hP í-
f
o'u
il""^,/ffl \ t
gY-'"'>zÈ,
€ííe
Nr. .56 april 199ír
L( trnfuÍ-
xtPPn
DE KOSTERSTEEN 56 april 1996
Inhoudsopgave
f,etsen íeuker
r
tIFE
P. Aalbers
Vijftig jaar Oud-Bennekorn
3
Redactie
Verslag van de jubileurnbi jeenkomst
5
W. Stellaard
Grootvader kwam van de Laar
6
1..G. Abell - van Soest
Herinner ing aalr Bethanië
ll
Maneke van den Hazel
Berichten uit het Museum
l4
Bestuur
Excursie naar Willemstad op 8 rnei 1996
l6
Bestuur
Mededelingen
t8
Redactie
Inhoudsopgave Kostersteen 1995
20
DE KOS'I'ERSTEEN is het orgaan van de Vereniging Oud-Bennekom. Het verschrjnt vier maal per jaar en wordt aan de leden van de vereniging gratis toegezonden.
De contributre bedraagt / 15,- per persoon perjaar en / 20.- voor een echtpaar of ander gezinsverband. Opgave bij het secretariaat, betalingen op gironurnrner 908980 tnv van penningmeester Oud-Bennekom. Het geheel of gedeeltehlk overnernen van artilielen uit de Kostersteen alleen na toestemnrinLr van de redactie of het bestuur.
'N ERS
rt ILVJ
mir
Bestuur van Oud-Bennekom Voorzitter: P.Aaf bers, Algemeer 19,6721
GA Bennekom
Wanneer u d. Bennekom al
Vice-Voorzitter: H.Grjsbertsen Gasthuisbouwing 9a. 6721 XH Bennekom
gevierd in aa gingen en -la
Secretari
gerneente Ed Een klein rek
s.
A.Dirksen. Pr.Bemhardlaan 22, 672 I DR Bennekom,tel.4 l 7361
Om precies
Pennrngmeester:
A.v.d.Weerdhof, Molenstraat 122, 6121 WP Bennekom Leden:
T.J. Hoekstra, Van Hoffenlaan 14.6121 XE, tsennekom Mevrouu, E. Mantel - van Staaveren, Hogeweg4,6721 VE Bennekom A.r,an Steenbergen, Molenstraat 80.6721 WP Bennekom
tr
van notaris F Ilet was inde l96l werd O
nu samen 50 De directe
aa
de mededelir
Redactie Kostersteen T.J. Hoekstra. Van Hoffenlaan 44.6721 XE Bennekom, eindredacteur A.J. Lever- Prinsenlaan 2.6721 EC Bennekom [J.J. van den Oever, Edeseweg 117,6721 JT Bennekom
lssN
1383-0465
Op de om.slag: lJoekclo, I
luli
1919
Op cle u/heelding hiernqo.sl: Op u'eg naar cle opening van de eer.sie le.ntoon.;talling van (hrd-Rcnnckom in de zomer van 1919. Op da hok: ('. van dc Rrink; in cle vugen vrnl . N{.M. t'an HofJën, burganteester,l.,l.(}. Rr.tol, 'l'. .\lorm, mcrrout' Root,,J. vqn de I'eppel en 7'. liolmer
zou worden z kelo beschad
afuraak van I
bouw op de
I
OUD.BENNEKOM 50 JAAR JONG Wanneer u dit leest, is de viering van het jubileum van de Vereniging OudBennekom al achter de rug. Op 2l maart jl. hebben we de eerste halve eeuw gevierd in aanwezigheid van vele leden, veftegenwoordigers van zustela'el'enigingen en -last but not least - van leden van het College van B&W van de 6I
gemeente Ede. Een klein rekensommetle leert ons dat Oud-Bennekom in 1946 is opgericht. Orn precies te zijn: de stichtingsakte is gepasseerd op 8 maaft 1946 ten kantore
van notaris Fischer. Ilet was inderdaad de akte voor het oprichten van een Stichting. want pas in l9ól werd Oud-Bennekom een Vereniging. Stichting en Vereniging zijn dus ennekom
:edacteur
tr.\te Icnloon-
('. t'an de .
Rtnl,'l'.
nu samen 50 jaar oud. De directe aanleiding voor de oprichting van de Strchting Oud-Bennekorn was de mededeling van A. van Slooten aan N4. r,an Floffen dat de boerderij Boekelo zou worden afgebroken. Zoals zoveel gebouwen in Bennekom. was ook [Joekelo beschadigd uit de oorlog tevoorschijn gekomen. Van Hoffen heeft de afuraak van Boekelo weten te voorkomen en nesen dasen later stond het eebouw op de lijst van rijksmonumenten!
De eerste bestuursleden van Oud-Bennekom waren ir M.M. van Hoffen. voorzitter. mr W.C. ten Kate, secretaris en Jb. van de Peppel, penningmeester. Op l4 juni 1946 werd er een voorlichtingsavond gehouden. Het aantalbegunstigers bedroeg toen l 2 en de jaarhjkse brydrage u'erd vastgesteld op . f 1.-l Na 25 jaar. rn 1971. verschenen er regelrnatig mededelingen van het bestuur aan de leden. Deze tnededehngenblaadjes werden vóor iedere bijeenkomst of ercursie aan de leden toegezonden. Later verschenen deze l\4ededelingen eenmaal per kuaftaal en vanaf augustus 1982 werden ze omgedooptin l)e Kostarslcan waarvan deze afleveling alweer nummer 56 is. Hct is belangriik dat een vereniging als Oud-Bennekom een eigett orgaan heeft, niet alleen voor het doen van rnededelingen, maar ook om de mogeli-ikheid te bieden artikelen te publiceren die betrekking hebben op de geschiedenis van ons dorp. Een van onze doelstellingen is immers het verbreiden van de kennis van die geschiedenisl Oud-Bennekorn is niet een veleniging \oor de leden alleen. zij treedt ook naar burten. Al in de zomer van 1949 werd een tentoonstelling rngericht met de titel 'Oud-Bennekom toont het verleden'. Burgetneester J.J.G. Boot. sinds 195 I erelid van Oud-Bennekorn. opende de erpositie. Op 20 juli 1957 werd de Oudheidkarner Boekelo officieel door burgemeester Oldenhof geopend. Na enige omzwervingen is de verzameling l'an Oud-Bennekom nu ondergebracht in het Kijk- en Luistetmuseum. samen met de collectie van de N,{r l\4ax Moltzerstichting. Dit {nuseum werd op 2 mei 1970 door burgemeester Slot geopend. Sindsdien is het museum sterk uitgebreid en het trekt terecht veel publiek: het record tot nu toe was (in 1995) 16.000 bezoekers. Veel dank zijn wrj verschuldigd aan de oprichters van Oud-Bennekotn en aan allen die zich daarna hebben ingezet voor de Stichting en de Vereniging. Ik spreek de hoop uit dat velen na ons nog tot in lengte vaniaren zullen bijdragcn aan het bewaren van het culturele erlgoed van ons dotp.
Met een
our
drie erelede
de verenigit 1996 de eer
ijverig en zr dorp rondge
leden een vr
werkmeeste en in klerne Orde in Eur die zo nu er
sanen no8 steunen.
Mede door kunnen late eremplaar i Gesteund leden. De v
r
(glatis) lidn ders l\,l. l'or jaren (betal, geven van
€
is. Om u bq ontworpen. De jubileun bestaan bi.j
P. Aalbers. voorzitter
I
Does een bt
Hoffen, voor-
VERSLAG VAN DE JT,IBILETI M BIJEENKOMST
umeester. Op
talbegunsti-
p /
l.-l
het bestuur jeenkornst of :delingen )opt in Dc
Met een oud-burgemeester en de huidige burgemeester. met drie w'ethoudets en drie ereleden, met een vrjftigarig lidrnaatschap en bijna nveehonderd leden van de vereniging in de zaal van De Brink vierde Oud-Bennekom op 2l rnaart 1996 de eerste halve eeuw van haar bestaan. De leden van het bestuur hadden
rlverig en zuinig zelf de uitnodigingen voor de bqeenkornst bi-j de leden in het dorp rondgebracht. Was daardoor de grote opkomst te verklaren of hadden de
:eedt ook naar
leden een vennoeden van de zinderende voordracht die Jhr H. vatt der Does. werkmeester van de Johanniter Orde. zou gaan houden? Ht1 gaf in grote lrjnen en in kleine details een boeiende uiteenzetting over de geschiedenis van de Orde rn Europa, rn Nederland en in Bennekorn. LJit de geluiden varr herkenning die zo nu err dan uit de zaal opstegen. bleek dat de Johanniters en Bennekonr salnen nog een levend verleden hebben. Voor de toekomst deed Jhr Van der Does een beroep op de aanwezigen het werk van de Orde als vrijwrlliger te
;ht met de titel
steunen.
;inds l95l
Mede door steun van de gemeente F.de heeft Oud-Bennekom een nieuwe video kunnen laten rnaken. Het rvas dan ook passend dat de voorzitter het eerstc eremplaar aan burgemeester Blanken aanbood. Gesteund moet Oud-tsennekorn ook worden door de aanwas van nreuwe leden. De voorzitter stafte de ledenlverf-actie rnet het aanbieden van twee (gratis) lidnraatschappen voor een jaar aan de in Bennekotn u'onendc rvethouders Nl. 'l'oren - Slager en R. Spiegelenberg in de hoop dat ze nog in lcngte van jaren (betalend) lid zouden blijven. Spontaan rneldde rnevrouw Koster dat hct geven van een lidrnaatschap voor een jaar ook een prachtig verjaardagscadeau is. Orn u bij het werven r,an nieurve leden behulpzaarrl te zijn,is cen forrnulicr ontworpen. waarvan u een exelnplaar in deze Kostersteen aantrcft. De.iubileurnbileenkomst was een groot succes. maar blijvend succcs kan alleen bestaan bij een groeiend aantal leden!
n orgaan heeft. rgelr3kheid te riedenis van van de kennis
)urgemeester an
Oud-Benne-
:t de collectie 70 door burgeen het trekt iezoekers. rekonr en aan eniging. r
zullen btldta-
rs. voorzitter
Redactie
GROOTVADER KWAM VAN DE LAAR*
Drieke-meu"
Hendrik-oon Grootvader kwam van de Laarr. Grootmoeder was hij tn zijnjonge tijd in Wageningen, op de zesde beesternart bij de kermiskramen, tegen het
lijf
gelopen. Zry kwarn de kanten van het Veen2 uit. Ze was met de aak van de Gooijer naar
de stad gevaren. De zitplaatsen waren nagenoeg alle bezet geweest door urtsluitend jonge rrouwen. De Gooijer hoorde ze. dwars door de huif die op de aak was aangebracht, kwetteren.
Ze hadden er salnen een vrolijke dag van gemaakt en tegen de avond was grootvader met haar mee gelopen naar de Binnenhaven. waar de aak weer op de passagiet's lag te wachten. Grootvader was blrjven staan tot de aak \r'eg voel'. H1 had zijn rechter hand met uitgestrekte wrjsvinger omhoog gestoken. zich onrgedlaaid en was een bonel gaan kopen. i\lle vrouu'en in de aak wilden weten wat dat wel voor jongen was. Grootrnoeder liet de kermiskoek zien, die ze van hern gekregen had. De Goorler vond^ dat ze rustiger waren dan 's rnorge ns. F{et volgend vooriaar. toen het Binnenveld weer minder drassig was en met de klornpen aan te belopen, grng grootvader op een zondagrniddag eens een kiikje nemen in het vlakke turfland. rnet hier en daar een onderkomen voor mens en dier. Hij dwaalde er wat rond en zag een meisje. dat toevallig de geit moest verpalenr. Hrj sprak haar aan en vrocg ofze hem nog kende. Ja" toen ze hem had zien lopen, had ze direct gedacht, dat is dieiongen van de kermrs.
Na nog enkele zondagse reizen met veel natte voeten hadden ze trouwplannen. Grootvader was verlopen winter wezen riolent en houten'op de Doorwerth. HU had flink geld verdiend en kon nu van Jan Buiing uit Wageningen achter op de Laal een stuk drieste grond in erfpacht krqgen. Een plaggenhut hierop boun'en was wel te doen, maar hoe kwarn je aan bouwmateriaal? De buurtgronden" en -bossen waren jaren terug verkocht. De plaggenhutbewoners waren hier op tegen geweest, maar durfden niets te zeggen. Ze kregen wat guldens in hun hand gestopt en het BuufibosT was nu van een ander.
Zeeland aan gekomen en kunnen houd gegeven. dat
1
ze er ook var
Drieke-meu bos moest rr Daar zou de onderkomen tIouwen.
<
Op da Lttttr De wittebroc aantal nranrrr
."an zwaal lir
omdal hct
r.'c
een voor éen Orn de zeis t \terder ecn p nachts in te : drogen word roggebroden de laarzen. d
ge r
tijd in
het
hjf
: Gooijer naar
:st door
huif die op de
rond was aak lveer op
Drieke-meu" dacht dat Hendrik-oom de jongelui maar eens moest helpen. Hendrik-oom was soldaat gew'eest en had trjdens de oorlog van I 870' in Zeeland aan de kust op wacht gestaan. Daar was Konrng Willern III bii hem gekomen en had gevraagd, waar hrj vandaan kwarn en of hij dacht stand te kunnen houden bij een aanval van de vrland. Hrj had een flink antrvoord gegeven, dat was op de Laar overal bekend geworden. Op het kasteel "'hadden ze er ook van gehoord en sinds die tijd kon hi1 daar een potje brekerr Drieke-rneu dachl nu. dar hi.i lnaar cens aan dc Balottrr ()n1 \\Al slietertrr trit hct bos moest \{'age n. I l1y nroest nlaar zeggen. dat het r oor zijn oolltzegue r'' ' .r ds [)aar zou de Baron gecn nee op zeggell. Met behulp r"atr de buurlui was het onderkomen nu gauw werkel4kheid geworden en konclett de -iongclui gaan trouwen.
: aak n'eg voer. stoken" zich as.
rad, De
was en met de
:ens een kiikje yoor mens en
geit rnoest toen ze hem
Op tlt: Luur
3lmrs.
De witlebroods weken moesten zij rnaal vergeten. (lrootr,ader gittg met een aantal mannen van de l-aar gras maaien in Holland. De blauwe stukkenzak'u van zwaar linnen lnoest nu gepakt worden. Drieke-meu zou hierbii helpen. onrdat het voor grootvader de eerste keer zou z:jn. dat hii dit deed. Alles werd een voor eén opgenoemd en klaar gelegd. ilet was nog al rvat. de tafel lag vol. r5. Orn de zeis te scherpen lag er een aambeeld.je. een hatner en een stri-jkscl Velder een paal oude sokken. ecn stel ondergoed" een baaien "' hetnd om 's nachts in te slapen. Dan kon het bezwete ondcrgoed van de verlopen dag te drogen worden gehangen. Voor zes weken tnondkost rverd er een paar grote roggebroden en een lrveetal flinke metworsten br-j de stapel gevoegd. De zcis en de laarzen. daar nroest de rnaaier zelf voor zorgen.
trouwplannen.
Doorwerlh. ingen achter op n
je
aan
verkocht. De niets te bost was nu
,
'['oen cle manskerels weg \ryaren, gtngen de wouwen en de kinderen van de Laar bosbessen plukken op Planken-Wambuis om ze daarna te verkopen aan de opkoper. die om deze tijd aan het spool'r7 zat. Hendrik-oom ging ook mee. Het u'as al eens gebeurd, dat de Groesbekers. die daar ook aan het plukken waren. aan het eind van de rniddag de wouwen en kinderen van de Laar, alle geplukte bessen hadden afgepakt. Hendrik-oorn zorgde er nu voor dat dit niet gebeurde. Voor de erken stok waar hij altrld rnee liep, hadden de rovers ontzag. Hij was nog !oor geen tien Groesbekers bang. Na verloop van ttjd kwamen de mannen weet'opdagen. Grootmoeder had een klern glazen pode vol met zilveretr dubbeldes brj elkaar geplukt en Grootvader zijn gelclzakje zat vol met zilveren guldens en ri-iksdaalders. In de stukkenzak had hrj ook nog een grote volvette kaas van tren pond. ze waren rijk.
Met Kerstmir van gl'ootmo(
Ze
zouden tn
was. In het to net ofhet wat dan recht-toe'
gelukkig en tt meer licht.
* Korta tijd
t
haar,\tallaar tek,st vul tril bagrilpalilk t heer H. Orlt'
(lit
da luurtc
hlilkt dur hat
gruotvatlar I Noten ' De Laar w het verkavel
'overjarige
I
dorpsgemee
afpaalden.
allerlei t1{:;1,;i
4
JVuur lrct llinnanveld
Grootvader ging nu btj enkele voerlui langs om een paar tasJes stenen te kopen,8. Hij kon nu in hun plaggenhut een stenen voorgevel met schoorsteen rnetselen. Bij nog een gunstig jaaï zou de achtergevel aan de beurl komen. Dan de ziigevels nog en de plaggenhut was een stenen huis geworden.
I
kenr:
heide. de re1 van Bennek
t Veenendar r De geit. di
een plek rva I Van een st boorn- en st
'
['-eksclrt lle
[en van de Laar
len aan de ook mee. Het Lukken waren, '. alle geplukte
niet gebeurde. tzag. Hrj was
Met Kerstmis, de grond was hard beu'oren, gingen ze op bezoek bij de ouders van grootrnoeder. Grootvader had een konijn gevangen. dat gingen ze brengen. Ze zouden in het Veen wel slachten, dan konden ze daar zien dat het geen kat was. In het totaal uitgestorrven Binnenveld. gaven ze elkaar een ann. Het was net of het waar ze liepen lichter was dan verderop. [{ent Silier". die meer kon dan recht-toe2o. wist wel hoe dat kwam. H4 beweerde. dat mensen die intens gelukkig en ter'r'eden waren, licht uitstraalden: hoe dankbaarder hiervoor. hoe rneer licht.
W. Stellaard
reder had een en Grootvader e stukkenzak
rilk.
u W:
%
* Korta trld naclal dc rccluclic dit urtikeltie ontving, ovarlt:ed tla.;c'hri1rar, da hacr,\tallaard. l)a radac'tia haa/i da vrilhcid garumarr hatoonlul rntan hif da takst wol ttil ta hraiclan, tcnainda hal rarhool ook v'oor'f ongarc'lczar.s hagrilpelilk le nrukan. Litor L:an ttunlal gagavcn.\ in tla notcn is da raduc'/ia dc haer H. ()ijshart.scn dttnk ver.sc'huIdigcl. {lit dc laurlullan vun mcn.\an an gaherrrlani.s.san dia in hat varlrual vottrkonrt'rr,
&^:
bliikl dot hal ziclt:ic'h
ini"',,
grttolt'udar heattc llillt,m Stt'lluurd, da gntoltnoetlar Í{andrtkje vun clen }lrrnk.
onrstraek.s de et:rrtrtris,selirrg tnoel ht:hban u/gt'spaald.
l)a
Noten ' De Laar was hall-ontgonnen gebied aan rveerszijden van de Laarweg tussen het l'erkavelde deel van het dorp en de heide. l)e [,aar was een plaats rvaar 'overjarige landarbeiders en dergelijke ruensen. die tot de zelfliant van de dorpsgemeenschap behoorden. .. hun hutten bouwden err kleine akkerdes afpaalden. De oorspronkelijke stuctuur van dit deel lan Bennekom toont allerlei kenmerken van dit sooft'wilde'nederzettinkjes aan de rand van de heide. de regelloze dorpjes der 'squatters'(J.T.P. Brjhouwer, 'Het landschap van Bennekorn'. In: l'.'an L'clttvs 1)orp. Bennekom 2.j.. 8rl).
r Veenendaal
'
,tenen te I schoorsteen
rrt komen. Dan
De geit. die rnet ecn touw aan een paal vastgebonden was, verplaatsen naar een plek waar meer gras staat. 't Van een stuk drieste (-braakliggende) grond. bouwland rnaken, d.w.z. alle boorn- en struikwofiels uit de grond verlvijderen. een paar steken diep. : Eekschillen. dat is het schillen van eikebast. die onder andere voor de
leerlooierij gebruikt werd. Zie: H. Gijsbertsen. 'Eekschillen en eekkloppen'. 1)c KostersÍeen 3 ( 1983), 8- 10. " Onverdeelde, meest woeste grond, waar de bew.oners van het dorp gemeenschappelijk eigenaar van waren. Zie over de buurlgronden: G. Brernan, 'Alleen in hetbelang en ten behoeve van de gemeente Bennekom'. 1)e Ko.star.steen 47 (1994),21-27.54, (1995), 4-12 en 55 (1996), 7-13. 7 Bos in gemeenschappehJk bezit van de dorpsgerneenschap. Het Buurtbos werd in 1888 verkocht. maar de naam bestaat nog.
Zomer 193'
'J'ante
landehlke I is, fussen N van Otten e bedden. Eer zuster Chrir gevoel voor
'' De Frans-Duitse Oorlog van I 870- l811 . Zeeland was voor die mensen toen net zo ver als Canada nu vool' ons.
naar het uit
"'Iloekelum
reinigen
"12 W.E.J. baron van Wassenaer (1827 - 1905) Rechte stammedes, ongeveer zes meter lang.
een paar ml door het rai
r3
Neef
Ik was
het
j
en
Kerkhoflaa
'o I-lier: soofi plunjezak
weer koffie
Aambeeld en hamer: haarspit en haarhamer; str-ijksel: streeksel, een instrument om te zeis mee te scherpen. r(' Een soorl groffe flanel. 't Met het spoor werd het station Ede-Wageningen bedoeld. 't Door de minder goede wegen schokte de steenkanen nogal en zo viel er af en toe een steen van de lading. Een volgende voerïnan die hier voorbij kwam raapte de gevallen steen op en nam die mee naar huis. Hierdoor had een rneelboer soms een tas (stapel) stenen achter het huis staan, die voor een zacht
juttepeer.
r5
d
naar rechts gouden wr1 negen spro
pnjsje te koop waren. re Hent Sirie (1S24-1893) was een'tovenaar'die op de grens van Bennekom en Wageningen woonde. Hij 'genas'vooral 'behekste'mensen. Zre'. Jac. Gazenbeek, 'Bennekom en zijn folklore'. ln h.'ut L/eluw.s l)orp. Bennekorn 2.j.,
27l-275. H. Gijsberlsen tekent hierbij aan dat Sirie werkelijk zo heette en niet Van de Peppel, zoals Gazenbeek beweert en dat hr1 bovendien niet onder Renkum woonde. maar onder Bennekom. '" Hij zug meer dan een ander.
l)a
l)orp.s,si
mal Ralhan
O, die heer
wankele st; grote en klr
l0
HERINNERINGEN AAN BETHANIE
ekkloppen'.1)c orp
n: G. Breman, "r'
.
l)c
13.
Buurtbos
mensen toen
l. een
Zomer 1937. Het kleine, lichtgrijze ziekenhuisje Bethanrë. rnidden in het landehjke Bennekom. Het stond op de plaats waar nu de ingang naar de markt is, tussen Novita en de SNS bank. Op de plaats van de bank stond de bakkerij van Otten en Novita hoorde bij Bethanië, dat een capacitert had van achttien bedden. Een legertje van acht zusters runde het bedrtjf. Aan het hoofd stond zuster Christien'. een sh'enge. maar uiterst capabele diacones met een goed gevoel voor humor. Een combinatie die mrj rvel bekoren kon. Ik was het jongste lid en draafde rond met koffie, soep" bloernen en eten. al naar het uitkwam. Het was rnrjn taak om 's morgens al het sanitair zorgvuldig te reinigen en op te bergen in rekken, die in de ruinre WC waren geplaatst. Als ik een paar minuten over had - alles ging op de klokl - klom ik op de WC orn door het raampje te kunnen kijken. Ik zag de grote tuin, die helernaal tot aan de Kerkhoflaan liep, rnet vlakbij de prachtige bruine beuk - waaronder bii goed weer koÍfie en thee gedronken werd door de zusters en doktoren - en de oude juttepeer. die al gestut moest worden maar niettemin nog vrucht droeg. Meer naar rechts rees de oude kerktoren omhoog rnet de gouden haan en de grote gouden wijzerplaat. die rnlj aangaf hoe lang ik nog ki-iken kon. Klokslag half negen sprong ik van de WC af en begaf mij naar het zusterliik ontbi-it.
zo viel er af oorbS kwam had een
ioor een zacht r
Bennekom en
Jac.
Sennekom 2.j., heette en niet iet onder
l)a I)orp.uslraal meí ReÍhuniC
O, die heerlijke tuinl [.ommerijke brede paden. waar herstellenden
hLrn
wankele stapjes oefenden, bomen met zware kronen, bloeiende struiken en grote en kleine coniferen. En achter in de tuin het draaibare prieel voor
patiënten die rust behoefden. Want zieken mochten vroeger nog rusten. Ze werden dan met kussens, spreien, lectuur, dranken en wat dies meer zij in de rotan ligstoelen geïnstalleerd en 's avonds weer binnen gehaald. Zuster Dien2, het kleine, pittige. watervlugge ding uit Zeeland en rk haalden dan met de oudenvetse rolstoel alle spullen weer op. Maar eerst gingen we oln beufien in de stoel en teden elkaar zo hard mogelijk hollend, met fladderende schotten en mutsen rond het prieel. De politreagent Wien, het prototype van een indrukwekkende dorpsveldwachter. heeft enige weken in het prieel gelegen. omkoesterd door zusterlijke zorgen. lk herinner mrj nog goed ziin zware hjf en de markante kop met de volle witte snor. En dan was er Koos. Koosje van Veldhuizenr, met haar ann, deerlijk mismaakt lij{e. Ineengedrongen, gesteund door kussens. lag ze in haar hoekje van Bethanië's serre. vlak b4 de juttepeer, al veertien larrge jaren. Vrjfjaar minder dan rnijn hele leven! We liepen bijna altijd langs Koos. van het 'Novitagedeelte'zal ik maar zeggen, naar het oude Bethanië. achterom door de tuin. We wipten dan even bij haar binnen en veftelden een Bennekoms nieurvtje, ol'maakten zo lnaar een praatje. Ze wist veel van het vroegere Bennekom en dat was dan het Bennekoln van rond de eeuwwisseling. Ze was zo tevreden. Haar vetminkte handjes knipten nog vaardig zwatle silhouetÍiguurtjes. Toen het ziekenhuisje naar Vossenhola verhuisde. in 1938, werd Koos in een veel mooiere Selt'e ondergebracht, tnaar ze veÍloor het zusterlr..lke verkeer ett daannee haar voomaamste contacÍen. Ze is er niet rneer gelukkig geweest Op een rniddag tegen theetrjd trad een tarnelrjk oude, deftige dokter uit lrde (ik ben zijn naarn kwrjt) rnet haastige stappen en trillende neusvlettgels Bethanië binnen: 'Er is een roofoveryal gepleegd op het postkantoor!' Bennekotn in opschudding. De (enige) agent kon op zijn nieurve motorfiets niet achter de dader aan orndat de rnachine nog Ínoest worden ingereden. Maar de rover is toch achterhaald. Het bleek een jongernan te zijn, die. geïnspireerd door de filrn. het rustige Bennekom had uitgekozen voor zijn heldenrol. Hij stapte niet in zijn auto voor h1j een schot in de lucht had gelost. Zonder schot was zrjn rol niet volledig. Maar zo rustig en landelijk u'as Bennekom niet of de telefoon was paraat. In Oosterbeek of Arnhern is hrj opgevangen, wat rnakkelijk genoeg was, wallt er reden nog lnaal wernrg particuliere auto's. De amateur-fillnheld
heeft in ier We werktr negen uur week. Onz gedurende
paraat zijn zonder mc daartegen diaconessr
werken'w keer mopp de oudere
was negen
eerste vrij( Al rnet all
mij
geleer,
aan
je
perr
Ik wilrnijr Bethanië
1
Noten
I Zuster C van de Ko 2
'
*
Zuster D
Koosje v
Oud Vos
rusten. ze eer zij in de 4uster Dien2,
met de rrn beurten in Je schorlen en .n
resterd door
markante kop
rlijk rnismaakt k1e
van
fjaar minder terom door de
;koms roegere
:ling. Ze was
Koos rn een : verkeer en lgeweest. ,ter uit Edc (ik lels Bethanrë rnekorn in
:t achter de
'de rover is :rd door de
stapte niet ot was zijn rol
Hr1
heeft in ieder geval de landelijke pers gehaald. We werkten van half zeven 's morgens tot de ene dag zeven en de andere dag negen uur's avonds. en we hadden 's mrddags twee uur vrf . Een vnje dag rn de week. Onze arberd kwam dus neer op een kleine zeventig uur in de week. maar gedurende de maaltijden en bezoekuren was er weinig te doen. al moesten we paraat zijn. Als er's avonds een spoedoperatie binnenkrvarn. werkte iedereen zonder mon'en door tot - als het moest - rw-aalf uur. Het rvas onbehoorlijk orn daarlegen te protesteren. Het belang van zieken ging altrld voor. Een fy-pische diaconessen mentalitert waarniets op viel aan te merken. ïnaar'loon naar werken' was er niet bi j. We verdienden eell schrjnde. Als ik eens een enkele keer mopperde over de lange werkdagen. kwam er een streng colnlnentaar van de oudere zusters.'Kind. je rnoestje schamen! ln rnijrr trld was het andersl Ik was negen rnaanden in huis (het Haarlernse diaconessenhuis) voor rk rnijn eerste vrije dag kreeg!'Andere tliden. andere zeden. Al rnet al heb ik een zwak plekje voor rnijn kleine. vriendelrjke Bethanië. dat rnij geleerd heeft dat hard werken eniezelfwegcfferen geen schade toebrengt aan je persoonlrjkheid en dat mensen met zorg omringen voldoening schenkt. lk wil mijn summiere herinneringen eindigen nret een l't'aag. \\'anneer ls Bethanië gebouwd en rvie heeft het bervoond'l
L.G. Abell - van Soest De Koningshof Lih'echtseweg 62-27 C\4 Heelsurn
6866
'Iel. 03 l7 - 3 19092
Noten I Zuster Christien Schroeder. Een foto van Zuster ('hristien staat op de onrslag van de Kostersteen:18. april 199,1. 2 Zuster Dina Verschure r Koosje van Veldhuizen wist erg veel van het oude Bennekom. a Oud Vossenhol. EdeseweÍr 1 l7
de telelbon kkehlk genoeg eur-fihnheld
13
BERICHTEN UIT HET MTISEUM
Werkgroel een aantal
Tentoonstelling van poppen uit de privé-collectie van het Koninklijk Huis Van 4 juni tot 2 augustus is in het Kijk- en Luistennuseum een tentoonstelling te zien van 50 poppen aÍkomstig uit het Koninkli-jk Huisarchief te 'sGravenhage. De poppen zijn tussen 19.15 en l9S5 bii verschillende gelegenheden aan leden Van het Koninkli jk llurs aangeboden. Onder de tentoongestelde poppen bevinden ztch biizondere eremplaren uit binnen- en buitenland. Bij de Nederlandse zijn onder andere geiiniforrneerde poppen, zoals een 'Wintagroep' conducteur van de NS. een PTT-besteller en een kabouter van de uit trde. Daarlaast vinden we. behalve poppen in verschillende streekdrachten, ook een van een suffragette (rnet paraplu). die aangeboden is ter gelegenheicl van het 60-jarig bestaan van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht' Bij dc buitenlandse poppen bevinden zich niet alleen een echtpaar rnet kind in de dracht van Amager in Denetnarken. een Curagaose vrouw en een pop ult Noorwegen in Ilardanger-dracht. tnaar ook eremplaren in Poolse. llongaarse.
l"insc cn Zuidamerikaanse klederclrachten. Wie alles goerl wrl bekfken. doet er r.'erstandig aan er een rniddag vool uit te trekkerr
'l'oagangsl
c'ont'arl hc l)c kaortv' din.sdog t I te083 (Íi hct Museu
,
Noteert u Op 6 juliz
Draaiorge zien en - r gehouden.
biizondere 1\{useumj Leden van
!
aan te sch doen. Het
Concert van een strijkorkest uit Chrudim -l'sjechische
C'hludrrn" Op vrildagavorrd 3 I rnei a.s. zal een strijkorkest uit het crt in het KijkverzorgcÍl concert gelneente. een varr orrze tle parlnerstad Luistentruseum. l{et concert - waarvoor bii voonnschriiving kaatten zrjn te verktijgen - rs in de eerste plaats becloeld ,uoor tnedewerkers en vl'ienden van het l\'Íusetttn. leden Van de \,'ereniging Oud-Bennekoln t:n bestuursleden van de N"lr lVÍar \4oltzersttclrting. Partners en introduce(e )s zijn ttiteraard van halte welkont. Hct precieze progralnnta is op het moment \an ter persc gaall van dcze Kostersteen nog niet bekend. Dat het echter tneer dan de rnoeite waard zal uordel. staat nu al vast, u,ant tiiderrs een bezoek aan C|rudirn door dc
l4
voor viool een schitti
over. Koo
Wandeler De Stichti Kemhem.
[]oekelurn optreden.
Als u bela Hoffenlaa
inklijk Huis :ntoonstelling ;5-
Jen aan leden )oppen
Werkgroep Cultuur van de Stichting Stedenband Ede - Chrudim. waaraan ook een aantal medeu'erkers van het Museum deelnamen. rverd tijdens een ooncert voor viool en piano al duidelijk waaltoe men daar muzikaal in staat is: het rvas een schitterende uitvoering! 'l'oagangskoarlan koslcn 5,-, ccn kop kof/ia in dc puu:a irthcgrapcn. Hcl f conL'crl hcgint om 20.00, dc zaql i.s vanal 19.30 opan. l)a kaartt,crkoop t,incll plaat.; van I lol 25 mai in haÍ !,lrt.teunt (op(n vdn dinsdog t n zcttardogran 11.00-17.00).'l'clL:litni.sc'h ra.sart'e ran korr t'ie 03lE119083 (/itmilie L'an den Rorn): de kaorlen moatctt dan vcl vóót'25 ntai hi1 het Nfusaum vorden aíxchealdl
lals een
''Wrntagroep' treekdrachten, gelegenheid ;ht.
lr met kind in een pop uit
Noteert u alvast in uw agenda: Op 6 luli a.s. organiseert het Klik- en Luistertnuseum \,oor de vr1Ídc' tnaal het Draaiorgelfestival. In de Dorpssh'aat zullen dan weer grote err klerne orgels tc zien en - vooral - te horen zijn. Het festival rvordl ecns in de twee -jaar gehouden. Ga het dus dit keer rneemaken. andet's moet u rveer trvee laar op dit bi jzondere evenemenl wachten.
:. Hongaarse"
Museumjaarkaart g
loor uit te Leden van C)ud-Bennekorn en anderen die van plan zijn een lVluseurn-jaarkaart aan te schaÍ'fen, doen er verstandig aan dat bij ltet Kiik- en L,uistctrnttseutn tc doen. Het l\4useum houdt narneli-ik van iedere verkochte N'luseurnlaarkaart / -5.over. Koop dus een l\'luseumiaarkaaft en steun het Kijk- en l-uistcnnusetrtn!
:he
f'hludirn.
Krik-
N,larieke r,an den Hazel
crr
ijgen - is in de seun. ledcn
\4ar fte welkont. n dezc waard zal loor de
Wandelen op het landgoed Iloekelum De Stichting'Grlde-llde'gaat, na een succesvolle start in 1995 op het landgoed Kemhern, in 1996 ook rondwandelingen onder begeleiding op het landgoed l{oekelurrr houden. F{ien'oor zoekt [-let Gilde vrljwilligers die als grds willen optreden. Ook voor Kernhem zijn nog enkele plaatsen open. Als u belangstelling hebt, kunt u contact opnemen rnet G.J. v.d. Velden, Van Hoffenlaan 50. Bennekorn. Tel. 03l8 - 415959.
15
EXCT]RSIE NAAR WI LLEMSTAD Op w'oensdag 8 rnei a.s. wordt de jaarlrjkse ercursie van de Vereniging gehouden. De reis gaat dttrnaal naar de zestiende-eeuwse vestingstad Willernstad.
Vertrek De bus veftrekt om 8.00 uur br1 het Kiik- en Luistetrnuseum aan de Kerkstraat en om 8 05 bij Berinchem. Terugkeer in Bennekorn om ca 18.00 uur.
PROGRA Na veftrek Dordrecht
Na aankon
bezoeken a het oude 51
vertrekt de
het eiland ' eigen koste Orn ca 16.(
zullen aanl Kosten De kosten bedragen / 60.- per persoon. In dit bedrag zrjn inbegrepen: de kosten van de bus. de boottocht. koffie, lunch. enfi'ees en fooien. Betaling: Contant - br.1 voorkeur gepast - in de bus.
Op 25 apri L'c W
rcnigttrg illamsÍttt,
in dit hlud.
Aanrnelding LJitsluitend schriftelijk door rniddel van het irr deze Kostersteen ingesloten
Íbrmulier. Sluittlatum: 27 upril. De opgaven rvorden rn volgorde van binnenkomst genoteerd. De ercursie is in de eerste plaats bedoeld voor leden van de Vereniging. lndien er ruimte in de bus over is, kunnen ook introduce(e)s mee. 13ij annuleringna2T april moet helaas J 25,- (de kosten van de bus) in rekening rvorden gebracht. behalve als er voor een plaatsvelYanger wordt gezorgd Indien bliikt dat er op 27 april niet genoeg opgaven zijn om de kosten te dekken - wat gezien het intet'essante pl'ogramnla erg onwaarschiinhlk rnag heten - wordt de ercursie afgelast. Degenen die zich dan opgeger,err hcbben. kri jgen daanu'an onrniddellrjk bericht.
Lezing ter Op donder
F{istorischr u'oonplaats
voor het pr Plaats: Íla \\'illemslac llollandsch I
583 op de
Willcrn var
gesticlrt. D, het NÍar.kic
in 1,58.1 dc In l79i w'e
l6
PROGR{MMA )nlglng lstad
de Kerkstraat
Na verh'ek uit Bennekorn rijden we door de Betuwe langs Gorinchern en Dordrecht naar Willernstad. Na aankornst drinken we koffie. Daama maken we een stadswandeling met bezoeken aan de oudste. voor de protestantse eredienst gebourvde kerk en aan het oude Stadhuis uit 1620. Om 13.00 uurgebruiken rve dc lunch. Om 14.00 veftrekt de boot voor een rondvaart over het Hollandsch Diep. waarbij we ook het eiland Tiengemeten zullen zien. Aan boord bestaat de gelegenheid (op eigen kosten) wat te drinken. Om ca 16.00 uur rijden we weer naar Bennekom, waar \\e orn ca 18.00 uur
zullen aankornen. epen: de
()p 25 upril I'a raniging
o..s.
:al
da hat'r (.'. ran Nla.strigt, ha.sluur.slitl wtrt
tlt
Hi.slori.st'|rc
Willemslad, ccn lazing lcr voorheraiding van da:tt a.rt'ur.sic houtlut. 7,ic aldars
in dit hlucl. ingesloten
MEDEDELINGT]N VAN HT]T' BESI'TITIR 'ercursie is in ruimte in de lus) in rekenirtg gezorgd. .osten tc
jnlilk rnag :r en
hebben.
Lezing ter voorbereiding op de ercursie naar Willemstad Op donderdag 25 april zal de lreer C. van 1\'lastrigt. bcstuurslid van de F{rstonsche Vereniging Willemstad (NB). een lczing rret dia's over ziin u'oonplaats houden ter voorbereiding op de ercursie op rvoettsdag 8 rnei Zie voor het programÍna van die dag elders in dit blad. Plaats: Haardi.ual, De Brink, Brinkstraat 39. Aanvang 20.00 uur. \\'illemstad was tot de bouw'van de Deltarverken een r,'estirtgstadje aan het Hollandsch Diep in de uiterstenoordrvestelrjke punl van Brabant. Ílet werd in 1583 op de plaats r,an het dorpje Ruygenhil (gesticht in 1564) dool pritts
\\/illern van Oranie op eigen grondgebred als barrière tegen de Span-laardcn gesticht. I)e Staten van Brabant compenscerden deze gift rnet een stuk land in hct l\.{arkiezaat r'an l]ergen op Zoonr. Prins N'laurits gaf de stad na diens dood in 158.1 de naam van zijn vader. In 1793 werd Willernstad door baron ran Boetzelaar vcrdedisd tcgen de
17
Fransen. die na een beleg van veefiien dagen onven'ichter zake afdropen. Uit dat jaar stamt ook het Arsenaal. Nog steeds is Willemstad als vesting goed herkenbaar, zoals br1 de stadswandelingzal blijken. De achtkantige kerk uit 1597 is de oudste, specraal voor de protestantse eredienst gebouw'de kerk in Nederland. We zullen hem bezoeken, evenals het voormalige stadhuis uit 1620. Het belooft dus een zeer interessante lezing te worden. Ook die leden die niet rnet de ercursie (kunnen) meegaan. doen er daarom goed aan deze avond niet te missen! U bent dus allen van harte welkoml
Bestuurswisseling en (her)benoemingen In de jaarvergadering van l5 februarijl is rnewouw S. N4inderhoud afgetreden. Zrj is opgevolgd door mevrouw E. l\{antel - van Staaveren, Hogeweg 4, die de ledenadministratie zal gaan verzorgen. Zoals in de vorige Kostersteen stond aangekondigd, is de heer T.J. Hoekstra rnevrouw Y. Eykenaar opgevolgd. Hij neernt de eindredactie van De Kostersteen voor zijn rekening. Herbenoemd zijn de heren H. Grysbertsen (vice-voolzitter) en A. van Steenbergen. Als conserv'ator van de collectie van Oud-Bennekom in het Kljk- en Luistennuseum is de heer G. van de Bom, Selterskarnpweg 25, benoernd.
Redactie van De Kostersteen De redactie van De Kostersteen heeft een nieurve samenstelling. Zii wordt gevotmd door -l'.J. Iloeksh'a (etndredacteur), Van Hoffenlaan 44,6721 XE Bennekorn A.J. l-ever. Prinsenlaan 2.6721 E,C Bennekorn F{.J. van den Oever, Edeseweg 111.6721 J'f Bennekom Over kopij. reacties en suggesties kunt u altt-id rnet een van de lcden van de redactie cclntact opnemen.
Contributi Wij verzoe zo spoedig pennrngme
De bedrage
/ 15,- per / 20,- inch Het lidmaa Opzegging weken vóó
Mutaties Mutaties,
z
ledenadmir Staaveren,
LEDENW
Ondanks h
jubileumar weerhoude
nieuwe led nieuwe led
'fer aanmo die ditlaar
vereniging onder dat
1
feestellk r
Lfdropen.
Uit
de
rdste, speciaal
zullen hem leden die niet ze avond
niet
Contributie 1996 Wrj verzoeken u de contributie voor 1996 - als u die niet al overgelnaakt hebt zo spoedig rnogelijk over te maken op girorekening 908980 tnv penningmeester Oud-Bennekom. De bedragen zrjn als volgt: / 15,- per persoon
/
20,- inclusief partner
Het lidmaatschap van de vereniging loopt geh.lk rnet het kalenderiaar' Opzegging van het lidrnaatschap kan alleen schriftelrlk geschreden tot Iier' weken vóór het begin van het verenigingsjaar. rud afgeÍeden.
:weg 4, die de
Mutaties .J. Hoeksfl'a
rDe .
\'an
Mutaties, zoals verhuizing, verzoeken wf u schriftel4k aan de ledenadministratie te willen doorgeven. Het adres is: meu'ouw E. l\4antel "an Staaveren, Hogeweg 4.6'721 VE Bennekom.
-en lenoemd.
Zr1
wordt
nnekorn
:den van de
LEDEN\ryERFACTIE Ondanks het feit dat de officiële staÍ van de ledenwerfactie pas op onze jubileumavond op 21 maart plaats vond. heeft dat de leden er niet van weerhouden alvast met de werving van stafi te gaan: wij hebben inmiddels al 6 nieuu'e leden kunnen begroeten. Hulde aan de aanbrengers en welkom aan de nieuwe lcden. Ter aanmoediging stelt het bestuur drie'premies'beschikbaar voor diegenen, die ditjaar het grootste aantal leden aanbrengen. Gezien het feit dat de vereniging dit jaar 50 jaar bestaat, mag het aantal nieuwe leden natuurliik niet onder dat getal bhjven! De premies zullen op dejaarvergadering van 1997 feesteliik worden uitgereikt.
Inhoudsopgave van de Kostersteen 1995 (nrs 5l-5,1)
Bestuursmededelingen
51,
{t
Mededelingen uit het Kryk- en Luistennuseum
l9
G Brernan
'Állean in het helang cn lcn hahoeva van de ganreanle Bennekon' (2)
5,Í, 4-12
H Grjsbertsen L'an Mooncn'.; 1892
-
sl.5-10
1992
52,4-13
lit,uc'ual ie
rt
n I i l.s | ( - pl u n Lutc n) Itiiauv gatlenktakan in Rannekont l)a explo.sia in dc molen 'On;a llika' 50 .luur l'udvinclars (Sc'outing) in Rennakom. 1915 lJa
52, t3-19
Ya
Oort - In de kuarl gakakcn
{t -
1995
I
c)-)o
54. l2-14 54.14-20
I--.G. van
l2
- Hal vaen lussan lJannckom en L'aanencluul llhanan
A.G. Steenbergen - 1911: Waganingsc avac'trëe.s in lJcnnekont
I | I
ruooounu
,Oee dat Je sa
heeft als
9e
| :Jlïffiiï II
Dat merktu al
liike contact
I xu*:r
I
53. 3-r4
| er[ïïrtri
51.
4-5
I
vaak betrokk(
leeÍt. ook
I :i ï:,:i:' net zo thuis rs
I
20
o"
51. l0-14 53. t4-24
J.K. Schendelaar - l)a ,lugcrmae.\lcr.\ vun Hockalunt
lw.
