Fietswijs Veilig en gezond op de fiets
Inleiding Nederlanders fietsen veel en vaak. Gemiddeld stapt een Nederlander ieder jaar bijna 300 keer op de fiets en legt dan in totaal ruim 900 kilometer af. Fietsen is gezond en leuk, en op de fiets valt veel te ontdekken. Een paar voordelen van fietsen: het helpt tegen hart- en vaatziekten en diabetes, vermindert stress en zorgt op een makkelijke manier voor de dagelijkse dosis bewegen.
Elektrische fiets De elektrische fiets - kortweg e-bike is populair en is steeds vaker op de fietspaden te vinden. Het is een comfortabel vervoermiddel om langere afstanden mee af te leggen. Maar er gebeuren ook steeds meer ongelukken met de e-bike, vooral onder ouderen. Daarom is het belangrijk dat fietsers goed voorbereid met hun e-bike op pad gaan. Dat kan bijvoorbeeld door een (gratis) e-bike training te volgen.
ongevallen met fietsers. Met deze brochure en de website fietswijs.nl verwachten we hieraan bij te dragen.
Op pad In deze brochure vindt u tips om veilig en gezond met de (elektrische) fiets op pad te gaan. Ook bespreken we producten die het fietsen veiliger en comfortabel kunnen maken en hebben we een aantal fraaie fietsroutes voor u. Ontdek Groningen op de fiets!
Fietsroutes Plus
Want… er gaat niets boven Groningen!
De provincie Groningen juicht het toe dat er steeds meer gebruik wordt gemaakt van de fiets. We stimuleren het gebruik van de fiets, onder andere door snelle fietspaden van en naar Groningen aan te leggen (Fietsroutes Plus). Deze routes zijn vooral bedoeld voor mensen die dagelijks naar hun werk of school fietsen. Maar we hebben ook veel aandacht voor de recreatieve fietser. Zo is sinds 2012 het knooppuntennetwerk beschikbaar en zijn er rustpunten ingericht. Tot slot hebben we veel aandacht voor het terugdringen van
gedeputeerde Mark Boumans
2
Blijf veilig en gezond fietsen! Fietsen is leuk, veilig en gezond. Maar helaas vallen fietsers ook wel eens, of raken ze gewond doordat ze ergens tegenaan rijden. Als er geen andere weggebruikers bij betrokken zijn, spreken we van een eenzijdig ongeval. Eenzijdige ongevallen gebeuren op allerlei manieren. Fietsers vallen bij het op- en afstappen, glijden uit in een gladde bocht, zien een obstakel niet in het donker, schrikken van een inhalende scooter, rijden tegen een stoeprandje, glijden met de voet van het pedaal, zien niets in een donker tunneltje of verliezen het evenwicht als ze in de berm belanden. Vooral ouderen lopen meer risico op een eenzijdig ongeval. Dat is niet zo verwon-
derlijk. Op hogere leeftijd worden ogen en oren vaak slechter en zijn de spieren strammer. Bovendien gaat het reactievermogen achteruit. Vervelend, maar geen redenen om de fiets te laten staan.
3
Een elektrische fiets Neem de tijd om aan een e-bike te wennen De e-bike is populair en zien we steeds vaker op de fietspaden. Het is een comfortabel vervoermiddel om langere afstanden mee af te leggen. Er gebeuren echter ook steeds meer ongevallen met de e-bike, met name onder ouderen. Dat heeft vooral te maken met de snelheid van de e-bike. Daarom is het belangrijk dat u goed voorbereid met een e-bike op pad gaat, bijvoorbeeld door het volgen van een e-bike training.
Verkeersregels en gedrag in het verkeer Een e-bike valt in dezelfde categorie als een gewone fiets. Er is geen minimum leeftijd, er is geen rijbewijs voor nodig en het dragen van een helm is niet verplicht. Alle fietsers moeten zich natuurlijk wel aan de verkeersregels houden. Fietsers zijn verplicht om op het fietspad te fietsen, en als er geen fietspad is moeten ze rechts op de rijbaan rijden. Behalve dat fietsen leuk is, is de veiligheid van groot belang. U hoeft niet hard te rijden met een e-bike. De ondersteuning is begrensd tot 25 km per uur. Als uw reactievermogen wat minder is geworden, is het verstandig uw snelheid daar op aan te passen. Zodat u ook bij stoppen en scherpe bochten op tijd en goed kunt reageren.
Kies zorgvuldig een fiets die bij u past Bij het eerste korte ritje is elke e-bike geweldig. Maar of de fiets echt bij u past, weet u pas na een lange proefrit. Neem de tijd om goed aan dit type fiets te
4
• Voorkom haast en stress; er gebeuren meer ongevallen met haastige of gestreste fietsers. • Houd rekening met de snelheden van anderen op drukke fietspaden. De ruimte ontbreekt vaak om goed en veilig in te kunnen halen. Pas uw snelheid aan de omstandigheden aan. • Houd ruim afstand van berm of stoeprand, dit voorkomt valpartijen. • Zorg bij het naast elkaar fietsen dat u vlot en veilig achter elkaar kunt gaan fietsen. Houd in een groep voldoende afstand tot elkaar. • Vermijd drukke momenten in het verkeer, bijvoorbeeld wanneer scholen uitgaan of tijdens de spits. • Denk aan de dode hoek van vrachtauto’s; haal niet rechts in en stop niet naast maar liever achter een vrachtwagen.
wennen. De snelheid, uw balans en het manoeuvreren op een e-bike zijn anders dan op een normale fiets. Houd hier rekening mee, en kies zorgvuldig welke fiets bij u past! Maak altijd een uitgebreide proefrit voor u een e-bike koopt. Het liefst onder de zwaarste omstandigheden waar u de fiets voor wilt gebruiken. Let op de volgende punten: • De accu. Is de energie-inhoud voldoende voor de ritten die ik wil maken? • De plaats van de accu van de e-bike verschilt per merk en per model. De accu kan op of aan de bagagedrager, in het frame of soms zelfs in de kettingkast zitten. De plaats van de accu beïnvloedt het rijgedrag van de fietser. Het gewicht van de accu heeft namelijk invloed op het zwaartepunt van de e-bike. • De ondersteuning. Past die bij mijn rijstijl? Geeft die voldoende ondersteuning wanneer ik het nodig heb? • De motor. Is de motor krachtig genoeg? En zit hij op de goede plek? Het aanbod van e-bikes lijkt enorm. Maar in feite zijn het gewone fietsen met trapondersteuning. En er zijn maar een paar systemen op de markt. De e-bikes van het Accell-concern (Sparta, Koga en Batavus) maken vooral gebruik van de zelfontwikkelde Ion-technologie. Gazelle levert veertien fietsen, maar gebruikt maar twee eigen systemen. Het Panasonicsysteem vind je op de Zwitserse Flyer en het Duitse Kalkhoff. Ook heeft Kalkhoff fietsen met het Bosch-systeem met een
motor bij de trapas, net als Cannondale, Stevens en Dutch ID. Veel goedkopere fietsen (onder de 1600 euro) hebben een voorwielmotor, een accu onder de drager en een eenvoudige regeling.
Vriendelijke trap ondersteuning Veel ongevallen gebeuren bij het wegrijden. Op een e-bike is de kans daarop kleiner als de elektrische ondersteuning bij het wegrijden direct - maar wel rustig - start wanneer u begint te trappen. En als die ondersteuning ook weer onmiddellijk stopt als u de pedalen stilhoudt. Bij de fietsen met de Ion-technologie gaat dat prima. In deze fietsen zit een krachtsensor die registreert of u druk op de pedalen zet. Dankzij de intelligente software trekt de fiets heel natuurlijk op. Bij fietsen die alleen een bewegingssensor hebben, duurt het een paar omwentelingen voordat de ondersteuning start. Dat maakt wegrijden lastiger. Iets om op te letten als u een elektrische fiets koopt.
Kijk ook eens op www.fietsersbond.nl/e-bike of vraag gratis de handige Keuzewijzer e-bike aan via
[email protected].
5
Fietsles en e-bike dagen Als u wat advies kunt gebruiken Als u niet meer durft te fietsen of behoefte hebt aan handige tips om te blijven fietsen, kunt u ook naar een fietsinformatiedag voor senioren die door de Fietsersbond of uw eigen gemeente wordt georganiseerd. Op zo’n dag leert u veiliger fietsen. U gaat er met uw eigen fiets naartoe en krijgt tips over de afstelling en hoe de fiets nog veiliger kan. Verder is er een parcours om vaardigheden zoals op- en afstappen, omkijken, links afslaan en remmen te oefenen. Uw kennis van verkeersregels wordt getest in een verkeersquiz, en ook uw ogen en oren worden getest. U krijgt fietsgymnastiek om uw spieren soepeler te maken en u fietst
een route in de buurt om lastige verkeerssituaties te oefenen, zoals oversteken op een druk kruispunt. Voor het oefenen met de e-bike zijn er speciale e-bikedagen. Meer informatie vindt u op www.fietswijs.nl. Op deze website staan alle activiteiten en trainingen die in de provincie Groningen voor de (elektrische) fietser worden georganiseerd.
Blijf fietsen met plezier! 6
Zicht met gewone koplamp
Goed zicht met een krachtige koplamp
Krachtige koplamp Verschil gewone koplamp en krachtige koplamp Een koplamp waarmee u écht goed in het donker kunt zien is niet alleen fijn voor hard fietsende forenzen, maar voor iedereen die regelmatig in het donker fietst. Zeker als uw ogen zich niet zo snel aanpassen aan het donker.
Dankzij de ontwikkeling van de ledverlichting zijn er tegenwoordig fietslampen die net zoveel licht geven als een autokoplamp. Goed om alle obstakels ruim op tijd te zien en te ontwijken, ook met een snelle elektrische fiets. Met goede verlichting fietst u zekerder en dus prettiger en hoeft u minder te turen. Er zijn zowel krachtige koplampen die door een dynamo worden aangedreven als krachtige koplampen met oplaadbare batterijen. Bijvoorbeeld de Philips Saferide, Busch & Müller Lumotec IQ en Ixon IQ, AXA Nano en de Trelock LS 950 en LS 875.
Belangrijk is dat de grote bundel van de lamp goed gericht wordt. Als de lamp te hoog gericht is, worden tegenliggers verblind. Bij te laag richten heeft u een felle, kleine lichtvlek vlak voor het wiel. De fietsenmaker kan de lamp voor u afstellen.
7
Brede banden Een brede, zachte band rolt makkelijker over richels Op de meeste gewone fietsen zitten banden van 37 millimeter breed. Die moeten opgepompt worden tot ongeveer 4 bar. De laatste jaren worden brede ballonbanden steeds populairder. Deze banden hoeven maar een bandenspanning van 2 bar te hebben. • Met ballonbanden kun je goed onverhard fietsen, zeker over het zachte zand in Nederland. De Veluwe bijvoorbeeld is prachtig om via onverharde paden met een elektrische fiets met ballonbanden te verkennen. Vervangen van smalle banden door brede banden op bestaande fietsen is lastig. De ruimte bij spatborden en frame is meestal te klein voor ballonbanden. Met deze lage bandenspanning rollen ze nog vrij licht en hebben ze vier grote voordelen ten opzichte van hard opgepompte smalle banden: • Ballonbanden hebben meer grip doordat het deel van de band dat de weg raakt breder is. Het komt op het volgende neer: hoe lager de bandenspanning, hoe meer grip. • Ballonbanden zijn comfortabeler dan smallere banden, omdat ze meer kunnen meeveren door de lage bandenspanning. • Ballonbanden rijden minder schokkerig. Als je de berm inrijdt of door een kuil, kunnen ballonbanden dat dankzij de lagere bandenspanning en schokdemping beter opvangen.
8
Makkelijker open afstappen Naarmate u hier en daar wat stijver en strammer wordt, kunt u meer moeite krijgen met op- en afstappen. Er zijn een paar oplossingen om dit makkelijker te maken: • Een laag instap frame (damesframe) is voor stramme heren veel makkelijker dan met een beenzwaai op een fiets met diamantframe (herenframe) te moeten stappen.
• Lage instap frames verschillen behoorlijk in hoogte. Een goed lage instap frame is niet hoger dan de kettingkast. • Een kort zadel maakt het op- en afstappen makkelijker dan een lang zadel. • Let ook op de hoogte van de trapas. 30 centimeter van de grond is tegenwoordig gebruikelijk, maar er zijn ook fietsen
waarbij de trapas een paar centimeter dichter bij de grond zit. Dat scheelt weer twee à drie centimeter in de hoogte van het zadel. • Een verende zadelpen veert zo’n drie centimeter in als u erop gaat zitten. Een gewone zadelpen heeft als voordeel bij het opstappen dat hij drie centimeter lager staat. Als u het zadel lager zet, kunt u makkelijker met uw voeten bij de grond, maar het nadeel is dat fietsen er een stuk onprettiger van wordt. Het is wel aan te raden het zadel lager te zetten met sneeuw of ijzel om bij wegglijden snel de voeten op de grond te kunnen zetten.
Grip op de pedalen Een opvallende oorzaak van veel ongelukken is dat fietsers van hun pedaal afglijden. Een standaard anti-slip pedaal met rubber geeft matige grip bij regen. Beter is het nieuwe PC2-pedaal van Ergon (59,95 euro). Het geheim van
dit pedaal is het gebruik van 3M Safety-Walk, een anti-slip materiaal dat bij regen meer grip geeft dan rubber. Daarnaast heeft het pedaal een groter oppervlak, is het enigszins hol en heeft het aan de binnenkant een handig opstaand randje om je voet tegenaan te kunnen zetten. Een schoen met rubber zool heeft ook meer grip dan een leren zool.
9
Spiegel Weet wat er achter u gebeurt Op een scooter en scootmobiel is een spiegel heel gewoon. Op fietsen zie je ze nauwelijks. Vreemd, want een goede spiegel is ook handig voor fietsers. Over je schouder kijken is lastig, zeker naarmate je ouder wordt. Met een goede spiegel ziet u in één oogopslag wat er achter u gebeurt. Handig als u af wilt slaan of inhalen. Een ander voordeel is dat u minder schrikt van inhalend snel verkeer zoals auto’s, scooters en racefietsers.
Belangrijk is dat de spiegel goed is afgesteld. U moet precies langs uw arm de weg achter u zien.
In de fietsspeciaalzaak zijn meestal de volgende modellen spiegels te koop: • Veel gebruikt is een elegant rond spiegeltje (bijvoorbeeld de Busch & Müller Cyclestar of Cordo Spiegelset). Maar het spiegeltje verkleint het beeld erg, trilt nogal, staat na een duwtje snel verkeerd en is dan lastig weer goed te zetten.
• Beter is een robuuste scooterspiegel. Daar zie je meer mee. Het beeld verkleint minder en de spiegel trilt minder. Een goed voorbeeld van zo’n spiegel is de Busch & Müller E-bike Rückspiegel.
10
Onderhoud Een fiets die technisch tiptop in orde is, is veiliger dan een slecht onderhouden fiets Controleer daarom de fiets zelf regelmatig op de volgende punten: • Controleer de verlichting. Vervang batterijen op tijd. Zorg dat oplaadbare batterijen goed opgeladen zijn. Zorg dat de koplamp goed is afgesteld niet te hoog en niet te laag. • Controleer de banden op beschadigingen, steentjes in het loopvlak en slijtage. Controleer regelmatig de bandenspanning en zorg dat die nooit onder de minimaal aanbevolen spanning komt (staat op de band). • Controleer of het balhoofdlager van het stuur nog soepel draait. Een fiets met zwaar draaiend balhoofdlager of een lager met putjes stuurt veel zwaarder en is niet goed in balans te houden. • Rem regelmatig hard op een rustig stuk weg om te controleren of de remmen het nog goed doen. • Controleer de spaakspanning. Losse spaken kunnen breken of voor een slag in het wiel zorgen.
• Controleer of de handvatten goed vastzitten. • Controleer of alle bouten nog vastzitten. • Controleer de kettingspanning. Door slijtage wordt de ketting langer en kan als de spanning te laag wordt er tijdens het fietsen af lopen. • Controleer of er geen losse onderdelen zoals riempjes van tassen of kledingstukken tussen de spaken kunnen komen. Remkabels kunnen in de winter vastvriezen door water in de kabel. Controleer daarom als het gevroren heeft en de fiets buiten staat de remmen voordat u wegrijdt. Als de fiets uit een warme stalling komt, kan het water ook nog binnen een paar kilometer in de kabel bevriezen. Controleer op een rustig, ongevaarlijk stuk weg of de remmen nog werken. IJs op de velg kan zorgen dat remblokjes over de velg glijden. Kortom, wees alert op de werking van de remmen. Zeker in de winter.
Een veilige fiets is een fiets die onderhouden wordt. Ga dan ook regelmatig naar uw fietsenmaker voor een servicebeurt.
11
Veiliger fietsen Vuil op de weg kan verraderlijk glad zijn Het is niet alleen belangrijk om een veilige fiets te hebben. Minstens even belangrijk is het uw eigen fiets goed te kennen.
Een paar tips om veiliger te fietsen: • Wen aan de remmen van uw nieuwe fiets. Zeker als die veel beter zijn dan op uw oude fiets, of als u overstapt van terugtraprem naar handremmen. Met hydraulisch bediende remmen kunt u zeer krachtig en goed gedoseerd remmen, maar het is wel even wennen. • Met een nieuwe e-bike bent u wellicht sneller dan u gewend bent. Begin rustig en leer wennen aan de snelheid. Ga niet te hard door de stad. Houd in bij onoverzichtelijke bochten en punten. • Rijd niet te dicht langs een stoeprand, berm, geparkeerde auto’s of waterkant. Houd minimaal een meter afstand. Zo kunt u nog naar rechts uitwijken. Bijkomend voordeel is dat auto’s niet zo gauw inhalen als de weg er eigenlijk te smal voor is. En als ze toch te dicht langs u passeren, kunt u uitwijken naar rechts. • Wegrijden in een lichte versnelling gaat makkelijker dan in een zware versnelling. • Stel uw fiets zo af of laat uw fiets zo afstellen dat u ontspannen op de fiets zit. • Rem vóór een bocht en niet ín een bocht. Bij hard remmen in een bocht kunnen de wielen wegslippen.
12
• Wees alert op het wegdek. Over losliggend grind, nat wegdek en bladeren kunt u uitglijden. Over een klein randje (bv. het richeltje van een betonplaat, of hoogteverschil tussen berm en fietspad) in de fietsrichting kunt u makkelijk vallen. Houten balken, putdeksels, verfstrepen en stalen platen kunnen bij regen verraderlijk glad zijn. Probeer daar omheen te rijden of passeer ze voorzichtig.
Vuil op de weg kan verradelijk zijn.
Fietsen is gezond! Fietsen heeft vele voordelen Een half uurtje fietsen per dag helpt hart- en vaatziekten voorkomen en houdt u op gewicht. Regelmatig fietsen zorgt dat uw beenspieren sterk blijven. Daardoor heeft u ook minder kans op heup- en knieproblemen. Vaak fietsen is een goede manier om de conditie te verbeteren. Begin rustig aan en voer langzaam het tempo en de afstanden op. Binnen enkele weken zult u het verschil merken. Het kan helpen om stramme spieren en gewrichten los te maken voordat u op de fiets stapt. U kunt er ook voor kiezen om onder begeleiding fietsgymnastiek te doen, waardoor uw spieren en gewrichten worden losgemaakt. Zeker als u om wat voor reden dan ook onzeker of angstig bent op de fiets, kan dit het plezier in fietsen vergroten.
Kijk voor informatie en een filmpje ter inspiratie op www.blijfveiligmobiel.nl/ mobiliteit-en-vervoer/fiets. Tijdens fietsgymnastiek komen enkele vaste onderdelen aan de orde als omkijken, veilig gedrag, versterken van de spierkracht (en daardoor verbeteren van uw balans) en reactievermogen. Informeer bij uw gemeente of lokale stichting Welzijn over de mogelijkheden van een cursus fietsgymnastiek of een cursus bewegen voor ouderen. Ook kunt u terecht bij een FysioFit praktijk bij u in de buurt of meedoen aan dagelijkse gymnastiek oefeningen op tv.
13
Kunst- en Landschapsroute Een afwisselende fietstocht, zeker wat natuur betreft. Fietsen langs het enige bosreservaat in de provincie Groningen, maar ook langs jonge herschapen natuur rond de Westerwoldse Aa, die haar oorspronkelijke meanderende loop weer terugkreeg. De route start bij natuurkampeerterrein De Entourage in Rhederveld en gaat naar Vesting Bourtange via de Hasseberg - het hoogste punt van de provincie in Sellingen naar Ter Borg waar u het grootste heidegebied van Groningen tegenkomt. U komt langs het ‘Theater van de Natuur’, Jipsinghuizen en bosreservaat Lieftinghsbroek. Na het Metbroekbos door naar Vlagtwedde waar u bij de kerk het ‘Monument voor Geallieerde
Militairen’ vindt. Daarna fietst u via Veelerveen weer naar het startpunt. Een uitgebreider beschrijving van deze knooppuntenroute en de routes op de volgende pagina’s kunt u terugvinden op www.fietsen.groningen.nl. Of gebruik ook de gratis smartphone-app 'Groningen Routes' met fiets- en wandelroutes in stad en provincie Groningen. Deze kunt u downloaden in de Appstore (iOS) of Google Playstore (Android).
PRAKTISCHE INFORMATIE Start: Parktuin Entourage Debora Loning, J. Buiskoolweg 20 9699 TT Rhederveld
[email protected] www.ntourage.com 0599 354433 / 06 27513661 Afstand: 57,5 km 14
13 28
59
60
VRIESCHELOO 57
8 80 24
26
56
DUITSLA ND
WEDDE
D NEDERLAN
63 30
58
26 ONSTWEDDE
11
79
50 10
51
VLAGTWEDDE
53
50 78
54 55
40
BOURTANGE
41 44
14 39
15
NEDE RLA N D DUIT SLA N D
36
MUSSEL
37
38
16
33 34 32
SELLINGEN
24
MUSSELKANAAL
19
35 HASSELBROCK
31
n KNOOPPUNTEN 54
55
44
15
34
19
33
14
40
50
51
56
59
60
54
LEGENDA 16
K
41
29
startpunt
WEDDE
molen
bebouwing water
57
57
fietsroute
57
knooppunten
n
15 K
Lokaal & Lekker Route Volg het Reitdiep naar het Lauwersmeer en ontdek de lekkerste producten van klei, zee en wind. Over kronkelweggetjes, langs wierdendorpjes en middeleeuwse kerken loopt deze route door het eeuwenoude landschap van Middag-Humsterland. Neem een kijkje in de boerenstal, pluk zelf appels in de boomgaard en wordt verrast door de uitzichten onderweg. Dat is puur Groningen! De route start bij Café Hammingh in Garnwerd en gaat via de Oldehoofster Kaasboerderij naar molen Joeswert in Feerwerd. Dan verder langs fruitboomgaard Loots in Ewer naar museum De Theefabriek in Houwerzijl.
Via het mooie vissersdorpje Zoutkamp komt u langs de Piloersemaborg. Nabij het eindpunt vindt u richting Winsum biologische kaasboerderij Kleidracht. Zie ook: www.fietsen.groningen.nl
PRAKTISCHE INFORMATIE Start: Café Hammingh Hunzeweg 32 Garnwerd www.cafehammingh.nl Afstand: 50,6 km
16
27
WEHE –
13
14
24
15
20 21 DEN HOORN
16 LEENS
ULRUM
EENRUM
97
29 3
28
BA
26
WAR F LOO HUIST PDIE ER P
25
23 89 ZOUTKAMP
91
90
92
94
WARFHUIZEN
W
40
93
SCHOUWER42 ZIJL
41 88
71 6
49
45 48 REITDIEP RE
ITD
47 IEP RE
86
ITD
LAUWERSZIJL
66 EZINGE
84
EP ZIJLDI
IEP
67
87
85 OLDEHOVE
65 GARNWERD
19 80
01 81
64
82
79 KO
KOMMERZIJL
83
ER ZIJ LS
61
TE RD
60
95
IEP
77
62
NIEZIJL
75
45 GRIJPSKERK
n KNOOPPUNTEN
n
ADUARDERDIEP
MM
ETERZIJL
ARKE VAN ST
NBOR
GHKA
NAAL
59 58 ADUARD
56 57
LEGENDA
65
47
66
67
85
84
86
93
92
88
87
80
79
81
82
83
95
61
60
01
64
19
65
K
NOORDHORN
29
90
startpunt
WEDDE
water
molen
8
bebouwing
borg
57
fietsroute
fabriek
57
knooppunten
17 K
Tuinfietstocht van de Tuinerie Natuur en tuinen, vaak hou je van beide. Van hoe de natuur zichzelf kan redden als ze de kans maar krijgt, en van hoe tuinbezitters de natuur naar hun hand proberen te zetten. Deze route heeft het allebei! Prachtige natuur, nog volop in ontwikkeling en tuinen die je de adem doen inhouden. En als kers op de taart: de prachtige Fraeylemaborg.
De route start bij Molen 'De Entreprise’ in Kolham en loopt om het 1700 ha grote natuurgebied Midden-Groningen dat nog volop in ontwikkeling is. Landbouwgronden en natuurgebiedjes worden heringericht, zodat een aaneengesloten gebied ontstaat van graslanden, struwelen, plassen en moeras. Het streekje Ae Woudbloem maakt
hier deel van uit. U komt langs kijktuin ‘De Drie Wilgen’ in Harkstede, karakteristieke Groningse boerderij ‘de Drie Wilgen’ met een mooie kijktuin, landgoed Fraeylemaborg in Slochteren en de tuin van Nauta en de Blaauw in de Woldstreek. Zie ook: www.fietsen.groningen.nl
PRAKTISCHE INFORMATIE Start: Molen “De Entreprise”, Hoofdweg 90A, 9615 AD Kolham Parkeren: Vanaf de molen een stukje richting dorp, sla de weg in naar knooppunt 39 (Uiterdijk). Daar vindt u na een paar honderd meter een parkeerplaats. Afstand: 29,7 km
18
50
ESINGE BLOKUM
SIDDEBUREN
30
16
ZEVENHUISJES
51
DE PAAUWEN 52
13
42
43
SLOCHTERDIEP
11
SCHILDWOLDE
LAGELAND SCHAAPHOK
71
45 12 46
KLEIN HARKSTEDE
99
41
48
WOUDBLOEM HARKSTEDE
58 8
40 SLOCHTEREN
ENGELBERT RUITEN
80
10 STOOTSHORN
39
AN
34
35
FROOMBOSCH
14
38 WATERHUIZEN
VEENHUIZEN
08 WESTERBROEK
36
BORGWEG
SPITSBERGEN
SAPPEMEER-NOORD
09 FOXHOLSTERBOSCH
33
37 MARTENSHOEK
FOXHOL
JAGERSWIJK
32 96
31
DR
WESTEIND
EN TS CH
HOOGEZAND
E DI
SAPPEMEER
EP
O NEN
29 28
n KNOOPPUNTEN 36
38
40
41
16
13
43
99
46
48
34
35
59
WOLDWIJCK
58
30
LEGENDA 42
K
KLEINEMEER
29
45
startpunt
WEDDE
bebouwing water
molen
36
borg
57
fietsroute
fabriek
57
knooppunten
n
8
19 K
N
Levend Verleden Route Fietsen door het landschap van de gemeente Haren is als reizen door de tijd. Het landschap is door de eeuwen heen steeds veranderd, zonder dat sporen van voorgaande tijden volledig zijn uitgewist. De fietsroute Levend Verleden vertelt u de geschiedenis van het landschap door de eeuwen heen en neemt u mee naar bijzondere plekken in dit afwisselende landschap. Eén van die verborgen plekken is natuurgebied Sassenhein. U kunt bij ieder knooppunt dat op de route ligt starten. De route is 50 km lang. Wanneer u het rondje om het Paterswoldsemeer achterwege laat, is de route 35 km. Op de route komt u langs landgoed Huis te Glimmen, natuurgebied Appelbergen - gelegen in een doorbraakdal (‘Besloten Venen’) door de Hondsrug -, het hune-
bed bij Noordlaren, het Noordlaarderbos en Zuidlaardermeer, Onnen op de grens van de Hondsrug en de Hunzelaagte, buurtschap Essen met een voormalig klooster en het Paterswoldsemeer met bezienswaardigheden als paviljoen de Paalkoepel, de Nijveensterkolk sluis en poldermolen De Helper. Zie ook: www.fietsen.groningen.nl
PRAKTISCHE INFORMATIE Start: U kunt bij ieder knooppunt dat op de route ligt starten. Paviljoen Sassenheim (Lutsborgsweg 53 Haren, tussen knooppunt 27 en 84) is één van de locaties waar u uw auto kunt parkeren. Afstand: 35 of 50 km.
20
E BORGMEREN
80
81
WATERHUIZEN
79 04
WESTERBROEK 08
78
10 75 77 27
PATERSWOLDSEMEER
HAREN
26
FOXHOLSTERMEER ONNEN
03 FRIESCHE VEEN
25
86 84 83 PATERSWOLDE
GLIMMEN
88
78 59 28 81 EELDE
87
57
56
ZUIDLAARDERMEER
16 54 YDE
08
64
55 MIDLAREN
14
n KNOOPPUNTEN 27
84
78
81
57
54
88
59
77
78
79
81
LEGENDA 87
K
86
4
26
27
10
3
WEDDE
bebouwing water
molen
75
27 (start lus Paterswoldsemeer) 26
startpunt
Z
25
landgoed
57
fietsroute
kerk
57
knooppunten
21
Dit is een uitgave van het Verkeer- en vervoerberaad Groningen, de provincie Groningen en de Fietsersbond. Het Verkeer- en vervoerberaad is een samenwerkingsverband tussen de provincie Groningen, de Groninger gemeenten en maatschappelijke partners op het gebied van verkeer en vervoer. De Fietsersbond is dé belangenbehartiger voor en van alle 13,5 miljoen fietsers in Nederland. Foto’s en fietsroutes: Marketing Groningen, Fietsersbond, provincie Groningen en dhr. H.W. Pol. In deze brochure zijn testresultaten van TestKees van de Fietsersbond opgenomen.
Groningse rustpunten In Groningen bevinden zich 55 rustpunten. Rustpunten zijn plekken langs fiets- of wandelroutes in gebieden met weinig voorzieningen, waar u even kunt pauzeren tijdens uw wandelof fietsroute. Bij elk rustpunt vindt u een picknickset, waterkoker, afvalbak, ranja en een koffiezetapparaat. Ook is er een toilet, een fietspomp, een reparatieset en is elk rustpunt uitgerust met een oplaadpunt voor e-bikes. U bent dus van alle gemakken voorzien. U kunt gebruik maken van de voorzieningen van het rustpunt tegen een vrijwillige bijdrage. Op een aantal rustpunten worden ook agrarische of streekproducten te koop aangeboden. Sommige rustpunten liggen dichtbij een bezienswaardigheid, zoals een boerderij, een beeldentuin of een museum.
Zowel de provincie Groningen als het Verkeer- en vervoerberaad Groningen hebben geen voorkeur en/of mening over merken, materialen of systemen.
Meer informatie www.fietsersbond.nl/e-bike www.fietsersbond.nl/testkees www.fietsersbond.nl/ fietsrouteplanner www.fietswijs.nl www.blijfveiligmobiel.nl www.blijfveiligmobiel.nl/ keuzewijzere-bike www.fietsen.groningen.nl www.rustpunt.nu www.vriendenopdefiets.nl
22
Een rustpunt is te herkennen aan het bord langs de weg. Een overzicht van rustpunten in Groningen vindt u op www.rustpunt.nu. Als u onderweg een rustpunt zoekt, kunt u gebruik maken van een rustpuntzoeker app voor uw smartphone. Deze geeft veel informatie en kan tevens de route er naar toe berekenen.
OP DE GOEDE WEG MET DE FIETSERSBOND ROUTEPLANNER
Zonder hindernissen de auto voorbij
SNELLE EN VEILIGE FIETSROUTES VOOR IEDEREEN
LEKKER VEEL RUIMTE VOOR DE FIETS!
Steun de Fietsersbond en ontvang een set fietskaarten t.w.v. € 18,50! Als nieuw lid van de Fietsersbond ontvangt u: ġĭğġÎjjĐĤÞġÙĤġ°ġĤėĐçįĤėġĻjÞġÁÐġ6ĐÐjÞġĤþļþĻþġ ġð¥±ň ġÐÎġÎļjĐĤjjÐġÞġ°ġĤėĤÄÍėÁĐįĤġĻçÐġøĐçįĤĤėĤÞġÞġ°ġĤėÞÄįļė ġ.çĐĤÄÞ¶ġçøġ°ġĤėøĐçįĤÞġ°ġĤėÎjjĐĤÞġÞġ©¶ÄėÞ ġ ÄĤėĐė}çÞġHçįĤøÐjÞÞĐ
Word lid! Ga naar fietsersbond.nl/lid
Veilig en gezond op de fiets in Groningen Het Verkeer- en vervoerberaad en de provincie Groningen willen graag dat u veilig en gezond blijft fietsen. Helaas gebeuren er steeds vaker ongevallen met oudere fietsers, mede door de opkomst van de elektrische fiets. Samen met 55-plussers heeft TestKees van de Fietsersbond producten getest die het fietsen voor u veiliger en comfortabel kunnen maken. Met regelmatig onderhoud en kleine aanpassingen wordt fietsen op een eenvoudige manier veiliger. Bovendien kunt u met een goede voorbereiding ook met een elektrische fiets veilig op pad. Tenslotte helpen een goede conditie en bewust zijn van uw gedrag in het verkeer om veilig en plezierig te blijven fietsen. Ontdek Groningen op de fiets! Want… er gaat niets boven Groningen.
In deze brochure vindt u adviezen over veilig en gezond fietsen, en een aantal fraaie fietsroutes om meteen op pad te gaan. Meer informatie vindt u op www.fietswijs.nl. Hier staan alle activiteiten en trainingen die in de provincie Groningen voor (elektrische) fietsers worden georganiseerd.
