Factsheet dementie Wat is dementie Dementie is een verzamelnaam voor ruim vijftig ziektes, waaronder Alzheimer
Hoe herken je dementie…
en vasculaire dementie. Bij dementie gaan steeds meer zenuwcellen kapot,
Afhankelijk van de vorm, zijn in het algemeen één of meerdere signalen te herkennen:
waardoor de verwerking van informatie in de hersenen verstoord raakt. Dit leidt
•
Geheugenstoornissen -
tot een achteruitgang van het geestelijk functioneren. Sommige mensen worden al zelfstandig leven leiden. De meeste mensen met dementie wonen thuis.
Doelgroep
•
Ouderen In het algemeen geldt hoe ouder, hoe groter de kans op dementie. Boven de 90 jaar heeft 40% van de mensen een vorm van dementie. Erfelijkheid en leefstijlgewoonten
zich iets niet meer herinneren wat kort geleden is gebeurd (korte termijn geheugen)
snel steeds afhankelijker van zorg. Anderen kunnen nog jarenlang een relatief
•
zoals roken zijn ook van invloed op het ontwikkelen van dementie.
Jonge mensen
-
problemen met denken en taal (met name spraak)
-
het juiste woord vinden
-
nieuwe dingen leren
-
rekenen en met geld omgaan
Veranderingen in karakter -
zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden
-
zich oriënteren
-
emoties onder controle houden
-
beslissingen nemen
Veranderingen in gedrag -
sombere stemming
-
concentratieproblemen voorbeelden zijn: een televisie-uitzending,
Ook jonge mensen (ongeveer 12.000 mensen in Nederland) kampen met dementie.
een gesprek volgen of een administratie bijhouden
Dit verliesproces is zeer ingrijpend. Bij jonge mensen komen vaker zeldzame vormen
-
prikkelbaarheid
van dementie voor zoals frontotemportale en Lewy body dementie. Het ziekteproces
-
verminderde zelfzorg
-
apathie
gaat meestal sneller en gedragsveranderingen, problemen met taal, motoriek en herkenning treden vaak eerder en in ernstiger mate op.
•
Taal (afasie)
•
Motoriek (apraxie)
•
Herkenning (agnosie)
-
versimpeling van het taalgebruik verandering in het handschrift verdwalen in een bekende omgeving
Aantal mensen met dementie
(landelijk en lokaal)
Diagnose en/of verwijzing door de huisarts
In 2013 zijn 256.000 Nederlanders en 1465 inwoners van de gemeente Leiden gediag-
De huisarts neemt doorgaans de volgende stappen:
nosticeerd met een vorm van dementie. De prognose is dat dit aantal in 2020 met 10%
1. Signalen van dementie bespreken met de cliënt.
gestegen zal zijn (Alzheimer NL).
2. Lichamelijke invloeden eventueel uitsluiten middels urine- en bloedonderzoek.
Dementie, vergeetachtigheid of depressie Bij vergeetachtigheid kan iemand zich tijdelijk iets niet herinneren. Bij dementie lijkt het alsof
3. In gesprek gaan met de directe omgeving. In deze ‘heteroanamnese’ worden geheugenstoornissen, taalproblemen en gedragsveranderingen besproken. 4. Er zijn vermoedens van dementie als de signalen blijvend zijn en de cliënt achteruit gaat.
bepaalde informatie langzaam maar zeker uit het geheugen verdwijnt. Iemand kan een kennis
Als de huisarts voldoende aanknopingspunten heeft, stelt hij of zij de diagnose volgens
bijvoorbeeld niet meer herkennen. Bij jonge mensen kan dementie door zorgprofessionals
de standaarden van het NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap).
worden aangezien voor een burn out of een depressie. Jonge mensen met lewy body dementie laten bijvoorbeeld irrationeel of agressief gedrag zien. Uit schaamte en angst
Diagnose door de specialist
houden zij deze problemen snel voor zichzelf. Daardoor is het extra lastig om gedragsverande-
Bij twijfel verwijst de huisarts iemand door naar een specialist bij de geheugenpolikliniek
ringen tijdig te kunnen signaleren.
in het Alrijne ziekenhuis (voorheen het Diaconessenhuis en het Rijnlandziekenhuis). In
Dementie of niet aangeboren hersenletsel (NAH) Een belangrijk verschil tussen NAH en dementie is de wijze van ontstaan: NAH ontstaat van de ene op de andere dag door (niet-)traumatisch hersenletsel, terwijl dementie meestal geleidelijk optreedt.
Zorgtraject Signaleren
complexere gevallen, o.a. bij meervoudige problematiek, kan de huisarts iemand doorverwijzen naar het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) of GGZ Leiden. Specialisten stellen de vorm en oorzaak van dementie vast.
Zorg- en welzijnsaanbod Na de diagnose kan passende zorg en welzijn worden ingezet. In de gemeente Leiden en de regio bestaan verschillende begeleiding- en dagbestedingsmogelijkheden voor mensen met dementie. Zo nodig kan coördinatie en regie (taken rond casemanagement dementie) worden ingezet vanuit de wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) of de zorgverzekeringswet
Als kennissen, partners, vrienden, thuiszorg of wijkverpleging signalen opvangen van
(ZVW). Daarnaast is er aandacht voor mantelzorgers. Zij kunnen o.a. worden ontlast door
dementie, kunnen zij desbetreffende persoon het beste doorverwijzen naar de huisarts.
mantelzorgondersteuning en respijtzorg (het tijdelijk uit handen nemen van de zorgtaken).
U kunt met uw vragen ook terecht bij het sociaal wijkteam bij u in de buurt. Het sociaal
Voor meer informatie kijk op: http://gemeente.leiden.nl/themas/wmo/mantelzorg/
wijkteam kan inwoners als dit nodig is doorverwijzen naar de huisarts en kan naasten informeren over de mogelijkheden van begeleiding en ondersteuning.
Diagnose
Coördinatie en regie Gefinancierd vanuit de ZVW (zorgverzekeraar) Als een inwoner wijkverpleging of persoonlijke verzorging ontvangt, kan casemanagement
Een vroegtijdige diagnose is belangrijk. Het biedt rust voor mensen met dementie en hun
dementie worden ingezet via de zorgverzekeraar. Een breed geschoolde wijkverpleegkundige
omgeving en stelt zorgprofessionals in staat gerichte zorg te bieden.
of thuiszorg medewerker die al aan huis komt, kan de taken rond casemanagement dementie op zich nemen.
Gefinancierd vanuit de Wmo (gemeente) Als een inwoner geen wijkverpleging of persoonlijke verzorging ontvangt, maar coördinatie en
-
regie vanwege dementie wel nodig is, kan een sociaal wijkteam individuele begeleiding (IB)
Voor meer informatie over mantelzorg kijk op: www.mantelzorgleiden.nl
inzetten. Dit kan in beginsel ingezet worden door alle zorgaanbieders die individuele begelei-
•
Netwerkcoach
Stichting Radius
ding bieden. Het is goed om vooraf bij de aanbieder waar de voorkeur naar uitgaat na te gaan
Tel: 071 707 42 00. W: www.radiuswelzijn.nl
of deze de gevraagde ondersteuning daadwerkelijk kan bieden. De individueel begeleider kan
- Ondersteuning van ouderen, mantelzorgers, chronisch zieken en gehandicapten in Leiden en Oestgeest op het gebied van wonen, welzijn en zorg.
coördinatie en regie voeren als dat nodig is (taken rond casemanagement dementie). -
Aanspreekpunt dementie regio Zuid-Holland Noord Heeft u een vraag over dementiezorg? Dan kunt u sinds 10-11-2015 terecht bij het regionaal aanspreekpunt dementie (geïnitieerd door het netwerk dementie van Transmuralis). U kunt op
-
maandag, dinsdag, woensdag en vrijdag tussen 10 en 18 uur bellen met 06 533 52 110. Dit
Ontmoeting en uitstapjes in de wijk
∙
O.a. de beweegwinkel - bewegingsactiviteiten voor ouderen
Diensten aan huis ∙
telefoonnummer is met name bedoeld voor zorgprofessionals. De deskundige heeft jarenlange ervaring als casemanager dementie en kent de dementiezorg in de regio op haar duimpje.
Welzijns- en vrijwilligersactiviteiten voor alle inwoners ∙
•
Vervoer, Klussendienst, Handicap en computer
Dagopvang
Libertas Tel: 071 5168 168. W: www.libertasleiden.nl - Ontmoeting-, welzijns- en vrijwilligersactiviteiten
Contactgegevens zorgen welzijnsorganisaties
∙
O.a. in ‘Huizen van de Buurt’
- Thuiszorg - Wijkverpleging - Mantelzorgondersteuning - Particuliere zorg en huishoudelijke ondersteuning (PGB)
Het eerste stadium van dementie
-
Woonconcept De Parelvissers te Leiden – zelfstandig wonen voor mensen met een lichamelijke beperking - met intensieve begeleiding
Preventie en extramurale dementiezorg •
•
Alzheimer Café Leiden & omstreken Bonaventuracollege – Boerhaavelaan 44, 2334 ER Leiden. Contactpersoon: J. Dijkstra. Tel: 06 10 41 72 79. W: http://www.alzheimer-nederland.nl/1772.aspx -
•
•
Informatie en activiteiten voor geïnteresseerde inwoners, mensen met dementie en mantelzorgers. Alzheimertelefoon: 0800 5088 (dag en nacht bereikbaar).
Bureau Informele zorg (ActiVite)
Marente Tel: 071 409 33 33. W: www.marente.nl Woonzorgcentra te Warmond en Oestgeest
R.K. zorgcentrum Roomburgh Tel: 071 589 2200. W: www.roomburgh.nl
•
ActiVite Tel: 071 516 14 15. W: www.activite.nl -
Ondersteuning van mantelzorgers d.m.v. sociale activiteiten, gespreksgroepen,
Tel: 071 516 14 15. W: www.activite.nl
spreekuur, informatieve bijeenkomsten en lezingen.
-
Mantelzorgondersteuning
∙
-
Coördinatie vrijwillige hulp en buddyzorg
-
Thuiszorg
-
Vriendendienst
-
Wijkverpleging
Steunpunt Mantelzorg te Alphen, Rijnstreek en Leiderdorp.
Het tweede stadium van dementie Groepsbegeleiding speciaal & intramurale dementiezorg •
Dagbehandeling -
-
-
ActiVite - T: 071 516 14 15 www.activite.nl ∙ ∙
•
•
Begeleiding groep speciaal Ontmoetingscentrum Dementie – voor mensen met beginnende
Marente - T: 071 409 33 33 www.marente.nl Ontmoetingscentrum dementie (Plus) ∙
geheugenproblemen
-
Dagbehandeling
Ontmoetingscentrum Dementie Plus – zwaardere dementie zorg
-
Libertas - T: 071 5168 168 www.libertasleiden.nl
Wijkservicecentrum de Lepelaar te Leiden
∙
- Topaz - T: 071 4056 925 www.topaz.nl ∙
Ontmoetingscentrum Dementie – voor mensen met beginnende
∙
•
- Woon- en zorgcentrum ’t Huis op de Waard
Ontmoetingscentrum Dementie Plus – zwaardere dementie zorg
T: 071 513 23 45 www.huisopdewaard.nl
Verpleeg- en behandelcentra Zuydtwijck en Overrhyn te Leiden ∙ -
Lorentzhof – groepswoningen voor kleinschalig wonen te Leiden (verwacht medio 2016)
Woonzorgcentrum Groenhoven te Leiden ∙
Het gebouw – multifunctionele kleinschalige groepswoningen te Leiden-Noord
geheugenproblemen •
Verpleeghuis Mariënhaven te Warmond
∙
Respijtzorg
Nieuwbouw: groepswoningen voor mensen met dementie, verpleeghuiszorg en huurwoningen voor senioren (verwacht medio 2016)
Alrijne Zorggroep - T: 071 582 82 82 www.rijnlandzorggroep.nl ∙
Alrijne Ziekenhuis - geheugenpoli
Complexe, meervoudige problematiek
∙
Ontmoetingscentrum dementie (Plus)
•
∙
Verpleeghuis Leythenrode te Leiderdorp
∙
Verpleeghuis Oudshoorn te Alphen aan den Rijn
GGZ Leiden e.o. - Afdeling ouderenpsychiatrie. T: 071 890 76 00 www.ggzleiden.nl
Aandachtspunten bij verwijzing en behandeling •
Mensen met dementie reageren vaak afwijzend op voorstellen voor dagverzorging en dagbesteding. Dit kan onderdeel zijn van het ziektebeeld. Nee is niet altijd nee. In het belang van de inwoner met dementie is het soms beter om iets bemoeizuchtiger te zijn. Een groep mensen met dementie in een ontmoetingscentrum kan bijvoorbeeld stellig beweren niet te willen wandelen, maar eenmaal buiten zichtbaar genieten van de zon.
•
Veel mantelzorgers voelen zich fysiek en emotioneel overbelast. O.a. vanwege de taboe sfeer rond dementie, geven zij dat vaak niet snel zelf aan. Veel mensen met dementie en mantelzorgers ervaren de ziekte als een rouw- en verlies proces. Het is belangrijk om hier aandacht voor te hebben. Verschillende organisaties bieden mantelzorgondersteuning aan. Ook kan de zorg tijdelijk uit handen worden genomen, o.a. door wijkverpleging (respijtzorg).
•
Met name hoog opgeleide mensen met dementie kunnen hun ziekte goed verbloemen.
Referenties Alzheimer Nederland 2013 Folder Tijdige signalering van dementie op jonge leeftijd. 2015 ‘ Wat is dementie’. http://www.alzheimer-nederland.nl/informatie/wat-is-dementie.aspx. Radius en Transmuralis, Transmuraal Netwerk ZHN. 2014 Geheugensteun. http://www.radiuswelzijn.nl/aanbod/projecten/aandacht-voor-dementie. Zorg voor beter 2015 NAH en dementie. http://www.zorgvoorbeter.nl/ouderenzorg/dementie-NAH.html
Publicatie Publicatiedatum: 02-12-2015. Uitgave van de gemeente Leiden.
Deze factsheet is tot stand gekomen in samenwerking met:
ActiVite Alzheimer Nederland, afd. Zuid-Holland Noord Radius Transmuralis
