FACULTEIT. de politie: politiezone Gent. tens Nele. door Mert ( ) Promotor:

F FACULTEIT RECHT TSGELEERDH HEID

Agressiee tegen n poliitie: de perceeptie van v poolitiea ambteenaren n binn nen p politie ezone Gentt.

Massterproef neerg gelegd tot het behalen van de graad van Master in de criminologisch c he wetenschappen door Merttens

Nele

(00707617)

Acade emiejaar 2009 9-2010

Promotorr:

Commissa arissen:

Prof. dr. VANDER V BEK KEN Tom

Prof. dr. PAUWELS P Lieven

 

 

 

 

 

DE BOND DT Wendy

 

 

1

 

 

Trefwoordenlijst:

 

•

Politie

•

Agressie

•

Opleiding

•

Politiezone Gent

•

Geweld

2

  Verklaring inzake toegankelijkheid van de masterproef criminologische wetenschappen       Ondergetekende, MERTENS Nele (00707617)...…………………………………………………. geeft hierbij aan derden, zijnde andere personen dan de promotor (en eventuele co-promotor), de commissarissen of leden van de examencommissie van de master in de criminologische wetenschappen, [de toelating] [geen toelating] (schrappen wat niet past) om deze masterproef in te zien, deze geheel of gedeeltelijk te kopiëren of er, indien beschikbaar, een elektronische kopie van te bekomen, waarbij deze derden er uiteraard slechts zullen kunnen naar verwijzen of uit citeren mits zij correct en volledig de bron vermelden. Deze verklaring wordt in zoveel exemplaren opgemaakt als het aantal exemplaren waarin de masterproef moet worden ingediend, en dient in elk van die exemplaren ingebonden onmiddellijk na het titelblad. Datum: 16/05/2010

Handtekening: ……………………………

 

3

Woord vooraf

Deze masterproef werd geschreven in het kader van het behalen van de graad van Master in de criminologische wetenschappen.

In dit voorwoord wens ik mijn dank te betuigen aan alle personen die bijgedragen hebben tot het realiseren van dit werk.

Vooreerst wens ik Prof. dr. Tom Vander Beken te bedanken voor het aanvaarden van het promotorschap van deze masterproef.

In het bijzonder wens ik mijn collega’s te bedanken die zich gewillig lieten interviewen. Ook commissaris Erik Naudts en mevrouw Pascale Verschuere wens ik mijn dank te betuigen voor hun inbreng.

Mijn ouders, broers en schoonzussen wens ik te bedanken voor de steun die ik de afgelopen weken, maanden en zelfs jaren, heb gekregen zodat ik niet alleen deze masterproef, maar tevens mijn hele studie Criminologie tot een goed einde kon brengen.

Tot slot dank ik iedereen die mij met raad en daad heeft bijgestaan, zowel in goede als in kwade dagen.

 

4

Inhoudsopgave Inleiding ...................................................................................................................................................................................... 7  Deel 1: Agressie tegen politie – Theoretische luik ...................................................................................................................... 9  Inleiding ................................................................................................................................................................................. 9  1. 

Agressie: begripsomschrijving ..................................................................................................................................... 9 

1.1. 

Individueel‐psychologische benadering .................................................................................................................. 9 

1.2. 

Frustratie‐agressie theorie .................................................................................................................................... 10 

1.3. 

Sociaal‐psychologische benaderingswijze ............................................................................................................. 11 

1.4. 

Oorzaken van agressie .......................................................................................................................................... 12 

1.4.1. Psychopathologie .................................................................................................................................................. 12  1.4.2. Frustratie‐agressie ................................................................................................................................................ 13  1.4.3. Instrumentele agressie ......................................................................................................................................... 13  1.5. 

2. 

Geweldmonopolie van de politie .......................................................................................................................... 14 

1.5.1.1. 

Geweld gehanteerd door de politie ............................................................................................................ 15 

1.5.1.2. 

Dwang aangewend door de politie ............................................................................................................. 16 

Studies over geweld tegen politie .............................................................................................................................. 17 

Inleiding ............................................................................................................................................................................... 17  2.1. Korea ............................................................................................................................................................................ 17  2.2. Frankrijk ........................................................................................................................................................................ 18  2.3. Nederland ..................................................................................................................................................................... 19  2.4. Politiezone Gent ........................................................................................................................................................... 22  3. 

Wettelijke reactie op agressie ................................................................................................................................... 23 

Inleiding ............................................................................................................................................................................... 23  3.1. Wetgeving inzake geweld op het werk ......................................................................................................................... 23  Inleiding ............................................................................................................................................................................... 23  3.1.1. Europese regelgeving inzake welzijn op het werk (1957). .................................................................................... 24  3.1.2. Welzijnswet 1996 ................................................................................................................................................. 25  3.1.3. GPI 48: Omzendbrief betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van  het operationeel kader van de politiediensten (2006). .................................................................................................. 27  3.1.4. Koninklijk besluit betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus  (2007). ............................................................................................................................................................................ 28  3.1.5. GPI 62: omzendbrief betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus  (2008). ............................................................................................................................................................................ 29  3.1.6. Regelgeving inzake welzijn op het werk binnen de Federale Politie .................................................................... 30  3.1.7. Regelgeving inzake welzijn op het werk binnen politiezone Gent. ....................................................................... 31  3.1.7.1. Dienst Personeelszorg ....................................................................................................................................... 31  3.1.7.2. Administratieve verplichting binnen politiezone Gent – Formulier B80. ........................................................... 34  3.1.7.3. Comité voor preventie en bescherming op het werk ........................................................................................ 36  3.2. Belgisch Wetgeving inzake geweld tegen politie. ......................................................................................................... 36  3.2.1. Belgisch Strafwetboek .......................................................................................................................................... 36  3.2.1.1. Weerspannigheid (art. 269 SW. ev.) .................................................................................................................. 37  3.2.1.2. Smaad (art. 275 – 276 ev.) ................................................................................................................................. 38  3.2.1.3. Wijziging van het Strafwetboek in 2006 ............................................................................................................ 39  3.3.  Opleiding geweldbeheersing ....................................................................................................................................... 41 

 

5

3.3.1. GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van het operationeel  kader van de politiediensten (2006) ............................................................................................................................... 41  3.3.1.1. Geweldbeheersing ............................................................................................................................................. 41  3.3.1.2. Basisniveau ........................................................................................................................................................ 43  3.3.2. GPI 62 betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus (2008) ....... 44  4. 

Besluit ............................................................................................................................................................................. 46 

Deel 2: Perceptie van agressie binnen PZ Gent ........................................................................................................................ 48  Inleiding ............................................................................................................................................................................... 48  1. 

Methodologie ................................................................................................................................................................. 48  1.1. 

1.1.1. 

Semi‐gestructureerde interviews ..................................................................................................................... 48 

1.1.2. 

Steekproeftrekking ........................................................................................................................................... 49 

1.1.3. 

Achtergrond van de onderzoeker .................................................................................................................... 50 

1.1.4. 

Foutenbronnen ................................................................................................................................................ 51 

1.1.5. 

Introductie van het interview ........................................................................................................................... 52 

1.1.6. 

Topiclijst ........................................................................................................................................................... 53 

1.1.7. 

Het interview .................................................................................................................................................... 53 

1.2.  2. 

Casestudy .............................................................................................................................................................. 48 

Administratieve formulieren (B. 80) ..................................................................................................................... 54 

Resultaten ....................................................................................................................................................................... 56  2.1. 

Perceptie van geweld ............................................................................................................................................ 56 

2.2. 

Omgaan met geweld ............................................................................................................................................. 60 

2.3. 

Gevolgen van geweld ............................................................................................................................................ 65 

2.4. 

Opleiding ............................................................................................................................................................... 68 

2.5. 

Formulieren B80 ................................................................................................................................................... 70 

2.6. 

Besluit ................................................................................................................................................................... 72 

Deel 3: Algemeen besluit ......................................................................................................................................................... 75  Deel 4: Bibliografie ................................................................................................................................................................... 78  Boeken ................................................................................................................................................................................. 78  Artikels................................................................................................................................................................................. 78  Gesprekken .......................................................................................................................................................................... 79  Wetgeving ........................................................................................................................................................................... 79  Websites .............................................................................................................................................................................. 79  Overige ................................................................................................................................................................................ 81  Deel 5: Bijlagen ......................................................................................................................................................................... 82  Bijlage 1: Cijfergegevens Koreaans onderzoek .................................................................................................................... 83  Bijlage 2: Cijfergegevens Personeelszorg ............................................................................................................................ 84  Bijlage 3: formulier B80 ....................................................................................................................................................... 85  Bijlage 4: Vragen gesteld tijdens het interview ................................................................................................................... 87  Bijlage 5: Gegevens van de respondenten .......................................................................................................................... 89  Bijlage 6: Cijfermateriaal inzake formulieren B80 ............................................................................................................... 90 

 

 

6

Inleiding “Geweld tegen politie met 14 procent gestegen sinds 2000” kopt De Standaard begin 2010.1 De Morgen meldt dat er steeds meer politiemensen werkonbekwaam zijn door agressie.2 Agressie door derden ten aanzien van geüniformeerde diensten komt blijkbaar alsmaar meer voor. Elke week lijken de media te rapporteren over gevallen van agressie waarbij de politie, het ziekenwagenpersoneel, het personeel van De Lijn of de NMBS betrokken zijn.3 Velen hebben de mond vol van agressief  gedrag door de politie, maar gezien de  recente rellen  

 

in Brussel, waarbij allochtone bendes  zich massaal tegen de politie keren,  en de zonet aangehaalde voorbeelden, gaan er meer stemmen op om het agressief gedrag van de burger ten op opzichte van de politie in vraag te stellen. Tot op heden is er meer onderzoek naar agressie door de politie te vinden dan onderzoek naar geweld en agressie tegen politiediensten. De Nederlandse socioloog Jaap Timmer stelt in zijn boek ‘Politiegeweld: geweldgebruik van en tegen politie in Nederland4’, dat geweld door burgers tegen politie niet of onvoldoende geregistreerd wordt, waardoor er ook geen gegevens voor handen zijn inzake de omvang van het probleem. In een artikel uit Windesheim Brabants Dagblad pleit Timmer voor een betere analyse van gewelddelicten tegen politie, zodat er meer lering uit kan worden uit getrokken.5 Ook in de praktijk erkent men meer en meer deze problematiek. In Mechelen waren er recentelijk ook problemen waarbij de politie werd aangevallen. De burgemeester van Mechelen, Bart Somers, pleit voor nultolerantie in zijn stad, want: “Wie aan de politie raakt, raakt aan de staat, aan de stad en aan het gerecht en dat is onduldbaar. Geweld tegen de politie is onaanvaardbaar.6”

De afgelopen jaren heeft men zowel in de praktijk als op wetgevend vlak veel aandacht besteed aan de burger als slachtoffer van misdrijven, calamiteiten, zware incidenten en andere. Bij een goede slachtofferzorg hoort echter ook een adequate opvang door de hulpverleners. Politiemensen zijn vaak de eerste hulpverleners waarmee het slachtoffer in aanraking komt en de manier waarop politie omgaat met stressvolle en agressieve situaties heeft dan ook consequenties voor de opvang en begeleiding van het slachtoffer. De centrale                                                                          1  Geweld tegen politie met 14 procent gestegen sinds 2000, De Standaard, 12/01/2010 [WWW].  2  Steeds meer agenten werkonbekwaam door agressie, De Morgen, 05/03/2010 [WWW].   3  CAES, J., FONTEYN, E., e.a., Handleiding Welzijn op het werk: Stapsgewijs naar een beleid voor agressiebeheersing,  december 2009, p.4.  4  TIMMER, J., Politiegeweld: Geweldgebruik van en tegen politie in Nederland, Kluwer, 2005, p. 491.  5  Strenger optreden tegen geweld tegen politie, Brabants Dagblad, 26/05/2009.  6  Somers voert nultolerantie in voor geweld tegen politie, Open VLD, 16/03/2010. 

 

7

onderzoeksvraag in deze masterproef is dan ook welke noden en verwachtingen hebben politiemensen ten aanzien van agressie op de werkvloer. Deze onderzoeksvraag kunnen we opdelen in verschillende deelvragen: (1) Wat wordt gedefinieerd en ervaren als agressie? (2) Welke strategieën zijn er ontwikkeld om met die agressie om te gaan? (3) Welke gevolgen heeft agressie op het dagdagelijkse (professioneel) leven van politiemensen? en (4) Kan men zich voorbereiden op agressie?

Deze masterproef bestaat uit twee luiken waarbij aan de hand van divers onderzoeksmateriaal bovenstaande vragen worden beantwoord. Het eerste luik van deze proef is voornamelijk een literatuurstudie waarbij ik me baseer op internationale en nationale literatuur om na te gaan hoe stress, geweld en agressie formeel worden gedefinieerd. Vervolgens geef ik een overzicht over nationaal en internationaal onderzoek naar agressie tegen politie en hoe politiemensen hiermee omgaan. Op het einde van dit eerste luik geef ik weer welke wetgevende reacties er zijn ontwikkeld over agressie tegen politiemensen.

Het tweede luik van deze masterproef bevat het empirisch onderzoek dat werd uitgevoerd binnen de politiezone Gent. Het materiaal van dit onderzoek is verzameld aan de hand van semi-gestructureerde interviews met interventie-inspecteurs en een analyse van de formulieren B80. Met dit formulier meldt iedere medewerker elke confrontatie met geweld. In de gesprekken staat centraal wat deze inspecteurs als agressief gedrag beschouwen, hoe ze omgaan met agressie, in welke mate ze tevreden zijn over de zorg en opvang die hen wordt aangeboden en hoe agressie een invloed heeft op hun (professioneel) leven? In de analyse zal ik nagaan welke verschillen en gelijkenissen er zijn tussen de inspecteurs in de manier waarop ze agressie definiëren en ermee omgaan en hoe ze het politioneel beleid ten aanzien van agressie evalueren.

In de conclusie van deze masterproef koppel ik mijn resultaten uit de literatuur en het eigen onderzoek terug naar de centrale onderzoeksvraag, i.e. welke noden en verwachtingen leven er bij politie-inspecteurs die in de uitvoering van hun werk geconfronteerd worden met agressie. Daarbij zal ik enkele aanbevelingen formuleren naar beleid toe.  

 

8

Deel 1: Agressie tegen politie – Theoretische luik  

Inleiding Deze masterproef handelt over agressie tegen politie. Daarom is het belangrijk eerst het begrip agressie te definiëren. Verder wordt onder deze paragraaf de invulling van het geweldmonopolie van de politie en het begrip dwang nader omschreven. Hierbij wordt zowel met het internationale als het nationale niveau rekening gehouden. In het volgende hoofdstuk van dit onderdeel wordt er nagegaan welke kennis er reeds voor handen is over agressie tegen de politie. Ik onderzoek of er wetenschappelijk onderzoek voor handen is uit andere landen. In het derde hoofdstuk van dit theoretische luik worden de reacties op het geweld tegen politie naderbij bekeken. Hierbij wordt de Welzijnswet beschreven en tevens de strafrechtelijke opvolging van geweld tegen politie, aangezien er enkele wetswijzigingen werden doorgevoerd. Een laatste onderdeel van het derde hoofdstuk handelt over de training en opleiding die de politie-inspecteur krijgt inzake geweldbeheersing met en zonder vuurwapen. Dit onderdeel toont aan hoe de politie het personeel voorbereidt op het gebruik van geweld.

1.

Agressie: begripsomschrijving

Er zijn verschillende stromingen van waaruit men het fenomeen agressie theoretisch kan benaderen. In deze paragraaf zullen er drie worden besproken, met name de individueelpsychologische, de frustratie-agressie en de sociaal-psychologische benaderingswijze.

1.1.

Individueel-psychologische benadering

Het werk van Sigmund Freud was een tijd lang toonaangevend. Hij benadert het fenomeen agressie op een individueel-psychologische wijze, waarbij het wordt opgevat als een aangeboren kracht die binnen de persoon werkzaam is. De neiging om te doden en te vernietigen, zit in de mens verankerd en kan volgens Freud nooit worden uitgebannen, maar het is wel mogelijk om ze van richting te veranderen.7

                                                                         7  WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p.10. 

 

9

Wanneer er echter druk wordt uitgeoefend op de persoon, bijvoorbeeld in de vorm van maatschappelijke sancties, dan wordt de destructieve kracht geactiveerd, met als gevolg dat er gewelddaden en zelfs zelfdestructie zullen optreden. Volgens Freud moet agressie opgevat worden als een aangeboren kracht die binnen de persoon werkzaam is. Hierbij is het echter moeilijk na te gaan of het optreden van agressief gedrag het gevolg is van die interne krachten. In de theorie van Freud neemt de catharsis-hypothese een centrale plaats in. Catharsis betekent “reiniging” of “loutering”. Er wordt verondersteld dat de mens beschikt over een bepaalde hoeveelheid energie die ontladen moet worden. Wanneer deze ontlading is gebeurd, zal ook de agressieve energie een acceptabel niveau hebben bereikt. Freud heeft hiermee niet willen beweren dat men zijn agressie ongebreideld mag uiten. Integendeel, hij is van oordeel dat de cultuur zich tegen agressie moet weren. Hij benadrukt daarbij de positieve rol die de zogenaamde vredelievende elite hierin kan spelen8. Er moet worden opgemerkt dat de agressiedaad niet op zichzelf staat en niet los kan gezien worden van de sociale context waarin ze plaatsvindt. Agressie kan niet als een individuele zaak beschouwd worden, omdat er steeds een tegenpartij is, ofwel een persoon ofwel de eigendom van een persoon. In de catharsis-hypothese daarentegen wordt met het slachtoffer en de sociale omgeving op geen enkel moment rekening gehouden.9

1.2.

Frustratie-agressie theorie

Het werk van Freud heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de frustratie-agressie hypothese van Dollard. In 1939 hebben Dollard en collega’s het boek “Agression and Frustration” uitgebracht. Het is een van de invloedrijkste werken inzake agressie. Dit boek poneert twee stellingen die samen de frustratie-agressie hypothese vormen. Ten eerste stelt de hypothese dat frustratie ontstaat doordat het individu wordt belet een vooropgezet doel te bereiken, wat steeds tot agressie leidt. Ten tweede stelt de hypothese dat alle vormen van agressie voortkomen uit frustratie.10 Ze gaan er niet meer zoals Freud van uit dat agressie alleen een aangeboren kracht is die binnen de persoon werkzaam is, maar ze hechten groot belang aan omgevingsfactoren.11                                                                          8  WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p.13.  9  Ibid., p.13.  10  BREHM, S., KASSIN, S., FEIN, S., MERVIELDE, I. en VAN HIEL, A., Sociale Psychologie, Academia Press, Gent, 2006, p.420.  11  WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p.20. 

 

10

Van frustratie is sprake als een persoon belemmerd wordt of zich belemmerd voelt in het bereiken van een bepaald doel. Eenmaal men gefrustreerd is, is de kans groot dat hij agressief gedrag zal vertonen. Een belangrijke aanname van deze hypothese is dat elke verhindering van een agressieve handeling eveneens agressie oproept, die op zijn beurt leidt tot een verhoging van agressie. De agressiedaad heeft daarbij tot doel een persoon of een object te kwetsen. Agressie wordt niet steeds veruiterlijkt in fysieke gewelddaden, het kan ook aanwezig zijn in gefantaseerde dagdromen of wraakplannen.12 Deze hypothese haalt tevens de verplaatsing (displacement) van de agressie aan onder bepaalde omstandigheden. Hierbij richt men zijn agressie niet alleen naar de oorzaak van de frustratie, maar ook tegen personen die niets met de frustratie te maken hebben. Als voorbeeld wordt gegeven: men heeft een discussie gehad met de baas op het werk en ’s avonds gaat men vitten op de partner. De partner moet de frustratie van de werkdiscussie bekopen.13 Leonard Berkowitz heeft als aanhanger van de frustratie-agressie hypothese toch enkele opmerkingen bij deze theorie. Volgens hem moet frustratie niet steeds leiden tot agressie en is frustratie niet steeds aanwezig wanneer er agressief gedrag wordt vertoond. Agressie is veel complexer dan Dollard liet uitschijnen. Berkowitz haalt de emotionele toestand van de agressor (woede of algemene ‘arousal’) aan als trigger voor agressie.14

1.3.

Sociaal-psychologische benaderingswijze

Als laatste in de reeks beschouwingen zal agressie in het kader van de sociaal-psychologische benaderingswijze worden toegelicht. Het belang van de sociale context waarin een agressiedaad wordt begaan, wordt hier benadrukt. In deze theorie wordt zowel het individuele als het contextuele aspect betrokken. Arnold Buss definieert agressie als: “een handeling waarbij schadelijke prikkels aan een ander organisme worden toegebracht”15. Hierbij wordt specifiek geformuleerd dat de agressie tegen een ander moet gericht zijn, zelfmoord en andere vormen van zelfvernietiging wordt door Buss niet gezien als daden van agressie, door Freud en de frustratie-agressie theoretici daarintegen wel. Tevens wordt het begrip ‘intentie’ niet in de definitie opgenomen. Hij heeft dit uit praktische overwegingen gedaan, om die reden hebben Wiegman, Baarda en Seydel agressie als volgt geherdefinieerd: ‘een daad waarbij iemand een andere of andere personen                                                                          12  WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p.20.  13  BREHM, S., KASSIN, S., FEIN, S., MERVIELDE, I. en VAN HIEL, A., Sociale Psychologie, Academia Press, Gent, 2006, p.420.  14  WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p.25.  15  Ibid., p.32. 

 

11

benadeelt of kwetst, terwijl die persoon van tevoren zou moeten weten dat zijn gedrag negatieve gevolgen voor de andere(n) heeft.16” In deze definitie staat centraal dat een agressiedaad zich steeds afspeelt in een sociale context. Men spreekt in deze theorie ook over een indirecte vorm van agressie. Hiermee bedoelt men dat het slachtoffer niet aanwezig is wanneer de agressieve daden worden gesteld, wanneer bijvoorbeeld het bezit van iemand anders wordt beschadigd en de bezitter niet aanwezig is ten tijde van de beschadigingen. Ook roddelen is een vorm van indirecte agressie. De agressie wordt hierbij op verbale wijze geuit. Onder deze definitie van agressie valt een breed scala van gedragingen, zoals de meeste vormen van crimineel gedrag, maar ook vele in het dagelijkse leven frequent voorkomende gedragingen, zoals spotten en afkraken.17

In deze masterproef wordt deze laatste theorie onderschreven. Men gaat er ook van uit dat agressie tegen iemand, in dit geval de politie-inspecteur, wordt gepleegd, met de intentie deze te kwetsen. De motieven hiervoor liggen zowel in de agressor als in de omgeving.

1.4.

Oorzaken van agressie

Agressie is op te vatten als een complex verschijnsel dat door vele factoren wordt bepaald en waarbij verschillende doelstellingen worden nagestreefd. Men kan drie oorzaken van agressie onderscheiden: psychopathologie, frustratie en instrumentele agressie.

1.4.1. Psychopathologie Men verklaart agressie aan de hand van psychiatrische ziektebeelden. Er zijn verschillende psychiatrische beelden die aanleiding kunnen geven tot agressie. Iemand kan tijdens een psychose, een toestand waarin dingen worden waargenomen die er objectief gezien niet zijn, gewelddadig worden. Men kan stemmen horen die hen opdrachten geven. Agressie bij mensen met een psychische stoornis is het gevolg van een innerlijk proces, waarop de omgeving maar geringe invloed heeft. Iemand die stemmen hoort en daaraan gehoorzaamt door een ander kwaad te doen, reageert niet in de eerste plaats op het gedrag van een ander.

                                                                         16  WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p.33.  17  Ibid., p.34. 

 

12

Hij handelt vanuit een innerlijke drang. Het slachtoffer is eerder slachtoffer van het toeval, men is op de verkeerde plaats op het verkeerde moment.18 Deze oorzaak van agressie valt buiten de definitie van agressie die in deze proef wordt gehanteerd, gezien hier geen sprake is van moedwilligheid. De agressor heeft geen vat op het gedrag. Dit onderdeel werd volledigheidshalve toegevoegd.

1.4.2. Frustratie-agressie Agressie kan een directe reactie zijn op wat iemand is overkomen. Hij voelt zich tekort gedaan, niet begrepen of miskend. Hier wordt dan gesproken over frustratie-agressie, omdat frustraties bij de agressor de aanleiding vormen voor zijn gedrag. Frustratie-agressie kan ondermeer veroorzaakt worden door regelgeving en procedures te stellen boven de belangen van de burger of door deze burger respectloos en onverschillig te behandelen. Het gedrag is voornamelijk emotioneel. 19 Met deze agressie komen de inspecteurs veel in contact, aangezien de burgers gefrustreerd raken door de lange en logge justitiële procedures.

1.4.3. Instrumentele agressie Met de instrumentele agressie wenst de agressor iets te bereiken met zijn agressie. Agressie wordt als het ware als instrument gebruikt om een vooropgesteld doel te bereiken door te manipuleren of te dreigen. Men is er zich van bewust dat wanneer men dergelijk gedrag stelt, het doel zal worden bereikt. Deze vorm van agressie is resultaatgericht. Wanneer men in het verleden succes had met dergelijk gedrag, zal men het niet nalaten dit gedrag nogmaals te stellen om terug zijn zin te krijgen. Een andere persoon die vaststelt dat dergelijk gedrag succesvol blijkt, zal zich uitgenodigd voelen om dat gedrag te kopiëren. Wanneer niemand optreedt tegen dit gedrag, zal het in stand worden gehouden, waardoor meer personen of organisaties slachtoffer zullen worden.20

                                                                         18  KLAASSEN, A., Agressiebeheersing, Kluwer, 2003, Rotterdam, p.39.  19  Ibid., p.40.  20  Ibid., p.41. 

 

13

Om zijn doel te bereiken zal men niet alleen fysieke agressie aanwenden, men zal tevens gebruik maken van verbale agressie, zoals schelden of van psychologische agressie, zoals roddelen.21 Politiemensen worden vaak met deze vorm van agressie geconfronteerd. Men dient daarom stil te staan bij de reactie die moet worden gegeven op agressie en geweld tegen politie. De wetgever moet hier zijn verantwoordelijkheid nemen en aan de burger duidelijk maken dat dergelijk gedrag ongehoord is en dat er ook een bestraffing op staat wanneer men zich hier schuldig aan maakt. Hoe men in België hierop reageert en handelt, wordt in het derde deel van dit theoretische gedeelte verder uitgewerkt.

1.5.

Geweldmonopolie van de politie

Een staat verbiedt in principe het gebruik van geweld door zijn onderdanen en geven het recht om geweld toe te passen aan de openbare macht waar de politie deel van uitmaken.22 De politie is de uitvoerder van het wettelijk monopolie op het gebruik van geweld door de overheid. Wanneer we de politiediensten internationaal vergelijken, dan blijkt het geweldsmonopolie de enige constante te zijn. 23 Wanneer een politie-inspecteur gebruik maakt van geweld en eventueel van zijn bewapening, moet er wel rekening gehouden worden met de bepalingen in de Wet op het Politieambt van 5 augustus 1992 (verder WPA). Daarin staat nauwgezet omschreven wat wettelijk geweld inhoudt. Bij het aanwenden van geweld moet de politieambtenaar drie principes hoog in het vaandel dragen: proportionaliteit, legaliteit en opportuniteit. Geweld kan op twee manier opgevat worden. Ten eerste geweld waar men als politieambtenaar aan bloot wordt gesteld en ten tweede, geweld dat de politieambtenaar soms moet aanwenden om zijn functie uit te oefenen. Hier zal enkel het geweld en de dwang die de politie kan en mag gebruiken, worden besproken. Lager in deze masterproef wordt er dieper ingegaan op agressie tegen de politie aan de hand van de wettelijke bepalingen.

 

                                                                         21  KLAASSEN, A., Agressiebeheersing, Kluwer, 2003, Rotterdam, p.41.  22  http://www.encyclo.nl/begrip/Geweldsmonopolie, geraadpleegd op 26/04/2010.  23  PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing – Opleiding specialisten, Brussel,  13/02/2009, p.13. 

 

14

1.5.1.1.

Geweld gehanteerd door de politie

Onder “geweld” dat toegepast wordt door de politieambtenaren kan men verstaan: elke dwangmatige kracht van meer dan geringe betekenis, uitgeoefend op personen, zaken of dieren24. Het gebruik van geweld staat zeer duidelijk bepaalt in de WPA onder artikel 3725: ”Bij het vervullen van zijn opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie kan elke politieambtenaar, rekening houdend met de risico's die zulks meebrengt, geweld gebruiken om een wettig doel na te streven dat niet op een andere wijze kan worden bereikt. Elk gebruik van geweld moet redelijk zijn en in verhouding tot het nagestreefde doel. Aan elk gebruik van geweld gaat een waarschuwing vooraf, tenzij dit gebruik daardoor onwerkzaam zou worden.” Gezien het gebruik van geweld inhoudt, dat er enkele fundamentele vrijheden van de burger worden ingeperkt, is het noodzakelijk dat geweld goed omschreven staat. Hieronder vallen tevens alle technieken teneinde een persoon te neutraliseren, gaande van de gewone aanmaning, het eenvoudig vastnemen, de armklem tot de doding. Alle daden van materiële dwang om een persoon te vatten of om zich over een zaak meester te maken (bijvoorbeeld intrappen van een deur of inslaan van een venster). Elk gebruik van wapens en vuurwapens. Elk gebruik van een bijzonder middel waaronder het gebruik van spijkereggen, waterkanonnen en zelfs het gebruik van peperspray valt.26 Er zijn vier vormen van geweld te onderscheiden, namelijk het fysiek geweld (de aantasting van de fysieke integriteit), het psychisch geweld (het uitoefenen van druk op mensen door ze angst aan te jagen), het verbaal geweld (schelden en dreigen) en het structureel geweld (het situeert zich binnen het kader van ongelijkheid tussen personen binnen de samenleving).27 Geweld aangewend door politiepersoneel veronderstelt het gebruik van een dwangmatige kracht. Het vrijwillig ondergaan van een beperking van een fundamenteel recht is het gevolg van dwang, maar niet van geweld. Geweld veronderstelt een inbreuk op een fundamenteel recht of vrijheid waarbij een fysieke of psychische dwang wordt uitgeoefend van meer dan geringe betekenis. Wanneer dit geweld wordt uitgeoefend volgens wettelijke en ethische principes is er sprake van rechtmatig handelen. Daarenboven dient de politieambtenaar, naast het gebruik van fysieke kracht, bij de uitoefening van geweld, in principe gebruik te maken

                                                                         24  PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing – Opleiding specialisten, Brussel, Politie,  13/02/2009, p.12.  25  X, Wet op het Politieambt, 05/08/1992.  26  X, Opleiding geweldbeheersing deel I definities, wettelijke basis en deontologie: Politionele deontologie, Vast comité voor  pedagogische ondersteuning, Brussel, 23/04/2006, p.13.  27  Ibid., p.13. 

 

15

van de middelen die hem daartoe door de bevoegde overheden ter beschikking werden gesteld, zgn. de bewaping.28 1.5.1.2.

Dwang aangewend door de politie

Onder dwang wordt verstaan, iedere maatregel (bevel, vraag, terechtwijzing, fysiek en psychisch geweld, enz.) die een verplichting, een verbod of een gebod inhoudt, die een mens ertoe verplicht iets te doen of te laten. Dwang als politiemaatregel betekent dus het gebruik van een bepaalde autoriteit en een bepaalde capaciteit om een gegeven weerstand te overwinnen. De aard en de omvang van die weerstand zal bepalen in hoeverre dwang legaal of illegaal is, geoorloofd of niet geoorloofd is.29 Het begrip dwang moet in ruime zin geïnterpreteerd worden. Dwangmiddelen gaan van het oppakken van een persoon tot het gebruik van het waterkanon en pepperspray. Ook het tot stilstand brengen van een voertuig en het binnendringen van een gebouw worden als dwang beschouwd. Bepaalde vormen van niet-fysieke dwang vallen hier ook onder zoals bijvoorbeeld het preventief plaatsen van een dranghekken. Zelfs het eenvoudig interpelleren van een persoon is reeds een dwangmiddel.30 Onder het begrip “dwangmiddel” verstaat men niet alleen de materiële dwang in de zin van fysiek of psychisch geweld, maar ook de aantasting van de individuele vrijheden, zoals de vrijheidsberoving, de identiteitscontroles, de fouilleringen, het boeien, de inbeslagneming en de huiszoeking.31

 

                                                                         28  PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing – Opleiding specialisten, Brussel,  13/02/2009, p.12.  29  Ibid., p. 11.  30  X, Cursus Geweldbeheersing Deel I, definities, wettelijke basis en deontologie – Politionele deontologie – Politie, Brussel,   12/05/2006, p.13.  31  PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing – Opleiding specialisten, Brussel, Politie,  13/02/2009, p. 12. 

 

16

2. Studies over geweld tegen politie Inleiding Het gebruik van geweld door de politie, maar vooral het misbruik van geweld door de politie, was vaak het studieonderwerp voor onderzoekers. De klemtoon lag vooral op het voorkomen van excessief gebruik van geweld door de politie en hoe kon men de burger het beste beschermen. Ook in de media werd vooral melding gemaakt van politiebrutaliteiten en vuurwapengebruik door de politie. Er is evenwel opmerkelijk dat er een groot gebrek is aan studies die het geweld van de burger tegen de politie in kaart brengen.32 Hieromtrent werd een studie gemaakt in Korea, die hieronder wordt uitgelegd. Tevens werd cijfermateriaal gevonden inzake geweld tegen de politie in Frankrijk, maar geen uitgebreid onderzoek. In Nederland heeft de Universiteit van Utrecht onderzoek ter zake verricht. In België werd nog geen uitgebreide studie gedaan inzake geweld tegen de politie. Er werd enkel cijfermateriaal aangetroffen in de jaarverslagen van de politiezone Gent.

2.1. Korea Uit een studie over geweld van burgers tegen de Koreaanse politie uit 2007 blijkt dat er veel agressie is tegen hen. In het onderzoek worden twee categorieën onderscheiden, reactief en proactief geweld. Met reactief geweld bedoelt men geweld aangewend door de burger als reactie op de tussenkomst van de politie, het geweld treedt op wanneer de politie overgaat tot het arresteren van een verdachte. Met proactief geweld bedoelt men dat de agressor geweld gebruikt zonder dat er een aanwijsbare reden kan gegeven worden. Het is belangrijk om stil te staan bij het begrip “proactief geweld”, omdat het kan wijzen op het negatieve beeld dat het Koreaanse publiek heeft van hun politie. Wanneer men reeds in contact kwam met de Koreaanse politie, is het mogelijk dat men een negatieve perceptie heeft van het korps en dat kan werken als een katalysator voor geweld. Men kan pas het proactief geweld goed verklaren en begrijpen, wanneer men voldoende notie heeft van hoe de Koreaanse burger de politie ziet. Als de burger de politie beschouwt als corrupt en oneerlijk, heeft dat een invloed op de reactie van de burger naar de politie.33

                                                                         32  ROH, S. en CHOO, T., Citizen violence against Korean Police, Crime and Justice International, maart/april 2007, p.9‐13.  33  Ibid., p.9‐13. 

 

17

Het cijfermateriaal dat in deze studie werd gebruikt, is afkomstig van het “Report of Justice Obstruction” opgesteld door de politie van de Koreaanse stad, Busanjin. Dergelijke verslagen worden opgesteld wanneer een politieambtenaar belemmerd wordt in het uitvoeren van zijn ambtsplichten. Hieronder wordt onder andere begrepen: geweld tegen de politiebeambte, moeilijkheden maken in het commissariaat of het weigeren van een bevel. De gebruikte cijfers dateren van de periode van 1 juli 2001 tot 30 juni 2002 en beschrijft 189 dossiers. De studie geeft volgende drie groepen van kenmerken weer. Ten eerste de individuele kenmerken zowel van de agressor als van de politieambtenaar: geslacht, leeftijd, beroep van de agressor en de rang van de politiebeambte. Ten tweede de tijdsbepaling van het incident namelijk het uur en de datum en de locatie, in welk district van de stad gebeurde het feit. Ten derde zijn er de situationele factoren, zoals het onder invloed zijn van alcohol of drugs, plaats van de feiten (op de plaats delict, de politiewagen of het commissariaat), hoe men in contact kwam met de agressor (via een noodoproep, ambtshalve) en wat er aan het geweld tegen de politie voorafging (misdaad, vandalisme, wanbedrijf of niets). Uit de cijfers blijkt dat 95,8% van de agressors mannelijk is en 65,1% tussen de 20 en 40 jaar oud zijn. De 52,4% is tewerkgesteld. De helft van de aangevallen politie-inspecteurs (laagste in rang in Korea). 68,3% van de geweldincidenten gebeuren tussen 22:00 uur en 06:00 uur. Het commerciële gedeelte van de stad heeft 56,6% van de incidenten op haar grondgebied. In 47,6% van de gevallen is er sprake van alcoholgebruik van de agressor. In de meeste gevallen zal het geweld zich voordoen op de plaats delict en niet in de wagen of op het bureau.34 Wanneer er een misdaad of wanbedrijf gepleegd werd, werd er in 73% van de gevallen bij het tussenkomen van de politie geweld tegen hen gebruikt.35

2.2. Frankrijk Het l'Observatoire national de la délinquance et des réponses pénales (ONDRP) is een departement van “l’Institut national des hautes études de la sécurité et de la Justice”. Eén van de taken van het ONDRP, is het verschaffen van statistische gegevens gerelateerd aan delinquentie voor alle ministeriële departementen en publieke instellingen.36 Begin 2010 heeft men cijfers bekend gemaakt van het aantal gevallen van fysieke agressie tegen

mensen

uit

risicoberoepen.

Het

betreffen

cijfers

voor

het

jaar

2007.

                                                                         34  De tabel met cijfermateriaal van het onderzoek wordt als bijlage 1 gevoegd aan deze masterproef.  35  ROH, S. en CHOO, T., Citizen violence against Korean Police, Crime and Justice International, maart/april 2007, p.9‐13.  36  http://www.inhesj.fr/articles/accueil/ondrp‐h20.html, l’Institut national des hautes études de la sécurité et de la Justice,  geraadpleegd op 16/05/2010. 

 

18

Uit deze statistieken blijkt dat politieagenten nog steeds het meest kans lopen om met agressief gedrag geconfronteerd te worden. Dit is uiteraard eigen aan de aard van het werk. Tussen 2006 en 2007 steeg het aantal agressiegevallen tegen agenten met 1,2%. Het aantal doodsbedreigingen nam dan weer af. Het daalde zelfs met 38% in verhouding tot 2003. Frankrijk kent nog steeds twee ordediensten. Naast de politie bestaat ook nog steeds de (militaire) Gendarmerie. Het aantal gevallen van geweld tegen gendarmes bleef bijna constant in vergelijking met 2006 (+1,3%).37 Beroepen

Absoluut aantal

Evolutie tgo. 2006

Politieagenten

12484

+1,2%

Ziekenhuispersoneel

2717

+16,5%

Gendarmes

1526

+1,3%

Brandweer

898

Niet meegedeeld

Dokters

837

+61%

Magistraten

498

+24%

2.3. Nederland Het Nederlandse onderzoek had als onderwerp: “Geweld tegen gezagdragers, preventie en aanpak van geweld tegen politie en politici”. In deze masterproef hou ik me aan het materiaal inzake de politie. In dit onderzoek wordt een definitie gehanteerd die niet begint bij een geweldincident, maar bij een incident waarbij gezagsondermijnend gedrag wordt vertoond. Definitie: “Een incident is een geval van gezagsondermijnend gedrag dat kan bestaan uit het verrichten van geweldshandelingen, het uitoefenen van verbaal geweld, gedrag dat gezagsuitoefening frustreert zonder gewelddadig te zijn dan wel een combinatie van deze soorten van gedrag, waarbij het gezagsondermijnend gedrag zich kan richten tot de persoon van de gezagsdrager, objecten van gezag en/of relevante derden.38” Onder gezagsondermijnend gedrag verstaat men: geweldshandelingen tegen personen, geweldshandelingen tegen objecten van gezag, verbaal geweld tegen personen en het frustreren van gezagsuitoefening.                                                                          37  http://www.prevent.be/net/net01.nsf/p/8405CB3C43059BC0C1257523003DF9A8, geraadpleegd 15/05/2010.  38  NOORDEGRAAF, M., GIESEN, I., KRISTEN, F., VAN DER MEULEN, M., DE KEZEL, E. en VAN LEEUWEN, D., Geweld tegen  gezagdragers: preventie en aanpak van geweld tegen politie en politici, Universiteit Utrecht, mei 2009, p.23. 

 

19

De precieze en consistente afbakening van soorten geweldsincidenten is een lastige zaak. Onderzoekers gaan weliswaar uit van een globaal basisbesef met verbaal en fysiek geweld, maar de precieze categorieën verschillen. In Amsterdams onderzoek naar agressie en geweld tegen ambtenaren van de gemeente Amsterdam wordt bijvoorbeeld van ‘instrumentele’ en ‘expressieve’ geweldsuitingen gesproken. “Instrumenteel geweld is rationeel en houdt dan ook op als het doel niet bereikt kan worden of als het doel bereikt is. Expressief geweld heeft een eigen dynamiek en de link met een achterliggende is de dader zich vaak niet bewust”.39 De onduidelijkheid rond de soorten incidenten blijkt uit het cijfermateriaal dat voor handen is. Er is een duidelijk basisbeeld te schetsen, maar wanneer men fijner wenst te werken, blijkt dit niet gemakkelijk. Dit kan deels verklaard worden door een verandering in registratiegedrag (door beter te registreren, veranderen de cijfers) en deels ligt de verklaring bij het ontbreken van duidelijke en stabiele categorieën. In 2007 is het aantal meldingen ten opzichte van 2006 met 27% gestegen. Totaal hebben 566 politiemedewerkers van de Politie Utrecht in 2007 melding gemaakt van geweld dat tegen hen werd gebruikt. In 2006 was dit aantal nog 445. In 67 gevallen was er sprake van letsel, wat in 14 gevallen tot ziekenhuisbehandeling resulteerde. Het aantal gevallen van letsel ligt gelukkig wel lager dan in 2006, toen raakten 105 medewerkers gewond. Op politiek vlak is er veel aandacht voor deze ontwikkeling. Doordat men het snelrecht zoveel mogelijk tracht toe te passen, wil men de toename van geweld de kop indrukken. Om de medewerkers tegen wie geweld is gebruikt tijdens de uitoefening van hun werk op te vangen en te begeleiden werkt de Politie Utrecht sinds 2003 met het geweldsprotocol. Zij krijgen bijvoorbeeld ondersteuning bij het verhalen van de materiële en immateriële schade en de strafrechtelijke vervolging van de dader.40  

                                                                         39  NOORDEGRAAF, M., GIESEN, I., KRISTEN, F., VAN DER MEULEN, M., DE KEZEL, E. en VAN LEEUWEN, D., Geweld tegen  gezagdragers: preventie en aanpak van geweld tegen politie en politici, Universiteit Utrecht, mei 2009, p.24.   40  Ibid., p.26. 

 

20

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de cijfers41. 2003

2004

2005

2006

2007

2008

97

+-565

610

445

566 of 640

574

?

+8%

-27%

+27%

-10%

+-106

152

105

67 of 72

118

vorig

?

+43%

-31%

-36%

+64%

Ziekenhuisbehandeling

?

?

?

14 of 19

46

Aantal meldingen van geweld

tegen

politiemedewerkers Stijging

t.o.v.

vorig

jaar Geweld dat leidde tot letsel

bij

politiemedewerkers Stijging

t.o.v.

jaar

noodzakelijk

Als 2008 als basisjaar wordt gezien om enige cijfermatige conclusies te trekken, dan constateert men dat in absolute zin er minder meldingen van geweld tegen politieagenten zijn gerapporteerd. Het betreft een daling van ongeveer 10 % ten opzichte van 2007. Daartegenover staat echter een flinke groei in het aantal geweldsincidenten waarbij de dienstdoende agenten letsel hebben opgelopen. In 2008 is er een toename van 64 procent. Daarbij is ook sprake van een toename in de ernst van de incidenten: het aantal agenten dat een ziekenhuisbezoek moet afleggen naar aanleiding een geweldsincident is meer dan verdubbeld in vergelijking met 2007. Uit de administratie van de politie kan (achteraf) niet meer gehaald worden of een ziekenhuisbezoek betekent dat een agent meerdere dagen is opgenomen of na alweer een uur naar huis gestuurd is.42 Er is in Nederland geen landelijk registratiesyteem om geweldincidenten tegen de politie te melden. Hierdoor is het moeilijk om cijfermateriaal te vergelijken van over het hele land. Men is bezig met het opzetten van een dergelijk uniform registratiesysteem.

 

                                                                         41  Gegevens uit Jaarverslag 2007 komt niet overeen met de cijfers uit de analyse van het geweldsprotocol uit 2008, op basis  waarvan de het nieuwe jaarverslag (van 2008) wordt opgesteld. Deze onduidelijkheid over de precieze aantallen maken de  groei‐ of afnamepercentages niet heel betrouwbaar.  42  NOORDEGRAAF, M., GIESEN, I., KRISTEN, F., VAN DER MEULEN, M., DE KEZEL, E. en VAN LEEUWEN, D., Geweld tegen  gezagdragers: preventie en aanpak van geweld tegen politie en politici, Universiteit Utrecht, mei 2009, p.28. 

 

21

2.4. Politiezone Gent In België is er nog geen onderzoek geweest naar geweld tegen de politiediensten. De federale politie heeft volgens de media gemeld dat er een stijging is gebeurd van 14% in 2009 van geweld tegen de politie ten opzichte van het jaar 200043. Deze cijfers zijn echter niet terug te vinden in de onderzochte documentatie. Aan de hand van de jaarverslagen van de politiezone Gent, heb ik gepoogd om de gewelddaden tegen de politieambtenaren in kaart te brengen. Deze tabel werd opgesteld aan de hand van de jaarverslagen van 2003 tot en met 2008. Ik vond enig cijfermateriaal bij de arbeidsongevallen die te wijten zijn aan agressie, er staat geen specificatie bij.

Agressie Aantal

2004

2005

2006

2007

2008

94

62

65

46

49

589

679

378

380

dagen 628

arbeidsongeschikt

Dit betreft zeer summiere informatie waar geen uitspraken over kunnen gedaan worden, gezien de informatie te algemeen is. Er kan niet uit opgemaakt worden over welke vorm van agressie het gaat en hoe deze tot stand is gekomen. Het is duidelijk dat in deze richting nog meer dan genoeg mogelijkheden zijn tot onderzoek.

                                                                         43  Geweld tegen politie met 14 procent gestegen sinds 2000, De Standaard, 12/01/2010 [WWW]. 

 

22

3. Wettelijke reactie op agressie Inleiding Gezien het gebruik van geweld door de politie impliceert dat er een beperking wordt opgelegd aan de individuele rechten van een persoon, is het noodzakelijk dat de wetgever het gebruik van geweld door de politie strikt reglementeert. Dit gebeurt aan de hand van diverse wettelijke bepalingen, maar deze masterproef handelt over geweld tegen de politiediensten. Ook hierover bestaan bepaalde wetten en richtlijnen, die ook in dit deel worden behandeld.

Tijdens het literatuuronderzoek stelde ik vast dat er twee wettelijke trajecten in acht moeten worden genomen, enerzijds de reglementering inzake geweld op het werk en anderzijds de strafrechtelijke bepaling.

3.1. Wetgeving inzake geweld op het werk  

Inleiding Zoals reeds eerder gesteld komt agressie tegenover overheidspersoneel steeds meer voor. Hierop werkte de Federale Overheidsdienst Personeel en Organisatie een handleiding uit voor al wie zich binnen de overheid bezig houdt met welzijn op het werk. De gids “Stapsgewijs naar een beleid voor agressiebeheersing44” stelt een planmatige aanpak voor om een beleid rond agressiebeheersing uit te stippelen.

Deze handleiding kwam pas tot stand nadat er op de verschillende echelons, wetten werden uitgevaardigd. Dit onderdeel van het theoretische luik zal het wettelijk kader van deze problematiek schetsen, zowel op het Europese, Belgische als het politieniveau.

 

                                                                         44  X, Handleiding Welzijn op het werk: Stapsgewijs naar een beleid voor agressiebeheersing, Federale overheidsdienst  personeel en Organisatie, Brussel, 12/2009, p.4. 

 

23

3.1.1. Europese regelgeving inzake welzijn op het werk (1957).  

De eerste Europese wetgeving waar men de thematiek van welzijn op het werk kan terug vinden is het artikel 137 EG-verdrag van 25/03/195745. Dit artikel omvat volgende onderwerpen: de verbetering van het arbeidsmilieu om de veiligheid en de gezondheid van de werknemers te beschermen en informeren en raadplegen van de werknemers. Op deze manier kan de Europese Raad door middel van richtlijnen, minimumvoorschriften vaststellen die geleidelijk van toepassing zullen worden in de Europese lidstaten. De richtlijnen vastgesteld op basis van artikel 137 van het EG-verdrag hebben de volgende kenmerken46. De richtlijnen maken deel uit van de sociale politiek van de Europese Gemeenschap en beogen de gestage verbetering van de levensomstandigheden en de arbeidsvoorwaarden. De sociale politiek van de Europese Gemeenschap vertrekt daarbij van het principe dat de economische ontwikkeling de beste weg is om deze doelstelling te bereiken, maar dat sociale correcties noodzakelijk zijn. De verbetering van het arbeidsmilieu, meer bepaald op het vlak van veiligheid en gezondheid van de werknemers, is een wezenlijk element van deze sociale politiek. De Europese Commissie treedt hier subsidiair op, wat impliceert dat het zwaartepunt van de sociale politiek bij de lidstaten blijft liggen. Daarom beogen deze richtlijnen veeleer een geleidelijke harmonisatie van de wetgeving, waarbij rekening gehouden wordt met de stand van het intern recht van elke lidstaat, dan een volledige uniformering van het recht. Dit is ook de reden waarom er minimumvoorschriften worden vastgesteld, d.w.z. dat een minimaal beschermingsniveau wordt vastgesteld op Europees vlak, dat door alle lidstaten moet worden gehaald. De lidstaten mogen nationale maatregelen treffen met een hoger beschermingsniveau dan vastgesteld in de Europese richtlijnen. Dit betekent dat in lidstaten waarvan de wetgeving strenger is ten aanzien van het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk deze wetgeving mag behouden worden. De omzetting van deze richtlijnen kan ook gebeuren door middel van collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO).

Eén van de belangrijkste richtlijnen die op basis van artikel 137 werd vastgesteld is de richtlijn 89/391 van 15 juni 1989 betreffende de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers op het                                                                          45  Europese regelgeving, Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap van 25 maart 1957.  46  http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=558, geraadpleegd 23/04/2010. 

 

24

werk. Deze kaderrichtlijn vormt de basis voor een aantal bijzondere richtlijnen. Het is op deze richtlijn dat de Belgische wet van 04/08/1996 werd gebaseerd. Die wet kreeg de naam ‘Welzijnswet’. Er zal met deze benaming verwezen worden naar deze wet in het vervolg van deze masterproef.47

3.1.2. Welzijnswet 1996 De Welzijnswet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers tijdens de uitvoering van hun werk, is de basiswet op het vlak van de veiligheid en de gezondheid op het werk. Deze wet houdt in dat elke werkgever de zorg om het welzijn van zijn werknemers moet opnemen. Hij kan zich hiervoor eventueel laten bijstaan door deskundigen.48 Men definieert “geweld op het werk” als elke feitelijkheid waarbij een persoon psychisch of fysiek wordt bedreigd of aangevallen bij de uitvoering van zijn werktaak. Geweld op het werk uit zich hoofdzakelijk door bepaald gesteld gedrag zoals bedreigingen, fysieke agressie (slagen en verwondingen en bedreigingen,…) of verbale agressie (beschimpingen, beledigingen,…). 49 De dader kan zowel een collega, een leidinggevende, een ondergeschikte of een derde zijn, bijvoorbeeld een burger tijdens een interventie. In de top drie van fysiek geweld op het werk staan duwen, gooien met iets en slaan en drie meest voorkomende vormen van psychisch geweld zijn kritiek, laster en uitschelden.50

Deze wet schept tevens een kader waarin de uitvoeringsbesluiten worden genomen. Deze besluiten worden voor het merendeel gebundeld in de Codex over het welzijn op het werk.51 De besluiten in de codex zijn opgebouwd volgens een filosofie die vernieuwend is ten opzichte van deze in het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming oftewel ARAB. ARAB

is

de

vroegere codificatie

van

voorschriften

inzake

arbeidsveiligheid

en

arbeidsgezondheid. Het ARAB is de bundeling van uitvoeringsbesluiten die tussen 1947 en 1993 tot stand zijn gekomen.52 Daar waar in de huidige welzijnsreglementering uitgegaan wordt van doelvoorschriften, bevat het ARAB voornamelijk gedetailleerde en technische voorschriften. De welzijnswet en de                                                                          47  http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=558, geraadpleegd 23/04/2010.  48  http://www.prevent‐academy.be/p/PREVENTIE‐02, geraadpleegd op 03/04/2010.  49  http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=2894#AutoAncher0, geraadpleegd op 04/04/2010.  50  http://www.fedweb.belgium.be/nl/welzijn/psychosociale_belasting/geweld/, geraadpleegd op 04/04/2010.  51  http://www.meta.fgov.be/moduleDefault.aspx?id=1964#AutoAncher1, geraadpleegd 11/05/2010.  52  Ibid.  

 

25

codex zijn minder technisch en bevatten een lossere structuur waardoor de rechtsnormen waaraan de werkgever dient te voldoen, op een eigen manier kunnen worden ingevuld.53 Het ARAB is reeds grotendeels uitgehold en zal binnen afzienbare tijd waarschijnlijk verdwijnen doordat ook de resterende bepalingen uit het ARAB zullen worden overgeheveld naar de codex of volledig worden opgeheven. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat er binnenkort kan overgegaan worden tot de codificatie van de codex (het coördineren van de verzameling besluiten die nu de codex vormen). Pas in deze fase zal men kunnen spreken van een echte codex over het welzijn op het werk.54 Een volgende wet inzake welzijn op het werk is de wet Onckelinckx van 11 juni 2002. Deze heeft tot doel de werknemer te beschermen tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op de werkvloer. Deze wet beveelt de werkgever de bescherming van zijn werknemers tegen dergelijke praktijken te integreren in zijn preventiebeleid. Deze bescherming wordt een nieuw domein dat behoort tot het concept welzijn op het werk. Dit betekent dat de werkgever preventiemaatregelen moet treffen om het ontstaan van dergelijk gedrag in zijn onderneming te verhinderen, maar dat hij eveneens de schade aan personen moet beperken wanneer dergelijk gedrag zich toch voordoet. De wetgever verplicht de werkgever om in zijn onderneming een interne procedure in te voeren die er voor zorgt dat er binnen de onderneming zelf naar een oplossing wordt gezocht. De wetgeving verplicht de werkgevers eveneens om een preventieadviseur aan te duiden die deskundig is op het psychosociale vlak en maakt het mogelijk eventueel vertrouwenspersonen aan te duiden.55

De Welzijnswet van 1996 werd reeds verschillende malen aangepast. In het Belgisch Staatsblad van 6 juni 2007 werden de volgende wetteksten gepubliceerd die de wijzigingen aantonen: -

de wet van 10 januari 2007 tot wijziging van verschillende bepalingen betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk waaronder deze betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk;

-

de wet van 6 februari 2007 tot wijziging van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, wat de gerechtelijke procedures betreft;

                                                                         53  http://www.meta.fgov.be/defaultTab.aspx?id=556, geraadpleegd 11/05/2010.  54  Ibid.  55  http://www.meta.fgov.be/detailA_Z.aspx?id=980, geraadpleegd 11/05/2010. 

 

26

-

het koninklijk besluit van 17 mei 2007 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk.

Het Koninklijk Besluit van 17 mei 2007 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, herneemt de bepalingen van het Koninklijk Besluit van 11 juli 2002 (de antipestwet) in een aparte afdeling die bijzondere bepalingen bevat betreffende de voorkoming van geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk, waardoor het KB van 2002 vervalt. Voortaan is de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk een onderdeel van de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk. Het gaat dus niet meer over twee aparte domeinen van het welzijn op het werk. Ook stress bevindt zich in dit domein.56 De Welzijnswet voorziet tevens in een registratie van grensoverschrijdend gedrag door de werkgever. De invulling van deze melding mag door de werkgever zelf gekozen worden.

3.1.3. GPI 48: Omzendbrief betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van het operationeel kader van de politiediensten (2006). Naast de wet van 1996 die expliciet handelt over geweld op het werk, heeft de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken een omzendbrief uitgevaardigd op 17 maart 2006, de zogenaamde GPI 48, die specifiek van toepassing is op de politiediensten. Deze circulaire heeft als doel de opleiding en training in de verschillende domeinen van de geweldbeheersing voor operationele politieambtenaren te organiseren. Deze richtlijnen zorgen er eveneens voor dat de constante ontwikkeling en verbetering van de onderwezen materies verzekerd wordt, evenals hun eenvormigheid en overeenstemming met de behoeften van het terrein.57 In deze omzendbrief geeft de minister aan dat er een statistische analyse moet gebeuren van de gebeurtenissen die gepaard gaan met ernstige gewelduitingen. Het doel van deze analyse is zo nauwkeurig mogelijk de verschillende vormen van gewelduitingen en hun evolutie te onderscheiden. Op basis van deze resultaten kunnen de interventietactieken en politietechnieken, evenals het aanleren ervan, permanent worden aangepast.

                                                                         56  http://www.meta.fgov.be/defaultNews.aspx?id=9158, geraadpleegd op 04/04/2010.  57  DEWAEL, P., Omzendbrief GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van  het operationeel kader van de politiediensten, FOD Binnenlandse Zaken, 17/03/2006.  

 

27

De zwaartegraad van de gewelduiting wordt beoordeeld in functie van de gebruikte middelen, de vorm waaronder dit zich heeft voorgedaan, de gevolgen (fysische of psychische) die dit heeft teweeggebracht of de ongewone aard van de gebeurtenis of het verloop. De volgende gebeurtenissen zullen systematisch het voorwerp uitmaken van een analyse: 1. elk gebruik van een wapen (vuurwapen of niet), of bijzondere technieken (gevechtssporten) tegen politieambtenaren in dienst, zelfs indien deze geen gebruik hebben gemaakt van hun bewapening; 2. elk gebruik van intentioneel geweld tegen politieambtenaren in dienst, die een werkonbekwaamheid heeft veroorzaakt; 3. elk intentioneel gebruik van een vuurwapen door politieambtenaren, uitgezonderd de schietoefeningen; 4. elk accidenteel vuurwapengebruik door politieambtenaren 5. elk intentioneel gebruik van neutraliserende middelen door politieambtenaren, voor individuele verdediging. Voor deze analyse zal men initieel uitgaan van de verstrekte gegevens in het raam van de algemene meldingsprocedure van incidenten en ongevallen. Indien nodig zal het Pedagogisch Comité de betrokken politie-entiteiten contacteren voor aanvullende inlichtingen. Er wordt in deze circulaire niet nadrukkelijk vermeld dat ook verbaal en psychologisch geweld moet gemeld worden. Er gaan stemmen op binnen de politie om dit ook op te nemen in de analyse.58 Een degelijke analyse kan enkel gebeuren wanneer elke eenheid binnen de geïntegreerde politie, zowel federaal als lokaal, bovenvermelde incidenten systematisch meldt bij de Algemene Directie van het Beheer en de Ondersteuning. De politiezone Gent heeft een dergelijke meldingsfiche voor handen, het betreft het formulier B80. Lager in deze masterproef wordt meer uitleg gegeven omtrent dit document.

3.1.4. Koninklijk besluit betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus (2007). Dit Koninklijk Besluit (verder KB) van 03/06/2007 behandelt de bewapening van de politie. De bewapening van de politie wordt in het onderdeel opleiding behandeld. In dit KB wordt een onderdeel ingelast inzake meldingen van incidenten. Artikel 17 van dit KB stelt dat los van de gerechtelijke of administratieve onderzoeken de personeelsleden aan de functionele                                                                          58  NAUDTS, E., Directie Steun ‐ gesprek 11 mei 2010 om 16:00 uur.  

 

28

overheid waarvan ze afhangen onverwijld elk schietincident moeten melden alsook elke diefstal, elk verlies of elke beschadiging van de bewapening die hen werd toegekend. De Minister legt de praktische modaliteiten vast voor de mededelingen van de schietincidenten.59 Binnen de onderzochte politiezone gebeuren deze meldingen aan de hand van het formulier B80.

3.1.5. GPI 62: omzendbrief betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus (2008). Deze omzendbrief volgt op het Koninklijk Besluit hierboven vermeld op 14/02/2008 en geeft onder andere duiding bij artikel 17 van dat KB. Enerzijds zal in " realtime " een melding worden gedaan aan de Directie Operaties inzake Bestuurlijke Politie (DAO), meer bepaald het Algemeen Informatiecontactpunt van de Federale Politie. Dit zal gebeuren vanuit een dwingend operationeel perspectief met het oog op bijvoorbeeld het in werking stellen van politieprocedures en het inzetten van gespecialiseerde steun zoals het stressteam van de federale politie. Het informatiebericht zal alle basiselementen bevatten die het mogelijk maken het incident te identificeren en te situeren. Anderzijds zal na de gebeurtenis een uitgebreidere en omstandige mededeling gebeuren aan de Algemene Directie van het Beheer en de Ondersteuning. Dit zal gebeuren met het oog op het toezicht, het beheer en de kwalitatieve en kwantitatieve analyse van de gebeurtenissen. De bevoegde politiediensten voor deze analyse zijn de Directie van de Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk, de Directie van de Opleidingen, de Cel Gevaarsituaties evenals de Algemene Inspectie van de Federale en de Lokale Politie.

In de meldingen worden tenminste de volgende gegevens genoteerd: de beschrijving van de feiten, aard en omstandigheden van het incident en de gekwetste personen/slachtoffers. Indien het een wapenincident betreft dienen volgende gegevens vermeld te worden: welk wapen werd gebruikt, de plaats van het incident, de datum en het uur van de feiten, het betrokken personeelslid en de coördinaten van de contactpersoon. Voor het geval dat stukken politiebewapening, munitie en beschermingsmiddelen zoals kogelwerende vesten (korpsuitrusting), het voorwerp uitmaken van diefstal of verlies, zal op                                                                          59  Koninklijk Besluit betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus, alsook de  bewapening van de leden van de Diensten Enquêtes bij de Vaste Comités P en I en van het personeel van de Algemene  inspectie van de federale politie en van de lokale politie, Brussel, 03/06/2007. 

 

29

eenzelfde

wijze

aan

de

voornoemde

instanties

een

melding

worden

gedaan.

Met het oog op een gepaste reactie, het voorkomen van arbeidsongevallen en de bevordering van de veiligheid van iedereen, is het van fundamenteel belang dat de gevraagde informatiestromen worden gewaarborgd. Met deze informatie kan men tevens streven naar een verbetering van de uitrusting van de politie en de interventietechnieken en –tactieken op punt stellen. Anderzijds is het, in hetzelfde perspectief, ook noodzakelijk dat de resultaten van de verrichte onderzoeken en analyses, worden gecommuniceerd naar de betrokken politiediensten en personeelsleden. Daarenboven moeten de bekomen resultaten ook worden verwerkt in ondermeer de opleidingen en de actieplannen inzake veiligheid en voorkoming van arbeidsongevallen.60

3.1.6. Regelgeving inzake welzijn op het werk binnen de Federale Politie De opvang van collega’s na een geweld- of stresssituatie gebeurt door het stressteam van de Federale Politie. Deze dienst biedt individuele psychosociale hulp aan ieder personeelslid van de federale politie. Het stressteam komt eveneens tussen wanneer het gaat om een traumatiserende gebeurtenis voortvloeiend uit de dienst (interventiecrisis), een personeelslid dat het slachtoffer is van een zwaar ongeval of van verhoogde stress in een bepaalde eenheid. Via de stressenquête kan men vaststellen dat er in een bepaalde eenheid binnen de politie meer spanning aanwezig is, dit kan een signaal zijn voor het stressteam om te interveniëren. Het stressteam organiseert ook opleidingen (bv. stressbeheer). Wat betreft geweld, pesterijen en de psychosociale materie gaat het uitsluitend om steun en advies. De gespecialiseerde preventieadviseur wordt bijgestaan door vertrouwenspersonen en is belast met de risicoanalyse en de behandeling van de klachtendossiers over geweld en pesterijen.61 In het jaar 2008 waren er 5884 tussenkomsten bij de Federale Politie en 1085 bij de Lokale politie. De voornaamste oorzaken van de tussenkomst van het stressteam zijn trauma’s, stress, burn-out, depressie en zelfmoord.62

                                                                         60  DEWAEL, P., Omzendbrief GPI  62 betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee  niveaus, FOD Binnenlandse Zaken, 14/02/2008.  61  http://www.polfed‐fedpol.be/org/org_dgs_dsw_nl.php, 24/04/2010.  62  http://www.senate.be/www/?MIval=/Vragen/SchriftelijkeVraagPrint&LEG=4&NR=6884&LANG=nl, geraadpleegd  11/05/2010. 

 

30

3.1.7. Regelgeving inzake welzijn op het werk binnen politiezone Gent. Binnen de politiezone Gent werd er werk gemaakt van welzijn op het werk. Er werd een contactpunt ‘Welzijn’ geïnstalleerd in de schoot van de directie Personeel. Tevens werd er een comité voor Preventie en Bescherming op het Werk opgericht in september 2009.

Enerzijds wordt er van hen een grote mate van flexibiliteit en stressbestendigheid verwacht, anderzijds worden ze door de toenemende maatschappelijke complexiteit geconfronteerd met meer gedifferentieerde problemen en intense gebeurtenissen die soms een beklijvende indruk nalaten. Door dergelijke ervaringen komen de politieambtenaren onder een hogere mentale belasting te staan, dat ervoor kan zorgen dat de politie-inspecteurs een (tijdelijke) emotionele kwetsbaarheid bezitten. Bij de politie van Gent worden de politieambtenaren na een traumatische gebeurtenis opgevangen door de dienst ‘Personeelszorg’.63

3.1.7.1. Dienst Personeelszorg Deze dienst is ondergebracht bij de Directie Personeel en bestaat uit twee personen. Ik had met één van hen, mevrouw Pascale Verschuere, een gesprek inzake de opdrachten en werking van de dienst. De opdrachten van dienst zijn maatregelen inzake welzijn op het werk. Er zijn zeven gebieden die hieronder vallen, namelijk arbeidsveiligheid, bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk, psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk, ergonomie, arbeidshygiëne, verfraaiing van de arbeidsplaatsen en maatregelen van de onderneming inzake leefmilieu. Personeelszorg neemt hiervan vooral taken van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, op zich. Voor de overige opdrachten wordt samengewerkt met partners. De problemen waarvoor men bij Personeelszorg terecht kan, zijn heel divers (vb. Post Traumatische Stressstoornis = PTSS, arbeidsongeval, functioneringsproblemen). Uit het jaarverslag 2009 van de politiezone Gent64 blijkt dat er 204 keer een beroep werd gedaan op de dienst. In 2008 waren het 215 tussenkomsten65. De personeelsleden hadden het meeste                                                                          63  VERSCHUERE, P., Personeelszorg – gesprek op 30/05/2010 om 10:30 uur.   64  Jaarverslag van 2009 is nog niet gepubliceerd, maar ik ontving de bijdrage van Personeelszorg van mevr. Verschuere. Dit  document wordt als bijlage 2 aan deze masterproef gevoegd.   65  VAN HULLE, W., Jaarrapport 2008 Politiezone Gent, 2009, p.22. 

 

31

nood aan informatie en steun na een arbeidsongeval, begeleiding bij functioneringsproblemen en ondersteuning bij sociale/familiale problemen. Tijdens het gesprek werd gepeild naar de drempelvrees van de personeelsleden om contact op te nemen met Personeelszorg. Volgens mevrouw Verschuere heeft men daar zeer weinig problemen mee. Sommigen vertellen honderduit over zowel professionele als privéproblemen. Mevrouw Verschuere meldt dat er therapie wordt gegeven aan de personeelsleden die het nodig hebben. Het probleem dat zich hier stelt, is dat mevrouw Verschuere niet specifiek opgeleid is om therapie te geven, maar dat ze door haar aantal dienstjaren, weet hoe ze de mensen kan helpen. Ze benadrukt wel dat wanneer het probleem diepgaander blijkt dan een traumatische werkervaring, het personeelslid wordt doorverwezen naar een therapeut buiten het werk. De reden waarom men ook deels zelf therapie geeft, is omdat therapeutische begeleiding niet wordt terugbetaald via het ziekenfonds. Dit kan iemand beletten om gespecialiseerde hulp te zoeken, waardoor hij met het probleem blijft zitten. Men werkt aan een terugbetaling van therapie voor ernstige gevallen.

Personeelszorg heeft ook de taak om een registratie te maken van grensoverschrijdend gedrag zowel door personeelsleden onderling als door derden aan het personeel (vb. de burger). Dit register is een bijkomend instrument om de risicoanalyse van feiten veroorzaakt door derden op te stellen.66 Met derden worden bedoeld zij die geen werknemer van de onderneming zijn, maar die met hen contact hebben bij de uitvoering van hun werk, vb. de burger. De werkgever moet bijzondere aandacht schenken aan de psychosociale belasting die door derden wordt veroorzaakt.67 Deze registratie wordt voorgeschreven in de Wet Onckelinckx van 2002. Een groot probleem dat zich stelt bij de sanctionering van geweld door de burger aan politiepersoneel, meldt Verschuere, is dat men geen reële impact heeft op de burger. Hiermee bedoelde Verschuere dat de zone geen machtsverhouding heeft met de burger. Ze verduidelijkte haar standpunt aan de hand van een voorbeeld: wanneer iemand van de schoonmaakfirma grensoverschrijdend gedrag (pesten, geweld, seksueel ongewenst gedrag) pleegt tegen het politiepersoneel, kan de korpsleiding tegen de leiding van het bedrijf zeggen dat de dader niet meer mag komen werken in dit korps of men huurt een ander schoonmaakbedrijf in. Er is hier duidelijk sprake van een machtsverhouding tussen het korps en het bedrijf.                                                                          66  X, Wegwijs in… De preventie van psychosociale belasting op het werk: stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel  gedrag, Algemene directie Humanisering van de Arbeid, april 2009, p.22.  67  Ibid., p.14. 

 

32

Bij grensoverschrijdend gedrag door de burger is deze verhouding er niet, waardoor men ook niet onmiddellijk kan ingrijpen.68 Er bestaan formulieren binnen politiezone Gent om grensoverschrijdend gedrag te melden. Dit formulier is niet hetzelfde als het formulier B80, dat lager in deze masterproef wordt besproken. Het formulier voor grensoverschrijdend gedrag maakt een registratie die louter preventief is en uit analyse zal moeten blijken of men dient in te grijpen. Er werd gewezen op de gelijkenis van beide formulieren. Mevrouw Verschuere antwoordde dat er gewerkt wordt om beide formulieren te integreren zodat de personeelsleden slechts één formulier dienen in te vullen bij dergelijke incidenten. Momenteel krijgt mevrouw Verschuere een kopie van de formulieren B80 en ontvangt zij de meldingen van grensoverschrijdend gedrag.69

Gezien de grootte van het korps is het voor de dienst Personeelszorg niet mogelijk om iedereen van dichtbij op te volgen en de signalen op te vangen. Hiervoor werden de zogenaamde antennes opgericht in 1998. De antennewerking is een netwerk van contactpersonen die, vrijwillig, het engagement aangaan om voor hun collega’s een sociale steunfunctie in te vullen. De initiële opdracht van de antennes is hun (geleerde) vaardigheden en alertheid aan te wenden om signalen van collega’s met problemen op te vangen en hieromtrent communicatie mogelijk te maken. 70 Het hulpaanbod wordt nooit opgedrongen, maar gebeurt vrijblijvend en vanuit een oprechte collegiale bezorgdheid. De rol van de antenne is een vorm van eerstelijns opvang, discreet en laagdrempelig, die zowel in tijd als ruimte beperkt is. Indien het nodig blijkt, zal de antenne het aanbod tot doorverwijzing doen.71 Alle antennes zijn collega’s die binnen het Gentse politiekorps werken en worden gerekruteerd uit alle geledingen en binnen alle graden van de organisatie. Ze verbinden zich er eveneens toe om alle tussenkomsten te melden aan Personeelszorg. Als de collega liever anoniem blijft, kan de tussenkomt ook anoniem gemeld worden.72 De antennewerking bestaat nog steeds, maar staat op een laag pitje. Via mevrouw Verschuere vernam ik dat men niet meer investeert in de antennewerking, maar dat men een nieuw sociaal netwerk aan het uitbouwen is. Eén van de vaststellingen is dat niet alle geselecteerde antennes                                                                          68  VERSCHUERE, P., Personeelszorg – gesprek op 30/05/2010 om 10:30 uur.  69  Ibid.  70  VERSCHUERE, P., De antennewerking, politiezone Gent, informatiebrochure, 2010 (brochure).  71  Ibid.  72  VAN HULLE, W., Jaarrapport 2008 Politiezone Gent, 2009, p.21. 

 

33

geschikt zijn om deze opdracht uit te voeren. Men is een soort van peter- en meterschap invoeren binnen de zone. Er moet wel bij vermeld worden dat dit nog in de kinderschoenen staat en nog niet werd doorgevoerd. Wat men hiermee wil bereiken, is dat politieambtenaren die nieuw zijn in de zone niet aan hun lot worden overgelaten, maar dat ze iemand toegewezen krijgen die hen wegwijs maakt en waarop ze steeds kunnen terugvallen wanneer er zich problemen voordoen.73 Het is tevens de bedoeling om de antennewerking af te bouwen en tijdelijk te laten overlappen met het peter- en meterschap om uiteindelijk tot enkel een peter- en meterschap te komen. De personeelsleden die zich inschrijven om peter of meter te worden, zullen onderworpen worden aan een screening en moeten bijgevolg voldoen aan bepaalde eisen.74

3.1.7.2. Administratieve verplichting binnen politiezone Gent – Formulier B80.

Volgens de GPI 48 dient iedere politiezone een register bij te houden van gewelddelicten. In de onderzochte politiezone werd het formulier B8075 ontworpen om dergelijke zaken te melden aan de daartoe bevoegde instantie. Met dit document worden alle gebeurtenissen die gepaard gaan met (ernstige) gewelduitingen gemeld aan Directie Operaties – Operationele steun. Deze directie zal op haar beurt de formulieren overmaken aan de Algemene Directie van het Beheer en de Ondersteuning te Brussel die vervolgens een statistische analyse maakt van deze documenten. Ze dienen dus gemeld te worden aan de Cel Gevaarsituaties van de Federale Politie.76 Het formulier B80 werd ingevoerd kort na het uitkomen van de GPI 48 in 2006 en werd toen bijgehouden door de wapenmeesters. Sedert maart 2009 staat commissaris Naudts aan het hoofd van de Directie Operaties binnen de zone. De wapenmeesters ressorteren onder deze directie. Commissaris Naudts vond dat het formulier niet alleen in Brussel diende geanalyseerd te worden, maar dat een dergelijke geweldanalyse de zone ook een meerwaarde kan bieden. Hierop heeft hij besloten om het formulier terug onder de aandacht te brengen van de korpsleden. De Algemene Directie van het Beheer en de Ondersteuning vond het een goed initiatief van de politiezone Gent om dit formulier terug onder de aandacht te brengen. Er

                                                                         73  VERSCHUERE, P., Personeelszorg – gesprek op 30/05/2010 om 10:30 uur.  74  Ibid.  75  Een voorbeeld van het formulier B80 wordt als bijlage 3 aan deze masterproef gevoegd.  76  VAN GAEVER. C., Trainingen inzake geweldbeheersing van het politiepersoneel van PZ Gent, Gent, 01/09/2008. 

 

34

gaan volgens commissaris Naudts stemmen op om één formulier in te voeren over het hele land om de gegevens te standaardiseren.77

Het doel van de analyse is zo nauwkeurig mogelijk de verschillende vormen van gewelduitingen en hun evolutie te onderscheiden, teneinde permanent de interventietactieken en politietechnieken te kunnen aanpassen. De zwaartegraad van de gewelduiting wordt beoordeeld in functie van de gebruikte middelen, de vorm waaronder dit zich heeft voorgedaan, de gevolgen (fysische of psychische) die dit heeft teweeggebrachte of de ongewone aard van de gebeurtenis of het verloop. De volgende gebeurtenissen zullen systematisch het voorwerp uitmaken van een analyse: 1

elk gebruik van een wapen (vuurwapen of niet) of bijzonder technieken (gevechtssporten) tegen politieambtenaren in dienst, zelfs indien deze geen gebruik hebben gemaakt van hun bewapening.

2

Elk gebruik van intentioneel geweld tegen politieambtenaren in dienst, die een werkonbekwaamheid heeft veroorzaakt.

3

Elk intentioneel gebruik van een vuurwapen door politieambtenaren, uitgezonderd de schietoefeningen.

4

Elk accidenteel vuurwapengebruik door politieambtenaren

5

Elk intentioneel gebruik van neutraliserende middelen door politieambtenaren, voor individuele verdediging.

Concreet wordt hiermee bedoeld dat elke politieambtenaar die geweld –zoals hoger omschreven- gebruikt heeft of tegen wie geweld gebruikt werd, een kopie van het procesverbaal (of het verslag, bv. Evaluatieverslag n.a.v. een ordedienst) waarin het aangewend geweld wordt omschreven, zal overmaken aan de directie operaties.78 Bij het boeien en in het kader van openbare orde, dient geen B80-formulier ingevuld te worden.

In het tweede gedeelte van deze masterproef wordt er een analyse gemaakt worden van gemaakt van 72 formulieren ingediend in de periode van juni 2009 tot februari 2010.

 

                                                                         77  NAUDTS, E., Directie Steun ‐ gesprek 11 mei 2010 om 16:00 uur.  78  VAN GAEVER, C., Trainingen inzake geweldbeheersing van het politiepersoneel van PZ Gent, Gent, 01/09/2008. 

 

35

3.1.7.3. Comité voor preventie en bescherming op het werk In september 2009 werden het comité voor preventie en bescherming op het werk en een contactpunt ‘Welzijn’ geïnstalleerd in de schoot van de directie Personeel binnen de politiezone Gent. Hiermee wil de zone zijn intenties bekrachtigen tot het geven van een doortastend en ondernemende impuls aan het welzijnsbeleid. De bedoeling is om iedere werknemer een welzijnswerking op maat te verschaffen door hen niet alleen een aanbod te doen van ‘personeelszorg’, maar daarnaast ook hun kennis omtrent welzijn te verhogen. Het finaliteit van deze verklaring is een werkomgeving te creëren waarbij er zowel op collectief als individueel vlak aandacht is voor de fysische en psychische gezondheid en veiligheid van de groep en het individu.79 Er zetelen zes actoren in dit comité: Concactpunt Welzijn, de preventieadviseur, de werknemersafgevaardigden, de korpsleiding, de hiërarchische lijn en de werknemer. Ze werken samen aan het globaal beleidsplan, dat uit zeven wettelijk bepaalde domeinen bestaat (hoger reeds opgesomd, zoals ergonomie en arbeidsveiligheid). Het comité is een overleg- en adviesorgaan, waar men samen een oplossing zoekt voor de aangebrachte problemen.

3.2. Belgisch Wetgeving inzake geweld tegen politie. Het strafwetboek voorziet in een aantal specifieke bepalingen van geweld tegen politieambtenaren. In dit onderdeel worden deze artikelen naast elkaar geplaatst.

3.2.1. Belgisch Strafwetboek Gezien geweld tegen de politie een hot item is en de afgelopen jaren niet meer uit het nieuws weg te slaan is, kon ook de Belgische wetgever niet achterblijven. De zaak-Hammani (2001) heeft aangetoond dat er enerzijds een toename is van het fysieke geweld jegens politieambtenaren en anderzijds dat het gebruikte geweld steeds driester wordt80. Sinds deze zaak werden er enkele wetsvoorstellen ingediend inzake een zwaardere bestraffing voor

                                                                         79  X, Beleidsverklaring Welzijn op het werk, Politiezone Gent, 09/2009.  80  http://www.senate.be/www/?MIval=/publications/viewPub&COLL=S&LEG=4&NR=495&PUID=67110479&LANG=nl,  geraadpleegd 12/05/2010.  

 

36

verdachten van geweld tegen politie. De dood van Kitty Van Nieuwenhuize bracht alles in een stroomversnelling.81 Naast de strafverzwaringen die werden doorgevoerd de afgelopen jaren staan er nog enkele artikelen in het Strafwetboek die handelen over geweld tegen politiepersoneel. Aangezien politiediensten door de uitoefening van hun bediening een groter risico lopen aan geweld blootgesteld te worden, moet precies aan hen op wetgevend vlak een verhoogde bescherming geboden worden.

3.2.1.1. Weerspannigheid (art. 269 SW. ev.) Artikel 269: “Weerspannigheid wordt genoemd elke aanval, elk verzet met geweld of bedreiging tegen ministeriële ambtenaren, veld- of boswachters, dragers of agenten van de openbare macht, personen aangesteld om taksen en belastingen te innen, brengers van dwangbevelen, aangestelden van de douane, gerechtelijke bewaarders, officieren of agenten van de administratieve of de gerechtelijke politie, wanneer zij handelen ter uitvoering van de wetten, van de bevelen of de beschikkingen van het openbaar gezag, van rechterlijke bevelen of van vonnissen.82” Weerspannigheid in de zin van het Strafwetboek is het gebruik van geweld in de ruime betekenis, d.w.z. alle daden van fysieke en psychische dwang tegenover de uitvoering van een rechtmatige opdracht door een agent van de overheid (vb. slaan, schoppen, spuwen, bedreigen, enz.). De eenvoudige weigering om aan een bevel te voldoen, het dreigen met klachten, politieke tussenkomsten, melding aan de pers, enz. wordt niet aanzien als weerspannigheid.83 De passieve weerstand tegen een rechtmatige gedraging, de vlucht nemen of zichzelf opsluiten om aan de gedraging (vb. de aanhouding) te ontsnappen zijn niet strafbaar. De weerspannigheid breidt zich uit naar de paarden en honden die tijdens politieopdrachten gebruikt worden; de agressie op deze dieren wordt aanzien als weerspannigheid tegen de politie. Het misdrijf weerspannigheid breidt zich ook uit naar personen die, door de politie gevorderd, medewerking verlenen (slotenmakers, werkmannen, getuigen).84                                                                          81  http://www.gva.be/dekrant/experts/johndewit/straffen‐voor‐geweld‐tegen‐politie‐worden‐verzwaard.aspx,  geraadpleegd 11/05/2010.   82  VERMEULEN, G., Wetteksten, Strafrecht, Strafwetboek, Wetboek van Strafvordering, Bijzondere wetten, Maklu,  Antwerpen, 2008, p.90.  83  PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing – Opleiding specialisten, Brussel,  13/02/2009, p.39.  84  Ibid., p.39. 

 

37

3.2.1.2. Smaad (art. 275 – 276 ev.) Artikel 275 SW luidt als volgt: “Met gevangenisstraf van vijftien dagen tot zes maanden en met geldboete van vijftig tot driehonderd wordt gestraft hij die een lid van de Wetgevende Kamers in de uitoefening of ter gelegenheid van de uitoefening van zijn mandaat, een minister, een lid van het Arbitragehof of een magistraat van de administratieve orde of een lid van de rechterlijke orde of een officier van de openbare macht in actieve dienst, in de uitoefening of ter gelegenheid van de uitoefening van hun bediening, smaadt door daden, woorden, gebaren of bedreigingen. Indien de smaad gepleegd wordt in de vergadering van een der Kamers of op de terechtzitting van een hof of een rechtbank, is de gevangenisstraf twee maanden tot twee jaar en de geldboete tweehonderd tot duizend. Smaad tegen een lid van de Kamers gepleegd kan, behalve bij ontdekking op heterdaad, niet worden vervolgd dan op klacht van de gesmade persoon of op aangifte van de Kamer waarvan hij deel uitmaakt.85” Artikel 276 SW: “Smaad door woorden, daden, gebaren of bedreigingen gepleegd tegen een ministerieel ambtenaar, een agent die drager is van het openbaar gezag of van de openbare macht of tegen enig ander persoon met een openbare hoedanigheid bekleed, in de uitoefening of ter gelegenheid van de uitoefening van hun bediening, wordt gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot een maand en met geldboete van zesentwintig tot tweehonderd.86” Smaad tegen politieambtenaren in de zin van het Strafwetboek is een materiële daad door het gebruik van woorden, daden, gebaren of bedreigingen. Onder daden moet worden verstaan alle handelingen die de waardigheid aantasten en de gewelddaden die geen slagen en verwondingen uitmaken (vastgrijpen, trekken, sleuren, doen vallen, kledij te scheuren, kledij besmeuren, enz.). Onder woorden verstaat men de beledigingen aan het adres van de ambtenaar, maar ook valse of fictieve aangiften.87 Onder gebaren verstaat men elke lichaamsbeweging, gelaatsuitdrukking en elke houding die duidelijk minachting of verachting laat blijken. Bedreigingen kunnen smaad uitmaken

                                                                         85  VERMEULEN, G., Wetteksten, Strafrecht, Strafwetboek, Wetboek van Strafvordering, Bijzondere wetten, Maklu,  Antwerpen, 2008, p.91.  86  Ibid, p.91.  87  PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing – Opleiding specialisten, Brussel,  13/02/2009, p.40. 

 

38

wanneer ze meer betekenen dan de schending van eerbied of een eenvoudige weerstand tegen het optreden.88 Een Kamercommissie van Justitie bespreekt momenteel een wetsvoorstel om de minimumstraffen voor geweld tegen de politie te verdubbelen.89

3.2.1.3. Wijziging van het Strafwetboek in 2006 De Wet tot wijziging van het Strafwetboek met het oog op het strenger bestraffen van geweld tegen bepaalde categorieën van personen werd op 20/12/2006 goedgekeurd en verscheen in het Belgisch Staatsblad op 12/02/2007. De wijzigingen worden hieronder verder uitgewerkt.90 In Boek II Titel V hoofdstuk II SW.: Smaad en geweld tegen ministers, leden van de wetgevende kamers, dragers van het openbaar gezag of van de openbare macht, werd een Artikel 279bis ingevoegd: "Wanneer de slagen worden toegebracht zonder het oogmerk om te doden, en toch de dood veroorzaken, wordt de schuldige gestraft met opsluiting van zeven jaar tot tien jaar. Hij wordt gestraft met opsluiting van twaalf jaar tot vijftien jaar indien hij die gewelddaden met voorbedachten rade pleegt."91

Artikel 281 van het hetzelfde Wetboek werd aangevuld met het volgende lid: "De schuldige wordt gestraft met gevangenisstraf van zes maanden tot drie jaar en met geldboete van honderd euro tot vijfhonderd euro indien hij met voorbedachten rade heeft gehandeld."92 Artikel 281bis werd ingevoegd en luidt: "Indien de slagen, hetzij een ongeneeslijk lijkende ziekte, hetzij een blijvende ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid, hetzij het volledig verlies van het gebruik van een orgaan, hetzij een zware verminking ten gevolge hebben, is de straf gevangenisstraf van vier jaar tot vijf jaar en een geldboete van tweehonderd euro tot vijfhonderd euro.

                                                                         88  PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing – Opleiding specialisten, Brussel,  13/02/2009, p.40.  89  Geweld tegen politie met 14 procent gestegen sinds 2000, De Standaard, 12/01/2010 [WWW].  90  http://www.juridat.be/cgi_loi/loi_N.pl?cn=2006122041, geraadpleegd 11/05/2010.  91  VERMEULEN, G., Wetteksten, Strafrecht, Strafwetboek, Wetboek van Strafvordering, Bijzondere wetten, Antwerpen,  Maklu, 2008, p.92.  92  Ibid, p.92. 

 

39

De straf is opsluiting van zeven jaar tot tien jaar in geval de schuldige heeft gehandeld met voorbedachten rade.93" In hetzelfde Wetboek werd artikel 281ter ingevoegd en luidt: "Wanneer de slagen worden toegebracht zonder het oogmerk om te doden, en toch de dood veroorzaken, wordt de schuldige gestraft met opsluiting van zeven jaar tot tien jaar. Hij wordt gestraft met opsluiting van twaalf jaar tot vijftien jaar indien hij die gewelddaden met voorbedachten rade pleegt.94"

In boek II, titel VIII, hoofdstuk I, afdeling II van het Strafwetboek wordt een artikel 410bis ingevoegd en luidt als volgt: "Indien de schuldige, in de gevallen omschreven in de artikelen 398 tot 405, de misdaad of het wanbedrijf pleegt tegen een chauffeur, een begeleider, een controleur of een loketbediende van een uitbater van een netwerk voor openbaar vervoer, een postbode, een brandweerman, een lid van de civiele bescherming, een ambulancier, een arts, een apotheker, een kinesitherapeut, een verpleegkundige, een lid van het personeel aangesteld voor het onthaal in de spoeddiensten van de verzorgingsinstellingen, een maatschappelijk werker of een psycholoog van een openbare dienst, in de uitoefening van hun bediening, wordt de minimumstraf bedoeld in die artikelen verdubbeld in geval van gevangenisstraf en met twee jaar verhoogd in geval van opsluiting. Hetzelfde geldt wanneer de schuldige, die als leerling of student is ingeschreven in een onderwijsinstelling of er was ingeschreven tijdens de zes maanden die aan de feiten zijn voorafgegaan, of die vader, moeder of familielid van die leerling of student is, of enige andere persoon is die gezag heeft over die leerling of student of hem onder zijn bewaring heeft, de misdaad of het wanbedrijf heeft gepleegd tegen een lid van het personeel of van de directie van de onderwijsinstelling, tegen de personen die de opvang van leerlingen verzorgen in een medisch-pedagogisch Instituut dat door een gemeenschap wordt ingericht of gesubsidieerd, of tegen een externe actor die door de gemeenschapsoverheden belast is met het voorkomen en het oplossen van geweld op school, in de uitoefening van hun bediening.95” Opvallend is dat deze laatste wijziging niet van toepassing is op politieambtenaren. Een verdachte wordt lichter bestraft wanneer hij een politieambtenaar doodt of slaat, dan wanneer hij een persoon van de in artikel 410bis SW. opgesomde beroepscategorieën doodt of slaat.                                                                          VERMEULEN, G., Wetteksten, Strafrecht, Strafwetboek, Wetboek van Strafvordering, Bijzondere wetten, Antwerpen, Maklu,  2008, p.93.  94  Ibid., p.93.  95  Ibid., p.127. 

 

40

Op 19 december 2007 werd een wetsvoorstel ingediend om de politiebeambten gelijk te stellen met de andere beroepscategorieën limitatief opgesomd in artikel 410bis SW.96

3.3. Opleiding geweldbeheersing Het gebruik van geweld, zowel door als tegen de politie, steunt niet alleen op wettelijke bepalingen die voorschrijven wat mag en niet mag. Het politiepersoneel moet tevens degelijk opgeleid worden op het gebruik van geweld. In deze rubriek wordt een beeld geschetst van de opleiding die bij wet bepaald wordt voor alle leden van de Federale en Lokale politie. Er wordt tevens bij vermeld hoe het binnen de politiezone Gent wordt ingevuld.

3.3.1. GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van het operationeel kader van de politiediensten (2006) Zoals reeds wordt aangegeven in de titel van deze circulaire handelt deze hoofdzakelijk over training en opleiding van het personeel. Gezien geweldbeheersing een belangrijk aspect vormt van het politiewerk en het gebruik van geweld door de politie gevoelig ligt, is het belangrijk om de opleiding en training van het personeel steeds op een hoog niveau te geven. Het komt de veiligheid van het personeel en de burger en de kwaliteit van de interventies ten goede. In dit onderdeel zal de omzendbrief van naderbij worden bekeken.

3.3.1.1. Geweldbeheersing Geweldbeheersing verwijst naar de politiewetenschap die de politieambtenaar, geconfronteerd met een gevaarlijke of potentieel gevaarlijke situatie, moet toelaten deze situatie met een maximum aan veiligheid te kunnen aanpakken en beheersen en deze op de minst gewelddadige wijze op te lossen. De bekwaamheden om gevaarsituaties te beheersen berusten tegelijk op het volledig respecteren van het wettelijk en deontologisch kader, het adequaat aanwenden van gepaste

                                                                         96  http://www.senate.be/www/?MIval=/publications/viewPub&COLL=S&LEG=4&NR=495&PUID=67110479&LANG=nl,  geraadpleegd 12/05/2010. 

 

41

psychosociale en fysieke bekwaamheden, de optimale aanwending van de ter beschikking gestelde middelen en het gebruiken van gepaste interventietactieken.97

Geweldbeheersing wordt in deze circulaire opgedeeld in vier domeinen: Ten eerste de wetgeving, deontologie en de psychosociale vaardigheden, vervolgens de politionele interventietactieken (PITIP), ten derde de fysieke vaardigheden betreffende dwang zonder vuurwapen en tot slot de fysieke vaardigheden betreffende dwang met vuurwapen.98 Over welke bewapening de politiediensten beschikken, wordt lager in deze masterproef beschreven. De gevaarsituaties of potentieel gevaarlijke situaties, waarmee de politieambtenaren het meest geconfronteerd worden, zijn de algemene controle van een persoon te voet, in of rond een voertuig of gebouw, geschillen tussen 2 of meer personen en andere situaties van politionele interventies. Het zijn deze opgesomde situaties die de context vormen van de opleidingen en trainingen inzake geweldbeheersing bij de politie.99

De doelstelling van een degelijke opleiding en training, is het aanleren, ontwikkelen en onderhouden van vaardigheden die de politieambtenaar in staat stellen om zo goed als mogelijk om te gaan met gevaarsituaties waarmee ze op het terrein kunnen worden geconfronteerd. Van de politiebeambte wordt verwacht dat ze een conflictsituatie herkennen, deze analyseren en de risico’s kunnen inschatten. Tevens moeten ze de dwangmiddelen op een progressieve wijze aanwenden waarbij het proportionaliteitsprincipe in acht wordt genomen. Het is aan het tussenkomende politielid om het gebruik van fysiek geweld zo lang mogelijk af te houden. Tot slot moeten de trainingen er voor zorgen dat het personeel beter in staat is om de eigen veiligheid en deze van de collega’s en derden beter te waarborgen.100 De trainingen laten toe het vaardigheidsniveau van het personeel te behouden en te verbeteren. De trainingen worden georganiseerd door de bevoegde autoriteiten. Binnen

                                                                         97  VAN GAEVER, C., Trainingen inzake geweldbeheersing van het politiepersoneel van politiezone Gent, Politiezone Gent,  01/09/2008, p.1 (Zonale onderrichting).   98  DEWAEL, P., Omzendbrief GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van  het operationeel kader van de politiediensten, FOD Binnenlandse Zaken, 17/03/2006.  99  VAN GAEVER, C., Trainingen inzake geweldbeheersing van het politiepersoneel van politiezone Gent, Politiezone Gent,  01/09/2008, p.1 (Zonale onderrichting).  100  DEWAEL, P., Omzendbrief GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van  het operationeel kader van de politiediensten, FOD Binnenlandse Zaken, 17/03/2006. 

 

42

politiezone Gent is de korpsleiding verantwoordelijk voor het organiseren van de trainingen.101 De circulaire benadrukt een aantal kenmerken waaraan een training moet voldoen. Er moet eenvoud zijn in de aangeleerde en getrainde methodes en technieken. De monitoren moeten hun training op elkaar afstemmen. Alleen op die manier kan er eenvormigheid in trainingen optreden. Het personeel moet er ook van overtuigd worden dat ze moeten leren en bijleren. Ze moeten leren anticiperen (gevaar herkennen, risico’s inschatten,…) en zich de reflex eigen maken om zichzelf te beschermen (dekking te zoeken, wapen te gebruiken,…), zodat ze zichzelf en andere kunnen in veiligheid brengen.102 Naast een opleiding in geweldbeheersing kan het ook nuttig zijn om een training inzake stressbeheer in te lassen, want trainen in een gemoedelijke, gekende omgeving is één zaak, maar onder stress is dat al helemaal iets anders. Vormingen inzake stressbeheer hebben een positieve impact op het gedrag van individuen tijdens een tussenkomst103.

3.3.1.2. Basisniveau Ieder lid van het operationele kader wordt geacht om een basisniveau te halen door een basisopleiding te volgen. Deze kan worden gevolgd in de politiescholen en het onderricht wordt gegeven door specialisten geweldbeheersing. Naast het basisniveau bestaat ook het gekwalificeerd niveau, waartoe de specialisten geweldbeheersing met en zonder vuurwapen behoren en het gespecialiseerd niveau.104 Deze laatste twee niveaus hebben hiervoor een bijkomende functionele opleiding gevolgd, waarover ik niet uitwijd tijdens deze masterproef. In deze omzendbrief wordt ook bepaald hoeveel trainingen een lid van het basis-, midden-, en officierenkader die een operationele functie uitoefenen, jaarlijks dient te volgen. Het betreffen minstens vijf sessies gelijkmatig verspreid over 12 maanden. Eén van deze vijf sessies besteedt aandacht aan de evaluatie van het personeelslid. Men beschouwt één trainingssessie als volwaardig wanneer deze bestaat uit vier lesperioden van 50 minuten.105

                                                                         101  VAN GAEVER, C., Trainingen inzake geweldbeheersing van het politiepersoneel van politiezone Gent, Politiezone Gent,  01/09/2008, p.2 (Zonale onderrichting).  102  DEWAEL, P., Omzendbrief GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van  het operationeel kader van de politiediensten, FOD Binnenlandse Zaken, 17/03/2006.  103  DE SOIR, E., VAN DEN STEENE, F. en DAUBECHIES, F., Stress en trauma bij de politie, Antwerpen, Maklu, 2007, p.67.  104  DEWAEL, P., Omzendbrief GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van  het operationeel kader van de politiediensten, FOD Binnenlandse Zaken, 17/03/2006.  105  Ibid.  

 

43

Inzake de evaluatie voorziet de circulaire een permanente formatieve evaluatie tijdens de sessies en jaarlijks wordt er een certificatieve evaluatie gedaan van de operationele leden, inzake de domeinen van de geweldbeheersing die op hen van toepassing zijn. De bedoeling van dergelijke evaluatiemomenten is de domeinen waarbij de personeelsleden moeilijkheden ondervinden te detecteren en daar verder op te werken tijdens latere trainingen. Wanneer een lid niet het vereiste niveau haalt, is het de verantwoordelijkheid van de bevoegde overheid om het personeelslid hierover te interpelleren en indien dit nodig wordt geacht, maatregelen te treffen.106 Binnen de politiezone Gent wordt aan deze richtlijn voldaan. De dienstplanner zorgt ervoor dat er om de zeven weken een trainingsmoment is voorzien voor de leden van de interventiedienst. Dit houdt in dat er jaarlijks 7 trainingen gepland zijn, waarvan de inspecteur er minimum 5 moet van bijwonen.

3.3.2. GPI 62 betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus (2008) Niet onbelangrijk om in deze context te vermelden is de bewapening van het politiepersoneel. Hieromtrent werd er op 14 februari 2008 een andere Omzendbrief –GPI 62- gepubliceerd. Deze circulaire geeft meer uitleg bij het Koninklijk Besluit van 3 juni 2007 inzake de bewapening van de politie (zie hoger).107 Het voornoemde KB voorziet dat de bewapening van de politiediensten bestaat uit zowel een individuele, collectieve als bijzondere bewapening.

De individuele bewapening omvat een halfautomatisch pistool (kaliber 9mm), een uitschuifbare wapenstok (ASP) en neutraliserende middelen (peperspray). Agenten van politie zijn doorgaans niet voorzien van een handvuurwapen, maar kunnen in uitzonderlijke gevallen dit bekomen onder verantwoordelijkheid van de korpschef. Naast deze individuele bewapening beschikt de politieambtenaar binnen politiezone Gent ook nog over een tactische lamp, handboeien, een veiligheidstouw, een gehoorbeschermer, een veiligheidsbril en een poetsset voor het handvuurwapen.108                                                                          106  DEWAEL, P., Omzendbrief GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van  het operationeel kader van de politiediensten, FOD Binnenlandse Zaken, 17/03/2006.  107  DEWAEL, P., Omzendbrief GPI  62 betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee  niveaus, FOD Binnenlandse Zaken, 14/02/2008.  108  VAN GAEVER, C., Bewapening van het personeel binnen politiezone Gent, Gent, 01/09/2007, p.2 (zonale onderrichting). 

 

44

Het gebruik van om het even welk wapen vereist dat het personeelslid een voorafgaande en aangepaste opleiding heeft genoten en dat de verworven vaardigheden worden onderhouden aan de hand van regelmatige training. Inzake de Welzijnswet (hoger nader omschreven) wordt de werkgever verplicht om aan de personeelsleden alle inlichten te verstrekken inzake de risico’s en de voorzorgsmaatregelen.109

De collectieve bewapening wordt aangekocht mits naleving van de artikelen 8 en 9 van het KB. Het moet voldoen aan de minimumnormen die beschreven staan in het normenboek. De aankoop van de collectieve bewapening ligt bij de lokale politie in handen van de burgemeester of het politiecollege. Voor de federale politie is dat de commissaris-generaal.110 Binnen PZ Gent heeft men ervoor gekozen om als collectief vuurwapen de Heckler & Koch MP5 (9 x 19 mm) te gebruiken. Eenmaal de omscholing gevolgd naar het in PZ Gent gebruikt collectief wapen, Heckler & Koch MP5, is het de politieambtenaar verboden gebruik te maken van een collectief wapen van een ander merk en/of type.111

De bijzondere bewapening mag enkel gebruikt worden door personen die hiervoor een specifieke kwalificatie verkregen hebben. Dergelijke bewapening kan enkel aangekocht en aangewend worden mits toestemming van de Minister van Binnenlandse Zaken. De aanvraag moet behoorlijk gemotiveerd worden en moet alle elementen bevatten die nodig zijn om te onderzoeken of men de toestemming al dan niet kan geven tot aankoop en gebruik ervan. De gegeven machtiging is verbonden aan voorwaarden (opleiding en training), waarvan de gebruikers van het wapen op voorhand van in kennis moeten worden gesteld.112 In de GPI 62 wordt een niet-limitatieve lijst van bijzondere bewapening opgenomen. Men verstaat hieronder onbuigzame wapenstok met zijhandgreep (ook T-wapenstok genoemd), granaten, lanceerders en hypodermische geweren. De politiezone Gent beschikt over twee bijzondere wapens namelijk traangasgranaten en traangasgranaatlanceerders.113  

                                                                         109  DEWAEL, P., Omzendbrief GPI  62 betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee  niveaus, FOD Binnenlandse Zaken, 14/02/2008.  110  Ibid.  111  VAN GAEVER, C., Bewapening van het personeel binnen politiezone Gent, Gent, 01/09/2007, p.2 (zonale onderrichting).  112  DEWAEL, P., Omzendbrief GPI  62 betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee  niveaus, FOD Binnenlandse Zaken, 14/02/2008  113  VAN GAEVER, C., Bewapening van het personeel binnen politiezone Gent, Gent, 01/09/2007, p.3 (zonale onderrichting). 

 

45

4.

Besluit

In dit theoretische deel werd er een beeld geschetst van hoe agressie wordt omschreven in de literatuur, welke onderzoeken reeds rond het onderwerp werden gevoerd en welke reactie de Belgische wetgever geeft aan de burger inzake de problematiek van geweld tegen de politiediensten.

Men kan besluiten dat het niet evident is om een sluitende definitie te bekomen voor het fenomeen “agressie”. In deze masterproef wordt gewerkt met de definitie van de sociaalpsychologische benadering van agressie en meer bepaald met deze van Wiegman, Baarda en Seydel, namelijk dat agressie een daad is waarbij men een andere persoon benadeelt of kwetst, terwijl de agressor vooraf zou moeten weten dat zijn gedrag negatieve gevolgen heeft voor de andere114. Over het geweldmonopolie van de politie werd reeds veel geschreven, zowel op wetenschappelijk vlak als in de media. Er werd vooral gewezen op het excessief geweld dat de politie soms hanteert. Men was van oordeel dat het probleem bij de politiediensten lag. Tegenwoordig heeft men meer en meer oog gekregen voor de politiediensten en het geweld dat tegen hen is gericht. Er bestaan hier en daar reeds studies over dit onderwerp, maar zoals in deel twee beschreven staat is deze informatie schaars. In België is er geen onderzoek voor handen die gedetailleerd aantoont met welk geweld de politiediensten worden geconfronteerd. Er werd voor België geen nationale gegevens gevonden, dus heb ik me gebaseerd op de gegevens van de politiezone Gent. Het is dus vijf voor twaalf in België om hieromtrent degelijk onderzoek te voeren, om daarop het beleid verder uit te werken.

Op het wetgevend vlak heeft België verschillende inspanningen gedaan inzake welzijn op het werk. Via de Welzijnswet is de werkgever verplicht om na te denken over het welzijn van zijn werkkrachten en er ook inspanningen voor te leveren. Er wordt zwaar getild aan geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op de werkvloer. Via een degelijk preventiebeleid moet men deze problemen aanpakken en trachten te voorkomen. Om het welzijn van de politieambtenaren

te

bewerkstelligen

werden

enkele

Ministeriële

Omzendbrieven

uitgeschreven, met name de GPI 48 en 62. Hierin wordt voorzien dat de politiemensen een degelijke opleiding en training krijgen inzake geweldbeheersing met en zonder vuurwapen, zodat men zich zowel letterlijk als figuurlijk kan wapenen tegen geweld op het terrein.                                                                          114  WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1982, p.33. 

 

46

De inspanningen die de onderzochte politiezone Gent levert voor zorg aan het personeel is niet gering. In het gesprek met mevrouw Verschuere, tewerkgesteld bij de dienst Personeelszorg, kwam naar voor dat politieagenten die betrokken waren in geweldincidenten en daarvoor een formulier B80 hebben ingevuld of die hierdoor voor een langere periode arbeidsongeschikt zijn, steeds worden gecontacteerd door de dienst Personeelszorg. Wanneer het nodig is, geven zij de politieagenten die dat wensen therapie zodat ze de situatie kunnen verwerken. Volgens mevrouw Verschuere is er bij de politieambtenaren die bij haar komen, weinig schroom om hulp te vragen op psychologische vlak. Bij aanvang van dit onderzoek werd het tegendeel verwacht. Er moet wel worden opgemerkt dat er meer dan 1200 personeelsleden zijn in de zone en dat er in 2009 204 keer een beroep werd gedaan op Personeelszorg. Er zijn nog 1000 andere personeelsleden die de weg misschien niet kennen naar Personeelszorg en misschien ook niet weten waarvoor deze dienst staat. Bovendien kan, gezien de gevoeligheid van de materie, drempelvrees ook één van de redenen zijn waarom mensen bij deze dienst geen hulp zoeken, maar misschien wel buiten het werk in therapie gaan. Hier heeft men geen zicht op en kan verder onderzoek meer duidelijkheid brengen. De collega-antennes die problemen bij politieambtenaren moeten detecteren, zijn in onbruik geraakt. Via deze weg kan Personeelszorg ook geen informatie meer opvangen. Men werkt wel aan een ander systeem, namelijk het peter- en meterschap, maar dat is nog niet in voege getreden. Men zit hier dus met een leemte voor de detectie en opvang van politieambtenaren met een probleem. Bij het publiceren van de GPI 48 heeft men in politiezone Gent een document B80 ingevoerd dat de geweldsdelicten binnen de zone meldt. Sedert juni 2009 werd dit terug onder de aandacht van het personeel gebracht door Commissaris Naudts. De zone wil zelf deze formulieren analyseren en hierop beleidsmaatregelen baseren. Ook opleiding kreeg bijzondere aandacht in dit hoofdstuk, omdat in de wetgeving benadrukt wordt dat het personeel degelijk wordt opgeleid en begeleid inzake geweldbeheersing. Binnen de politiezone wordt deze wetgeving strikt opgevolgd. De interventiedienst heeft jaarlijks zeven halve dagen waar men opleiding en training krijgt. Dit staat ingepland in hun schema om de zeven weken.

 

 

47

Deel 2: Perceptie van agressie binnen PZ Gent Inleiding In dit deel van de masterproef zal ik de methodes van het onderzoek toelichten. De gegevens waarop dit onderzoek zich baseert zijn afkomstig van twee bronnen. Enerzijds haal ik informatie uit het formulier B80. Dit is een document dat binnen de politiezone Gent gebruikt wordt om geweld ten aanzien van politiemannen te registreren. Een dergelijk formulier moet in iedere zone voor handen zijn, de benaming kan verschillen (zie bepalingen in de GPI). Anderzijds zal ik me, naast deze officieel geschreven bron, ook baseren op informatie verkregen via interviews met inspecteurs van de interventiedienst te Gent. Via een methodetriangulatie werk ik in de diepte om een integraal beeld te krijgen van het onderzoeksobject.

1. Methodologie 1.1.

Casestudy

Via dit onderzoek wou ik een diepgaand en integraal beeld krijgen van de perceptie van agressie bij de interventie-inspecteurs van de lokale politiezone Gent. Het is niet de bedoeling om op basis van dit onderzoek uitspraken te doen over alle interventie-inspecteurs van Vlaanderen. Ik heb niet de intentie om te generaliseren. Het onderzoek heeft door de keuze van de onderzoeksmethoden een grote interne geldigheid, waardoor de externe geldigheid gering is.

1.1.1. Semi-gestructureerde interviews Voor mijn onderzoek heb ik gekozen voor de kwalitatieve methode van het semigestructureerd interview. Gezien er over het onderwerp ‘Agressie tegen politie’ weinig data voor handen zijn, lijkt het me aangewezen om op kwalitatieve manier te werk te gaan. Het ligt dan voor de hand dat ik voor één politiezone heb gekozen, omdat het werken met

 

48

verschillende zones me te ver zou leiden voor deze masterproef. Het geeft me tevens de kans om diepgaander te werk te gaan.115 Ik heb voor het interview gekozen, omdat het een flexibele methode is. Ik kon tijdens de reeks interviews mijn vragen telkens aanpassen en specifieker maken. Het doel van mijn onderzoek was niet om hypotheses statistisch te toetsen, maar wel om meer inzicht te krijgen in deze problematiek. Door de respondenten face-to-face te ondervragen, kon ik doorgaan op enkele zaken die niet onmiddellijk duidelijk waren. Het was ook niet zo evident om over dit onderwerp te spreken met politiemensen. Het psychosociale aspect binnen het politiewerk ligt gevoelig. Politiemensen willen zich niet laten kennen als een sociaal gevoelig persoon.

1.1.2. Steekproeftrekking De populatie waarbinnen ik mijn onderzoek zal voeren is de lokale politiezone van Gent. Gezien dit een grote zone is van 1280 personeelsleden116, zowel operationeel als burgerpersoneel (CALOG), moest ik me beperken tot een bepaalde doelgroep binnen deze gehele populatie. Zelf ben ik interventie-inspecteur, het leek me vervolgens een goede keuze om mijn onderzoek af te bakenen tot de interventiedienst. Vele collega’s ken ik reeds, waardoor de barrière minder groot was voor mij om naar hen toe te stappen. Een andere reden waarom ik de interventie verkoos boven andere diensten van de zone, is omdat de interventie-inspecteurs eerstelijnswerkers zijn. Ze komen als eerste ter plaatse bij moeilijkheden en komen hierdoor veel meer in contact met gewelddadige personen, waardoor ze een waardevolle bron van informatie vormen voor mijn onderzoek117.

Om tot mijn uiteindelijke respondentengroep te komen, ging ik als volgt te werk. De interventiedienst telt 415 personeelsleden.118 Uit de gehele doelgroep ‘Interventiedienst’ heb ik de inspecteurs als één groep genomen. Ik heb voor inspecteurs gekozen en niet voor hoofdinspecteurs of agenten van politie, omdat de hoofdinspecteurs niet als eerste gestuurd worden naar tussenkomsten en vaak pas later, wanneer de agressie al grotendeels is geluwd, ter plaatse komen. Agenten van politie zijn niet bevoegd om gerechtelijke zaken te                                                                          115  DECORTE, T., Kwalitatieve criminologische methoden en technieken, Gent, 2008, p.92‐93.  116  VAN HULLE, W., Jaarrapport 2008 Politiezone Gent, 2009, p.12.  117  TIMMER, J., Politiegeweld: Geweldgebruik van en tegen politie in Nederland, Kluwer, 2005, p. 109.  118  VAN HULLE, W., Jaarrapport 2008 Politiezone Gent, 2009, p.12. 

 

49

behandelen en worden dus ook niet naar dergelijke tussenkomsten gestuurd via het transmissiecentrum, wat niet wil zeggen dat ze niet met agressie in aanraking komen. De groep interventie-inspecteurs bestaat uit 308 leden. Uit deze groep heb ik 15 respondenten gekozen. Ik koos hen op basis van het aantal dienstjaren. Ik heb collega’s geïnterviewd die al vele jaren deel uitmaken van de interventiedienst van Gent en andere ondervraagde collega’s zijn beginnelingen bij de politie. Ik hanteerde dus de strategische steekproeftrekking en liet de selectie niet over aan het toeval. De steekproef bezit enkele kenmerken die van case tot case maximaal verschillen (het aantal dienstjaren) en ook maximaal aan elkaar gelijk zijn (interventie-inspecteur in Gent)119. Ik heb wel gekozen voor een evenredige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in mijn steekproef. Er zitten 226 (73%) mannen en 82 (27%) vrouwen in de interventiedienst, ik behield dan ook deze verhouding. Ik heb 11 mannen en 4 vrouwen aangesproken om mee te werken aan mijn onderzoek. Uit deze groep van 15 collega’s, hebben er 12 positief geantwoord op mijn verzoek, 3 konden om persoonlijke redenen niet deelnemen aan de casestudy. Bij de geïnterviewde respondenten zitten er 3 vrouwelijke en 9 mannelijke inspecteurs. Ze zijn tussen het anderhalf jaar en de 27 jaar in dienst bij de politie van Gent. De interviews werden afgenomen in het commissariaat, de natuurlijke omgeving van de politie-inspecteurs.

1.1.3. Achtergrond van de onderzoeker Zoals reeds eerder aangehaald maak ik deel uit van de onderzochte groep. Ik ben reeds meer dan vijf jaar lid van de interventiedienst binnen de politiezone Gent. Het viel me door de jaren heen op dat er een groot verloop is binnen de interventiedienst. De meesten houden het na een viertal jaar voor bekeken120. Doordat ik er al een aantal jaren werk, ken ik dus vele collega’s wat een voordeel bleek bij de keuze van mijn respondenten. De stap naar hen toe was kleiner gezien de reeds bestaande collegiale band. Het feit dat ik een “insider121” ben, heeft voordelen gehad, zoals hierboven aangehaald, maar het zorgde ook voor enkele nadelen. De respondenten moesten ook nog daadwerkelijk meewerken. Ik moest motiveren waarom ik hen precies had uitgekozen. Ik heb hen ook op het hart gedrukt dat hun antwoorden aan niemand zullen worden doorgegeven. Ik legde hen uit                                                                          119  DECORTE, T., Kwalitatieve criminologische methoden en technieken, Gent, 2008, p.124.  120  NAUDTS, E., Gesprek op 12/02/2010, commissaris van Politie, hoofd van de dienst ‘Steun’, 20:00uur.   121  DECORTE, T., Kwalitatieve criminologische methoden en technieken, Gent, 2008, p.365. 

 

50

dat ik als inspecteur beroepsgeheim heb, maar dat een onderzoeker ook de nodige discretie aan de dag moet leggen tijdens het onderzoek. Naar mijn gevoel hadden de meeste collega’s na mijn betoog geen probleem om mee te werken aan het onderzoek. Toen ik het onderwerp aan hen voorlegde, keken sommigen wel eens vreemd. Ik vermoedde dat het om een zeer gevoelig thema ging, waarover een politie-inspecteur niet graag praat. Ik hield me dan ook voor om alert te zijn voor eventuele sociaalwenselijke antwoorden. Tijdens de interviews heb ik evenwel weinig gemerkt dat dit een taboeonderwerp is. De collega’s moesten soms wel wat langer nadenken over bepaalde vragen, omdat ze bij veel vragen nog niet echt stil hadden gestaan. Niemand heeft geweigerd om te antwoorden op bepaalde vragen en de interviews gebeurden in een open en ontspannen sfeer. Het feit dat ik een “insider” ben, merkte ik wel tijdens de analyse van de interviews. Uiteraard heb ik, als politie-inspecteur, ook mijn eigen mening over het thema ‘agressie’, maar ik heb deze mening niet geïntegreerd in de rapportage van de onderzoeksresultaten. Het is niet de plaats om dat te doen.

1.1.4. Foutenbronnen De foutenbronnen aan de kant van de respondenten heb ik gepoogd te verkleinen door collega’s te nemen die me al jaren kennen. De geïnterviewden konden op die manier geen foute inschatting maken van de onderzoeker en het doel van het onderzoek. Ze kennen me al enige tijd. Dit zorgde wel voor een ander obstakel. Ik moest als tegenprestatie dan wel oog hebben voor het feit dat ze door deze reeds bestaande band, niet terughoudend waren en sociaal wenselijke antwoorden zouden gaan geven gezien de gevoeligheid van het onderwerp. Gelukkig kon ik rekenen op de oprechtheid van mijn collega’s die me tijdens het interview niet zagen in de hoedanigheid van collega, maar wel in deze van onderzoeker. Ze praatten over hun eigen ervaringen en zeiden nauwelijks tegen mij “ge weet wel é“’ en “Ge hebt dat zelf ook al meegemaakt é”. Daaraan merkte ik op dat ze me niet als één van hen beschouwden tijdens het gesprek. Ik ben me er wel van bewust dat wanneer er een andere interviewer van buiten de politie, het interview opnieuw zou afnemen, deze tot andere antwoorden zou komen.

De foutenbronnen aan de kant van de interviewer liggen voor de hand. Ik ben een onderdeel van de doelgroep. Ik heb dus ook mijn ervaringen en achtergrond inzake de behandelde problematiek. Om de foutenmarge te beperken, heb ik zoveel mogelijk geprobeerd om mijn  

51

eigen ervaringen te bevriezen en niet zelf te gaan spreken. Ik heb mijn visie niet opgedrongen aan de geïnterviewde enerzijds door de vragen op een niet-suggestieve manier te formuleren en anderzijds door zelf geen voorbeelden te geven. Ik heb wel mijn eigen mening en ervaringen inzake dit onderwerp, maar deze werden zoveel mogelijk aan de zijlijn gezet tijdens het interviewen.

De foutenbronnen die kunnen veroorzaakt worden door de interviewsituaties werden gereduceerd door alle interviews af te nemen in het commissariaat, de thuisbasis van alle inspecteurs. Ik heb gezorgd voor een situatiestandaardisering door enerzijds steeds op dezelfde plaats te interviewen en ook door steeds voor de dienst het gesprek te voeren, zodat de werkdruk ook geen obstakel vormde.

1.1.5. Introductie van het interview Ik heb volgende tekst steeds bij aanvang van het interview aan de respondenten voorgelezen: “Ik ben student Criminologie aan de Universiteit Gent. Ik zit in het masterjaar en moet mijn masterproef schrijven opdat ik kan afstuderen. Mijn proefschrift handelt over “Agressie tegen politie: De perceptie van politieambtenaren binnen politiezone Gent”. Als doelgroep heb ik de inspecteurs van de interventiedienst te Gent genomen en gezien u deel uitmaakt van deze groep, ben ik zo vrij geweest om u aan te spreken om mee te werken aan mijn onderzoek. Uw interview zal samen met de andere afgenomen interviews, verwerkt worden in mijn masterproef. Het doel van deze masterproef is meer inzicht te verwerven in de behandelde materie. Het interview zal gaan over hoe u als interventie-inspecteur agressie ervaart, hoe u ermee omgaat en welke gevolgen agressie heeft op uw professioneel leven. Tijdens het interview zal ik u open vragen stellen. Als u opmerkingen heeft, staat het u vrij om deze te geven. Alle informatie die u me geeft, kan mijn onderzoek ten goede komen. In mijn masterproef gebruik ik geen namen, uw anonimiteit wordt verzekerd. Alleen ik ben op de hoogte van wat wie gezegd heeft en van de identiteit van de geïnterviewden.”  

 

52

1.1.6. Topiclijst De volgorde van de vragen worden in bijlage gevoegd. Ik kwam tot deze topiclijst door mijn onderzoeksvragen te overlopen en hierbij zelf te reflecteren over het onderwerp en door de bestaande literatuur door te nemen. De centrale vraag van deze masterproef is welke noden en verwachtingen hebben politiemensen ten aanzien van agressie op de werkvloer. Hieruit heb ik vier deelvragen onderscheiden, namelijk hoe definieert men agressie, hoe gaat men hiermee om, wat zijn de gevolgen en tot slot vroeg ik hen of men zich kan voorbereiden op agressie door opleiding en training? Bij het eerste deelvraag wou ik weten hoe men agressie zou definiëren. Om dit te weten te komen heb ik hen gevraagd naar welke vormen ze onderscheiden bij agressie. Om meer te weten te komen hoe ze omgaan met agressieve situaties, vroeg ik hen met wie ze erover praten of dat familie, vrienden dan wel collega’s waren. De gevolgen van agressie wou ik te weten komen door te vragen naar hun werkmotivatie of deze vermindert naarmate men meer met geweld in aanraking komt. Tot slot werden enkele vragen gesteld naar de opleiding van de inspecteurs. Gezien de politie gemachtigd is om geweld te gebruiken, leek het me opportuun om te peilen naar de opleiding en training inzake geweldbeheersing.122

1.1.7. Het interview Bij de keuze van de ruimte waar het interview zou plaatsvinden, diende ik rekening te houden met aan de ene kant mijn noden om een goed interview af te nemen en aan de andere kant deze van de respondenten. Als locatie koos ik het commissariaat Ekkergem, Antonius Trieslaan 12 te 9000 Gent. Gezien elke respondent er tewerkgesteld is, betreft het een bekende, makkelijk bereikbare plaats en ik kon er mijn apparatuur makkelijk installeren.123 De interviews vonden steeds voor aanvang van de late dienst plaats. Ik sprak om 12:30 uur met de respondent af in het commissariaat, de late dienst start om 14:00 uur. Deze tijdspanne bleek ruim dan voldoende te zijn voor het afnemen van de vragenlijst. Gemiddeld duurde een gesprek een klein uur, één gesprek was ongeveer 45 minuten reeds afgelopen en een ander interview duur bijna anderhalf uur.

                                                                         122  De gevolgorde van de vragen tijdens het interview worden als bijlage 4 aan deze masterproef gevoegd.  123  MORGAN, D.L., Planning focus groups: focus group kit 2, London, Sage, 1998, p.121‐128. 

 

53

Ik heb er bewust voor gekozen om de interviews op het commissariaat af te nemen, omdat dit voor iedere respondent een bekende plaats is en gezien er voldoende verhoorlokalen zijn, kon ik het interview in één van deze lokalen voorbereiden en afnemen. Ik opteerde ervoor om de gesprekken op te nemen met een digitale recorder. Ik controleerde de apparatuur voor aanvang van het interview.124 Alvorens te starten heb ik de inspecteurs de toestemming gevraagd om het gesprek op te nemen en hen het doel van het gesprek nogmaals uitgelegd.125 Om de privacy van de participanten te garanderen, verwijs ik bij de analyse van de gegevens naar Respondent 1, 2,3,… en niet naar de echte naam. In bijlage zit een tabel met meer gegevens omtrent de inspecteurs, zoals geslacht, leeftijd, aantal dienstjaren.126 Gezien de collegiale band was humor nooit veraf tijdens de gesprekken. Meestal kwam het gelach na een anekdote die eigenlijk vrij ernstig was, maar werd deze gerelativeerd en met een kwinkslag kon de ernstige toon worden verzacht.127 Ik hanteerde tijdens de analyse mijn notities van tijdens het gesprek en wanneer ik er tijdens de analyse niet meer wijs uit geraakte, heb ik de opname herbeluisterd.128

1.2.

Administratieve formulieren (B. 80)

De andere manier om inzicht in de materie te verkrijgen, is het bestuderen van de formulieren B80. Het betreft een verplichte melding van het gebruik van geweld door of tegen politieambtenaren beschreven in de GPI 48 (2006). Dit document (B80) werd na het verschijnen van de circulaire ingevoerd in de politiezone Gent, maar het document raakte in onbruik. De wapenmeesters dienden deze documenten bij te houden en door te sturen naar de directie in Brussel. Toen commissaris Naudts aan het hoofd kwam van de Directie Steun, vond hij dat er meer kon worden gedaan met deze formulier. Daarom heeft commissaris Naudts het formulier midden vorig jaar terug onder de aandacht gebracht. Ieder lid van de zone moet het formulier invullen en aan zijn dienst overmaken opdat er een register kan aangemaakt worden met alle geweldincidenten waarbij collega’s betrokken raakten. Via de formule ‘Dagorder’ werd het hele korps geïnformeerd omtrent de gebruik van het formulier.                                                                          124  KRUEGER, R.A., Moderating focus groups: focus group kit 4, London, Sage, 1998, p.11.  125  BIJLEVELD, C.C.J.H., Methoden en Technieken van onderzoek in de criminologie, Den Haag, Boom Juridische Uitgevers,  2007, p.70.  126  MORGAN, D.L., The focus group guidebook: focus group kit 1, London, Sage, 1998, p.87.  127  KRUEGER, R.A., Moderating focus groups: focus group kit 4, London, Sage, 1998, p.25.  128  STEWART, D.W. en SHAMDASANI, P.N., Focus groups: Theory and Practice, London, Sage Publications, 1990, p.103. 

 

54

Ik zal de meldingen nemen vanaf de herinvoering van het formulier in juni 2009 tot en met februari 2010. Het gaat hier om in het totaal 72 meldingen van geweld aan de hand van dit formulier. Dit formulier bestaat deels uit gestandaardiseerde items en deels uit open vragen. Zoals hoger reeds aangehaald moet elk lid van de zone dit document invullen wanneer het met die soorten van agressie in contact komt die in de GPI 48 vermeld staan. Het toezicht op deze documenten ligt bij het hoofd van de directie Steun m.n. Commissaris Naudts.Het document B80 wordt als bijlage aan deze masterproef gevoegd. Met de studie van deze informatie wil ik voor een stuk in kaart brengen wat de inspecteurs meldingswaardig vinden en de uitkomst van dit onderzoek vergelijken met de resultaten uit de interviews.  

 

55

2.

Resultaten

Met mijn interview wou ik meer te weten komen over de perceptie van geweld, hoe ermee wordt omgegaan en wat de gevolgen ervan zijn. In deze volgorde werden ook de vragen gesteld en zullen de resultaten gepresenteerd worden.

2.1.

Perceptie van geweld

Om te beginnen vroeg ik aan de respondenten wat zij als agressief ervaren. Het kwam duidelijk naar voor dat het niet de situatie was, maar wel de betrokken personen die zorgen dat een situatie als agressief wordt ervaren. Wanneer de betrokken personen de vlotte gang van zaken bewust verstoren en er geen gewone communicatie meer mogelijk is, wordt de tussenkomst als agressief ervaren. Eén van de respondenten ervaart pas een situatie als agressief wanneer fysiek geweld wordt gebruikt. Ze benadrukten ook dat iedere situaties anders is. Respondent 3 heeft het als volgt geformuleerd: “Er is volgens mij geen standaardsituatie om te omschrijven wanneer je iets als agressief ervaart.”.

Wanneer ik vroeg naar hoe men agressie zou definiëren en welke vormen men kan onderscheiden, stelde iedereen dat er drie vormen van agressie bestaan, namelijk fysieke (slaan, schieten), verbale (schelden en roepen) en psychologische agressie (pesten en intimideren). Twee inspecteurs voegden daar ook non-verbale agressie bij. Hiermee bedoelde men gelaatsuitdrukkingen en gebaren. Bij het definiëren van geweld zijn de respondenten het niet eensgezind. Sommige respondenten benoemen agressie: een gevoel of een emotie dat de agressor heeft en daardoor zijn tegenstander (de burger of de politie) wilt benadelen, zowel fysiek als psychologisch en dit ook effectief doet. Een andere respondent haalt hier al expliciet aan dat de ene inspecteur een situatie sneller als agressief zal ervaren dan de anders. Hij geeft er ook enkele mogelijke redenen voor, zoals de persoonlijkheid van de agressor, is er sprake van alcohol- en/of druggebruik en de manier van handelen door de tussenkomende personeelsleden. Agressief gedrag wordt ook als extreem gedrag gesteld door drie respondenten. Respondent 4 formuleerde het als volgt: “Ik zou agressie definiëren als iedere keer wanneer personen verbaal of fysiek geweld gebruiken om een punt duidelijk te maken. M.a.w. wanneer een normale discussie niet meer mogelijk is en er een zekere vorm van verlies van  

56

zelfbeheersing is. Deze omstandigheden zijn dan ook enorm geladen en zijn moeilijk te deëscaleren. Een normale dialoog is dus in eerste instantie niet meer mogelijk.”

Vervolgens vroeg ik de respondenten naar hoe volgens hen een agressieve situatie ontstaat. De meerderheid van de inspecteurs is van mening dat er geen basisregels zijn, maar dat het om een wisselwerking van diverse factoren gaat. Drank en drugs kunnen een veroorzaker zijn, alsook onderliggende frustraties bij de agressor, uitlokking, vorige confrontaties met de politie, onmacht, communicatief niet sterk staan. Ook de opstelling van de politie-inspecteurs zelf kunnen een factor tot geweld zijn. Respondent 2 stelt dat “Als ge da wilt, kunt ge op iedere tussenkomst liggen krullen[vechten]. Als ge u als een macho opstelt… sommige mensen worden daar gloeienste kwaad om. ”

De respondenten somden ook enkele kenmerken op waaraan men een agressieve situatie kan herkennen. De lichaamstaal (bedreigende houding aannemen), het woordgebruik (roepen en schelden), manier van praten (snel, zenuwachtig), gelaatsuitdrukking, dicht tegen elkaar gaan staan (neus tegen neus als het ware), mentale toestand (geesteszieken), de sfeer die er hangt op de plaats van de tussenkomst. Dit betreft weliswaar geen limitatieve lijst aan kenmerken, wel een opsomming opgesteld aan de hand van de interviews. “Aan sommige agressors kan je je zelfs goe mispakken! Ze zijn de hele tijd rustig en dan plots zonder een duidelijk aanwijsbare reden, springt hun pinneke deruit en slaan ze door!!” rapporteerde Respondent 2.

De inspecteurs hebben ook een aantal factoren onderscheiden die volgens hen een risico vormen voor agressie. Er werd een onderscheid gemaakt tussen drie factoren: omgevingsfactoren, persoonlijkheidsfactoren en tijdstippen. Onder omgevingsfactoren verstonden de meeste ondervraagden, uitgangsbuurten. Mensen zijn niet in hun normale doen en zijn vaak onder invloed van drugs en/of alcohol. Twee respondenten (3 en 6) hanteerden het gezegde “Als de drank is in de man, is de wijsheid in de kan”. In groep zal men zich ook stoerder voordoen, het haantjesgedrag wordt door vier ondervraagden aangehaald. Er kunnen zich ook groepen van voor- en tegenstanders verzamelen inzake de situatie. Iemand gaf als voorbeeld een vechtpartij. Daar zijn zeker twee partijen, bijgevolg ook twee groepen ‘vrienden’ die elk op hun beurt voor moeilijkheden kunnen zorgen. Hoe meer mensen des te meer kans dat iemand zich agressief zal gedragen, zeker als er reeds spanning  

57

in de lucht hangt. Politieambtenaren wijzen dan ook op het belang van rugdekking, verzorgd door collega’s die in bijstand komen. Zo worden de tussenkomende politieambtenaren deels beschermd.

Over het tijdstip waarop men meer of minder kans maakt om met agressie te maken te krijgen, waren 10 respondenten het eens dat de nachtelijke uren risicovoller zijn. “Brave mensen liggen dan in hun bed” (Respondent 2) , meer mensen met het “Syndroom van Jupiler” (respondent 7). Twee respondenten zijn echter van mening dat er geen tijdstip is waar men meer of minder met agressie in aanraking komt. Het kan zich op ieder moment van de dag voordoen.

Over de persoonlijkheidskenmerken van agressors is de groep het eens dat de etniciteit, het communicatief minder vaardig zijn, het temperament (sommigen zijn van nature uit agressiever), het opleidingsniveau, de opvoeding en het (gerechtelijk) verleden in acht moeten worden genomen. Het spreekt voor zich dat persoonlijkheidskenmerken niet steeds vanaf het begin duidelijk zijn, maar naarmate de interventie vordert, kan men beter inschatten hoe die persoon zich zal gedragen en reageren. De vaststeller kan tevens een beeld krijgen van de betrokkene wanneer men hem –indien mogelijk- nagaat via de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG). Daarin kan vermeld staan dat de betrokkene vuurwapengevaarlijk of weerspannig is. Men haalt tevens aan dat werkervaring, waarvan mensenkennis een onderdeel is, eveneens een belangrijke factor is om mensen beter en juister te kunnen inschatten. Hoe meer dienstjaren, hoe meer men de mensen kan “lezen”, beweert men. Volgens Respondent 1 hebben zelfs de weersomstandigheden een bepalende rol. Het is volgens hem zelfs wetenschappelijk bewezen “dat langdurige en extreme warmte, hevige aanhoudende wind (vb. de mistral wordt in Frankrijk als een verzachtende omstandigheid aanvaard) en lange winters” een invloed hebben op agressie. Deze stelling werd ook teruggevonden in het boek “Sociale Psychologie129”.

Ik heb aan de respondenten de stelling voorgelegd “oudere collega’s worden minder geconfronteerd met agressie door hun ervaring”. De meerderheid (8 van de 12) vindt werkervaring een troef en gaan akkoord met de voorgelegde stelling. Politieambtenaren met meer dienstjaren herkennen makkelijker de factoren die in vorige vraag werden opgesomd, omdat ze al meer dan eens in dergelijke                                                                          129  BREHM, S., KASSIN, S., FEIN, S., MERVIELDE, I. en VAN HIEL, A., Sociale Psychologie, Academia Press, Gent, 2006, p.424. 

 

58

situaties terechtkwamen. Bijgevolg kunnen ze anticiperen waardoor de situatie niet of minder makkelijk uit de hand zal lopen. Een oudere collega weegt het volgende af: ‘Is het sop de kolen waard?” Respondent 2. Hiermee bedoelde hij dat men altijd geweld kan gebruiken om de situatie onder controle te krijgen, maar dat men best eerst afweegt of dat de beste manier van werken is. Drie leden van de ondervraagde groep zijn de mening toegedaan dat anciënniteit geen rol speelt en dat iedereen evenveel kans heeft/risico loopt om met geweld in contact te komen. Het is de ingesteldheid van de vaststellers die een belangrijke rol speelt in het beheersen van de situatie. “Agressie lokt agressie uit en rust geeft rust.” Respondent 6. Respondent 12 is totaal niet akkoord met de stelling. “Ik denk dat oudere collega’s juist meer geconfronteerd worden met agressie door hun vroegere ervaringen. Bijvoorbeeld iemand tegenkomen waar er vroeger al problemen mee geweest zijn. Door slechte ervaringen in het verleden zou het misschien kunnen dat oudere collega’s sneller kordaat gaan reageren.“ Ik heb ook gevraagd of de respondenten denken dat er een verschil bestaat tussen grote en kleine steden als het over agressie gaat. Men is het eensgezind: in grote steden komt er meer agressie voor. Volgens de meerderheid is dit in eerste instantie te wijten aan de grotere hoeveelheid mensen die op een kleine oppervlakte bij elkaar wonen (“Ze leven op mekaars lip”) en dus komt het sneller tot spanningen (vb. grote sociale blokken). Ten tweede schrijft men de grotere kans op agressie toe aan de vele nationaliteiten en het verschil in etnische afkomst van de bewoners in een grootstad: hoe meer verschillende opvattingen, hoe meer dit tot conflicten kan leiden, aldus de respondenten.

Vervolgens vroeg ik de respondenten in welke mate ze een verschil merken tussen een interventie uitgevoerd door twee mannen of een gemengd duo dan wel twee vrouwen? Het antwoord dat steeds terugkomt, is dat allochtone mannen het moeilijk hebben om met een vrouwelijke inspecteur te praten. Zowel de mannelijke als de vrouwelijke inspecteurs spreken uit eigen ervaring. Er werd ook opgemerkt dat de burger zich vaak minder agressief opstelt wanneer er een vrouwelijke collega bij is. Vrouwen kunnen vaak beter luisteren en stellen niet het machogedrag dat sommige –jongere- politieambtenaren wel stellen, waardoor de kans op agressieve tussenkomsten verminderd. Dit is evenwel geen garantie op een geweldloze politiecarrière. Andere respondenten merken op dat het ‘vrouw zijn’ ook net agressie kan opwekken, omdat de mannelijke burger deze vrouw poogt te imponeren of zelfs te manipuleren. Respondent 7 omschreef het als volgt: “Mensen reageren anders als een vrouw erbij is, ze zijn rustiger en  

59

proberen soms zelfs de vrouw te manipuleren, nee nee ze proberen de vrouwelijke collega gewoon uit te vijzen[verleiden]!!!”. Dit wordt beweerd door een mannelijke inspecteur. Dezelfde respondent stelt zelfs dat sommige vrouwen ook haantjesgedrag stellen, vooral als ze weten dat er collega’s in bijstand staan, dan voelen ze zich stoerder en “zetten een fellen bek op!” Door de ervaring leert men hiermee omgaan. Als een vrouw een sussend effect heeft op de situatie, wordt de vrouwelijke collega aan het woord gelaten en omgekeerd. Het is een kwestie van de situatie aan te voelen en af te spreken met de collega.

Tenslotte geven de respondenten aan dat bepaalde diensten/functionaliteiten meer of minder in aanraking komen met agressie. De meeste inspecteurs vinden dat wanneer men op de interventiedienst werkt, men sneller in aanraking komt met geweld. Respondent 12: “We komen meestal tussen op het ogenblik net na een incident, dan zijn de emoties nog heel sterk”. De interventiedienst verzorgt eerstelijnspolitiewerk. Hiermee bedoelt men dat de interventieinspecteur als eerste naar de plaats delict wordt gestuurd en de gemoederen moet bedaren. Volgens de respondenten komt men hierdoor sneller in contact met agressie.

2.2.

Omgaan met geweld

In dit onderdeel van het interview wou ik te weten komen hoe inspecteurs omgaan met agressieve situaties. Op de vraag hoe ze moeilijke situaties verwerken, heeft iedereen geantwoord dat ze in eerste instantie met collega’s over het gebeurde zullen praten. Bij collega’s vinden ze steun, die het thuisfront hen niet kan geven, omdat men gewoonweg niet weet wat er gebeurd is. De familie of vrienden wil men ook niet belasten met verhalen over gevaarlijke situatie. Men wil hen niet nodeloos bang maken. De informatie die aan de familie wordt meegedeeld is op een “need to know basis”. Men gaat niet te diep in op het gebeurde. Sommige respondenten hebben reeds te horen gekregen dat ze er wel voor gekozen hebben. Je weet dat de politietaak risico’s inhoudt, je wist het dus voor je eraan begon. Respondent 9: “Er over praten met collega’s is makkelijker. Je voelt je begrepen, vanuit het oogpunt van een politieambtenaar. In familiekring zou een verwerking niet ideaal zijn. In deze job is het soms beter om wat op het werk gebeurt, daar ook te laten.”

 

60

De factoren begrip en inzicht zijn belangrijk wanneer men een keuze maakt om met iemand te praten, daarom worden mensen van buiten de politie niet in eerste instantie gekozen, omdat ze geen voeling hebben met het terreinwerk.

Toen ik de vraag stelde of het korps in gespecialiseerde hulp moet voorzien, was iedereen het daarmee eens. Ieder korps moet in psychosociale steun voorzien, omdat niet iedereen weet hoe ze moeten omgaan met dergelijke tussenkomsten. Enkelen meldden spontaan dat hun korps tegemoetkomt aan deze vraag. Sommigen zeiden dat het moet aangeboden worden, doch zij zelf hebben er geen nood aan. De inspecteur moet er zelf voor kiezen en niet gedwongen worden in het aanvaarden van hulp. De oversten krijgen in dit opzicht een belangrijke taak toebedeeld van de respondenten. Ze moeten sociaal inzicht hebben en wanneer hij/zij merkt of via iemand anders te horen krijgt, dat één van zijn medewerkers zich anders gedraagt na een geweldincident, moet hij/zij ingrijpen en het voorstel doen van begeleiding.

Er werd eveneens gepeild naar de aangiftebereidheid van de inspecteurs van agressieincidenten. Acht respondenten melden alle incidenten, vier van hen zullen de minieme gevallen niet rapporteren. Respondent 12: “Soms laat je incidenten aan je voorbijgaan als ze van minieme aard zijn. Je kan in onze job niet op alle agressie die tegen je wordt gebruikt ingaan volgens mij. We worden er te vaak mee geconfronteerd.”

Ik polste vervolgens naar hun kennis over het formulier B80. Iedereen wist wel af van het bestaan van dit document. Iedere sectie binnen de interventiedienst heeft hierover een informatiemoment gekregen. De helft van de ondervraagden heeft het formulier echter nog nooit ingevuld. Respondent 11: “Nee tot voor kort wist ik zelfs nie af van het bestaan van dit formulier.” Men stelt het formulier op wanneer ze de situatie ernstig genoeg vinden, niet steeds wanneer het staat voorgeschreven om het in te vullen.

Aan de respondenten werd gevraagd hoe ze zelf zouden willen opgevangen worden. Enkele respondenten vinden dat hier een belangrijke taak is weggelegd voor de directe meerdere van het personeelslid. In de interventiedienst is dat de hoofdinspecteur van een sectie. Hij moet de

 

61

eerste opvang van de betrokken personeelsleden verzorgen. Men heeft het ook over begrip en respect dat aan de vaststellers moet gegeven worden, niet oordelen of veroordelen. “Als ik er was geweest dan zou ik dit gedaan hebben, zijn geen opmerkingen die je op dat moment wil horen’ Respondent 11. Men moet het voorstel tot begeleiding doen, maar niet opdringen. Velen willen onmiddellijk na de feiten met rust gelaten worden en zelf uitmaken of ze begeleiding nodig hebben. Ze kunnen dan nog de keuze maken om hulp binnen of buiten het korps te zoeken. Respondent 10: ”Een blijk van begrip, doch niet het feit dat je tussenkomst in de gesprekken wordt ontleed en bekritiseerd door buitenstaanders, leiding, DIT (Dienst Intern Toezicht), pers, burger. Het moet om de vaststeller in persoon gaan, hoe hij het verwerkt, geen gerechtelijke aspecten, wel de menselijke.” Respondent 7: “We moeten niet vertroeteld worden é, er moet een lijn getrokken worden wat extreem is en wat niet… Natuurlijk voor iedereen is dat anders… Afkomen met ‘Onze collega’s moeten het zelf laten weten.’, zal ook niet lukken want velen zijn te trots om te melden dat ze hulp van doen hebben.”

Nadat de respondenten verteld hadden over hoe ze zelf zouden willen opgevangen worden, wou ik met de volgende vraag bekijken of er aan hun wensen voldaan wordt binnen politiezone Gent. Velen spreken over voor en na de Nekkersputstraat. Tijdens deze tussenkomst in maart 2009, raakten 3 politie-inspecteurs zwaar gewond en werd 1 burger gedood. De ondervraagden vinden dat deze gebeurtenis veel veranderd heeft op het vlak van psychosociale opvang na traumatische gebeurtenissen. Eén respondent stelt dat men de nadruk te veel legt op het gerechtelijke aspect en niet op het menselijke. Men vindt dat er enkel een degelijke opvang is voorzien bij zware incidenten. Respondent 2: “In 19 jaar dienst heb ik al alles pijn gedaan wat er aan mijn lichaam pijn te doen is (tenen gekneusd, twee maal zware voetverstuiking, knie gekneusd, ribben gekneusd, diverse schouderblessures, verrekking in de nek, pols gebarsten, vinger gebarsten, bloedende lip, blauw oog) en dit alles door agressie van tegenstanders. Nog nooit is er enige speciale opvang geweest na een incident. In 19 jaar heb ik 1 maal meegemaakt dat er speciale opvang was en dat was bij de steekpartij in de Nekkerputstraat en dit voor de mensen die het eerst ter plaatse waren na de feiten. Inzake de afhandeling van arbeidsongevallen staan we nergens. De dag zelf moet je meer administratie doen dan wat anders. Het duurt maanden voor je er iets verder van hoort. Mijn laatste arbeidsongeval duurde meer dan twee jaar om  

62

administratief rond te zijn, verloren ploeggeld te recupereren en een vastgestelde invaliditeit te trekken.”

Enkele ondervraagden deden reeds een beroep op de dienst Personeelszorg, zowel naar aanleiding van een tussenkomst of gewoon omdat ze met een probleem zaten en weten dus waar ze terecht kunnen wanneer ze het moeilijk hebben. Anderen hebben geen idee waar ze terecht kunnen. Er wordt volgens hen te weinig over gecommuniceerd. Eén collega was in het begin van zijn carrière betrokken bij een geweldsdelict en werd hierbij gewond. “Ik kreeg gewoon een telefoontje waar men vroeg hoe het met me ging… Diep in mezelf was ik geschrokken dat mensen zo reageerden tegenover de politie, maar ik was te trots om dat toe te geven aan de telefoon… bijgevolg heb ik er niets meer van gehoord, wat toen wel jammer was. Nu worden we een pak beter opgevolgd door recente gebeurtenissen in PZ Gent.” (respondent 7) Hij heeft daarna ook niet de stap gezet om hulp te vragen.

Vervolgens vroeg ik de respondenten of er volgens hen preventieve maatregelen kunnen genomen worden zodat dergelijke agressieve situaties niet meer voorkomen. Men denkt over het algemeen dat agressie inherent is aan de job en dat je het dus nooit kan wegwerken. Als preventieve maatregelen denkt de meerderheid aan een betere opleiding en training Respondent 2 formuleerde het als volgt: “Met agressie wordt men geconfronteerd. Preventief kan men uitrusting verschaffen om letsels tot het minimum te beperken. In de opleiding wordt gehamerd op de COP130. ingesteldheid. Allemaal goed en wel doch dit is op een zodanig niveau gekomen dat men personeel niet meer klaarmaakt voor confrontatie met geweld. Personeel denk dat men alles kan oplossen met te praten maar men moet zich bewust zijn dat er in sommige situaties geweld moet gebruikt worden en dat men daar ook mentaal klaar voor moet zijn. Dat is een aspect dat men natuurlijk niet graag verkondigd doch het is wel realiteit.” Men heeft ook schrik om gesanctioneerd te worden, omdat de burger dreigt om melding te maken bij het Comité P. Jongere politieambtenaren kunnen zich daardoor laten intimideren. Men moet in eerste instantie luisteren en praten met de burger, maar soms moet men ook ingrijpen. Men kan zich niet steeds voorbereiden op de fysieke agressie, omdat iedere situatie anders is. Wat men wel kan doen is de inspecteurs helpen om zich mentaal voor te bereiden op geweld door onder andere alle nuttige informatie radiofonisch door te geven. De                                                                          130  http://www.infozone.be/prog‐compol/compol‐n.htm, Federale Politie, 08/05/2010.  

 

63

radiocommunicatie verloopt in sommige gevallen stroef. De mensen op het terrein ontvangen niet steeds alle gemelde en geweten informatie. Respondent 5: “Ik denk dat in de huidige situatie het korps maar vooral heel de politie zich moet richten naar de burger om deze via campagnes of dergelijke duidelijk te maken dat agressie niet kan en zeker niet naar politiemensen.” Respondent 8: “Luisteren naar de mensen op de baan en meer trainingen om dergelijke situaties te herkennen en te voorkomen.” Hij vindt dat men de opgedane informatie tijdens tussenkomsten, moet communiceren.

Bij de vraag wat het korps dient te doen inzake geweld tegen zijn personeel, kwam heel wat frustratie naar boven. Het personeel voelt zich niet gesteund door zijn leiding. De burger wordt boven het personeel geloofd, zonder dat de medecollega’s werden gehoord of verhoord. Het eerste wat de korpsleiding zou kunnen doen inzake geweld, is een beschermende en steunende houding aannemen ten opzichte van zijn personeel. Respondent 9: “Het korps moet ‘achter zijn volk’ staan en dat gebeurt nog te weinig. Al teveel wordt het woord van de burger als juist aanzien naar aanleiding van geweldincidenten. Dit zou kunnen worden opgelost door eerst een gesprek te voeren met de politieambtenaar zelf.”

Er werd in het interview tevens gepeild naar de kennis inzake wetgeving omtrent geweld en agressie op het werk. 8 van de 12 ondervraagden had geen idee of er wetgeving bestond omtrent de problematiek. 3 ondervraagden refereerden naar ARAB, Preventie en bescherming op het werk en het comité Preventie op het werk. Volgens 1 respondent bestaan er richtlijnen, doch geen verplichtingen. Men is dus niet op de hoogte van deze materie. De respondenten gaven echter niet de indruk dat ze het ontbreken van deze wettelijke kennis als een tekort ervaren.

 

 

64

2.3.

Gevolgen van geweld

In dit onderdeel van het gesprek wou ik nagaan welk effect een agressieve tussenkomst heeft op de manier van werken. Stelt de respondent bij zichzelf vast dat hij zich anders gedraagt tijdens tussenkomsten?

De relatie tussen de respondent en de burger wordt bij drie respondenten niet beïnvloed nadat men met agressie werd geconfronteerd. Bij de 9 andere ondervraagden heeft de confrontatie wel een impact. Men zal in het vervolg voorzichtiger te werk gaan, sommigen spreken zelfs over paranoia. Men wordt wantrouwiger ten opzichte van de burger. Geen goedgelovigheid meer.

Zo

worden

tevens

de

vooroordelen

ten

opzichte

van

bepaalde

mensen/bevolkingsgroepen gevoed. Respondent 9: “Het zorgt er volgens mij voor dat we nog meer, nog beter op onze hoede zijn voor dergelijke situaties. Het kan er ook voor zorgen dat je zulke situaties beter leert inschatten. De relatie met de burger wordt soms wel bemoeilijkt.. Je mag niet iedereen over de zelfde kam scheren, maar diverse agressieve situaties met een bepaalde bevolkingsgroep, klasse kan je een andere kijk geven en dit is gevaarlijk.”

Ik vroeg de respondenten of ze bepaalde groepen mensen kunnen onderscheiden die meer betrokken zijn bij agressie-incidenten. Iedereen antwoordde positief, als voorbeelden gaven ze groepen (allochtone) jongeren, minderheidsgroepen, marginalen (= mensen aan de rand van de maatschappij). Men is er ook van overtuigd dat men plaatsen kan onderscheiden die als risicovoller worden beschouwd. Volgende antwoorden kwamen steeds terug: vreemdelingenwijken, bij voetbalwedstrijden, uitgangsbuurten (vb. Overpoortstraat).

Gezien de inspecteurs spreken over risicovollere buurten en groepen, wou ik achterhalen of hen dat afschrikt om er patrouille te rijden. De groep is verdeeld. Twee mensen zeggen categoriek dat ze voornoemde buurten vermijden. Respondent 6: “Eerlijkheidshalve moet ik toegeven dat deze plaatsen wel vermeden worden. Niet om je ogen dicht te doen naar de agressie toe maar eerder om te vermijden dat je als een rode lap op een stier werkt.”

 

65

Het schrikt de grootste groep (zes leden) van de ondervraagden niet af om in deze buurten te patrouilleren, maar ze zullen het lot ook niet tarten. Als het niet moet, gaan ze niet door die wijken rijden. Respondent 9: “Het is eerder zinloos om deze plaatsen te vermijden en er geen patrouille meer rijden al evenmin. Te weinig patrouille, dan gaat men spreken over ‘No go zones’ en dan zal het geweld eerder toenemen.. Bij teveel patrouilles kan dit ervaren worden als een ‘rode lap op een stier’.. Volgens mij moet je een ‘gulden middenweg’ vinden.” Vier deelnemers gaan net meer patrouille rijden in deze buurten. Respondent 8: “Wij gaan net méér patrouilleren, doch dit wordt niet bevorderd door directie en politiek. Zij hebben liever dat we deze plaatsen vermijden.” Respondent 7: “Ik spreek met collega's af om er door te rijden, zorgen dat we in de buurt zijn van elkaar en gaan ook over tot controle... Tonen wie de baas is!”

Er werd tijdens het interview ook onderzocht of de confrontatie met geweld voor een afname van de werkmotivatie zorgt. Twee (oudere) politieambtenaren zeggen dat er minder motivatie is. Dat komt evenwel niet door het geweld, maar wel door de manier waarop het korps zijn personeel opvangt na geweldincidenten. Zeven (jongere) mannen en één jonge vrouw beweren dat het contact met agressie tijdens de dienst geen invloed heeft op hun motivatie. Geweld hoort nu immers bij de job. Twee (vrouwelijke) inspecteurs ondervinden wel een afname van de motivatie door het geweld. Eén collega zegt dat het sedert de geboorte van haar kindje begon. Ze gaf als reden aan dat zowel haar man als zijzelf werken als interventie-inspecteur en dat ze bang is dat als er hen iets overkomt, hun kindje alleen achterblijft. Daardoor komt ze niet altijd even graag naar het werk.

Ik vroeg de groep ook of ze slecht slapen wanneer ze met geweld werden geconfronteerd. De meningen zijn verdeeld. De helft zegt wel slecht te slapen gedurende één of enkele nachten. Het is afhankelijk van de tussenkomst. Interventies met kinderen blijven meestal wat langer nazinderen. De andere helft van de inspecteurs beweert dat ze er nooit slecht van slapen.

 

66

Ik vroeg hen ook of ze bang waren om (opnieuw) slachtoffer te worden. Men was eensgezind in zijn antwoord. Niemand heeft schrik om slachtoffer te worden, het is ‘part of the job’. Men zegt wel dat men door de vroegere confrontatie met agressie alerter is tijdens tussenkomsten.

Wanneer de vraag gesteld werd of men door de ondergane agressie zou kiezen om naar een minder risicovolle dienst over te stappen, antwoordden 8 respondenten dat ze dit niet doen. 3 inspecteurs zouden wel voor de ‘rustigere’ dienst kiezen. Wanneer ik hen het motief van deze keuze vroeg, bleek dit niet de agressie te zijn, maar wel het gezin of de gezondheid. Men heeft onlangs de wet gewijzigd131, waardoor geweld tegen politieambtenaren zwaarder wordt bestraft en waarbij een snellere afhandeling wordt beoogd. 11 respondenten vinden het goed dat er aandacht besteed wordt aan hun positie, het is een begin, een stap in de goede richting. Sommigen denken dat de burger door de zwaardere straf op dergelijke feiten, twee keer zal nadenken alvorens hij geweld gebruikt. De geïnterviewden hebben evenwel geen goed oog in de strafuitvoering. Deze wordt volgens hen niet efficiënt toegepast omdat justitie overbelast wordt en een grote achterstand heeft . Eén respondent 8 vindt de zwaardere straffen geen oplossing tot het probleem. “Neen, want meestal is de politie in fout en komt de burger slechts zelden voor de rechtbank. Straffen zijn nog altijd te licht. Een kordatere aanpak en hen sneller straffen door justitie zou een oplossing kunnen zijn.” Ik wou ook weten of de inspecteurs het gevoel hebben dat het geweld tegen politiediensten toegenomen is in de tijd. Iedereen is ervan overtuigd dat het geweld is toegenomen. Dat is naar hun mening, hun “gevoel” wordt echter niet gestaafd met cijfermateriaal. Respondent 1: “Ja, nu noemt het mondiger zijn en opkomen voor zijn rechten.” De meerderheid van de respondenten meent ook dat het geweld zowel in aantal als in graad is toegenomen. Men ervaart dat tijdens de gewelddadige tussenkomsten agressiever wordt gereageerd. Er wordt meer gebruik gemaakt van wapens zoals pistolen, messen en dergelijke. Als oorzaak van het –toenemende- geweld werd opgesomd: •

Te kleine bestraffing/straffeloosheid – laks beleid

•

Economische situatie - Verminderde financiële situatie van de mensen

                                                                         131  De Wet tot wijziging van het Strafwetboek met het oog op het strenger bestraffen van geweld tegen bepaalde  categorieën van personen werd op 20/12/2006 goedgekeurd en verscheen in het Belgisch Staatsblad op 12/02/2007. 

 

67

•

Aanpak van sommige problemen door de overheid, weinig bewegingsruimte om regels/wetten aan te passen en kort op de bal te spelen.

•

Huidige mentaliteit/normvervaging (iedereen doet wat hij wil, geen respect voor de politie)/ onverdraagzaamheid

•

Toestroom van allochtonen die zich niet integreren

Respondent 2: “Vele groepen in onze samenleving hebben niets te verliezen (o.a rondtrekkende dadergroepen, illegalen…). Verder is er de steeds meer passievere houding die verwacht wordt van de politieman. Vroeger wist men dat indien men zich agressief opstelde tegen de politie men slaag kreeg. Nu stelt men zich agressief op en weet men dat de politie niet mag, kan ,zal reageren. De dader plaatst zich bij agressie direct in de slachtofferrol en krijgt nog gelijk door ons rechtssysteem.”

2.4.

Opleiding

Ik vroeg de inspecteurs wat ze van hun opleiding inzake geweldbeheersing vonden.

Tijdens de basisopleiding wordt men volgens 11 inspecteurs te weinig voorbereid op geweldincidenten. Enkelen stipuleerden wel dat het moeilijk is om je voor te bereiden op geweldsituaties. Met agressie leren omgaan dat leert men in de praktijk, alsdus de respondenten. Respondent 9: “Er worden ‘rollenspelen’ georganiseerd tijdens de basisopleiding en die geven je een idee over hoe een crisissituatie er kan uitzien. Doch, dit is niet te vergelijken met een echte crisissituatie. Ik denk dat het moeilijk is om je echt voldoende voor te bereiden op zulke situaties en dat je best al doende leert.” Eén respondent zegt dat hij wel goed voorbereid werd tijdens zijn basisopleiding. Het feit dat hij op een andere politieschool de lessenreeks volgde ligt aan de basis van dit verschil. Men kan hier ook onmiddellijk de vraag stellen of de basisopleidingen na de hervormingen wel allemaal zo uniform zijn als dat wordt beweerd. Er wordt naar die uniformiteit gestreefd, maar of men erin is geslaagd, is zeer de vraag.

Er werd gevraagd welke training/voorbereiding men krijgt tijdens de basisopleiding inzake agressie. Door de jaren heen waren dat assertiviteitstrainingen, zelfverdediging, judo, vuurwapengebruik, gesprektechnieken en geweldbeheersing. Men was blij dat men deze

 

68

trainingen kreeg, maar ze waren niet voldoende. Wanneer je nooit een gevechtsport hebt beoefend en je krijgt 60 uur op een jaar tijd, heb je de gevechtstechnieken niet onder de knie. De trainingen zijn niet voldoende om op het terrein te gebruiken. Volgens 1 inspecteur wordt nu te veel de nadruk gelegd op het COP-principe (community Oriented Policing), waardoor jonge inspecteurs onvoldoende voorbereid worden op de tussenkomst waarbij zij zelf geweld dienen te gebruiken. Tijdens

hun

verdere

carrière

krijgen

de

inspecteurs

verder

onderricht

inzake

geweldbeheersing. Bij de interventiedienst binnen de politiezone Gent, betreft dat één trainingsdag om de zeven weken. Deze dag bestaat uit een looptraining, PITIP-oefening132, geweldbeheersing met en zonder vuurwapen en wordt MPE-training133 genoemd. Hoger werd reeds aangehaald dat een interventie-inspecteur jaarlijks 5 trainingsbeurten dient te volgen. Dit is niet steeds haalbaar, omdat sommige trainingen niet plaatsvinden en soms vallen de trainingen tijdens het verlof. De inspecteurs vinden deze bijscholing onvoldoende om zich te verdedigen tijdens hun interventietussenkomsten. De trainingen onderhouden een beetje de basistechnieken, maar veelal geeft de docent zijn eigen technieken. Er is ook hier geen uniformiteit in lesgeven. Aangezien de technieken geen automatismen worden, valt men tijdens agressieve tussenkomsten terug op het basisinstinct en niet op de aangeleerde politietechnieken. Respondent 10: “De uitkomst van je tussenkomst hangt af van je eigen persoonlijkheid, ervaring en kunnen of kennis. We zijn op onszelf aangewezen om een tussenkomst aan te pakken. Toch kan het fijn zijn om een ‘trap van geweld’ te kunnen afbouwen en hieromtrent kennis te vergaren. Wanneer alsnog een situatie slecht afloopt, moet men kunnen rekenen op een goede begeleiding en geen bekritisering van je tussenkomst en/of handelen. En al zeker niet door personen, die er geen kaas hebben gegeten van het omgaan met mensen. Want op het terrein kan het heel plezant, maar gevaarlijk zijn, en je zou het zelf maar eens moeten doen…”

 

                                                                         132  Tijdens deze oefening worden politionele interventietactieken geoefend.   133  MPE = Mobiele Politie‐eenheid. 

 

69

2.5.

Formulieren B80

De analyse is gebaseerd op 72 ingediende formulieren B80 in de periode van juni 2009 tot en met februari 2010134. In 2008 waren er 67.298 oproepen waarbij er een politiepatrouille ter plaatse ging135. Over een periode van 9 maanden (juni tot februari) betreffen het 50.474 tussenkomsten. Wanneer we 72 B80 formulieren procentueel omzetten, heeft 0,14 % aan gewelddadige tussenkomsten op meer dan 50.000 interventies. Het eerste dat opviel tijdens de analyse was dat deze meldingen enkel afkomstig waren van de interventiedienst en de COPS-unit136. Op enkele formulieren werd de wijkwerking of de Lokale Recherchedienst (LRD) vermeld, maar het ging steeds om een samenwerking tussen de interventiedienst en de wijk en/of LRD.

Bij het bekijken van de cijfers per maand, valt er een duidelijke stijging op van ingediende formulieren in juli en november 2009. Het hogere cijfer van juli is te verklaren door de Gentse Feesten die gedurende 10 dagen in de stad gevierd worden. Het hogere aantal in november 2009 is te wijten aan de Fakkeltocht van 10 november 2009. De rechtse organisatie N-SA (Nationaal Solidaristisch Alternatief) had de toestemming om te betogen, de Anti-N-SA had deze toestemming niet. Het kwam tot een confrontatie tussen de Anti-N-SA-leden en de politie. Hierbij raakten twee politieambtenaren zwaar gewond in het aangezicht en enkele anderen liepen lichtere verwondingen op. Er werden voor deze feiten 17 formulieren B80 opgesteld. Opmerkelijk is wel dat de tussenkomst waar deze twee politiebeamten gewond werden, niet werd gemeld aan de hand van het formulier B80. De slachtoffers waren leden van de LRD. Gezien het niet aanwezig zijn van B80-documenten afkomstig uit de LRD, zou men kunnen stellen dat het formulier aldaar niet gekend is.

Zoals hoger aangehaald is er een 73 – 27 % verdeling tussen mannen en vrouwen in de interventiedienst. De verdeling bij personeelsleden die een B80 hebben ingediend ligt het percentage enigszins anders. 83% mannen en 17% vrouwen werden het slachtoffer van geweld tijdens de dienst. Een mogelijke verklaring kan zijn, dat de COPS-unit meestal als eerste ploeg naar zware/agressieve tussenkomsten moet gaan en dat de kans dat zij met                                                                          134  Het cijfermateriaal wordt onder bijlage 5 aan deze masterproef gevoegd.  135  VAN HULLE, W., Jaarrapport 2008 Politiezone Gent, Gent, 2009, p. 40. (gegevens van 2009 waren nog niet voor handen)  136  De COPS‐unit: om de aanrijtijden bij dringende oproepen zo kort mogelijk te houden is er steeds een GIA‐patrouille op  het terrein. Deze bestaat uit leden van de COPS‐unit. Bij dringende oproepen worden zij als eerste ter plaatse gestuurd  (Jaarverslag Politiezone Gent 2008). 

 

70

geweld geconfronteerd worden dus hoger ligt. Hierbij komt dat de COPS-unit een uitsluitend mannelijke unit is.

Een analyse van de gerapporteerde incidenten toont aan dat tijdens de interventies het merendeel van de tegenstanders één of meer mannen betreft. In 77% van de onderzochte B80formulieren was dit het geval. In 10,5% van de gevallen was de tegenstander vrouwelijk. Wat opvalt bij de analyse, is dat er een groep van 11,25% bestaat, waarvan noch het geslacht noch het aantal bekend is. Dit cijfer is afkomstig van de moeilijkheden tijdens de Fakkeltocht in november 2009. Op die bewuste dag werden 17 B80-formulieren ingevuld. Daarin meldden de politieambtenaren hoofdzakelijk dat ze gebruik hadden gemaakt van hun rigide wapenstok, maar door het tumult kon men zich niet herinneren of de tegenstander een man of een vrouw was en hoeveel keren men de wapenstok heeft moeten aanwenden. Tijdens één tussenkomst was de tegenstander een hond met zijn eigenaar, dit is goed voor 1,25% van de gevallen.

In 55 van de 72 gevallen oftewel 76%, werd er eerst geweld gebruikt door de burger tegen de politie. In vier gevallen (6%) komt de eerste actie van de politie. Tijdens 14 interventies (19%) kwam de politie tussen de betrokken partijen en was het geweld initieel niet naar de politiediensten gericht. De aard van het geweld gepleegd door de burger, kan als volgt opgedeeld worden. Tijdens 54 interventies is er sprake van het gebruik van fysiek geweld, waaronder verstaan wordt een kopstoot, schoppen en slaan. In zes gevallen wordt er een wapen vertoont, bijvoorbeeld messen, vuurwapens of een riek. Slechts in twee gevallen wordt er melding gemaakt van bedreigingen (woorden en tekens). In het totaal werd tijdens de gerapporteerde incidenten, 95 keer geweld gebruikt. Twee of meer vormen van geweld kunnen aangewend worden tijdens één interventie.

Wanneer men fysiek aangevallen wordt door de burger, zal de politie ook reageren met fysiek geweld, zo blijkt uit deze studie, hierbij eventueel gebruik makend van zijn bewapening. De bewapening die het korps zijn interventieleden ter beschikking stelt, betreft: een vuurwapen, een telescopische wapenstok en peperspray. Wanneer men één van deze drie wapens hanteert, dient men een formulier B80 in te vullen. Op deze manier kan het wapengebruik van de politieleden in kaart gebracht worden. Het wapengebruik door de politiediensten in de 72 bestudeerde formulieren:  

71

Er werd in de 72 geregistreerde tussenkomsten 6 keer peperspray gebruikt, 28 maal werd de wapenstok gebruikt (zowel de rigide wapenstok als de telescopische/uitschuifbare wapenstok ASP) en 5 keer werd het vuurwapen ter hand genomen, er werd nooit gevuurd. Men neemt het vuurwapen meestal ter hand om een sweeping (= doorzoeking van een pand) van een gebouw uit te voeren of wanneer men bedreigd wordt met een wapen (vb. vuurwapen) Het aantal keren dat de wapenstok gebruikt werd, piekt in november 2009. Alweer is dit toe te schrijven aan de betoging van 10 november 2009. De rigide wapenstok werd toen gebruikt om de menigte op afstand te houden. In het totaal werd 34 keer gebruik gemaakt van de bewapening. In de andere geweldincidenten werd de situatie door middel van eigen kracht en de aangeleerde zelfverdedigingtechnieken onder controle gebracht.

2.6.

Besluit

Uit het gevoerde kwalitatieve onderzoek en de dossierstudie kwamen enkele opmerkelijke resultaten naar voren. Tijdens het eerste deel van het interview werd er vooral gevraagd naar wat men verstaat onder agressie. Hieruit kwam naar voren dat er zeer veel verschillende facetten zijn in agressief gedrag en dat het daardoor moeilijk is om een allesomvattende definitie te geven aan het begrip. Men heeft hierbij drie ruime categorieën opgesomd die allemaal onder de noemer van agressief gedag vallen. Met name fysieke, verbale en psychologische agressie. Wat ik opmerkte tijdens het afnemen van de interviews is dat agressie en geweld als termen door elkaar worden gebruikt.

In het onderdeel omgaan met agressie, vond elke respondent dat er psychosociale steun moet voorzien worden voor de politieambtenaren die er nood aan hebben. Hierin zien de inspecteurs een belangrijke rol weggelegd voor de directe overste, in casu de hoofdinspecteur. Zij moeten hun personeel bijstaan en inlichten over de mogelijkheden ook op psychosociaal vlak. De hulp mag hen evenwel niet worden opgedrongen. Men heeft geen nood aan betutteling, begrip en inzicht in de situatie, is hetgeen men verwacht als men met iemand wil praten. Men geeft ook aan dat men graag met iemand zou spreken die inzicht heeft hoe het er op het terrein aan toe gaat, met andere woorden liever geen burgerpersoneel.

 

72

De ondervraagde inspecteurs hadden het doorgaans niet moeilijk met geweld op psychologisch vlak, noch met het incasseren noch met het aanwenden van geweld. Het is een onderdeel van de job. Men weet dat als men bij de politie gaat, de kans groter is dat men met agressie en geweld te maken krijgt. De agressie en het geweld stoort hen echter niet zoveel als de manier waarop de leiding achter het personeel staat in dergelijke gevallen. De inspecteurs voelen zich niet gesteund door de korpsleiding. Deze gaat er, volgens de ondervraagden, steeds van uit dat de inspecteurs wel in de fout zullen zijn gegaan, ze trekken die conclusie zonder hun personeel te bevragen, zonder zich degelijk in te lichten omtrent de feiten. Deze houding zorgt tevens voor een vermindering van de werkmotivatie. De agressie heeft ook geen invloed op het veranderen van dienst. Wanneer men zou kiezen om naar een andere dienst te gaan, is de motivatie niet de agressie en het geweld, maar wel het gezin of de gezondheid.

Bij het onderdeel training en opleiding inzake geweldbeheersing, waren de inspecteurs het eens dat de gegeven trainingen onvoldoende zijn. Zowel de training geweldbeheersing tijdens als na de basisopleiding, ziet men als onvoldoende om zich degelijk te trainen en voor te bereiden op gewelddelicten in het terrein.

Uit de cijfers afkomstig van de formulieren B80, blijkt dat in 0.15 % van de tussenkomsten geweld wordt gebruikt. Uit de interviews blijkt dat niet alles wat volgens een B80 formulier moet worden gemeld, ook daadwerkelijk wordt gemeld. Er is dus een darknumber. Het is de taak van de leiding om het formulier onder de aandacht te brengen en ervoor te zorgen dat de personeelsleden dit bij elk geweldincident invult en aan de juiste instantie bezorgt. Opdat er een goede analyse kan gebeuren van deze gegevens, is het noodzakelijk dat het formulier korpsbreed gebruikt wordt. Nu geeft de analyse een vertekend beeld aangezien enkel de interventiedienst en de COPS-unit formulieren heeft ingediend. Een oplossing zou zijn om de naambekendheid van het formulier te vergroten zodat alle diensten, ook wijkdiensten en LRD, op de hoogte zijn wat ze dienen te rapporteren via dit formulier.

Het formulier B80 is een nuttig instrument om bepaalde zaken in kaart te brengen, zoals het gehanteerde geweld, hoeveel keer men te maken krijgt met geweld, welk wapen. Het is wel noodzakelijk dat men op voorhand goed afbakent welke informatie men met deze documenten wenst te bekomen. Het is ook opmerkelijk dat, volgens commissaris Naudts, de zone Gent een  

73

voortrekkersrol speelt inzake de melding van geweld aan de hand van de formulieren. Hij vermeldt tevens dat de verantwoordelijken in Brussel, het formulier B80 wil standaardiseren voor het hele land. Op deze manier wenst men een duidelijk beeld te krijgen van agressie en geweld door en tegen de politie en kan men via analyse het beleid uitstippelen.

 

 

74

Deel 3: Algemeen besluit Aan de hand van deze masterproef heb ik geprobeerd een beeld te schetsen inzake de noden en de verwachtingen van de politieambtenaar ten aanzien van agressie tijdens de dienst. Zowel het theoretische als het praktische gedeelte werd aan de hand van hetzelfde stramien opgebouwd, namelijk wat houdt agressie in (definitie), wat is er over het onderwerp geweten (buitenlandse studies), wat zijn de reacties op het geweld (wetgeving) en hoe kan men zich voorbereiden op geweld (opleiding en training). In de literatuur werd veel teruggevonden inzake geweld en agressie gepleegd door de politie. Het was niet zo eenvoudig om studies en literatuur te vinden inzake geweld tegen de politie. In het theoretische luik werd het begrip agressie gedefinieerd. De sociaal-psychologische definitie werd in deze masterproef aangehangen, wat inhoudt dat agressie meer is dan de agressor en de politiebeambte alleen. Men dient rekening te houden met de situationele omstandigheden en de persoonskenmerken. Het is een zeer ruim begrip, waarvoor moeilijk een sluitende definitie kan worden opgesteld. Ook uit het praktische onderzoek bleek dat de respondenten het niet eenvoudig vonden om het begrip te definiëren. Men heeft drie vormen van agressie onderscheiden, namelijk de fysieke, de verbale en de psychologische. De respondenten hebben eveneens aangehaald dat de persoonskenmerken van zowel de agressor als de vaststeller een rol spelen in een agressieve situatie. Een degelijke vergelijking tussen België en de besproken landen is niet mogelijk aangezien er in België alsnog geen grondig onderzoek ter zake werd verricht. Dit kan stof zijn voor een volgend onderzoek. Opvallend is dat er een uitgebreide wet- en regelgeving bestaat inzake geweld op het werk (Welzijnswet) en opleiding en training van politiepersoneel, maar dat de politie-inspecteurs er nauwelijks van op de hoogte zijn. Slechts enkele respondenten haalden de Welzijnswet en ARAB aan. De twee Ministeriële Omzendbrieven, GPI 48 en 62, bespreken de opleiding en training van het politiepersoneel inzake geweldbeheersing. Uit het onderzoek bleek dat de inspecteurs, hoewel de politiezone Gent de circulaires naleeft, de voorgeschreven opleidingsen trainingsmomenten als onvoldoende ervaren. Ook hier ligt nog een mogelijkheid voor verder onderzoek, inzake de effectiviteit van de opleiding en een eventuele uitbreiding ervan.

De opvang van politieambtenaren wordt binnen de politiezone Gent overgelaten aan de dienst Personeelszorg. Men probeert dit zo goed mogelijk te doen met de informatie die men ter

 

75

beschikking heeft. Personeelszorg verwerft zijn kennis door de formulieren B80 te bestuderen en na te gaan welke politieambtenaren gewelddadige tussenkomsten hebben gemeld. Wanneer er sprake is van arbeidsongeschiktheid of de situatie op papier ernstig lijkt, wordt er telefonisch contact opgenomen met het personeelslid. Mijns inziens is de intentie van Personeelszorg goed en wil men de politieambtenaren degelijk opvangen. Mijn bedenking hierbij is dat er een gebrek is aan kennis bij zowel het personeel als de dienst Personeelszorg. Het personeel, zo blijkt uit de interviews, weet dat er ergens wel een dienst is die zich met dergelijke materie bezighoudt, maar men weet niet precies wie of wat dat is. Personeelszorg krijgt enkel kennis van de gemelde geweldincidenten aan de hand van de formulieren B80 of doordat een personeelslid afwezig is door een arbeidsongeval. Doordat de inspecteurs in het interview aangaven dat niet alle gewelddelicten worden gemeld via een B80, kan men stellen dat Personeelszorg niet op de hoogte is van alle gevallen. Er vallen dus politieambtenaren uit de boot, die misschien wel hun hulp kunnen gebruiken. Vroeger kon dit hiaat opgevangen worden door de antennes, maar aangezien hier momenteel niet meer in wordt geïnvesteerd, vervalt deze kennis. Een aandachtspunt voor de politiezone Gent kan zijn dat er moet gezorgd worden voor meer naambekendheid van de dienst Personeelszorg en dat de dienst werk maakt van de opvolger van de antennewerking, met name het peter- en meterschap. De respondenten vinden dat bij de opvang van inspecteurs na een agressieve tussenkomst een belangrijke taak is weggelegd voor de directe overste van dit personeelslid. Men wil niet betutteld worden door de overste of door Personeelszorg, men wil voornamelijk begrip en respect voor wat hen is overkomen, door zowel de collega’s als de korpsleiding.

Tijdens het interview werd ook gesproken over de relatie tussen agressie en de werkmotivatie. Hierbij werd aanvankelijk gedacht dat de werkmotivatie werd aangetast naarmate men meer met agressie in contact komt. Dit bleek een verkeerde veronderstelling. Agressie wordt niet als leuk ervaren door de respondenten, maar het is inherent aan de politiefunctie. Het is niet de agressie die zorgt voor een vermindering van de motivatie, maar wel de houding van de korpsleiding. De inspecteurs halen aan dat ze zich niet gesteund voelen door hun leiding en daardoor niet steeds gemotiveerd komen werken. Tijdens het gesprek werd de vraag gesteld of de agressie hen zou aanzetten om te veranderen van dienst. Sommigen haalden aan dat ze wel zouden willen werken in een rustigere dienst, maar de motivatie hiervoor was niet de agressie, maar wel de gezinssituatie of de gezondheid.

 

76

Over het algemeen kan gesteld worden dat de inspecteurs agressie niet als een groot obstakel zien. Ze liggen er nauwelijks wakker van en kunnen terecht bij hun collega’s wanneer dit toch nodig blijkt.

De aanbevelingen die ik kan geven naar het beleid toe, is na te gaan hoe men het personeel beter kan opleiden inzake geweld. Een bevraging van het interventiepersoneel zou een eerste bron van informatie kunnen zijn waar men verder kan op bouwen. Tevens dient men na te gaan hoe men op een efficiënte, eenvoudige en praktische manier de formulieren B80, kan analyseren. Wanneer men daar de gevraagde informatie kan uit destilleren, kan men de beleidsbeslissingen erop afstemmen. Gezien de werkmotivatie van het personeel en de houding van de korpsleiding verband houden met elkaar, is het aangewezen dat beide partijen in dialoog gaan met elkaar om eventuele onduidelijkheden en misverstanden van de baan te ruimen. Zowel voor de leiding, als de burger als het personeelslid, is het belangrijk dat het personeel gemotiveerd is. Gemotiveerde politiemensen zorgen voor blije burgers.

 

 

77

Deel 4: Bibliografie

Boeken BIJLEVELD, C.C.J.H., Methoden en Technieken van onderzoek in de criminologie, Den Haag, Boom Juridische Uitgevers, 2007, p.343. BREHM, S., KASSIN, S., FEIN, S., MERVIELDE, I. en VAN HIEL, A., Sociale Psychologie, Gent, Academia Press, 2006, p.687. DE SOIR, E., VAN DEN STEENE, F. en DAUBECHIES, F., Stress en trauma bij de politie, Antwerpen, Maklu, 2007, p.247. DECORTE, T., Kwalitatieve criminologische methoden en technieken, Gent, 2008, p.365. KLAASSEN, A., Agressiebeheersing, Rotterdam, Kluwer, 2003, p.172. KRUEGER, R.A., Moderating focus groups: focus group kit 4, London, Sage, 1998, p.115. MORGAN, D.L., The focus group guidebook: focus group kit 1, London, Sage, 1998, p.103. MORGAN, D.L., Planning focus groups: focus group kit 2, London, Sage, 1998, p.139. STEWART, D.W., SHAMDASANI, P.N. en ROOK, D.W., Focus groups: Theory and Practice, London, Sage Publications, 1990, p.188. TIMMER, J., Politiegeweld: Geweldgebruik van en tegen politie in Nederland, Alphen aan den Rijn, Kluwer, 2005, p.606. VERMEULEN, G., Wetteksten, Strafrecht, Strafwetboek, Wetboek van Strafvordering, Bijzondere wetten, Antwerpen, Maklu, 2008, p.818. WIEGMAN, O., BAARDA, B. en SEYDEL, E., Agressie en criminaliteit, Deventer, Van Loghum Slaterus, 1982, p.184.

Artikels CALIS, M. en LIGTVOET, F., 'Politie te vaak verrast door geweld', Brabants Dagblad, 26/05/2009, p.1. ROH, S. en CHOO, T., ‘Citizen violence against Korean police’, Crime and Justice International, maart/april 2007, p.9-13.

 

 

78

Gesprekken NAUDTS, E., Politiezone Gent, Directie Steun - gesprek 11 mei 2010 om 16:00 uur. VERSCHUERE, P., Politiezone Gent, Personeelszorg – gesprek op 30/05/2010 om 10:30 uur.

Wetgeving DEWAEL, P., Omzendbrief GPI 48 betreffende de opleiding en training in geweldbeheersing voor de personeelsleden van het operationeel kader van de politiediensten, Brussel, Federale overheidsdienst Binnenlandse Zaken, 17/03/2006. DEWAEL, P., Omzendbrief GPI 62 betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus, Federale overheidsdienst Binnenlandse Zaken, 14/02/2008. X, Verdrag van Rome: Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, Rome, 25/03/1957. X, Koninklijk Besluit betreffende de bewapening van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus, alsook de bewapening van de leden van de Diensten Enquêtes bij de Vaste Comités P en I en van het personeel van de Algemene inspectie van de federale politie en van de lokale politie, Brussel, 03/06/2007. X, Wet tot wijziging van het Strafwetboek met het oog op het strenger bestraffen van geweld tegen bepaalde categorieën van personen, Brussel, 20/12/2006 (verschenen in Belgisch Staatsblad op 12/02/2007). X, Wet op het Politieambt, 05/08/1992.

Websites CLAES, D., Federale politie - Stressteam - Begeleiding - Aantal agenten, [WWW]. http://www.senate.be/www/?MIval=/Vragen/SchriftelijkeVraagPrint&LEG=4&NR=6884&L ANG=nl (geraadpleegd 11/05/2010). DEWIT, J., Straffen voor geweld tegen politie worden verzwaard, [WWW]. http://www.gva.be/dekrant/experts/johndewit/straffen-voor-geweld-tegen-politie-wordenverzwaard.aspx, Concentra Media, (10/12/2008).

 

79

X, Steeds meer agenten werkonbekwaam door agressie, De Morgen, [WWW]. http://www.demorgen.be/dm/nl/989/Binnenland/article/detail/1076296/2010/03/05/Steedsmeer-agenten-werkonbekwaam-door-agressie.dhtml, De Persgroep Publishing (05/03/2010). X, Geweldmonopolie, [WWW].http://www.encyclo.nl/begrip/Geweldsmonopolie, Encyclo MMX (geraadpleegd op 26/04/2010). X, Welzijn op het werk, [WWW]. http://www.werk.belgie.be, Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (geraadpleegd op 23/04/2010). X, Geweld op het werk, [WWW]. http://www.fedweb.belgium.be/nl/welzijn/psychosociale_belasting/geweld/,

Federale

Overheidsdienst Personeel en Organisatie (geraadpleegd op 04/04/2010). X, Algemeen reglement voor arbeidsbescherming, [WWW]. http://www.meta.fgov.be, Federale overheidsdienst werkgelegenheid, arbeid en sociaal overleg, (geraadpleegd 11/05/2010). X, De Directie van de interne dienst voor preventie en bescherming op het werk, [WWW]. http://www.polfed-fedpol.be/org/org_dgs_dsw_nl.php, Federale politie - Dienst public relations en protocol (24/04/2010). X, Gemeenschapsgerichte politiezorg, [WWW]. http://www.infozone.be/prog-compol/compol-n.htm, Federale Politie (geraadpleegd op 08/05/2010). X, Présentation de L'Observatoire national de la délinquance et des réponses pénales, [WWW]. http://www.inhesj.fr/articles/accueil/ondrp-h20.html, Institut National des Hautes Etudes de la Sécurité et de la Justice (geraadpleegd op 16/05/2010). X, Geweld tegen politie met 14 procent gestegen sinds 2000, De Standaard [WWW]. http://www.standaard.be/meningen/forum/index.aspx?pagename=detail&forumid=1459572 Mediargus (12/01/2010). X, Somers voert nultolerantie in voor geweld tegen politie, [WWW]. http://www.vldmechelen.be/index.php?type=nieuws&pageid=35157, Open VLD, (16/03/2010). X, Kansen op klappen, [WWW]. http://www.prevent.be/net/net01.nsf/p/8405CB3C43059BC0C1257523003DF9A8,

Prevent

vzw (geraadpleegd 15/05/2010). X,

Prevent

Academy,

Academy

for

working

life,

[WWW].

http://www.prevent-

academy.be/p/PREVENTIE-02 (geraadpleegd op 03/04/2010).

 

80

X, Wetsvoorstel tot invoering in het Strafwetboek van een verzwarende omstandigheid voor daders van bepaalde misdrijven tegen bepaalde personen bekleed met een openbare hoedanigheid, [WWW]. http://www.senate.be/www/?MIval=/publications/viewPub&COLL=S&LEG=4&NR=495&P UID=67110479&LANG=nl (geraadpleegd 12/05/2010).

Overige CAES, J., FONTEYN, E., e.a., Handleiding Welzijn op het werk: Stapsgewijs naar een beleid voor agressiebeheersing, Federale Overheidsdienst Personeel en Organisatie, Brussel, Jacky Leroy, december 2009, p.96. NOORDEGRAAF, M., GIESEN, I., KRISTEN, F., VAN DER MEULEN, M., DE KEZEL, E. en VAN LEEUWEN, D., Geweld tegen gezagdragers: preventie en aanpak van geweld tegen politie en politici, Utrecht, mei 2009, p.74 (onderzoeksrapport). PYL, G., Juridische, praktische en ethische aspecten van de geweldbeheersing – Opleiding specialisten, Brussel, Federale Politie, 13/02/2009, p.60 (cursus). VAN GAEVER, C., Bewapening van het personeel binnen politiezone Gent, Gent, Politiezone Gent, 01/09/2007, p.10 (zonale onderrichting). VAN GAEVER, C., Trainingen inzake geweldbeheersing van het politiepersoneel van PZ Gent, Gent, Politiezone Gent, 01/09/2008, p.6 (zonale onderrichting). VAN HULLE, W., Jaarrapport 2008 Politiezone Gent, Gent, 2009, p.99 (jaarrapport). VAN HULLE, W. en VAN BELLE, F., Beleidsverklaring Welzijn op het werk, Gent, Politiezone Gent, september 2009, p.8 (brochure). VERSCHUERE, P., De antennewerking, politiezone Gent, 2005, p.2 (brochure). X, Opleiding geweldbeheersing deel I definities, wettelijke basis en deontologie: Politionele deontologie, Vast comité voor pedagogische ondersteuning, Brussel, 23/04/2006, p.35 (cursus); X, Wegwijs in… De preventie van psychosociale belasting op het werk: stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag, Brussel, Algemene directie Humanisering van de Arbeid, april 2009, p.72 (brochure).

 

 

81

Deel 5: Bijlagen  

Bijlage 1: Cijfermateriaal inzake het Koreaanse onderzoek Bijlage 2: Cijfermateriaal inzake de behandelde zaken van de dienst Personeelszorg Bijlage 3: Formulier B80 Bijlage 4: Vragen gesteld tijdens het interview Bijlage 5: Gegevens van de respondenten Bijlage 6: Cijfermateriaal inzake de formulieren B80  

 

82

Bijlage 1: Cijfergegevens Koreaans onderzoek

ROH, S. en CHOO, T., ‘Citizen violence against Korean police’, Crime and Justice International, maart/april 2007, p.9-13.  

 

83

Bijlage 2: Cijfergegevens Personeelszorg Bijdrage aan het jaarverslag 2009 van de dienst Personeelszorg.

Onderwerpen

Aantal tussenkomsten

Post Traumatische Stressstoornis Preventie Begeleiding

3 6

Administratieve en psycho-sociale ondersteuning aan nabestaanden overleden personeelslid

3

Arbeidsongeval Verlenen informatie en steun Begeleiding en reïntegratie

57 6

Langdurig zieken (>1 maand) Verlenen informatie en steun Begeleiding en reïntegratie

33 7

Begeleiding bij functioneringsproblemen

28

Begeleiding bij alcoholproblematiek

3

Ondersteuning bij sociale/familiale problemen

32

Bemiddeling

2

Informele procedures in het kader van de Wet Onckelinck (= grensoverschrijdend gedrag)

6

Groepsdynamische begeleiding (op niveau dienst – sectie of afdeling)

3

Coördinatie en infovergaderingen antennewerking

2

Aanpassingen werkplek ten gevolge van zwangerschap 13 of op advies van de arbeidsgeneesheer Totaal aantal tussenkomsten op jaarbasis

204

 

 

84

Bijlage 3: formulier B80

 

85

 

 

 

86

Bijlage 4: Vragen gesteld tijdens het interview Hoe lang ben je al in dienst? Man - vrouw? Perceptie: Welke situaties ervaar jij als agressief? Hoe zou jij agressie definiëren? Kan je er vormen in onderscheiden? Hoe ontstaat een situatie van agressie? Zijn er bepaalde kenmerken die je kan opvangen waaruit je een agressieve situatie kan herkennen? Zijn er bepaalde factoren of combinatie van factoren die je kan onderscheiden als risico’s voor agressie? Heeft leeftijd/werkervaring/aantal dienstjaren van de politieambtenaar een invloed op het in aanraking komen met geweld? Zouden oudere collega’s minder geconfronteerd worden met agressie door hun ervaring of juist meer? Is er, volgens jou, een verschil tussen grote en kleine steden, man – vrouw zijn, jonger – ouder zijn, de dienst waar je werkt, als het over agressie gaat?

Omgaan: Hoe verwerk je dergelijke situaties? Wil je er over praten met collega’s die hetzelfde hebben meegemaakt? Neem je juist afstand van de collega’s en verwerk je het alleen (in familiekring of met gespecialiseerde hulp)? Moet het korps voorzien in gespecialiseerde hulp of wil je dit liever niet? Rapporteer je alle agressie-incidenten? Gebruik je het formulier B80 om agressie te melden? Hoe vind jij dat je moet opgevangen worden na een geval van agressie tijdens de dienst? Word je door het korps voldoende opgevangen na dergelijke ervaringen? Wat doen zij om je te helpen de zaken te verwerken? Is er voldoende ondersteuning? Kan jij of het korps maatregelen treffen om agressie te voorkomen? Preventieve maatregelen? Weet je wat het korps moet doen inzake geweld tegen zijn personeel? Weet je of er wetgeving bestaat over hoe een werkgever zijn personeel dient op te vangen of te beschermen?

 

87

Gevolgen: Hoe beïnvloedt de aanraking met geweld je relatie met je werk, met de burger? Zijn er specifieke groepen of plaatsen die je beschouwt als een groter risico voor agressie? Als er al dergelijke plaatsen bestaan, vermijd je deze? Of ga je er net meer patrouille rijden? Zorgt de confrontatie met geweld voor een afname van je werkmotivatie? Heb je minder plezier op je werk? Slaap je er slecht van? Ben je bang om opnieuw slachtoffer te worden? Zou je een overplaatsing overwegen naar een binnendienst of een dienst met minder kans op agressie? Men heeft ervoor gezorgd dat verdachten van agressie tegen politieambtenaren zwaarder gestraft worden in de rechtbank en dat er een snellere afhandeling gebeurt van deze feiten. Is dit een oplossing volgens jou om het probleem aan te pakken?

Overige: Is het geweld toegenomen in de tijd volgens jou? Is het geweld minder in aantal, maar wel erger/agressiever? Wat zijn volgens jou de oorzaken van het –toenemende- geweld? Word je tijdens de basisopleiding voldoende voorbereid op dergelijke situaties? Welke training/voorbereiding krijg je tijdens de opleiding voor agressiegevallen? Welke training/voorbereiding krijg je tijdens je dienst voor agressiegevallen? Zijn de trainingen voldoende om je mannetje/vrouwtje te staan tijdens interventies?  

 

88

Bijlage 5: Gegevens van de respondenten

Respondenten 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Gemiddelde

Geslacht Mannelijk Mannelijk Mannelijk Mannelijk Mannelijk Mannelijk Mannelijk Mannelijk Mannelijk Vrouwelijk Vrouwelijk Vrouwelijk 73,4/26,6

Leeftijd 54 41 39 36 32 31 27 25 24 30 29 24 32,7

Dienstjaren 27 19 18 2 7 7 7 4 3,5 9 7 1,5 9,3

Jaren interventiedienst 27 19 18 2 7 7 6 4 3,5 9 7 1 9,2

 

 

89

Bijlage 6: Cijfermateriaal inzake formulieren B80       B80 

juni 

juli 

augustus  september  oktober 

november 

december 

januari 

februari 

TOTAAL 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

aantal B80 ‐ spreiding in de tijd 

7 

12 

   9

   8

5

20

6 

2 

3

72

   Gebruik van wapens door de  politie 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

ASP‐gebruik 

  

pepperspray 

2  3 

wapen ter hand 

2    

  

sproeiwagen 

4

4 

1

   5 

2

  

1     1    

TOTAAL 

2

   2

1    

1   

  

1   

  

  

  

   5

16

4

16

1

  

   1 

   1 

28 6

1

5

   1 

1 2

40

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Geslacht van de agressor 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

man  

4 

12 

vrouw    

9

10

1    

4

1   

onbekend    

  

  

  

  

hond    

  

  

  

  

  

4 

13 

16

9

11

5 

5

4

30

5

67

1    

  

8

  

  

9

1    

  

1

9      

2 

7 

2 

5

85

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Eerste actie  fysiek geweld tegen politie  (burger 1ste actie)  Fysiek geweld door de politie  (1ste actie)  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

1 

10 

1     2 

7   

10 

7

3

1    7

8

18

6 

1    3

19

1    

6 

1 

2

55

1

4

3

59

     

 

90