SENIOREN VEILIG OP DE FIETS

SENIOREN VEILIG OP DE FIETS FIETSEN EN GENIETEN VAN DAGELIJKSE VERPLAATSINGEN

Fietsen: een genot voor lichaam en geest

1

6

12

VOORWOORD INLEIDING

22

40

46

52

4 5

1. FIETSEN: EEN GENOT VOOR LICHAAM EN GEEST

4. ACTIEF EN BEWUST FIETSEN VOORKOMT DODEHOEKONGEVALLEN

1. Actiever fietsen verbetert uw fysieke en mentale gezondheid

7

1. Drie grote dodehoekzones

41

2. Fietsen heeft vele voordelen

8

2. Zien en gezien worden

42

3. Tijdens het fietsen

9

3. Verkeersveiligheid aanleren

44

4. Op de fiets: verkeersles geven met de dodehoekkoffer

45

4. Actiever fietsen in 10 stappen

10

5. Op de fiets: Actiever fietsen, zo houdt u het vol

11

5. OP DE FIETS: ALTIJD EN OVERAL 2. MET EEN GOEDE FIETS KOMT U OVERAL

1. Fietsen… in groep

47

1. Koop een geschikte fiets

13

2. Fietsen… met kinderen en kleinkinderen

48

2. Stel uw fiets veilig en goed af

15

3. Fietsen… in verschillende weersomstandigheden

49

3. Onderhoud uw fiets

16

4. Fietsdiefstal voorkomen in 10 stappen

18

5. Op de fiets: Laat u zien!

20

3. VEILIG FIETSEN IN HET VERKEER 1. Preventieve fietsers vermijden ongevallen

23

2. Ken uw plaats op de weg

24

3. Belangrijke verkeerssituaties voor de fietser: wat en hoe?

29

4. Preventief fietsen in 10 stappen

37

5. Op de fiets: Een vaardige fietser is er 3 waard

38

6. PASSIE VOOR DE FIETS 1. GPS voor fietsers

53

2. Passie voor de fiets: Dolf

54

3. Passie voor de fiets: Julien

54

DE FIETSERSBOND ZOEKT FIETSERS (M/V) MET TALENT REFERENTIES INTERESSANTE WEBSITES COLOFON

57 58 58 59

VOORWOORD

INLEIDING FIETSEN EN GENIETEN VAN DAGELIJKSE VERPLAATSINGEN

Heel wat senioren fietsen graag en vaak. Denk maar aan de vele fietstochten die seniorenverenigingen maken. De fiets is dan ook een ideaal middel om in beweging te blijven en zo de gezondheid op peil te houden. Ook op sociaal vlak is de fiets van goudwaarde. Mobiliteit en ontspanning zijn essentieel voor de levenskwaliteit en het welzijn. Het is dan ook met veel plezier dat de Staatssecretaris voor Mobiliteit en de Fietsersbond vzw nog meer senioren willen overtuigen en ondersteunen om de fiets te (her)ontdekken. Er zit immers meer zuurstof in uw pedalen dan u denkt!

De brochure ‘Senioren veilig op de fiets: fietsen en genieten van dagelijkse verplaatsingen’ vormt een leidraad voor de 55-plusser die actief wil fietsen en blijven fietsen. De brochure biedt een kort en krachtig overzicht voor elke senior die zich veilig op de fiets wil begeven.

Ook de veiligheid van alle fietsers is een sterke bekommernis van ons. Uit de officiële ongevalcijfers blijkt dat fietsende senioren een kwetsbare groep vormen onder de weggebruikers. In 2007 maakten senioren meer dan 44% van het totaal aantal dode fietsers uit. Dit vergt de nodige aandacht.

Toch is fietsen niet altijd evident. De huidige verkeerssituatie vraagt een flinke dosis assertiviteit van de fietser. Door het toegenomen verkeer van de laatste jaren is de verkeerssituatie op vele punten extra moeilijk. Kruispunten, rotondes, fietspaden en de vele manoeuvres vereisen heel wat fietsvaardigheden en verkeersinzicht.

Op het vlak van fietsmobiliteit verdienen senioren – net zoals kinderen, jongeren, studenten en fietsende werknemers - de nodige ondersteuning. Dit om de veiligheid maximaal te garanderen en een aantal mogelijke drempels te overwinnen, zoals de verkeersdrukte en de kennis van het juiste fietsgedrag. Een belangrijke oorzaak van fietsslachtoffers is de dode hoek. Educatie over deze problematiek is essentieel voor alle leeftijden. Op dit vlak is het dan ook belangrijk dat de sensibilisering zich richt naar senioren. Met de brochure ‘Senioren veilig op de fiets: fietsen & genieten van dagelijkse verplaatsingen’ willen de Staatssecretaris voor Mobiliteit en de Fietsersbond vzw oudere fietsers (55+) een hart onder de riem steken om de fiets actief, veilig en bewust te kunnen gebruiken. De brochure biedt de lezer nuttige informatie over o.a. volgende thema’s: fietsen als stimulans voor lichaam en geest, een goede fietsuitrusting, veilig en preventief fietsen in het verkeer, voorkomen van dodehoekongevallen, fietsen in wisselende omstandigheden en - last but not least - de passie voor de fiets. Bovendien is de ruime fietservaring van vele senioren ook een belangrijke bron om jonge weggebruikers veilig op weg te zetten. Hiervan vindt u enkele sprekende voorbeelden terug.

Fietsen is een dynamische activiteit. Ze levert u niet alleen een aanzienlijk gezondheidsvoordeel, bovendien is ze makkelijk in te passen in uw dagelijkse activiteiten.

Door bewust en actief te fietsen kunnen er heel wat ongevallen voorkomen worden. Een preventieve fietser anticipeert op de verkeerssituatie en het gedrag van andere weggebruikers. Fietsen in de buurt van vrachtwagens en grote voertuigen vraagt om extra aandacht. Om uit de dode hoek te blijven, geldt het principe ‘zien en gezien worden’. Als ervaren fietser kan u bovendien een belangrijke rol spelen bij het doorgeven van deze kennis. Veilig fietsen begint met een fiets die voldoet aan alle wettelijke verplichtingen en veiligheidsvoorschriften. Zorg bovendien dat u tijdens het fietsen goed zichtbaar bent. Een goed werkende verlichting is hiervoor cruciaal en ook fluorescerende kledij is in de donkere maanden of ’s nachts geen overbodige luxe. Fietsen is voor een groot stuk genieten. Het is een handig en plezierig vervoermiddel waarmee u snel de mooiste plekjes ontdekt. U kan fietsen in groep of met kleinkinderen, op een zonnige dag of zelfs op een regenachtige dag, de mogelijkheden zijn talrijk. Inspirerende voorbeelden vinden we terug in de persoon van Dolf en Julien. Als actieve fietsers verkennen zij binnen- en buitenland op zoek naar de mooiste plekjes en de beste fietsinfrastructuur. Twee mannen met passie voor de fiets!

Wij hopen dat deze brochure zoveel mogelijk senioren en professionele vormingsmedewerkers zal inspireren om de fiets ten volle te benutten. We wensen u veel leesgenot en fietsplezier!

Etienne Schouppe Staatssecretaris voor Mobiliteit

4

Voorwoord

Jan Treunen Algemeen directeur Fietsersbond vzw

Inleiding

5

FIETSEN: EEN GENOT VOOR LICHAAM & GEEST Bent u op zoek naar een aangename tijdsbesteding? Wilt u werken aan uw conditie? Vindt u het belangrijk om uw gezondheid op peil te houden? Heeft u zin in een stevige portie ontspanning? Of wilt u zich snel verplaatsen met een minimum aan energie? Dan biedt fietsen wat u zoekt! Fietsen kent tal van voordelen. U kan het makkelijk inpassen in uw dagelijkse activiteiten en het is bovendien gezond voor zowel lichaam als geest!

Mens sana in corpore sano

Regelmatig fietsen verbetert de conditie aanzienlijk. Fietsen houdt uw gezondheid op peil, is goed voor de bloedsomloop, bevordert de ademhaling en is dus goed voor de longcapaciteit. Bovendien vermindert fietsen de kans op hartkwalen, diabetes en een hoge bloeddruk. Voor senioren is fietsen interessant omdat het een manier is van onbelast bewegen. De heupen, de enkels en de knieën – vaak pijnpunten bij oudere mensen – worden gespaard. Bovendien heeft fietsen een zeer ontspannend effect, zeker bij het recreatieve fietsen in de buitenlucht is dit sterk aanwezig.

1. ACTIEVER FIETSEN VERBETERT UW FYSIEKE EN MENTALE GEZONDHEID

Een half uur per dag fietsen aan 10 kilometer per uur helpt de gezondheid een heel eind op weg!

Dertig minuten per dag matig intensief bewegen bezorgt u al een belangrijke gezondheidswinst. U kan wat vaker stappen maar u kan net zo goed met de fiets om boodschappen gaan of vrienden of familie bezoeken. Die verplaatsing maakt u sowieso en door twee keer een kwartiertje te fietsen (ongeveer drie tot zes km per traject) heeft u voldoende gezonde beweging.

Matig actief bewegen vergt een relatief kleine inspanning. Hierbij is het voldoende dat uw hart iets sneller gaat slaan, uw ademhaling iets zwaarder wordt en u lichtjes gaat zweten.

SPORT Als u van plan bent echt te gaan trainen met de fiets, doet u er goed aan gebruik te maken van een hartslagmeter. Op die manier kan u bij elke trap die u onderneemt uw inspanningsgraad nagaan. Niet zelden overschatten mensen het eigen kunnen met alle gevolgen van dien. Bent u lange tijd inactief geweest of heeft u bepaalde gezondheidsproblemen (Bv. hart, diabetes, reuma, ...) win dan eerst het advies in van uw huisarts of een sportdokter.

6

Fietsen: Fi F iet etse etse sen n:: een ee en n genot gen enot not ot voor vo oo or lichaam lliic lic ch ha aa am en am en geest ge ee est st


7

2. FIETSEN HEEFT VELE VOORDELEN

A|VOORDEEL: EEN GOEDE FYSIEKE GEZONDHEID - U voelt zich fitter en bent minder snel moe. - Uw uithoudingsvermogen verbetert. - U vermindert de kans op hart- en vaatziekten, verhoogde bloeddruk, diabetes type 2 en sommige soorten kanker. - U vermindert de slechte vorm van cholesterol in het bloed. - U verbetert de bloedsomloop waardoor u minder kou heeft. - U verhoogt uw weerstand tegen verkoudheden en griep. - U verbetert uw longcapaciteit. - U krijgt stevige beenderen en bevordert de spierspanning en de spierkracht in de benen.

WEETJE Een minimum aan training houdt uw spieren in conditie. Bij het ouder worden daalt de hoeveelheid spierweefsel met een afname in kracht tot gevolg. Het is daarom aan te raden om regelmatig de spieren te onderhouden.

- Fietsen is een vorm van ‘onbelast bewegen’. De gewrichten worden gespaard omdat tijdens het fietsen het lichaamsgewicht niet gedragen moet worden. - Wie regelmatig fietst, behoudt gemakkelijker een gezond gewicht.

WEETJE Fietsen heeft een direct resultaat. Voor iedereen. Dus ook bij mensen die reeds een hartaanval hebben gehad of bij wie de bloedvaten reeds dichtgeslibd zijn. In deze gevallen volstaat een half uur per dag fietsen uiteraard niet. Om een maximale gezondheidswinst te boeken is het aangeraden wekelijks minstens vijf tot zes uur flink te fietsen.

B|VOORDEEL: U VOELT ZICH BETER - U bent meer ontspannen. - U verbetert uw slaap. - U bevordert sociale contacten.

C|VOORDEEL: MAKKELIJK IN TE PASSEN IN UW DAGELIJKSE ACTIVITEITEN Fietsen hoeft niet veel tijd te kosten. Als u nagaat wat u zoal onderneemt tijdens één week zal u snel merken dat veel activiteiten makkelijk met de fiets kunnen gebeuren. Ga eens met de fiets naar de winkel, maak een uitstapje of bezoek vrienden of familie. Fietsen kan zowel individueel als in groep. Spreek af met familie of vrienden of schrijf u in in een plaatselijke fietsgroep.

8


D|VOORDEEL: GOED VOOR HET MILIEU Als er meer mensen de fiets nemen in plaats van de auto is er minder geluids- en verkeershinder. De luchtvervuiling is minder groot en de natuur wordt minder aangetast.

3. TIJDENS HET FIETSEN

A|KLEDING Om te fietsen hoeft u geen speciale kledij aan te schaffen. Zorg er wel voor dat u op alle weersomstandigheden bent voorbereid. Een paar praktische tips : ➜ Vertrek niet te licht gekleed. De snelheid en de wind zorgen er immers voor dat het voor fietsers kouder aanvoelt dan de gemeten temperatuur. Meerdere dunne kledingstukken boven elkaar beschermen beter tegen de koude dan één dik kledingstuk. ➜ De bovenste laag moet ondoorlaatbaar zijn voor wind en regen maar tegelijk ‘ademen’ zodat het zweet naar buiten kan. Plastiek- en nylonvesten zijn niet ideaal omdat ze het zweet vasthouden. ➜ Bescherm uw voeten, handen, oren, neus, kin en wangen als het koud is. Dit zijn de plaatsen op het lichaam waar u het snelste en het meeste warmte verliest. ➜ De onderste laag op de huid moet vocht doorgeven aan de volgende kledinglaag. Katoen is hierdoor minder geschikt. Het stapelt zweet op en kleeft aan het lichaam. Dit geeft een onaangenaam gevoel en leidt tot afkoeling. Nylon en polyester zijn een betere keuze. ➜ Zorg voor een pet of zonnehoedje als u in de zon fietst. Smeer uw gezicht, nek, armen en benen in met een goede zonnecrème. ➜ Kies vooral in de zomer voor lichtere kleuren. Ze absorberen minder warmte en u bent bovendien beter zichtbaar. ➜ Vermijd loszittende kledij: die kan tussen uw ketting of spaken geraken.

B|VOEDING

Het lichaam is de motor van de fietser. Wat u eet heeft een invloed op de fietsprestatie die u kan leveren.

Fietsen kost energie. De energie nodig om 30 minuten te kunnen fietsen haalt u uit een gevarieerde en evenwichtige voeding. Eet regelmatig fruit en wees zuinig met vetten.

WEETJE Wist u dat koolhydraten de beste energieleveranciers zijn? U vindt ze in brood, deegwaren, rijst, aardappelen en fruit.


9

Neem altijd een drinkbus of iets te drinken mee. Drink voldoende vóór u dorst krijgt want dan is het eigenlijk al te laat. Op een gewone dag is 1,5 liter drinken aanbevolen. Terwijl u fietst, moet uw vochtinname nog groter zijn. Water drinken verdient de voorkeur.

5

Een geleidelijke opbouw en regelmatig fietsen verbeteren uw fitheid. Om uw conditie op te bouwen, doet u eerst meer fietstochten en langere tochten en verhoogt u pas nadien het fietstempo. Door regelmatig te fietsen, wordt uw tempo automatisch hoger.

Gedurende het leven verandert de lichamelijke situatie voortdurend. Als oudere fietser heeft u bijgevolg andere behoeften dan bijvoorbeeld een dertiger. Daarom is het belangrijk dat ook uw eet- en beweegpatroon mee evolueert. Om te bepalen welke eet- en beweeggewoonten goed voor u zijn, kan u beroep doen op de ‘actieve voedingsdriehoek’. Aan de hand hiervan kan u nagaan wat en hoeveel u best eet en welk bewegingsritme aangeraden is binnen een bepaalde leeftijdscategorie.

6 Ga goed voorbereid op pad. Luister naar het weerbericht zodat u de juiste kledij kan voorzien.

OM EEN IDEE TE GEVEN VAN WAT DIT CONCREET BETEKENT, KIJKEN WE NAAR DE VOEDINGSAANBEVELINGEN VOOR DE LEEFTIJDSGROEP 60+.

8 Neem een rechte en ontspannen houding aan op de fiets. Wissel de positie van uw handen op het stuur regelmatig af.

60+ Lichaamsbeweging (minimaal) Water Aardappelen, gekookt Brood, bruin Groenten, vers/diepvries Fruit, vers Melkproducten (halfvol) en calciumverrijkte sojaproducten Kaas Vlees, vis, eieren, vervangproducten (onbereid) (ei: 1 x per week) Smeervetten Bereidingsvet Restgroep

30 minuten 1,5 liter 3 – 4 stuks 5 – 9 sneden 300 g 2 – 3 stuks 4 glazen 1 – 2 sneden 100 g Dun smeren 10 g Niet nodig, matigen

Tabel: Praktische dagelijkse voedings- en beweegaanbevelingen ingedeeld volgens leeftijdsgroep

7 Voorzie een basispakket voor onderweg: iets te eten en te drinken, regenkledij, zonnecrème, fietsherstelsetje, enz.

9 Luister tijdens het fietsen naar de signalen van uw lichaam. Ademnood, hartkloppingen, rillingen, draaiingen of appelflauwtes zijn duidelijke tekenen om het kalmer aan te doen. 10 Eindig niet abrupt. Geef ook aan het einde uw spieren de kans om rustig uit te bollen.

5. OP DE FIETS: ACTIEVER FIETSEN, ZO HOUDT U HET VOL

Om meer en langer te genieten van het fietsen is het belangrijk dat u uw inspanningen doseert. Heeft u gedurende een periode weinig of niet gefietst, begin dan langzaam en op korte afstanden te fietsen. Nadien kan u het tempo en de kilometers stilaan opdrijven.

Uit Ontwerp Actieplan voeding en beweging 2008 – 2015.

4. ACTIEVER FIETSEN IN 10 STAPPEN

WEETJE Denk eraan dat spieren bij het ouder worden kwetsbaarder worden. Als u bewegingen doet die u minder gewoon bent, kan een spierkater optreden. Dit betekent dat u enkele dagen na het fietsen, last kunt hebben van spierpijn. Buiten het masseren van de pijnlijke plek en het aanbrengen van zalfjes is hier weinig tegen te doen. Een goede opwarming vooraf en een stelselmatige opbouw tijdens het fietsen kan wonderen doen.

Er bestaan eigenlijk nauwelijks medische redenen om niet te fietsen. Bent u echter een lange tijd inactief geweest, dan is het goed advies in te winnen bij uw huisarts.

STAPPENPLAN 1

Ga niet te snel van start. Geef uw spieren de kans om rustig op te warmen.

2 Rij de eerste dag nooit meer dan 20 km. 3 Fiets in het begin slechts om de 2 dagen. 4 Kies een fietstempo waarbij u niet buiten adem raakt en nog gemakkelijk een gesprek kan voeren.

10


Deelnemen aan georganiseerde fietstochten maakt het fietsen des te aangenamer. Fietsen in groep is leuk en zo houdt u het langer vol. Ook met vrienden of familieleden afspreken om te gaan fietsen werkt stimulerend. Hierbij is het belangrijk dat de groep aan een tempo fietst dat voor iedereen haalbaar is. Met de fiets op ontdekking kan ook zorgen voor extra motivatie. Zoek mooie en gevarieerde fietsroutes. Wissel een vlak terrein af met een meer heuvelachtig terrein. Ga op zoek naar nieuwe wegen, ontdek ongekende plekjes in uw omgeving of bezoek eens een andere stad of dorp met de fiets. Voor meer inspiratie kan u tal van fietskaarten en fietsgidsen raadplegen. Fietsers zien kleine wijzigingen in het stadsbeeld die de automobilist ontgaan.


11

MET EEN GOEDE FIETS KOMT U OVERAL Zorg ervoor dat uw fiets voldoet aan alle wettelijke verplichtingen en veiligheidseisen. Daarom koopt u uw fiets best in een vakhandel. Op het vlak van kwaliteit en nazorg (onderhoud, advies,… ) hebben fietshandelaars meer dan een streepje voor op warenhuizen, groothandels, rommelmarkten,….

Een veilige en goed onderhouden fiets is de eerste stap naar een veilige en verantwoorde verkeersdeelname.

Een fiets kopen doet u best heel gericht. Denk vooraf goed na waarvoor u de fiets het meest zal gebruiken. Voor ritjes naar de winkel kiest u best een stadsfiets, voor langere trektochten is een hybride fiets handig en voor fietstochten door het bos geniet een mountainbike de voorkeur. Na de aankoop van een fiets moet u deze op de juiste manier onderhouden. Regelmatig uw fiets (laten) nakijken, bijstellen en poetsen is zeker geen overbodige luxe. Een goed onderhouden fiets is veel handiger en efficiënter en brengt op lange termijn minder kosten met zich mee.

1. KOOP EEN GESCHIKTE FIETS

Een goede fiets is een investering in vele jaren fietsplezier, comfortabele verplaatsingen en garandeert vooral een veilige en efficiënte verplaatsing in het verkeer. Ga niet over één nacht ijs, laat u degelijk adviseren en maak een bewuste keuze. Beslissingen louter op basis van uw budget kunnen u op lange termijn duur te staan komen.

TYPE FIETS Waarvoor gaat u de fiets gebruiken? De verschillende types van fietsen zijn ontwikkeld naargelang het gebruik ervan en dat vertaalt zich in specifieke eigenschappen en tekorten. Een verkeerd gebruik van de fiets brengt dus risico’s met zich mee. Bv. Aantal fietskilometers: Informeer u voor uw aankoop duidelijk over welk type fiets overeenstemt met uw gewenst gebruik. Wie regelmatig langere fietstochten maakt, heeft andere eisen dan wie driemaal per week naar het centrum rijdt om boodschappen te doen. Intensief fietsgebruik vraagt een grotere investering. Ook hierbij kan een fietsspecialist u helpen een keuze te maken uit het ruime aanbod. Bv. Fiets op maat: Laat uw fiets uitmeten op maat. Een gespecialiseerde fietsverkoper zal bovendien uw stuur, uw zadel en uw pedalen precies afstellen op uw maat. Elke fiets moet aangepast zijn aan de afmetingen van de fietser. Een verkeerde maat veroorzaakt snel vermoeidheid en zelfs pijnproblemen. Wie niet comfortabel in het zadel zit, kan zijn of haar fiets niet altijd veilig besturen.

12


Met een goede fiets komt u overal

13

MOUNTAINBIKES worden gebruikt om op onverharde wegen en banen te rijden, het zogenaamde offroad rijden. Dit type fietsen wordt ook aangeduid met de afkortingen MTB of ATB (All Terrain Bicycle). RACEFIETSEN zijn niet gemaakt om verlichtingen en reflectoren op te monteren. Niet geschikt dus voor wie ’s morgens vroeg of ’s avonds laat de baan op gaat.

SPORT Fietsen met een racefiets vereist een speciale afstelling. De juiste houding vindt u pas na jaren. Dit heeft zowel met de fiets zelf te maken als met uw lichaam dat voortdurend verandert. Een racefiets is in principe gemaakt om sneller mee te fietsen. Idealiter worden de handen onderaan de stuurboog geplaatst. Oudere fietsers kunnen deze houding als vervelend ervaren. Rugklachten zijn het meest voorkomend. Plaats het zadel niet teveel boven het stuur om overbelasting van de rug te voorkomen. Gebruik liever een iets langere stuurpen en laat de hoogte van zadel en stuur niet teveel verschillen. (www.vlaamsewielrijdersbond.be)

STADSFIETSEN zijn uitstekend uitgerust met spatborden, verlichting, bagagedrager en kledijbeschermers; de ideale fiets dus voor kleinere verplaatsingen. Bv. om boodschappen te doen, familie of vrienden te bezoeken,... . HYBRIDE FIETSEN combineren verschillende functies. Ze zijn sportief maar bieden toch de bescherming en de voordelen van een stadsfiets. Vergeet echter niet dat de kaders anders zijn waardoor de fietshouding eerder sportief is. DRIEWIELERS winnen steeds meer aan populariteit. Ze bieden een oplossing aan mensen die moeilijk hun evenwicht kunnen bewaren op de fiets. Een driewieler besturen vereist wel andere vaardigheden dan het besturen van een ‘gewone’ fiets, zeker in de bochten. Hun stabiliteit is een voordeel in het verkeer maar ze zijn minder manoeuvreerbaar vooral op drukbevolkte wegen. EEN FIETS MET LAGE INSTAP. Door de lage instap leent deze fiets zich uitermate voor mensen die moeite hebben om het been hoog op te tillen. Zowel mannen als vrouwen weten dit type van fiets te appreciëren. FIETSEN MET ELEKTRISCHE TRAPONDERSTEUNING Zie artikel hieronder.

Nooit meer moe op de fiets Wat u moet weten over elektrische fietsen Droomt u van fietsen met weinig inspanning? Wilt u het gevoel dat u altijd de wind in de rug heeft? Dan is de elektrische fiets wat u zoekt.

ZALIG COMFORTABEL Een elektrische fiets staat synoniem met comfortabel fietsen. Omdat de elektrische aandrijving voor trapondersteuning zorgt, moet de fietser minder inspanningen leveren. Mijnheer en mevrouw Jaenen uit Limburg (allebei 80 jaar en fietsliefhebbers): “Wij fietsen gemiddeld 4.300

14


kilometer per jaar. Sinds we de elektrische fiets gebruiken, is dat niet verminderd, maar kost het ons veel minder moeite.” De overschakeling op een elektrische fiets is niet altijd evident. De kostprijs ligt heel wat hoger dan bij een klassieke fiets en ook de perceptie speelt een rol. Daarom is bij veel senioren de drempel soms nog groot. Ook mijnheer en mevrouw Jaenen moesten even wennen aan het idee. “In het begin denk je dat je niet meer bekwaam bent om met een gewone fiets te rijden. Nu vind ik het heel normaal. Het leukste is dat je niet moe bent als je thuiskomt. Zelfs niet met de wind op kop!”

EN DE WET? Volgens de wet is een fiets een rijwiel dat ‘door middel van pedalen door één of meer van zijn berijders wordt voortbewogen en niet met een motor is uitgerust’. De elektrische fiets maakt gebruik van een hulpmotor die ondersteuning biedt bij het trappen. Hoe snel u rijdt, hangt af van de inzet van de fietser zelf. Die nuance is belangrijk, want daardoor is een elektrische fiets, voor de wet een fiets. Dat geldt dus voor rijwielen die een elektrische hulpmotor hebben maar slechts werken als de pedalen worden gebruikt. Let wel op: het vermogen van de motor mag niet hoger zijn dan 0,25 kilowatt. Met een elektrische fiets rijden, heeft dus verder geen gevolgen op het gebied van helmplicht of verzekeringsplicht. (www.elektrische-fietsen.net)

Mijnheer en mevrou

w Jaenen

2. STEL UW FIETS VEILIG EN GOED AF

A|HOOGTE VAN HET ZADEL De ideale hoogte van het zadel verschilt van persoon tot persoon. Om zo stabiel mogelijk op de fiets te zitten is het belangrijk dat u met beide tippen de grond kan raken.

WEETJE Wist u dat fietsers met een verminderd evenwichtsgevoel er goed aan doen het zadel iets lager te zetten? Het zwaartepunt van de fietser en zijn fiets ligt dan lager en zo kan bij een wankel evenwicht met de voeten steun gevonden worden op de grond.

De juiste zadelhoogte bepaalt u door op het zadel te gaan zitten en de bal van de voet op één van de pedalen, die op zijn laagste punt is gezet, te plaatsen. In die houding moet uw knie lichtjes gebogen zijn. Als het zadel te laag staat maakt u zich onnodig moe en riskeert u pijnlijke dijspieren. Als het zadel te hoog staat, kan u last hebben van pijnlijke kuitspieren.


15

B|HOOGTE VAN HET STUUR (BIJ EEN HYBRIDE OF STADSFIETS) Het stuur moet hoog genoeg staan zodat u goed recht kan zitten. Dit heeft twee voordelen. U heeft een beter zicht op het verkeer en verder kan een te voorover gebogen houding slecht zijn voor het hart. Meestal staat het stuur iets hoger dan het zadel.

C|DE JUISTE VERSNELLING Een vaak voorkomende vergissing is trappen met een te grote versnelling. Gevolg is dat de fietser zwaar en traag trapt, meer energie verbruikt en zijn spieren en gewrichten zwaar op de proef stelt. Pas uw versnelling dus aan zodat u steeds dezelfde cadans kan aanhouden. Dit is bovendien beter voor het hart en het laat u toe langer te fietsen zonder vermoeid te raken.

B|HANDIG MET FIETSGERIEF? – DIT KAN U ZELF! Regelmatig de fietsonderdelen van uw fiets controleren en onderhouden, voorkomt ernstige schade en houdt uw fiets verkeersveilig. De belangrijkste aandachtspunten op een rijtje.

LICHTEN EN REFLECTOREN ➜ Ga na of alle verlichtingselementen (koplamp, achterlicht en dynamo of batterij) nog goed werken. ➜ Maak regelmatig de lichten en reflectoren schoon. Doe dit eerst met een natte doek en daarna met een droge. ➜ Zorg ervoor dat de reflectoren goed rechtop staan. Zo zorgt u voor een optimale weerkaatsing van lichtbundels. BANDEN ➜ Pomp regelmatig de banden op. Dit best één keer om de drie of vier weken afhankelijk van de kwaliteit van de binnenband. Banden waar te weinig druk in zit, slijten sneller en geven meer rolweerstand. ➜ Kijk regelmatig na of de banden niet beschadigd zijn. De banden mogen niet te glad zijn omdat ze dan de grip op de weg verliezen en de kans op slippen vergroten. Vervang uw banden wanneer deze nauwelijks nog reliëf vertonen.

3. ONDERHOUD UW FIETS

Elke fiets zit vol met soms eenvoudige, soms erg gespecialiseerde techniek. Om problemen te voorkomen, is een regelmatig onderhoud van uw fiets noodzakelijk. Doet u dit zelf of laat u dit doen? Dat hangt uiteraard af van uw eigen doe-het-zelf-capaciteiten. Het is echter een feit dat de nieuwste fietsmodellen erg snel evolueren en dat ook ervaren fietsenmakers regelmatig moeten bijscholen.

CHECKLIST

)? en nog (fel genoeg ✔ Branden de licht pen niet te ver ✔ Moet u de remgre induwen?

? en nog snel genoeg ✔ Werken de remm g voldoende ✔ Zijn de banden no opgepompt? hte roestvlekken op ✔ Zitten er verdac het kader? borden scheuren of ✔ Vertonen de spat breuken?

nog voldoende ✔ Heeft de voorvork veerkracht? e strip op de ✔ Is de reflecterend en goed schoon? zijkant van de band

16


Hieronder vindt u enkele richtlijnen om uw fiets zelf te onderhouden. Als u het zelf niet ziet zitten, laat u het best over aan een vakkundige fietsenmaker.

A|NIET ZO FIETSHANDIG? DIT KAN U ZELF! Het onderhoud en het uitvoeren van herstellingen laat u misschien over aan een fietsspecialist, maar het opsporen van mankementen kan u zelf. Het is aangeraden om twee tot drie keer per jaar zelf uw fiets grondig onder de loupe te nemen. Hierbij kan u de volgende checklist hanteren.

WEETJE Als u een winterstop inbouwt of wanneer u de fiets lange tijd niet meer gebruikt, hangt u de fiets op om schade aan de banden te vermijden. Of pomp om de twee maanden de banden op.

ZADEL EN STUUR ➜ Controleer af en toe of zadel en stuur nog goed vastzitten en of het stuur loodrecht staat op de as van de fiets. ➜ Controleer of zadel- en stuurpen nog goed vastzitten in het frame. De maximummarkering mag niet zichtbaar zijn. REMMEN ➜ Kijk regelmatig de spanning en de staat van de remkabels na. ➜ Vervang versleten remblokjes. Remblokjes komen tot bijna tegen de velg, niet tegen de band! ➜ Behandel velgen nooit met een product op basis van olie bij het schoonmaken. De remmen zouden hun grip verliezen. ➜ Werken de voor- en achterremmen nog optimaal? Zijn de remblokjes niet versleten en zitten ze, samen met de rembouten, nog goed vast? Moet u de remgrepen niet te ver induwen om voldoende remkracht uit te oefenen? KETTING ➜ Kijk regelmatig de spanning op de ketting na. ➜ Uw ketting moet af en toe gesmeerd en proper gemaakt worden. Met een goed gesmeerde ketting rijdt uw fiets beter. Ook een ketting in een gesloten kettingkast moet af en toe gesmeerd worden! TRAPAS OF DE PEDALEN ➜ Kijk regelmatig na of er geen speling op de trapas of de pedalen zit. ➜ Ga na of de pedalen goed vastzitten aan de pedaalarmen en of deze nog goed bevestigd zijn aan de trapas. ➜ Maak de pedalen regelmatig schoon.


17

VERSNELLINGSKABELS EN VERSNELLINGSAPPARAAT ➜ De versnellingskabels en het versnellingsapparaat moeten gesmeerd, proper gemaakt en goed afgesteld worden. Propere versnellingen schakelen beter.

6 Een beugelslot hangt u best zo laag mogelijk. Vul de ruimte binnen de beugels zoveel mogelijk op.

NAVEN ➜ Zijn de snelsluiters van de naven of de asmoeren van de wielen goed vastgezet?

7 Stal uw fiets zoveel mogelijk op plaatsen waar veel voorbijgangers komen en waar een goede verlichting is. Zo is er een voortdurende controle.

TIP Poets de naven met een sopje. Gebruik hiervoor een spons en een handvleugeltje. Vervolgens droogmaken en opboenen met een polisher.

Verlichting, remmen, voorvork en kader zijn de fietsonderdelen die het vaakst mankementen vertonen. Redenen genoeg dus om af en toe zelf eens een controle te doen. Een controle in het voorjaar (voor het goede fietsweer begint) en na de zomervakantie (als het sneller donker wordt) zijn aan te raden.

8 Laat niets achter in fietstassen of op uw bagagedrager. Een fietspomp, fietscomputer en afneembare verlichting, haalt u best van de fiets wanneer u deze voor langere tijd wilt parkeren. 9 Laat uw fiets graveren. 10 Noteer de nodige gegevens van uw fiets (op een fietspas) en neem eventueel een foto.

4. FIETSDIEFSTAL VOORKOMEN IN 10 STAPPEN

Doorgewinterde, gewiekste fietsendieven opereren het liefst overdag op een drukke plaats.

Wist u dat meer dan de helft van de fietsen voor de deur van de woning wordt gestolen? De overige diefstallen gebeuren op plaatsen waar veel fietsen staan, zoals bij stations, scholen, winkels, uitgaansgelegenheden en sportterreinen.

STAPPENPLAN 1

Laat uw fiets steeds slotvast achter, ook al bent u maar even weg (bijvoorbeeld bij de bakker).

2 Ideaal is dat u zowel het frame als de beide wielen vastmaakt. Indien u enkel uw wielen vastmaakt, kunnen ze nog steeds uw fiets opladen of met de fiets zonder wiel gaan lopen. Zeker bij langparkeren moet u minstens het frame vastmaken. 3 Maak uw fiets met het frame(!) vast aan een vast voorwerp dat dieven niet kunnen verplaatsen. Liefst een fietsenstalling, maar een paal is ook mogelijk. 4 Gebruik een goed slot en eventueel zelfs twee sloten (dan liefst twee verschillende). Het komt er op aan om het de fietsendief zo moeilijk mogelijk te maken. 5 Indien u een kettingslot (of krulkabelslot) gebruikt, bevestig dat dan hoog en los. Hoog van de grond bemoeilijkt immers het gebruik van een betonschaar en doorzagen is moeilijker wanneer het slot los hangt. Wanneer een kettingslot tegen de grond hangt, kan de grond als steun gebruikt worden bij het breken van het slot.

18



19

5. OP DE FIETS: LAAT U ZIEN!

C|FLUOHESJES EN REFLECTERENDE KLEDIJ Naast de lichten en reflectoren op de fiets kan de fietser ook zijn zichtbaarheid vergroten. Fluo-hesjes en andere reflecterende en fluorescerende materialen maken een enorm verschil.

ALGEMEEN ELKE FIETS MOET UITGERUST ZIJN MET: ➔ een bel die hoorbaar is op 20 meter afstand ➔ twee remmen (voor- en achterwiel) (Voor fietsen met een wieldiameter kleiner dan 50 cm is één rem voldoende)

A|REFLECTOREN REGELGEVING OVER REFLECTOREN, AFHANKELIJK VAN HET TYPE FIETS:

Bij goede zichtbaarheid (meer dan 200 meter)

Bij nacht of bij zichtbaarheid minder dan 200 meter

Stadsfiets, hybride fiets of elektrische fiets

Mountainbikes en koersfietsen

Verplicht: - witte reflector vooraan - rode reflector achteraan - oranje reflectoren o/d pedalen - 2 oranje reflectoren tussen de spaken van elk wiel / een witte reflecterende strook o/d banden

- Zonder spatbord: geen enkele reflector verplicht - Met minstens 1 spatbord: enkel witte reflector vooraan en rode reflector achteraan verplicht

Alle reflectoren verplicht

Alle reflectoren verplicht

Fluorescerende kleuren weerkaatsen het zonlicht. Fietsers met een fluokleur zijn dus vooral overdag goed zichtbaar, zeker ook bij regenweer. Om ’s nachts zichtbaar te zijn heeft u reflectie nodig. Reflecterende materialen weerkaatsen geen zonlicht, maar wel het licht van andere bronnen, zoals autolichten of straatverlichting. Let er bij de aankoop van een fluohesje op dat er op het label CE staat, of de codes EN 1150, EN 13356 of EN 471 vermeld worden. Dit zijn Europese normen voor reflecterend materiaal. Er is immers veel rommel op de markt. Staan deze codes vermeld, dan mag u ervan uitgaan dat het kwaliteitsvol materiaal is.

Meer weten over fietsverlichting? Kijk op www.fietsersbond.be/fietsverlichting U vindt er alles over de verplichtingen voor fietsverlichting, onderhoudtips, uitleg over verschillende soorten verlichting en tips om als fietser beter gezien te worden.

B|LICHTEN Tussen het vallen van de avond en het aanbreken van de dag, en overdag als de zichtbaarheid minder dan 200 meter is, moet elke fietser een wit of geel licht vooraan en een rood licht achteraan hebben. De lichten mogen op de fiets of op de kledij of rugzak bevestigd worden. Knipperende lichten zijn in België toegestaan.

Tijdens de donkere herfst- en wintermaanden is een degelijke fietsverlichting van levensbelang. Wie rondrijdt zonder of met slecht werkende verlichting, wordt niet gezien en brengt zichzelf in gevaar. Zo eenvoudig is dat. Fietsers zonder verlichting zijn een ergernis van veel automobilisten. Die schrikken wanneer er plots een onverlichte fietser opduikt. Laat u dus zien op de fiets!

20



21

VEILIG FIETSEN IN HET VERKEER Vroeger beschouwde men links afslaan met de fiets als hét moeilijkste manoeuvre voor een fietser. Het toegenomen verkeer van de laatste jaren bracht hier verandering in. Meer verkeer betekent meer weggebruikers om rekening mee te houden. Links afslaan vraagt nog steeds honderd procent aandacht van de fietser maar daarboven moet de fietser ook oog hebben voor andere moeilijke verkeerssituaties. Zeker op plaatsen waar bij de inrichting van de verkeersinfrastructuur meer aandacht naar het gemotoriseerde verkeer gaat, is enige oplettendheid noodzakelijk. Ondanks dit drukke verkeer moet fietsen op een veilige en comfortabele manier kunnen gebeuren. Hiervoor is er nood aan aangepaste fietsinfrastructuur, betere fietsvoorzieningen, maar zeker ook aan zelfbewuste en assertieve fietsers die een veilig en verantwoord fietsgedrag aan de dag leggen.

1. PREVENTIEVE FIETSERS VERMIJDEN ONGEVALLEN

Veilig fietsen in het verkeer is vandaag de dag heel wat complexer dan vroeger. De wegcode verandert vaak en is niet altijd even logisch. Ook zijn er de laatste 2 decennia heel wat nieuwe verkeerssituaties bijgekomen: fietsopstelvakken, fietssuggestiestroken, fietssluizen, rotondes allerhande,,… . Niet al deze infrastructuren komen de veiligheid van de fietser (‘zachte weggebruiker’) ten goede. Hoe ouder u bent, hoe meer fietsen verkeerservaring u heeft, dat is zeker een pluspunt in het drukke verkeer. Jammer genoeg volstaat dit niet om ongevallen te voorkomen. Gewijzigde verkeerssituaties doorheen de jaren maken dat u zich telkens opnieuw zal moeten aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Regels en borden wijzigen, kruispunten worden complexer en het verkeer wordt alsmaar drukker. Ook uw lichaam ondergaat met het ouder worden een heel aantal veranderingen. Zaken die vroeger evident waren, kunnen nu meer moeite vergen. Nekstijfheid, spierpijnen, evenwichtsproblemen, een verminderd gehoor of slechter zicht, het zijn allemaal factoren die mee bepalen hoe u zich gedraagt in het verkeer. Daartegenover staan een goed inzicht in het verkeer en uw ervaring. U kan zelf problemen vermijden door zelfbewust en assertief te fietsen. Zo kan u heel wat ongevallen voorkomen.

PREVENTIEF FIETSEN Veilig fietsen betekent dat u heel wat kennis, vaardigheden en attitudes aan de dag moet leggen. Een dergelijk verantwoord fietsgedrag wordt aangeduid met de term preventief fietsen. Als preventieve fietser voorkomt u ongevallen door te anticiperen op de verkeerssituatie en het gedrag van andere weggebruikers.

22


Veilig fietsen in het verkeer

23

Een preventieve fietser: ➜ leeft de verkeersregels na. ➜ houdt rekening met andere weggebruikers en hun fouten. ➜ houdt rekening met de verkeerssituatie (drukte, soort van voertuigen in de buurt,…). ➜ heeft inzicht in het verkeer. ➜ besteedt uitdrukkelijk aandacht aan specifieke manoeuvres.

2. KEN UW PLAATS OP DE WEG

Fietsers hebben bepaalde rechten, maar natuurlijk ook plichten. Daarom is het uitermate belangrijk dat u de juiste plaats inneemt op de weg. U moet goed weten waar u mag fietsen en waar niet. Wat doet u als er geen fietspad is? Hoe moet u zich op het fietspad gedragen? Het is belangrijk dat fietsers zich preventief opstellen en op verkeerssituaties anticiperen. Houd onderstaande regels en tips in gedachten.

A|FIETSPADEN EN FIETSSUGGESTIESTROKEN FIETSPADEN Als er een fietspad is, moet u dat gebruiken. Fietspaden zijn geen deel van de rijbaan. Auto’s mogen er niet op rijden, op stilstaan en op parkeren. Een fietspad wordt aangeduid: ➜ met twee evenwijdige, onderbroken, witte lijnen ➜ of met de verkeersborden D7 of D9. Een of twee rijrichtingen? ➜ Een fietspad aangeduid met een wegmarkering mag u enkel volgen langs de rechterkant van de weg, dus in de rijrichting, tenzij een bord anders bepaalt. ➜ Op een fietspad dat is aangeduid met verkeersborden bepalen de borden de rijrichting. Een tweerichtingsfietspad is dus altijd met verkeersborden aangegeven.

Als een deel van de openbare weg aangeduid is door het verkeersbord D10 moeten fietsers dat gebruiken. U moet er wel voor zorgen dat u de voetgangers die zich in deze zone bevinden niet in gevaar brengt. Fietsers en voetgangers moeten zich op dezelfde strook of zone van de weg verplaatsen. Er is geen apart fietsen voetpad voorzien. Bord D10 vraagt daarom een grote portie hoffelijkheid en wederzijds respect van fietsers en voetgangers. Gebruik tijdig uw bel als u voetgangers wilt voorbijsteken of wanneer ze u de weg belemmeren.

WEGMARKERINGEN DIE HET FIETSPAD AANDUIDEN Twee evenwijdige, witte onderbroken strepen duiden een fietspad aan en gebieden de fietser het fietspad te volgen dat rechts in zijn rijrichting ligt. Een fietspad langs de linkerkant van de weg mag niet gevolgd worden, tenzij het een tweerichtingsfietspad is.

Het fietspad verlaten mag enkel om af te slaan, om iemand in te halen, bij hindernissen op het fietspad of wanneer het fietspad niet berijdbaar is. In alle andere gevallen mogen fietsers het fietspad niet verlaten.

B|FIETSEN OP EEN TWEERICHTINGSFIETSPAD Tegenwoordig zijn er steeds meer tweerichtingsfietspaden aan één kant van de weg. Een onderbord aan het bord D7 of wegmarkeringen op de grond signaliseren een tweerichtingsfietspad. Een nadeel van het tweerichtingsfietspad is dat fietsers bij kruispunten en opritten voor de automobilist uit een onverwachte richting kunnen komen. Fietsen op een tweerichtingsfietspad vraagt dus extra aandacht. Fietsers die links in de rijrichting op een tweerichtingsfietspad rijden, moeten nóg meer dan anders vooruitkijken op het verkeer dat uit de zijstraten komt. Ze moeten ervan uitgaan dat de andere bestuurders niet altijd een fietser verwachten die van rechts op een fietspad komt.

VERKEERSBORDEN DIE HET FIETSPAD AANDUIDEN Het verkeersbord D7 duidt een fietspad aan en verplicht de fietser het fietspad te volgen in de richting aangegeven door het verkeersbord. In de meeste gevallen rijdt men rechts in de rijrichting. Op plaatsen waar het bord D9 staat, moeten de fietsers links rijden en moeten de voetgangers rechts wandelen. Fietsers en voetgangers krijgen een eigen zone toegewezen. Er ligt dan een apart fietsen voetpad.

24



25

D|RIJBAAN

VEILIG FIETSEN OP EEN TWEERICHTINGSFIETSPAD ➜ Fiets goed aan de rechterkant van het fietspad. ➜ Merk tegenliggers tijdig op. ➜ Anticipeer op het verkeer: vertraag bij een zijstraat of een oprit en controleer links en rechts of er verkeer nadert. ➜ Maak oogcontact met de naderende bestuurders. ➜ Heeft u geen oogcontact, vertraag dan, stop en geef uw voorrang af.

Wanneer er geen fietspad is rijdt de fietser aan de rechterkant van de weg in de rijrichting. De fietser mag dan: ➜ binnen de bebouwde kom rijden op parkeerzones en gelijkgrondse bermen die rechts in de rijrichting liggen ➜ buiten de bebouwde kom rijden op verhoogde bermen en voetpaden die rechts in de rijrichting liggen Let wel: ➜ in deze gevallen moet u de andere weggebruikers voorrang geven ➜ u heeft geen voorrang als u terug op de rijbaan komt (want u voert een manoeuvre uit)

C|FIETSSUGGESTIESTROOK Een fietssuggestiestrook is geen fietspad! Fietssuggestiestroken worden aan de zijkant van de weg aangebracht in een andere kleur dan de rijbaan (grijs, groen, oker of rood) of in andere materialen gemaakt. Soms ziet u ook fietspictogrammen op de grond. Heel wat mensen denken dat een fietspad rood is, maar die kleur doet niet terzake. Een rode strook op de weg zonder wegmarkeringen of verkeersborden is geen fietspad, maar een fietssuggestiestrook. In tegenstelling tot een fietspad is een fietssuggestiestrook een deel van de rijbaan. Auto’s mogen er dus wel op rijden, stilstaan of parkeren. Fietssuggestiestroken komen vaak voor in straten die te smal zijn voor een echt fietspad. De strook maakt vooral duidelijk dat er fietsers kunnen rijden. Voor de automobilist versmallen ze de straat visueel − zodat hij trager gaat rijden − en ze wijzen op de mogelijke aanwezigheid van fietsers. Fietsers hebben geen specifieke rechten op een suggestiestrook.

PREVENTIEF FIETSEN Pas altijd op voor openslaande autoportieren. Als u langs geparkeerde auto’s fietst, probeer dan te kijken of de bestuurder er nog in zit. Zo ja, wees dan extra op uw hoede en bewaar voldoende afstand tussen uzelf en de betreffende auto. Zo anticipeert u op het eventueel openslaan van het autoportier en voorkomt u ongevallen.

Als u op de rijbaan moet fietsen zorg er dan voor dat u nooit helemaal uiterst rechts fietst. Laat een marge van minstens een halve meter tussen uw fiets en de rand van de weg. Zo kan u nog naar rechts uitwijken als dat nodig is. U bent ook beter zichtbaar en eist uw plaats op in het verkeer. Op- en afstappen doet u het best aan de rechterkant van uw fiets. Het is veiliger: u staat rechts van uw fiets en afgeschermd van het verkeer. De rechterkant (de kant van de stoep, de huizen of de berm) is nu eenmaal een veiligere kant dan de linkerkant (de kant van het autoverkeer). Wanneer u bovendien langs rechts op- en afstapt, staat u eventueel op de stoep in plaats van op de rijweg. De stoeprand plaatst u zo’n tien centimeter hoger, wat het op- en afstappen vereenvoudigt. Op een busstrook of op een bijzondere overrijdbare bedding mag u enkel fietsen wanneer het betreffende verkeersbord is aangevuld met het symbool van een fiets. Dat symbool kan aanvullend op het wegdek, in de busstrook, zijn aangebracht. U mag op een busstrook of bijzondere overrijdbare bedding niet met twee naast elkaar fietsen.

DE WEG OPRIJDEN

Wie vanaf een oprit de rijbaan oprijdt, moet voorrang geven aan het verkeer dat al op de rijbaan is. Dat geldt ook voor wie van een aardeweg komt.

Bij het oprijden van de straat is het belangrijk dat u goed uitkijkt. Een fietser die van een privé-eigendom of de stoep komt en de openbare weg wilt oprijden, voert een manoeuvre uit. De fietser moet altijd voorrang verlenen aan de andere weggebruikers die van links en van rechts komen. Voorrang verlenen veronderstelt niet dat de fietser steeds moet stoppen. Wanneer er geen verkeer nadert, mag de fietser voorzichtig doorrijden.

Schat het naderende verkeer juist in!

DE WEG VERLATEN Let ook altijd op de staat van de weg of van het fietspad. Onverwachte belemmeringen zoals putten, glasscherven, riooldeksels of boordstenen en verhoogde voetpaden kunnen voor valpartijen zorgen. Kijk altijd goed naar het wegdek en wijk uit indien nodig en mogelijk.

Een fietser die de openbare weg wilt verlaten, moet rekening houden met alle andere weggebruikers. Fietsers moeten leren om eerst aandachtig het verkeer rondom hen te observeren en daarmee rekening te houden wanneer ze de weg willen verlaten. Dit is niet altijd evident. U moet tijdig achterom kijken en toch richting houden, remmen, op een veilige manier van uw fiets stappen en te voet het trottoir betreden.

26



27

E|EENRICHTINGSSTRATEN Fietsen in tegenovergestelde richting in eenrichtingsstraten (het zogenaamde beperkt eenrichtingsverkeer) vraagt extra aandacht. Fietsers mogen enkel in beide richtingen fietsen als het onderbord ‘uitgezonderd fietsers’ het verbodsbord voor auto’s begeleidt. Volg altijd de verkeerstekens ter plaatse (zonder onderbord mag een fietser er niet in), let op voor geparkeerde wagens die plots vertrekken (en het risico op openslaande portieren) en wees voorzichtig bij elk kruispunt

3.BELANGRIJKE VERKEERSSITUATIES VOOR DE FIETSER: WAT & HOE?

A|FIETSOVERSTEEKPLAATS OVERSTEEKPLAATSEN VOOR FIETSERS Een oversteekplaats voor fietsers wordt aangegeven door witte vierkanten of parallellogrammen op de grond en het verkeersbord F50.

Eenrichtingsstraten zijn vaak smalle straten waarin het kruisen moeilijk is. Voor de fietsers blijft er dan slechts een smalle strook over. Het kan dan ook aangewezen zijn u met de fiets even aan de kant te zetten voor het kruisen met auto’s. Autobestuurders denken er niet altijd aan dat er in een eenrichtingsstraat in beide richtingen gefietst mag worden en verwachten zich niet altijd aan fietsers.

PREVENTIEF FIETSEN Fietsen in een eenrichtingsstraat vraagt extra aandacht, extra voorzichtigheid en extra vaardigheid. Concreet betekent dat: alert zijn voor tegenliggers, voor verkeer uit zijstraten en voor geparkeerde auto’s, stabiel koers houden en tijdig kunnen vertragen of uitwijken.

Als er een oversteekplaats is, moet de fietser die gebruiken. Fietsers hebben geen voorrang op een oversteekplaats. Soms staat dit nog eens extra aangeduid met het verkeersbord omgekeerde driehoek en haaientanden op de weg. Een autobestuurder is dus niet verplicht een fietser die aanstalten maakt om over te steken door te laten. Fietsers moeten wachten tot de weg vrij is om over te steken. Uiteraard moet een auto wel vertragen bij het naderen van zo’n oversteekplaats en mag hij de fietser die zich erop bevindt niet in gevaar brengen. Fietsers bij een oversteekplaats moeten het aankomend verkeer doorlaten en daar, zo nodig, voor stoppen.

VEILIG FIETSEN IN EENRICHTINGSTRATEN ➜ Fiets niet helemaal uiterst rechts: zo zorgt u voor een betere zichtbaarheid en eist u uw plaats op de weg op. ➜ Vertraag als u een tegenligger nadert of bij een zijstraat. ➜ Stop als de tegenligger bijna de hele breedte inneemt. ➜ Anticipeer: let op geparkeerde auto’s en controleer of er iemand inzit.

Met twee naast elkaar fietsen mag altijd, behalve ➜ wanneer het kruisen met een andere weggebruiker hierdoor onmogelijk wordt (binnen en buiten de bebouwde kom), ➜ wanneer er een achteropkomend voertuig nadert (enkel buiten de bebouwde kom), ➜ wanneer er een fietskar aan de fiets gekoppeld is, ➜ op een busstrook.

Om geen irritatie bij andere weggebruikers op te wekken, doet u er soms goed aan achter elkaar te fietsen in een smalle straat binnen de bebouwde kom.

28


OVERSTEEKPLAATSEN VOOR VOETGANGERS Alle bestuurders, dus ook fietsers, moeten een voetganger die aanstalten maakt om de weg over te steken op een zebrapad, voorrang geven. Steekt u een zebrapad te voet over met de fiets aan de hand dan heeft u net als andere voetgangers voorrang. Wie over een zebrapad fietst, doet eigenlijk alsof dat niet bestaat en heeft geen voorrang.

Als er geen oversteekplaats voor fietsers is, moet de fietser de rijbaan nog voorzichtiger oversteken, omdat er voor de andere weggebruikers geen signalisatie is die hen wijst op de overstekende fietsers.

VEILIG OVERSTEKEN MET DE FIETS ➜ Vertraag en kijk uit of er verkeer nadert voor u de rijbaan oversteekt. ➜ Stop en geef voorrang aan het naderende verkeer. ➜ Let op dat u (of uw voorwiel) niet op de rijbaan staat. ➜ Als er een fietsoversteekplaats is, moet u tot het einde tussen de twee lijnen met blokmarkeringen blijven. ➜ Als er geen fietsoversteekplaats is, steek dan de rijbaan haaks over zonder al teveel van uw route af te wijken. ➜ Neem aan de andere kant van de rijbaan opnieuw een veilige plaats in.


29

Soms is het voor een fietser veiliger of handiger (bv. wanneer zijn bestemming zich bevindt na een oversteek in de linkse rijrichting) om het zebrapad te gebruiken. Vermits het zebrapad enkel bestemd is voor voetgangers gebeurt dit uiteraard met de fiets aan de hand.

PREVENTIEF FIETSEN Hoe voorspelbaarder het verkeersgedrag, hoe veiliger het verkeer. Zeker bij het uitvoeren van bepaalde manoeuvres is het belangrijk dat fietsers vooraf kenbaar maken wat ze gaan doen.

B|INHALEN VAN EEN FIETSER Niet alle fietsers rijden even snel. Als er voor u een tragere fietser rijdt, wilt u die soms voorbijrijden. Om op het fietspad iemand in te halen, moet u vaak het fietspad verlaten en weer oprijden. Hierbij moeten fietsers soms op de rijbaan rijden. Als er op dat moment een auto aankomt, kunnen er conflicten ontstaan. Fietsers mogen het fietspad verlaten om in te halen, maar ze moeten wel een aantal verkeersregels volgen. Inhalen gebeurt in principe langs de linkerkant. Om links te kunnen inhalen moet de fietser er zeker van zijn dat dit zonder gevaar kan. Dat betekent dat de weg over een voldoende afstand vrij is, dat er geen achterligger al begonnen is in te halen, dat de fietser zijn plaats rechts opnieuw kan innemen Ook bij het inhalen van een andere fietzonder de andere bestuurders te hinderen en dat hij op ser op de rijbaan is het noodzakelijk dat zeer korte tijd kan inhalen.

u rekening houdt met alle andere weggebruikers in de nabije omgeving.

De richtingverandering bij het inhalen moet ook op tijd duidelijk gemaakt worden door het uitsteken van de arm, tenzij dit gebaar de eigen veiligheid in gevaar zou brengen (bijvoorbeeld op kasseien of naast tramsporen). U mag niet inhalen bij het naderen van een oversteekplaats voor voetgangers of voor fietsers. Als een bestuurder stopt aan een oversteekplaats, mag u niet inhalen.

VEILIG UITWIJKEN ➜ Anticipeer: kijk zeer gericht om mogelijke (plotse) hindernissen op tijd te kunnen opsporen (bijvoorbeeld geparkeerde auto’s op het fietspad, een openslaand portier, werken, glasscherven op het fietspad, spelende kinderen, dieren,…). ➜ Indien de situatie geen uitwijken toelaat, rem dan hard met beide handen. ➜ Een hindernis tijdig gezien? Kijk dan links achterom of er ander verkeer nadert. ➜ Vertraag of versnel, afhankelijk van het achteropkomend verkeer. ➜ Als u hiervoor voldoende tijd heeft, steek de linkerarm uit als teken dat u gaat uitwijken. ➜ Wijk uit of haal in.

C|FIETSEN EN PLOTS UITWIJKEN De meest voorkomende oorzaak waarvoor fietsers moeten uitwijken, is een plots openzwaaiende autodeur. Ook spelende kinderen, iemand die verstrooid de rijbaan opstapt of een hond die de straat op springt, kunnen onverwachte hindernissen op de weg zijn. Probeer altijd vooruit te kijken naar obstakels zodat uitwijken geen bruusk en gevaarlijk manoeuvre wordt. Focus niet enkel op de weg, maar probeer ook te kijken wat er rond u gebeurt. Staan er geparkeerde wagens? Zit er nog Fietsers moeten soms plots uitiemand achter het stuur? Zijn er spelende kinderen in de buurt? Loopt er ergens een hond los? Ziet u in de verte op het fietspad wijken voor hindernissen op het vuilniszakken staan waarvoor u zal moeten uitwijken? Een aantal fietspad of op de weg. mogelijke hindernissen kan u vooraf opmerken zodat u er rekening mee kan houden en indien nodig tijdig uitwijken. Verlaat nooit plots en onaangekondigd het fietspad, ook al hebt u het obstakel vooraf niet gezien. In een onverwachte situatie is een snelle beslissing nodig: hard remmen en tijdig kunnen stoppen. Kijk altijd eerst achterom en geef een teken voor u uitwijkt. Houd altijd rekening met de andere weggebruikers en voornamelijk met de bestuurders op de rijweg naar waar u zal uitwijken. Het kan niet de bedoeling zijn om hen te verrassen en te hinderen. Kijk achterom, steek uw arm uit en maak oogcontact. Hoewel dat niet allemaal strikt wettelijk verplicht is en in de praktijk ook niet altijd mogelijk, zijn het toch tips die het voor alle betrokken weggebruikers veiliger maken en in sommige gevallen zelfs levens kunnen redden.

30


D|ROTONDE Een rotonde wordt aangeduid met de verkeersborden D5 en B1. Wie een rotonde oprijdt, moet voorrang geven aan het verkeer dat zich al op de rotonde bevindt. U rijdt een rotonde altijd op tegen de richting van de wijzers in. Enkel wanneer u een rotonde verlaat, bent u verplicht de richting aan te wijzen met de rechterarm.

Rotondes zijn plaatsen die soms extra gevaarlijk zijn voor fietsers. Nochtans vergemakkelijken ze zowel voor fietsers als andere weggebruikers de doorgang van het verkeer. Op de Vlaamse wegen zijn er steeds meer rotondes. Als ze goed zijn aangelegd, zijn ze voor de meeste verkeersdeelnemers veiliger dan de klassieke kruispunten. Het is echter gebleken dat fietsers er het kleinste veiligheidsvoordeel uithalen. Het is niet zozeer de verkeersregeling van een rotonde die problemen met zich meebrengt voor de fietser, maar wel de specifieke bouw die een rotonde gevaarlijk kan maken. Doorslaggevende factoren zijn de zichtbaarheid van de fietser op de rotonde, het risico op conflictsituaties (autobestuurders kunnen fietsers de pas afsnijden, het rijgedrag van sommige bestuurders en de hoeveelheid verkeer die er passeert). Ondermeer het niet verlenen van voorrang aan doorgaande fietsers door rechts afslaande wagens en vrachtwagens en door bestuurders die de rotonde oprijden, veroorzaakt problemen.


31

Wat de voorrang op rotondes betreft, zijn er twee mogelijkheden. Net als de andere weggebruikers hebben fietsers OP de rotonde voorrang op alle verkeer dat de rotonde op- en afrijdt. Dat geldt uiteraard op een rotonde waar er geen fietspad is en de fietser dus gemengd wordt met het andere verkeer. Maar dat geldt ook wanneer een vrijliggend fietspad deel uitmaakt van de rotonde. Bij het oprijden van een rotonde geeft u altijd voorrang aan de weggebruikers die op de rotonde rijden. Kijk uit of er een fietspad is en gebruik dat. Is er geen fietspad en moet u op de rijbaan fietsen? Rij dan niet uiterst rechts op de rijbaan maar maak u goed zichtbaar. Bij het verlaten van een rotonde moet men de bestuurders laten voorgaan die de rotonde blijven volgen. Dat betekent dat de automobilisten die willen afslaan doorgaande fietsers voorrang moeten geven. Omdat dit niet altijd gebeurt, moet u preventief fietsen. Kijk goed linksom en tracht oogcontact te maken. Als dit niet lukt, is vertragen en de voorrang afgeven de enige veilige keuze. Geef een teken naar rechts als u zelf de rotonde wilt verlaten. Zo volgt u niet alleen de verkeersregels maar voorkomt u ook wrevel bij de bestuurders die wel degelijk rekening met u wilden houden. Een ander verhaal wordt het wanneer de fietser op een duidelijk van de rotonde afgescheiden fietspad rijdt: dan maakt het vrijliggend fietspad geen deel meer uit van de rotonde en geldt de voorrangsregeling op rotondes dus niet meer! Bij een afgescheiden fietspad is de voorrangsregeling afhankelijk van de concrete situatie. In het overgrote deel van de gevallen zullen fietsers hier geen voorrang hebben, wat wordt aangegeven met haaientanden en het verkeersbord B1 (omgekeerde driehoek) op het fietspad. In andere gevallen hebben fietsers wel duidelijk voorrang, wat wordt aangegeven met haaientanden op de weg en het bord B1. In andere gevallen – zogenaamde fouten van de wegbeheerder - is de voorrangsregeling niet duidelijk en is het veiligheidshalve aangeraden dat fietsers voorrang verlenen.

➜ Bij een rotonde zonder fietspad fietst u best in het midden van het rijvak. ➜ Geef voorrang aan voetgangers die de weg oversteken. Als u de arm uitsteekt bij het afslaan, weten de andere weggebruikers perfect wat u van plan bent en kunnen zij hiermee rekening houden. Uw arm uitsteken is verplicht als het mogelijk is. Als het moeilijk of onveilig is, doet u het beter niet. U moet uzelf en anderen niet onnodig in gevaar brengen.

E|KRUISPUNTEN Op een kruispunt zonder verkeersborden, verkeerslichten of politieagent geldt de gewone voorrangsregel: voorrang aan rechts VOORRANGSBORDEN Voorrang verlenen aan het verkeer dat van links of van rechts komt. Stoppen indien nodig. Stoppen en voorrang verlenen aan het verkeer dat van links of van rechts komt. U rijdt op een voorrangsweg. U hebt voorrang op het verkeer uit de zijstraten tot aan het bord Op het volgende kruispunt heeft u voorrang op het verkeer uit de zijstraten zoals aangeduid op het verkeersbord. Aan het volgende kruispunt geldt de regel: voorrang van rechts

VEILIG FIETSEN OP ROTONDES ➜ Vertraag als u een rotonde nadert, kijk links achterom en op de rotonde of er verkeer nadert. ➜ Anticipeer: als het naderende verkeer toelaat om op een veilige manier de rotonde op te rijden, neemt u een korte bocht naar rechts en rijdt u de rotonde op. ➜ Anticipeer: kijk bij elke afslag links achterom om u ervan te verzekeren dat u veilig verder kan (kijken of de auto vertraagt, uitwijkt en/of knippert naar rechts, probeer oogcontact te maken met de bestuurder). ➜ Anticipeer: kijk bij elke afslag ook rechts om u ervan te verzekeren dat de naderende bestuurders u voorrang verlenen. ➜ Anticipeer: houd er altijd rekening mee dat niet alle bestuurders de voorrangsregels naleven en geef uw voorrang af als dat nodig blijkt. ➜ Wilt u de rotonde verlaten, kijk dan links achterom en steek uw rechterarm uit.

32


Smalle doorgang. De rode pijl bepaalt wie voorrang moet verlenen, de witte of zwarte pijl wie voorrang heeft.

ONDERBORDEN Duiden aan dat de voorrangsborden alleen gelden voor (brom)fietsers. Duiden aan dat (brom)fietsers uit de twee richtingen kunnen komen DOORLOPEND FIETSPAD Wanneer de wegmarkeringen van een fietspad (onderbroken parallelle lijnen) doorgetrokken zijn over een zijstraat, heeft de fietser die dat fietspad volgt voorrang op het verkeer uit de zijstraten. RICHTINGVERANDERING Bij een richtingverandering is de fietser verplicht dit aan te geven door zijn arm uit te steken, als dat veilig kan, dus niet als de fietser hierbij het evenwicht dreigt te verliezen en dus zichzelf in gevaar zou kunnen brengen.

Ongeveer de helft van alle verkeersongevallen waarbij fietsers betrokken zijn, gebeurt op kruispunten. Heel vaak worden rechtdoor rijdende fietsers aangereden door afslaande auto’s. Om een kruispunt veilig te kunnen passeren, moet een fietser de voorrangsregeling kennen en respecteren. Verder mag hij ook het gedrag van de andere verkeersdeelnemers niet uit het oog verliezen. Of u nu rechts afslaat, rechtdoor rijdt of links afslaat, elke beweging heeft zijn eigen moeilijkheden


33

en aandachtspunten. Om alle bewegingen vlot te kunnen uitvoeren, vooral links afslaan, is heel wat vaardigheid nodig. Denk er altijd aan dat fietsers kwetsbare weggebruikers zijn. In een confrontatie met een gemotoriseerd voertuig trekt de fietser aan het kortste eind, of u nu voorrang heeft of niet. Afhankelijk van het type kruispunt worden de hiermee verbonden risicosituaties kleiner of groter. Het al dan niet aanwezig zijn van verkeerslichten of een fietsopstelvak en het passeren van een T- of een vierarmenkruispunt maakt voor de fietser een heel groot verschil.

PREVENTIEF FIETSEN Veiligheid primeert op voorrang. Soms is het beter om uw voorrang af te staan in plaats van deze op te eisen en u daardoor onnodig in gevaar te brengen.

➜ Let extra op en geef voorrang aan overstekende voetgangers. ➜ Neem een korte bocht naar rechts. ➜ Opgelet: stop indien nodig voor verkeer uit de rechter zijstraat, bijvoorbeeld een auto neemt zijn bocht naar links veel te kort of er komt een groot voertuig (bus of vrachtwagen) van rechts.

LINKS AFSLAAN Alleen al de linkerarm uitsteken is voor veel mensen een stuk moeilijker dan de rechterarm uitsteken. De linkerarm uitsteken en een bocht maken met enkel de rechterhand aan het stuur vereist dan ook heel wat (stuur)vaardigheid. Denk eraan dat het aanduiden van richting vooral vóór het maken van een bocht van belang is.

Links afslaan is een heel ander manoeuvre dan rechts afslaan of ‘gewoon een bocht maken’.

Afslaan naar links kan op twee manieren. Ofwel maakt u een rechte hoek, ofwel kan u voorsorteren. Op drukke wegen en ingewikkelde kruispunten kan u best in twee bewegingen afslaan en dus een rechte hoek maken. RECHTDOOR RIJDEN AAN EEN KRUISPUNT Afslaan volgens een rechte hoek doet u als volgt: ➜ houd rechts aan tot aan de overkant van het kruispunt, ➜ stop aan de overkant, ➜ draai de fiets en steek ook de tweede straat veilig over met een juiste kijktechniek. Dit is de meest veilige methode bij druk verkeer. Bent u als fietser wat onzeker of is het heel erg druk, dan kan u ook afstappen en het kruispunt oversteken als voetganger met de fiets aan de hand. Dat kan veilig via het zebrapad of met behulp van de verkeerslichten voor voetgangers. Gebruik het zebrapad niet als fietser, maar als voetganger. Het zebrapad dient om al stappend overgestoken te worden.

VEILIG RECHTDOOR RIJDEN AAN EEN KRUISPUNT ➜ Vertraag altijd bij het naderen van een kruispunt. ➜ Kijk uit zonder van de route af te wijken (naar achterliggers, verkeer van links en van rechts en tegenliggers). ➜ Anticipeer: hou rekening met het feit dat niet alle bestuurders de voorrangsregels naleven. ➜ Als het veilig kan, steek het kruispunt rechtdoor over.

RECHTS AFSLAAN VEILIG RECHTS AFSLAAN ➜ Vertraag altijd bij het naderen van een kruispunt. ➜ Steek de rechterarm uit zonder van de route af te wijken. ➜ Kijk uit zonder van de route af te wijken (naar achterliggers, verkeer van links en van rechts, tegenliggers). ➜ Anticipeer: houd rekening met het feit dat niet alle bestuurders de voorrangsregels naleven.

34


Op rustige wegen en eenvoudigere kruispunten, zoals een T-kruispunt, kan u voorsorteren. Dat doet u in een vloeiende beweging: ➜ vertraag en kijk linksom naar het achteropkomend verkeer, ➜ steek uw linkerarm uit. Als er geen achteropkomend verkeer is, wijk dan geleidelijk uit naar links tot in het midden van de rijbaan, ➜ kijk uit naar tegenliggers en neem het stuur opnieuw met beide handen vast, ➜ sla voorzichtig af als alle tegenliggers voorbijgereden zijn. Doe dat door een brede bocht naar links te nemen. Deze manier van afslaan naar links is moeilijker omdat u op hetzelfde ogenblik op veel zaken moet letten terwijl u verschillende fietsvaardigheden uitvoert. Bovendien nadert het voorrangsverkeer vanuit meer dan één richting. U moet in één vloeiende beweging achteromkijken, uw arm uitsteken, voorsorteren, goed uitkijken, voorrang geven en afdraaien.

TIP Als u moeite heeft met achterom kijken, kan een spiegel een handig hulpmiddel zijn. Spiegels zijn handig maar u moet oppassen met het vertekende beeld. Een auto die in de spiegel veraf lijkt, kan dichterbij zijn dan u denkt.


35

F|FIETSOPSTELVAK

Wanneer fietsers het fietspad verlaten, moeten ze de andere weggebruikers op de rijbaan eerst doorlaten. Vlot naar achter kunnen kijken is hiervoor noodzakelijk.

Staat er een vrachtwagen te wachten aan het rode licht? Plaats u dan niet in het fietsopstelvak: u bent er volledig onzichtbaar voor de vrachtwagenchauffeur.

Om veilig af te slaan naar links kan u soms gebruik maken van een fietsopstelvak. Een fietsopstelvak wordt aangekondigd met verkeersbord F14 en vindt u steeds aan een kruispunt met verkeerslichten. Het fietsopstelvak wordt aangeduid door wegmarkeringen bestaande uit een grote rechthoek met een fietssymbool erin.

Tijdens de roodfase van het verkeerslicht mogen fietsers zich in zo’n opstelvak voor fietsers zetten. Doordat de andere bestuurders moeten stoppen voor de eerste stopstreep zijn fietsers beter zichtbaar en kunnen ze als het groen wordt eerst vertrekken en veilig afslaan of rechtdoor rijden. Bij links afslaan moet u natuurlijk wel nog steeds eerst voorrang verlenen aan het verkeer uit de tegenovergestelde richting.

G|FIETSEN OVER TRAMSPOREN Fietsen over tramsporen is verraderlijk. Vooral bij regenweer zijn tramsporen – net zoals wegmarkeringen trouwens - glibberig en kunnen fietsers erop uitglijden. Enkel aan verkeerslichten en bij een Een tram heeft altijd voorrang, bevel van een bevoegd ook als er voorrangsborden staan persoon (een agent die u voorrang verlenen. bijvoorbeeld) moet de tram voorrang verlenen. Als een tram (of een bus) links van u gestopt is om passagiers te laten in- of uitstappen, moet u vertragen en desnoods stoppen om deze voetgangers eerst door te laten. Een gevaarsbord maakt u attent op plaatsen waar tramsporen de weg kruisen. Vaak waarschuwt een enkel oranje knipperlicht de fietser dat er effectief een tram in aantocht is. Op plaatsen waar tramsporen liggen, moeten fietsers extra voorzichtig zijn. Fietsers kunnen, wanneer ze evenwijdig met de sporen fietsen, met hun wiel in het spoor geraken, het evenwicht verliezen en vallen. Wanneer fietsers tramsporen moeten oversteken, rijden ze die best dwars (haaks) over. En als laatste: tramsporen zijn glad, zeker bij regenweer. Fietsers vermijden dus best om op tramsporen te remmen.

H|FIETSEN OP EEN ONEFFEN WEGDEK De staat van fietspaden, bermen of van de rijbaan is niet altijd wat het zou moeten zijn. Putten, kiezelstenen, hoge boordstenen en scheef liggende tegels maken het voor fietsers niet gemakkelijk. Als een fietspad onberijdbaar is, mogen fietsers op de rijbaan rijden. Van zodra het fietspad echter weer berijdbaar is, moet u opnieuw het fietspad volgen.

36


Rijden op een slecht wegdek houdt in dat u ver genoeg voor u uitkijkt om hindernissen te kunnen ontwijken. U houdt ook met beide handen het stuur goed vast en zet uw voeten stevig op de pedalen. Indien u een hindernis op het fietspad of op de rijbaan moet ontwijken, doet u dit best langs de huizenkant (weg van de rijbaan).

TIP Als u met de fiets naar de winkel rijdt, maak dan steeds gebruik van fietstassen of van een mandje. Een boodschappentas aan het stuur kan ervoor zorgen dat u uw evenwicht verliest bij het nemen van een bocht. Bovendien kan ze in de spaken van uw wiel verstrengeld raken met valpartijen tot gevolg.

4. PREVENTIEF FIETSEN IN 10 STAPPEN

STAPPENPLAN 1

Een veilige en goed onderhouden fiets is de eerste stap naar een veilige en verantwoorde verkeersdeelname.

2 Kies de juiste plaats op de weg: wie geen fietspad kan herkennen of niet weet welke plaats hij moet innemen op de weg, is niet tot een veilige verkeersdeelname in staat. 3 Ken de wegcode: fietsers moeten zich aan de regels houden! 4 Wijk voorzichtig uit. 5 Sla veilig linksaf.

Hoe meer voorspelbaar het verkeersgedrag, hoe veiliger het verkeer.

6 Pas op voor de dode hoek: een extra gevaar voor fietsers is de dode hoek van vrachtwagens, bussen en andere (hoofdzakelijk grote) voertuigen. Vooral wanneer deze naar rechts willen afslaan, moeten fietsers extra voorzichtig zijn. 7 Fiets in de kijker: veel ongelukken gebeuren doordat voetgangers en fietsers niet voldoende zichtbaar zijn in het verkeer. 8 Maak uw wil kenbaar: het is erg belangrijk dat fietsers aan de andere weggebruikers laten weten wat ze van plan zijn. Zo vermijdt u onverwachte situaties en mogelijke ongevallen. Hoe meer voorspelbaar het verkeersgedrag, hoe veiliger het verkeer. 9 Kies voor veiligheid: soms is het beter om uw voorrang af te staan in plaats van deze op te eisen en u zo onnodig in gevaar te brengen. 10 Anticipeer en wees hoffelijk: fietsers zijn zachte weggebruikers en fietsen houdt een zeker risico in. In het verkeer moet u altijd opletten. Het is nodig dat u kan anticiperen op de verkeerssituaties.


37

5. OP DE FIETS: EEN VAARDIGE FIETSER IS ER TWEE WAARD!

Een belangrijk aspect om veilig te fietsen in het verkeer is het beschikken over de nodige fietsvaardigheid. Een fietser dient immers onder verschillende omstandigheden en op verschillende wijzen zijn fiets onder controle te kunnen houden. Hieronder vindt u enkele fietsen verkeersvaardigheden die uw veiligheid in het verkeer sterk verhogen. FIETSEN MET ÉÉN HAND

FIETSEN OP EEN ONREGELMATIG WEGDEK Om fietsongevallen te vermijden is het belangrijk dat u stuurvast fietst met een stevige grip op de handvaten van het stuur.

EEN NOODSTOP KUNNEN UITVOEREN

KORT BOCHTENWERK Om plotse obstakels (bv. verborgen put, losliggende steen) te vermijden dient u behendig te kunnen sturen.

Net zoals autorijden is behendig fietsen een vaardigheid die onderhouden dient te worden. Een geoefend fietser is er immers twee waard. De Fietsersbond geeft senioren hiervoor de nodige ondersteuning en geeft fietsvaardigheidslessen op maat van senioren. Voor meer informatie kan u terecht op www.fietsersbond.be/senioren.

VEILIG UITWIJKEN VOOR EEN HINDERNIS

38



39

ACTIEF & BEWUST FIETSEN VOORKOMT DODEHOEKONGEVALLEN Een extra gevaar voor fietsers is de dode hoek van vrachtwagens, bussen en andere (hoofdzakelijk grote) voertuigen. Vooral wanneer deze naar rechts willen afslaan, moeten fietsers extra voorzichtig zijn. De dode hoek is de ruimte rond het voertuig die de bestuurder niet kan zien. Bij een vrachtwagen kan dat een onzichtbare oppervlakte van gemiddeld zeventig vierkante meter zijn. Als een fietser zich in die onzichtbare zone bevindt wanneer de vrachtwagen afslaat, kan dit levensgevaarlijk zijn. Het is noodzakelijk dat fietsers de gevaren van de dode hoek inzien en hierop anticiperen. Als u ervoor zorgt dat u altijd zichtbaar bent voor de bestuurder, kan er u in theorie niets overkomen. Toch is ook op de zichtbare plaatsen voorzichtigheid geboden. Heeft de chauffeur u wel bewust en goed gezien?

1. DRIE GROTE DODE HOEKZONES

De dode hoek bevindt zich vlak voor, vlak achter en rechts naast het voertuig. Dat heeft te maken met het feit dat de bestuurder hoog zit, geen achterruit heeft en zijn achteruitkijkspiegels niet alles zichtbaar maken. Er zijn dus drie zones waarin fietsers onzichtbaar zijn voor de bestuurder. U moet ervoor zorgen dat u uit deze zones wegblijft als u geen gevaar wilt lopen.

De dode hoek is een technisch probleem dat samenhangt met bepaalde typische eigenschappen van een vrachtwagen (de hoge cabine, het ontbreken van een achterruit en de spiegels die niet alles zichtbaar maken).

40


Actief en bewust fietsen voorkomt dodehoekongevallen

41

HOGE CABINE

2. ZIEN EN GEZIEN WORDEN

Om uit de dode hoek te blijven, geldt het principe ‘zien en gezien worden’. Houd deze vijf tips altijd goed in het achterhoofd wanneer u de fiets opstapt.

HET ONTBREKEN VAN EEN ACHTERRUIT

1. MAAK ALTIJD OOGCONTACT! Probeer altijd even oogcontact te maken met de bestuurder van het voertuig. Wanneer u hem in de ogen kan kijken, kan hij u ook zien. Als u de ogen van de bestuurder niet ziet, dan is de kans heel groot dat hij u ook niet kan zien. Als u voor een vrachtwagen staat, kijkt u best achterom om te zien of de bestuurder u ziet. 2. GA NOOIT VLAK ACHTER EEN VRACHTWAGEN STAAN. Als de bestuurder de fietsers niet ziet, kan hij natuurlijk geen rekening houden met hen. Blijf ver genoeg achter de vrachtwagen. Zo komt u zeker niet in de draaicirkel van de vrachtwagen terecht als deze naar rechts afslaat.

SPIEGELS MAKEN NIET ALLES ZICHTBAAR

Er bestaan hulpmiddelen op de markt en de laatste jaren is er op Europees niveau al heel wat verbeterd op het vlak van de wetgeving, maar een kant en klare oplossing is niet voorhanden.

Als u weet dat u vlak voor, vlak naast en achter een vrachtwagen volledig onzichtbaar bent voor de bestuurder, dan kan u deze zones best vermijden. Zorg ervoor dat u op een zichtbare plaats staat of fietst, zodat u het risico op een ongeval kan vermijden.

3. GA NOOIT NET VOOR OF NAAST DE CABINE VAN EEN VRACHTWAGEN STAAN. U VERDWIJNT HELEMAAL UIT HET ZICHT VAN DE CHAUFFEUR. Ga nooit naast de cabine van een vrachtwagen staan. Ook niet wanneer u moet stoppen voor een rood licht en er reeds een vrachtwagen voor de stopstreep staat. Naast de cabine bent u volledig onzichtbaar voor de bestuurder. U loopt er het risico aangereden te worden wanneer u bij groen licht rechtdoor wilt en de vrachtwagen naar rechts wilt afslaan.

TIP Als u met de fiets naast de vrachtwagen staat of fietst, moet u proberen om via de achteruitkijkspiegels van de vrachtwagen de bestuurder te zien. U kan ook uw duim opsteken of even zwaaien om een reactie van de bestuurder uit te lokken. Zo bent u zeker dat hij u gezien heeft en dat hij dus ook rekening met u kan houden.

4. GAAT EEN VRACHTWAGEN RECHTS AFSLAAN? BLIJF VER GENOEG ACHTER DE VRACHTWAGEN. Een vrachtwagen die naar rechts draait, is gevaarlijk omdat u als fietser in zijn dode hoek kan verdwijnen. Maar of ze nu rechts of links afslaan, draaiende vrachtwagens kunnen ook op een andere manier gevaarlijk zijn. Door de lange onplooibare oplegger kan een vrachtwagen niet eenvoudig rechts of links draaien. Om een bocht naar rechts te kunnen maken, wijkt de vrachtwagen eerst uit naar links. Fietsers moeten zeer goed opletten op die tegenovergestelde bewegingen van een vrachtwagen. Daar komt nog eens bij dat het achterste deel van de oplegger uitzwenkt. Dat wil zeggen dat de achterkant van de vrachtwagen (het stuk achter de achterwielen) een stuk over het voetpad of het fietspad kan komen.

42



43

Fiets in de kijker! Zorg ervoor dat u altijd goed zichtbaar bent voor de bestuurder: door in zijn gezichtveld te fietsen maar ook door u opvallend te kleden.

De beste oplossing is de vrachtwagen eerst te laten afslaan en dan pas verder te rijden. Zo geeft u veiligheid altijd voorrang.

de oprichting van de verkeersraad. “De raad zorgt voor samenwerking en overleg tussen verschillende personen die begaan zijn met mobiliteit.”

5. GEEF VEILIGHEID ALTIJD VOORRANG. ENKELE NUTTIGE TIPS: ➜ Als een vrachtwagen u inhaalt, zorg dan voor voldoende uitwijkruimte naar rechts, zodat u niet geraakt wordt door de vrachtwagen. ➜ In bochten, op rotondes en kruispunten waar de vrachtwagen links of rechts afslaat, blijft u best ver rechts achter de vrachtwagen. Daar bent u altijd veilig. ➜ Een traag rijdende of stilstaande vrachtwagen kan een manoeuvre voorbereiden en houdt daarom ook een gevaar in. Blijf ook in dit geval altijd op uw hoede.

DE DODE HOEK Pierre Goyvaerts werkt nauw samen met de politiezone in de regio. Hij kan er terecht met vragen rond specifieke thema’s als de dode hoek. De laatste jaren bouwde hij zo een netwerk op en wordt hij regelmatig ingeschakeld als vrijwilliger voor het ondersteunen van verkeerslessen. “De dode hoek is een thema dat me nauw aan het hart ligt. Kinderen beseffen niet hoe gevaarlijk het is om naast een vrachtwagen te staan. Na een les rond de dode hoek beseffen ze maar al te goed wat de gevaren zijn.”

3. VERKEERSVEILIGHEID AANLEREN

Oudere fietsers kunnen hun kennis gebruiken om jongere fietsers te sensibiliseren en te onderwijzen over verkeer. Grootouders of andere geïnteresseerden kunnen zich inzetten als verkeersouder. Bedoeling is dan dat u samen met de school meewerkt aan een verkeersveilige woon- en schoolomgeving voor kinderen. Zo kan u lid zijn van de werkgroep verkeer, een fietspool begeleiden, de verkeersvaardigheid oefenen met de kinderen of zelf verkeersles geven.

Pierre Goyvaerts zet zich actief in als verkeersouder. Hij geeft dodehoeklessen, begeleidt fietsende kinderen en organiseert mee de verkeersweek op school.

“Kinderen beseffen niet hoe gevaarlijk het is om langs een vrachtwagen te staan“ EEN VEILIGE SCHOOLOMGEVING Pierre Goyvaerts is niet aan zijn proefstuk toe. Al een tiental jaren zet hij mee zijn schouders onder de verkeerswerking in enkele scholen rond Mechelen. Pierre: “Het begon allemaal toen ik nog zetelde in de ouderraad. Ik vond dat er meer moest gebeuren om een veilige schoolomgeving te creëren voor de kinderen. Wat aanvankelijk begon als een analyse van de schoolomgeving groeide uit tot een project van één week die volledig in het teken stond van verkeersveiligheid.” Gedreven door de verkeersmicrobe stond Pierre Goyvaerts nadien mee op de eerste lijn bij

44


Verkeersouder Pierr

e

De dode hoek is een gevoelig thema. De gevolgen van een ongeluk tussen een fietser en een vrachtwagen zijn altijd dramatisch. Nochtans schrikt dat Pierre niet af. Hij vindt het belangrijk dat kinderen de realiteit onder ogen zien. “Tijdens een dodehoekles laat ik een foto zien van iemand die onder een vrachtwagen terecht is gekomen. Ik vertel het verhaal achter de foto. Bij het rechtsafslaan van de vrachtwagen is de dame onder de wielen terecht gekomen. Tijdens dit stuk van de les merk je snel voor wie het thema gevoelig ligt. Deze leerlingen houden zich eerst wat afzijdig. Nadien komt hun verhaal naar boven.”

4. OP DE FIETS: VERKEERSLES GEVEN MET DE DODEHOEKKOFFER

Al tien jaar werkt de Fietsersbond vzw actief rond de problematiek van de dode hoek. Ze overlegt met verschillende instanties, ijvert voor het gebruik van de dodehoekspiegel, zet sensibiliseringscampagnes op en organiseert degelijke educatie over dit thema. De Fietsersbond vzw ontwikkelde zo ook de leskoffer dode hoek. Dat is een handig hulpmiddel om uw verkeersles visueel sterk en aantrekkelijk te maken. Bij de leskoffer hoort een verkeersmat met een dode hoek op schaal waarmee u de dodehoekproblematiek zeer duidelijk kan uitleggen. Deze leskoffer kan gemakkelijk gebruikt worden in combinatie met hett lespakket rond de dode hoek ‘Goed Gezien?’ (handleiding, werkboekkje en poster). Zowel het geven van een theorieles als een praktijkles es buiten bij een echte vrachtwagen komen hierin aan bod. Voor meer informatie kan u terecht op www.fietsersbond.be/educatie.


45

OP DE FIETS: ALTIJD EN OVERAL 1. FIETSEN... IN GROEP

A|WAT ZEGT DE WEGCODE? Er zijn twee mogelijkheden: - ofwel volgt de groep dezelfde regels als de individuele fietser - ofwel volgt de groep de regels die gelden voor fietsers in groep. Als groep heeft u meer mogelijkheden, maar moet u ook bepaalde verplichtingen naleven.

FIETSEN IN GROEP: WAAR EN HOE RIJDEN? (Als de groep ervoor kiest om de regels voor fietsers in groep te volgen.) ➜ Gebruik van de fietspaden is niet verplicht. ➜ Met twee naast elkaar rijden op de rijbaan mag altijd, op voorwaarde dat u in groep blijft. ➜ Op een rijbaan zonder rijstroken mag de groep niet meer dan de breedte van één rijstrook innemen (ongeveer drie meter), en in geen geval meer dan de helft van de rijbaan. ➜ Op een rijbaan met rijstroken mag een groep fietsers enkel de rechtse rijstrook gebruiken. Voor meer informatie rond de wegcode van fietsen in groep kan u terecht bij het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid. www.BIVV.be

B|FIETSEN IN GROEP DOET U ZO Fietsen in groep vergt heel wat vaardigheden en vooral ook oplettendheid. Zeker bij het fietsen in de natuur raken fietsers vlug afgeleid door de omgeving. Maar ook het praten met andere fietsers kan de aandacht doen verslappen. Bij het fietsen in groep is het belangrijk dat u het overzicht bewaart en dus goed inschat wat er vlak voor u gebeurt maar ook wat er verder vooraan gebeurt. Doordat u dicht bij elkaar rijdt, vermindert uw zicht aanzienlijk.

HOUD VOLGENDE VIER TIPS VOOR HET FIETSEN IN GROEP GOED IN HET OOG: 1. In groep fietst u best met minimum twee begeleiders. Deze begeleiders fietsen voor en achter de groep. De begeleiders fietsen niet met twee naast

46


Op de fiets: altijd en overal

47

elkaar, zo kunnen ze het verkeer beter gadeslaan. Bij voorkeur is er in het midden van de groep een derde begeleider. Alle begeleiders beschikken over een fluitje. Hiermee kunnen ze op een duidelijke manier communiceren met de groep. Maak hierbij gebruik van eenduidige fluitsignalen: ➜ Eénmaal fluiten: extra opletten voor een gevaarlijke situatie ➜ Tweemaal fluiten: stoppen ➜ Driemaal fluiten: stoppen en afstappen, bijvoorbeeld bij een tussenstop 2. Alle fietsers dragen best een fluohesje. Het is handig als de kleur van het fluohesje van de begeleiders verschilt met de kleur van de andere fietsers, bijvoorbeeld een oranje fluohesje voor de begeleiders.

A|BESCHERMING Naast een goede fiets is het ook belangrijk dat u en uw kleinkind beschikken over een veilige uitrusting. Het dragen van een fluohesje is sterk aan te bevelen en ook de fietshelm is - zeker voor kinderen - een aanrader. FIETSHELM Een goede fietshelm vermindert de kans op hoofd- en hersenletsels met 75 tot 85 procent. Koop een degelijke helm en draag hem correct! Let bij de aankoop op de kwaliteitsnormen. Op het etiket van fietshelmen moet CE EN 1078 vermeld staan of CE EN 1080 voor kinderhelmen. Pas de helm vooraf en controleer of hij niet beweegt als u met het hoofd schudt. Een helm die beweegt, biedt geen bescherming! Een fietshelm moet recht op het hoofd staan. Tussen de onderste rand van de helm en de wenkbrauwen moet een afstand zitten van ongeveer twee vingers.

3. Houd goed de rechterhelft van de weg aan zodat u het tegenliggend verkeer niet hindert. 4. Houd altijd voldoende afstand en maak gebruik van armgebaren om hindernissen aan te duiden. Houd altijd uw voorganger in het oog en bewaar tegelijkertijd het overzicht. Zo kan u tijdig stoppen als er geremd moet worden voor een onverwachte hindernis, zoals een kind dat plots de straat oversteekt of een portier dat openzwaait.

2. FIETSEN… MET KINDEREN EN KLEINKINDEREN

FLUORESCENTIE EN REFLECTIE Naast de lichten en reflectoren op de fiets kan de fietser zelf ook zijn zichtbaarheid vergroten. Fluohesjes en andere reflecterende en fluorescerende materialen maken een enorm verschil.

Fluohesjes, reflectoren, gadgets en zelfs een helm doen geen wonderen! Het zijn hulpstukken om u zichtbaar te maken en te beschermen in het verkeer.

B|FIETSEN MET KLEINKINDEREN DOET U ZO Ideaal gezien gebeurt het zelfstandig leren fietsen in het verkeer van een kind, waarbij één (groot) ouder begeleidt, in vier stappen. 1. De begeleidende ouder geeft een perfecte demonstratie. Voor, tijdens en na de demonstratie wordt de nodige uitleg over de verkeerssituatie en de bijhorende vaardigheden gegeven. 2. Het kind volgt de begeleidende ouder. Er wordt samen geoefend. 3. Het kind fietst voor en de begeleidende ouder volgt. Na de uitvoering krijgt het kind feedback. 4. Het kind voert de verkeersvaardigheid zelf uit, terwijl de begeleidende ouder observeert. Ook als verkeersouder kan u deze stappen volgen. De Fietsersbond vzw ontwikkelde speciaal voor het fietsen in het verkeer mett kinderen een handige brochure: Zet je kinderen veilig op weg: fietsen in het dagelijkse verkeer. Fietsersbond vzw, 2008. Voor meer informatie of het bestellen van deze brochure kan u terecht bij de Fietsersbond vzw.

3. FIETSEN… IN VERSCHILLENDE WEERSOMSTANDIGHEDEN Fietsen in het verkeer vraagt een aantal specifieke vaardigheden. U moet het verkeer juist kunnen inschatten en veilig reageren op allerlei omstandigheden. Een kind kan dit uiteraard niet van de eerste keer. Alleen door veel te fietsen en zodoende fietservaring op te doen, zijn kinderen na verloop van tijd klaar om zelfstandig de weg op te rijden. Als grootouder kan u een belangrijke rol spelen in dit leerproces. Trek er af en toe eens op uit voor een goede fietstocht met de kleinkinderen. Het houdt u jong en bovendien is fietsen een zeer fijne manier om samen tijd door te brengen. Fietsen met de kleinkinderen brengt uiteraard een verantwoordelijkheid met zich mee. Kinderen zijn onberekenbaar en moeten dus goed in het oog worden gehouden.

48


Zorg voor een goede verlichting en laat u zien!

A|FIETSEN IN HET DONKER Fietsen in het donker vraagt een aangepaste rijstijl. Anderen zien u minder en het is moeilijker voor iedereen om de situatie juist in te schatten. Voer daarom bewegingen en manoeuvres met meer zorg uit. Geef de anderen de tijd om u te zien en maak uw intenties duidelijk zichtbaar. In het donker is oogcontact maken veel moeilijker: schat het verkeer correct in en wacht tot u veilig kan oversteken. TIP Bij navigeren in het donker zijn witte lijnen en kattenogen goede richtpunten. Zorg ervoor dat u niet recht in het licht kijkt van een tegenligger. U kan dan tijdelijk verblind worden.


49

B|FIETSEN BIJ HEVIGE WIND

Let op! Bij stevige wind hoort u het verkeer moeilijker.

Fietsen in hevige wind is moeilijker dan fietsen in de regen. Uiteraard is wind in de rug aangenaam, maar let wel op dat het u niet verleidt om te sneller te fietsen. Kopwind daarentegen resulteert soms in een echte strijd. Een winddichte jas kan een deel van het oncomfortabele gevoel van de wind verminderen.

WEETJE Om tegen te gaan dat u te snel te moe wordt, helpt het als u tegen de wind in met een lagere versnelling fietst. Zo kan u uw normale cadans zo goed mogelijk behouden. Tracht zo recht mogelijk te sturen en pas goed op voor de wegrand.

C|FIETSEN ALS HET REGENT Als u goed gekleed bent, kan fietsen in de regen best aangenaam zijn. Geniet daarenboven van de extra zuurstof die regen met zich meebrengt. Er bestaan verschillende stijlen waterproof jassen die speciaal ontworpen zijn voor tijdens het fietsen. Ook regencapes kunnen een hulpmiddel zijn tegen de regen. Het voordeel hiervan is dat ze een deel van de fiets mee droog houden. Maar het nadeel is dat ze het fietsen bij wind bemoeilijken. Bovendien zijn ze onveiliger in het verkeer omdat de fietser zo veel minder duidelijk armgebaren kan geven. Als u lang in de regen fietst, kunnen overschoenen zeer handig zijn. LET OP: IN DE REGEN WERKEN UW REMMEN MINDER GOED. ➜ Maak meer tijd om te remmen. ➜ Wees extra voorzichtig. ➜ Rem continu en met gelijke kracht zowel vooraan als achteraan, zo vermijdt u valpartijen. In echt zware regen kan het enkele seconden duren voor de remmen aanslaan, omdat de remblokjes eerst het water van de velg moeten verwijderen.

Gebruik beide remmen. Nooit enkel de voorrem gebruiken. Bovendien remt u bij sneeuw of ijzel best minder hard dan in andere weersomstandigheden.

TIP Fiets rustiger in winterse weersomstandigheden en kijk nog meer dan anders uit naar wat komen gaat.

Matig uw snelheid en houd afstand ook op stukken rijbaan of fietspad die op het eerste zicht niet glad lijken. Bij winterse weersomstandigheden is het nuttig om uw zadel iets lager te zetten. Zo ligt het zwaartepunt lager en verhoogt de stabiliteit van uw fiets. Bredere banden bieden meer grip bij dit type van weer. Wat betreft de bandenspanning: in normale weersomstandigheden pompt u uw banden best hard op (voor de gemiddelde band min. 4 bar). Dit verlaagt de rolweerstand, zorgt voor minder slijtage van de banden en vermindert de kans op lek rijden. In winterse omstandigheden fietst u best met een iets lagere bandenspanning, vermits dat de grip verhoogt. Fietsers mogen de rijbaan gebruiken als het fietspad niet berijdbaar is. In deze uitzonderlijke omstandigheden en slechte zichtbaarheid adviseert de Fietsersbond vzw om een fluohesje te dragen. Zoals in winterse omstandigheden voor alle weggebruikers geldt: indien u echt niet buiten moet, blijf binnen!

E|FIETSEN IN DE ZON De helderheid van erg zonnige dagen kan zeer vermoeiend zijn. Een hoed en zonnebril zijn dan meer dan nuttig.

Denk eraan dat niet enkel u maar ook andere weggebruikers tijdelijk verblind zijn door de zon. Concentreer u op de weg voor u en vertraag indien nodig.

Vermijd een zonneslag door voldoende te drinken en uw hoofd te beschermen met een pet of hoed.

D|FIETSEN ALS HET SNEEUWT In de sneeuw neemt u uw versnelling best niet te groot en niet te klein. Als de versnelling te klein is, trapt u door. Bij een te grote versnelling moet u te veel kracht zetten met mogelijk slippartijen tot gevolg.

50


Bij warm weer treedt dehydratie sneller op: drink voldoende. Geen alcoholische dranken of frisdranken. Bij voorkeur water en eventueel sportdranken.


51

PASSIE VOOR DE FIETS 1. GPS VOOR FIETSERS

De recreatieve fietser kan de laatste jaren dankbaar gebruik maken van allerhande thematische fietsroutes en de fietsknooppunten in de provincies. Langs goed uitgestippelde wegen kan u zo vele stukken van het land ontdekken en volop genieten. Uiteraard kan u ook zelf een tocht uitstippelen langsheen de mooiste plekjes. Hiervoor kan u gebruik maken van gedetailleerde kaarten of een beroep doen op een navigatiesysteem zoals GPS (Global Positioning System).

Een GPS speciaal voor de fiets Mr. Claes is fervent fietser en geeft cursussen over het gebruik van de GPS op de fiets. “Een normaal GPStoestel voor autonavigatie is niet geschikt voor de fiets. De accu is te snel leeg, het toestel is niet waterdicht en kan bovendien niet tegen de trillingen op de fiets.” Specifieke fiets-GPS-toestellen zijn speciaal ontwikkeld voor het gebruik op de fiets en gaan tot acht uur mee. Elektronische fietsnavigatie is bovendien kind van deze tijd en doet dan ook veel meer dan enkel het aangeven van de juiste richting. “Het toestel verwittigt u bij richtingsveranderingen. U kan dus uw aandacht volledig bij het verkeer houden. Ook het ongemak van een natte wapperende kaart is met dit systeem niet aan de orde.”

Meneer Claes

Bovendien geeft het toestel u heel wat extra informatie mee; nabijgelegen drank- of eetgelegenheden of de dichtstbijzijnde fietsenmaker vindt u in een handomdraai. Afhankelijk van het model vindt u er ook de hoogte waarop u zich bevindt, uw hartslag en de trapfrequentie op terug. Het gebruik van de GPS vereist enige oefening maar eens u er weg mee bent, biedt het tal van mogelijkheden.“U kan uw routes zelf uitstippelen op topografische kaarten en opladen op uw fiets-GPS. Er zijn ook heel wat routeplanners te ontdekken op internet. Voor de fiets-GPS kan men heel eenvoudig fietsroutes downloaden.” De GPS voor de fiets is een nuttige hulp voor onderweg. Niet alleen rijdt u er veiliger door, uw weg terug vinden was nog nooit zo gemakkelijk. “Bezitters van een fiets-GPS rijden nooit meer verloren omdat de ene of andere lieverd de fietswegwijzers heeft verdraaid of dat ze verwijderd werden en niet teruggeplaatst na wegwerkzaamheden.”

52


Passie voor de fiets

53

2. PASSIE VOOR DE FIETS: DOLF

Voor wie graag zijn horizon verruimt en op avontuur gaat, is gaan fietsen in het buitenland een echte aanrader. Denk eraan dat bij een dergelijke onderneming een goede voorbereiding absoluut noodzakelijk is.

DE EUROPESE VRIENDSCHAPSROUTE Voor wie een mooi zicht wilt op de Europese cultuur en natuur is de Europese vriendschapsroute een absolute topper. Deze route biedt tot nog toe 5600 kilometer fietsplezier. Fietspecialist en senior Dolf Claes is de grote bezieler achter de Europese vriendschapsroute. Hij brengt de details van nieuwe ontwikkelingen e en vriend in kaart samen met zijn vrouw Monique Jef. Bij het inrijden van het stuk tussen de Jura met de Zwitserse Alpen en het Bodenmeer noteerde Dolf het volgende: “De tocht door Zwitserland is prachtig maar vermoeiend. Het gezelschap is tenslotte 60 +, de ene al wat meer 60 + dan de andere. 25 à 27 kilogram bagage op een ongeveer zestien kilogram zware fiets en dan een fietsertje van 80 kilogram, e ook hier de ene wat meer dan de andere.” Jaarlijks roepen de internationale Natuurvrienden een regio uit tot “landschap van het jaar”. Bepaalde lokale gewoontes worden in de kijker geplaatst en internationaal vergroot met een congres. Doel van de “Vriendschapsfietsroute” is om deze landschappen te verbinden met een fietstocht.

3. PASSIE VOOR DE FIETS: JULIEN

Julien Vermeulen (68) is een ware fietsfanaat. Op zijn stalen ros rijdt hij het hele Belgische land door. Niet alleen het fietsen op zich boeit hem. Ook het fietsbeleid en de fietsinfrastructuur op de Belgische wegen liggen hem nauw aan het hart. MET DE FIETS VAN PARIJS NAAR AMSTERDAM Al van jongs af aan is Julien begaan met het fietsen. In 1962 reed hij als onafhankelijke bij Briek

54


Schotte, zijn nonkel en zelf een groot Belgisch wielrenner. Toen hij moest kiezen tussen coureur worden of bakker, koos hij voor het laatste. “Ik had tot dan toe geen enkele koers gewonnen. Ik stopte dus met koersen maar vrije dagen bracht ik steevast door op de fiets.” Julien bleef al die tijd zeer actief rijden. “In 1968 trainde ik samen met Gilbert Wuytack, een wielrenner uit Antwerpen. In 1986 reed ik binnen de 30 uren van Parijs naar Amsterdam. Ik reed meermaals Parijs-Roubaix en Luik-Bastenaken-Luik. De Ronde van Vlaanderen heb ik 9 keer aangedaan.” EEN GOEDE FIETS WORDT ONDERHOUDEN Toen Julien in 1993 stopte met werken had hij nog meer tijd om zich op het fietsen toe te leggen. “Toen ik stopte met werken, ben ik misschien wel een beetje té maniakaal gaan fietsen. In recordjaren fietste ik meer dan 22.000 kilometer per jaar.” Je fiets goed onderhouden is de boodschap, stelt Julien. “Uw fiets goed onderhouden is belangrijk. Een vuile fiets remt af. Om soepel te rijden is een regelmatige poetsbeurt noodzakelijk.” Na elke tocht maakt Julien zijn fiets schoon. “Dan is het juist of de fiets komt nieuw uit de winkel.” Bovendien gaat uw fiets zo langer mee. “In al die jaren heb ik slechts 3 of 4 nieuwe fietsen gekocht.” TIP VAN JULIEN “Gebruik voor het proper maken van de banden een beetje azijn dan gaat alle vuil eruit”.

Julien Vermeulen met zijn trotse zus

VEILIGHEID EN BESCHERMING Tijdens het fietsen heeft Julien al heel wat ongevallen gezien. “Ik rij preventief. Ik kijk ver vooruit en voor een bocht laat ik me al 200 meter op voorhand uitbollen. Ik rem bijna niet.” TIP VAN JULIEN “Zeker bij het rijden in groep is het belangrijk dat u goed op de weg blijft letten.” Vorig jaar kwam Julien tijdens het fietsen ernstig ten val door een lichte hersenbloeding. Ondertussen is hij voor 90% hersteld. Vroeger reed hij soms met een helm en soms niet. “Sinds het ongeval zet ik altijd mijn helm op.” FIETSBELEID EN FIETSINFRASTRUCTUUR Julien heeft zich vele jaren als actieve vrijwilliger ingezet voor de Fietsersbond vzw. Hij deed suggesties op het vlak van beleid en inventariseerde moeilijke punten. “In die tijd was er nog geen sprake van een fietsambtenaar of een fietsteam.” Tijdens het fietsen houdt hij vaak halt. Hij stopt en vraagt zich af of bepaalde punten niet anders kunnen. “Door de jaren heen is er veel veranderd. Tegenover vroeger is er een aanzienlijke verbetering. Dit betekent niet dat het overal even goed is.” Julien kent de Belgische wegen op zijn duimpje. In elke provincie weet hij de mooiste routes aan te duiden. “Parallel aan de expresweg vind je in Vrasene een 7 kilometer lang fietspad. Het is 2.5 meter breed en is werkelijk een juweel van een fietspad. Zalig om te fietsen!”


55

DE FIETSERSBOND ZOEKT FIETSERS (M/V) MET TALENT De Fietsersbond vzw zet zich in om de belangen van alle fietsers te verdedigen, dit in Vlaanderen en Brussel en op alle beleidsniveaus. De Fietsersbond vzw is ervan overtuigd dat de fiets heel wat oplossingen kan bieden voor de mobiliteitsknoop die zich aan ons opdringt. Fietsen biedt heel wat voordelen: de fiets is op korte afstanden het snelste verplaatsingsmiddel, verbruikt geen energie en is goed voor het milieu. Daarnaast is fietsen goed voor de portefeuille en bovenal prettig en gezond! De Fietsersbond vzw is de stem van alle fietsers. ‘Veiliger fietsen’ en ‘meer mensen op de fiets’ vormen de twee doelstellingen die de Fietsersbond vzw vervuld wil zien. De Fietsersbond vzw wil zich dan ook krachtig uitdrukken naar alle betrokkenen om deze doelstellingen te realiseren. De Fietsersbond vzw is een ledenorganisatie. Zo ondersteunt ze reeds 20.000 fietsers die op hun beurt de Fietsersbond vzw mee dragen. Alle leden worden beschermd door een specifieke rechtsbijstandsverzekering voor fietsers en genieten van tal van voordelen: korting bij meer dan 100 fietshandelaars, korting op Cambio autodelen en op diverse fietstijdsschriften, jaarlijks vier boeiende nieuwsbrieven en een geëngageerde helpdesk. Via de afdelingswerking zorgen 50 actieve afdelingen ervoor dat we ook op gemeentelijk niveau echt kunnen wegen op het beleid en mensen kunnen motiveren om te fietsen. Een secretariaat met een dozijn professionele en gemotiveerde krachten is de motor van de hele werking. De voorbije jaren werkte de Fietsersbond vzw heel wat vernieuwende ideeën uit en behaalden we tastbare resultaten. We kregen meer, betere en veiligere fietspaden, betere fietsenstallingen aan treinstations en in winkelbuurten, meer zones 30 in dorpskernen, richtlijnen voor de aanleg van fietspaden, aangepaste mobiliteitsplannen met aandacht voor duurzaam vervoer, een hogere belastingsvrije fietsvergoeding en een kwaliteitsvol aanbod van educatieve projecten rond o.a. leren fietsen, veiliger fietsen en de dode hoek… en dit voor alle doelgroepen, van kleuter tot senior. Om dit laatste te verwezenlijken beschikt de Fietsersbond vzw over een Educatieteam dat zich bezighoudt met alle facetten van fietseducatie. De komende jaren blijven we sterk investeren in de fietsveiligheid van kinderen en jongeren. Ook de groter wordende groep van fietsende senioren blijft onze aandacht verdienen. Daarnaast organiseren we jaarlijks gecoördineerde acties om fietsers bewust te maken van o.a. het belang van goede fietsverlichting, zichtbaarheid en bescherming. We blijven ook alle overheden en bedrijven stimuleren tot het nemen van fietsvriendelijke maatregelen, zoals de fietsvergoeding en de aanleg van kwaliteitsvolle fietspaden. Last but not least, trachten we via Bike To Work zoveel mogelijk werknemers te motiveren om het woon-werkverkeer met de fiets te doen!

Laat u uw stem horen voor de fietsers?

Voorstelling van de Fietsersbond vzw

57

REFERENTIES

COLOFON

- Cyclecraft, The complete guide to safe and enjoyable cycling for adults and children, John Franklin, 2007. - Fietsers en de wegcode, Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid vzw, 2010. - Met een goede fiets kan je overal komen, Fietsersbond vzw, 2006. - Ontwerp Actieplan voeding en beweging 2008 – 2015, Gezondheidsconferentie Voeding en Beweging, 2008. - Preventiegids voor fietsers: tien preventietips voor de woon-werkfietser, Fietsersbond vzw, 2009. - Zet je kinderen veilig op weg: fietsen in het dagelijks verkeer, Fietsersbond vzw, 2008.

‘Senioren veilig op de fiets: fietsen en genieten van dagelijkse verplaatsingen’ is een uitgave van de Fietsersbond vzw, met de steun van de Nationale Loterij en de Staatssecretaris voor Mobiliteit.

INTERESSANTE WEBSITES www.neosvzw.be www.bivv.be www.okra.be www.s-plusvzw.be www.vvvg.be www.fedos.be www.seniorennet.be

Senioren veilig op de fiets

CONCEPT, REDACTIE EN COÖRDINATIE Fietsersbond vzw EINDREDACTIE Geert Delanghe FOTO’S Stefan Dewickere, Dolf Claes en Fietsersbond vzw LAY-OUT Wils & Peeters Graphic Design DRUK Drukkerij De Bie EERSTE DRUK april 2010 V.U. Jan Treunen, Boomgaardstraat 22 bus 57, 2600 Berchem

Rond fietsen, mobiliteit, senioren en beweging: www.vlaamse-ouderenraad.be www.natuurvrienden.be www.verkeerskunde.be www.komimo.be www.wegcode.be www.verkeersplatform.be www.dienstencentra.org

Wij danken volgende fietsers voor hun enthousiaste inbreng: Dolf en Monique Claes, Leo en Simonne Huys-Kruyniers, Pierre Goyvaerts en Rudy Verhelst, Wiske en Walter Hellemans-Claus, Jakke de Fietsenfikser en Julien Vermeulen.

www.seniorencentrum-brussel.be www.seniornetvlaanderen.be www.lbvvzw.be www.s-sport.be www.okrasport.be www.sportievak.be www.bloso.be

U vindt deze brochure goed en wenst er kopieën van te maken? Besef dan dat deze brochure de vrucht is van intense arbeid: auteur en uitgever hebben er heel wat geld en energie in gestoken. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever. © Fietsersbond vzw - Boomgaardstraat 22 bus 57 - 2600 Berchem – april 2010 Fietsersbond vzw Boomgaardstraat 22 bus 57 2600 Berchem Tel. 03 231 92 95 Fax. 03 231 45 79 [email protected] www.fietsersbond.be

www.fietsersbond.be/senioren

58

Referenties & Interessante websites

Colofon

59

Senioren veilig op de fiets

60


SENIOREN VEILIG OP DE FIETS

Recommend Documents