ll .
Aangez ien de dding door hetzelrd e indeKcijrcr van de consum ptieprij7 en gesd&iedt , blijfl de relatie ve �rreidin g onveramkrd .
1 05
�
A pn or i k u nnen Je lage re groepe n op de stij g i ng van de Jevensduurte
cu rve va� de regc l mat i g ge sch ie t . De _ de brut ove rdie nste n vrij ,· t en begm lutre evo de l l dezc l vert oon nken fra tante cons n i spre i ding ken. . . even eens spro ngen te m a . g, . wat voo rt v loel l bren gt ons lot de vraa lutie De tren d die u i t de evo geb eurt er eige n l ijk ? -
relatief rijker wordt . Een blik op de stat i s t ieken toont dat de Je staa rtsec toren n iel op de i ndex van de consumptie pr ij zen ach terb l ijven. De verge l ijking geefl het volgende : daar
verd iensten in
=>
... ...
��
... ....,
0
... . ...
-r- 'ji' "'
con fee r ie
c
.., a...:.
-a a
-
c
...
� c
"'
o!:
.. ë
- --1- -
$ -1----
a-
-
1----
· -
.0 0
-
OIJ c
�
t--
.,..
=
�
....,
-1---
_l�_ ,-.0
0 (J
..,
:x
x .CJ 0'
.0 a-
�c
r-
�. :2
t-- -
..
c
�c
8 ,.,
-
1 -\L
c
...
r& 0
Il "'
....
...
_ .., a-
0 x ... .
AL
�u
-
,.
0
1� �
2
0 -a ... ,
--1----
OR
.. "' "' 2 "' .. r;;; "' a... -;- o;, :8 � � -1-- - ---
1---- --
IC
..0 c
--
-
8
HI
ST
1 06
0
0 a-
222
1 99
zelfs de laat ste van de 36 sectoren nog een verho bijna 200 pet . be d raag t en t weemaal zo groot is a i s de s t ij g i ng van de i n de x van de co n s u m pt i e p rij zen ( 1 45 pet . ) .
of
V)
100)
Daaruit blijkt dat
ES
..
=
0 00
g i ng v a n de bruto verdiensten heeft ontvangen die
0
AR CH IV
l'
c::
145
249
diamanrbewerkers
8 ...
1\�
index van de consumpr ieprijLen
l e x l i el n ijverhesd
EA N
-
-
1972 { 1 96Z
EU RO P
\
G r,,fi è� V I l
b l ijven en bijgevolg objec t i e f armer worde n . Het kan ook dat
Je i nk omens in de sp i tssec toren sterker de hoogle in gaan en dat men
UN IO N
�
ac hier
1- -
+-0 ...
0
...,
0
....
c
0
0 ri ri
8 ... .
* 2
lht trompete.l/'ect
De relatieve sprciding i n wnstan te fra nken t u ssen de gemidùelde vcrù iensten in de d i verse sectoren neemt v l ug toe ; voor de laatste jaren m e t 4-5 pet . per j a ar . L i gg e n ùaar de eerste m a n i festaties van een n i e u w e wetmal i gheid die voor de i ndustriële re laties van het groot ste belang zou z ijn ? De pe r i ode i s nog v rij kon, maar het ver�chijnsel i s zo hclangrij k dar men er goed aan doe l er van het beg i n af Je aandacht op te ve�t igcn . De rc la t i e is de vo lgen d e : s 1 ,04 ' waarin S s p re i ù i n g in r elat icvc waa rde in constante franken , 1 = aantal j a rc n , 1 ,0-.t jaar l ijkse toencmi ngscoëflïciënt ais func t ie van de t ij d . =
=
=
A i s dez e l fde evolutie zou doorgaan , dan
zou men tot een tegenste l
l i n g komen met de grote bckommemi
van deze tijd , n i . meer
ge l ijk heid onder de mensen en meer speciaal ' g e l ijk werk , gel ijk
loon ' . Met de coëfficiënt van 1 ,04 z ijn i nderdaad maar zo 'n v ij ftien jaar noù ig voordat Je o ngc l ij k he i d t ussen de sectoren hetze l fde n i v ea u bere i k t a i s legcn woo rd i g in de d i verse o r tde rne m i ng en tusseu de J ag cre en de hogere i nkome nsgroepe n . l let verband t usse n het ' trompcteffect ' en d e i n fl a t ic l igt echter niel d i rec t , ma ar er bc s t aa t cen vierhoe k srel at ie : i n ll atie - geen rcconver1 07
sie - wegdrijven van de sectorcn - toe nemend aantal gastarbeiders. De i n flatie stelt de marginaal wordende sectoren in staa t een afzet te v i nden door de hogere kosten op de verkoopprijs te verhalen. Zo wordt reconversie vermeden en kan hel u iteendrijven van de sectoren voortgaa n . Voor de be vrediging van de toenemende behoeften die uit de wel vaartsverhoging voort v loe ien , wordt gastarbeid i ngezet die de margi naalste onder de marg i nale arheid spostcn be ze ! . De d u b bele arbeidsmobi l i teit ( vert icaal en hori zontaal) doel hel nod i g e om onze mensen beter betaa lde arbe i d !.plaat!.cn te ge ven en hel saldo aan de vreemdel i ngen over te laten.
�
EA N
·
culeren .
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
EU RO P
§ 3 Een nieuwe tlfi,·entelinK ?
l n grafïek 8 wordt de re l a t ie voorg c ste l d tussen de ge m i ddc lde verdiensten en de spreiding i n co n s t a nt e fra nken g ed u rc n de de laatste jare n . Daaruit komen t wee fe iten naar varen : - S i nds 1 970 maken de punten , op de x-as gemete n , gr ot c rc spron ge n . De gem iddelde verdiensten i n constante franken gaan d u s v lugger d e hoogte i n . - De spreiding neemt m ee r dan e ve nred i g toe . De hel l i ng voor de periode 1 966- 1 97 2 l i g t a a n z i e n l ij k h og e r dan de richt i ngscoëflïciënt voor de periode 1 96 1 - 1 965 (0,34 i n plaats v a n 0 , 24 ) . Men kan zich dienaangaande d e vraag ste l ie n : waar l i gt de oorzaak e n waar ligt hel gevolg ? Het kan zijn dat sterker optrekkende verdiensten een grotere rc l a t ieve spreiding tot gevolg hebbe n , zoal s dit reeds op het e i nd v a n de zestiger jaren wa argenomen kon worde n . M aar we zou d e n in deze evolutie ook de e ers t e sporen kunnen v i nden v a n een rcact i e tegen de progressi v l leit van de i n k omcnsbelas t i n g e n een pog i n g van de spitsnijverheden om de prog ress i v i tc i t door st ijgende l oo n sverho g i ngen a f te wentelen , zodat na aftrck van ( progrcssicve) bel ast in g e n een ade etlitie zou i n z e t ten , dan zou onze economie hij voortgaande i n ll a t ie voor een ech t d i lemma staan : - of we i de g ren s tot waar dc tïscale indexering geldt ver h o ge n ; - ofwel a an een pe rmanente act ic in de s p i !!>scc l l) fe n b l ootgcsteltl worden o m aan hel effcct van de hcgrensde fi �cale i n de x e r i n g te onL nappen , door loon svc1 h o g i n ge n d i e Je progrC!>!>i v i t c i t inml
ST
Op dit pu nt ge komen z iet men d u idelijk hel gc vo l g van de i n fl at ie : - a
I OK
HI
belast i ng in de spitssectoren deze ertoe h u n ge m idde l d e verd ie n s t e n m e t grotere sprongen omhoog te doen g a a n , hctgeen de relat ieve
UN IO N
spreid ing die men nu reeds tussen de secto ren waarn eemt nog ver groot ; - aan e ande re kant word t de nood zake l ijke recon versi e van onze econo mtsch e struc ture n u i tgeste ld en word en marg inale secto ren : Ill · c o n s t a n t e fr a n k e n gere k end ' mar "'o i n al er z0 kome n ze Ill · een po�111 e d'te Stecd s meer Van de VOOft zet t i ng v a n de i nfl atie afl1a11gt . ·
·
1 1001
DSl l l t-. V I I I
EU RO P
EA N
UN IO N
D E STRUCTURELE INFLA TIE
� 1 De scltel'e produ /..th ·itel l.wtlfll'ikke/ing ais struciii/1/Tt'r.\Thijn
l l'l
l n de l aal�le jaren heefl in de t heorie een versc h u i ving pl aatsgevon
of
Jen van de v raagi nllatie naar de door hel aanbod gedete rmi neenle m llatie ( su pply-dell: r m i ned inflat io n ) . De globale v raag wordl d a n
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
a i s een lle x i hele v ari abelc besc h o u w d J i e zich aan d e verandc ri ngen i n Je rest v a n hel econom i sc h e systeem aa npasl . De stan werd in
Noürweg.en gegeven door A u k r usl ( 1 969, 1 970) e n i n Zwedcn Joor
Edg.re n , Faxen e n Ad hner ( 1 969- 1 97 3 ) . De theorie J... reeg de bc na nung A u k ru s t - EFO- moJe l . 1 l n Z weden koml hel A u J... ru. t - EFO
modt:l op de l w eede plaats i n h e l voorspe l l e n van hel jaarlij k se i n t l ac i er i t me , en i n Noorwcgen z e l fs op de eerste plaacs. ln België wen.l de o n l w i k k e l i ngsinllatie theorie door Prof. V a n Rom puy u i tgewerkt te zamen mel R. V a ndermos l e n . 1 O e iJe stud iel- hebben onafha n k e l ij k v a n el kaar hel licht ge z i e n . Opmcrke l ijk is wei hel fe i l Jal de Zweed!>e studie afkom1>tig is van
ccn k le i ne g rocp venegenwoon.ligers v a n we rk ge vers- e n werk nc mersorg a n i sa t i c s d i e op bijna a mbac h t d ij k c wijze loi een i n 1 i c h l i n d e onl w i k ke l i ng s i n tl a t i e gekomc.:n z ij n . Odet o p c.:en der weze n l ij k e k e n merken v a n d e zogenaamde ontw i k J... el i ng s i n tl a t ie hebhen w ij d e be naming sche1'e o n t w i k k e l i ngsinflalie
1
W . B M � N '>ON �n
J. M Y I I M M � N . ' l nllJt iun i n tl(lc!ll Ct:l llllllllic• : 'uppfy Jc1crmincd
ver"" JcmanJ - dctcuni ncJ rno i n l lJt ie , e c n >lrul.. t u • ccbcçtoralc hen<�dcring
van hel in ll at ic ver
>t:hiju,cl in gc•ndu'>ll i<�li'>eculc IJtldcn · , V andcrmo\lcn en Van Rompu y , ll't·• (mp ·
pon, C . E . S . Leu ve n . j �nual i l 'i7� .
I l l
!
verkozen. Hel accent k o mt daarbij meer op he ! s t ru � t u re e k arak ter van deze i nnat ie-oorzaak te l i gge n . Struct u re l e an n at t e W IJ�I erop dat
UN IO N
de i n natie aan factoren gehoorzaamd die het vge n bl i l..k e l tj ke ol
ai s men w i l hel conj u nc t u rele gcbeu ren transcendere n . Structurele i n natie dringt zich aan hel gebeuren op . ' Zij vormt zich niet naar de gebeurtenisse n . Een ( gewone) conju ncturele i n flatie wordt i n de loop van de e x pansie ais het ware vanze l f gerc m d . Ze roept i nder daad compenserende of neutra l i serende factoren o p : de i n trest voet stijgt , de lonen t re k ken op naarmate de vol l ed i ge i nzet van de
EA N
fac toren d ichter benaderd word t , de w i n s t marges verdwijne n : de intrestvoet haa lt de verwachte w i nst voct i n , de i n vcsteri ngc n wordcn onberekenbaar en neanen a f en de ovcrh i u i n g k oe l t af.
Wat is nu d e s truct u u rve r a nde r i ng d i e o n !> l anJ s i nJs d e TweeJc WereiJoorlog doormaa k t ? I l et is Je o n t w i k k el i ng van de tert i a i re
sec tor. 4 S i nds het m idden van de zes t i g c r jaren is on� land in een fa!>C
gek omc n waarin de tert iaire sector de 50 pc t . - l i j n overschrcden
,
heeft . De h e l ft van de act ieve be vo l k i n g werkt in de p r i m a i re en de ec u ndaire sec tor en de ande re hel ft in Je tert i a i re scctor waarin wc
of
de volgende su b secto re n teru g v i nde n :
EU RO P
De s t ructurele i nn a t i e daarcntegen b oe z e m t e i k e econoom vcd meer angst i n .
tden van een verhog i ng van de levensstan daard beschouw d , want de7e sector heeft een grote i n komense last iciteit van de v raag. M aar e r i s meer dan dat . D u i tsland, met een hoger B . N . P. per hoofd dan België , heeft een k l e i ne r gedeelte van zijn actieve bcvolk i ng i n de sector van de diensten ; Lu xembur g, met hetze l fde B . N . P. per hoofd a i s B e l g i ë , heeft ook een k l e i ne r gedee lte van z ij n arbeidsk rachten i n deze sector . Nederla nd daarent ege n , met een l ager B . N . P . per hoofd dan België • . hee ft een veel groter gedee l te van z ij n actieve be volk i ng 1 n de tert 1 a 1 re sector. Het wordt zeker tijd wat w ij in d i t l and de s i mp l i s t ische verge l ij k ing ' hogere welv aart = meer dienste n ' wat k r i t ischer gaan be k ij k e n . 5 Wat is deze beweg ing naar de tert i a i re sec tor dan wei a i s hij n iel i n de eerste pl aats een man i festatie van een hogere welvaa rt is ? Hoofdz a k e l ij k hel gevolg van drie zeer belangr ijke k e nmerke n die alle be drijfs takken van de tertiaire sec tor ge meen hebbe n : - een achtersta nd in de prod u k t i v i te i tso n t w i k k e l i ng ten opzichte van hel alge mcen gem iddelde van hel land en meer speciaal ten opzichte van de grote concurre nt , de fabri e k s n ij verheid ; - een grote i nk omcnse lasticitei t van de vraag die h e t m oge l i jk · maa kt de kostprijs verhogin gen op de prijs te verhalen ; - een geri nge prijse lasticiteit v a n de vraagh die tot gevolg hee ft dat de reactie van de vcrbru i k c r op ecn hogere prij s u i t bl ij ft . 7
- h ande l , bank- en vcrze kaingswet e n ,
ES
- ve rvoer en vcrkecr, - persoo n l ij k e d i enst e n , - openbare dienste n .
l a n de n
B. N . P.
AR CH IV
E e n paar c ijfers z u l len d u idc l i j k m a k e n w a t z1ch i n de loop \- a n de
(m E.U.R.)
be v o l � i n g
zest i ger jaren in ons land vol trok ken heeft - v a a k zemlia d at het p u b l i c k het heeft opge merl..t , te nz ij door z ij n i nd i recte gevol g : het
g roe i e nde a an tai g a st arbe i ders .
Tussen hel beg i n van de zestiger jaren en het begi n van de zevent i ge r jaren he e ft z i c h op het gebied van de beroeps venJe l i ng ecn drievou dige be we g i ng voltrok k e n :
- de primaire sector heeft 1 50 . 000 tewerkgestclden verlore n ;
AL
- de �ecu nda i re sector i s ongeveer stabicl gebl e v c n ;
- de tert i a i re sector hee ft bijna 400. 000 tewerk ge ste lde n gewon-
pcr hnold
en overheiJ
-15 . 2
20!1
61.3
J . -1
Frankrijk
1 6)
51
3.2
I l a he
101
5-1
1 .9
1 3. 2
2.7
N.:derlanJ
)6
8elg1e
2!1 , -1
Lu xe m hu r g
1 .0
privéd•en,len
( Il )
5 1 ,6 52 , 5
9, 7
2 .\1
52 . 2
0 , )-1
2 ,9
.lK . I
IC
nen.
Il R D
B N P.
tin E.lJ.R.)
� Een van d.: l hcma ' s van hel 1 �c
den in 1 1)7 6. 4 l l icrna
vol�clhk n u•� re' t a i
l'<' li
"·"'
hel 1 h c 111 a � u nncn opJ r a g e 1 1 · l llfl J i ic Cil slrllèllllll · l le l /,tl pl.tJI\ V I I I ·
"- C hchhcn d u ' d e l i jd 0 1 1 1 hel 1 hc 1 1 1.1
tullcn de
worde n gchrui k t .
1 12
V la.1n1\ Welcn,<:h.i pp l'lij � l:nH H > I l l l\dl Cnn j! re'
l n fl.tlic en con juncl < ltll ' . 1 l t - 1
ST
t ijn afddingcn
·
uildruk l.. in�own l crti ai r c
Jej!dij� vour
\cclol Cil
HI
( 1 \17-1 )
OR
Een evolutic naar de t e rt i ai re sector toe wordt gewoonlij J...
5 I J' G
- Sial i , l i ,,·h �k mc nl o ( 1 1)7 2 ) :
6 V ANI > I W Mt >> TI N
le h,·, c i Jcll .
diC il\ICII\l'C ior
ab cvc n \l. .lard ij!
7 Dour
hel
en V A N Ro�fi'I ' Y 'prcl.. e n va n
' non-pr iee compcl i l in11 '
en van
k u d a i Je b.> uw ,cc lo r
k l l i,ti l c >Cl' lor � u 11nen
al deL.: k e 11 me r �e n v.:rtonnl . 1nu men dac hij de vuej!en . lcrw ijl hij s1a 1 is1 isch loi de 'ecund.1ir e sc.: lor hchnun.
l l .l
l egenovcr deze d i chotomie hij de prod u k t i v 1 1 e i 1 pcr hoofd staat e v c n w c l cen -. t ij g i n g�n t me van de brutoverd ie n s t e n die opmerkc l i j k homogee n is. U i t de onderstaande gratï e k b l ij k t dat over de
§ 2 . De twee Belgiën
cijferl> v a n de gemi dde lde groe i v oe l
UN IO N
A i s men hel stat isl i !>c h memento v a n de EEG be k ij k t en mel nume de
1 96 1 - 1 97 1 tege n cons t a n te
periode 1 962- 1 97 2 het gem iddelde v a n de 36 sectoren v a n de R M Z �tat i s t i e k neh stcrk rond de k i asse 8-8 , 5 pet . per j aar com:entrcert . 1 1 De brut m e rJ ie nstcn k l l m mcn zcer u n i form o ve r a l l e sectorc n , on
prijze n , dan v i nd t men hel c ij fer v a n 4 pel . a i s groe i r i t me pcr
tewerkgestelde persoo n . B ij verge l ij k i n g v a n d i t c ijfer mel hetz.e l fde i n de ande re l a nden ste l i me n vast dat hct aan d e l age k a n t l i g t . K W a t
geadll of de bet ro k k c n scctor d e koste n v e rhog i n g uit zijn e i gen prod u k t i v i t c i t ss l ij g i ng k a n t i nancicrc n o f de koslen vcrhog i n g daar
men ceh ter n iel 1. ie t . i s dat d i t gemiddcldc v a n 4 pel . de re sultante i l> v a n t w ec zecr u i tecn lopt!nde prod u k t i v i t e i tsstij g i ng c n , é é n voor de
c ntcge n t)p de prijs vcrhaa l t .
EA N
pri maire en de �ecundairc sec tor en één voor de tert i a ire sec lor. ln de ' ontw i k kel i ng s i n n a t i e ' 9 k omen R. Y andermoste n e n prof. Y. V a n
�11 Jgmgsperçenrage'
Rompu y voor de periode 1 960- 1 970 t o i d e volgende c ijfers :
4 ,4 pe l . 5 ,6 pe l .
sccund a i r ( e x c l . bou w ) ) tert i a i r pri vé
6, 1 3 ,J 3, 1 1 ,7
tert i a i r opc nbaar ho u w
12
pe l . pe l . pet . pd .
H e t ver�c h i l in prod u k t i v i t c i t pcr hoofd t u�sën de see u n d a i rc l>edor ( e x c l . bou w ) en de tert i a ire scctur k a n op 3 pel . per jaar geraamd worde n . De mee�t prod u k t ieve scctor in de tert i a i re
ector i s de
privésector , • n e n daarin necmt de a fdc l i n g hande l , ban k e n , e ru . cen pcr jaar
Yandcnnostcn e n Yan Rompu y vamcld.:n spec i a al : :
6 ,4
i n du�trie
:
5 .7
6, 1
AR CH IV
l.ecund a i re l.U b\e..:toren .
e x tract ie
Pri v e t e r i a i re s ub�eetoren : 3 , 3 vcrvoer , verkecr
:
4, 1
hande l , banken : .i ,7 pri vé-d1en-;te n : 1 , 9 - openbaar te n i a i r : 3 , 1
Het oordeel v a n een . l atisl icu� over een Jerge l ij k e !t i t u atie i s Jat de
AL
gemiddelde produ k t i v i l e i t s verhoging per hoofd ovcr hel gehcl.: l and een
Il 10 ') K 7 6 5 -1 1
ES
g u n !> l i g e plaats i n . Ook da a r komt men tot een ver �da i l in P l •)d u k t i V I I e i t i n Je pcriodt: 1 960- 1 970 v a n 2 ,4 pet
de brul,werd!enslen
EU RO P
pri ma i r
of
de gehele economie
van
( m.annc l o J� C arbcuJa\1 I W>� · I '17 2
slecht gemiddelde is die de werk e l ij k e loest.md verdoeLe l l .
2
- h o.5 7
7-7. 5
7 . 5 -K
11-11 . 5
!1 . 5- 9
9 '1 . 5
9 . 5 · 1 ll
§ 3 . De k ll'tlllticumliJ; e tlrielwek Er l i gl e e n e v idente tcgc n s tc l l i ng t u ssen de ongelij k e prod u k t i v i te i t s verhog i ngen aan de ene k a n t e n de t e ndens naar ge l ij k m a t i ge vergue d i ng van de arbe i d aan de andere k a n t . Wal hec ft d i t nu mel structurele i n t1 at ie te maken '! H e t cffect l i g 1 i n c e n sam.:mpel v a n d r i e k radHcn d i e c ë n k waauaard i ge driehock vonncn : - t w cc econom i�che Belgiën ; - de hedcnJaagse soc i o-cconom i sche tendens naar cen gcl ijk ma-
ligt een versc h i l van 3 pel . per jaar.
bct ro k k c n seetor ook n mge t ij n ;
1 0 Gckl ;,p prndu� 1 i v i1e ia
huilcn b,·>ehou" ing la;ll ( 2 , 1
ST
J><:l . , ;ob men L u xem bu r g 9 V ANili K MI IS I I N cn
1 1 -1
OR
gcm id,ldde ' oor dc EEG j, ualcnl�ad .t .Y pel . , mel Ddg i c ab la�g,ae mel -1 V A r. Rm11'1 1 Y . IIfl . c il . , p . 100 .
pd . ) .
t i ge verhog i ng v a n de verd i c nsten , welke Je prod u k t i v i t e i t van Jc - ;llgcmcne en voonJurende verk opersm ark te n. De te k waadaan.l i gc Jric hot:k d i s t i l leerl ais hct w are cc:n i n t l a t ie die e ven slruct urcc l i � a i s de rel a t i e tussen de d r i e compoue ntcn v a n de dr ichock 1.el f. V a ndaar dt! vraag : w e l k e hoek v a n de drichock z a l hel
hel marklpraj,cfkcl •lai vcrdcr bc'ludcad wordl. kdll de gc hrcU. i)!c in
de
HI
Il l kl
IC
Operal ioneel wu het door t wec �tcrk u i teenl lpcnde �ubge m i dJeiJen vervangen moe ten worde n , wanl tu. �en deze t wee suhge m i dJdJcn
openbarc '"�h>r adnero.c ge hlajvc n .
1 15
!
·i
eerst be ge ven ? De twec ( econo m i sche) Belgiën, ons convent i o n � le gedrag o f hct k u nstmat i g onderhouden van de globale v raag _! N lc _ _ mand zal er zich veel i l l u s ies over maken dat aan deLe s 1 1 u a t 1e v l u g
worlle n .
-�·
de k waadaardige driehoek hel bege ven. Hope l ij k zu l le n hel ( n 1e1 w . z . dat een zonder veel tege nstru bhe l i nge n ) de t wee Belg_i ë_n � ij n . i nspa n n i n g gedaan zal worden om de produ k i i V I Ie l l s s i iJgmgen 1 11 ons
waari n :
P"
van zwakke e n sterke sectoren loch aan hel licht kome n mt:l produ k t i v i te i t sversc h i l le n d ie i n t ussen zeer groot geworden zu l l e n Lijn . Het effect v a n de k w aad aardige dr iehoek v i ndt men 111 de e v o l u u. e van de consumptie prijLen i n ons land teru g . Deze index bestaa � u i t
q�
sten. H e t is zichtbaar dat de subindcx van d e d i c nsten v e e l s m:l ler
q•
=
=
produ k t i v i t e i t sont w i k ke l i ng i n pet . i n d e secuncb i re sector,
prod u k t i v i te i tson t w i k ke l i ng in de terr i a i re sector.
Ais men de proce n t ue l e veranderingen nagaat bij de prijzen van de
d i e n s te n prijzcn regc l rn a t i g 3 pe t . hoger l ig t dan hel s t ijgi ngsr i t m e van de n iet -eet bare ( i nd u st ri ë le ) prod u k t e n .
- Het versc h i l verloopt mel l i ne a i r . maar, i n ab�ol ute waarde ,
AR CH IV
ES
of
cu:scendo. - De officiële i ndex van de con sumpt ieprijzen wonJt sterk door de
fliJ = pN 1 + ( 6 - 3 )
(1)
w aari n 6 het s t ij g i ngsri t me van de prod u k t i v i t e i t in de scc u nd a i re sector i s , en 3 hel s t ij g i ngsri t me van de produ k t i v i te i t i n de tert i a i re sector, po het ge m iddeiJe s t ij g i n gsri t mc van de niet-eet bare ( i n dus t r ië l t' prod u k t c n ) e n
r�. .
het s t ij g i ngsri t me bJj de d iensten .
De verge l ijk i n g met de werkel ijke evolutie toont ee n grote gcl ijk e n i s m e t d e vcr wach le A u k ru�t - EFO-evolu t i e , u i tgezonderd n a 1 97 1 .
111dc ' van de
autononue van de ll i e nsten prijtcn in krach! toc: . A l le s u b mdcxen
niel c:erhar�
!! a an nu de hoogte i n . ma ar de i nd e x van de dienstcn �� ijgt sterkc r en _ _ vertoont bovend i e n bij de s t ij g i ng een tre ffc nde rc l a l l c met de pnJlcn
prwJu � lcn
IC
AL
omhoog te gaa n . D ij hel be g i n van de 7.est igcr jarc n necmt de
llc /e ont w i k k e l i n g hel
onder mca
ncn
de
111
V
apanc C i l
� l in wrologi,ch� f•.:lurt•n , bu ilcn hc,chou " i"t' !!ciJJcn . Ho;cnt.licn odc
lant.lhou wluncn
le!!cnJcc l '"" ccrJcr
l lo
t.lc eclhar,· produ�!cn \\ tlf lh hier van Y. c g c de ml
ST
De \uhindcx 1 an
in !!Cncn t.lc k op
\\ ddf
j
ti n.
t.lc
(1)
..
A u k ru�t-EFO- modc l teruggcvonden k an
t.l icn,lcn een dc ! non,l wl oc - dkc l u i l ; he l
HI
12
OR
Wat stec k t er achter dc1c c v n l u t i e '! Hct is i n rercssant na te gaan ol
D i t komt met een
A u k ru � t - E FO-model overeen met de volgende parameters ;
zeer stabid blijve n . De prijzen van de d i en!.ten be g i nnen al/un
van de n i e t -eet hare prod u k t t> n .
lie
periode 1 957- 1 97 3 . dan stelt men vast dat het s t ij g i ngsri t me van de
n iel-eethare proJ u k te n los.
prijzen van de d i c n sten begi nn.:n te · t ijge n , tcrWIJ I de: su b 1 11dc x van _ de n ict-eetbare ( i ndustri ë le ) prod u k t e n abook de algemcne l lldex
stijgi ngsrit me van de niet-eet bare ( i ndustrië lc:) prod u k t e n ,
d i ensten e n van d e n iet -eetbare ( i ndustriële) prod u k t e n voor
d i ensten aurononm te s t ij g. e n . H ij maakl z i d t van de prijten Jer
7 e l fstandi ghe id komt op hel ei nde van de v ij ft i gcr j arcn voor a i s de
=
EU RO P
st ijgt dan de i ndex van de n i e r - eetbare ( i ndustri ë le ) prod u k l c n . 1 � U i t _ _ d e boven �taande graf1ek 5 k u n nen v 1 er vaststd l l ngcn gemaakt wordcn : . - V a n a f hel e i nd v a n de v ij ft i ger Jaren beg i nt de suh1 ndex v a n .u• e
. U i t gratïek 5 b l i j k t dai · le 7 l' l fstandigheid van Je s u b m d e x van de _ d icn,ten z i �: h e i ge n l ijk in t wee periodes vol t rek t . Een eer!>te biiJk van
A u k rust- EFO
stijgi ngsr i t me van de d i enstenprijzen ,
=
p:-�1:.
d r i e subindices : de eetbare , de n iet -eetbare ( i ndustriële ) e n d e d i e n
ze l fs sterker tc: word e n .
de
nec:mt
EA N
land dich ter bij e l k aar te brcngc n , want vroeg of l aat zal het bestaan
N iels w ijst op een afnemende auronomie van de prijze n v a n de _ _ d i ensten in de loop der jare n . De: <Jfwijkcnde t rend �dHJ n l mct teri iJJ
geval
ons
UN IO N
e e n e i nde z a l kome n , maar loc h moet ergens e e n van de terme n v � n
i ndex van de d ie nsten beï n v loed .
op
Toegepast
vergc l ij k i ng de volgenlle vorm aan :
( :! )
I 'J 5 7
l l l-1 , .�
I 'I)K
1 oo . 2
I IJ5<J
1 '.160
l 'Jil l
1 1Jh2
'rijg1ng,n1mc V J il
( :! )
(3)
1 '6'
_l
=
1 ,0
1 00
inde\ v . t.l . dien,lcn 1 erwaduc wcrkel1j�c Y. aardc w a ardc
(4)
(5)
1 1 1,7
1 1 1,7
1 1 6,K
1 1 -1.7
100,6
1 20 , 3
1 2ll
1 07
1 24
1 2 2,6
1 07 , 4
I WU
1 27 . 7 I J2 , K
1 15 , 7
! �lU
1 17
l 'lb.,
1 09,1)
I W>-1
1 1 3, 1
1 .5
Er 1!> cchter t:en k i n k
1 'K.H
J 'tl
1-H, I
1 -1 5 . 7
m
de k abe l gcko m e n . V a n 1 97 1 af wordt de
overee n!>te m m i ng t ussen be 1 d e rcekscn m i nder goed en stelt men
1 16.2
'
1 5(1
1 � 1 .H
vast dat de wcrkc l ijke 1 ndex de berckendc i ndex mwtreff.
l l lJ . !!
-' · '
1 65 , 5
lhl . l
W aar kan Je vcrk larmg v a n de a fw ijk i n g van het A u k ru!>t- EFO-pad
I IJtJ7
1 22
2
17J.K
1 70 . 5
l i ggen die we op hct e i nJ va!>btcllen '! De u i t leg moct wel l i c h t in
1 96K
1 2-1 . - 1
2
I H2,5
I HO , I
een g rotc:rc ahtand t u �!>en be1dc prod u k t i v i l e i t s r i t mcs q - e n lJ • ge
J <)(,l)
1 2ô , K
2
1 9 1 ,h
I KK . -1
I IJ70
I J0 . 2
�. 1
202 . 5
20 1 , 6
1 3o
2 1 7.7
2 1 7.h
l 'l 7 2
1 19 . 1<
2 . !!
2 'l i . J
2 '-1 . 1
1 97 3
I -1 6 , J
-1 ,6
2-H ,IJ
1
r
1 'l
J
'l0 .
w : c h t worde n . V a n 1 97 2 a f moc t de ( ecn voud i g e ) A u k ru � t - E FO forl l l u le ( 1 ) vcrvangcn worden door ecn l't'l'l'tielt/ A u k ru !> t - E FO
mode l : pn = fl"l W llar i n k
255,2
·
l
'l '
EU RO P �
dat het n u n 1steric v:Jn Econom i �chc Z a k c n
z i c h e igen l ij k veel moc i t e voor w e i n ig n u l g.etroost heeft , aange z i e n
scctur na de Twccde W e re ldoorlog is de globale v raag toegennme n .
nie t-eetbare ( i nd u s t ri ë l e ) prod u k t c n mt!! be l l u l p van fmm u lc ( 1 ) had
Gdcl op de prefere n t ieschaal v a n de verbru i kers hee ft deze z i c h
of
k u n ncn berekenen . 1- l et rcsu l t aat zou v r ijwcl het7e l fdc z ij n gcwec�t v l ugg�.:r e n veel gnt:dkopcr k u nncn
-·
--
1 711
·-
·
,
.. �
lJe .d ltn,t
""·
\.10
'"'u'
· ·
de du:n ..tc:-n
ALru't ·
·
lio
/
-
/
1 11 1 ---
HI
141tl
ô
. t--
vooral n a a r dicnstcn u i t de ten i a ire sector geric h t . D e producenten van de tert i a i re �eCil>r hcbben bovendien handig gebru i k weten le
maken v a n ee n bela ngnjke v e r n i e u w i ng : de ' ba na l i se r i n g ' v a n hel krcd ict . Men zou er vroeger noo i t aan gcdac ht hcbben krediet t e verslre lo. k e n Vllllf 7 u i ve re cons u m p t i e zoals rc i ze n , vak ant i e , k l c:d i n g , restaurat i e ,
boe k c n , k ortom , a l l e s w a t m e n met e e n kopcrska:Jrt k a n kope n : platc n , lïetse n , e n z .
D a n k L ij de k redietfac • l i t e i t l.! n hebben d e onderne m i ngcn van de tl'rt i a i re sech>r h u n k l antl.! n a:Jnge7et om nog meer te kopc n en nog meer tc v e rhru i ken . H et i s ecn k rcd i e t v e rs l re k k i ng d i e door n i e t s wordt gcgara nJee nl . · M e n i � er i n geslaagd gdd- en 1-.ri.!d i e t fac i l i teilen te schc ppe n die een voortdurc nde e n s ne l lc e x ra n s i e v a n de tert i a i re �ector mog e l ij k hebben ge maak t . l l ct go.:ëvol ueerde J i st r i h u t i e w o c n , d e tocrist i sche agc nt�c h a ppe u , de re �taurant s , enL . 1 ij n n i c.: u w t!cldschcppcnde i n!>.te l l i ngcn J ic over een aan, i c n l ij lo. e krcdict 'fl!at i e moge l ijkhciJ bcsc h i k kcn .
OR
1 �0 --
ST
/
1 �11 -
· l lol · · · ·
1
n•c.· t · · ·
/
-·
< i r;otïd V I I I
llh"-1d
·
-··
l \11
1 IX
·
0
IC
I HII
·
"'htc- llkk'-
...
[_ l_[- l 1 1 J .
AR CH IV
Il v.ciLtltjl.( (\ olut,t' \ ilfl de mJ\" '
�� (> "� r"'
�-1 0
11>1 1
.
AL
r �l""
l l_UJ J · -
!NI
ES
vel lopen .
!'\Il
-l O e II Ît'llll't' 1\ /omlr/... t•
t-. l c t de proJ u k t i v i t c i t s verhog i ng in de p r i m a i re en de sccu nda i re
hel departement dt: i nd e x v a n d e J i e n sten u i t Je i nde x van J e
en Je bercken i ng had veel
' 1
1 , 67 ( 1 97 2 - 1 1)7 3 ) .
gcfo r m u l eenJ won l t , in de komcndc jaren i n hct oog te houde n .
overecnste mming t ussen de werk e l ijkc e vo l u t ie e n de o p grond v a n het A u k ru s t- ErO-modc l herekendc waarde van d e i n de >. v a n de IS,
=
l l i.! t l.al de moe i t e !onen d eL e o n t w i k k e l i ng d i e hier ais een hypothese
,, A i s men g rafit:k H bestuclec n , komt men tot het' hes l u i t d a t d e d icnsten ;ü groot
t- k (6 - 3 )
EA N
i 'J7 1
-1 . 5
UN IO N
I I.Jo5
1 906
De voornaam:-,lc factorc n d i e de7c ( gevaarlijlo. e ) v e rn i e u w i ng i n hanJ hcbbcn ge wcrk t , l ij k c.: n ons de volge ndc :
de
- de vc rw ac hte prij s� t ij g i ng of t e n m i n:-,tc ht:t gc l oof dai de prij;en
-
1 '17 1
-
___
L_
1 � 1 .1
noo i t lllet: r " 11 n n e n JaJc n ;
-- Je gmte i nlo. ome n �c l a �l i c i tc i t van de vraa)! naar ccn aantal n i e u we be hoe f te n . t.oab v al-. ao t i e , toe r i smc ,
a
10 ' s , en1.. 1 19
- hel fe i l dai du urzame en sem i-duurzame verbru i har1 1 k e le n l i C h gemak k e l ij ker 1 0 1 k red ie t v er !. t re l. k mg lenen ;
pa n i ek s t e m m i n g , zoal s men op hel e i nd van de v ij ftiger jaren in de kole n n ij verheid beleefd hee ft . De toe s t a n d wordl dan des te moe i l ij
ker omdat e r opeens zo veel k an d i d aten v o o r rat ion<J i i seri ng en/of omsc h a kc l i ng z ijn .
UN IO N
- de geringe prij se l a !> t i c i t c i l v a n de v raag. A l deze fac iOren hebbcn lot een n ieuwe gt:ldsc hc p p i n g ge l e id d ie i n de zeden e n gewoonten was doorge sijpelJ voordal de mone t a i n.!
ove rhe i J er op i n g e s t e l d w a s . N u moe t e n deze gel d sche ppc nde i nst e l l i n g e n i n cen garee! ge b r ac h t en aan een d isc i pl i n e onderworpen worden . Hct zal n ict ge m a J... ke l ijk
De v raag is n a t uu r l i jk bc l a ngrij k of ook andere landen onder een struct urelc i n fl a t ic l ijde n , en meer spec 1aal landen die van de ge m cc nschap pc l ij k e markt dccl u i lmaken en bij g evo lg LOnder bclem mcnngen met onze prod ucenlen k u n nen concurrere n .
z ijn , want de tert i a i re sector hceft dour tkt.c gcldsch e p p i n g t ij n a ftd
EA N
niet w c i n i g gcs l l m u l ee rd .
W anneer men een i n tra- EEG -vergelij k i ng maak t voor de Zcs oor
§ 5 Strttcturele infltaieheh een ing, ratimwlisering t'li rt'COII I "t:r.lir
EU RO P
s p ro n k e l ij k e part ners, Jan k o m t men tot d r ic be v i nd i nge n :
eerste waaraan men den kt om aan hel ( versne ldc ?) A u J... ru�t
Hel
( l ) Neemt men a i s ve rge l i j k i n gsperiode de jaren 1 966- 1 97 2 1 4 • dan
EFO - model t e ont sna ppe n l i g t bij de rat iona l i sc r i n g en/of de re..:on
�tell
versie van de sectoren met een l e l age proJu k t i v i t e i t ss t ij g i n g . De
m oe i l i j k he i J om er op tijJ m ee te be g i n n e n l i g t m het fe i l dat d i t
ov erbod ig sch ijnt zolang J e i n tl a t i e voort gaa t .
1 95 2 tot de EGKS toctrad. De ecrste jarc n v a n de EG K S v ic lc n
!eiders van de EG K S m i ss c h ie n k ra nk z i n n i g geworden waren om een sector te w i l len omschakelen die e r got:d VOl)rston d . 1 3 De v a k bonds
leiders waren zo m ogel ij k nog meer a fkcri g van omschaJ... e l i ng . Ee n reconversic moel echter op tijd i ngetet w orJ e u . Dat da
AR CH IV
catastrofes ve;:rbonden z ij n heu·ij.1·t dt: erv a n n g op Eu rnpees n i vt:au met de k u l e n n ijverheid e n de ij1crert � mijne n . Met et:n be h ou r l ij k t: programmering en he l behoud v a n het inkomen k an een reco n vt:rsic , t e l fs op gmte schaa l , tonda soc i al e ot regionale s pa n n i ng e n verll> pc n . l:r k u n n cn drit: d mgen gcho:uren :
1 De i n tlatic gaat voort en de )!rote i nk nm e nsc l as t it: i t e i t v a n Je vraag
AL
na a r il ien�tcn komt tot haar bree k pu n t , de ( pc p erd u re ) vraag. v l! r d w ijnt en de koopkracht gaat n.wr i e t s a1H.Icr� n v e r .
2 De i n llat ie wordt dom cen cncrg.iek ant i - i ntl at iehc l c i d o m g.eh,,gcn an o n t c t: c o n omie ccn
IC
en men ste lt v ast dat een groot gcdee lte
i n l l a toire vraag nod i g had om ervan te l e v e n . Dan llHleten de ra t i ona
OR
l i seri ng en de omschake l i ng t od1 )!e hc u rc n ;
3 De i n tl at ie gaat tot hel h l ltcrc e indc Jour t:n c i nJ i gt in een al ge
mcnc v c rarming . Plaat!. voor ecn )!rote v ra a)! v our ( d u re ) d i cn,len La i
vour
1 20
Jè
n ie l t ijn . Dan wordt he l c ..: h t c r ccn te n l )! l l H:h l i n
k a li d e "oh\j<Jje, a�ll 1crt i .tirt: �l'l:lt\1
nu.
ST
( .1 t\kll
wei
U
\" ,111 1\ l�ll l t"f�d ij h�ll l l lc i
HI
cr dan oo k
of
mel e e n gunst i ge c o n j u nc t u u r e n d e kole nbaLen vrocgen o f de
d e i n Jl ,lli�
c tfec t . B c l g ië en Ncdcr l and t ij n t wec l anden met een groot A u k rust c t fect en Frank rijk l igl t u �se n beidc u i tcrstcn i n .
ES
in
vcrsc h i llendc male :
A fgcrond komt men tot de v o l gen de perœ n tages : D u i t sl:tnJ en l t a l l ë 2 , Frank rijk 2 , 5 , Be lgië 4 en Nederland 4 ,5 . D u i t � land e n l t a l ië 1 ij n t wcc landen v an de E EG ( ze s ) met een k l e i n A u krust
D e toestand l ij k t o p die i n d e Belgi sche kole n n ij verhe id tuen on. land
1.amen
men v ast dat hel A u k ru st-effect overal aanwezig 1 s , doch i n
t: c n L c e r
IHW
h � n l. r ij t..
1 1�11.:
NeJ .
Rdgoc
!H ijtL"II
l l iU
1 �6 . 2
l � l . ')
U .'\ , 7
1 16,7
\ . d . po ijtcn
1 .1 2. 2
t �o.K
I W, I
1 76 , 1
l ·l5 . J
inde� V . J . \ ,1 .
\ cr" ..:r�cndc n ij, .:r lh:id i l l lll"\
v . o.J . olocn,lcn \ C f \\"( 1 1 1 i l l
h<:l
\ l l jg i ng,riii Î IL· 1 '� 1
l . ')]
2 .1111
2 , 29
-1 , 67
) . li2
( 1 ) O n Je r mc k t men de cvol u t i e van Je prijte n i nJices ovcr de l aat �le j;�ren a ft o n d c rl ij k , Jan :-. t e l l men vas t Liat in a l l e partncrlan dcn van de EEG ( te ' ) hel A u J... ru s tetlect a fge n omc n is, u i tgcton dcrJ in n c l g i c .
l l i er volgcn en J... c le c ij fc r s o n l l r e n l dcte verg c l ij k i n g . 1 �
Il
1- tJ ; . ,\ftttllldlltlli,·lil"� '""· 1 1! 7 .1 . 1 2 .
1 5 OE'.O . .\luin
,.,.,,,,,,;,. indinl/tii J . J od y 1 '17. 1 . p. 1 -l .'\ v v . 121
1 1.111� 1 11�
f 1.1l1�
N�d�1 l,1ntl
lldg1c 0
,
1 %t.- I 'H 2
' er,clul ln '>IIJ!_!IIlj!'fllllle
I .IJ2
2 t.t.
I .X2
1.IX
� . 2'J
-l . t.7
1 ,9 7
.1 , 2 5
1---
i s verd wenen . e n d ai h e t in l t a l i ë i n de lo1)p v a n het j a a r 1 974 1e l f� d ienstcn k lc i nc r i s dan het s t ij g i n g � r i t mc van de p r ijzen v a n de
� 1 ...>
1 21i
1 .1 0 . 7
l -1 6 . 'Il April 1
I D.7
1 25 .5
1 .10 . 2
1.1 � . 2
1 .1 1 . 2
1 ·1 5 . X
1 -ll l .'J
v.d.
inti�' v . d . J•�n"cn
tnlldcr hui,pat·hl
ES
N�•.krl.onJ Bclgi�
1 1 � 1 1.:
AR CH IV
imk'
of
prod u k ten v a n de verw erkendc n ij verheid .
J -rJnkriJ�
r-r---
......
-1 . 1 5
omgekecrd i s . J . w . z . dat het � l ij g i n g�ri t mc van Je s u h i ndex vau Je
URD
Il
/
-r--_ r----
/ v v ��
J
v
HI
ST
OR
IC
AL
a i leen hl ijfl voor t bc�l aan , maar L e i f� i n k rac h t h l ij ft l o o.: ne me n : België.
J u l 1 I 'J7·1 .
p.
1 -1 5
.c -..1 0
-
� !'--...
v
/ ""'
""'
oCJ -..1 1 -'
' vv.
1
vv
( 3 ) Er b l ij fl u i tc i nde l ij k één land ovcr waar hel A u i-. J u � tc l fet:t n i e l
l t. OES O . Maill t'"""''"'ic indin11ùm.1 ,
"" v
.......---
conc l u s ie Jal h e l A u k ru � leffecl i n Du i l � lanJ e n in F r a n l-. rijk v r ij w e l
guc:dcrt�n Jnutlcr ' ucdmg
-o • :z m
v
1 . X2
Trek t men de anal y�e tot med io 1 974 Jno r , d a n komt men tot Je
t me i 1 97-1 ; 1 970 . I I K I I ' "
ë) O
"'-.,
EA N
1J�n1 ( I IJ70. J IJ ?. ' I
-o •
�'
EU RO P
priiten v d tllell'len en ' J ' erwer�cnde nip �rhe�tl ( Aukn,..ld l et:l l 1 r� 1
1 ...>
UN IO N
BR D
GraiÏd 1. \
J
1
-
HOOFDSTU K I X
Slotbeoorde ling . A an het emde van deze vergc i lj k mg gd.ome n . zouden !.om m i gen genc1gd !.. u n nen nj n ecn h1jkomend gevaar voor onze priJtcne vol u t i e t c Locken in hel ver�ch i l lende g e w i c h t van de d iemten in de a l gemcne i ndex van de cnn s u m p l leprij z e n . Oe7e
UN IO N
D E O N B E R E I K B A R E M O N ETA I R E U N I E
vrecs i � . ge l u k k i g , o n gcg rond . Of men de B e l g i sche mdcx v a n de con!.u mpl 1cprijteno weegt ü f n 1c 1 ( 30 pet . voor de eethare prod u k t c n , 40 p e t voor de niet- ect har e prod u k t c n en 30 pet voor de diensten ) , hel versc h i l i s onbe d u 1dc nd . Een her-berek e n i n g Villl de B e l g 1 �che i ndex van de conl> u m p t ie
EA N
prijzen w aarbij achteree n v o l gend gcbru i k werd gemaak t v a n de weg i n g �cnëffic iëntcn d 1e v oo r de berc k e n i n g v a n de O u l l�e. han se, J t a l i aa n �c en NeJcrl and!>e mdcx van de con!> u ll lpt ieprijlcn vcrsc.:h i 1 1 7 . . O i t feit i� e n i g s n n s gerust stc l lend . M aar het nec nll n i e l wcg dat het A u k r u stetïect op z i c h 7 c i L dat i n ons l a nd onverstoord V l )or t g a a t . al
erg g e r �
EU RO P
wordt gehru i k t , gecft tegen a l le verwac h t i n g in ccn onhed u r d e n d
Sch rijn-r hermnert �ich eerr anekdote l'an prof. Sam•y . flet u•as ùp de eente 1·ergadui ng l'lill de
Vaenigde Naties in San Fransist·o. Gewe
lt'IIJ I 'ol hw/ prof. Swt i 'Y de l'erschillende commissiezalen vpgl'Wcht
l'li op de deur tt•lk em bordjes ge,·vnden I'WI hel genre : Commissic
AL
AR CH IV
ES
of
l'lill de heroeps l'onninx e11 dt• ''olledige tewerkstelling , Commis.1-ic
llll'l hel
hcl lllilli'leric van Cl'
i ndex van
1 2K . � 7 v o nr
j�l!i
punh:n "'�'cr' de ' olgcnJc
dt' strijti tegt•n drugs k ll'am : daar S/(IIU/ niets delli 'Comminie l 'lill de strijd tegen tlrug s ' . Toen , a/dus
prof. S
.1
ge1·raagd of dlll soms geen l'ergissing u·as. Moesl hel opsrh r({t niet fuie/en : Commi.uie l'tm cie strijd tegen drugs en I'OIIedige tel\'erkstef
ling !'
De-:.t' ane/.. dote sprakt boekde/en o1·er de ingrsteldheid na de
Tll't'Cde Waelcloorlog op ét;ll pun i . A is ik de:.e wu·kdote l'ertl'l, clan i s het llll'l 0111 hlijk l'till geringschat ting \'oor dt' doe/.1 1elli11g I'CIII de I'OIIl'dige tewukslelfing te f!.l'l'ell . Demagof!,t'll -:.ullen m rjn wrekdote a/.1· mop/aall'le beelclenstormerij
prioritcit kan groeie11 . Dt' tijcl i.1· 1111 aangehrokt•n dut we tuwr een m·erkot'Jit•lcntlt• synthese moeten gmm . St.tgnerc'll J..an me11 he/aas Je l l .nllkl
de
lk lg i ,chc
u il gc vnc. J . V" rgclden mc l
1 1>7-1 1 1 97 1 : 1 0 0) liggcn de ver,.:hil ktHk w r!!d r j � ill)!� en
I 'WI de Co111111iJI'it• l'till meer op
maJ.. en c lat geen e11kele mcu11.1 clwppij op de tluur mel één enkt'le
d i rec lnra�lgcner ,,,, l v a n
nilcr ,l,•n : 1 2 7 , -1 1 l ' r a n � rij� 1
t'li ''erc/er a/lcmua/ bordjes wtlarop twuit de l'e r ·
ll'ij:.ing mwr dt• , ·o/ledige ll'll't!fAstelling ombrak . Tot hij bij de de u r
toch , op gel'llar t�l ,•erkeerd begrepen te wortlen , um duiclelijk te
IC '""'Cil\' ,·r � ing
tell'erkstelling ,
bt·.l·tnnpelnr . A is schennis l'lill het Jwifigste der heiligen . lk doe het
OR herd c n ing wcnl in
ST
v an
De
HI
17
l'till hel teclmolo!;isch omler<.oek en de l'olledige lcwerütellillg .
Commissie l'llfl hl'l wetemclwppelijk onderzoek err de 1'01/edige
1 �K. JI) 1 N,· dcrlan l .
wei mc·t c'én prioriteit.
! l et verdrag v a n Rome voorziel , z ij n naam l e n s p ij t
,
niel in d e
oprichl i ng van e e n econo m i sche gemeenscha p , maar �lech1s i n d e
opric h l i ng v a n e e n gemee nschappel ij kc mark t ,
d . w . z . in
de scht:p1 �5
.
:
EU RO P
EA N
UN IO N
D11 vastleggen n u , een� en voor a l t ijd , van de w i ss e l koersen d i e i n · Parij!-. voor hel jaar 1 9RO werd voor zien is om·erenigbllar mel ga/op flt'rt'lllh en a fort iori met hollt•ncle i nllaties. l nderdaad , hel galoppe re n van de i n ll a t ie betckent dat te u i t de hand gclopen is e n ab hel ware aan z i c h zelf wordt overge l aten . W e l n u , hel is onde nk baar dat dit galopperen van negen i nllat ics prec ies volgens hetzclfde r i t me zou verlope n . j aar na jaar, zodat i n 1 9RO alle w i ssclkocrse n i n de E EG constant gchoudc n 1-. u n nc n wmden . De relat ief korte ervaring die wc in EEG- verband met galoppcrende i nllat ic s he b be n opgedaan, hew ijst dat hel tli[(erl'ntil'd galoppercn van de i n llatic stceds deze l fJe r id l l i n g i nslaa t . ln de B R D l i g t de cvol u t ic van de consumpt icprij7en !>leeds a:m Je l agcrc kan t , en het is dan on k niel moe i l ijk om tc he g r ij pc n waarom d e DM sinJs 1 96lJ rege l matig opwaarderi ngcn hceft gckend . ! let loont de mo c i t e om na te gaan of er ccn les u i t Je evol u t ie in liet vcrledcn kan getrokken worden . 1:-. cr cen bestend ige relatic t us:-.cn hel stij g i n g spa t roon in de d i verse part nerlandcn van de EEG '! l n de onderstaandc l abe l wordt de evolutie wecrgegcvcn van 1 963 tot l lJ7 3 .
of
Du1hlaml
IC
OR
ST
HI
1 �6
Fran�rqk
l l alic
N.:Jcrlaml
1 %3
1 00
1 00
1 00
1 00
1 110·1
1 02
1 01
106
I O .'i
I l !
Rel!!ic
100
105
1 ')6)
106
10o
1 12
J flK
1 %6
1 10
I OY
1
l .l
I IK
113
1 %7
I l l
1 12
1 17
121
1 16
I Yt>K
I I J
1 17
1 19
1 26
1 19
1 %')
l lô
1 2 -1
1 :! 2
135
1 2-1
I 'J70
121
1 31
1 :!11
I -l l
1 21)
l lJ7 1
1 27
llK
1 35
l .'i2
1 3-1
1 •)72
J.l -l
1 -lô
1 -1 2
1 63
1 -1 2
I 'J7 '
1 -1-l
1 57
1 57
1 76
151
{ 3 , -1 <;1 )
( 3 .lJ 'h )
( 3 ,9'il )
( 5 . ·1'� )
O . H '.f l
AL
AR CH IV
ES
ping van een gemeenschap zonder tolrechten naar bi nnen e n met een gcmeen�chappel ij k b u i te ntarie f. Daarbij koml een gemcenschappe l rJke hamkbpol i tiek d1e met zee r veel moeite en op gcbrd.k ige w 1jze ge!.lart is. Wat echter vanaf hel beg i n hchoorlijk heefl ge fu nctio neerd , i s de gcmecnschappe l ijke l a ndbou wpo l i t ie k . Daartegenover z ij n de ande re gemcenschappel ijke pol i t i e k e n , zoa l s de vervocrspo l i t iek , de soc iale pol i tiek , de re g i onale pol i t ie k , de i nd u strie pol i t i e k , e nz. i n d e sc h a d u w g e h leve n , om niet meer tc zeggen . E e n beeld v a n deze situat ie v i nd t m e n i n d e samcnste l l i ng v a n d e ge m cc nsch a p pe lijke hcg ro t i ng . Tot 1 97 3 werd 80 pet . v a n de bested ingcn voor de w erk i n g van hel landbou w fonds aangewc nd. De ont w i k kcl i ng van de i nrmcollllllllfllllltair e Jumele/ is voort re ffc l ij k geblck cn . De oprichtcrs van de EEG hebben wel l icht noo i t verwacht dat tus,en 1 95 8 en 1 97 2 de verhoging van de i ntcrcommu nautaire handel in '·olume de i nd e x 640 t.ou here i k e n , w aarbij dus met de vc rhog i ng van hel alge mene prijsn ivcau i n de l idstaten gee11 rck c n i n g wnnh ge houd c n . Dl' srahiliteit l'lill cie wisulkoersen t ussen 1 95 8 e n 1 969 is zcker niel vrccmd a a n de gcleidc l ij k geg roe i d e nve n u i g i n g dat Rl'IIU'ensclwp f't'lijke markt in Europa gel ijk stond m et hinnenlwulse markr. zoa l s w c dCte i n e l k v a n o n t c l anden k e n n e n . A b t u:-.se n J e ncge n pro v i n d e s an B e l g i i! hoog len e n laagtcn van h e l cconom i sche levcn voorkomc n . wordt aan de w aanlr.! v a n de muni en aan de st a b i l i 1 e i 1 van de ru i l verhoudi ngen niel getornd . Men v e r wac hl le o p de d u ur het zcl fde in EEG-verband. De devilluatie van de f oranse fra n k in de wmer van 1 969 e n s poe d i g Jaarna cen o p w a a r d e ri n g v a n de Duitse M a r i-. heri nnerden de E u ro pcanen er k r a c h t J ad i g aan dai t e i n een gemee/1.\'l 'lwppe/ijk e mar k t leefden . D e topcnn fcrentie van De n H aag l rok d e <.:onc l usie : d e EEG m oe st naar een v erdi e p i n g in de ri c h t i ng van een monewire unie u i t g roe i c n , die zoals sonunigen h e t hlen reeds d u ide l ij k onderl ij nde n onvermijdcl ij k in ecn politieke unie mocst u i t lope n . Gelet op hct cconomi,dlc nvcrwidll van de B R D g ;� v e n d e F1an!-.en c i mlcl ij k toc aan hel verwck van haar part n e rs , o m tcrzel fdcr l ijd tot e e n l'ermi ming van de E EG o vcr te gaan en hct Vere n i gd Koni nkrij k , !erland , Denemarken en Noorwegen tot de EEG toc tc latcn . Terzclfdcr 1 1jd zou de landbouwpol it ick gecnnsolideerd worden . Men maakt zich echter v aak i l l u s ies ovcr wat een mone t a i re u n ie cigenliJk hct c k cn t . l l e t i!-. we tc n l ijk ltet I'II.Hieggm , ecn!. en voor altijd , v:m de w iss e l koe rsc n tusscn de partnerl andcn . Wat er ook me-t de c vo lu t i e van de prijtcn moge ge bc u rc n , met de lonc n , de p ro d u l.. t i v i tci t , de ve�t i g i ngsvoor waardcn e . d . , i n c l k geval zal de wa a rd e van de munt n ict mcer g e w ij t i g d w rden . tvkt cconomischc maatrc gelen 1noc t du� d..: coherentie van de gcmeenscliap i n stand ge he u d en worden .
deze verge l ijk i n g over de laat ste t ien jaar blijken t wc e Laken : j aar na j aar hel laag�te n i vea u ; inti:-. 1 97 1 l igt de Del g i sclte i nde x het l a a g !l t van de v ier anderc p.1rtncrlandcn van de E EG . De al g emc n e i ndruk i s , gcgeven det.e zak en , dat de l'l'olutie l'till dt•
Uit
- Dui t �l a nd bcre i k t
coll.\'ltlllfllietJrij�l'/1 ill de BRD t't'Il �ystematische gematigtlht'id I'CI' too/1/ in l'l'l'gt•!Ukillg ml'l alle amlert' JIIIrtnnlmulell
de Zt•L
wm
dt' EI:'G l'ali 1 :! 7
Ovcral in de EEG do�t z ic h sinds enkele prcn een galoppt:rcnJe
Er is op de duur onverenigbaarheid t u sen een gcmcenschappelijkc
mflaue voor, maar de Ou i t �e i n l1 a t ie galoppcen m i ndcr snel en Joct
mat k t , v r iJ k api taalverkeer en vera nde rlijke w i ssel k oe r e n . Een ge
dit zo systemati�ch dat men voorz i c h t i g van het begin van een
UN IO N
meenschappe l ijke mark! en v r ij kapitaal verkeer d u lden geen vera n
wet mati gheid zou k u n n e n spret... c n .
derlijke w i sse l k oersen ; c e n gemcenschappe l ij k e m a r k t e n verander
Men kan z ich o v e r d e Du i t se on t w i k kc l i ng vcrwondcren e n c r J..:
l ijke w i sscl kocrsen du ldc n geen v rij k ap i t aa l verkcer en , tenslot t e ,
oorz aak van 10cken . Men kan 1e ook ais voorhijgaand e n t ne v a l l i g
vrij k ap i taalverkeer met veranderlijke w i sse l k oersen s..:hrijven ecn
besc houwen e n wachten t o t andere partncrlanden d e O R O !>ystema
gemeenschappe l ij k e markt ten dode op.
t isch aan dt: l agere k a n t van de i n l l a t ie komen atlosse n . W e l l icht zal
Zolang e r mone t a i re grenzen i n een gemeensc happe l ij t... e markt b l ij
men tevc rgecfs w achte n . Oc U R D i s i ndcrdaad het e n i ge land in
ven besta a n , z u l le n clifferemiële i n tl at ies voor het voortbestaan van
EEG-verbanJ Jat t weemaal de ervari ng van ecn integrale i n tl atie na
EA N
Je gemee nschappe l ij k e markt levensge v aarlij k b l ijve n .
de Eer!>tc e n de Twccde W c reldoorlog hccft opgcdaan en waar iedcrccn van hoog tot l a ag e n t n alle lagc n van de hc volk ing cen
M e n k a n e e n soonge l ijke rede ne ring maken i n verband met de
panische !iCh r i k voor ( ga loppercnde ) i n tl a t ie onderv i ndt .
monetaire u n i e komt , unl!>taan i n de gemeenschappel ijke markt g epril"iligeertle i111·esteringsgehietlen d ie meer d a n andere reg i o ' s dt.:
i n vestcri ngen van huiten t:n van hi n n c n de EEG w l lc n aantrel.. k e n .
Waarom tou m e n ( nndt!r overigc ns ge l ij k b l tj vc nJc vonrwaarden v a n vrij verkcer van goe dcre n , dicnste n e n k apitalc n ) i n de toekomst c c n fahric t... i n E u pe n bouwt:n a i s me n het e v e n goed i n A k en k a u doe n . waar de halans i n D M ui tged r u k t t a i worden e n d e e i g e n fo nJscn rcgc l m at ig ec n npw a ard c ri n g 1.u l l c n meema k c n ? W aarom
1011
men
stcrk ste i n fl at ie z ij n d ie op de pool een beroe p zul len due n , en
omgekee rd z u l l e n hel a h ijd de l anden met de k le i nste i n tl a t i e zijn die
de pool z u l lc n spijze n . Hel be!.taan v a n de pool v a n de mone t a i re rc�crves i n EEG- verband nee mt bovendien een inceflfi1•e weg om tot
ecn sane r i ng van de monetaire toestand over te gaan. Tenslotte kan de i n flatie ook des te l anger
ES
een fabrick bou wcn in H cah:n e n n tct i n M it nd tcn-Gi adbad t , waar z ich ccn soortge l ijke situatic voordoet '!
EU RO P
du idc l ij ker a ftekent , is de volge ndc : i n d i e n de EEG niet tut een
Nu reetl!'. stelt men vast dai hel aanlal grensarheidcrs t u sscn D u i t s
AR CH IV
land en z ij n ( westd ij k e l huurl antlcn slceds maar wc nee mt . De1e tocstantl kan z ich in de toekotn � l slcdtl!> in de;.l'l/ile richti ng. b l ij v c n
o n t w i k kdc n , zolang d e voorwaarden o n vcranderd b l ij vc n .
Zundcr cen monetaire unie t... o mt vrocg o f laat het a lbrok k c le n van de
Gemeenschappe l ij k e M arkt zelf. V oor hel bchoud van wat tot stand
�ebracht werd en zich zo voortreffclijk heeft o n l w i l- t... cld , i s de
AL
doorstoot tot de monetaire unie noodLakel ij k .
Er is ove n gen� een precede n t dai 7.eer gocd de g e �c h e t s tc onlwi t... kc
l i ng i l lus treen : Z w i t serland . De cconom i sche ge sc h icJ c n i s van dit
1 974 was
voor z i e n . Met d i fferentiële i n fl a t ies zu l le n hel a l t ijd de l anden met de
of
De toekomst die zich s i nd s de topconfe rentie v a n Den H aa g steeds
pooling van de monetaire re serve s , d ie per 1 janu ari
differentiee/ doorgaan naarmate mone
t a i r loi geen corre c t i c gechnmgen wordt .
l n e e n gemee n. chappe l ijke markt d i e ( nog gee n ) monet a ire u n ie i !> , be tekenl de (galopperende) i n ll atie e e n d u bbel euvel : Ten eer�te de i n fl atie z e l f, d i e in e l k geval aan de part nerlam.len schade berok kent ; Ten 1 wcedc de d(fferenttële i n l l a t i e , d i e een aantal pat1 n e t s van �en gemeensch appe l ijke mar k ! u i t c i ndc l ij k uit e l k aar moet nt k k e n , huc m i slc 1dend so m m i gc ve r k l ari ngen op hel hoogste n i veau ook mogen
z ijn .
. De dt fferc n t iële i nflatie snijdt voor de EEG de weg na ar de monel a r re u n i e af. Deze wcg zal pas opnieuw ope n gaan ais deze Europese
econom ieën de i n tlat iekoons zo ver beteugeld z u l len hcbben, dat k le i nere unge l tj k m a t i gheden i n de o n t w i k k e l i ng geen gevaar voor hel samc ngaan tussen de partners meer oplevere n .
IC
l a nd toont a an dat ecn land dat cen monetaire oase i s , ecn pool van ifi{/IB triële ont wikkeling wortl t . l l et t... apitaal g..tal naar de stabiele
OR
muni en de n ijverheid vo lg t hel k a p i t aa l . M anageml· n l , grcns·· en ga�tarbeid z ij n mohiel genoeg om n ie l de m i nste moc i l ij k he id op tc leverc n . Op deze w ij ze werd Z w i t �c rl and , zondcr nnchtans een z ijn
ST
eersteklas i nd u. t riëlc vesl i g i ngsplaats te
( ver van de zee en vau
de grote verkee rswege n ) ee n aant rck k i ngspool voor ' foot loose i n··
I :! X
HI
d u slries' utel c a . 1 m i ljoen l la l iaan�c , Franse en ande t e gr e ns- e n gastarbeidcrs . 1 21)
..
UN IO N
I IOOH )STU K X
EU RO P
EA N
DIA GNOSE
De geest u·twrin dit lwofdswk hel besle geleun kim worden 1\'ortlt
got•d ll'et'rgt'!(t'l 't'll door de tmekdote m·er Napoleons mm·der, die
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
de gewoonte hat/, ais men in haar aan wezigheid een complimell/
Ol'er de loopbtUJ/1 l'tm haar z.oo11 maakte, te ze�:ge11 : 'Poun·u que et•la tioure ' .
Voor degenen die minder
l'a li
gescluedenis lwwien : ee11 ma11 l'elit
1'{1/J de l'eerliende l'erdieping 1•an een wolkenkrabber e11 op het ogenblik dat luj I'OOrbij de tiende 1·alt legen een huis1-rouw dte loe,•allig door hel HUI/Il kijk l , :.egl ltij : 'Alles gaat g ve cl , ais her maar
/1/ij{r tlurt'll . '
§ 1 ViJl intlicutore/1 /.owel een be hoorlij ke d i agnose ais een goede t herapie e i !>en een rd'ere nl icsysleem waarin de e v a l u a l i e van de bcslaande toesland a l sook de beoord e l i ng van de maalregelen i ngepast k u n ne n worden . W ij sre l lt: n er v ij f voor, lwee o p h e l gebied v a n d e prijzenevo l u l i e , é é n op h e l gebied van d e bela l i ngsbaléws, éé n om d e slrucl urcle i nllalie 1 1 1 hel oog le houden en tenslotte één op Europecs v l a k . De lewerkste l l ing sle l l e n we n iel expl iciet ais re ferentie voor, n iet omdat z ij geen be l angrij k e sodaal-e�.:onomischt: groothcid zou z ij n , maar omdat d e tcwcrk �tc l l i ng een i nd icator i s d i e m e t vert raging op de a l gcmene conj u n c t u u r rcagcert . Er zou dus al veel en voor een dccl onhcrstclbaar k waad aan de gang k un ne n 1 ij n voordat de c urve van de tewerhtc ll i ng zou gaan dalc n . D e v ij f i nd icatoren die verdcr aangelegd wordcn hebhcn j u isl lol doel de e vohllie w gelrou w mogcl ij k lè volge n .
111
- Zol a n g onze muni in de 'sl ang b l ijft , kan meer dafl de he l ft van
onze u i t v� r onder stabiele voorwaarden geschiede n .
AL
IC
OR
1 De en ige besiJanJe "lal i>l iden 11jn Jie -.cJ�e r egelma1ig Jour hel J M F gcpubl i · œerd worJen. l lc l g a a l om eenheiJ,waarJcn b i j u i 1 voer die ' e r � regcn wmJ.:n dour in
de
k i ngspool
� 2 1
UN IO N
b l ij ft h e t e mbryo v a n d e monetaire u n ie en ee n aanlrek voor de E EG-landen die hun m u ni laten v lollen.
- D e slang
Een l'norz.ichrixe diagnose
Ais men de e v o l u t i e van de consum ptieprijLen in de l aatste jaren
EA N
nagaat , stelt men vast dat de pos i l ie van ons land zeer behoorlij k i s .
of
EU RO P
D e onderstaande grafiek geeft d e e volutie si nds 1 963 w ee r . Vergete ken met dit referentiejaar l i gt B elg ië op hel n i veau van de Vere n i gde Staten en Canada , en ai leen i n de B R O Lijn de co nsumpt i eprij zen !rager opgetrokken ( z ie p . 1 34 ) . 2 De exporlprijzen zoats z e door hel I M F rege l m atig berekeml worden , vertonen voor ons land een u i t zonderlijk gunstig bee l d , waarbij echler mel d e geri ngere stalistische waarde van deze cijfers rekening gehouden moet worJen. 3 e x ponpr1j1en ( 1 970
1 97 1
ES
=
1 00)
1 97 2
1 97 3
97
99
1 10
( se pl . )
NeJerland
1 02
1 03
121
1 .1 1 (dec . )
B R D ( A l4
1 02
1 03
1 09
1 1 3 (Jec . )
( Il ,.
1 0-l
1 07
1 20
1 40 (Jec . )
Fra n k r ij k
106
1 07
1 28
1 55 (J.:c . )
halië
1 06
1 07
1 311
1 4 2 (dec . )
Vcrenigd Kuninkrijk
105
1 10
1 3 11
J llO ( dec . )
Bclg•e
AR CH IV
Onze eer:.re rel eren 1 1 e hgt biJ de con su mpl lepnJzc n . A l l e auteurs beschouwen de evolutie van de consumptiepri jLen ais een goede maatslaf van de w aard eve nn i nd e ri ng (of evenlueel van de waarde venneerde ring) van de m u n i ten o p zic h le van alle !age n van de be volk ing en ten opzichte van de prijzen in hel al gemeen . ( Hel al of niel representati eve karak ter van de index van de consu mptieprijzen is een probleem op LichLCif, en kan h ier terL ijlle gelaten worllen . ) De evo l u t i e van de Belgische i nllcx van de �.:onsumptiep njLen i n verge l ij k i n g met d e consumptic prijzen i n d e andere EEG-Janden wordt b ij gevo lg ais een eerste referen tie genomen . M aar de index van de consumpt ieprijzen, hoc waarde vol ook , is al léén niel voldoende . l nùerdaad, een J.md treedt de internat ionale concurrenti e met zijn exportprijze n tegemoet en niet met prijsni veaus op hel v l a k van de k le i nhande l . Ter aan v u l l i ng nemen w c derhalve een rweede refercntie, n i . d e evolutie van de ex:portprijze n i n verge l ij k i ng mel de e x portprijzen van landen waarmee België op de wereldmarkte n in concurre n t ie i s . Hierbij mot:t d a n vanze l fsprekend met de veranderi ngen i n d e munt pariteiten, spi lkoerscn of v lol lenùc w i sse lkoersen re kening gehou den worde n . Bovenù ien is hel stat istisch materiaal op dit v l ak zeer gering . 1 Een derde referentie l igt bij de onlwikkel i ng van de lopende beta l i ngsbalans ! let i s voor hel monetaire evenwicht van ecn land van be lang gecn aanzie n l ijk oversdwt op de lopende be t a l i n gs b a lans t o t stand te laten kome n , noch een tekort . M ocht een overschot t o t s t a n d komen ( wal de j ongs te jaren rcg.elmatig hel ge val was ) , dan mag he l in geen ge val in de nat ionale economie gcsl uisd worde n . D e l'ierde referentie betreft d e s t ruc t u re l e infl atie. l let gaat h ier o m de afstand t ussen d e i ndex v a n de diensten e n d e index v a n de niet-eet bare ( i ndustriële) produkten die de weerspiege l i ng is van de achterstand van de prod u k t i v iteit i n de tert iaire sector. Oc l'ljfde referen t ie kan kort weg ais volgt gdormule erd wordcn : België moel le al len kosle in de ' sl ang ' blijven met de B R O , Neda land en Denemark en in de EEG en met Noorwcge n en Zwede n . OCLe ' slang' is .slles wat van de mooie plannen van de topconlerentie van Par ij s van ok tober 1 97 2 i s ovcrgeble ven. De · slang· - rcferentic heeft een t wccvouJ ig doel :
JOJ
107
J -1 0
1 70 (d.:- . )
(A)
1 00
99
121
1 36 ( dcc . )
(B)
101
98
121
1 3 2 (dcc . )
Vercnigde S1a1�n Japan
3 W a t d e evol u t ie v a n d e lopemie hetalingsbalans betrefl is de toestand s i nd s d e
ol iecrisis zo grondig ge w ijzigd dat men zich nauwe l ijks nog aan een oordecl wagen kan . ' "'' "" ial .\ lll t i.1· ! i n .
.1
/Mf-' /nlt'l'lllllitmul
S
Grwthandcbpnj>illlkx van e x pongnedcren . l lel ver>chil tu>scn beiJe indice> voor
juli 1 974 .
4 EenheiJ,prij> van � x pungoederen .
de O R D wij>r crnp . Jal Je inde x van de c x ponprijLen van hc:I I M F nièl ?onder ernMige
zijn niel van de besle k -. a l l l c i l e n h u venJ1en " "rJ1 gecn rck.:ning gehuuJcn mel Je
kmiek algemcen Jangcnomen mag worùcn. l nderdaad l igl er lu!>sen be ide ind1ce> een
ST
dnuane>�ali,lidcn Je waaulen dnor de hncveclheJcn le dclc:n. De ba,i,gcgevcn,
HI
kwal i lc il> ver•nJaingen . T�n�kllle L ij n niel de aangerdcnde prij1en v.n1 be l �ng , maar de prij1cn np hel ngcnblil. van Je hc>lcl l i n g .
I J :?
u i l londerlijl.. groul v.:r>eh i l , dai wdlichl voor de B R D , meer nug dan vnur Je andere landen , op ccn anJ�rc samen,ldl ing van hel e x porlpal.l.el w ijsl.
consum ptiepriJtCn z ( vierdc-k wartaal i nd ices ;
1 963
Ons land vertoonde smds jaren een tendens tot een s t ijgend overschot
1 00 )
op de lopende bet a l i ngsbalans dat niel door een voldoende kapitaal
UN IO N
c x port gecompenseerd werd , met hel gevolg dat een permanent ge v aar bestond voor een l iq u iditeitsoverschot van e x terne oorsprong dat in onze economie gepompt zou worde n . Aan de andere kant brengt onze opcnbare opinie weinig begrip op voor kapitaalex port , aangczien nog probleemgewesten in ons l and voorkomen waar on voldoende werk in ei gen s t reek is. E r zou nog wat tijd nodig zijn voordat onze openbare opi n ie zou w i l len begrijpen dat een overschot
...., ,....
EA N
op de lopende bet a l i ngsbal ans n ie l voor b i n nenlandse i nvesteri ngen gebru i k t kan worden , maar daarentegen slechts twee wegen kan
r• r--
i nslaan : i n vesteringen in hel buitenland of de ijskast .
r--
De n ieuwe situatie sinds de ol iecrisis zal meer zorgen in de tegen
0 r--
overgestelde r i c h t i n g meebre nge n . ln elk gev a l mag ons l a nd zich
EU RO P
a-<:>
over de gunstige bet a l i ngsba l a nssituatie verheugen d ie het tot hel
CG -<:>
harde-mtuuenblok laat behore n .
r--<:>
Toc h moet d e v i oger op de pots gehouden worde n , zij h e t d a o o m
-<:> -<:>
gehee! oieuwe redeoe o .
4 W a t d e l'ierde refereotie betreft , n i . d e afstand t u ssen d e i ndex van
"' -<:>
de d iensten e n van de n iet-eetbare ( i ndustriële) produkten, is e r meer
:],
reden tot zorg. Gedure nde al de jaren van 1 957 tot 1 970 heeft z i c h
of
...., 'Cl ...., ,....
ES
ri r--
-
0 r--
a--c-
00 -a r'Cl 'Cl -a
"' -a
:6
0 r•
ST
OR 1 1·1
HI
2 1 1\11' " ' H \ 1 Y . J juni
1 '1 7� . u � aJilV IIII i n� ,.,,. ,
Lkl g i ë
vertoont d i t prod u k t i v iteitsversc h i l eerder een ne i g i ng om toe te ne me n .
5 W e l k oordeel k a n men i n verband met de ' s l a n g ' - trouw van de frank u i t spreken ? M e n k an n iel onte vreden z ij n , ondank s hel v lotten van de pond sterl i n g en van de l i re e n hel fe i l dat terwijl de Franse frank de slang i n januari 1 97 4 verlaten heeft , de Belgische frank i n de nauwe marge van
2 ,2 5 pet . bleef met de andere slang-munte n .
'Cl
IC
8
tell in de tert i a i re , en i n de pri maire en de secundaire sec tor met de onverm ijde l ijke terugsl ag op de inde x van de d ienste n . S i nds 1 97 1
....
AL
0 -r
AR CH IV
r--
e e n d i screpaot ie ontwikkeld van 3 pet . p e r j a a r t ussen d e produkt i v i
j , •�r Vl'rg d i j � ill!! b i jgc vu�!!d .
H e t oordcel zou ondubbc l z i n n i g gunstig u u v a l l e n , ware hel niel dat de evolutic gedure nde de ecrste maanden van 1 974 een slechte wend i n g hceft genomen On1e con. u mpt ieprij1en berc iken een stijgingsritme van I l pet . op
jaarbasis, en dit rit me overt re ft hel !>tijg i ngsr i t me i n de B R D aanz icn
l ijk .
l l cl i!> n iel te verwondaen dai onze muni herhaalde l ij k moe ite
hedi gehad om in de !>lang te blijve n . Er is maar één goed tc ken : hel
Aul.. rust-EFO-ellect is in april 1 97-t ten opzichte van apr i l 1 973 op 1 pet . tc ru gge komc n , vergdeken met 4 pet . i n 1 97 1 en 1 97 2 . De
vreugde i s echter niel onvenkdd , w ant noo i t z ijn de prij L e n van de L \5
n iet-eetbare ( i nd u�triële) prod u k t e n
LO
�nel ge�tegen a i s e i n d
J 97j
Men hee ft daarbiJ w e i n i g gesproken over hel fe il dat icdereen in de
1 974 De i ncorpora t i e van de oheproJu l..t e n wa� een grove
�treek w i s t dat o m hel even
ll'elke
omsc ha k e l i ng Je werknemers van
Lip h u n voorsprong op de rest van de be v o l k ing van
fout .
koste n .
§ 4 h!f7cllie of re,·olutie �
UN IO N
en begin
30
pet . zou
§ 5 Wij k unnen drie /.. o nten uit
Soms hoot1 men dai hel slopzc t t e n v a n de i n fl a t ie zovcel soc i a l e
Ons l anJ kan drie 1-.anten u i t :
mente n , verkort i n g van arhe iJstijd , werk l ooshe i d , lcrugzeml i n g van
- ln het eerste geval voert het een succes v o l l e strijd legen de
gastarhcidcrs 10nder verhl ij f� vcrg u n n i ng , e n z .
LOU
EA N
spanningen zou oproc pe n , zoveel onrust z o u zaa icn, met fa i l l isse samengaa n , dat
conj u n c t urele ( hoofdst u k X l ) zowel a i s tcgen de struct u rele i n n a t ic::
cen rase v an bc stuurloo'>hetd w u aanbrcken mel wanorde l ij k hellen
( hoofd s t u k X l i ) . Ons land b l ij ft in de s l a ng en hel behoort tot hel blok
organ isal ie
moe i l ij k e t ijden doormaken die voor ons staan. Met de D M - zone
en 1 e nslot tc rcvo l u t i e . Noch Je werk ncmers - no..:h de werkgevers Le
a l les l iever z ien vuoflgaan zoa l s hel gaat
- ab het kon . Hc laas kan dai n 1 e 1 .
wordt hel blok een Z w i t serland in hel groo t .
A a n ral ional isering en rccon versie van marg i nale sectoren is niet te
Toch t.ijn cr redenen om aan te nemen d ai ais het erop aankomt onze
ont komc n , maar d i t zal ten m i nste onde r opti male voorwaardcn
mensen vee l rede l ij ker wuden zijn dan men zou k u nnen verwachlc n .
k u nnen gesc h iedc n .
- l n het t weede geval poogt ons l and i n J e s l ang t e b l ijvcn zonder
E r z ij n o . i . wei enkele voorwa:lfden a a n verb nden : - i n format i e op a l le n i veaus en Joorstroming van de i n format ie
z ij n struct urele i n fl atie te corrigere n . ln dat g e v a l zal het cen strenger
conj u nc t u reel a n t i - i nflat iebe leid moeten voeren dan nodig zou zijn
toi a l l e hdanghebbenden ; - part icipalie bij de beraadslag iug ;
- overa l waar hel kan vet l.. orl i n g v a n de arhe i d � t ij d in pladts van
ES
werk loosh c i J ;
of
moet . l n weLen zouden
van de harde m u n te n die onder de bcst moge l ij k e voorwaarden de
EU RO P
zien hel slopzet h:n van de i n flalie zonder angs t tege
- ecn plan op term tjn hoc men naar een normale toesland terug
i nd ien de s t ruct urele i n n aue op haar tenc i n aange pa k l werJ . Dit
betàcnt rcccssie e n werk l oosheid met zwaardere be l a s t i ngcn , prijs b lokkcri ng , k redietrcstric t i e , e n z . om prij z e n in bedwang tc houde n ,
die door d e d i ffe re n t iële prod u l-. t i v i te i t so n t w i k k e l i ng e n door n icts anders meegesleept wordc n .
andere Vl>rm van vern ieu w 1 ng e n Janp.tssi ng .
- l n h e t dc:: rde geval s l aagt o n s land e r zel fs niel i n bij d e slang
AR CH IV
kan keren , het?ij door sane r i n g , h.:t z ij door reconversie o r cen Er is t rouwens een verzachtcnJc om. tamligheid : vee l p l annen w l len
m u n ten te b l ijvcn en vocgt de frank zich bij het peloton van de
i n de war gestuurd worden , maar n icmand zal i n z ij n e le me n t a i re
v lottcnde mu nten . Oaarmee i s voor ons hel c m bryo van sta!Ji l i tc i l die
be hoeften te kofl hebbe n . Zovecl z i n voor sol iJarite i t hestaat er bij
Je O M - Lonc vertcge nwoord i g t verloren gegaan en wordt hct voor onze ex port , ome i n vesteringe n , onze marginale secto ren , onze
ons wei Jat gebrek n i e t meer zou voorkomc n . M i ssch i e n wei in de Verenigde Staten . . . "
g a st arbeidcrs , ome tcwerkste l l i ng en onze muni 7ecr somhe r .
Er is ovcrigcns reeds een begm van he wijs : de moe i l ijke toestanJ i n
AL
d e automob ie l n ij verhetd wtHJt overa l met veel begrip en aanpar.i ngsbere tdheid ontvange n , en ovcral is verkort ing van de arbe idstijd met sptjt maar orde l ij k i nge l c i d en wacht men op de p l a n nt- n om tot
IC
ecn be terc oploss i ng op termij n te kome n . ln hel Zu ide n van E u ropa k an het m i sschien wat l anger d u re n voordat men tot real i s t i s..:he
OR
houJ ingen koml , maar de ervari ng bij L i p i n Besançon hceft aange toond dat men ook daar na verloop van enkele maanden de n ic u we
ln
1 '17 2 sl tumle
Japdn vnedsel naar Seattk ( US A ) vour npcubare ondc r �und i n
HI
6
ST
s i t uatie koc l bloed i g hel hoofd bied ! .
verband mel d e rc:cunvc:r�ie v a n Bot·in!! .
l.lb
1 ]7
UN IO N
HOOFOSTUK X l
EU RO P
EA N
REMMEN O P VIER WIELEN
Uit de episode
l'llll
de honderdman 11it het Ewmgclie (Mauht·us,
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
8:5 - 1 3 ) l'ait voor eike minister van Financiën wat te leren . '/k heb
soldatt•n onder mij' , zegt de honderdman , 'en ais ik tot één zeg : ga, dan galll hi}. En ais ik zeg : kom , dan komt hi}. Doe dit, en hi} doel het . ' De mini.ster l'tm Fitwnciën van o11s land doel eigenlijk hetz.elfile : hi} zegt tegen het geld : ga mwr Sluis, en het gaat. Later zegt hi} : komt terug, en hel komt terug . Maar eigenlljk hoeft men daarrnor geen honderdma11 te zijn. /let rentl'l'erschil is 1•oldoende . H et zijn beekjes l'Un 1000 die gua11 e11 ri1•ieren l 'lill JO miljoen die terugkomen. De beekjes gaan tegen 8 pet . en de ri1•ieren komen tegen 1 2 pet. terug. /let huis l'un de honderdmatl heet '1/et llo/ l'an Commercie' . Zo zijn er l'eel in Zeeuws- Vlaandaen en eiders .
§ 1 S/agzinnen of realisme ? W i l me n de strijd tegen de i n Oat ie doe l m a t i g aanpakken , dan moet
men er in on� l a nd mel z i j n u i tgesproken voorkeur voor superlatie ven voor zorgen om g rote stad h u i s woorden e n k l i nl,e nde v o l t i n ne n
te v erm ijde n . A an de c ne !,ant zal me n al te gemakkel ij k de s c h u l d op de werkge
ver� leggcn , die om het even welke prijzen v ragen om meer w i n�! le
mak e n . V and aar ecn voorkeur voor een blokkering van de prij z e n . Liefst a l lcmaal !
A a n - Je andert: k a n t z a l men a l l e sch u ld op de werk nemers legp c n , d i e , jaar i n jaar u i t , l oonsverhogi ngen e i sen d i e n ie l h e l m i n stc v erband met de
prod u k t i v i t e i t
vert o ne n . Men zal eerder aan ecn I .W
hlok kcring van de lonen dcnken - maar hel 1al bij denkcn blijven.
- o fwel een i ngevoerde i n flatie opslorpen e n de gevolgen i n de
N at u url ijk weten de vertegcn woordigers van de werknemcrs maar al
e i gen pnjsn i v caus opne m e n .
tc goed dat een blok keri ng van de prijzen i n ecn l and ais België in
UN IO N
M e t d e grootste i n ternation ale handel v a n d e wereld p e e hoofd ( t e
m i nder dan geen t ijd op een droog legging van onze i n voer- en uit voerstromen neerkomt . M aar i n tussen heeft men een i n hel debat l e werpe n .
zamen m e t de t wee andere 8\!nelu x landen ) i s België zecr sterk met
l agzin o m
dit d i l e m m a geconfrontcerd . E r zijn rede ne n o m te hopen dai i n de
Even vanzelfsprekend weten de vertegenwoord ige1 s van d e werk ge vers maar a l t e goed dai een blok kering van de lonen op aflroggelarij zou neerkomcn 1 waarvan degcnen die hun i n komens geblokk eenJ
i n fl atic vorderingen maak t . De polemiek rond de algcmene i ndexatie die i n de zomer van 1 974 stcrk de geïnformeerde opinie bez i g hield 1 heeft daar nog ecn be w ij s van gele vcrd . M aar ais grootste economisc he macht in de E EG rust op de B R D de
Vere n i gde Staten de mobi l i sering van de ope nbare opi nie tegen de
EA N
z ie n , de dupe worde n . Bombast , stad h u i swoord e n , s l agzinnen e n dooddoc ners zijn een
grootste verantwoonle l ij k heid voor de D M-zone . Hel grote d i l e m m a
v lucht u i t de werke l ij k heid ais men niel graag tot een onaange name , zakelijke rea l i te i t w i l k o me n .
waarheid in. De V e reni gde S t ate n hebben i nderdaad veel meer
armslag om tcgen de i n fl atie ten st rijde te trek ken dan w ij . Gel e t up hel gcringe bel ang van dt: A merik aanse i nternationale handel i n het
·
opgaan. 3
ES
B N P is de stnjd tegen de i n fl at ie ecn binnenlandse aangelegc n he i d . Een land waarvan e e n act icve in7et vcrwacht m a g worden d i e a an
EU RO P
Er is cen t wcede u i t vluchl : ' W ij z ij n cen k le i n land , w ij k u n ne n d e zaak niet a i l ee n opk nappe n . W ij k u nnen wei cen stcentje bijdragc n , maar d e stout moe t van de grote landen kome n ' . Daar z i t veel
deze laatste po l i t iek heeft S c h i l ler, gesteund door de B u ndesban k , zich hardnek k i g verzet met het afw i mpelend gebaar dat h ij geen Banancnrepu b l i k de v i se n be w i rt schafl llng' z w i lde voere n . Tec h n i sch gezien begrijpt m e n he m , maar een po l i t iek v a n opwaarde rin gen van de D M zou e i k e hoop op een monetaire u n i e i n cook doen
of
§ 2 l > e renon e n wij
waarvoor Duitsl and ten t ijde van m i n ister S c h i l l er stond, bestaat nog a l t ijd : ofwel de ge m a kk e l ijke weg van de opwaardering van de DM i ns l aan en wat i n fla t i e naar de k le i nere buren e x portcren , o fwei een toevloed van vreemde dev iezen opnemen om ze te bevrieze n . Tegen
zien l ijk boven hel gcm iddeldc ligt, is de B R D , maàr n iet om deze l fde
AR CH IV
redcn , wei omdat de Du i t se be volking i n alle lagen zeer gevoe l i g voor i n fl atie i s : twcemaal a l l e s verloren t e hebben sc h ijnt d t: door snee D u i be r mt:er dan genoeg. Ab men in een Eu ropese verg,Hlering over d� Europese Gemeenschap spreek t ais een ge mee nschap van econom i sche e x pa n!> i e , dan mag men t:r zeker van zijn dat er een ha nd de hoogtc: i nga at om het woord te vragcn : ' Eine Gemei nschaft der E x pansion u nd der Stabil itill , Hen Prasidenl ! ' O m hel zeker
AL
no o t l te vergeten . . l l t:t is waar dar de
IC
i n flatie op werc ldniveau n it:t zonder ecn i nspa n n m g van wege de grote lenoren ovcrwounen k a n worden . B ij d e z e Jenoren �pelen de Veren igde Staten en de B R D een doorslagge vende w l .
OR
l ndit:n z i j niel meedocn , staan d e k leinere l anden met cen gmte antank d ij k llt:id van de i nternationale handel , wals Bdgië, voor C C l i d i lemma :
O.m.
J .J()
Hu.lim• u.,·t>eJ. ,
HI
1
ST
- ofwei de vas tt: w i ss e l k ocrse n liberhaupt op ge ven en daardoor de v oor w llll nle n waarin h u n n ijve r h eid werk l zeer bt: m oc i l ij k e n ; j un i 1 97 1 .
Te nslotte mag verwac h t worden dat naar een stabiele verhoud i n g tll!.se n de D M e n de dollar gestreefd wordt , waardoor e e n dollar DM-<.one tot stand komt d i t: een aantre k k i ngspool voor ulle m u n t e n
kan worden .
§ 3 leclereen ,·ee�-:t zijn eigl'n swep W c l k e de verant woord e l ij k heid van de grote tenoren
ooJ...
mogc zij n ,
toch ru s l o p e l k land , groot o f k l e i n , d e plicht o m tege n d e i n llarie op
te k omen en te roe ien met de riemen die men heeft . Dit p u n i i!> ter
sprake gekomcn bij de eerste hesprek i ng t u ssen president G i scard d ' E!>taing en k anselier S c h m idt in j u n i 1 97 4 .
De Franse President w i lde van Duitsland gedaan krijgcn d a t h e l z ij n i n l latie w a t m i mler hard w u aanpa J... k e n . 2 J l o j hceh daaronee wel lic ht h e l lang,le woord v a n d e Duilsc 1aal gemaal d . 3 Men Lai mi"chien k r l l i>ch oponcrl.. c n dai aan d e B R D uffers vragcn o m hel vuunbc5laan van de D M · IIme h: \ erLekeren uilcraard de eer>le gedacllle is die bij de Benelux opkoml , aangetien We>I·Dui l>land tege l ijkert ijd de grnm s1e levcrancier en de bclangroJI.. >Ic afnemcr van de Ucneltnlanden is. Dat is indcrdaad 1 0 , maar er i > meer tian tl�l . /ulang tic D M · zunc blijft voorthc>laan , leefl t l e houp vourl op ccn monetaire u n ie tlie up ternoijn ecn Euruzonc van mnnelaire >tah i l ilcil !.. an wwtlen , waanoc eer'l
h an l. rij k ,
tlaao n a l l a l ië en m i »ch icn nui1 het Verenigd K nn ink rij k
z u l k n h >.:lreJcn . Da1 i� cen
ulgcmcen
l:urnpees bcl�ng.
I .J I
Onder deze voorwaarden zou hel voor Fran knJk gemak k e l ijker wor
gastarbeiders u i t andere l a n d e n dan de E E G , gastarbeiders zonder
kanselier, d i e eve nais Je Franse president ecn oud- m i n ister van
Wat onze openbare opinie l'onral moet begrijpen i s dat de massie1•e
werk verg u n n i n g .
UN IO N
den om weer 1 11 de s l ang te kome n . Hel antwoord van de D u itse
immigrarie l'an gaslarbeiders een inflatie•·erschijnsel is, en dat mu land wnder inflatie onmoge/ijk alle gas ta rbeidas die in de inflatie tijcl in ons land werk zijn komen zoek en werk kan l'encJwffen . 4
Financiën 1 s , was mal men verwachten kon : een non possimus .
Duit!>land k a n zich tcrwi l l c v a n z ij n e i gen opc n bare men • ng e n
rek e n i n g houdend me t z ij n t wee totale m u n t vernietigi ngen van hel verleden
111
geen gcval ec n i nllatierilme veroorloven dat i n stijgende
lijn zou gaa n . l ntegendee l , de bedoc l i ng i s i n 1 974 op een i n ll at ie
1
ritme v an 7 pel . le kome n . De partnerlanden moctcn zich dan maar
§ 5 Remmen op •·ier wielen
EA N
een eve n grote inspa n n i n g oplcggc n .
Een o n l reddcrde economte zoals d i e waarin hel hele Weslen leefl ,
E r 7 ijn twee meer algcmene rcden e n waarom e l k land z ij n dcel tol de
moel op a l l e v ier w i e l e n remme n , dai w i l zeggen ageren op :
bestrijd ing van de i n llatie moet hijdrage n :
voor binnenlandsc lransac t ics gcbru i k l wordl dan voor i n ternationale
verhande l i nge n . H t!l bc lang om intcrn mel cen gezonde muni te
h l ijven werken is n a t u u r l ijk zeer groot . De t weede reden l ig l in hel
d e mu n l stabi l i tei l ,
de monetai re massa,
de prijz e n .
N i el a i leen moel op a l l e v ier w i e l e n lege l ij kerlijd geremd worden , maar bo vendien moel dit e v e n w i c h t i g gesc h iedc n .
E r bestaat e e n groot gevaar d a i d e overheid t e veel o p d e monetaire
§ 4 Voorwaarden I'Oor sucees
ES
of
fe i l dai de i n tl a t ies i n de d i verse l a nden loch e n igszins ee n nationaal patr; >nn vertone n . Dc7 l: c igengcaardheid v an de i n flatie kan n a t u u r l ij k ai leen door ccn e igen i n spanning weggcwc1 kt wnn.len .
de begrol i n g ,
EU RO P
De eerste re den wenl door de OESO onderl ij n t loen deze orga n i satie ,
o . i . volkomen lerecht , opmerk te dai eike m u n i tenslolle veel meer
Er l ijken drie voorwaarden te be!>laan die in ccn land ais hel onze
AR CH IV
brooùnodig J" ijn om ecn actie met sucees te k u n nc n doorzeue n :
1 De al: t ie mag niel op sy mptomen gericht worde n . Het l ieve l i ngs
gebied van a l le economise he: k w a k z a l vers bestaal in de k l e i nhandcl
sprijzen . Die moeten dan maar ge blok keerd worde n , dan z iet men
het effect van de i n tlatie n iet mee r . Men heeft dit wei cens terecht vergelekcn met hel bi nnenhalen van de l hermomeler in de wi nter ,
dan vries! hel buiten n iel meer.
Een ander symptoom is de re n tevoet - die wil men ook l aag houden
AL
om het elji•ct van de i n tl atie te verdoe!ele n . Derge l ij k e bes l i � s i ngen
,
massa ga at agercn o f te veel op de prij ze n , terwij l a an de begrot i ngs
aanzwe l l i ng te veel wordt toegegeven o f de overheid de muni laat v lo l le n .
A i s m e n d e m u n i laat v lotten ( o m o p d e begroting toegeellijker t e
k u n ne n z ij n ) , wordt de i n ll atie v a n het bui tenland ingevoerd . l s de overheid te res t ri c t i e f met de moneta i re massa, dan bestaat hel
gevaar dat de rentevoel zo sterk optre k t dat de tewerkste l l i n g i n
gevaar koml , d e spaarkassen met verl ies gaan werken e n d e lï nancie
ring van de b u i te ngewone begro t i n g te duur wordt . H e t gaat er dus
om een evenwicht te v i n de n .
l n d e onderstaande teken ing wordt e e n voorste l l i ng gegeven van de
manier waarop de globale vraag voorzicht i g e n ge l e i dc l ij k geredu ceerd kan worden .
leiden nergens toc , e n men zou een m i n i ster die ze ernstig overweegt
IC
d i rect naar h u i s moeten !ol uren wegens onhek waamhe id .
4 I le l probkem
r e m e e n groep mensen m e t speci lieke belangen z i t d i e n iet méér
oing en inlussen gaan ze aan het we r k . Nu is er geen enkele diensl in dil land die i n
OR
2 Een tweçde voorwilarde : de overheid mag niel veel sterker op de · cne rem d rukken dan op de andere . Noch overwegend op de mone
taire rem , noch overwegend op de prijzen , e n z . , omdat achter e i k e
ST
get roffen mogen wordcn dan andere n : won i ngbou w , handc l d rij
van de h1er clandeslien verblijvendc gaslarbcidcrs ligl anders . l lel is
resuhaJI van e e n ongelukkig afschaffen van h e l visum b i j reiten 1ussen MaroU.o en ons land. Ah de ' lllCri�lcn ' eenmaal in ons land 1 ijn , vragen te ecn arbcid;vergun · hel
l wec maanden een
anlwoord op om hel e v e n welke vraag kan g e v e n . 1 ki gcvulg is dai
vende m iddenstand , opcnbare werken , en z .
er IUssen 20 . 000 en 60 . 000 menscn dande>lien in ons land verblijven , 1onda dai men 1.e l l s hun juisle aanlal kenl. Er is maar een goede oplossing : hel vi�um weer in v
l eren maken tussen de versc h i l l ende soorten tewcrkgestclden in ons
landen d1e vee l ' loenslen ' sluren d1e hier willen blijven we1ke n . Dai heef1 111e1 de rcducn van de mens nie1s le ma k e n . Wei mel hel feil dai ons land gecn du i venl il is.
HI
3 De openbare opinie moet zo spoedig mogelijk een onderschc id l and : lanùgeno ten , in gczcte ne n v a n de part nerlanden van de EEG , l ·t 2
mel
I·B
C + duuuame + 'emHJuur/ .tllle
besh:d1ngcn
1)
verbr u 1 k s guederen
hullende mOaue
UN IO N
�
EU RO P
1 1 1 1 l � t -�-----------------r
ES
of
-------- O N P
C + 1
( hol lcnJe i n llarie ) : cr is op hct n i veau van de vol led ige geen evenwichts pu nl meer te v i nden E c ve n w ich l s pu n l 1 ussen ll N P en bestedinge n VT punt van v o l lcdige t e werk�1 e l l i n g in het Pen n 10Jel C + 1 g lobale v raag (bc� tedingcn) in het e v enwi c h tspu n l
AR CH IV
tewcrk ste l l i n g =
=
=
C
=
consu m pt i e ( zomle r d u t�r/amc of scmi-du urzame verbr u i k sgoc
AL
deren) C + Du urzame + Semi-du u rLame consu mpl iegoedere n : s rerke s t ijgi ng van de v ra a g u i l v rees voor mone l a i re e ru s i e 1 E e n Joberheidspolittl!k op h e r bt'gruring s l '!11k .
IC
Ecn actie op de bcgro t i n g moe1 op drie gehicden i ngri j p cu : - de hoog le z c l f van de ov e t he iJsu i t g a vc n ,
- het begrol i ngstckon ,
OR
1 -l J
ST
Eurnpc"c
Cnmut i�'\Îc , J,Hirt·t·nla� orer dt• t•nmomi�t 'hl' situati,· 1 97 .l . pu n i : lklgi� .
'�Pl.
HI
5
.
' •Ill
tft•
Je hoogle van de s t aalsuitgaven u i t g a at . Twee p u n lcn moeren spe c i a a l
genoemd worde n .
wellclijke besch i k k i ngen dwi ngen J e overhcid 101 u i tgaven Z n moe1 hel Fonds der G c mec n l e n do lr de �chalkisr gc s p ij �d wordcn a fl w n kel ijk van d e opbre ngs1 van de d i recl e be l a s t i n gc n . Een ùergc lij k c be�ch i k k i n g is niel houdbaar en mocl vcrd w ijnen in de hoop dai dcrge l ij k e ù w aa�heden nooil meer wonlen h cg a an
-- So m m ige bc paa lde
- de )!cldcrcalic die van de o verhe i d � fïnan c iën u it gaal Wal de h �ogre van de overhc i d s u u g a v e n be lrefl , agi de E u wpe �e ComnliS!> Jc lerec h l 5 J a l ' d e o nt w i � kc l i n g van pr ij Lcn en �oslcn � lec h l s op kone tcrm i j n in r u s t i ger bancn k an worden geleid d,>L,r ecn
.\ chrlfl. I X
.
EA N
(C
aanmerke l ij ke mi ndering van de i mpulsen die van de openbare fï nanc iën uitgaan . Het is derhal ve gewenst de groei der slaarsuitga ven le besnoeien en een s l ringe n l priorileirenschema op le stellen. De desbetre ffende maatregelen d ienen een onderdeel te vormen van een coherent programma op middellange termij n ' . En verder : · De uitgaven van de centrale overheid ( mel inbegrip van de n iel in de begroting opgenomen ui tgaven en de uitgaven van de bijzondcrc fondscn) diencn i n 1 974 me l niel meer Jan 10 pe t toe re neme n , lerwijl hel netto-fï nancieri ngssaldo dai voor 1 973 op 95 m i ljard is geraamJ, m i nstens tot 85 m i ljard fr . moel worden tcrugge brac ht . Verder kan het nodig blijkcn om. afgezien van de auromali sche loene m m g v a n de bclaslingophrengst , de tarie ven van bepaalde directe bela st i nge n le verhogc n . · Er wa!> wei alle reden v oor de Europe�e Commissie om ten opzichle van de Belgi sc he re ge ring ecn strenge toon aan te slaan. ln 1 972 en i n 1 973 zijn d e totale overhc id�ui rgaven ( gewone en buirengewone beg ro t i n g ) inJenlaad mel 1 9 en 1 7 pet . gestcgen ; hel defie il van de overhcidslïnancieri ng is van 40 miljard in 1 97 1 l oi 66 m i ljard i n 1 Q 7 2 e n lens lotte l o t 96 m i ljard i n 1 97 3 g esiegen ; bovendien heefl de overheid in 1 97 2 en in 1 973 voor 40 m i lj ard per jaar bij gedrage n loi de �chepp i n g van g e l d en 4uas i - monet aire l iq u i d i r e i lc n . W ij L i j n ver af v a n de eerslc aantievelingen van de Europese Comm i!>,ie van hel beg in van de. zevenl iger j aren om de begro1ing mel n i e l meer le l a l e n � l ijgen dan d e st ijgi ng van h e l BNP i n vo l u me ! A b d e overhcid 7 ichzclf gecn s l rengc discipline oplegl en i n de eer�lc plaals z ijn e i gen � 1 0 e p veegl , is er v<Jn d e sl rijd regen de i n l l a t ie n t ct vee l le verwach len . U i te inde lij k is de mees! gesch ikle hammeler de creatie van geld en q uasi- monetaire liquiùireile n , en d a a r L i e t men dat d e s1aa1 voor ongeveer de hel ft tot Je in llaloire v raag hijdraag t , LOnder le spreken v<Jn de t a x-push- i n llatie die van
G�·11w1·11 .
.
p o l i r i e k v a n rcnletoe � l agen verva nge n wmJcn wanl soms worden ndernc m i ngen cr plidll een l e n i n g aan l e gaan o m van de o vcrhc i ù slegemoel ko-
-·
Tijdc l i j k nwe1 de
donr een �u hvcntic i n � api l aa l ,
1 -1 5
nung tc (... u n nen gc111etc n , ICI \\ ij l Le de 111 1dJc k n u 1 1 <J ll lofinancle
aan Je ovcrhcid �sechlr i n
nng 7ouJcn (... u n nen ophrcngcn "
2 Dt· mmwital l t' .llllhi/itt'/1 i� ccn maatregel d ie c llïciënter a l l e prijs
M e n i s i n ons l a nd bij hel aanpassen v a n de rcnlevoelen aan de
ook . De buitenl andse concurre n l ic d ru k l veel v l u gg e r , veel slre n ger
i n ll a t i c s i t u a t i e le t raag gcweest . De oppos i t i e i s van l wee kanlen
e n veel goedkoper op de prijzen dan de besle ad m i n i stralieve prij
geko me n . . . . . Tc n eersle van hel m i n i sterie van financ i ë n , dai Jaar rn par u 1 1
zemlien�l . Ecn orthodoxe mont:ta i rc po l i l lc k bc tt:kt:nl i n de ecrstc plaals aan Je ·
wensl te doe n .
werkge vcr!.- e n werk nc mersorganisa1 1 e s om de Jru (... van het buiten
EA N
1 97 3 en 1 97-l voor
en bijgevolg t ijde l ij k in c x ploitat iemoe i l ij k hede � k ome n .
Dcu 1raag h e i d b ij h e t rea l i s t isch aanpassen hce l t cchter t o t ge volg
v lollcn v a n de m u n i de i n llutoire krac h t e n stcr ker maak t .
EU RO P
dat m e n on t e k l e i n e spaarders ovcr de grens s t u urt .waar Je re nle
Yoor z w u k k e cou l i t ieregeringen i s hel bchoud v a n d e monet a i re
voet op z ic h t re k e n i n ge n 101 H pet . bed m ag l , ook voor k l e i ne bedra
orthodoxie vaak de c n a ge ve!. t i n g die slandhoud l . Grotere landen
ge n . De7e k le i ne beekjes werden i n S l u i s of in Lu xemburg tot grole
ku nnen v oor Je be koring bez. w ij k e n e n h u n mu nt zc l f!> opwaan.krcn
riv ieren bijee ngchrac h l e n tcgen
( Je B R D hccft dit meer dan cens gedaan ) . maar voor k le i nerc landen
Co n u n i ss i c
:7
t'li
Ecn aan pass i n g van de rc ntevoeten naar omhoog zal n iel voldoende
t. ijn a i s men een o rd e l ijke aanpass i n g van de k redietcrca t i e w i l
' Ten a a n L i e n van het g e iJ - e n 1-.. rcd l c t he l c i d mag
of
vcrwacht worden Jat de sll engcn: v omsch riften . in het b ij wnder
groei der b i n nc n l a nJ!>e l i qu i d i t e i t e n z u l len bijdmg�: n , m i l!. dae reg e l i ngen t e l k e n s op socpele w ij ze aan de s i t u a t it: ;.aangepast wor
AR CH IV
de n . Toch (... an d i t ;.a l l e s onv, ,IJoenue z i j n wan neer daarnaa�t de fi n
sch iedt dat ook Jang:-. d e ; c weg Je u i t hre i d i n g van de g c l d hoc "v ec l hcid worJt tcgcn ge� a;.a n . '
Er was zeker ook op d i t pu nt rcdcn voor cc:n strengc hou d i ng van de E u rope �e Com m i s� i e (f iC , ja;.ar na j
DNP
in volume te beperkcn ,
zonod i g vcrhoogJ mel de aan v;.aarde prijsverhog i n g .
AL
De hank k red 1e1en aan de bedrij vcn e n Je pan i c u l ierc n 1 ij n i n
1 97 2
1 3 pel . en i n 1 97 3 m e t 1 6 pe l . omhoog gegaan ; de ha n k k redieten
6 D e:
we 1 - Leb unun i n verband mel de � EGKS· en
l: FG-
nn•'lll"l'hc c x pan\lc: ; , c e n v a n J e LdJ1ame et banJ
hc la..: hcfiJ �
hd1hcn ,;c:mJak l . ln de
OR
111
IC
mel
"'�c:n d1e ""' land
l
EEG·ad m ini,l ralil· 'pral.. men cr Jnce,l.ll mt'l ccn llcimd•J� I.Khjc ovcr, en t c hl in aan l' e / i g hciJ van Bcl!!c:n. De w e i �lcldc Je ���'land
rc ger i ng
7 Europeo;c
gewo (ln
1 46
de moeJ nier h ad
Conun i \SÎt! , Jaan·enla�
'..:hap , I K \epi. 1 97.1 ,
pun i . O c: l ,; i e _
l a nd
•nm
n icl
ahof h t: l
hele reel.. • adtlct gcbk • e n gewc>�cn ldo.k ,
olt'r
npgcbr ac h l orn
een !.. cu'
de t.'l'tlllOIIIÎ lchr JÙIIatù• van
HI
j
lcr w i l de
cen
ST
mcesl we l varcnJe land van de EEG
in
ES
ten a;.anzien v an de henlisconto- en J e b;.ank v i s U i n p l
le 111 a � c n .
de
Genae.:n
1 2 pet . wecr naar B e l g i ë gebrach l .
Ee n v a n d e k l an l e n i � J e sclw t k i sl z e l f.
betrc l l scit rij ft de Europesc
k rl!l!ietpolitiel..
n
bele gg i ng e n moe i l ij k aan de verhoogde ren l e voe l k u n nen aanpasse n
de verlcid i n g bc z w e k e n , maar hcbbe n 7ecr v l u g i ng e z i e n dat hel
3 Wat dt: geld-
.
Ten t w eede v a n d e A S L K e n d e privé-spaarkasse n , d i e h u n e i ge n
land le m i iJen.:n is een slap i n de ri c h t i n g van hel loe ge v e n aan
is het een u i tgesprok t: n fou i .
70
100 m i ljard op de k ap i t a a l markt leenl en dat 1.0 goeJ koop moge l ij k
v lo l le n ' le wec r :-.taa n . Tocgc vcn aan Je druk van
( h ijkomc nJe ) i n ll at i e . l t al ië e n Frankrijk Lijn i n
UN IO N
;.a i s men zovecl bijkome nde koopkrachl schept '!
overdrij i ngen tegengaat dan welke aJ m i n i�tra l i c ve prij !. po l i t ic (...
verle i d i n g van hel
1 97 2 mel 1 6 pe l . en in 1 97 3 me l 1 9 pet . "
l loc w i l men onder deze voorwaarJen d e prijzen i n bed wang houden
u i t voe re n . Zonder ecn con t i gentering waarbij d e secloren h i n ne n
som m i ge gre n t e n gehouden word e n , loopt een slrenge k re J i e l po l i t iek op c e n wanloestand u i l . Er k a n geen sprake z i j n o m a l l e k rediel ver�tre k k i ngen over de t e l fde k a m te schere n : k rediel dat arbeid schepl e n k re d i e l dat pure cnnsu n a p t i e i n de hand we r k l , k re d i e l vo� r . modc r n i se n n g van onLe produ k t iecapac i t e r t en k re d t e l voor v a k a n t r e i n hel b u i t e n l a n d , k rediel voor h u ishoudar t i k e l e n e n k rcdiel voor k e rnce ntrales , e n z . W i l m e n grove schceflrek k i ngen vennijden d a n moel e e n 1ekere
· o m l ij s t i ng ' plaats v i nde n . D i t is een d i rect ge volg v a n de ver voo �
gcschrcden i n n a t i e : de prijs- en rente verhog i ngen z ij n n ie l meer 1 0
staat om e e n e v e n w i c h l t u s�en globale vraag e n globaal a a n bod loi stand te brenge n . !\ l e t een hol lende i n n a t i e moel men n iel verwo nderd z ij n ais een meer d i recte mark t i n tcrventie noodzake l ij k wordt . Hel i s n u de ovcrheid zel f d i e de veranl woorde l ij k he id v a n de keuze op zich moel
neme n , anders ga a n onze rentevoeten veel meer om hoog dan mel een bc hoorl ijke con t i ngcntering ( hope l ij k van korte d u u r ) het geval zou IIJII. Ec n l aatste probleem op h e l gebied van d e k re d i etcrealic l i gl
hetre k k i ngen m e l hel b u i t e n l a n d . l n meer Jan
bij d e
1 97 2 e n 1 97 3 hebben ze voor
20 pe t . tot Je creat i e van geld e n quasi - l iq u i d i te i t e n
bij gedrage n .
c
X C nlt a l
c
r.taJ vnm hel bcdnjf,Jcvcn ,
M.wndnotities,
juni
1 974 . 1 47
·
Enkele ec nvoudige ric h t l ij ne n :
van drie maande n niet zonder zeer erns t i ge redenen verlengd wor
- Men k a n gewoonweg de maatregelen tot e x portpromotie m i lde r�_n voo � zover dat de tewe r htcl l i n g e n de aanwez i g h c i d op be lang fiJke bu llen landse mark ten niel schaad t . Mocht bl ij ken d a t h e l lopende bet a l i ng�overschot a a n som m i ge --:_ u l lerst � unst1g geleg en sectoren te danken i s , dan zou een t ijddij k e _ blokkenng afh an k e hJk v a n de toegevoegde waarde overwogen k u n
§ 6 D e fismliteit l'erzwaren ?
Een van de ecrste gedachten die bij de grote massa opkome n a i s men
nen worde n . 9
over i nfl atie sprce k t , is d i e van een verz waring van de fiscale d ru k .
4 H e t i s n iet toe v al l i g d a t d e prijzenpolitiek a l s laatste genoemd
D u i tsl and
Het prijzenbeleid kan i nderdaad wei een a l ge heel anti
in
een
pakket
van
anti
consu mptiebe l as t i ngen gelegd . N aar onze m e n i n g is de lïscal i t e i t een
�
nuanceerd z ij n . ln haar geheel genornen is ze ondog m a t i sc h en
EU RO P
d ie n tengevolge met een
rea i s t i s� h geweest , zoals het i n een l a nd met een sterke e x portalhan kehjkhe•d ook bc taam t . Het is meer een concurre n t ie po l i t ic k dan een
structuree/ probleem en heeft conjunctureel ant i - i n flatiebeleid n iets te
maken , noch wat de be last i ng op hel i nkomen noch wat de consu m p t iebelasti ngen betreft . W i e a:.n demagogie w i l doe n , k an ge rust een
\
det a i londerwek geword c n , dat ove rigens ( z e l fs met een reuzenad
verdubbe l i n g van de he lasting op hel i n k omen bij de hoge sch ij v e n
m � istratie) niet haa lbaar is. M aar wil de rege ring geloofwaard i g bhJven, d a n moct de m i n istcr ook bi nnen rede l ijke termijnen een
i n voere n . E r z a J n iets mee gcbaat z ij n , w a n t deze belast i n ge n bren
gen macro-econom i sc h te wei n i g op o m een overto l l i ge vraag v a n
u � tspra_ak doe n . W e l n u , bij het beg i n van de zomer van 1 974 Jagcn
h ij v .
met m1 ntlcr dan BOO dossiers op een be sl i ss i n g te w ac h t e n . Onder
of
derge l ij ke voorwaarden dient de doorsnt:e Belgische h a ndelaar of
AR CH IV
ES
industrieel z ij n dossier wd op t ijd i n , en na drie maanden bcs h st h ij
�
hebben
i ngevoerd . Denemarl):en daarentegen hee ft hel zwaartepunt op de
a i leen opknappr.n . De alg e mene bcoordeling over onze prijzenpo l i t ic k moet o . i . ge
Men kan hem uok geen ongel ijk geven .
Frank rijk
i n flat iemaatregelen een verLwaring van de bel as t i n g op het i nkomen
i n flat iebeleid onderste u nen , het k a n de taak echter n i e l helemaal
op e ige n houtj e , want v a n het departement komt geen antwoord .
en
EA N
word t .
UN IO N
den , anders zal men een k u nstmatige schaarste in de hand werk e n .
5 pet . van h c t B N P t e compenseren ( 80- 1 00 m i ljard fr . ) .
W i l men daarentegen d e structurele i n flatie met fiscale maatregelen
bestrijdc n , dan k o mt men op het terre i n van de
inkomenspolitiek,
waarhij onder meer een actie op de consumptiebelast i ng en mee r speciaal op de BTW in aanme r k i n g komt a i s één van de vele face tten die dit probleem bied t . 1 0
Welke de pressie van de kant van de verbru i ke rsorganisaties en van
de vakbon en ook moge wcz
ren alle pr IJten le blok k e re n . A i s d i t t och gebeuren zou , dan J i g t ons _ land na dnt: maanJen zo droog ais ecn woestij n . Ook moet de ter m ij n
9 ln �ecn g ev a l kdn e c n land d a i v an z ijn cxpon mt>el lcven e c n 1axa11e v a n J e uil voer
§ 7 f ioop Hct komt er h ier vooral opaan enkele beleidslessen te t re k ken u i t een e vohllie d i e tot nog toc ze ker verre van volmaakt was en herhaalde l ij k b l ij k van nalat i g he1d e n t raagheid heeft gege ve n , maar n ie t op onove rkomclijke moe i l ij k heden w ijst .
peloton ge bleven van de l a nden met hel Jaagste i nfl alleritme van de
i'aken hcnnncrl 1il"h lncn ecn van tic lcltllame lcuke mumcnlcn van doe mncihjke ltJd hdcdd le hcblxn. locn hij le�dlder lijtl lwce 1elcgranuncn t•nl• ing van de1clfde
po l i t i e k te vcrwachte n , wnder ccn even grote soberheiJ bij de
OR
IC
AL
oplrggen SdtnJver hcell tn 1 Y 5 1 ujdcn> de Kurcacri�t> voor ecn >onngdtjk prohlcem gcslaan. Belgt è was luen in een ' nvcrdreven credtleurposnie' , Loals men dai 111 hel prgon van de Eurupc>e BciJiingsuntc noemde, lcn:chlgckomcn. Een deel van de opcnbare opinie ehiC ( " am in Belgtë ei>t men allijd, men vraagl nooil niel> aan een rcgcring) dai de u i l voer ge1a�eerd wcrd. De lnenmallge minis1er van Economi>che
hem nng allijd , w.chuiJigJ.
HI
ST
�)ntlit·ale urgan ...tlic. De nalionale orgJni>Jiie eble een 1axa1ic van tic unvoe r ; tle vakct"nlralc Jaareulcgcn vcr1c11e LÏ.:h 1egen welke maa1rcgcl ouk tite de utlvt>cr in gevaut gchrachl wu hcbbcn. De mini>lcr van Economi>che Zakcn hee l l 1ocn ge Haagd of meu ecr'l van dkaar\ pmilit" kenni' hdd gennnu:n . l lel anl" (llln.l i' men
W ij mogen cr ons over verheugen dat men i n ons land hel ageren op sy mptomcn heeft vermede n . A i s men de resu l t aten met de referen t ie s vcrge l ij k l , dan v a l t h e l be leid gu nst i g u i t : België i s bij het wereld met ecn nc i g i ng om te veel van een strenge gcld- en k rediet rcgering!>ui tgaven aan de dag te leggen . nget w ij fe ld heeft de opcnhcid van de Belgische economie op hel bui l<:nland en het fe i l dat eike onvoorzicht igheid d i rect de te werkste l -
JO
err. hunf(hltli.. X I V : ' De
7. " <1fC
dllblxr : hel !olflll"IIIUrbeleid ..
l i ng 10 gevaar bre ng t , vee l tot rede l ij k he i c.J en rea l i �me b1jgec.Jragen De laatste maanc.Jen van
HOOI'DSTL I K X l l
1 974 ge ven echter ce n verslapp10g te L ie n
UN IO N
waarop gereageerd moet worden ab m e n i n c n kde maanc.Jen n 1e t lk
D E ZWARE DOBBER : flET STRUCTUURBELEID
gunstige positie i n ge v aar w i l b rengen d ie men gcdurenc.Je ve le jaren
EU RO P
EA N
van gezond verstand hceft opge bou wd .
De Heer D e q uae za/ het :.ich misschit'tl nog herinneren.
Wij ll'aren in de imvijdi ng van de eerste lw��tlelsu·momlstelling . Gec/urende ons l 'erbliif k wam de l'ertegen woordiger l'(lfl de ASLK l'mgen of u·ij. ais voorbeeld 1•oor amleren,
1 50
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
/ 95 1 st1 men mwr K ongo getrokken I'(Wr
niel op hel einde \'{l/1 een middag, ais er l'eel volk op straar was, ee11
sturting wiftlen komen doe11 om de Afrikanen l'ertrvuwen in een spat�rk as in te bm•zemen . ffi} lwd al een blanke ac/uer hel loket geplat�tst, wu/ers lwdJen de Afrikanl'n gel'n l 'ertrouwen. Op het ogenblik dat k wam
cr
we
zo plech tig mogelijk mwr binnen gmgcn
een k lein Afrikt�ans jon g e tje door de de ur. De dire cte u r (1 ok
ons l'l'en terûjdl' : 'Dat is al de derdl' kl'er dm hij \'andaag komt ' , zei hij, ' telk l'm nil'! één frank die hi} met het openl'n l'an a utopo rtieren
l'l'fdiend hee{t . ' WU hehben het l'elllje lat en l'oorgaan . lk meen mij te hain11eren clat
Dril's Deq ua e ontroud ll'tiS . Dlll g ebe u rt anders nooit . . . . Vele }aren leliN. De Eur ope se Comm1ssie ont1•angt een lwge A (riktumse delt•g mie. IVl' l.Îiten allen aan een lange tafel. Ope e ns stoot een l'an mijn m /ll'ga ' s mi} mm : 'Kijk uns naar die poise n ' , ui hi}. 'dt· mooistl' co/lectie
gouden horloges die ik ooit g eûe n heb ' . waartegen de on:e st e rk afs wk m : h /ik teg en g oud . . . . Er ligt een hemelsbreed l't'r.1chil tussen l ll'ee mmselijk e typen en twee mentaliteiten die de c'.lfN IIICIIIe/1 -;ijn, de e11e l 'lill de solide economische groei in reële A lle /eden
l'lill
tle delegmie lwdtlen imlerdaud horloges
tcrmen en de andt•n• l'till een l't't-lwgi11g l'lill schijnkoopk racht . De ka11 rt' k e nen c•n sparcn ; de t u·eede kan 'taktieren ' en breeJ
l'l'f.l'te
le l't'li . 01'nlll in clt• ll'erl'ld luw lt hel tll'eede type lu·l op hel eersll' in
inflalietijt len , en loch
IIWc• lell
l l 'l' m•eral terug 11aar het \'l'lllje
l 'li ll
1 95 / . flet -;,al misschien de wak l'an ee11 hele ge ne rat ie wou/en om de 151
Dac ac1ie zou zeer sterk gesch raagd worden dour meer z i ngev i ng
mensen uit te leg >en dut gouclen horloges \'oor iecleree11 \'Oor luter is. Niel aileen in Afriku, maar ook bij o11s.
a a n �oherhml. Z lj hel d a n te nudJcn v a n een nog nooit gekende
UN IO N
w d v aart . Een hugere w e l v aart mag geen aanleiding tot snob-appeal
Zelfs hel mees! doonastende conjuncturele a n t i - i n llat iebe leid k a n gecn vruchten oogsten op cen terrc i n dat n i e l tot de conj u n c t u u r behoort . M e n m a g d e prijzen be vriezcn Lovee! e n z o l a n g men w i l , men mag a l le i n komens boven een zeker bedrag mei 1 00 pe l .
gewakkerd word l . Hel n iet-aft rekbaar maken van de publiciteitskos ten v a n de al ge mene onkoslen v a n de onderne m i ngen zou een stap i n
bij e l k aar bre ngen . Wil men dCle toenaderi n g tot stand brenge n , dan
1en goe d e komen .
worde n , waardoor de consumptie u it z u i ve r demonstrutie-effert aan
dcz.e richling bc lekenen , ze l fs wannecr z e ge leide l ij k i nge voerd
be laste n , daarmee z a l men geen prod u k t i v i t e i t s ve rsch i l le n IUsse n de ecundaire e n de tert iaire sector die s i nds j aa r e n dag bestaan, dichter
EA N
moet worde n . Ook een beperk i ng v a n de aftrekbaarheid van de represen t a t ie- en derg e l ij ke kostcn zou een a n t i - i n flatiemcn t u l i lc i t
dient hel nergens toc Je geld voorraad i n tc kri mpen e n hel k redict
du ur te mak e n ; men zal enkel e n a i l ee n werk t ijdve rkorl ing en wer k loosheid k rijgen e n n iets anders .
� 2 J >e /Jesch ermi11g l'lill de l'erhruiker
EU RO P
B ij hel conjuncl llurbeleid behoort wat op de conj u n c t u u r k an agere n .
l l oe kan men de concurre n t ie versterken of bij in gebreke b l ij ve n van
e n bij hel s t ructuu rbe le id wat a i leen door ee n actie o p l a nge termijn
Je concu rrentie de verbru i ker op passende w ij ze beschermen '!
vruchten kan afwerpe n .
Er is ee n aantal maatrege l e n moge l ij k :
W ij z i e n e e n st ruct ure l e act ie o p v ie r tcrre i ne n :
- opvoeding tegen demons l ra t ie- en i m i t a t ie-e ffec t ;
de menta l i le i t svcranlleri ng ,
- studics over de k w a l i l e i t en de prijs v a n a l lerlci gebru i k svoorwcrpen ;
de be�cherming van d e vcrbru i k e r .
h e l prij s - i n k omen�po l 1 1 11.! k ,
het prijs- e n rationa l i sering �be l e i ll .
- de lloorz i c h t i ghcid van de markt bevorderen door orga ni smen te
of
Men k a n niet zeggen liat hel c ne be l e illspunt belangrij k e r is dan het
ccn l a nge e n moc i zame weg onders l e u n e n .
AR CH IV
§ 1 . Een eersle ac1 ie op l ange tcrmij n l i gt op h e l gebied van de mi'IIWiiteitsl·ernndering . Een van de consequenties v a n de hogere
ES
anJere . Zc z ijn a l le v ier nood 1 a k e l ij k , omdat zc e l k aar wedcrzijds op
onJer�teunen d ie llerge l ij kc m a rk t s t udies maken ;
- i n sle l l ing van ombudl.mannen voor Je vcrbru iker ; !
- ops l e l l c n v a n e e n deo n tolog i e v a n de p u b l i c i te i t ;
- s1eun aan spontane verbru i k c rsvere n i g i ngen ;
- lokale h u l p bij hel aan kopen door meer i n formatie op gemeenlel ijk v l a k ;
wel vaart is dat ' goedkoop ' eerdcr verdacht i s . Op een prijs afdingen
of tegcn een prijsverhoging reageren i s ni e t meer ' i n ' . Het is een fe i l liat hel publ i e k o p prijsverhogingen wei n ig o f n ie l meer reageert .
Niel a i l een u i t een soort Jèau/i.fme, maar ook omda1 meer w e l v aart
gewoonwc g mi nder prijsreac t ie van de verbr u i k e r meebre ng t . ! l et i s
e e n v a n J e man ieren o m welvarendcr tc sch ij ne n .
AL
! l ier i s een opvoedende act i e over een breed front nlld i g . De le idende
person a l i leilcn zu l le n d aa r b i j hope l i j k cen sl i c h l e nd e n aanslekd ijk
voorbeeld geve n .
1
IC
Het perverse slat ussymbool van ' n iel a fdi ngen ' en L i ch bij pr i j ��l i j
gi ngen nce rlegge n , moet doorbroken worde n . E e n a c t ie van he t
� 3
/let prijs- en i11komen Jbe/t'id
H e t prij�- en i nkomenl.bc leid heef1 tot duel de i nkomens i n de d i verse �ccloren J idller bij c l k aar te brt: n gen , w a n t hel i s een fe i l dai de grocicndc i nlersectoriële versch i l i e n t ussen de gemidtleldt'll geleide
l i j k doe l fde plaals gaan i n ncmen ais de i n l e rpersoon l ijkc versc h i l le n t u ssen de mkome n s . D t: i n lcr�ec lorië l e versch i l le n z ij n n i e t a i leen onrcch t vaard i g , maar bov e n d i e n i n flaloir-molorisch do1)f hel i m i t a l i c -dlecl dat ze op g a ng brcnge n .
OR
genre ' l aat je niel bee lncmen ' van Ach i e l Y a n Acker na de TweeJe We re ldoorhlg i:. wecr op haar p l a a t s .
hcr
Cap i a u , d ir.:.:t�ur �.:ncraal \ ul l h.:l l k l g i ,ch K o k nLIIltuor, � " ·" " i n '.:pt.: l l l
1 ').JO
ua ar t ijn �an tuor
ST
1 Il.
111ct �cl. .p t c c l khugc n .
· w�
g.<.lll nwc i lij�c
1 1jdc11
1 52
HI
t.:genuk!t , · t�i hij, · en nicmanJ mu.:t crmcr bc\l:haanul 1 ij n a i s h ij ui.:t hcl.:1 naal . t ip · tn p g cl.. lccd na:u kantum 1.. '"'" ' , en daar111cc \'Oddc icd.:1ccn t i.: h opgc l ud l l .
2 1 )..:
\H.' I!!l' \' Î Ug \ ,I l l Je � 1 .1 ,1 1 C.1 l i fu r n ii: V t:flt )t H I I 1\p d i t !!L."hit..•J Cl." ll i l l tt.:J l.",�allh!
t· i�l·rt.t.u d i!!ht..• id : Cl'B n u mi:-. \ \ .tardnor c l! O \'l'l kupl.'r i n h.:l unt:di jl.. g ,·,tcld w o� o l l . " ' "� ' anl�>m:ui,ch
t i iu 1 11Ciht.."1 1 di.: np dctc \\ Î.Î IC
dadl1.: � 1 .
...
kn
op;idth:
a!!·' on1n�'
Viln c:c:n nHhllllh!lll
llk!g�p..�l wnrdcn .
b
n n H i h .: n lc:l ugon i \' Îngl· n v. aaraan I l! niel cc1l\ m.:c r
1 53
r
De l'oonmarden voor e e n succesvo l le act r c sch rj n c n ons de vol
!>C h rj n t dit eco p l aag te L ljn gewo rd e n . l n de EG K S hee ft men bewezen d a t een dergc l rj k e recon versre l u k k e n kan - ook op grote ' hchaa l .
ge ode te z ijn
i n e e n markteconomie no odz a k e l ij k zijn o m de m u taties
UN IO N
- Een aanvaard i n g van het fe i l dat fac torvergoe d i ngsversc h i l l e n l o t t e la te n
Ten t wee de moet me n er z ic h geen i l l us ies over rnake n . Met de groe i e nde prod u k t i v i t c i t sversc h i l len zal een derge l ij k sol i Jaritei ts fonds Lich vroeg of l aat n iel a i leen h ij ons, maar i n de hele E EG
v erl o pe n , maar te v e ns dai som m i g e grenzen i n ac h t ge no men moetcn
worde n . E i k e maatschappij aan vaardt be- paaiJe v c rsc h i l le n , ook i n tersectoriële , maar reagcerl tcgen te grote Lli�crepan t ie s .
opd r i n ge n . De a fslilnd t usseu grote sectoren ( vooral de sec u nd a i re e n d e tert i a i re ) voegt zich bij d e grote i n te rregionale versch i l len waar mce we reeds zoveel last hebhe n e n maken d e oplossing terzel fdcr
- Hel be lcid moet z ic h tot alle i nk omens i n de s p i t ssectoren u i t strekken en n i et a i leen tot de lone n . - Er m oet een be ter i nzicht komen i n d e roi v a n d e g a s t a r be i d i n ee n eco n o m i sch é ont w i k k e l i n g . Zolang men de overt u i g i n g v e r !. pre i tl t
EA N
dat m i ljoenen gastarbeiders
t ij d nog dri ngender en nog moe i l ij k e r .
ook wnder i n llat ic i n Noord- Euwpa
tewcrk geste ld k un nen worden . nndcrhoudt men ecn !!evaar l ij k e
sterk centraal gezag in de v a k bondsorga n i saties zal hel h e l e gewicht
van onpop u l a i re maatrege l e n op de rege r i n g v a l le n o p een oge nbl i k d a t men i n B e l g i ë , e v e n a l s e iders i n Europa , gcen stcrke re geri ng
meer op d e bee n k an b r e ngen .
i.t<: t i e op de i nd e x e n e v e n m i n door ee n systemat ischc act ie op de
v e rkoopprijzen in de tert i a i re sector, maar door een
voort ze t , komen o nze e x port , onze rewerkste l l i ng e n tenslotte orue
m u n i in gevaar. Deze weg l oop t o . i . over Jrie paden : - de k a p i t a a l i n t e n � i t e l l in de tert i a i re sector ve rgroren door me c h a n i s c r i n g , a u t o m at i seri ng . z el tbed i e n i n g , e nz . -so rn m i ge we r k e n d i e nu a i s v u i l besc houwd worden e n hel onk
AR CH IV
De middelen l i g g e n op drie gebieden :
vaak 1 ij n , opnie u w nccjcs maken en de t w ee v o u d i ge arbe i J � moh i l i t c i t ( hor i zontaal e n vert icaa l ) i n Letten om herschol i ng e n r econversie
-- Een co nsu mpt icbelils t i n g k an de hrijdrage van bepaaldc bcglln� t igJe �ectoren ailn de gcmeensc h ap!>u i tgaven bctcr
but ieve vermogen v a n e i k e sector
a a n pa s!>e n .
am1 het co n t r i
i n de h a nd te werke n . -- onde r l i ng d i e n stbe toon , Jo-i t-you rse l f , carav a n i n g ill s de hore
Een spec iaal geval h i e r hij 1 igt bij de BTW . Een ve rlc gg c n · of cen ·
c:Jbed r i j vcn Il: d u u r wonlen ,
hcrverde l i n g van de IJTW- Iast waarbij �onu n i gc sectorcn e�n hu gere àanslagvoet zouden k rijge n
e n andere van ecn l agerc zouden
V erdcr l i ggcn de
AL
.
IC
OR
hij om . N i e l a i le e n in de Vcre n i gde Sta te n . Ook in Eu ro pa . m iJJcn�tandsorgani!>at ic!> i' u l l e n voor ecn moe i lij J... e opg ;rve komen te \laan d i e tc op r ijJ ter h:1nd moc tc n ne me n , omdat anders
ST
LOU
wordcn en de w ederaan
HI
Twcc opmerk i ngen z ij n o . i . h ier op hun p l aa t s . Ten ecrstc mug d r t geen �tericl pcrequutiefonds wordcn voor adJterblijve nde �c.:toreu die o p kosten van anderen gaan st ag nc re n . i c l fs in d e Sovj e t u n ic 1 5-l
De
.wlitfllritl'il.l"/imdl tlat do11r ct:n
pa�s ing en reconvers ic van antlere sectoren ten gocde 1ou kome n .
neret e miùtle len op hel professionele v l ak . Op
de prij1cn van Lie dicn stcn n iel d e aparte cvol u t ic door maken toab
moct eerst de overver h i l l e kopcr�conj u nct u u r gc l u wd L ij n :
dat v u n een
co
dat gchictl moet de wcg naar de tert i a ire revolutie g c vonden wor dcn . Eén d i ng mo c t men J a a r hi j voor oge n hou den : er z ij n landen waar
v an d e vraug moge l ij J... i � . moet een prij s verminderi ng sbc leiJ ge voenl worden trn e i nde Je gehele gernecnschap van d e grote p rodu J... t i v i t e i t in son u n ige secturen tc Jo�:: n mcegc n i e t e n : da.11 voor hijdrage van de spitssectoren gespijsd
tcrug naar de fiels a i s de gilrages t e
J u u r wordcn . CO L .
k u nnen geniere n , l ij J... t in dll opzicht een opportu ne n lil u t rege l - Waar het Londer het aanwak ke rcn van rt:n grote prij�c l i.tsticit�it
- H et derde gehied is
ac t i e op Je
kost prij Len I ndien de aparte evolutie v a n de prijzen i n de tert i a i re �ector·' Joorgaat en het A u k nr s t - EFO-e ffect z ij n vcrwoest i n gen
eendrij v e n v a n d e sectoriële vergoed i ngen verJer gil a n e n Zill m e n
m a ke n
ratiollllliserillgs/Jeleid
rna ken ilan de aptlrtheid van de i ndex van de d ienste n , n ic t door ee n
s t ru ct ure l e actie doorgevoerd zal k u n ncn worde n . Ook z a l het u i t
meer op de recessie moeten rekenen om er een e i ndt: aau te
l'Il
f l et doel van een prijs- en ra t i o n a l i se r i n g s be l e i J is een e i nde te
ES
Hoc t rager d i t g ez a g s hc r ste l zal ges c h ie dc n , des t c t rager ook de
EU RO P
staal . - De belangrij k s t e voorwaarde l i g t echter i n e e n voldoende ge zag bij de ce n t ra l e organen van onze v a J... b o n d e n dai door de corporat is t i sche e goï s m e n van d e sp i t s se ctore n on de r m i j n d word t . Z on d e r cen
§ ..t H e l prij.f-
of
i l l u sie die e c n nood z ak e l ij k g e \ orden ra r ion a l i se r i n g i n de wcg
de rccc:-. !> i e cr Lich mec t i l l he li.t!>len .
1 W:ol ht· l r c l l pwdu� l i v il� ihadll�l 'l:on
.
dc td fdt• � C i l i i iCI � 1." 11
;tb d..- krl i a i 1 1:
\ �rlnut·n h.:i \ Cr vo..-r en d..-
Sl"(l llf .
ho:l\\ n ij v ..-r hl."i 1 55
·i 1
i 1
1 1001 - l lS T U K
Xlii
EU RO P
EA N
UN IO N
MET OPEN OGEN
flet
'''liS
op de ll'eg tussen Le111'en en Terl'uren. Voor mij reed een
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
:?ll'llllr ge l'aarte, langzaam, moeizaam , waggeh·nd. Er hing een
groot bord achteman : 'GEEN SIGENALEN GEEN L/GTEN WORD GESLEEP ' . lk dacht dar niets zo goed mij11 eigen indrukken krm
weerge , ·en omtrent een maatsclwppij die haar munt niel swreren
kan, tian 11'(1/ de autobestuurder ;:o onschuldig uchteuwn zijn
tum
hcur,� ll'lll(t'n hat/ gnchre1·en . 1 k heb het ook m aa r Ol'ergeschrel·en om
ais ilrlt-iding op Jit hoc1(dstuk dienst te doen .
l n d i t hoofdst u k wonh ge poogd de weg tc verkenncn die e l k geïnd us
tri a l i secrd l a nd opgaat ai s het de i n ll a t ie n iet tc boven komt . We
1 1 1 1 lc n pogcn na te gaan wat een ru i leconom ie vroeg of l a a t voor het
verz iekcn van t ij n ru i l m iddel bctaal t .
M aa r l aten w c eerst cen voorafgaande vraag pogen o p t e !osse n . l n tl a t ie latcn be gaan i s aan ecn nominale i l l u s i e toege ven e n boven t.ijn rcë le m i ddclcn leven . l l et is zijn teri ng niel naar z ij n ne r i ng lw n nen zelle n , n i e l a i s e n k e l i ng maar ais gemeensc ha p . V andaar de vraag : om hoevecl gaal hel e i ge n l ij k '! Hocveel k a n het v ersc h i l w e i bd open '!
A i s rncn nagaat hoc hel
B . N . P. i n lopcnde p r ij ze n Lich i n de loop v a n
d .: l aat st.: jarcn hec f t opgcs p l i t -; t tusscn c c n s t ij g i ng v a n d e wc l v a a rt
i n gocdc re n en d i e n�lcn aan de c ne kant en in prijsverlwg i ngc n aan de
andcre 1-anl , dan k o m l men tot hel bc s l u i t dat het vcr�� h i l n ict meer
dan 5 pe l . pcr jaar k an bc dragcn . Hel is d us voor een
5 pe t . die wc a b
!!.: mcc n s�h:1 p w i l kn v c rbru il- c n wndt:r z c te produ ce rcn dat we J e l ij dc n �wcg van de i n tl at i e opg a a n .
Ab me n de gc vol !,!C il van eco voort gaande i n l t a t i e in red<' tcmwn '
1 57
nagaat , k a n men de res u l t a t c n in de vol gcndc 1cs catc!!oncën onder
na � r 1 11 . c l i c • s er gecn L i n n i g mens d 1 c du gclooft . A i s w ij onLe . ka p l l a al u J_ t r u s t m g n 1et vergro ten e n verhet ere n , komt snel hel ogen _ h l l k waarop nn1e econo m i sche o n t w i k k e l i n g hel mome nt hcre i k t d a t d oo r d e aanhan gers van de c l u b van R ome zo mooi wordt hczong en : de n u lg roe i !
brengen .
UN IO N
- verarmi ng , - men t a l i t e i tsveranden n g , - sociale ontwnc h t i ng , - economische o n t w richt i n g ,
M i sschie n L ij n er som m igen d i e z i c h a fvrage n welke sympt omcn daarm cc gepaar J ll>utlcn k u nnen g a a n . Er i s wcll icht gecn hetcre vcrge l ij k i ng dan die met een hercn h u i s a i s Je e igenaa rs n iet meer i n staal b l ijken h e t te ondcrh outl e n . l i et v a l t n i e l i n , maar eerst tre k k e n de hewon ers z i c h s a m e n in de mees t comfo rtahcle vert rekken e n s l u i ten d e r�st af. G e l e i d c l i j k neemt Je bcwoo nùe r u i mtc af e n o p d e d u u r leclt men 1_ 11 ùc k e u k e n e n i n c e n of t wec s laapkam ers. Dat is a l l e s . I l et i!> wat ecn econ omie met n u l g roei ons tc bietlcn hccft : vcrschro m pe l i n g op tic bcstc vest i g i ngspl aatscn en terugtre k k i n g op de eleme n t a i re bdHlc ftcnbev red ig i n g . l n 1 965 werù in d u u r1amc h u i shouda rt 1 k e lc n e ven veel ' geïnves teerd ' ais i n gchcel ontc verwerk cnde- n ij verhcid ; in 1 972 reeds 30 pet . mee r . De in vesterin gcn i n de verwerk ende n ij v erheid s t ijgcn _ gen1 1dùeld met 4 tot 5 m i ljard per jaar over de gchele pcrioùc 1 965- 1 972 , de ' i n v estcri n ge n ' in J u u rzamc h u i shouùar t i k c len daarent egcn s p r i n gcn op het e i nde v a n de periode met 1 0 tot J I m i ljard per jaar omhnog . De k l ap op de v u u rpij l : in 1 97 2 wen.J i n o n s l a n d e ve n v e e l • gcïnves teerd ' i n d u u rz a me h u i shouda rt i k e len ('J6 m i lj . fr. ) ais in de J an d bou w , bosbou w , v i sserij, e x t ract ieve verwerk cnde- e n bou w nij verheid te z a me n ( 9 1 m i lj . fr Y . ' J e vous souhai te beauco up de p l a i s i r ' , zou genera al de Gau l le i n z o ' n geval gezegd hebbe n .
- ont wncht i ng van de gemcen�ch appclijke m a rk t , - recessie e n wcrk l oosheid . De versc h i l lende ma n i festat ies komen n i e t afwndcrlijk maar ge
EA N
mengd voor e n zet te n e l k a a r o nd e r l i n g k racht bij . De boe ken die men n u opn i e u w zou moeten u i tgeven z ij n n iet d i e o m t rc n t Je grote depressie van de dert igcr jan: n , maar over de i n llatie van de t w i n t i ger
§ 1
l n tla t i e i s 1·emrming . Som m i g e n be t w ijfelen hel . o f ùoen a l sof.
Daarom i s hct goed eeflS naar de c ij fers te k ij k e n . Wc houdcn per slot van re kening gccn nat ionale boe k ho u d i n g voor nie ts ; hel is n u hct morne nt of noo i t om cr cens i n te gaan s n u lldc n . Wel n u , s i nd s 1 970 w ijzen onze nationale re k e n i ngen o p ecn achtcru itgang van de i n ves
( p rij1cn \'un 1 970
B.N.P =
1 00 1
1 970
1 97 1
par11cuhca� con>umplie
100
( ().1
lW
JuurLame huishoudehjke arukelen
lOO
1 09
1 19
AR CH IV
l lJ7 2
ver�eer
l OO
101
1 13
overhe adscon.unaptac
1 00
1 06
1 14
1 00
l tlO
97
l OO
74
99
exJractaeve mdustncén
l OO
l lO
1 09
n
verwerkende intlu,Jnen
l OO
9R
bouwnijverhcid
100
B N P. Jegen marlaprijun ( 1 970)
lOO
AL
bruJo binncnl. kap!laalvonning landbouw , bmbouw , v iss.:rij
68
69
OR
econo m i l>che gcsch i cden i s v a n de J a atste t wechonderd jaar
in, onLe
proùukt i v i tei t k u n nen verhogeu of gewoonwcg hoog houden zonder
a•a11
HI
! 58
ST
de u i t rusting waarmee w ij werken tc verbeteren e n bij tc werken ,
TtjdJchnfr
de NtJIIotwle Bank , kbruan 1 97 4 .
W ij i n vestere n mmde r in o n z e n ij verhed c n , maa r wc ' i n vcstere n ' daarcn tegen meer i n o n z e k e u k e n s e n i n o n z e h u i skame rs. Wat gebe u rt is eenvou d i g : A l l e i n vesteri ngen g a an eerst door het _ staù J U m v a n l i q u i d i teiten . Deze s t ijgen in d e l aatste jaren met J 0- 1 2 pet . per Jaa r , maar de i n tl a t i e is cen extra belaJting o p d e J i qu iditei ten met ca. 1 5 pel . per jaar. W a t dan nog b i nnen het berc i k l ig t z ij n d u u rz a me e n s e m i - d u u rzame verbru i k sgoed cre n . L a t e r k o m t dan d e t ijù van h e l ' i n vestcre n ' i n wekk ers e n v u l pe n ne n .
1 09 , 1
IC
1 03 , 5
Men kan nu zo na·J cf L ij n tc ùenkcn dai w ij , gehecl tege n de
1
ES
be>letling van loeJ
of
teri n gen i n de verwerkende n ij verheid i n constante prijzcn . 1
EU RO P
jaren in D u i t s l a n d .
§ 2 M e t de voortgang v a n de i n ll a t i e doet zich een gevaarl ijke men talitl'iiJ I'l'rtuulcring voor : - De spaarz i n nccml af. A l le enquêtes v a n de EEG-ad m i n istratic h� w ijzen dat hct sparcn in l a nden LOa l s l t a l ië e n Fra n k rijk bij n a z ijn Z J n verl oren heeft e n dat het s ne! achteru i tgaat in l a nJen zoals de B R D e n B e l g i ë , d i e bcter tegen de i n tla t ie gereagecrcl he bbe n . Met 2
Tijtl>duijr a·wr dt' Naliotr.lit' /Jwr/.. .
roei 1 974 , label 1 --4
a ( blz . 9 )
1 59
meeri nkom sten door de fi scu s te ontsn appe n . W c l l i c h t z u l l e n de t wee t en �en se n sarne ngaan . V a n hel p r i n c i pe 'gelij k w e r k elïk . h 'l' op d � d u u r n i el veel over . Onde r der�1· J i jkc vo1 r v a ; r � n ' :\ ,,d' n d u tndt \"ft'dt• S l t'c1b " " ' i l ij l.. t r tt• h u nd h '" l'tl l' t l t h' l l h' t l 1 l \ l , l l l l) . l ' t l ' J . o1· j., 1 1 1 1 1 \ l'Il l l l h lo'h' l l l ll i i Î I I'\ I I l i Ï. • \ 1 l l t l " '' ' l ol l o • ' ' l l l l l • l . I l l 1 1 11 1 1 1 1 1 1 l ' I l I l l 1 1 1 1 1 1 U l l)l h t1 • ".··· l � t l d l " ' ' ' ' ' " n u l l ··h'll 1 •Ill . ,,. ,., l ll h l l l l ll' , ''""''" ""' '"' ,,, . , , , ,,, � · uc �yndtt:ah: ha�ts Mced� vcrder hc hhc n <.lat Villl de hc� t 1 � � 1 1 1 g.,cc n 1 1 11 . �� r W tJderd raakt en het voor de syndit:alc verant woon.lelijk en moc i l tjker wor� t o m hel vert rou we n van d e grote massa te beware n . V � nd aar 11'1/de stak i ngen en ande r e verschijnsel en v a n sociale ano mie.
1<:0 11. : ! :� :
- l n plaa t s van de spaarz i n komt geleidelij k de spee l z i n . De
�tat i s t ieken van de A S L K bewijzen dat de i n lagen voor de ' tomho lamaand ' ok tober gem iJdt'IJ � m i lj . meer hcJ ragcn dan d�· i n la�cn
voor de il nd c: r e maandc n . Ais men op g m t c a ffiche� in 1 l l l l �· �tcd,· t l d e booJ schap k a n le1e n : · WorJt m i lj on a i r met het Gemcentd..r c J iet , depos itohoekje s tor{l bol as dan zou ie mam.l moeten voor�te l en len deze i nste l l i n g om te dopen tot G K T K ( Gemee n t e k rediet
'
,
AR CH IV
hre iJc n , � e n revens een pog i ng om bij de lno n s v.:rhng i ngen grotere de �prongen te rnaken 0111 zcweel mogeliJk aan het af�c h a ve n van
'Gukl.cn np J ln A uru\ ILh l 974 kun men 111 un te P"" lod vol gemie b.:ridu lc1c11 . de paardcwcJ rcuncn . ' - e n paJrtkn . U d g ie wordt > l i l aJn ccn land v a n gnlkcr� np pcn waar uft10:1ècl agcnl>.:hap 76 verder ' E inJe 1 '169 waren c:r m Udgie Jlk' �•men 3
d• •ednbhde :
1 OK2 .
� l n de lente van
1 97-l
l lat
ecu
ve�u�dc
i' eimk
aa111al
1 973 • •P!
hct
B c l g i ,che l. rant de aandadll op de vermcuig
AL
op paJrdcn werJ gespedJ.
l. c r l.c n , n;u,ea tn pJrllcuher c v u ldiiP"l! van de diehtJilen vo�n k u n •t w e r l. e n m onze 71JO • ll •r,prong vunJ 111 de piJag de dat woningc: n . Du blad upperJc de hypmhcse
OR
IC
thcid A b men dan loch p1 1j"tijj! IO� van Je l.unstwerl. c:n c:n voonal i n h u n waarJc:va� tc: brengcn , l i e ver dan maar een t i jJ muet wachtcn alvurcns z i jn buot in umloup in p l .o;tt' v a n loet i n waardc Jalcn k llll\ t w c r l. e n >tclcn , Jic inlll\,cn i n w� •• rde 'tijgcn \ Jil hJn� hrielïc, .
ST
( ol.
l iqu1d itcitcn d� ,hcven hehhcn blljl.haar hel voord..-d v a n t c l l i � i l c
omdd .t
ab
h e l 0 1 1 1 � ou p k r a� htrc,er vcring g a,u . • cger ing,bc'l " ; i ng
in augn,tu'
1 60
1 9 74
fï,..:�k
getroflcn w.:rJ ,
i>
indc\Ct i n g tnt 3 50 . 000
recd>
eco
HI
) 0.:
fr .
u i t tc hr e io leu . die
t weed.: \lap i n dac r iduing .
•
��
�
,,,
EU RO P
� net de voort � c�rijdende i n fl a t i e te wachten staa l , zal de g rote l � kome n ltelast t c t l e t t van de d i c n sten in lcgenge�telde richting be g m nen te w e r k e n en de v raag naar de m i n s t in t re k z ij nde diensten
�
doen afne me n .
ES
De sociale ont wricht i n g neem t toe . De i n tersectorië le sprei hel ding in relat ieve termen gaat voort en aangez ie n met Je i n llatie demon�tr atie-effect een..ler toe- Jan afnee m t , neemt ook de sociale van onrust toe . M en staa l , bij Je marg i n a l e sec to ren , voor een leger van die met n e k ij l verge meer te des tnestand n u h ie J malconte nten verleden Je mcm.en rondom hc n , d aar a l l e v e rge l ij k l llgcn met het h u n be tekenis verl ieze n . n een B ij voort ze tt i n g v;1n de i n flat t e doet z i d1 bij d e spi t�scctMe Je om g n regeri de tcgcn actie cen : voor g n i n n spa ge t weevoudi u i t te i nuexering van de in komensb e l a � t i ng 101 hogen: sch ijven
''
§ 4 D e economische o n t w rich t i ng m a a k t onvermijdelijk ook voongang . A i s n � e n 1 95 1 ge l ij k aan 1 00 s t e l t , I ig t de prijze n i ndex van de d tensten 1 1 1 1 973 op 2 55 en de prijzen v a n Je n iet-ectbare ( i ndustriële ) prod ukten op hel pe i l 1 46 . Met de verarming die ons
of
§ 3
•
EA N
Tombol akas v a n België ) 3 . - De aan trek k i n g�krach t v a n te r t i a i re l iq u id i t c i ten neemt verder , Iuxe toc : mu.le m u n t e n , sch i i Jerijc n . Ji<�man t , an t iq u i te t ten . trek n i meer �teeJs komen � . enz cJit ies , cognac , w ij n ,
�
UN IO N
een negac i e ve rentevoet m reele tcrmen k a n men ook gecn beter
resultaat verwachten .
aarnaast wor
t n ga<�t , te zamen met de i n ll ati e . Voor de toe ko msl z ij n we l l icht a i l een nog contractcn met herz i en bare ren tevoeten mogt: l ij k , t o t ecmuaags ook ue i n dexering van hct u i tgeleende kapi taal i n onze
economie bi nnensl u i p t .
§ 5
D e gemccnschappelijke mar k t k a n o p d e d u u r a a n d e algemene w ee rsta a n
ont w ri c h t in g n i c t
.
Zo la n � e i ke regeri n � soc iaal verant woorde l ij k is voor z ij n eigen . organ 1 sat t es en ro � r t rek voor z ij n eigen parleme n t , zal zij pogen de _ . w erk looshe 1 d u t t e t gen hu i s e n de kapitalen in e i gen land te houde n .
V andaar e e n dubbele tenden s ù i e o p hetze l fde neerkomt e e n werk plaatsenheleid met een vers p l in te rin g van de gemeenschappe lijke mark t .
w e i niel naar d e o u ue n u mmertjes terugkomen van tolrech tcn e n con t t n gen ten ngen maar i ntussen werc l e n meer subtiele mid dclen u i tgevonden : vô6rfina nciering e n re nteloze blokkering v;m Men z a l
cc n dccl van de t ngevoerde w
·�·e�ktijdverkorting en werk/oosheid. Een t ijJ i a ng : s t i J tHt leert de tnf lalte de te werk s tel l i ng door hel fe il dat alle onJer-
§ 6 Recessie
161
nemingen en partieu heren <.loor i n vestcringe n aan <.le monetaire ero�ie pogen te ontsnap pe n . .. r<.ler Oaar<.loor verv a l t m e n i n <.le i l l u s ie <.lat hel op deze WIJZe l a ng ve uit e i t reac ige w�evoud t 1 ee r � k an gaan l n t l at i e lok t echter op de <.lu u : brcngt vaar ge 0 1 ng h l tcwerkste <.le en kt dse recc�sie vcroorzaa op <.le <.lu u r - De rentevoct reagl!ert nu.:t hed veel gc<.l u l d maar bcgint l u j toeh tc k l i mmen . . . S i nd!> de zomer van 1 97 3 heeft men i n ons land d s t gevoehge pu111 tc bere i k t , en nu e h ijnt <.le rentcvoet met de i n tlat icvoe t mee omhuog op . pet 2_ 1 . � e mijn te nge a l op . pel 1 1 01 n a v voeten nte re � g aa n . Met zieht ( e n m i sse hien wel<.lra nog meer) kan men de m<.lu!.tnele mveste
UN IO N
EA N Een l'an de geschiedkundige episoden elie mi} hel meest getrn.ffen
heeft is een verhaal uit l ' Histoire de l' armée allemande �·an Benoit Mechi n . Hi} \'ertelt de gebeurtenissen van de eente dagen na de
ES AR CH IV AL IC 1 6::!
raden opgericht haJ, met zi}n officieren in botsing kwam, dat geen discipline meer wou erkennen, kortom een leger dat demvbilisatie wtlde , omniddellijk naar huis, weg . Genernal Griiner brengt de l'ertegemvoordigers vm1 de soldatenm
den l'oor een lwart . Dattr, zegt hi}. staan zoveel miljoen Duitse
soldaten, daar zoveel, ze hebben proviand voor zoveel dagen, ver WJenrwteriaal vm zm•eel man in zoveel dagen naar huis te brengen . Eike wanorde kan vertraging meebrengen, chaos, ziekte en mis· schien de dood van vele soldaten . Hel Duitse leger kan gaqfterug in lie 1/eimat komen - ais er orde is . A nders niet. De verteg�nwoordi gers l'lill de soldutenruden beloofden l111n steun . Enkele weken luter trok het Duitse leger, in puradepas. over de bruggen mn de Rij11 . G meraal Grüner heeft nergens een stamlbeeld gekregen. Toch verdiellf h ij het, want hi} is de uitvinder van de participatie bij de beraadslaging . zelfs bij mussieve operaties en in staal van 110od. 1/ij heeft geen !>landbeeld, maar hier en duar zal er wei iemand zijn
die
OR ST
Men
HI
vertdJe Jeslijc.ls c.lal 1ijJen' Je inllalielijc.l hel ,calion v.1n op drie maanc.len gebouwd wcrd.
6
wm lie keizer en lwe {/e stafchef, generaal Griiner, de 1•ertegen woordigers omdng van een leger in opstand dat soldaten
troonafstand
of
n i et gehoude n , a l le prijzen wordcn v rij blijvend , de l e n i ngen ZIJn op korte termij n . �> K o rtom , ' w i r t sch a f t e n ' worth gokken e n daaraan doen ernst ige mensen op de duur niel meer mee .
PROEVE VAN S YNTIIESE
EU RO P
r i ngsact i v i t e i t n iel op het no<.l ige pe i l hou<.len om v o l ledige tewerkstel l i ng te verzekere n. . - Op <.le du ur wordt de eeonomiseh e ealc u l u s i n cen on<.lerncmm gs eeonomie onmoge l ij k . De w i ssel koersen be g i n ne n t c dans � n , de _ opbrengst van een c x porteontrae t wordt onber� ke nbaar ._ de pnJS van _ i n vesteringsprojeeten hangt i n de l ueh t , levenn gsternHJne n � � rden
I I OOFDST U K X I V
§ l l amburg md !lèlc.l
hem is blij\•etl bewonderen .
1 Een sociose
Onze i n tlatit: is al l a ng geen techn isch probleem meer . ln tegendee l ,
het i s hel gevolg van een gebrt: k k i ge werking van onze maats(;happij
die z ich op bepaalde punren wree k l .
Er zijn trouwens
andere tïxalie-
1 63
abcessen : drugs, zel fmoord , seksobsessie e n z . N ie mand beweert
1 ) Een lliCt - l i n Jaue g roe 1 . B 1j het streven naar vol l ed i ge tewerhtel l i ng hebben we gedaan abof er maar één weg naar d i t object ief was , n i . volledige tewerht e l l i n g met steeds hetzelfch• werk . We
UN IO N
dat onze maatschappij over d e hele l ij n slecht weJ J. :t , maar ge e n _ z i n n i g mens zou omgekeerd d urven beweren dat ze o v e r de hele l 'Jn _ goed werk t . De monet a i re onstab i l i t e i t i s slechts één v a n de f 1 x a 1 1 � � abcessen waarop de gebre k k i ge werk i �g van onze maatschapp•J
hebben geen rek e n i n g gehouden met hel fe i l dat onze economische groei niel l i neair is. W ij doen a l sof o n ze vooru i tgang bestond u i t het verme n i g v u ld igen v a n steeds deze l fde combi naties v a n goede ren en d ie n sten a l so f over de he le l ij n van de consu mptie de
z ich vastze t . Dat cen sociose z ic h va. tzet op een van de meest k wetsbare radertjes van een maatschappijwc rk i n g - het_ r u i l m iddel in een ru i l eco no m i e , i s ais men er goed ovcr nildc n k t n1e1 verwon
i n komeuse l ast i c i t e i t van de vraag prec ies één was. D i t i s fou t . Economische groei i s w a t Schu mpeter een creative destruction noemde. Som m i ge com b i na t ies van prod u k t i e factoren worden door
dcrl ijk . H e l l i g t op de l ij n van de k l e i nste wcerstand , e n j u i s t daar
EA N
begeeft het maatschapp1jsysteem h c t 't eer:. t . Tusscn d e t wee wereldoorlogen wcrd de westerse werc l d m e t h e t
andere vervangen en so m m i ge produ k t i es worden in een i nternatio
probleem geconfronteerd of w i j voor e e n mark teconomie rijp warcn
nale arbeidsverde l i ng aan anderen overgel aten .
of n i e t . Hel a n t woord is pas na de oorlog gekomen en hct Westcn de
Magna Charta van Beveridge he l licht gezien : volledige tewerkstel l i ng i n een vrije maatschappij . H e t wacht woord was : h � t k m : ! En
i nderdaad hd k on , maar we hebben iets anders opgeofferd, n i . Je monetaire stab i l i te i t .
N u komt het eropaan de markteconomic e n de vol led ige tewerkstel l i ng onder een overkoepelende prio r i 1 c i t te ste l ie n : een mone t a i re
rat iona l i se ri ng en reconversie van marg i n ale branches en s t reken en hersc h o l i n g van de mensen met behoud van h u n i nkomen. N u dat wc in het mee r complexe gebied van de superieure behoeften
komen e n de verde re vooru i t gang met aa!lpassingen in de prod u k t ie
capac i t e i t moet gesc h iede n , zu l len ook on popu l a i re bes l i s s i n gen genomen e n door allen verdedigd moeten worde n . A l l e s wat i n de
ES
economie i n cen demo rat i e , want daar gaat hct o m . Een mo ucta 1 rc
EU RO P
We hebben toen d u i de l ij k i ngezien dat de mark teconomie teven
vollcdige t e werkste l l i n g rnoeM verzekere n . T ijJens de oor log reed:. _ werd daaraan gewe r k t e n onm iddel l ij k na de oorlog hee l t het
Yolled i ge tewerkste l l i n g met steeds hetz.elfde werk moet a i s objec t ie f vervangcn worden door v o l led ige en betere tewerkste l l i n g , met
of
heeft toen een keus ten gun!.te v an de marktcconomie gedaan .
economie i n ecn pol i l lestaat is mog t l ij k , dat wclen we. Een ver
sociaal-econo m i sche bewegi ng onaangenaam i s , zal n i e l stceds op
de rug van o n be k wame pat roons en een door en door slecht econo· m i sch systeem geschoven k u n ne n worden . Onder druk van een veranderend verbru i k spatroon z u l le n de werkgevers e n de synd ica ten te zamen met de stn:ek verant woordelijken toi reconvcrsies moc ten overgaan - wat noo i t aangenaam is geweest e n hel ook nooit zal
volledige tcwerk stc l l i ng , t c verwezen l ijken i u cen democratie t'li mc•/ t, e, 11111 111 .
opgewasl.en b ,
AR CH IV
z iek te mu nt in een democratie is regel gewon.le n , dat weten wc n u
ook . H e t komt eropaan d e t wee priori tei tcn , mark teconomie e n
§ 2 De grote 11111tatie
AL
A l le grote i n flat ies z ij n in t ijden van grote �?c iolog i sche � u t a t i e � voorge komcn . O m ma ar b ij de groot s t e le bhJve n : de grote m flat 1e _ _ van de J 6de ecuw heeft de e x. pan s i e van de werc lù geogr:l l l sdl e n
IC
c u l t u reel bege l e i d . De grote i n llatie van hel e i nd �an de 1 8d� e e u w heeft d e take-off n a a r de i ndustriële omwenteh ng bege l e 1 d .
Oc
OR
i n tlat i e van het e i nd van de 1 9de en het beg i n van de 20ste eeuw gaat sarnen met de m u t a t i e van nat ionale laten naar een wereldcconomie
z ij n . M aar daar i s n i e t meer aan te ontkome n . W i e voordeze taak niet
Zëtl
vroeg o f laat verdwij nen . Economi s�.: he pol i t iek
kan zich niel b l ij ven her lc idcn tot een werk plaatsenb� leid zonder meer .
2)
' W i n�cha fte n ' is k icLen en tellen
O m een volledige te werk!> te l l i ng le verweze n l ijken hebben wij na de Tweede Wcreldoorlog een grotere roi aan de staat toebedacht . De staal moest een actieve roi in het econom i sche leven spelen en we hebben toen helaas n i e l i ngezien dat de parlementa i re democratische staal noch k iezen noch tel len k a n . Wel nu , ' w i rtschaften · is wezenl ijk k iezen e n tcl len evenzeer al. de economie de wetenschap van de keuze e n van de waarde i s . N iel k u n nen k iezen i s docn a l so f e r geen schaarste i s e n a l les
tege l ij k ert ijd k a n , zondcr prior i te i ten op te stellen . We leven n i � �
onze maatschappij o p haar grondvcsten heel! doen wa �k c l e n .
waar i n alle:. moge l ij k gcdacht e n geacht word t .
ST
e n - pol i t iek , n a t wee wereldoorlogen en een �wno m i sche crisis J i c . De h u id i ge i nllatie bege leidt ook onze maatschapp•J naar re t s
HI
n ieuws. M aar waarhee n ? We hebb�n n iel veel mcf'r dan e n k e l e m ij lpa lcn om o n z e w e g te v i nde n . lM
z o œcr in
ccn
' perm i s s i ve soc i e t y ' ais wei in een ma:llschapprJ
l n e l k l a nd d r i ngen z i c l l e e n hele reeks prohlemen o p d ie o m een oplo��ing vragen - de mone t a i re stab i l i tc i t is er nergens bij
Wij
�tcmmen e igen l ij k voor i n llat i e . Overal t re ffcn wc zw<Jk ke coa l i -
1 65
ve n , i n c l u s ief de bou w n 1J verhe1tl . De non -profï t-organ•�aues z ijn helaas helemaal niet e ftïcië n t , hoewel dit n iet noodtake l ij k zo moet
t ieregenngen of mmderhe idsregen ngen aan die n iet in staal bl ij ken om zelfs maar de priorit aire problemen naar een oplossing te
5 ) V aste w i sselkoersen eisen vaste regeri ngen l n Bretton Woods e n in H av a na werd een i n ternationaal economisch
probleem tot een goed e i nde k a n brenge n , maar h ij kan n ie l tegel ij
ste lsel opgcricht waarbij de staten aanvaardden z ic h een commer
kert ijd ee n of ander nog mee r prior i t a i r probleem oplossen . Zoal s
c ië l e en een moneta i re d i sc i p l ine op te leggen . Noch het systcem
Monne t het v6ôr de g a u l l ist ische t ijd zei : e r i s i n Franl-.rijk een
van B retton Woods noch dat van de Gatt waren voorzien om
regering mogelijk die hel A l g e rijnse probleem kan oplosse n , maar
mcc h an isch te werken zoals de gouden s tandaard hel vroeger ge
die kan n ie t tege l ijkertijd h e t schoolprobleem oplosse n . E r i s een
EA N
daan h ad . Bij gebrek aan een communautair gezag zijn wij niel in
regering mogelijk die het schoolprobleem kan oplosse n , maar die
staal gebleken om de problemen op te !ossen die uit onze organisa
kan niet tege l ij k e rt ijd de sociale vrede handhaven. Er i s een regering
lie op were ldniveau voort v loe i e n . We hebben i n flat ie naar cl kaar
mogclijk die de soc iale vrede k a n handha v e n , maar d i e kan n i e t
geëx porteerd om ze dan i n ver grote vorm terug te k njgen en het
tegelijkert ijd de financiën i n orde h o ude n . Er i s e e n r e ger i n g moge
EU RO P
spel letje dan nog maals over te doen , e n z .
lijk die . . . e n z . E n zo heeft Frankrijk rondgedraaid tot hel het gaul l i sme k reeg .
3) ledereen geeft k rediet voor w a t dan ook . Het krcd iet wezen i s u i t
§ 3 Waarnm t•en llllÏI'erJe/e injlatie '!
de hantl gelopcn . N o c h de st aat n o c h de N a t ionale Dank n o c h d e Bankcommissie k u nnen orde i n hct krcd ietwezen brcngen wlang
Nu kan een ant woord gege ven worden op een vraag die wel l ic h t al
we voor hel enorm gedi fferent ieerde k redietwezen staan , waarin
meer dan cens opgekornen zal z ijn : waarom gaat de hele weste rse
reisagent!>chappe n , juwel ierw i n k e l s , d istributeurs van koe l kasten , Toen werd de u i t g i fte van ban k b i ljellen
uit de handen van de banken genomen om ze aan een cen trale bank toe te
vertrouwen
die
toen
metecn
een
publ ieke
non- prolï t
i n stelling wenl . We moeten n u het probleem v a n d e bana l i se ring zoeken die i n e e n stahicle prij�ont w i k ke l i ng pa�t .
4 ) De tert iaire rev o l u t i e
AR CH IV
van de kred iet verle n i n g ter h antl ne men e n cl!n coherènte oploss i n g
ES
1 84 8
of
enz. k rediet verlenen . Wc st<Jan in ons land pfecies voot hctzelfde probleem a i s i n
Nu w c tweehonderd j a a r i n hel t ijdperk van d e i ndusttiële revol u t i �: !even l aebben we zoveel voor u i tgang gemaa k t dat d e zone waarop de i ndustriële r�: v o l u t i e nog van tocpass ing i s , geleiddijk ingekrompen
werd . We staan nu voor het enorme gebied van de tert i a i re scctor
UN IO N
z ijn .
voeren . Overal in hel Westen is een regering mogelijk die het mone t a i re
wereld onder i nfl atie gebu k t '! Hoe komt het dat hetze l fde euvel op
hetze l fde ogenblik ovcr de hele westerse wereld woedt '! l l et ant woord is meerled1g :
- Dezelfde sociose en deze l fde grote mutatie komen in de gehele vrije wereld voor. Overal in hel Westen w i l men volled i ge tewerk stelling in een mark tecono mi e , maar overal moet men nog leren hoe dat i n een parlementai re democratie met behoud van de monetai re !>tabi l i te i t k a n . - l n alle ont w i k k e l de econom ieën s t aat m e n voor e e n niel- l i neaire groei en voor een vooru i tgang met creati1•e destructions.
M aar
ove rai heers! deze l fde angst voor de mogel ij k e werkloosheid ais men tot recon versies overgaa l . M e n probcert het zelfs n i e l . - l n alle democra t i sche l a nden kan de s t a a l noch k iezen noch te l le n .
een i ndustrieel België met een hoge prod u k t i v i te i t , en een België v an
Overal heeft m e n i n po l i tieke k r i ngen d e mond v o l v a n plann i ng e n
de tert i a ire sector dat nog in hel art i sanale t ijtlperk gebleven is met
progra m meri ng , maar nergens i s m e n ervoor u i tgeru s t - noch men
een kleine prod u k t i v i te i t . Zc l fs zonder prijsstijging i n de scc undaire
taal noch anders ; - Nergens is men op zoek naar de ter t i a i re revol u t i e , weg van de
( i ml u striële) sector, k rijgen we
IC
AL
waar i n nog artiswuwl gewerkt word t . We staan voor t wee Belgiën,
3 tot 5 pet . prijsstijging in de tert i a i re
OR
sector. Daarentegen w i l len we a l le sec!Oren ongeveer op deze l fde
ambach t e l ij ke organ isa t i e . Overal d i k t men de overheidsdiensten
manier vergocden - wat overigens met een grote behoefte aan solida
aan , maar nergens v i nd t men de weg naar e fficiënt i e .
riteit ovcrcenkomt .
- De optie t e Brenon Woods was voor vaste w i sselkoersen . M aar
ST
De nieuwe richti nge n waarvoor wc nu staan t. ij n : h u i s vcst i n g e n dicnstcn , o . rn . overhc iJsd icn sten - gemccntclij k , pro v i n c i aa l , nat i onaal en Europees. l n gcen v a n d a c ·ectorcn welen Wl! een beetje De pr i vé te rt ia i re sector
b
HI
cflïcièntie te l. rijgen . We voegcn er alt ijd maar mt:er menst:n bij . voor hel me rentlee l ambachtc l ij k geble-
men heeft de i nstrumentcn n iet geschapen en de i nste l l i ngen niel opgerièh t die konde .-. bcsl issen . Nergens is men e r i n geslaagd de rege ri ngen aan een voldoende d i sc i p l i ne te onderwerpen om hel evenwicht t ussen i n tane en e x terne koopk racht van de munt rech t te houJc n . Men i s er even mi n toe
1 67
gekomen om een supranationaal gezag, ziJ het d a n om te be g i n n e n op
onder open bare con trole brachte n . G e m a k k e l ij k zal hel n ie l z ij n ,
regionaal v la k , op te richte n .
maar voor onze voorouders was noch hel u i t v i nden van d e naam loze vennootschap , noch dat van een e m i ssiebank gemak k e l ij k . Het
er nationaal e n i g versch i l zou hebben k u n ne n voorkome n , heeft de i nge voerde i nflatie uit de grotere lande n de ' ge l ijkschak e l i n g ' vol
zal des te moei l ijker zijn daar de tert i a i re sector i n k redietcreatie op
UN IO N
Deze l fde oorzaken hebben overal dezelfde gevolge n . E n voor zover
e i gen houtje een sterke armslag voor z ij n ont w i k ke l ing ( op i n fl a toire bode m ) gevonden heeft .
trok k e n .
4) Fle x i bi l i teit bij de prod u k t i e . Het probleem van de t wee Belgiën met een zeer versc h i l lende prod u k t i v i t e i t 1 s maar een speciaal ge val v a n een veel algemener probleem waarvoor van n u af aan onze
§ 4 Schets l'an een weg
EA N
geïndust r i a l i seerde maatschappijen geste Id worden . Reconversie wordt een permanente behoefte van een maatschappij in snè l le
Laten we bescheiden z ij n . Er bestaat geen toverfom1ule die ons naar de genez i n g v a n onze monet a i re sociose kan le ide n . I n tegendee l , een heel stelse l v a n m i ddelen zal toegepast moeten worden o m opn i e u w
ze ker van zijn dat hel om een generat ieprobleem gaat . W c z u l le n er verk rijge n . Op i n ternationaal v l ak zal er een generatie nod i g zijn orn het embr yo van de Eu ropese mon e t a i re unie tot echt leven te leide n .
gedecentral iseerd werk e n . A i s de recon versie cenmaal tot de nor
AR CH IV
male fu ncties van hct economischc )even behoort , moet het centrale gezag overwegend worde n , anders vervallen w ij in een n ie u w corpora t i sme .
2 ) W ij z ijn sinds de ze�t iger jarcn n iel c m s t i g met de parleme n t a i re
democratie gewees t . W ij moeten een e i nde maken aan de ' a rrondi seme n t a l i e r i n g ' en ' k an tonali se n n g ' van onze po l i s . Wc moeten ophouden de beste taalspec i a l isten van de wereld naar hel parle ment te stu re n met het ge volg dat de heer Eyl>kens i n 1 972 kon
AL
zeggen dat i n het hele parlement gcen t wee mcnscn Lich voor het v raagstuk van de i n fl at i e i n t eresseerden . W ij stemmen i nderdaaJ
IC
voor i n fl:nie - of beter , ais we zè met de w ijze waarop wc ste mmen , n iet k regen , zou het een wonder z ij n . Men moet ophoudcn hct
OR
parlement ais een soort leen goed van sociale e n pwfes�ionelc organ isat ies te beschouwe n , ter w ij l w c i nt egcndecl onafhankclijkc vertegenwoordigerl> van de natie nodig hebbc n . I l et re s u ltaat is Jat hun echte baze n , per t e le foo n .
ST
de regeri ugen niel meer voor h e t pat l ement v a l l e n .
Ze
v al len voor
1 68
HI
3) Wc z u l len c ven vcel verbeelding en c re at i v i tc i t moe ten opbren gen ais
ES
moeten l u i stere n . yndica le en profes ionelc organisat ies
nLe vooroudt:rl> li te de han t- b i ljel!encirculatie in
1 H.!�
van de niel - l i neaire groei juist is en de fle x i b i l i t e i l van de produktie
of
veringen e n objectieven af die de voorb 1den zijn waaroaar we Zolang J e economie i n e e n l i ne a i re of vrijwel l i ne a i rc groci was ,
5) Reconversie l oo n in p laats van werk lozenst c u n . A i s het beeld
een pe rmanente noodzaak van een geavanceerde economie wordt ,
Waar l iggen d e bou wstenen ? Ge l u k k i g tekenen z i c h e e n reeks moti
1)
verloop van t ijd te gaan stagneren . De onderne m i n gseconomie zal
moeten bewijzen dai ze beter dan de centraal geleide economieën in
staal i s permanent voor de fl e x i bi l i t e i t zorg te dragen .
een generatie over doen om op n a t ionaal v l ak moneta i re stabi l i t e i t te
kon de stootkracht van onze
ofwel de prod u k t ieve k rachten op fle x i be l e w ijze i n zenen ofwel na
EU RO P
i n e e n maatsc happij met een gezonde m u n t te k u n ne n leven . Zodra hel om een samenspel van k rachten gaat , mogen we er bo vendien
vooru i tg a n g , die u i t de zone v a n de elementaire behoeften met l i nea i re ontwik k c l i ng komt . Yan n u af staan we voor de ke u s :
moel de werk loze nstcun vervangen worden door een reconversie
loon gedurende de t ijd die voo r de aan pass i n g van de mensen nodig is. ! l et i s bijna zeker d a t i n d e toekomst de hoofdarbeiders even zccr a i s de h an darbeiders d e bchoefte a a n hersc ho l i n g z u l l e n onde rv i nden . Op Europees n i veau is reeds een schat van ervaringen op d i t gehied verzameld die voor de een dege l ij k beleid d ie n s t i g gemaakt 1- u nnen worden .
6) Reco n v e rsie en part ic i pat i e . W ij k uri nen de t wee Belgiën niel op een zeer versc h i l lcnde w ij ze bewldigen , maar w ij k u nncn e ve n m i n een n a t ionaal ' v e reffe n i n gs!'.td sc l ' i n voeren t u ssen alle onderne m i n gen van d i t land - naar111ate ze met w i n st of met verl ie� werk e n . l loe l anger w ij met d e rat iona l i se r i n g e n de omsc h a k e l i n g wach t e n , d e s t c g roter d e operatie zal moeten wo rde n . l l et is de hoogste t ij d dat w ij , �ector p e r sector, de koppen bij e l k a ar steken om t e onderzoeken wat on� tc wachten s t a a l ais d e ( k u nst matigc) i n fla loire vraag wegv a l t . Yersc h i l lendc punten moeren h ier in hel oog gchouden wontcn : Eer�t is een �Cnl> i b i l i �ering nodi g , d . w . z . dai de zw:1 k k e en marg i nale !>ectoren opge�poord moeten worden , want n i et a l le l>eCIOi e n z u l l e n e ven Lea onder hel stopzetten van de i n fl a t ie le I ijde n hebbe n ; d i t l ij k t onl> cen t aak voor de a111raa/ econom ische raad. - Daarna moct het probleem op hel n i veau van e i k e seclOr bek e ken won.Je n , w u n t a i s d e i n fl a t i e omgcbogen word t ,
zullen
niel a l le 1 69
* 5
1 . Y oor degcnen d i e LO we t n i g k e n n i s v a n zakcn hadden om le g e loven dat andcren hel voor ons Loudcn opk nappe n , zal dit bock pt:s!> i m i !> t isch k l in k c n . Voor Jcgene n die dachtcn dat de i n ll a t i c ,
Op d i t gcbied bestaat enorm veel aarze l i n g . l n hel k adcr v a n dt: EG K S i� noc h t a n genoe g c rvari ng opgedaan om te weten dat a at i on al i !> a ing en om� ch al..e l i ng k u n ncn slagcn op v oo rwaarde dat
zoa l s w c z e n u bclc v c n , e e n tcchnisch proble e m w a s d a t d oor d e !> k u ndige n J... on opgelost worde n , zal d i t boek evcncens pcs s i m i :.. t i sc h l ij k e n .
de ope rat i e be h oor l ij k gephtnd wordt en met bchoud v a n hel i n l.. o men van de bet rok k encn word t u itgc vo e a d .
vcrrassing gcnomcn te worden , de t ijd voor de hersc h o l i n g tc k rij gc n anet behoud v a n hel i n ko m en . W e l n u , pa rt i c ipat i e o p alle n i veaus moet dt: werk ncmcn. de zekcr heid ge v en d at m et h u n rc c h t m at i ge eisen rel.. e n i n g gchoude n zal
EA N
Voor Jegenen echter d i e dc n kc n dat i n llatie een tc k en aan de w a nd is voor de m aatschappij die sdcio-econo m isch gebrc k k ig werk t , Lai dit bnt:k wc l l i c h t opt i m i !> t i s c h L ij n , want het poogt een a n a l y se van
d e Mlciose tc ma ken en ccn weg n a ar de gcnez i n g te zoe ken . K u nnen w ij fa len ? Zcker, ma ar wel l icht staan we ni et voor een pro b leem v an a l le s of n i e r s . W ij z u l le n h ope l ijk ecn J angzame voont i tgang hoc kc n naar ccn andere m aat sc h appij vo nn - met hor
EU RO P
De I l . F i nc t , und s e c rc t ari� - gcne r aa l van h e l A B V V en l i d van de H ogc A utoriteit va n ùt: EG K S pl a ch t t ijdt:us de k o l e n recon ve r s ie le zeggen dat h e t n iel waar i s dat de arbeiders hel voortbestaan van i n fra m ar g i n a le onde rn e m i n ge n e ise n . Ze v ragen a i leen n i e l bij
ES
of
ren en stoten ond e rwcg . N aar ccn mark tcconomie met vo l l è d i ge en he rere te wc a k s te l l i n g . Naar ccn de mocratie d i e ecn munt kan he h oude n .
worde n . De k o l c nrecon versie hedi anderzijds ge roond dat van patronale z ijde n iemand meer de mental iteit v a n 1 861:! bez i t e n op een maximal iseren van de w i n s t op e l k oge nb l i k uit is. De bou w slenen zijn e r ; we moeten ze opnieuw leren gebr u i k e n . 7 ) Y a n d e D M - zone naar e c n Lone v a n h a rde m u n tc n . O m aan c e n
AR CH IV
chaos v a n dcvaluaticr-. en opwaardc r i ngen t c ontsnap pe n moe ten w e i n Europa h el e mhryo v a n d e mone t a i re u n i e d i e d e D M -zone i � i n Jeven houden e n daarna gel e i de l ijk naar de monet a i re en po l i t i e k e
u n i e overga a n . D e weg d i e o p d e to pc on fe ren r ie v a n Pa rij s mede met de v ruc h t hare tus!>cnkomr-.ten van de H H . H icshc u ve l , Werner e n E ysk e ns werd aangedu i ù , h l ijft de weg w ajze r voor het komemle dcce n n i u a n . l let is mog e l ij k dat de D M - zo n e een zone van h arde
mun ten wordt in ec n were ld van mon t: t a i re v l uchthcuvels e n v i o l te nde of wegg l ijdendc w i s �e l koersen . H e t h a ngt v a n om a f d i t e mhryo i n l e ven tc h o uden . A ls d at l u k t is h e t g root s t e g e v a a r voor
AL
n n L e i n ternat ionale h a n d e l e n tewe r k ste l l i n g ge wek e n . We moeten e rmce rekenen dar de verlle re wcg naar de monetaire e n po l i t i c k e
HI
ST
OR
IC
eenheid van Eu ropa bcg a n t te g c l ij k c n op ec n v a n onze dorpspro ces�ics , een beetjc schcef, wat erg u i tgerc k t , met grote lege p l e k k e n . l l ct moet o n s doe l in de l.. nrncnde jaren z ij n de B R D , f ra n l.. rij k . de Bene l u x tot éen oplimalt' mone t a i re zone u i t t.: bouwen d i e d a n t:ell l.. e m vor m t w aammheen d e l l e rc n i g i n g van E u rnp a voorl gczet of dc� 11on&, hervar word t .
1 70
Pe uimisme of op1imi.1 me ?
UN IO N
ondcrnemm gen v a n e e n sector an dezdfde mate dour een vermuu..l e ring van de globale vraag gct ro f l e n worden . - O p hel n i veau van de ondc rnc m i n g moeten de ge volgen v a n hel i n k ri m pen van de i n flatoire vraag e v eneens he k e k e n worden om de m aatrege len te onderzoeke n d ie gcnomen k u n nc n worde n .
I l . l n t u s�e n i s e r ook cen goede k a n t aan de medai l l e : - Yoor het eerst in de gesch iedcnis hee ft de economie prior i t a i r voor de v rouw gcwerk t . Z c z ij n m i nder de !>lavi nnen van het h u t s h o ud e l ij k wcrk gewordcn. E r was een enorme achtcrst a n d , d ie nu e n i gs z i n s ingelllpen 1 � .
De i n v e s te rin gcn i n o n z e k c u kens hebbe n de vrouw i n Wcst E u rupa econom isch meer z e l fstandig ge m aak t . - De in llatie het:ft de men sen aangezet om in bak stenen te in ves teren : noo i t h ee ft men h u i z c n gebou wd a i s i n maand meer dan in
1 973 , bij na 1 000 per 1 97 2 en 2000 meer dan i n 1 97 1 .
I l l . W a t de ment a l i teitsverander i ng betreft , tekene n zich enkcle symptomen van een kentering ten goede a f : - De jongere generatie gee ft b l ij k v a n e e n grotere z i n voor sober heid e n cenvoud. De jongercn die nu op de u n i vers i te i tsba n k e n z i t t e n of ze pas verlatcn hehbcn z i j n ernstiger en wetensc h appe l ijk beter gcvormd Jan de gcnerat ie van de con teste ri ng d ie hen voorafg i n g .
- B ij de k aders m a n i festee rt L i c h e e n ontwakende be langstellmg
voor vak bondsorga nisatie die tot nog toe te vee l voor handarbeiders e n u i t voerend hoofdpersoncel gereserveerd s c hee n .
-- S t i l aan ont waal.. t i n de kri ngen van Je onde m e m e rs en de k ad e r s ecn bdang�te l l ing voor de po l i t i ek . Er is een verheugend ideal isme t c g e l ij!.. ert ijd met cen g m r c z i n voor het a lge mcen we l L ij n bij nn7c j nn ge onde m emers w<Jar te nemcn die opn ieuw i n hun ro i hcg i n ne n re g c lov e n . - De geda c h t e maak t vo rder i n g e n Jat de onde rne m i n g po l i t i c k en confess ionee l n e u t ra a l moet z ij n - maar n ie l de o ndc rn em e r , die het rech t hecft o m L i c h privé voor zijn ideeën in te zetten ; 171
B l J LAG E N
- De be wust m a k i n g van hel mtlatiegevaar maakt vorde n nge n . l n
UN IO N
1 97 3 i s de doorsnee burger i n d i t land z i c h van de i n flatie ais maatsc h appijprobleem be wust geworden . - Hel leger van degenen d i e s t i l z w ijgend voor de voortzening van de i nO at i c ware n , zal voortaan afgelosl worden door degenen d ie d oor de lterz i e n i n g van de rentelarieven i n h u n leencontracten getrof fen zul len worden . Ze zu l le n dan wd bereid gevonde n worden om ook tegen de i n O a t ie te strijde n .
EA N
1 V . A an de andere k a n t g a at d e m u talie naa r d e Europe s e eenmak ing
langzaam voort . V a n dae rnutalie hangt de samensle l l i ng van het
Europa van morgen af. W ie er n iet i n sl aagt de i nll atie te bed w i n ge n ,
s l a ag l , zal nooit tot een po l i l le k Europa k u n ncn toetreden . Het sucees in de st rijd tcgen de i n Oatie zal u i lmaken van waar en tot waar hel Europa van hel j aar 2000 z i c h zal u i tstrc k k e n . V . l n d e deflatiet ijd
ro u d ged o b b e rd
tot ze
1 929- 1 939 heeft onze westerse m a a t �c h a ppi i o p l o s � i nge n
hecft gc z ien of hecft menen te
v mden : l>om m i gc n h ebbe n K e y ne s gcvonden en andercn H i t le r . l l et z o u niel tc verwonderen z ijn dat een voortgaande i n ll at ie Europa voor deze l fde d y p t i e k zou p l aatse n . We hebben be hoefte aan t heo
ret i c i die een t heone fu nderen d i e evc ngoeJ v oo r i n flat ie t ij ù en ge-
EU RO P
aan de eisen d i e d e E EG a i s Gemeenschap aan haar leden moet
of
z al
stellen, niel k u nnen voldoe n . W ie i n de strijd legen de i n tl a t i e n iel
ES
c h i k t i · al!. de General Theory van K e ynes het v oor deflatie was e n
d i e d e wetenschappe l ijke be n aJ cring e n d e analyti ·che werk t u i gen
aan de h a nd doen om gefundec:: rde op l oss1 nge n te v i nden . l loe eerda
1 ·1
AR CH IV
hoe be t e r . Men werk t e ra a n , in a l le u n i vcr�t i teiten v an het Wc:: s t e n .
M aar theorie vol�taat uiet . m e n moet ook i n staat 1 ij n om colkcucf
te bcslis�en - z e l fs a b het om onaangename bes l i ss i ngen ga at .
Luten we eerst v o o r onze e i gen deur vegen - er mo et cen ùag k.omen
waarop we ve1 k i e z i nge n k u nnen organ iscren op hel t h c n 1 a " i n ll u
t i e ' ' , voor cen k ie Le r sc orp s tl :JI Je i n fl a t i e hartg runtl i g beu i� en mel
een b nd i d a le n t y pe dai de pru hlcmatiek rond ùc 1 1 1 1lat i e a an k a n .
AL
Wanneer k a n dat '! W i c het ant woord op deze vraag h ee ft , we._.t
meteen wanneer we de i n fl a t ie op nat ionaal v l ak echt tot staan
IC
zullcn kunnen hrenge n . Naal>l de e i ge n stoep i s er uog h c t wereldgebeurc n . O p
w e re l d v l a k
is de s t r i jù tegen de i n tlatie een k westie d 1 e voor n a t nelij k door -
,
OR
W c st Du i t s h l nd de VS e11 F ra n k rij k hard aa ng e p a k. t moet w orden . A i s wij , wat o n s bc t rcft , i n t u��en hra.tfje:-. in de zone van h ar de
mu n te n h l ij ven en a i l een nog mel ingevocrde i n flatic <�f te reken.:n w ij op onze
ST
mo gen
1 wee
ore n
s l ape n .
HI
ht!bhen die van e l J ers k n m t ,
1 72
1 7:\
-
A I J L A li l:
1
Dl'l i \ ;lll'U \ a u
2
l.
-1
<;,h,·q"h�o "dko'
hl ollld,lnl l t: n
111 � . 5
1'! 7 . 6
42 1 .7
446.2
l7K.S
1<1t . . X
-1 2 7 .4
4 7 !1 . 1!
.16\I . K
1<1 1 . -l
� 1 11 , 7
4fo9 . 4
1(11 1 , 7
1 7� . K
399,2
467 , 1!
c k � t r . g a ... . w.lll.'l
1 1 .0 1 �owo ht•o.kr( )nlg i i H I IIl!_! \ JI1 \h.:'CI I h. t M l l , Crl\l:ll . l'Il/
1 1�.7
1 1h . 1
36 1 . 1
420,
1\lt·oa.&l�o�l�r olen . · pk l l c f iJ � I I . - 'lll<'
�'IK
.l l 7 . 2
346.0
3 !! 2 , 4
7 . K t l.'\llcl, •nc.h:rnc t l l l ll!!CU
�K5 . 1
3 1 5 .6
3 .1 2 . 5
X
liu�� h�do l )t ��� l uoug r a l oc
� 72 . 1
2'Jll . 1
2'1 . I l
305 . �
<J.
N oco cl&lco ' 1 crmddc docn11,doc hc d r .
� Ki l . tl
2<J 1 . 1
1 1 1 .9
dc�lr
lt >e'l
�.
'·
1�
< c rwamo
266 , .1 �h 1 .�
On1g mning ' an hou w ,h:cn c nt .
r r all'l'''rohc&l r o ll ( /lllhkr h. 0 1 coo.oo hcodco , )
26.1 .-1
� 7·1.
t\.\.'1.11 1 \l'lhC l.'ll \ C f \\ illlh.:' l l lj \ l�t h .
�11 1 .':1
� 7 1 .'1
l':opoco
252
27 1 . 2
e n �Oirh>lllliJ<�rhcod
1 5 . D i < cf \e recoopc r al t c - c n a l valht·d1 1 j v . 16
2511 . 1
Ntl'l c h l é r ' \'t:ronl'nu.lc bh1 1l" . , ,, n ntd,eku
2� 1 . 4
1 7 . ( i l." " " ' "r l ' c o d
2 7 4 .-1
1K
lluu\\ hcdo o j l
25 1.5
1 <)
R uhhc rn q < co h c o d
2�6 . 1
2 0 . D ocr l i 1 � c en planl.oao d i g c ohcn Cil 1 <: 1 1 c n
2�K
2 1 . 1 > 0 1 co -..· agcnhdo.oppcn
��(l
n.
2-1') . �
en
prcc" ichctll ljvcn
( d i a noan o n ij • cr·
hco o l l
25.
2 1 1, 1
N iel ddcf\ vcf lhlCnldc i uJ . hcdo ij 1 c n
l .oh.oh hc v. co � ing
Vtk:d ong,warcnhcrcidon!!
.l i .
Sdu>enhcdrojl
1J.
IC
.n .
l l u iden en kJcrnoj < e o hc i d
Cnnlc<'ltc Verooo"kdij�hc iJ,hcJrijf
3 4 . l lnld- . IC\Iauralic- .:n c·al�huuJe"
ST HI
1 74
Do .onoanohe wer �c "
Yd . 5
-
x
' �
s x
1 97 1
I <J7 2
506 . 1
559.9
(10 6 . 4
to3 2 .9
702 .9
760.5
Kto7 . 9
<J 7 2 , 7
5�!1 . 7
fo l 7 .to
to7 3 .6
7 1 fo . 4
7!! 1 . 7
K�O. I
<J4 1 .9
I OK5 , 1
5Ull , .l
5 7 2 .6
565 . 9
6.111 . 7
to7 K . 7
767 . 5
l:lfoK , 7
91S'I.f>
460,7
5 1 1 .2
5 5 .1 , 2
597 , 5
6.llU
7 14 . 4
1! 2 9 . 7
9 0� . 7
4 54 .4
4!! 5 . 5
5 1 0 , (1
550.7
51!!!.5
69K.4
1!00 , 5
')() 1 ,9
442 .2
465 . 7
49.l , 3
537.3
51!5,7
to6-l.l
752
169 , 1
4 1 .1 . 5
4 39 . 5
�52 . 1!
�96.4
5 36.2
64 3 ,0
74 1 ,
3. 1 1 . 2
3to 5 , 7
391 . 11
�2U.ll
441! , 6
477.5
533,4
6 0 5 ,0
61l 2 . �
3�11.5
393 , 9
4 .W . 7
4 7 1 ,0
50 1 .6
5 4 3 ,9
6f l 0 . 9
674 . 7
7to ! U
30.1.�
:n5 . 1
.l65 . 5
393 , 5
� 1 6.�
4 .l 7 . K
-1 7 2 ,7
5 1 9.5
511� . 7
65-1 , 4
lOIU
.1-1 2 . 2
365 , 1
395,<J
4 17.1
4 - 1 -1 , 0
520. 1
5119 ,9
665 . 7
299 . 1
326.7
3 55 . 7
3 !1 2 ,4
-1 1 1 7 . 6
4 30 . 7
-l76 . .l
-167,6
522,3
580 , 7
659 . 1
29tU
J J I ,R
3 59 . 3
3R'I . K
� 1 4 .6
� 111,4
466,4
5 1 2.8
5 1 :1 . 5
6-1 1 .9 6to9,8
2 ':1 5 . 9
322.5
355.4
19.1 . 1
-1 1 7 . 6
4-1 6 , 7
4!!9 , 1
536,6
5':1 1 . 7
2 !! 7 ,9
304 , 7
327,8
3�7.�
3 7 2 , -l
393 , 1
-1 2 9 . 5
-173,7
5 1 8,6
575,
2 11 '1 . !1
3 1 9 . 1!
3� 1 .(1
3 1 7,8
.IK9 , 2
4111l . 4
440,9
483 ,9
54 1 , 3
606, 1
2 !1 7 . 2
3 20 , 1!
346.5
3 76 , .1
4 00 , 7
426,8
462 , 7
522,0
569 , 1
6-1 9 , 5
2 1! 9 , 6
3 1 to.5
3�!! .4
3 7 K .O
-1011 ,4
426.J
456.0
50-1. 1
559.0
6 1 2 .4
276,7
1 1 1 • .1
316.5
3!10 . 2
J'hU
42 1 . 1
4 6 1 ,9
507 . 2
5 7 7 . .1
n7 1 . 3
2 11 8 , 2
.1 2 1 ,9
357 . 2
�01 , 1
-1 37 , 1
472,2
524 .6
550, 1
62 3 . �
7 20 . 1
.II!J.O
21111 . 1
278,9
1 1 2.2
3 111 ,6
356 . 2
2-1 � . 9
267 , 2
2911 . 1
327 . 3
169 , 1
260, 2
2K7.9
3 14 , 7
3 3!l , K
3 56 .9
377 ,2
406 . 7
4 37,8
48 1 . 3
537.3
2 6 0 ,0
29 1 , 7
320,5
34 1 . 2
366 , 7
392 , 4
4 2-1 , 6
462 ,0
5 1 8 ,4
5 8 5 ,4 6M , 3
2-l l , K
J<J2 , 7
40 1 ,9
424.8
456.0
5f l4 , '.1
556 .
4 1 4,7
4-ll! , l
490.2
550 . 1
6 1 1! ,1!
2 6 .J.I
2'}9, 1
3 30 , 3
362 , 2
311 7 , 7
4 1 1 ,3
44J , 3
488 , 1
56!! , 3
2 -1 1 . 2
2 59 .9
2!!5 , 5
3 1 1 ,0
335,6
357,9
37 7 , 8
405,0
44 5 , 5
492 ,9
5-1 9 , 7
2 39.6
2 6 0 .6
2 !!9 , 1
3 1 6, 2
3-U.7
366,9
3 1! 8 , 5
4 2 1 ,6
462,5
5 1 8.3
589,
Dt. . .'\
211 1 , 5
2 1! 9 , 1!
309.3
3 4 1 . !!
368 . 3
390, 1
4 2 2 ,0
463 . 5
5 1 1. 1
590,7
250.!1
278.9
31l6,8
337,3
362 . 3
3 8 1! , 9
4 1 8 .-l
446,9
�90.5
54 2 ,9
214
2 11 1 , 2
2 1 -1 9
2N.S
2 50 , 7
279,4
301! . 5
3 4 2 . !!
36'1.2
385,2
4 1 4 .1!
4 5 2 .0
5(14 . 5
555,2
2 1! 2 . 3
3 1 2.3
34 3 , 6
170, 2
396.2
4 ::! 1 , 5
-1 5 5 , 5
496 , 1
5-10 , 1 505 ,9
12'1,.1
2 � 1! . 8
22K.l
2 -l (l , J
2M .-I
2<J I .-I
3 1�.7
1 .n . -1
3 56.6
383 , 3
4 1 4 .6
45� . 3
� 1 '1 . 6
2 .1-I , M
25 1 , 7
215,0
21!0,4
307 ,4
3 22 ,4
346,6
379,5
4 1 7,3
466 . 8
� I IK , 2
? 1 2, 7
2�4 . M
26 1 , 2
2 '1 2 , 4
3 1 11 , 2
3 10, 8
3 4 2 .6
3 5 1 .0
405,4
436,0
5!l6 , 8
205 . '.1
2 1 1 . !!
22 1 . 1
236,3
24 1 , 7
25� .9
26-1 . 5
2tl 1 ,9
296 , 7
3 2 1 ,0
346 . 2
3 7 7 ,9
2 25 , 7
I 'J.U
2 0 7 , -1
2 26 . 7
237,3
267 , 3
273,7
2 !! 5 ,4
299 , 2
3 3 3 ,6
34!! . 1
3!!5 ,9
257.7
2 7 1 .9
292 .9
3 2 -l . -
3:'\.1 , 2
31! 5 , 1!
-1 1 0 ,6
4 1 5 , 1i · 470, 1
652 ,6
219 207 , 7
3 5 . N ie l chier- .. vcr no� ul<.k �hnou""t v cuor g .
.l h .
26 1 . �
1 970
�-U , l
2 1 K ,9
OR
JO.
2('1-l 6
1 9to9
2 .1ll , 2
2 24 . 1
AL
l luuo en � u r k h c ..- c r � i n g
21111.11
1 96!1
2 �.1.. 1
226,5
2!! . Tn l i d n o J vcrhcul
29.
1 (> 1 . 7
1 967
B I .�
2 .1 1 , 3
211. E i � t· n l i j � C h"ndchonoko n c m o n g c n 27.
1
2f>'I . K
AR CH IV
Do.on�hcrc o d i n g
2 . 1 . K u n,l-
2-1 .
2K.J . 7 2X2.5
ES
I l
.
1 966
4 1 1 ,4
EU RO P
non,lr .
of
M .odunc
1 96 5
EA N
5
( "hCCI"Io�f\ICI It•" I I ICI )
1
1 96-l
Il
10
1
1 96.l
ni
IH I Il C I ���
P 1 m l u l ..t • c l.'ll lf 1 , 1 1 1hulll.'
l 'Ill�
UN IO N
) ')h l
47 O, I K 2
5� . 1 O, I <J2
5-U
1 . 1 !!6
62.9
69, 3
0 , 1 94
0, 1 96
llO,0, 2117
5 1 7.3
5 79 , 1
!! 5 , 2
93.4
1 03 , 7
1 1 6,6
1 37,8
1 58 , 7
0 , 207
0.2 14
0,22 1
0,225
0,238
0 , 2-1 3
1 75
B I JLAGE I l
Het zal niel een der m i nste verd i e nsten van het samenleven in een gemcenschappe l ijke markt geweest zijn dat geleide l ij k een harmo n i
NOTA O VER LOONINDEXERING
UN IO N
s e r i n g op hel gebied van de soc i ale pol i t i e k doorgevoerd werd . l n
1 96 2 heeft Frankrijk een beperkte koppe l i n g van de )one n e n wei speciaal van de m i n i m u mlonen (de zgn . S M I G-rege l i n g ) i n gevoerd , Nederland heeft in
1 965 de i ndexering van de lonen aangenome n ,
eerst voor looncontractcn o p langere termijn e n later ook voor col lec t ieve arbeid soverec nkomsten over één jaar. De B u ndesre pu b l i k echter staal nog steeds zeer wei gerac h t i g tegen
EA N
over i ndexering van de lone n , e n contrac t uele loon i ndexeringen moeten nog stceds aan de goed keuring van de Bundesbank onder worpen wonlen . De i ntervent i e van de B u ndesbank i s voor velen we l l icht moe i l ijk te verklare n . De verk l a r i ng l ig t in het fe i l dat uit
EU RO P
angst voor een herhal i n g van d e c haotische s i tuatie onder de We i m ar-Republiek de Du i tse grondwet aan de Bundesba n k recht
stree k s een medeverantwoorde l ij k he i d voo r de mone t a i re s t abi l i teit heeft gege v e n , ongeacht de bevoegdheid d i e op dit gebied vanze l f
België en L u x e m burg stonden 1 n het begi n van de v ij ft i ge r jare n , toen d e E G K S opgericht werd . met d e k up pe l i ng v a n d e lonen aan Je
sprekend
levensd uurte hclemaal a i leen .
l t alië kendc wc l i swaar deze koppd i n g ook .
een groot gedeelte van z ijn v i n n i gh e i d of ze l fs van z ijn i nteresse
c n staal n ij verhcid was tc k le i n in omvang om hel m i k pu n l van het
werd ontnomen . l nderdaad, de t wee e x t remen hij de pri nc i pi ë le
( v oor één kcer) zeer ged i sc i p l i necrd dcde n . D e Belgen stonden t ege nover d e
spreide pra k t ij k van loonindexering en in D u i tsl and kan loon indexe
ES
van de werk ne mers . De opvall ing was dat hel Belgische sysleem een volmaakt inflaloir mcchanisme was ; a i s men aan de d u i ve l had gcvraagd om een sysleem u i l le dcnken om munlen system at i sch kapot te maken dan had h ij n ie t s beters k u nneu u l lden ken dan de koppe l i ng van de lonen aan dl! prijLen zoals de Belgen dai
hou d i n g z ij n België en D u i t sl and . Be l g ië heeft een zeer sterk ver
AR CH IV
wcrkgevcrs ab van die
of
debal le wonlen . Het debat conce nlrce rde z ic h Jerhalve op de Belgen e n g i ng voorname l ijk van de D u i tsers u i t , met Je Fransen en ùe Nederla::�ders al. toeschouwers. De krit iek k w am zowcl van de vertegc n woordigers van de D u 1 1 se
apodict i sche posi l ie van h u n legen
op de rcgering rust .
I l . De verdcre gesc h iedc n i s heeft crvoor gezorgd dat aan h e t debat
ma ar de l t a l i aanse kolcn
r i ng a i leen met gocdkeuring van de B u n desbank plaat s v inde n . W e i n u , D u i t sl a nd e n B e l g i ë z i j n ( me t u i tzonder i n g van Zweden s i nds
1 970) twee l a nden met de laagste i n fl at iegraden ter wereld . I n d i e n men met twee zo versc h i l lende h ou d i ngen tegenover loon i n dexering z u l k e gelijk lopende res u l t aten bere i k t , d a n k a n h e l echt n ie l zo z i j n dat strijd tegen i n flatie s t a a t en v a l t met l oo n i nde x e ri ng . Men kan de analyse verder drij ve n . l n Noorwegen is het systecm v . d . loon i ndexeri ng eveneens sterk verspre i d . E i genaardig genoeg voorz ien de meeste C AO ' s slechts in een compensatie v an de con sumptie prijzenst ij g i ng met 70 pe t . ( i n 1 97 3 tot
AL
standers des tc meer onthutsl omdat z ijzelf deze kuppe l i ng a i s een
oploss i ng van gezond verstand besc houwde n . Hun verbaz i ng was des te groter daar de aanval op grond van r heore t i sche argumenlen werd gevoerd , wal onze landgenolen e i g e n l ijk niel erg gewoon z ij n en waarvan ze ook n i et veel houden . Z o i e l !. l a t e n de B e l gen l i e ver
Sdtr i jHr h er i nn c 1 1 1 id1 in
1 1 jd :oo1n de
�:0111 v a11
hel>hc11 . le 1 1 1.:er d :o.1r h ij cn�clè 111:o:ondcn vwcg.:r •
de
de
Vèf,JOI W t 11 11 Jclij� hèiJ
lo ne n
l:n /IIIH.icr
o1:011
veel
1 76
d i .:
ifo�d
i n tlc \ . zoo�l>
a:oud i ng .
n m.taklc I IJ72· 1 '.1 7-1.
'pron g t.>
de
• " •!!
gelh iiiiCII
vour
de
hoe " c l len l i jtk �:rg.cr
\o\ ,II Cil
!!C'Ia.m
Vllllf de lcrug�ccr
1111 de
�oppdiug
T��o cca.k Wcr�IJnoli11g gchrui� d iJ� " '" ·
d.:
j
e v o l u t i e van de prijzen verwachten dan b ij v . i n een land zoals België ,
met
i n tegrale compensatie
van
de con sumptie prijzen
s t ijg i n g . M aar j u i st het tegenovergestelde i s het geval . Noorwegen heeft ondanks z ijn voorzich t ige houding een i n flat ieritme dat hoger
le
ab mini,lc r van b:unon1i'd1e
ST
vo�n
•
l i gt dan hel Belgische en wei s i nd s
1 5 jaar en mee r .
l n Nederland bestond tot 1 97 3 n o g e e n andere versie van d e l oon i n dcxering , d i e eveneens ( verge leken met hel Belgische systeem) een schok breker i nh ie l d , n i . een zesmaande/ijkse aanpassing van de
i 1 1 < k x maa11ddi � s
lonen aan de consumpt ieprijze n . Bovendien voorziet hel Nedcr
J . m d e s 1 i j�mgcn v�111 dl.' k \ c: n ,du u r fc in
lam.lse systeem in een m i n i m u maanpass ing i n absolute waarde (cen
v.111 .J� K 1 11eacri\is
HI
/,a�c n ,
de vel h:O.I'
OR
1
IC
aan de Ncderlanders over - 1en m in st e van V l aamse � ant . 1
45 pe t . t e ruggc
brac h t ) . Men zou van een dergelijk schokbrekerssysteem een tragere
len e n proce nlen) hetgee n cen element van hc rverdel i ng van de 1 77
1n komens mhoudt en dus ool. temperend zou moeten werke n . Wei nu Nederland heefl s i nd s 1 960 een i n flatieritme gehad dat aanzien l ij boven hel Belgische (en h..:t Duitse) l i g t .
UN IO N
k
V . Onze conclusie zal van lweeërlei aard z ij n : - er i s gee11 algemenc conc lu sie u i l de ervaring a f te leiden ; - voor een land zoals België schijnt hel wei duide lijk le z ijn dai indexering tot ecn meer ged iscipli neerde i ndustriële pol i liek voert en
�
l n Frankrijk v i n d t me n e e n belangwekkende nuance . Daar wordt de loonindexeri ng afg..:sproken in ' ru i l ' voor een beloft
beter de soc i ale v rede i n !.land houd t . V I . Er moet loch w e i e e n reden z ijn waarom België e e n warme
gedurendc de laatste 20 jaar ecn stcrk i n flatieritme bezorgd , e n
voorstander i s geweest en een warme voorstander van de i ndexering
hove nùien veel meer !.taki ngen d a n i n o m l and .
b l ij ft e n zo weinig overt u i gde volge l i ngen vindt . W e l l i c h t heeft men
I l l . Het is op z ic h ze l f wei vcrwonderlijk dat h..:t tot 1 974 ged uunt
n iel genoeg i ngezien dat de struc tuur van de Belgische economie gunstige voorwaarden voor de toepassing van de loo n i ndexeri ng
EA N
heeft voordat het debat rond i nùexeri ng van de lonen een belangrijke omvang h..:eft genome n . ln 1 97 4 hebben The Economist2 en B u s i
sche pt .
ness Week J z ich i n de d iscussie gernengd . H i eronder wordcn enkele argumenten samengcvat :
Wat men gewoon lijk bij de aanwending van de i nde xering vreest , i s d a i men de prijzen aan de lonen bindt en dan wee r de l o n e n a a n de
1 N ie mand ge lnoft dat i nde xenng het i n llatieritme zal vertragcn ;
EU RO P
prijzen , zodat men in cen v ic ieuse c i rkel terechtkomt . Men houdt
het is dus a i leen een kwestie van gerechtighe i d . Dit argument is een
daarbij me l de lekken geen re k e n i n g .
mes dat aan t wee k anten snijdt . Het betekent i nderdaad ook een
V erge leken m e t d e i ntegrale v icieuse c i rkel z ij n er drie lckken d i e h e t
nadeel voor degenen die n ie l van i ndexering k u nnen gen ieten .
effect van de gevreesde v icieuse c i rkel d e rn pen : - Een belangrijk gedeelte van hel B N P bestaat u i t i n voer.
2 De indexering zal met de voongang van de i n fl a1 i e veld w i n ne n , aangezien hel e e n m iddel i s o m d e onzekerhe1ù i n transacties tusse n
- B ij de binnen landse bijgevoegdl.! waarde bestaar een hc lan grijk
kopers en verkopers en leners en ontleners te m i ldere n . Comrnen
gcùceltc uit andere fa�o:torkosten d<Jn lone n .
of
taar : dit i !. zeer juist en de ervaring i n ons land toont aan dat de k west ie van de a/gemene indexering steeds meer aan de orde komt . regen de w aarde .van de i ndex ( ai s mee t i nstru ment) zou richte n . De
�
AR CH IV
Bel_gische e rvaring toont dat d i t , ondanks de ou dst � en de �1ecst . . verspreide pra k t ij k , IIOOÎt is voorgekome n . Hel 1s IJ sporad ' s� he . manifes1a1 1es van slecht humeur van de professoren 111 de st:lll s l lek
ES
3 I n de YerenigJe Staten schijnt men een kritiek te vrezen die zich
geblc:: ven die van de Com missie van de index dcc l u i tmake n .
I V . Friedman i s voorstander v a n i ndexeri ng . Zijn argumenten lonen de moe i te om sarnen ge vat te worden : bij een vertraging van het
- D e loon indexering wordt n ie l o p alle lonen e n wedden toegepast. Er komen o . i . inderdaad , twee belangrijke
buffers
voor : ( 1 ) som
m i ge lonen i n persone nvennoo1schappen zijn weliswaar jurid isch en fiscaal wei lonen , maar economisch gaat het om een ondememers loon dat zich n iet l aat i ndcxere n Lüals het loon van een loontrekken de ; ( 2 ) de indexering wordt vaak slechts lot een zckere hoogte toege past . De formule die de ( gedcmpte) m u l t i p l icator gec ft i s :
i n flatie ritme ( i ngevolge b ij v . een succesvolle st rijd 1egen de i n flar ie) . zouden werkgevers en wcrkne men. zonder houvast k u nnen ZIJII
op gevaar af dal ze op de aan loop van hel verleden zouden verder
k
AL
onderhande le n . Dit breng1 levens mee dat hel anrwoord op een an
t i - i n O at iepol i t i e k gemak k e l ijk�:r lot stand kom1 e n niel Joor e i nde-
=
I +
(R
x
QNL
+ D)
IC
loze discuss ies i n gev aar worJt gebracht . . I V . Prof. Gord van de North West U n i versity ondersrreepl hel feil dat met i ndexering een vertragi ng van het inOat ieritme mi nder sterk
�
OR
op de tewcrkste l l ing zou agere n , te nmi nste in hel geval van een
ante nooit hel geval i s .
n., ECOIWmist, 1 5-2 1 juni 1 974, p . <)() v v .
HI
2
ST
t ijdelijke recessie. Commentaar, i l is waar voor zover men v a n . tevoren zou weten dat h e l om e e n I IJdehj ke recess1e zal gaa n , w a t ex
J 81Hinns ll'uk , 2 5 mc i 1 9H , p. 1 4 7 v v .
1 7K
waari n : k = multipl icator 1
B
= =
Q NJ.
i n voerquote
b i n ne n landse produkt iequole =
1
-
Q1. ( w aarin Q1.
;:
loonquote)
B = bu fferfactor voortv loeiend uit de nieHotale toepass i ng van de looni ndexering op de loonsom in de ondemem i ngen .
1 79
werk e n ) en reke n i ng houdend met de grens die de i ndex moet
Te ntat ieve w aarden van de para meters l ijken ons tc z tj n :
bere i ken a l vorens een m e u we spi l te bere i ke n , wordt de grcns van
waaraf loonst ij g i ngen automat isch loo n s t ijgi ngen me eb renge n na
1 = 0,424 B = 0,58
l
- Qt (= 0,62) =
UN IO N
QNL =
t u u r l ij k sneller bcre i k t .
Y a n een i n fl a t ieri t me v a n 1 0- 1 1 pe t . pe r jaar a f moet m e n e r zich i n d e n lande v a n be w ust z ij n d a t d e gevaarlijke zone v a n d e v ic ieuse
0,3!P
B = 0, 1 5
c i rk c l bere i k t i s , voorzover a l thans de aanpass i ngstijd t wee maanden
bedr�agt en de ' sp i l le n ' 2 pe t . van de i nde x .
Dan wordt form u l e ( 1 )
Dan moeten w e iets anders v i n de n , want dan i s J e grens v a n onze
0,42 + (0,5H x 0.3HJ + 0, 1 5
De m u h i p l icator z a l wei vee l lage r l i ggen dan men vee l a l verwadll ,
ES
hel versc h i l t usse n d e ccono m i sche struct u re n . E i genaard i g genoeg is d it aspect i n de d i scussies in het beg i n van de EG K S noo i l aan boJ gekomen . M e n beschouwde de Belgen gewoonwcg a i s roe k e loze n .
re = 1 0 1
of
hetgeen u i t sl u i tend u i t d e open s t ruct u u r v a n d e Be l g i sc he econom ie voort v l oe i t . De angst van de D u i tsers e n de Fransen voor loo n i n dexeri ng a i s een a l ge rne n e collect ieve gedrags l ij n vergeleken met de v rijmoed igheid v a n de Be lgen v i ndt zijn verklaring ru i m sc hoots i n
B ij d e vori ge argu mentatie p l e i t nog een ander argumen.l i n de�c l fdc
AR CH IV
richt i ng : de struc t u u r van de consumpt ieprijzen in ons land i s zeer onaflwnkelijk van de !.lntc t u u r van de groothanddsprijze n , die v oor namdijk van het wereldprij s n i veau athange n . Er i s geen samenhang t ussen de evo l u t ie van de consumptieprijzen en van de groothandel
wco
:st
l f l ll!ht\1
PMxn 1 1 :
IO OHI)ôJ
R TLo 0 9 1
t i J Ot:'ll)
waar i n :
PC
=
WC
=
p r ij s van hct pan i c u l iere verbru i k
loonkosten
P M X = i n v oerprijs
RL Y = ren t c voet op lange tcrmij n .
•
1
van de economet rische met i n g ( 0 . 2 5 ) overeen .
IC
AL
• os
D e e x ponen1en v a n d e tcrmcn geven d e e lastici teitscoëffi c i ë n ten van de respect ieve produ k t i e factore n . U i t de bovenstaande verge l ij k i n g b l ij k t dat a i l ee n de waarde van Je loonkosten signi lïcant i s . Ee n verge l ij k i n g t u ssen h e t model Y a n Rompuy c . s . e n de statische m u l t i p l icator loonl hel volgende : ( 1 ) De s t a t i sche coëflï c i ë n t ( 0 , 2 7 ) k o m t zeer gocd met hel rc� u ll aat
�prijzen , wat waarsc h ij n l ij k i n geen c nkel groot land voorkontt . De
correlat iecoëflkii!nl v oor de gehele . periode 1 950- 1 96 1 bedraagt n a u we l ij k s 0 , 2 1 e n is niet s i g n i fi.:ant . De e vo l u t i e van de groot han delsprijzen vormt een bijkomendc bufter d i e de i m pact v a n de i nde x e ri n g voor een dccl opv a n g t , toals men z ict . Tensloue moet met hel t ijdsversc h i l rd : c n i ng gehouden worde n . De i nd e x er i ng t reedt slechts i n werk i ng w a n n e er hel v..:rsc h i l met een spi l i ndex enkele p u n te n gc Ju re n d e een zckerc t ijd bedraag1 . Dit betekent een neutralisatieperiode d i e n iel onbcduidcnd i s .
ociale relat ic� bere i k t .
Ecn stuûie v . d . hanû v an V a n Rompu y , T hys-Cle ment e n De Core l ' bond de gclegc nhe i J om de bovenstaande ( � l a t i sc hc ) m u l l i pl icator m e t e e n s t at i s t ische waarne m i n g v oo r d e pe r i o de 1 9631 970 tc v e r gc l ij k en De1e auteurs hebben n i . een cconomelrisch mode! opgesteld voor de bereken i n g van de prijs van hel p a rt ic u l icre vcrbru i k . De besle van de twee v oorg e � t e lde mode llcn is o . i . d e v o l gc nd c :
1 , 27
EU RO P
k
EA N
w ijsheid e n van ons g c zon d verstand in
E� is echter w e i een grcns aan de bru i k baarhe i J v a n een J oo n i n
OR
VII.
dexeri ngsprak t ij k . R e ke n i ng houdend md de buffertijd (de t i jd d i e
5
EEG. 1 97 2 , p. 7 7 .
SlclliHi5ch rijd.H hri/1, fchr .
0,62 geraamd. I HO
1 9 7 4 , p . 1 1 -l .
De gclllidclddc lnonqu••l.:
HI
. t Srulll1isd1 mtmr'fllo
ST
moet ve r l o p en voonlat ee n stij g i ng v a n d e inde x ix: g i n t door t e -() 1 .
'" 'tdt o p
1 P.
plc111
V a n Rontpuy , T h y , · Cknlc n t , lk Cnrrc l .
/Vl(• · I IJ80,
Rcna,
l.d.
1:'.-n
,. , .,,,,,..,ril d1 modc·l l'llor hc•l
!H 1
( 2 ) U i t dac nverecn kom-.t v l oc l l voort <.lat geen bu fft:r verwacht
ll i J L AG E I l l
mag wonlen Joor de l lju d1e noû 1g zou zÏJn voor het dnorrc kenen NOTA llETR EFFEN D E H ET V E R S N E L D E A U K R U ST-EFO E F FECT
pr�j7en doorrc k enen e n de n ieuwe pnjzen wnuer tu�sen periode i n d e consu m pt ienrijzen doorberekcnu worden . Het feil dat geen bu fferpenode voorkomt l ij k t wei in verband te staan met de in flatic ze l f t ijde n s de bestutlccrde period e . Hct l ij k t w e i e e n beve5 t i g i n g v a n Je
t e l l i n g dat veralge meende en aanhou
EA N
dende vcrkopersmarkten van hel a fwentelen van ko. tprijsverhog in
UN IO N
van de l oonaanpas�ingen i n de priJ7e n . Daaru i l k a n dan be� loten wordcn dat de ondcrnemer� de vcrhoogde loncn u i recl in d e kosl
EU RO P
gen een normale procedure mak e n .
l l et 1 11cest veronlru s t ende v e rsch ijnsel in geheel de studie l ig t bij
het versne lue A u k ru s t - E fo-effect ais fu nctie van de t ij d . B ij hel
st abiele A u k n1 s t - Efo-e ffect vond men :
W ij
I K2
Jan� cn
Prof.
Van
Rontpuy voor
d é hijJr.t�c die h ij
HI
2
l. �dl .
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
p u = pN� + q - q
loi
po
=
pNF + (6 - ) )
pu = p N t + 3 l n hct onderstaande spre i u i ngsdiagram werden op r l e x -as de st ij g i ngspercentages van de i nd e x van de niet-ee t bare ( i ndustrië le) pro d u k te n en op de y - as Ut! s t ijgi ngspercentages van de i ndex van de d iens ten afgezet . U i t de l i gg i n g van de p u n te n b l ijken cnkele be l a ngwck kende fe i te n .
1 Er bestaat geen d u i d d ijke corre l a t i e tussen de s t ijgi ngsperce nta ges bij de prijzen van de d ie n slen e n de prijzen v a n de n iet-eet bare ( i ndustriële) prod u k t e n ;
2 I l et gcm idde lde op de x-as l i gt bij 1 , 88 ; 3 Het gemi dde l de op de y-as l igt bij 4 , 8 2 ; 4 Hct versc h i l o ver de 20 jaar van 1 954- 1 97 3 centreert zich op 2 , 94 (dus d icht hij 3 ) ;
5 Men k a n n i e l zeggen dai ecn v e rsch u i v i n g van de punlen naar
re hts (op de x - as) sysremat isch same ngaat met een verplaatsing naar boven op dt! y - as ;
otts
\\ C!k
gdcvcrd
6 De punten voor 1 97 1 - 1 972- 1 97 3 l i ggen zeer hoog op de y -as naarmate ze bij zeer hoge waarden op de x- as behore n . D i t w ijsl op cen l ijdse ffect dat z ich in de l aal!.le jaren mani fe 'lee11 . ! ID
-
9
• 1 97 2
B
7
ü
5
01)
"'
"0 "0
Ëu
..
•
•
3
t
• •
•
• •
�
•
ES
2
••
EA N
• 111
6
c.. u "0
1
. 1 97 1
EU RO P
... Il Cl
. J73
of
' 00 "
naar bencden zou halen. Gee nszms . Het gaat om een onverb1dJeli jke trend die op een weggl ijdend v e rsc h i l t u ssen de prod u k t i v i t e i ten in del seŒ ndaire en de tert i a i re sector w ij�t .
UN IO N
D
AR CH IV
P
0
2
0
j!CIIllddc:ldc P
5
NE
= 1.! 11!
AL
-
D i t betekent dan dat de stabicle d i �cre pantie van J voor de be stu
recht kome n .
- H e l is niel
zo
OR
Twce i l l u i e !- muet m e n daarbi · opgeve n :
IC
deerde periode u i t e ind e hjk tod1 op een veel hoger bedmg zou t e
Jal hogere stijgi ngspercentage� b i j Je niet -eet bare
ST
produkten een groter verschil rneebrengen met het l>t ij gi ng�pcrce n tage bij de i ndex van de d icnste n . Daarvoor is de corrc l a t i e tc w e i n i g - Men
zou
>ok k u n nen denken of hopen dar er een conj u nc t u u rpa
HI
s i g n i lïcanl .
troon in de evolutie ligt en dat een slechte conju nct u u r hel ver�ch i l I X-l
I X5
-
BIJI .MiE I V
Ja.ulal
mJu,lrock ondn
G A STA R B E ID : P E R M A N E N T OF CO N J U NCTU R E E L ?
'16
1 96 2
( { J( J
l' .lfl l
Jill
I 'J6 �
1 12
l UI
1 91>()
( <)())!
v a n de werk lno!>heid overwonnen 1-. a n w urd e n e n d a i h i j g e v o l g de v r a ag of de :!l' l ie v e be v o l l-. i n g in Noord - E u rnpa a b één g e h e e l
of i!'. g a � t ar
B ij ons worth d i t p ro h l ec m vaak ovenlrevcn e mot i o n ed hdtamlc i J .
A i s pu ntj c bij paa l l je kumt L a l men w e i gc n oodt a ak t
te !>chenken : k u n n c n w i j
L i jn
k l it r c w ij n
300 . 000 gast arhe i uer� h/ijl'end t e w c r J.. !>tc l
len ? Voor D u i t s land is de v raag nog s t r i n g c n l e r : k a n de Bonu sre p u b l iek
2 ,5 m i ljoen
1 57 1 ()(}
1 '.172
1 97.1
of ES
!'. t e l l e u
hcid ten m i n �t e voo > r een d c c l e e n t i j d c l i t k ve r !-. l' h i j n \c l ?
AR CH IV
c a . 3 m i ljoen g :t s t a rbc idcr-; h l t j vcnd te w e r k te
om
1 1J7l}
l 'J7 1
gang van
worde n t ll�!>en etgen a cl lcv e n en gea.,�i m i leerde n . d . w . l . '> t a al
1 -1!1
Men van
2 2 .9 l (o, 7
1 1 19
N
1 ,8
1 2-t.J
- 1 1 .2
2 ,-1
1014
- 1!1,5
l i .K
1 0 1 ')
IJ
1 366
11.5
_l.j
I H 07
)2 . .1
2 1 211
l o6
.1 .9
22!!-t
7,J
1 79
7 . -1
2-l.J.'i
'.1 . 2
1 7 .11
re c e ss i c
v:m
1 966- 1 96 7 en d e l ic h l c acllleru i l
wordl ooJ... getroffcn door de snelle
v c r a n d e r i n g op
hel
c i mle
1 97 3 . Een achlerui lgang van 1.le i ndustrit!le prod u k 1 ic wordt
bcg e lc t d door een m k r i m p i n g
van
hel i m m i g r a l i e r i r m e .
( 2 ) D e t w cctle i ndruk d ie men b i j cen s t u d i c v a n de i m m i g ra t i e in
�e Bondsre p u b l i e k optlocl , is d a i d i t l and i n de loop v a n de laat sle Jaren ge k c r d heefl z ij n economi sche groei zonder ve rtiere l oene m i n g v a n _h � t aanral gast arheiuers le verweze n l ij k e n . D i t b l ij k l u i t
d e vergc l lj k t n g l u ssen de volgendc cijfe rs :
g a -; la r h e i d e r s permanent lewerhte l l e n '!
aangrtl\." I T Î I III(
i n hct v oorhij e dcce n n i u m onder d e l o e p ge thlmen ont l a ng� deLe :
i� g a�tarbeid conjum: t u u r
AL
weg een a n t w our d op d e v raag t e v i nu en
geco nd i t i o neerd o f n i c t ? 1 k t D u i be ge a l i '> o p d i t � t u l-. b tj l u nd c l vm>r o n ' .
H ieronder w m d t c c n l ab e l a fgct l l u l-. t m e t d e c v o l u t ie v a n de intl u� l r i c l e prod u k t ic i n tic B R D e n van he l a an t a l ga,tarbc i d c r !'. .
OR
aangroeiriune
' .o n Je inJu\lndc
v"n de i rn l nigralic,IHhJill
pro w l u k l ic
( gemodJddc)
l gc:nooohkldcl
IC
- >ok
77J
9111
6,1
1 97 1 .
W ij hchben de pm i t i e v a n Je g a� t a r he i d op d e D u i tse arbc itb m a r l-. t
le er r i j k
25
1 ,8
l lc r l l me I IJdens de
hc�chouwu mot:t W1>rt lc n . o l 1 n d i e n n i e t c e n undc r�chcid g c ma a l-. t
E EG - i n g e z e t e n e n e neu ijd:-. en ga�tar tlcidcr5 van dcrue l a nden an
629
D e mce�l m a rk a n t e on l w i k k e l i n ge n va11en w c hieronder samen : ( _ 1 ) � e n w' >rdt g e l ro ffe n door de snc l l e i n J.. ri m p i n g v a n hel i m m ig ra _
1-. w a a l le vcr J... ie1en i s hov e n het g e nee -, m idde l . D i t hrcngt on!> tut de
uerzijd � . Eenvoudig g e t e gd . z ij n w i j i n Noord- Euro pa in
!!2
4 , .l
•
EU RO P
V aak won.ll g c � t e h.l dat de i n l la l le n t c t Londer een �terke t oe n e m i n g
.'il�
5. l
I ll
l 'J6'J
(ot)
2761
l ,.t
1 17
n1mc g ( 'il 1
6,1
1 �0
1%7
!?�,l�rbc•Jer' 1
1 1 .-t
H .6
EA N
1 9to.'i
( { )()())
J
UN IO N
l)(l
I Wo J
I I'J
1> ( 'h
f ll lllC
( 1 Wo� - 1 1 H I I
J 'JO()
moet
pruJu�lle
r
W a n neer m e n d e r e e b van h e l aan ta l g :t�tat be i de r� mel c c n j aa r
1 % 2 - l 'ihh
5 '4
I %K - I 'J7 1
H 'Ir
I 'J 7 2 - 1 '. 17 .l
5 - Il
•;..
naar v o re n ver�dl lli fl , k r ij g l men cen hev re d i g e nde corrc l a t i c t u <. ga�t arhe idcr� J.. a n
:J . h . w . i n
ST
�c n de l'erantlaingen v a n h.:itlc recbc n . De ree k � v a n he l a a n t a l d e l ee !-. � v a n de i n d u � t r i ë lc p ro d u J.. t i e
HI
g c � c h o v e n wonle n , me l één jaar vcrt n.Jg i u g . De co n e l a t icc o� fl ï c i ë n t hed raag l 0 . 7-t en i� du!> 1cer he v rctl i g cn d .
I X6
1 Vouo
A n ,tah
l '.ltiO
en
l 'Jo 1 1 i j n de
g�t � l lcn
fiir Atlwih v t:l l l l i l l l ung uud
M1111111 1 ht·ric hf<·
all.uom1ig van Je
d.-r /),•otf.l'dll'l/ Hototdt• '/""'A,
( ')7 .'\ \\ CHI h�l V l lllr loop i!_!l'
go:1al V(l()f
Mal i , tidcn
Arhc: i hhl'>�nvc i S idocrung en
0 . 111 .
j1111 i I_!CIIOIIIt:ll.
ja:organg nr.
van de H uudcs
n�d ic n
7, h l 7 .
van
ll5.
de:
V o ur
lk7
D i t l e i d t 101 de vo lgende �amc u v altende pre�e n t a l i e :
G
1 9t'>K 1 97 1
�
1 1
1 -l '"
hij on� . 1-.. u n n e n n ie l j a ar i n j a a r u i l i n onze economie werl-.. v i nde n . /)aaruit mlgt dat t'l'li t!/i-loeii11g l'till go.warbl'iders tijden.1· t'l'li tmgat• grol'i ( e lie lill'/ t't'li .I'III 'Cl'.I'I'OI/e anti- ÎI!flatiepolitiek gt•ptwrtl
1 t 1.\ '{
G � l t- 1 . 5 'Yr
1 '172- I <J 7 J
:nu gtwll J i11 ge1'11 ge l'tl! ais n ·l'rklomheicl i11 "'' xehruike!Ukt• ;.in het 11'{1(1/'( / be.\Thouwt! max II'Ortlell. Hel heeft mel e c n Ocverid g.c-op vall i n g o m i re n t d e vol lcdige tewerk s t c l l i ng n i c l s t e
w llarin
G : aangroe i n l m e v a n de i nd u�triële pmdu l-.. t i c
1:
l'lill
aangroe i rit tne v a n Je i 1 1 1 m igrat iestroom
maken.
EA N
De economist.:hc groei hcefl in 1 97 2 - 1 97 3 deLe l fde i n l e n s i t e i l be rc i k l a i s i n 1 962- 1 966 , en todt overt refl hel aangroe i r i l me van Je i n u n igrat ie n au w c l ij kl. hel aan groe i r i l me v a n Je i n J u s t r i ë h : prod u k tie.
EU RO P
( 3 ) De !>lerke po� i t i e d i e d e Oondsre p u b l iek op J e werc l d m a r k l ve rworven heeft l e tamen met z ij n � t e r k u i 1ge werk1e d u bbele ar bc i d s markl mohi l i t e i l s t e l l e n dit l and in de moge l ij k heid om z i j n v e rdcre econo m i st.:he g roe i m e l c e n ' hu ile r ' v a n t wee m i ljoen gastarhe iders l e v e r wczcn l ij k c n . De nvar i n g van hel vcrledcn l aar er niel de m i n�te l w ij fe l o vcr hc �laan dai e i ke ( wnju nel u rcl e ) reces�ie door e e n v c r m i ndering v an d e
immigrillit•Jtroom opge v a n
gen z a l worde n .
of
D i t s t e l t n a t u u r l ij k een voorw
U i 1 de e vo l u t ie l ij dc n s de rece�s i e v a n
1 966- 1 967
satie vermogen v a n hel O u n de�arnl llir A r b e i l l i g 1 .
(4)
AR CH IV
s�:h ij r l l mt:n e c h lcr le rnngen opnwkcn Jal dit n i e l bov c 1 1 hel org a n i
ES
l i t e i t J i c in de lonp v a n de laal�te jarcn zoved arhe i Jspl aatsen a a n gast arheiders heefl hezorgd . o o k i n de legenovergesteiJe rich t i n g k a n werken .
UN IO N
(j
1 9tl2 l 'Jtl(l
om l and tot c e n redél ijke houd 1 ng lcn opzichlc van hel i m m i g ra l ie ver�duj n �c l tc k omen . De 250.000 loi 300.000 gast arbeiders v a u
l l e l is verheu gend v ast l e s t e l ien dai d e i rm n igralievermi nde
ring v an de Bondrepu b l i e k gep:�ard g aal nrel een a a n z i c n l ij ke ver
hog i ng van de k a p t t aa l e x porl op l a nge lerrnij n . ln hel beg i n v a n d..: zcvcn 1 iger j aren het"fl de Bond�n; p u b l i e k z ij n �ne l le n mj u n c l l l relc expansie n i el meer begeleid mel een grote i rn rnigralie van ga�lar beiders,
m aar w e i
mel gem iddeiJ
1 , 3- 1 .4 - m i ljard
DM
d i recte
AL
i n vcsl..:ringen in on t w i l-.. k e l ings l a nden , waardt)Of hel op ande re en bet e rc w ij 7 e tnt de lewerk s t e l l i n g hceft bijgcdrag..:n .
Trouwe n � . v i a de7e weg rnoel op l a n ge re term ijn een o p l o�sing hel
onl w i k k e l i n g� v raag�l u k
gevonden
worde n :
IC
voor
door
de
n ij vcrhciJ naar de rnensen lc h rc n gen e n n ie l omgekecrd de mcnsen
OR
naar de n ij verhe i d . De goede oplm�ing t a i onge l w ij fe i J veel mcer l ijd in be � l a g nernen dan de g c hre l-.. k ig e voNltlpige oplos !> i n g d i l: i n t u �!>c n , rwa�l v ee l rncnde l ij k kcd , hel voordccl hie1.ll de e rn i g ra
ST
t id ;mJen vreemde devietcn aan de hand te dn..:n , en hun rnt:n�cn cen eersle i n i l i al ie i n de vereis ten v a n de i nd u s t r i a l i sc r i n g le g e v e n .
HI
( 5 ) Bcs l u i t voor O e l g i ë . De cond u � i e w ;�anoc dt: oh�c r v at ic v a n de D u i hc arbeid � mark l po l i t i e k l e iJ 1 , rnoel on!> aanzcllen om ook i n
l XX
I X9
EU RO P
EA N
UN IO N
B I B L IO 1 R A FH::.
Allais M . ,
·
R e form u l a t ion de l a théorie q u a n l i l a l i ve de lu mo n n a ie .
R e v u e Setlcn ·
;
se p l . 1 965 , i n Generale Bank maat:.dwppij,
Rentetarie1·en in Bclgië.
1 3 r u !.se l ,
z.d.
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
Andricssen J . E . , Enmomic i n theone e n praktijk . Agon , A m ster d am , 1 968 .
A ng e l , J . W . , l n vcs1 men 1 and h u � i ness cyc l e s , McGraw l l i l l , N . Y . .
1 94 1 .
Baudlu1 1 n · La hausse dt:s pri x . pou n1 uoi e l l e e�t i rrés i!.li blc ? ' La Libre Be/gÎiflll! , 6- 7 apri l 1 974 .
Be v en d ge W . H . . Full emplo rment in
u
free society ,
U r w t n , London. 1 944 .
Branson W . en M y h r ma n
1.,
Allan &
l n Oa t io n in o pe n econom t<:� ; s u p p l y
dcterm incd vcr� u� dc mu n ù ùetcrm i neù moùcl s , St•minar
Papa n r . 34 , C . E . S . , Le u v e n 1 9 74 .
B u � i nc�s Wecl- .
Cen trale R aaJ vnor hel Bcdrijf�lcvcn , Maandno l i l ie!. . DupneL L
I l . . nn
111011\'CIIIl'/ltJ CCOIIOIIIÎlflli'5 général/.\ ,
I R ES ,
Le uv e n 1 9- n . E ur ope s e Cn m m i s s t e , Jaarl'ers/ag m•er tic enmomische :. iuwtie l'till
de
Gemecn.l dwp , 1 8 se p l . 1 97 3 .
frankfurter A l l gcme i ne .
Geld, Au l a , 1 96-l . I n ternai ion a 1 M oncwry Fu nJ , 111 te mat iunal Fi nancial S wt i.l t ics. wa�h i n g to n .
O . E . S . O . , L ' inflation , Parij� 1 97 1 . M idHlltC F . ,
'
L ' E v o l u l i n n des pr i x ùe dé t a i l e n Belgi 4 UC de u no à dr.\' ciences Econumiqut•s,
1 9 1 3 " , Ru/let in de l' 1 11.1/itut
Pen P . ,
L eu ve n 1 93 7 .
Mot!enu• t'('()/UIIIIie, A u l a , 1 958 .
191
• 1
P h d i ip!-. A . , ' The rd a 1 1o n � h 1 p bc t wccn u ncmp lo} ment ami the r<�te of change of moncy w age� In the U . K
..
1 X6 1 - 1 95 7 . f."co
1 958 .
UN IO N
llomica . nov
Rou�!>eau P . , Lcl- mmivcmc n t !-. de Fond de l ' é conomie a n g l a i !-. C
I X00- 1 9 1 3 , Leuven I <J3 H S a m u e lson P . A . . 1/lllullmc/.. l"OII de et"OIUIIIIie, A u l:.� 1 969
R ij k �dien�t voor M a a t !>c h appdijke Zd.c rhe i d . Jaw-rt•r.\ /age/1
Stat i s t i sch M e me n to EEG .
EA N
Stat i � t isch Tijt bch r i ft v a n U c l g i ë . S t <J a i � IÏ n <J n c i ë n in 1 97-l , M i n i � terie van F i n <J IK i ë n , B rus-.c l . Tijlbch r i ft van de N <�t ionale B a n k van B c l g i i! a n d c n nmtcn K
e n V an Rompu y V . , D t• o!IIII'II.J.. I'IIIIg I ÏI!flatit·.
V l aaml- welcn-.ch<�ppc l ij k econo m i sch con g n:s ( X i ") , Rcf(·, att•n1)(11'1.: . mei 1 97 1
V a n d e r W e e I l . , Tht• gn•at Depres.l io11 , rt'l'i.lited. M . N y holl, Ocn H a <�g I <J7 2 . V a n R ompuy c . s . , Et'll t'COIItllllt'lri.l clr 1111 1de/ I'Oor lrt•t pla11 l l) ltJ -
HI
ST
OR
IC
AL
AR CH IV
ES
of
1 1)80, R c 1 w , 1 . ù .
EU RO P
C . E . S . Leu ven 1 97-l .
