F16. Sleutelen aan een COOLRIDES De vetste pimpbakken en de mooiste oldtimers. Win een

Alles wat je moet weten over metaalbewerking >> najaar 2008 >> www.metaaljournaal.nl

Win een Nintendo DS!

Sleutelen aan een

F16

COOLRIDES 2008

De vetste pimpbakken en de mooiste oldtimers

In dit nummer:

14 Coolrides 2008 12 6 Welke lezer van Metaaljournaal heeft de coolste

Vrouwen gezocht!

auto en wint de Coolrides 2008 verkiezing?

De techniek roept

D

e zomer is al weer voorbij, maar we genieten nog even na van het eremetaal dat Nederland op de Olympische Zomerspelen in Peking heeft binnengesleept. In China moesten we het van de vrouwen hebben, van de zeven gouden medailles werd er maar één door een man gewonnen. In onze branche is de combinatie vrouwen en metaal jammer genoeg minder succesvol. De metaal heeft vrouwen ontzettend veel te bieden; uitdagend werk en veel kansen om je te ontwikkelen. Er is een schreeuwend tekort aan vakmensen, dus ook aan vakvrouwen. Maar kennelijk heeft de sector nog steeds een imago dat vrouwen afschrikt. Ten onrechte trouwens, want er is in de techniek veel meer onder de zon dan alleen het ‘zware mannenwerk’. Alleen al daarom is het interessant om te lezen dat techniek in sommige andere landen veel vrouwen aantrekt. Fotografe Anna Huizinga reisde naar Mauritanië en zag daar hoe vrou-

6 13

foto burotop/digidaan

wen bezig zijn met een opmars op de technische school. Een opleiding in de techniek is ook daar een goede garantie op werk, en die kans grijpen de dames met beide handen. In Mauritanië komen veel technische vrouwen terecht in de scheepsbouw en de winning van ijzererts, maar dat de wereld van de techniek, juist in Nederland, veel breder is, zien we bijvoorbeeld aan Helga van Leur, weervrouw van RTL4. Als kind al deed ze niets liever dan prutsen aan apparaten en op de universiteit ging techniek pas echt voor haar leven. Nu heeft ze haar eigen bedrijf en hoort ze bij de beste weervrouwen ter wereld. Maar niet iedereen begint op eigen initiatief met het uit elkaar halen van stekkers. Daarom is het goed dat de Week van het Vrouwelijk Talent weer voor de deur staat. Want als meisjes zich niet zelf melden, moeten we actief naar ze op zoek, het liefst met behulp van vrouwelijke rolmodellen in de branche. OOM-beleidsmedewerker Els Fuhring vertelt in dit nummer hoe we

op zoek gaan naar vrouwelijk talent. Toch zien we in deze editie van Metaaljournaal ook weer een paar echte jongensdromen uitkomen. Zo maken we de shortlist van de Cool Rides Verkiezing 2008 bekend, met de mooiste gepimpte en gerestaureerde auto’s en hun trotse eigenaren. We brengen het verhaal van de twee mannen van Greentec die met hun eigen wonderolie komen en daarmee misschien wel een gat in de markt hebben gevonden en we togen naar Leeuwarden om op de militaire vliegbasis te zien hoe mechatronicastudent Tim Maronier zijn liefde voor F16’s en techniek combineert in het luchtmachttraject van zijn opleiding. Op een brandschone vloer zien we hem met grote precisie aan een glimmend monster sleutelen. Schoon? Blingbling? Nauwkeurig? Dat klinkt als het ideale vrouwenberoep! Dames, waar blijven jullie? De techniek roept! Erik Yperlaan, directeur OOM

Alleskunners en F-16’s Mechatronica bij de luchtmacht. Lekker aan straaljagers sleutelen.

Helga van Leur Een weervrouw heeft elke dag met techniek te maken.

6 20 Greentec De Nederlandse wonderolie die nooit vervangen hoeft te worden.

+

6 28

Fotoreportage Meisjes in Mauritanië kiezen massaal voor techniek.

4 Opening: Onderzeeër van een OOM-bedrijf

34 De Cursist: Vincente Monteiro Chantre

12 De Vacature: Livit Orthopedie

36 De werkdag van: Bedrijfstakvoorlichter Ernst Boekhout

18 De Werkplaats: De Fietsfabriek

38 Games: Technische spellen voor de Nintendo DS

24 Youtech.nl: Nieuw techniekplatform

40 Het Object: Wafer Table

26 Vrouwen en techniek: Talent gezocht

41 Hang- en sluitwerk

32 Praktijk: Opleiders in het Westland

Metaaljournaal, najaar 2008 Metaaljournaal is een uitgave van het Opleidings- en Ontwikkelings-fonds voor de Metaalbewerking. OOM adviseert over scholing en personeelsbeleid in de metaalbewerking. OOM is de uitvoeringsorganisatie van sociale partners. In het fonds zijn de volgende organisaties vertegenwoordigd: vanuit werkgevers: • Koninklijke Metaalunie, Nederlandse Organisatie van ondernemers in het mkb in de metaal • Nederlandse Vereniging van Modelmakerijen (NVvM) • Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Grafeerbedrijf (NVOG) Vanuit werknemers: • FNV Bondgenoten • CNC Bedrijvenbond • De Unie Na schriftelijke toestemming van OOM is het mogelijk delen uit deze publicatie over te nemen. Colofon: | Redactie: Edwin Schoemaker | Medewerkers: Maaike Cammeraat-Marchand, Linda Roessen en Barbara Verhulst | Ontwerp en productie; Team Hilgersom, Amsterdam | ISSN: 1568-0959 |

METAALJOURNAAL najaar 2008

OOM Postbus 15, 2390 AA Hazerswoude-dorp Telefoon: 0172 521 500 Fax: 0172 521 577 E-mail: [email protected] Web: www.oom.nl

najaar 2008 METAALJOURNAAL

Opening

Voor wie alles al heeft OOM-bedrijf bouwt onderzeeërs

E

en minionderzeeër van Nederlandse makelij: bij OOM-bedrijf U-boat Worx in Breda wordt de C-Quester gebouwd, een één- of tweepersoonsduikboot voor wie wél wil scubaduiken, maar niet nat wil worden. Voor ongeveer dezelfde prijs als een Porsche 911 kan iedereen nu Jacques Cousteau spelen. De C-Quester zou wel eens het nieuwste speeltje van de rijken der aarde kunnen worden. Door zijn compacte formaat en gemakkelijke bediening kan de C-Quester gewoon vanaf het achterdek van je jacht te water worden gelaten. Maar vergis je niet, dit is een volwaardige onderzeeër.

Tot vijftig meter diep De C-Quester kan tot vijftig meter diep duiken en ongeveer tweeënhalf uur onder water blijven. En met zijn drie elektrisch aangedreven propellers haalt hij zowel onder als boven water een snelheid van vier knopen. De C-Questers zijn in de eerste plaats ontwikkeld voor particuliere gebruikers, maar er zijn ook andere toepassingen denkbaar: havencontrole, onderwaterinspecties, offshore – het onderzeebootje is overal inzetbaar.

Nu op

.nl

Amfibische DJ-booth Op www.metaaljournaal.nl is nu alles te lezen over de tot DJ-booth omgebouwde Amfibitruck. Het gevaarte van Frank de Ruwe is klaar. In het vorige nummer van het Metaaljournaal schreven we er al over, maar nu is het echt zover. Het zeven meter lange en achttien ton wegende varende voertuig is af. De Ruwe wilde dit keer iets verder gaan dan het ombouwen van vuilniswagens en gemeentekarretjes. “Ik wilde een voertuig dat zowel op het water als op het land kan. In februari lukte het er één te kopen, en nu is hij dan eindelijk af. Ik heb me er nog een beetje in vergist hoe veel werk het was om hem om te bouwen, maar het is gelukt. Hij is helemaal te gek.” Het voertuig heeft een hydraulisch uitschuifbaar podium compleet met professionele DJ-set, lichteffecten en rookmachines. Hoe je een feestje moet geven weet De Ruwe wel. Zo reed tijdens Loveland 2007 een onopvallend kiepwagentje van de gemeentereiniging het terrein op. Op een onverwacht moment klapte de laadbak omhoog en binnen een paar seconden strooide een DJ de basdreun over de nietsvermoedende gasten. En zo snel als hij aankwam, zo snel ging hij ook weer weg. Kortom: De Ruwe houdt van opvallende acties. Binnenkort is de Amfibitruck te bewonderen ergens aan de Nederlandse kust. Waar, dat blijft nog een verassing. “Moet je je voorstellen dat op een drukke stranddag dat ding ineens uit het water komt en er een groot feest ontstaat.” Meer weten? Surf naar www.wheels-of-steel.nl en natuurlijk naar www.metaaljournaal.nl

Droge duikboot Omdat dit een zogenaamde droge duikboot is is er geen decompressieprocedure nodig voor de bestuurder, onder alle omstandigheden is er aan boord een normale luchtdruk van één bar. De enige beperking is de capaciteit van de accu’s. U-boat Worx heeft drie jaar gewerkt aan de ontwikkeling van de CQ-1. De veiligheid is grondig getest en geanalyseerd. En voor wie nu hebberig wordt: bij de aankoopprijs van ruim een ton is een vierdaagse training inbegrepen om het certificaat Licensed Underwater Pilot te behalen » www.uboatworx.com

OPROEP! Jouw switch Heb jij je loopbaan een andere wending gegeven? Is jouw werk totaal veranderd door een cursus of opleiding? Of heb je besloten iets anders te gaan doen? Metaaljournaal wil graag horen hoe jij je Persoonlijke Trainingstoelage hebt benut en hoe je de switch hebt gemaakt. Stuur een mail naar [email protected] en wij nemen contact met je op.



Op vliegbasis Leeuwarden zijn twee F-16-squadrons gestationeerd. Een paar honderd man technisch personeel is dagelijks in de weer met reparaties en onderhoud van het materieel. Tim Maronier volgt het luchtmachttraject mechatronica. Hij gek is van F-16’s en techniek. tekst evelien hoekstra foto’s mark van der zouw

S

ergeant-majoor Willem Gramberg wijst trots naar de F-16. Daar, aan het eind van de hangar, staat het toestel waaraan dagelijks wordt gesleuteld door zijn leerlingen. Eén van de leerlingen is aspirant-korporaal Tim Maronier (20). Hij studeert mechatronica, niveau 2, als luchtmachttraject. “Mijn vader werkt hier op de basis en ik vind het heel gezellig met de jongens om me heen,” vertelt Tim in het Leerdock in de hangar. “De wapens die er aan de F-16 hangen zijn toch geweldig? Ik wil me na deze opleiding specialiseren in wapentechniek. Later wil ik als militair werken bij de munitieopslag of aan de wapensystemen van de F-16 of de gevechtshelikopter Apache. Werken aan de kist is het mooiste wat er is.”

Precisiewerk

Al doende leert men, is het devies. Tim laat de cockpit zien. De knopjes, metertjes en displays zijn voor leerlingen het mooiste speelgoed dat er is. De F-16 in het Leerdock staat helemaal afgeschermd van al het andere materieel. De explosieven, het kanon, het ontsnappingssysteem van de vlieger en de ‘classified software’ zijn verwijderd. Er staan twee motoren waaraan wordt gewerkt. “Alleen al de motor weegt 1400 kilo,” zegt Tim. “Na elke tweehonderd vlieguren moet de motor helemaal uit elkaar worden gehaald. Bedenk eens wat er gebeurt als er een schroefje of moertje lostrilt in de motor van een F-16! Wij leren hoe we onderdelen als moeren en bouten moeten borgen. Alles moet natuurlijk nauwkeurig worden gecontroleerd als de motor uit elkaar is geweest voor een inspectiebeurt. Een enorm precisiewerk.”

Vliegen zal deze F-16 nooit meer doen, hij is niet meer luchtwaardig. Dat de F-16 gebruikt kan worden voor opleidingsdoelen, komt doordat deze F-16 niet werd meegenomen tijdens een uitgebreid moderniseringsprogramma van alle F-16’s in het midden van de jaren negentig. Inmiddels is deze ultrageavanceerde machine al talloze keren uit elkaar gehaald en in elkaar gezet.

Behalve bij de wapentechnische dienst, kan Tim met de opleiding mechatronica ook werken bij de afdeling mechanische grond-systemen. Dan werk je aan machines, pompen, elektrische en hydraulische apparaten. Voor de techniekfreak is altijd werk bij de luchtmacht. Vliegtuigen, voertuigen,

Techniekfreak

‘Werken aan een F-16, het mooiste wat er is’ Voor de techniekfreak is altijd werk bij de luchtmacht



Opleiding voor alleskunners

D

e opleiding mechatronica als instroomopleiding bij de Koninklijke Luchtmacht bestaat nog niet zo lang. Haje Talsma is als docent verbonden aan het ROC Friese Poort in Leeuwarden en heeft met de luchtmacht het programma voor de opleiding samengesteld. Volgens Talsma is het van cruciaal belang dat Defensie investeert in de toekomst, want ook daar neemt het aantal technici af. Mechatronica is een combinatie van metaaltechniek, besturingstechniek, elektrotechniek en informatica. De opleiding Mechatronica BOL-2 duurt twee jaar. In het eerste en tweede jaar volg je lessen op een ROC. Tijdens het eerste jaar ga je vier weken op oriënterende stage bij de marine en de luchtmacht. In het tweede jaar ga je twintig weken op ‘bedrijfspraktijkvorming’ bij de luchtmacht.

Specialisten Talsma: “Het liefst heb je een schaap met vijf poten, iemand die alles kan. Of het nu elektro is of ICT of laswerk: hij kan het. We leiden onze leerlingen steeds meer op in de breedte en leren hen waar ze de kennis vandaan kunnen halen als ze iets niet weten. En je kunt je na je opleiding mechatronica natuurlijk specialiseren op een hoger niveau.”

Opleidingseisen Deze opleiding wordt in samenwerking met de luchtmacht verzorgd door ROC Friese Poort, ROC Ter Aa/ROC Eindhoven, ROC Midden-Brabant en ROC Midden-Nederland. Om voor de opleiding mechatronica in aanmerking te komen, is er een aantal eisen waaraan je moet voldoen. Zo moet je minimaal een diploma VMBO basisberoepsgerichte leerweg hebben, de Nederlandse nationaliteit bezitten of deze kunnen verkrijgen tijdens de opleiding en minimaal 15 en maximaal 24 jaar oud zijn. Ook moet je voldoen aan de psychische en medische eisen, en moet het veiligheidsonderzoek positief afgerond zijn. Voor elk onderdeel van de straaljager is een uitgebreide handleiding met minutieuze beschrijvingen.

» ‘Bedenk eens wat er gebeurt als er een schroefje of moertje lostrilt in de motor van een F-16!’ « communicatie- en informatiesystemen en radars: alles is aanwezig op de Vliegbasis, waar ruim 1250 medewerkers dagelijks bezig zijn met het vliegen van F-16’s en Search and Rescue-helikopters. Natuurlijk zijn het niet allemaal vliegers, de meeste mensen zijn technisch personeel. Specialisten zijn verantwoordelijk voor het toestel, de motor, boordcomputers en andere elektronische systemen, de bewapening, en de vliegveiligheidsuitrusting. Omdat er vaak in het buitenland wordt gevlogen, komt er ook veel logistiek bij kijken.


Het transport, onderhoud en opslag van het materieel moeten goed geregeld zijn.

Combinatie De tweejarige opleiding mechatronica is een combinatie van metaaltechniek, besturingstechniek, elektrotechniek en informatica. Een monteur mechatronica repareert en controleert alles wat draait, loopt, veert, springt of tikt. Het bouwen van machines en het assembleren en onderhouden, behoren tot de hoofdtaken. Betrouwbaarheid en nauwkeurigheid staan hoog in het vaandel.

Tim houdt van het metaalgedeelte van zijn studie. Bang voor vieze handen is hij niet. Het lassen van een aggregaat dat stuk is. Een afgebroken onderdeel opnieuw opbouwen. Werken met MIG/MAG-lasapparatuur: hij vindt het allemaal even mooi. Hij kijkt nog steeds zijn ogen uit als hij op de basis is.

2020 kilometer per uur Op deze Vliegbasis is het 322 en 323 Squadron gestationeerd. De jachtvliegtuigen worden ingezet om vijandelijke vliegtuigen te onder-

scheppen. Maar de Fighting Falcon kan ook steun verlenen aan grondeenheden, door doelen vanuit de lucht aan te vallen en fotoverkenningen uit te voeren. Tim: “De enorme snelheid, die kan oplopen tot 2020 kilometer per uur, in combinatie met de wendbaarheid, maakt het toestel bijzonder. Bovendien heeft het negen plekken om wapens aan op te hangen, zoals laser-, satelliet- of infraroodgeleide bommen en raketten. Met de nachtzichtapparatuur is het mogelijk om ’s nachts en tijdens slecht weer goed te opereren.” najaar 2008 METAALJOURNAAL

Zijn opleiding volgt Tim gedeeltelijk op het ROC Friese Poort in Leeuwarden en gedeeltelijk op de vliegbasis. “De lessen zijn op school en veel opdrachten voeren we ook daar uit, maar de stages en andere praktijkonderdelen voeren we hier uit.” Eén van de opdrachten is het verwijderen van het landingsgestel onder de F-16. Aan alles moet worden gedacht: het opkrikken van het toestel, om vervolgens met de ‘guide’ in de hand in de goede volgorde alles uit elkaar halen. Een enorme klus, waar hij met een aantal leerlingen een paar dagen mee bezig is.

24 uur per dag paraat

Behalve F-16’s vliegen er drie reddingshelikopters vanaf vliegbasis Leeuwarden. De zogenaamde Search and Rescue (SAR)-heli’s, type AB-412, voeren reddingsoperaties uit als een piloot in nood is als zijn toestel onbestuurbaar is geworden. Ook vervoeren zij regelmatig patiënten van de Waddeneilanden naar het vasteland. In 2007 waren dit er 169. Op de ambulancevluchten vliegen bemanningsleden mee met een medische opleiding. De helikopter is uitgevoerd met beademingsapparatuur, een bewakingsmonitor en een hartritmemonitor met defibrillator. De reddingseenheid staat 24 uur per dag paraat.

Geavanceerde techniek De ‘guides’ zijn ruim honderd handleidingen, waarin elk onderdeel van het toestel minutieus beschreven staat. Sergeantmajoor Gramberg: “Er zit vreselijk veel geavanceerde techniek in vooral de motor en de elektronica. Stel dat de rem stuk is: dan staat er in de ‘guide’ een tekening van alle onderdelen, plaatjes en schroefjes. Aan de hand van die tekening bestel je als technicus het defecte onderdeel.” En onderdelen kosten niet niks. “Van het geld dat een bedieningsapparaat kost,” lacht Gramberg, “kun je hier in Friesland een aardig huis kopen.”

Militair Het opleidingstraject duurt twee jaar en wordt door de luchtmacht betaald. Voordat Tim aan de opleiding begon, is hij goedgekeurd door Defensie. Na het halen van zijn diploma, moet hij nog in opleiding bij de Koninklijke Luchtmacht als militair. Tim weet van huis uit wat het betekent om in het leger te gaan. De risico’s die het met zich meebrengt, neemt hij voor lief. “Het lijkt me een mooie levenservaring om uitgezonden te worden. En weet je, op straat kun je ook worden aangereden.” Sergeant-majoor Gramberg vult aan: “Op dit moment zijn er in het zuiden van Afghanistan F-16’s actief van de Vliegbasis Leeuwarden. Vanaf Kandahar Airfield leveren de Nederlandse militairen een bijdrage aan de ISAFmissie. Vanuit de lucht verlenen ze steun aan troepen op de grond. En met een Force Protection-eenheid draagt de luchtmacht bij aan de beveiliging van het vliegveld.” Daar op missie zijn, dat wil Tim in de toekomst ook. Na deze opleiding wil hij verder studeren, want hij heeft één droom: ooit wil hij opstijgen met een F-16. “Dat lijkt me geweldig. Het is toch onvoorstelbaar dat zo’n ding de lucht in kan met al die wapens.”

Joint Strike Fighter

H

et is het neusje van de zalm: de F-35 Joint Strike Fighter. Als alles doorgaat, vervangt Nederland de F-16-vloot door deze unieke innovatiestraaljager. De JSF is een multi-missionvliegtuig, dat is uitgerust met de nieuwste stealth- en sensoren-technieken, die ervoor zorgen dat een vlieger op grote afstand met zeer hoge precisie doelen kan detecteren, identificeren en neutraliseren. Vanwege de grote hoeveelheden informatie die het toestel kan verwerken, wordt de F-35 ook wel ‘The Internet Jet’ genoemd.

Helm Display Systeem Eén van de bijzonderheden van dit nieuwe gevechtsvliegtuig, is het Helmet Mounted Display System. Alle nodige informatie, van de eigen sensoren, de wingman, commando’s op de grond, satellieten en spionagevliegtuigen, komt samen in de helm van de piloot. Daar wordt die vervolgens geprojecteerd op het vizier. Zo heeft de piloot constant optimaal overzicht over zijn eigen toestel, maar ook over doelen, wapens en dreigingen. Niet alleen het displaysysteem is nieuw. Ook de bundeling

van informatie van alle sensoren is een noviteit. Zo hoeft de piloot tijdens het vliegen niet meer zelfstandig een inschatting te maken van de dreiging, het doel en de positie van de vriendschappelijke troepen. Dat wordt door de sensor fusing voor hem gedaan.

Radar Ook nieuw is de AN/APQ-81 AESA radar. Doelen kunnen met dit detectiesysteem van grote afstand worden gelokaliseerd. Ook bij slecht weer functioneert deze radar optimaal: door de wolken heen kunnen zonder problemen foto’s met een hoge resolutie van de omgeving worden gemaakt. Op vijandelijke radars is de F-35 nog maar heel moeilijk waar te nemen; door de vorm en de coating van het toestel wordt een minimale hoeveelheid radarenergie gereflecteerd. De F-35 kan ook in het donker zonder problemen doorvliegen. Warmtecamera’s maken continu opnames van de totale omgeving van het vliegtuig. Op die manier zien beelden die in het donker zijn gemaakt, er op het display uit alsof het licht is.

Tim heeft één droom: ooit wil hij opstijgen met een F-16.

10



11

De Vacature

Tekst evelien hoekstra

Bekende Nederlanders over techniek

In deze rubriek geven we een beeld van bedrijven en functies in de metaalbewerking. We belichten een concrete vacature; je leest wat het werk inhoudt en krijgt een indruk van het bedrijf.

De techniek van weervrouw

Helga van Leur Tekst: daphne lammers Foto: mark van der zouw

FUNCTIES: Technisch medewerkers orthopedie en orthopedisch adviseurs BEDRIJF: LIVIT orthopedie

Talloze mogelijkheden bij Livit Orthopedie

‘H

et geeft voldoening om te werken voor mensen met een handicap, die door onze producten veel beter kunnen functioneren,” zegt productmanager Gerrit Geerts van LIVIT Orthopedie. Het bedrijf is de grootste Nederlandse leverancier en producent van orthopedische hulpmiddelen.

Maatwerk Steunzolen, prothesen, braces, orthopedische (maat)schoenen: het wordt allemaal vervaardigd in Dordrecht, Amsterdam en Waalwijk. En daar komt heel wat maatwerk bij kijken. “Met een team van artsen en fysiotherapeuten bepalen we wat het beste hulpmiddel is voor de patiënt. Daarna meten wij dat persoonlijk aan bij onze klanten.” Bij onder- en bovenbeenprothesen en orthesen verwerken we de gegevens daarna

12


nog in een digitaal systeem. Daardoor kan gemakkelijk later nog eens precies een zelfde prothese of orthese worden gemaakt. Bij de firma staat techniek hoog in het vaandel. “Wij hebben bijvoorbeeld een Myoelektrische armprothese die werkt op het signaal van zenuwprikkels. Hierdoor wordt bijvoorbeeld het buigen van de elleboog mogelijk.”

Opleiding “Het werken met diverse technieken en materialen, maakt het werk bij ons in het bedrijf heel breed en afwisselend. Als je hier

begint, krijg je meteen een interne training van een paar dagen. Hierin krijgt iedereen de basisstof anatomie, zodat je nog beter weet waar we het werk allemaal voor doen.” Ook daarna wordt er intensief geïnvesteerd in opleiden.

Enthousiast Geerts werkt zelf al ruim 36 jaar met veel plezier bij het bedrijf. “Als ik hier op de werkplaats rondloop in Dordrecht dan is iedereen enthousiast aan het werk in teamverband. Als je het in de vingers hebt, zijn er bij ons talloze mogelijkheden.”

Reageren op één van deze vacatures? Ben je geïnteresseerd in LIVIT Orthopedie of één van onze vacatures? Aarzel dan niet en bel de afdeling Personeel en Organisatie voor meer informatie op 023-5530486, mailen kan naar [email protected]. Of je kunt kijken op www.livit.nl.

Helga van Leur, al meer dan tien jaar weervrouw bij RTL, werd in 1998 uitgeroepen tot beste weervrouw van de wereld. Vorig jaar won ze, zonder enige ervaring, het programma ‘Dancing with the stars’. “Het is net als met techniek: opeens heb je het door.”

‘I

emand die acht uur per dag bezig is met computers, modelberekeningen en grafieken, ja, ik denk dat je iemand zoals ik wel technisch kunt noemen. Ik vergelijk mijn werk wel eens met het invullen van de agenda van morgen. Een aantal zaken staat van tevoren vast maar wat er tussendoor gebeurt, dat is onzeker. Zo is het met het weer ook. Met mijn voorspellingen probeer ik die onzekere factor zoveel mogelijk weg te nemen.” Uitproberen “Dat technische zat er al vroeg in, ik was absoluut geen meisjemeisje. Ik was altijd druk met dingen uitproberen, haalde stekkers uit elkaar bij de padvinders. Op de middelbare school had ik

een volledig exact pakket. Vooral natuurkunde vond ik boeiend, hoewel ik het op de universiteit in Wageningen pas echt goed begon te begrijpen. Daar strooiden leraren niet met ingewikkelde formules, maar legden docenten het gewoon duidelijk uit. Ik heb wel vaak gedacht: waarom hebben ze dat niet meteen gezegd!” Tegenstelling “Omdat ik zo vaak met mijn hoofd bezig ben, vond ik het geweldig om met Dancing with the stars mee te doen. Met dansen moet je juist niet nadenken, maar je laten gaan. Die totale tegenstelling. Ja, het is eigenlijk net als met techniek. Eerst je randen opzoeken, je mogelijkheden verkennen en dan opeens, dan heb je het door.”


13

Coolrides in volle gang! De Coolrides Verkiezing 2008 is een groot succes. De inzendingen stromen binnen en de ene auto is nog cooler dan de andere. En de verkiezing is nog niet gesloten, dus als jij ook een übercoole wagen hebt kan je nog meedoen om kans te maken op de vele prijzen (en eeuwige roem natuurlijk). Ga snel naar www.metaaljournaal.nl om je aan te melden en alle inzendingen te zien. Wie moet volgens jou de publieksprijs Coolrides 2008 winnen? Stem online en maak kans op een hele dag in een Ferrari! Op deze pagina’s vind je een greep uit de vele inzendingen, als je omslaat lees je het oordeel van de jury over de shortlist. tekst evlien hoekstra

De Opel Manta van Frank van de Ven “Sinds 2002 ben ik in het bezit van een Opel Manta GSI uit 1987, maar in 2003 kreeg ik een ongeluk: total-loss! Na veel lassen, slijpen, plamuren, schuren en primeren leek hij weer op een Manta. Eind april was het dan zover: afgebouwd! APK’tje erop en rijden. Ik ben natuurlijk trotser dan ooit na al dat werk. En het resultaat mag er wezen.”

“Veel is er niet meer over van de oorspronkelijke Unimog waar deze Monstertruck op gebaseerd is. Toen we bij een boer het wrak in het struikgewas tegenkwamen, zagen we direct onbeperkte mogelijkheden voor de maandelijkse 4x4 challenge waar we al fanatiek aan deelnamen. Nadat we de wagen zover hadden uitgekleed, dat er niets anders overbleef dan het chassis, konden we met techniek een jongensdroom uit laten komen: een terreinwagen zonder grenzen. Met zijn hydraulisch bestuurbare achteras weet hij zelfs de scherpste bochten te pakken. Je kunt je wel voorstellen dat het uitvinden en realiseren al heel veel voorpret bracht. Helaas kan niet iedereen het design waarderen. De bedrijfsnaam Lokerse metaalvormgeving wordt al verbasterd tot Lokerse metaalvervorming. Of zou het toch een beetje jaloezie zijn?”

14


“Mijn vader heeft in 1987 zijn ouderlijk huis gekocht, waar de Ford Capri 12300gtxlr van zijn vader toen ook nog steeds stond. Ik heb altijd al een speciale band met deze auto gehad, omdat hij van mijn opa is geweest. Mijn vader heeft besloten om de auto compleet te restaureren, wat bijna vijf jaar duurde. De auto heeft al veel clubprijzen gewonnen bij de Ford Capri Club Noord-Holland. Dit is het verhaal dat achter onze Oldtimer schuilt: een stukje familiegeschiedenis dat in ere wordt gehouden.”

De Golf van Ivo van Velzen

De Nissan Almera van Marco Appels

“Normaal doe ik nooit mee aan shows of iets dergelijks, maar dit gaat over de metaal en dat is mijn vak. Ik heb vierenhalf jaar gesleuteld om mijn auto in deze staat te krijgen en ben nog bezig. Alles is zelf gemaakt: van de halve deuren tot de scharnieren voor de vleugeldeuren. Motorisch zit er een turbo op met compleet aangepast motorgedeelte van drijfstangen tot aanzuigbuis. O ja, het is geen raceauto, ook al is het een Golf 2 met circa 380 pk. Hoewel ik jong ben, wordt er niet mee ‘getrapt.”

“In 2001 kocht ik een nieuwe Nissan Almera Le mans edition, een soort GTI versie door de dealer zelf opgebouwd met sportvelgen en getinte ramen, een andere uitlaat-einddemper en een sportfilter van K&N. In die tijd deed ik met mijn oude Almera DB dragwedstijden met een zware geluidsinstallatie, waardoor ik vaak op shows en automeetings kwam. Omdat de nieuwe Almera er nogal sportief uitzag, en ik vaak op shows kwam, begon ik mijn auto te verbouwen. Ik heb als eerste de motor volledig rood laten spuiten. Ook alle bedrading en slangen gingen eruit, er kwamen rode voor in de plaats. De jaren die daarop volgden, heb ik het serieus aangepakt. Ik wilde een showauto bouwen van deze Nissan. Ik heb thuis inmiddels 97 bekers staan!”

De Kever van Linda Adriaens en Boris Mutsaers

De Daf van Christian Oosterlaan

De Unimog van Jan Lokerse

De Ford Capri van Meindert van Kammen

“Ik ben eigenaar van een DAF 31 de Luxe Extra uit 1964, die is omgebouwd tot cabrio. Ik heb het halfafgemaakte restauratieobject gekocht in 1995 en na vele uren zweten en een beetje hulp was hij in 2000 klaar. De speciale ombouwset tot cabrio is erin gelast en rondom de randen strak afgewerkt. Ook zijn er enkele nieuwe spatborden opgezet en zijn de hoeken onder de voorruit opgelast voor meer stijfheid. Hij rijdt verschrikkelijk fijn door de variomatic en de motor is aangepast voor Euroloodvrije benzine. Nu ben ik tussen de bedrijven door (intussen vader geworden van twee kinderen!) de kapconstructie aan het afmaken om er een kap op te laten maken.”

Linda: “De Kever is voor Boris zijn lust en zijn leven. Afgelopen week kwamen we terug van vakantie. Eerst moest de Kever de garage uit en ging hij een rondje rijden. Dat had hij zo gemist: de geur van benzine en nieuw leer in combinatie met dat ‘heftige gebrul uit de motor’. Boris kan met zoveel passie over zijn auto vertellen, dat kan ik hier niet voor hem opschrijven.”

De Chevrolet Pick-up van Erwin Wantia

De Opel Kadett van Jeroen Tieltjes

“Ik heb een Chevrolet pick-up 3600 van 1950. Ik heb hem gekocht via internet. Ik heb veel onderdelen uit Amerika gekocht en compleet gerestaureerd. In totaal heb ik er twee jaar aan gewerkt om hem eruit te laten zien zoals nu. Ik gebruik hem niet vaak, omdat ik er zuinig op ben. Hij wordt ook wel eens uitgeleend voor een bruiloft.”

“Ik heb een Opel C Kadett Coupé uit ’78 waar ik drie jaar mee bezig ben geweest. Orgineel een 1600 automaat in de kleur bruin/goud, niet echt een kleur voor deze tijd. Nu zit er een 2 liter v8 in, inclusief 5 versnellingsbak uit een Manta B GSI, ook de remmen en de assen zijn daarvoor aangepast, want snel bij het stoplicht weg zijn is leuk, maar snel stoppen is belangrijker. Ik ben niet koningsgezind, maar de auto is nu knaloranje en staat op gepolijste wielen!”


15

De shortlist 1

De Monstertruck Jan Lokerse Moddervreter die ongekend speelplezier biedt

2

Nissan Almera Marco Appels Heeft inmiddels 97 prijzen in de wacht gesleept

3

Chevrolet pick-up Erwin Wantia Wordt niet vaak gebruikt omdat eigenaar er zuinig op is

4

Volkswagen Kever Linda Adriaens en Boris Mutsaers De geur van benzine en nieuw leer in combinatie met dat ‘heftige gebrul uit de motor’

5

Ford Capri Meindert van Kammen Oldtimer is al sinds 1973 in de familie

6

Daf 31 Christian Oosterlaan DAF 31 de Luxe Extra uit 1964 omgebouwd tot cabrio

6

4 1

3

Tim Coronel, ‘De snelste man van Nederland’

Bas van Putten

Bart Holland

Edwin Schoemaker

“Pimpen: misschien ben ik er te oud voor, maar ik hou er niet zo van. Ik hecht meer waarde aan originele elementen dan aan snel en flits, daarom valt voor mij de Nissan Almera af. Alhoewel het ook wel wat heeft, de auto is er zeker mooier op geworden. De Chevrolet vind ik geweldig geworden, vooral die rondingen. Het is zo’n log bakbeest. Als je weet hoe verroest hij is binnengekomen, is dit een prachtig resultaat. Zeker omdat de wagen heel origineel is gehouden, de eigenaar had er ook voor kunnen kiezen om de Chevy te pimpen. Toch kies ik voor de Monstertruck, die steekt echt met kop en schouders boven de rest uit. Het is technische heel knap gedaan, er is goed over nagedacht. De hydraulisch bestuurbare achteras is natuurlijk een mooi staaltje techniek. Ik zal nog wel aan deze wagen denk als ik volgend jaar de Dakar rally rijd door Argentinië en Chili. Competitief kan je niet veel met deze terreinwagen, maar op vaardigheid zou je een aardig eind komen in een wedstrijd. Bovendien is deze Unimog uniek: hij is zo lelijk dat-ie wel weer mooi wordt. Ik hou wel van lekker gek.”

“Lastig kiezen. Een open Daf; de truttenschudder van weleer, herschapen tot een aandoenlijke cabrio. Een schitterende Kever met fuchsen; bloedgaaf interieur en een echte motor. Een Almera met vleugeldeuren; ultieme pimpbak die niet alleen keurige Nissanrijders de stuipen op het lijf zal jagen. Maar ik kies voor de Chevrolet pick-up van Erwin Wantia. Toen Erwin hem op internet kocht – op zichzelf al een heldendaad – was er haast niks meer van die auto over. En kijk nu eens: impeccable. Knap restauratiewerk, zo te zien – dat is één ding. Maar ook qua coolfactor is dit voor mij de nummer één, omdat hij de meeste begeerte en de sterkste associaties oproept. Met deze auto zie ik me – terwijl de sound van dat rochelende blok als een tsunami op de tunnelwanden beukt – in de Schipholtunnel nog een tikje gas bijgeven. In deze auto zie ik Angelina Jolie en Brad Pitt in een Hollywoodfilm op Route 66 een nieuw bestaan tegemoet rijden, met tien jengelende kinderen in de laadbak. Deze roept nostalgie op naar een tijd die je nooit hebt meegemaakt, maar die vast mooier was dan de onze. Amen.”

“Pimpen of restaureren: het is wat mij betreft het één of het ander. Restaureren is behouden wat het was, pimpen is juist het tegenovergestelde: maken wat het nooit was. Over smaak valt niet te twisten. Aan alle zes auto’s is met liefde en vakmanschap gewerkt. De Ford Capri is met toewijding en liefde gerestaureerd,en heeft een bijzondere achtergrond. De auto heeft nog het originele kenteken en de originele kleuren en uitrusting en is bovendien altijd in de familie gebleven. Dit laatste maakt de auto vanuit restauratieoogpunt bekeken de beste. Pimpen is lastig te beoordelen. De Daf is nooit als cabrio uitgevoerd en zit in de ‘pimphoek’, de Monstertruck is een compleet verbouwde Mercedes Unimog; fraai technisch werk. De eigenaar van de Nissan gaat het verst in het compleet verbouwen van een auto met groot vakmanschap en inzet. Ook het bijzondere verhaal rechtvaardigt een eerste plaats als pimpauto. Ik heb dus voorlopig twee eerste plaatsen, de Capri en de Nissan. Allebei goed, maar onvergelijkbaar.”

Ik kies voor de Nissan Almera met zijn stoere uitstraling. Aan deze wagen kan je zien hoe gek maar vooral vakkundig vakidioten kunnen zijn. Deze Le Mans edition is helemaal verbouwd tot wat die nu is. Niets is meer standaard aan deze auto. Van het stuur tot aan de tellerplaten en van het dashboard tot aan het exterieur. Omdat er voor een Almera weinig tot geen special parts te krijgen zijn, is er heel veel zelf gemaakt. Allemaal custom onderdelen. Zo zijn de oorspronkelijke deuren van een Honda Civic aangepast voor deze auto en is de motorkap verlengd. Bovendien is de volledige binnenzijde van de auto van polyester gemaakt en rood en zwart gespoten, waarvoor de gehele achterkant er uit moest. En dan al die electronica aan boord, moet je dat soundsystem zien! De passie voor techniek spat er vanaf. Ik vind het mooi om te zien waartoe een uit de hand gelopen hobby kan leiden. Je ziet aan alles dat voor Marco Appels de Almera op de eerste plaats komt. Als liefhebber van bijzondere auto’s vind ik dat deze Nissan omgebouwd is tot een ware showauto, en het is wat mij betreft terecht dat hij er al zoveel prijzen mee gewonnen heeft.

Autocoureur, ondernemer en televisiepresentator

16

2

5

De top zes van de jury


Autojournalist en schrijver

Directeur Autorestauratiebedrijf Bart Holland

Hoofdredacteur Metaaljournaal en autogek


17

De Werkplaats: De Fietsfabriek

Je hart volgen bij de Fietsfabriek Bakfietsen, omafietsen en transportfietsen in alle kleuren van de regenboog worden door stagiairs met de hand vervaardigd in de Fietsfabriek in Amsterdam. Oprichter en eigenaar Yalçin Cihangir is momenteel bezig met het opzetten van een praktijkschool voor jonge, leergierige fietsenmakers die zijn beroemde, felgekleurde fietsen willen opbouwen. tekst kemal rijken foto jordi huisman

Welpie: De mascotte van de werkplaats. Hij werd voor het EK voetbal uitgedeeld en is erg populair bij de fietsenmakers van de Fietsfabriek. Helaas bracht hij het Nederlands elftal weinig geluk.

N

adat Cihangir de Fietsfabriek in 2003 had opgericht, groeide die uit tot een onderneming van driehonderd werknemers over de hele wereld. In zijn Turkse geboortedorp Büyükçamlili begon Cihangir een fabriek waar alle frames van de Fietsfabriek worden vervaardigd. Iedere maand worden ze naar de werkplaats in Amsterdam vervoerd, waar ze vervolgens door vakkundige werknemers en leerlingen worden geassembleerd. “In onze werkplaats krijgen we elk half jaar vijf stagiairs van het ROC. In totaal hebben we er nu al dertig gehad,” zegt Cihangir. Zijn leerlingen moeten hun hart volgen, waardoor ze plezier hebben in hun werk. “Ik kijk altijd naar wat ze in zich hebben en stel ze aan het begin van hun stage de vragen ‘Wat wil je?’ en ‘Wat kun je?’ Ze moeten daarna zelf bepalen waar hun interesses liggen en hoe ze willen leren. Zo worden ze blij met hun werk en dan worden ze ook gelukkig.”

Platte sleutel: Met deze sleutel kun je op de moeilijkste plaatsen komen. Deze gebruiken we om het balhoofd aan te draaien. Kleine platte sleutels: Ze hebben dezelfde functie als de grote platte sleutel, maar worden ingezet om pedalen vast te draaien. Daardoor zijn ze onmisbaar bij het in elkaar zetten van een fiets.

Benjamin Liebeton (22) is stagiair bij de Fietsfabriek. Hij werkt sinds juni elke dag op de werkplaats. “Hier leer ik de technische kanten van zo’n fiets kennen. Ik leer hoe de schijfremmen werken, hoe versnellingen in elkaar zitten en hoe ik fietsen moet opbouwen.” Momenteel zet ik knalgele fietsen voor de koekjesfabriek Davelaer in elkaar. De frames komen uit Turkije en het overige materiaal komt uit Nederland. De fietsen krijgen allemaal een houten krat met ‘Davelaer’ erop. Ook zorg ik ervoor dat de fietsen er hetzelfde uitzien en dat ze veilig zijn.”

Ponstang: Deze speciale tang is voor het knijpen van gaatjes in de spatborden van fietsen. Hij wordt wel eens gebruikt om spatborden te corrigeren die niet goed uitgelijnd zijn.

Natuurtalent Eén van zijn stagiairs is de 22-jarige Benjamin Liebeton uit Warmond. Een natuurtalent, volgens Cihangir. “Toen hij hier een paar weken geleden kwam, heb ik hem geobserveerd. Ik keek naar hoe hij liep, bewoog en met gereedschappen omging en zag dat er techniek in hem zit.” Meteen werd Liebeton aan het werk gezet en tot tevredenheid van zijn baas zette hij probleemloos een fiets in elkaar. “Zoiets doen de meesten pas na drie maanden,” aldus Cihangir. Cihangir wil zijn Fietsfabriek volgend jaar met twee praktijkscholen uitbreiden. “Ik wil daarvoor één school in Amsterdam en één school in Büyükcamlili oprichten. Er kan dan een uitwisseling komen tussen deze scholen en onze werkplaatsen. Op die manier leren de leerlingen alle kanten van het bedrijf kennen.”

18


Inbussleutels: Dit gereedschap wordt niet alleen voor Ikeameubels gebruikt, maar is ook in trek bij fietsenmakers. In de Fietsfabriek zijn ze nodig voor het monteren van remblokken, spatborden en houten kratten. Kettingrol: Iedere fiets die we in de Fietsfabriek in elkaar zetten wordt voorzien van een ketting, die van zo’n rol afgeknipt is.


19

Reportage: Greentec

Greentec De wonderolie van

Dit is Joop Boesjes: “Onze olie gaat geen verbindingen aan met water, zuren, zouten of andere oliën. Als er al iets in de olie terechtkomt, kun je het er heel gemakkelijk uitfilteren. Zo gaat onze olie life long mee, for life.”

Olie is een verbruikersproduct. Als het is afgewerkt, zit je met het afval. Ton van Rooijen en Joop Boesjes van Greentec Oils ontwikkelden een olie op natuurlijke basis, die nooit meer ververst hoeft te worden: een echt gébruikersproduct. De olie verlengt ook nog eens de levensduur van machines – een belangrijke innovatie, ook voor de metaalbranche. tekst Annemiek de gier foto’s Jordi Huisman

D

e Neude in Utrecht. Ton van Rooijen komt aangereden op de vouwfiets. Zijn groene Mercedes CDI (‘rijdt 1 op 23’) waarmee hij vanochtend vanuit zijn woonplaats net over de grens in Duitsland vertrok, staat geparkeerd in een buitenwijk. Geen haar op zijn hoofd die eraan denkt om met de auto het centrum in te rijden. “Ik heb een enorme drive om de wereld schoner achter te laten dan ik hem heb gekregen,” zegt Van Rooijen. “Logisch dus dat ik begin bij mijzelf.”

20


Smerend vermogen In Greentec Oils werkt Van Rooijen samen met ondernemer Joop Boesjes. Van Rooijen is de creatieve geest, Boesjes heeft door een jarenlange offshore-ervaring verstand van olie en alle componenten die daarbij passen. Wat hen bindt: enthousiast ondernemerschap en vooral ook passie voor innovatie. Zo ontstond hun mens-, milieu- en machinevriendelijke olie. Het assortiment van Greentec bestaat uit motorolie en smeermiddelen, die bestaande technologie schoner en zuiniger maken en nieuwe technologie nog groener. De olie wordt daarvoor gemaakt van niet-minerale, natuurlijke grondstoffen. Hieruit wordt een biopolymeer gemaakt met een bijzonder smerend vermogen. Dit vergroot het zelfsmerend vermogen van onderdelen, wat zorgt voor minder wrijving en een lagere bedrijfstemperatuur. Kortom: minder slijtage dus een aanzienlijke besparing op het energieverbruik. “Onze olie gaat geen verbindingen aan met water, zuren, zouten of andere oliën,” zegt Boesjes, terwijl hij een flesje op tafel zet met daarin een laag rode en een laag transparante vloeistof. Het is Greentec-olie met water. En hoe je ook schudt, steeds weer komen die twee lagen terug. “Als er al iets in de olie terechtkomt, kun je het er heel gemakkelijk uitfilteren. Zo gaat onze olie life long mee, for life.”


21

Reportage: Greentec

Schonere windmolens Van verschillende kanten is al interesse getoond voor de producten van Greentec. Op dit moment is Joop Boesjes bezig met een project om windmolens beter te laten draaien. “Want zo schoon zijn die niet,” zegt hij, “een gemiddeld park slurpt zo achtduizend liter minerale olie per jaar.” Boesjes meet de molens eerst door met een speciaal door hem ontwikkeld systeem, dat met geluidsgolven wrijving en daarmee slijtagebronnen opspoort. “Die zitten diep in de molen verscholen en niemand kan zien hoe

het ermee staat. Met kapotte tandwielen en kogellagers staat een windmolen zomaar zeven of acht maanden stil. Onze olie zorgt ervoor dat de windmolen tot 85 procent minder onderhoud nodig heeft. Bovendien loopt hij beter.” Volgens Van Rooijen en Boesjes zijn de Greentec-olie en -smeermiddelen breed toepasbaar. Zo werken ze ook samen met autoleasebedrijven en diverse groene onderhoudsbedrijven. De automotivebranche heeft – zeker met hoge brandstofprijzen en de klimaatdiscussie – wel oren naar schoner,

onderhoudsarmer en zuiniger. Begin augustus wordt in Twente het eerste GO-Greener Service Center geopend. Daar kunnen bedrijven en consumenten hun auto laten ‘vergroenen’, milieuvriendelijker en zuiniger laten rijden. Klanten kunnen kiezen uit drie verschillende pakketten: Easy Green, Super Green en Professional Green. Het eerste pakket bestaat uit een aanpassing aan de luchttoevoer en een olie- en brandstofadditief. Indien gewenst kunnen zelfs filtersystemen worden ingebouwd die een leven lang meegaan. “Zoiets is natuurlijk een

flinke investering,” zegt Van Rooijen, “maar wie twintigduizend kilometer per jaar rijdt, heeft ons instappakket Easy Green al in zes tot acht maanden terugverdiend. Daarna begint de besparing, en die is echt aanzienlijk. Mijn eigen auto is het bewijs. We geven mensen hun geld terug als ze de door ons voorspelde besparing niet halen.”

Innovatieprijs Begin dit jaar stuurden Van Rooijen en Boesjes hun olie in voor de MKB Energie Ideeprijs 2008, een initiatief van SenterNovem dat inno-

‘Veel mensen denken nog altijd dat duurzaam per definitie duur is. Maar je kunt als organisatie ook geld verdienen aan duurzaamheid.’

vatie wil stimuleren en Nederland schoner en zuiniger wil maken. Ze wonnen de eerste prijs, een bedrag van tienduizend euro. De jury roemde het idee vanwege zijn grote potentiële besparing en zijn brede toepasbaarheid. “Dit is natuurlijk een geweldige aanmoediging,” aldus Van Rooijen. “Erkenning voor ons product.” Van Rooijen en Boesjes gaan het geld besteden aan de wetenschappelijke onderbouwing van de werking van hun olie. In een testlaboratorium komt een auto te staan en Greentec laat onderzoeken onder welke omstandigheden, met welke combinatie van olie en toevoegingen de auto zo schoon en zo zuinig mogelijk kan rijden. Want gedegen onderbouwde resultaten zijn een must als je de markt wilt veroveren.

Verdienen aan duurzaamheid Je zou verwachten dat een product met al deze positieve eigenschappen al lang booming is. Maar dat valt tegen. Van Rooijen: “We leven in een wegwerpeconomie. Veel mensen denken nog altijd dat duurzaam per definitie duur is. Maar je kunt als organisatie ook geld verdienen aan duurzaamheid. Om dat tussen de oren krijgen, moeten bedrijven de komende tijd een slag gaan maken. Mijn tip voor ondernemers: verkoop je duurzame product niet, maar geef uitsluitend het gebruiksrecht. Zo wordt je product veel toegankelijker voor een grotere groep.” Er zijn steeds meer partijen die de groene olie ontdekken. En ook de gedrevenheid

van Van Rooijen en Boesjes om de wereld schoner te maken spreekt aan. Van Rooijen wordt geregeld gevraagd om mee te denken over zaken als energievoorziening en mobiliteit, onlangs nog door de gemeente Almere. Ook een goede weg naar een schoner milieu. De mannen hebben er alle vertrouwen in dat Greentec Oils binnen twee jaar een belangrijke speler zal zijn op de markt. Een meerjarenplan komt daar niet bij kijken, liever spelen ze in op de dynamiek in de samenleving. “Wij hoeven geen strijd te voeren. Iets wat ‘natuurzaam’ is, overwint altijd.”

» ‘Wij hoeven geen strijd te voeren, iets wat ‘natuurzaam’ is, overwint altijd’ «

De minerale olie van Greentec wordt onder andere gebruikt in windmolens. Boesjes: “Onze olie zorgt ervoor dat de windmolen tot 85 procent minder onderhoud nodig heeft en beter loopt.”

22



23

Nieuw techniekplatform gratis wervingstool voor bedrijven

Ontdek techniek met Youtech.nl Youtech.nl is het nieuwste wapen van Bureau TOP om meer jongeren te bewegen voor techniek te kiezen. Een rondreizende BMX-hindernisbaan, de Youtech.nl Bike Factory, brengt de site onder de aandacht van jongeren. Sinds deze zomer kunnen werkgevers het techniekplatform ook gebruiken als gratis wervingstool. Tekst: Bureau TOP / Michiel van Ruitenbeek foto’s: Bureau TOP / Chris Pennarts

B

ezoekers van onder meer de Techni-Show in Utrecht en de Wereldhavendagen in Rotterdam konden al kennismaken de Youtech.nl Bike Factory. De Bike Factory is niet te missen: een reusachtige aluminium constructie, moddervette beats uit de speakers, rookmachines, glimmende BMX-fietsen. De Bike Factory, gebouwd door bedrijven die bij het Aluminium Centrum zijn aangesloten, is een combinatie van een techniekquiz en hindernisbaan van honderd meter.

Techniekquiz De constructie beslaat ruim tweehonderd vierkante meter en is gemaakt van twee ton aluminium. Jongeren mogen na het spelen van een techiekquiz van start op de hindernisbaan en kunnen na afloop een actiefoto downloaden van de site. Iedereen krijgt een tas met techniekinfo mee, de snelste fietsers nemen een prijs mee naar huis. Doel: zo veel mogelijk jongeren laten kennismaken met Youtech.nl.

Online tv-programma De site Youtech.nl is het middelpunt. Tv-programma’s, games, filmpjes en prijsvragen: het platform laat jongeren kennismaken met wereld van techniek op de manier die bij ze past. De spil van Youtech.nl is het online tvprogramma Dit Is Techniek, gepresenteerd door Koert-Jan de Bruijn (bekend van o.a. GTST). Elke aflevering biedt actuele reportages bij bijzondere bedrijven en unieke uitvindingen.

Youtube voor techniek Youtech.nl is ook een soort Youtube voor techniek: bezoekers van de site kunnen hun eigen filmpjes op de site zetten. Van de lancering van een zelfgemaakte raket tot een verslag van beroepenwedstrijden in de metaal en elektro. In The Battle kunnen jongeren hun

kennis testen door een techniekquiz te spelen tegen andere bezoekers. Ook staat het laatste technieken opleidingsnieuws op de site, compleet met een kalender met alle belangrijke techniekevenementen voor jongeren.

Virtuele ontmoetingsplaats Om voor de laatste stap naar een bedrijf of opleiding te zorgen, is Youtech.nl vooral ook een ontmoetingsplaats voor jongeren, opleiders en bedrijven. “We geven werkgevers en opleiders de ruimte om op de site eigen informatie te plaatsen. Bijvoorbeeld over stages, open dagen, leer/werktrajecten en opleidingsprogramma’s. Jongeren kunnen hier ook hun werkervaring met anderen delen,” aldus Rob Verleg. “Met die ‘testimonials’ kunnen ze andere jongeren warm maken voor het bedrijf waar ze werken.”

Doe gratis mee! Het plaatsen van informatie en een link naar de eigen website zijn gratis. Verleg: “Het is in het belang van alle bedrijven om meer jongeren te interesseren voor een loopbaan in de techniek, want er is een groeiend tekort aan jonge vakmensen. We roepen bedrijven daarom ook op om mee te doen. Zo kan iedereen zelf laten zien wat het werk in de metaal en elektro inhoudt en zijn we weer een stap dichter bij het oplossen van het tekort aan goede mensen.”

Evenementen

Je kunt na het spelen van een techniekquiz van start op de tweehonderd meter lange hindernisbaan.

24


De Youtech.nl Bike Factory is continu on tour en doet onderweg zo veel mogelijk publieksevenementen aan. Onderwijsbeurzen, de Wereldhavendagen, maar ook de Urban Sports Week in Eindhoven. “Daarnaast beginnen we in 2009 een grote scholencompetitie met de Bike Factory”, zegt Rob Verleg, manager marketing en communicatie van Bureau TOP. “En samen met twee subsidiefondsen zetten we de Bike Factory binnenkort ook neer in stadswijken. Het is een laagdrempelige, aansprekende manier om techniek onder de aandacht te brengen van jongeren.”

Kijk op www.youtech.nl of neem contact op met Bureau TOP. Op www.bureautop.nl staat ook een agenda met evenementen die Youtech.nl Bike Factory aandoet. najaar 2008 METAALJOURNAAL

25

OOM presenteert:

De Week van het Vrouwelijk Talent ‘Ontplooi je talenten, dat kan heel goed in de metaalbewerking’

tekst annemarie vestering

Veel meisjes bij de finale van de Mini Vakkanjers tijdens de Techno Promo in Cuijk.

26


foto burotop/digidaan

Rolmodellen gezocht! Ben jij vrouw, jonger dan 35 jaar en werk je in de techniek? Vind je het leuk om één à twee dagdelen per jaar meisjes te enthousiasmeren voor een baan in deze sector? Meld je dan aan als rolmodel voor Spiegelbeeld. Schrijf je in via de website www.spiegelbeeld.net.

O

OM-beleidsmedewerker Els Fuhring: “Als het om beroepskeuze gaat, denken vrouwen niet snel aan de metaal. De sector heeft een imagoprobleem; bij metaalbewerking denken meisjes vaak direct aan een overall en vieze handen. Terwijl er juist zo veel verschillende functies zijn. Van onderhoudsmonteur tot secretaresse, van lasser tot manager, er is voor ieder wat wils.” OOM spant zich in om meer vrouwen voor een opleiding en een baan in de metaalbewerking te interesseren. “Vrouwen hebben een grote toegevoegde waarde voor bedrijven in de metaalindustrie, blijkt uit onderzoek van TNS NIPO. Vrouwen zijn bovendien hard nodig, omdat er zoveel vacatures openstaan. Vrouwen met een technische opleiding zijn meer dan welkom.”

De Week van het Vrouwelijk Talent “We organiseren jaarlijks een aantal evenementen om metaal aan de vrouw te brengen. Van 6 tot en met 10 oktober a.s. is de eerste Week van het Vrouwelijk Talent. In deze week willen we de aandacht vestigen op de database Spiegelbeeld. Hierin zitten ongeveer 750 vrouwelijke rolmodellen met een technische, bèta- of ICT-achtergrond. En al die vrouwen willen zich inzetten voor voorlichting, zoals op scholen voor voortgezet onderwijs. OOM-bedrijven vragen we om voorafgaand aan deze week vrouwelijke rolmodellen te leveren. We doen ook een beroep op vrouwen die in de metaal werken om zich in te zetten als voorlichter. Op scholen voor voortgezet onderwijs brengen we de database onder de aandacht. Tijdens de week organiseren we speeddatesessies in de regio Zuid-Holland. Vrouwelijke leerlingen van vmbo’s en ROC’s worden door vrouwelijke rolmodellen geïnformeerd over de beroepsmogelijkheden in de metaalbewerking.”

Femme Metaal “Behalve De Week van het Vrouwelijk Talent organiseren we ook elk jaar de Femme

’s:

pagina

es meisj l e e V e heel nisch h c e t op l in schoo nië! eta Maur

Op de

volgende

foto jordi huisman

Vrouwen kunnen in de metaal alle kanten op, maar kiezen nog te weinig voor een baan in deze branche. OOM organiseert daarom van 6 t/m 10 oktober De Week van het Vrouwelijk Talent. En OOM doet veel meer om vrouwen enthousiast te maken voor de metaalbranche.

Els Fuhring

» Els Fuhring: ‘Vrouwen zijn erg ambitieus, je raakt ze kwijt als je geen perspectief biedt.’ « Metaaldag. Vrouwelijke werkgevers, managers en medewerkers in de metaalbewerking kunnen daar inzichten en ervaringen uitwisselen. Hoe trek je meer vrouwelijke werknemers aan? Hoe creëer je een positief arbeidsklimaat voor vrouwelijke werknemers en hoe voer je beleid om vrouwelijke werknemers loopbaanmogelijkheden te bieden? Dat laatste is erg belangrijk, want vrouwen zijn erg ambitieus, je raakt ze kwijt als je geen perspectief biedt. Op de Femme Metaaldag wordt ook de Prix de Femme Metaal uitgereikt. Dit is een aanmoedigingsprijs voor een OOM-bedrijf dat zich aantoonbaar heeft ingezet om vrouwen aan te trekken en te behouden in verschillende tech-

nische en managementfuncties. Met De Week van het Vrouwelijk Talent, de Femme Metaaldag en de Prix de Femme Metaal proberen we bedrijven te stimuleren meer vrouwen aan te trekken en vrouwen enthousiast te maken voor een baan in de metaal. Ontplooi je talenten, zou ik tegen vrouwen willen zeggen. Dat kan heel goed in de metaalbewerking!”

Meer informatie over de Week van het Vrouwelijk Talent of de Femme Metaaldag? Kijk op www.oom.nl, www.vhto.nl en www.femmemetaal.nl


27

Meisjes in Mauritanië kiezen voor techniek Anna Huizinga fotografeerde moslima’s op een technische school in Afrika Nederlandse meisjes lopen nauwelijks warm voor techniek. Fotografe Anna Huizinga bezocht een technische school in Nouâdhibou, Mauritanië, en ontdekte dat het ook anders kan. tekst annemarie vestering foto’s anna huizinga

28


F

otografe Anna Huizinga was vorig jaar in Afrika om de Barrelrace van de stichting Go for Africa vast te leggen. “De Barrelrace is een jaarlijks stageproject; leerlingen uit het technisch onderwijs in Nederland knappen een oude auto op en rijden die van Brabant naar Gambia. Daar krijgt de auto een tweede leven als taxi, ambulance of lesmateriaal. Onderweg stoppen ze bij technische scholen om gereedschap en andere goederen te

doneren en om trainingen te geven in het gebruik van het nieuwe lesmateriaal.”

Traditioneel De ‘barrelkaravaan’ bezocht onder meer het Lycée de Formation technique et professionnel, de technische school, in Nouâdhibou (LFTP) in Mauritanië. “Het LFTP is met zevenhonderd leerlingen de grootste technische school van het land. Tweehonderd

leerlingen zijn vrouw, in de leeftijd van 18 tot 35 jaar. Ze volgen net als de mannen een opleiding in metaal- of houtbewerking, scheepsbouw of auto- of koeltechniek. Of zij leren voor elektricien, metselaar of loodgieter. Ik was verbaasd om zoveel vrouwen aan te treffen op de school. In Mauretanië is bijna de hele bevolking islamitisch en in dit traditionele land is het helemaal niet vanzelfsprekend dat meisjes onderwijs volgen,

laat staan een opleiding in de techniek.”

Respect Maar voor de leerlingen en docenten op het lyceum is het de normaalste zaak van de wereld, vertelt Huizinga. De klassen zijn gemengd en de leerlingen gaan heel ontspannen met elkaar om. Alle leerlingen dragen een blauwe werkjas, de vrouwen dragen daaronder een jurk en hebben een hoofdnajaar 2008 METAALJOURNAAL

29

Alle leerlingen dragen een blauwe werkjas, de vrouwen dragen daaronder een jurk en hebben een hoofddoekje om.

“Het viel me op dat de vrouwen met veel respect worden behandeld door de mannelijke leerlingen en docenten

Naam: Anna Huizinga Leeftijd: 55 jaar Woonplaats: Groningen Beroep: fotograaf Opleiding: Kunstacademie Minerva Privé: ongehuwd Internet: www.annahuizinga.nl

doekje om. “Het viel me op dat de vrouwen met veel respect worden behandeld door de mannelijke leerlingen en docenten. De vrouwen die ik heb ontmoet, waren helemaal niet verlegen. Ze waren erg leergierig, ze vroegen honderduit over het nieuwe gereedschap dat we kwamen brengen. Ik heb er alleen geen vrouwelijke docenten gezien, maar dat komt vast nog wel.”

Groei Het aantal vrouwen op het LFTP is in korte tijd enorm gegroeid: in 1999 zaten er nog maar vier meisjes op school, inmiddels is bijna een kwart van de leerlingen vrouw. En de hele school groeit zo snel dat er zelfs een

30


leerlingenstop is aangekondigd. Op technische scholen in Nederland kunnen ze alleen maar dromen van zo’n groei.

Verzekerd van een baan Anna Huizinga heeft hier wel een verklaring voor. “Al die interesse is niet zo vreemd als je bedenkt dat een diploma van het LFTP de mogelijkheid biedt om aan de werkloosheid en armoede in Mauritanië te ontsnappen. Nouâdhibou is een levendige stad met veel werkgelegenheid. Er is een bloeiende visindustrie en in de regio wordt ijzererts gewonnen. Leerlingen van het LFTP zijn verzekerd van een baan; er is altijd behoefte aan mensen met een technische opleiding.”

Overheidscampagne De toename van het aantal leerlingen is ook het resultaat van een campagne van de overheid. “De vorige regering hechtte veel belang aan goed onderwijs. Een deel van het lesgeld wordt bijvoorbeeld door de overheid betaald. Voor de leerlingen blijft dan nog een eigen bijdrage over van vijftig tot honderd euro per jaar. Dat is daar veel geld, dus de opleiding is nog steeds niet voor iedereen weggelegd, maar het scheelt wel.”

Meer informatie over de Barrelrace? Kijk op www.goforafrica.nl en www.metaaljournaal.nl najaar 2008 METAALJOURNAAL

31

De kassenbouwers uit het Westland zijn actief over de hele wereld.

Scholen en bedrijven samen voor het Westland Het rapport ‘De kracht van het Westland’ dat in mei is uitgekomen, laat zien wat veel bedrijven al wisten: er is werk genoeg, maar een schrijnend tekort aan goed opgeleid personeel. Daarom is het convenant tussen het bedrijfsleven in het Westland en de Interconfessionele Scholengemeenschap het Westland van groot belang. De samenwerkingsovereenkomst heeft als doel om

Carel Pronk en Gerard Zeeman: ‘Leerlingen hebben het hier altijd goed naar hun zin, ook omdat wij ze nog een hoop bijleren.’

stageplaatsen voor leerlingen te regelen, maar ook om docentenstages bij het bedrijfsleven te organiseren, bedrijfsbezoeken te plannen en gastlessen mogelijk te maken. Door jongeren enthousiast te maken voor een beroep in de techniek, hopen de betrokken partijen de leerlingen te behouden voor het Westland. » Meer informatie: www.iswmetaalconvenant.nl

Bijspijkeraars in de kassenbouw Het Westland zit te springen om metaalbewerkers Het Westland staat bekend om zijn glastuinbouw. OOMbedrijf Zwirs-Knijnenburg bouwt, renoveert en sloopt kassen. Het leerbedrijf doet er alles aan jonge metaalbewerkers enthousiast te maken voor het bedrijfsleven in het Westland. tekst evelien hoekstra foto jordi huisman

32


C

arel Pronk, stagecoördinator bij Zwirs-Knijnenburg, wordt geregeld gebeld door ROC’s en hbo’s in de omgeving of hij een stageplek heeft voor een leerling metaalbewerking. En hij verkoopt nooit ‘nee’. “Wij hebben de knowhow om leerlingen te opleiden en ik weet maar al te goed hoe nodig dat is,” zegt Pronk in een bouwkeet bij het bedrijf aan de Kulkweg in Hoek van Holland.

Internationaal Zwirs-Knijnenburg bouwt kassen, deels van gebruikte materialen. Ook worden bestaande kassen gerenoveerd, zodat die met een paar aanpassingen weer jaren mee kunnen. Goed voor de prijs en voor het milieu. Gebruikte spanten en andere

materialen worden opgeknapt en gebruikt voor een volgend project ergens op de wereld. Want de firma bouwt overal: van Kazachstan tot Engeland en van Mongolië tot Italië. Zeeman: “Wij zitten hier in Hoek van Holland midden in de wereld.”

Begeleiding Met uitzicht op kassen vol radijzen, vertellen Carel Pronk en Gerard Zeeman, opleider, hoe belangrijk het is om de leerlingen goed te begeleiden. Pronk: “Wij krijgen hier leerlingen die over een lange periode één of twee dagen per week stage lopen via het BBL-traject, of leerlingen die drie maanden lang fulltime hier bezig zijn. Ze hebben het hier altijd goed naar hun zin, ook omdat wij ze nog een hoop bijleren.”

Vaardighedenniveau

Instroom

Dat is tegelijkertijd ook een kritiekpunt, vinden beiden. Zeeman: “Soms heb ik de indruk dat stagebegeleiders van school niet weten hoe het er echt aan toe gaat in de metaalsector. Wij moeten ze vaak nog leren om een tekening te lezen. Het is vaak droevig gesteld met het vaardighedenniveau van de leerlingen, maar wij doen er alles aan om dat bij te spijkeren. Zo laten we ze hier lassen, gaan ze ponsen en werken ze op de aluminiumafdeling.”

Ze willen niet klagen, maar het gaat hun aan het hart. Pronk: “Ik kom zelf uit het onderwijs. En naar mijn mening zit er te weinig structuur in het onderwijsprogramma. Ook lijkt de motivatie van de jeugd te zijn gedaald. Hoewel OOM er alles aan doet om de instroom bij de opleidingen te verhogen – door het verstrekken van subsidies om een opleiding te volgen of je bij te laten scholen – kiezen veel jongeren toch voor andere sectoren.” Voor een bedrijf als Zwirs-

» ‘Wij moeten ze vaak zelfs nog leren om een tekening te lezen’ «

Knijnenburg is dat lastig, aldus Pronk. “Het wordt steeds moeilijker om lassers of werktuigbouwkundigen te krijgen.”

Convenant Het convenant dat het bedrijfsleven in het Westland heeft gesloten met de Interconfessionele Scholengemeenschap het Westland (ISW) is daarom een welkome manier om leerlingen warm te maken voor het vak. Zeeman: “Derdejaars leerlingen doen bijvoorbeeld een snuffelstage om te kijken of de metaal iets voor hen is, of we leiden klassen rond in het bedrijf. Op die manier kunnen ze in de praktijk zien wat een bedrijf als het onze te bieden heeft. Om zo interesse voor het vak te wekken, is voor ons ook leuk.” najaar 2008 METAALJOURNAAL

33

De Cursist: Vincente Monteiro Chantre Naam: Vicente Monteiro Chantre Leeftijd: 45 jaar Bedrijf: BV Constructiewerken Wauben & Co, Den Haag Functie: metaalbewerker Cursus: VCA-cursus Meer informatie: www.wauben.nl

Een verlanglijstje met cursussen Vicente Monteiro Chantre (45) verliet vijftien jaar geleden de Kaapverdische Eilanden om in Nederland te gaan leren. Dat viel nog niet mee, maar er was wel werk. Bij zijn huidige werkgever Wauben & Co krijgt hij alle gelegenheid om kennis op te doen. En die kansen pakt Vicente met beide handen aan.

Tekst: Susan Haveman Foto: Mark van der Zouw

34


R

uim een jaar werkt Vicente Monteiro Chantre nu bij constructiebedrijf Wauben & Co. En in dat jaar heeft hij al drie cursussen gevolgd. Een VCA-cursus, TIG- en MIG-lassen en een cursus bedrijfsveiligheid. Maar klaar met leren is hij nog lang niet: binnenkort begint Vicente met de leermeestersopleiding. “Je zou kunnen zeggen dat dat veel is,” geeft hij toe, “maar ik vind het leuk om te leren, meer te weten te komen over mijn vak. Straks, na die leermeestersopleiding, komen er vast nog meer cursussen. Ik heb nog genoeg op mijn verlanglijstje staan.

Ik zou bijvoorbeeld graag willen tekenen. In het verleden heb ik wel wat tekenwerk gedaan en dat sprak me wel aan. Nu voer ik uit wat er op papier staat, maar het lijkt me ook leuk om zelf dingen te bedenken en op papier te zetten.”

Diversiteit Aan de wand in de bedrijfskantine van Wauben hangt een lijstje met alle cursussen die in de loop van het jaar worden gegeven. Dit jaar zijn het er vijf. “Het bedrijf is er erg mee bezig,” aldus Vicente. “Mensen die een beetje willen groeien, krijgen hier

de mogelijkheden. Het zijn allemaal cursussen die goed binnen de organisatie passen en die je als werknemer breder inzetbaar maken. Dat is goed voor het bedrijf, maar ook voor jezelf. Steeds hetzelfde doen is toch niet leuk? Het is juist de diversiteit die je werk leuker maakt.” Vicente is van huis uit frezer en draaier,

nu is hij metaalbewerker, maar hij draait ook z’n hand niet meer om voor TIG- en MIG-lassen. Naast het werk dat hij al doet. “Het heeft mijn positie nog niet veranderd, maar mijn werk is wel gevarieerder geworden. Ik ben blij dat ik een werkgever heb gevonden die me de kans geeft te doen waarvoor ik hier gekomen ben: leren.”

» “Ik krijg de kans om te doen waarvoor ik ben gekomen: leren” «


35

De werkdag van: Ernst Boekhout Bedrijfstakvoorlichter Ernst Boekhout:

Investeren in ontwikkeling Als ze eenmaal die cursus op zak hebben, zijn ze weg. Dat denken nog steeds veel werkgevers. In de praktijk blijkt juist dat scholing zorgt voor gemotiveerd en loyaal personeel in de metaal. En de aanvraag van een Persoonlijke Trainingstoelage is met een paar muisklikken geregeld. Tekst en fotos frank hylkema

‘De veronderstelling dat geschoold personeel al snel gaat uitkijken naar een andere baan, klopt niet. Opleiding en ontwikkeling zorgen juist voor een betere werksfeer en dat levert steevast meer productie en minder ziekteverzuim op.’

‘E

en werkgever in de metaal is vaak een meewerkend voorman, hij draait gewoon mee op de werkvloer. En omdat veel bedrijven in het midden- en kleinbedrijf niet groot genoeg zijn voor een aparte afdeling personeelszaken of een ondernemingsraad, schiet een goed opleidingsplan er nog wel eens bij in. Als Bedrijfstakvoorlichter ben ik de intermediair tussen OOM en de bedrijven en werknemers in de metaal. Ik geef voorlichting over de mogelijkheden die OOM biedt, zoals het betalen van cursussen voor het personeel of een vergoeding van een deel van de onkosten die een werkgever maakt om zijn personeel te laten opleiden.”

Prioriteit “Als ik bij bedrijven op bezoek ben, vraag ik altijd eerst hoe het gaat. En dat vraag ik natuurlijk niet uit beleefdheid, maar om een

36


beeld te krijgen van hoe het bedrijf ervoor staat. Ik hoor bijna altijd dat het heel goed gaat, dat er hard wordt gewerkt en dat de productie hoog is. Maar omdat iedereen zo druk is, heeft opleiden niet altijd de hoogste prioriteit.” “Bijna iedere ondernemer probeert zijn bedrijf te laten groeien, maar weet ook dat het heel moeilijk is om voldoende gekwalificeerd personeel te vinden. Instroom is natuurlijk heel belangrijk, maar je kunt ook kijken of je de mensen die al in dienst zijn niet efficiënter kan inzetten.”

Automatiseren “Een goed voorbeeld hiervan zag ik laatst bij een kassenbouwbedrijf in het Westland.

Na jarenlange groei besloot men daar het hele bedrijfsproces te automatiseren. Dat betekende in dit geval dat de hele productie van een kas, van de tekentafel tot de montagehal, en van de inkoop tot het transport geautomatiseerd moest worden.” “Tekenaars werken daar nu met nieuwe CAD-programma’s, de werkplaats weet meteen hoe lang de balken moeten zijn die gezaagd moeten worden, de inkoopafdeling wordt aangestuurd – de verschillende afdelingen werken nu veel beter samen. Door efficiënter te werken, kan dit bedrijf nu met dezelfde hoeveelheid mensen een forse productiegroei en omzetstijging realiseren.” “De medewerkers moesten natuurlijk wel worden getraind om met de nieuwe machi-

» ‘Je hebt zelf de instumenten in handen om je werk en je leven leuker te maken’ «

Naam: Ernst Boekhout Leeftijd: 63 Beroep: OOM bedrijfstakvoorlichter Voorheen: accountmanager ict Opleiding: HTS electrotechniek Privé: getrouwd, twee dochters

nes en software overweg te kunnen. Bijna iedereen in dat bedrijf heeft zijn Persoonlijke TrainingsToelage verzilverd en deze kassenbouwer floreert nu als nooit te voren.”

TrainingsToelage “Werkgevers en werknemers weten vaak wel dat er duizenden leuke en nuttige opleidingen en cursussen bestaan. En dat deze in bijna alle gevallen betaald worden door OOM is ook bekend, maar mensen aarzelen vaak om de stap te zetten, omdat men bang is dat het aanvragen heel ingewikkeld is. Maar voor iedere

werknemer ligt bij OOM die Persoonlijke TrainingsToelage (PTT) van € 1500,- klaar en via de website www.mijnoom.nl is het uitzoeken en aanvragen van een cursus met een paar muisklikken geregeld.”

Meer productie “Voor de financiering van haar activiteiten ontvangt OOM geld van alle bedrijven uit de metaalbewerking. Dit geld komt uit een loonheffing waarvan de hoogte is bepaald in de CAO. Het geld dat voor je klaarligt als werknemer is dan ook van jezelf. Je kunt dus maar beter zorgen dat je een goed rendement haalt uit je PTT. Als een werkgever twijfelt aan het belang van een cursus, zeg ik altijd, dat opleiden bij uitstek een manier is om personeel aan je te binden. Personeel dat cursussen volgt, is gemotiveerder en blijft langer trouw aan de werkgever. Natuurlijk stijgt ook de waarde van je bedrijf naarmate je werknemers beter zijn opgeleid en je

meer investeert in je personeel.” “De veronderstelling dat geschoold personeel al snel gaat uitkijken naar een andere baan, klopt niet. Opleiding en ontwikkeling zorgen juist voor een betere werksfeer en dat levert steevast meer productie en minder ziekteverzuim op.”

Kennis is macht “Het leuke van mijn werk is het contact met mensen. Ik probeer enthousiast en inspirerend te zijn, want alleen al door te praten over opleiden, worden mensen zich vaak al bewuster. Door je te verdiepen in je vak, vergroot je niet alleen het vakmanschap in een bedrijf maar verbeter je ook de kwaliteit in je leven. Kennis is macht, en je hebt zelf de instrumenten in handen om je werk en je leven leuker te maken.” Meer informatie: www.mijnoom.nl


37

Games

Win deze Nintendo DS Speel de woordzoeker op www.metaaljournaal.nl

Buitenspelen

Op de website van Metaaljournaal vul je deze woordzoeker online in. Zo speel je mee voor de fantastische hoofdprijs: deze Nintendo DS spelcomputer. En als je de hoofdprijs niet wint maak je altijd nog kans op één van die andere mooie prijzen!

Vijf technische Nintendo DS-spellen

In de zomer speel je je games liever niet binnen. Gelukkig zijn er draagbare spelsystemen, zoals de Nintendo DS, met touchscreen. Vijf DS-games voor in de tuin, op het strand of in het park Tekst: Niels ’t Hooft

1

Play the guitar

5x

Wie Guitar Hero On Tour koopt, krijgt een bijzonder stukje techniek bij het spel. Met de Guitar Grip tover je de DS, met enige fantasie, om in een gitaar. Dit accessoire heeft vier knoppen en een handvat, waardoor je de DS goed kunt vasthouden met dezelfde hand als waarmee je de knoppen bedient. Zo geef je de akkoorden aan. Vervolgens sla je de gitaar aan met het meegeleverde plectrum op de touchscreen. Voor de beste openluchtconcerten in je achtertuin.

10x

MP3-speler

Opslagcapaciteit 4 GB

Accu knijpkat 1 minuut knijpen geeft 25 minuten licht

Guitar Hero On Tour € 49,99 Alle woorden uit de lijst staan kriskras verborgen in het veld met letters. Als je met alle woorden uit de lijst het letterveld hebt doorgestreept, vormen de overgebleven letters in de leesrichting de oplossing van de puzzel.

2

38

Moordspel

3

Tactische fantasystrijd

4

Lara Croft op reis

5

Racen tegen andere DS’ers

Wie de tv-serie Crime Scene Investigation (CSI) volgt, kent ze allemaal: Gil Grissom, Catherine Willows, Nick Stokes, Greg Sanders. In dit DS-spel moet je deze personages helpen bij het oplossen van vijf moordzaken. Je onderzoekt de plaats delict, ondervraagt getuigen en analyseert bewijsstukken. Bij dit laatste maak je met de touchscreen gebruik van allerlei geavanceerde hulpmiddelen, zoals microscopen, DNA-computers en UV-lampen.

Luso moet voor straf de bibliotheek schoonmaken. Dan ontdekt hij een mysterieus boek, dat hem naar de magische wereld Ivalice brengt. Daar komt hij Cid tegen. Samen gaan ze de strijd aan met kwade machten. De strijdende groepen kunnen hun wapens gebruiken of toverspreuken inzetten. Hoe vaker de personages winnen, hoe sterker ze worden. Ook kunnen ze zich, naarmate het spel vordert, specialiseren in bepaalde technische vaardigheden.

De bekende rondborstige heldin Lara Croft reist in deze game naar landen als Bolivia, Peru, Japan, Kazachstan en Nepal. Daar ontrafelt ze een mysterie dat te maken heeft met de legende van koning Arthur en de Ridders van de Ronde Tafel. Lara loopt van links naar rechts, moet veel omgevingen doorzoeken en af en toe ook op de vuist gaan met vijanden. De touchscreen van de Nintendo DS wordt gebruikt om van wapen te wisselen en heel precies te mikken.

Wat is er mooier dan in een glimmende Ferrari over een beroemd parkoers te rollen? In deze racegame kun je trainen tot je een ons weegt, meedoen aan een kampioenschap of bikkelen om je eigen tijd te verbeteren. Daarnaast is kun je racen tegen andere DSbezitters, zelfs als jij als enige een exemplaar van het spel hebt. Als bijzondere extra bevat Trofeo Pirelli ook nog een kaartspelletje, waarvoor je, naarmate je vaker wint met racen, betere kaarten krijgt.

Crime Scene Investigation: Dark Motives € 19,99

Final Fantasy Tactics A2: Grimoire of the Rift € 39,99

Tomb Raider Legend € 19,99

Ferrari Challenge – Trofeo Pirelli € 44,99


Coolrides Greentec Nintendo mechatronica straaljagers opleiding ervaren staal techniek lassen cursus games FemmeMetaal machine metaal frees baan

P

L

A

A

T

E

M

E

M

M

E

F

S

T

R

A

A

L

J

A

G

E

R

S

E

R

S

C

O

O

L

R

I

D

E

S

O

M

E

T

A

A

L

O

N

G

M

N

L

T

I

J

K

A

G

E

I

N

A

G

M

E

C

H

A

T

R

O

N

I

C

A

S

C

E

T

T

A

E

N

T

D

H

M

U

H

S

R

V

A

E

F

E

I

I

E

S

N

I

R

N

S

N

R

N

E

N

S

R

I

E

I

S

N

T

E

D

L

E

G

U

E

B

A

A

N

E

E

O

P

S

T

C

K

L

O

E

L

C

S

A

O

G

E

De prijswinnaars van de zomerpuzzel: De game Grand Theft auto IV: Tom van Egmond Resque zaklamp: Marcel Schilders // Mark Soeters // Ghislain van Esbroeck // J. de Groot // Cisca Storcken Multitoolset: Johnny van de Kasteele // Stefan Dillingh // Caroline Stoker // Kevin Haring // Bert Kamperman // J. Dekker // René van Hattem // Jos Tolboom // Johan van Hooije // Hans van Wijngaarden najaar 2008 METAALJOURNAAL

39

maanden

Het object: Wafer Table

HANG- EN SLUITWERK Grote naamsbekendheid OOM en haar producten

onder werkgevers

onder werknemers

SteunVeel voorPTT’s aanpak toegekend

Veel PTT’s toegekend

en uitgangspunten PTT

6000 x

Wat is het? Een wafer table, onderdeel voor een lithografeermachine voor de microchipindustrie. Met deze nieuwe en innovatieve machines worden de microchips van de toekomst gemaakt.

96%

Afmetingen 350mm x 20mm Materiaal Spanningsarm hoogwaardig aluminium gewicht 1,1kg De Maker Schut Precision Parts uit Alblasserdam. Schut is gespecialiseerd in verspanende bewerkingen voor toepassingen die een extreme precisie moeten waarborgen. Het bedrijf werkt voor zeer uiteenlopende markten. Schut maakt bijvoorbeeld onderdelen voor kermisattracties en de ruimtevaartindustrie maar ook fijnmechanica met toleranties van minder dan één micron.

94%

onder werkgevers

6000 maal

Persoonlijke Trainings Toelage

75%

in 7 maanden

onder werknemers

onder werkgevers

Persoonlijke Trainings 85% Toelages

in 7 maanden

onder werknemers

Enthousiasme, bekendheid en participatie Veel PTT’s toegekend PTT’s toegekend SteunVeel voor aanpak Het succes van het nieuwe Financieringsstelsel

W

www.schutprecisionparts.nl

en uitgangspunten PTT

6000 x

6000 maal

ie dezer dagen aan Erik Yperlaan, directeur van OOM, vraagt hoe Persoonlijke het met de nieuwe Persoonlijke Trainings TrainingsToelage loopt, hoort een tevreden mens. ‘Er zijn alToelage ruim zesduizend PTT’s toegekend,’ zegt hij. ‘Dat is een uitstekend resultaat. Daaruit blijkt dat de techniek flink wordt getraind!’ Maar dat is niet het enige waarover Yperlaan te spreken is. Ook het aantal BBL-leerlingen is toegenomen, terwijl de jaardoelstelling voor het aantal stagiairs al halverwege dit jaar werd gehaald. Tot slot loopt de Jobstartregeling nu al ver voor op de jaardoelstelling. Kortom, de sector metaalbewerking is zichtbaar bezig met zijn toekomst.

king, om gericht aan zijn of haar toekomst en persoonlijke kennisPersoonlijke en vaardigheden te kunnen werken. Een uitdaging ook om het niet bij Trainings goede voornemens of woorden te laten, maar Toelages werkelijk de eigen verantwoordelijkheid op te pakken. Yperlaan: “Er is heel veel werk verzet om ervoor te zorgen dat het aanvragen van een Persoonlijke TrainingsToelage gemakkelijk te doen is. Als we dan nu zien, dat er al meer dan zesduizend PTT’s zijn toegekend in ondermaanden, dan vindonder slechts zeven ik dat we werknemers kunnenwerkgevers spreken van een succesvolle introductie. Nog belangrijker is dat medewerkers het belang van ‘blijven leren’ erkennen en bereid zijn daar iets mee te doen.”

Succesvolle introductie

Meer keuze voor werkgevers

Met het nieuwe jaar ging januari ook het nieuen uitgangspunten PTT we Financieringsstelsel van start. Dat luidde een belangrijke verandering in. Centraal staat namelijk de Persoonlijke TrainingsToelage (PTT) en die naam geeft in een notendop weer waar het om gaat: meer zelfstandigheid voor iedere werknemer in de sector metaalbewer-

Maar het zijn niet alleen de werknemers in de sector die in beweging zijn. Voor werkgevers is het cursusaanbod voor personeelsbeleid flink uitgebreid. De Metaalunieacademie heeft zich hier behoorlijk in geweerd. Werkgevers hebben daarvoor gebruik gemaakt van Kennischeques en Leertegoedbonnen die nog uitstonden.

in 7 maanden

Steun voor aanpak

75%

85%

75%

85%

in 7 maanden

Erik Yperlaan: “Dat is op zich natuurlijk prima, maar ik zou toch ook willen benadrukken dat er voor werkgevers een op maat gesneden product is, namelijk het Ontwikkelbudget. Nog niet zo heel veel werkgevers hebben dat tot nu toe ontdekt. Ik zou hen vooral willen oproepen daar net zo enthousiast gebruik van te maken als werknemers dat doen van de Persoonlijke TrainingsToelage.”

Bekendheid en waardering Maar er is meer positief nieuws te melden. In opdracht van OOM vroeg onderzoeksbureau TNS NIPO onder werknemers en werkgevers naar de bekendheid van OOM. Daaruit blijkt dat OOM een uitzonderlijk hoge naamsbekendheid heeft onder beide groepen (respectievelijk 94 en 96 procent). Dat is natuurlijk een goede basis om te kunnen communiceren over de producten en mogelijkheden om opleiding en personeelsbeleid meer impulsen te geven. Wat blijkt? Meer dan negentig procent van de werknemers en werkgevers vindt het belangrijk daarover van OOM meer te horen.

Foppe de Haan Het gezicht vanonder de nieuwe OOM-campagne onder werkgevers

D

werknemers

e Persoonlijke TrainingsToelage en het Ontwikkelingsbudget zijn al op 1 januari beschikbaar gekomen, maar de beide regelingen konden nog wel wat meer bekendheid gebruiken, vond OOM. Daarom heeft het fonds voetbaltrainer Foppe de Haan gevraagd het gezicht te worden van een nieuwe campagne. ‘Train je Techniek’ is de slogan en er is voor Foppe gekozen, omdat hij

als geen ander weet hoe geweldig het is om steeds meer uit jezelf te halen en zo de concurrentie achter je te laten. De trots als het lukt, de kansen die je voor jezelf creëert… Foppes gezicht staat op de folders voor werknemers en die voor werkgevers. De folders zijn te bestellen bij OOM en te downloaden via www.oom.nl

foto jordi huisman

40



41

HANG- EN SLUITWERK

OOM info

Waar vind ik mijn regiomanager? De regiomanager vertegenwoordigt OOM in de regio. U kunt bij hem of haar terecht met al uw vragen over opleidingen en ontwikkeling Friesland, Groningen, Drenthe

Midden- en Oost-Brabant

Michiel Jansen // mobiel 06 - 537 624 17 e-mail: [email protected]

Marcellino Kat // mobiel 06 – 519 908 35 e-mail: [email protected]

Overijssel en de Noordoostpolder

Zeeland en West-Brabant

Jan Abbing // mobiel 06 - 51 990 828 e-mail: [email protected]

Jet Ruiter // mobiel 06 - 519 908 33 e-mail: [email protected]

Utrecht, het Gooi, Flevoland, Veluwe

Rijnmond

Evert Polhoud // mobiel 06 - 519 916 59 e-mail: [email protected]

Houria Belkhadda // mobiel 06 – 304 129 83 e-mail: [email protected]

Gelderland

Rijnstreek en Haaglanden

Johan-Peter Leeuwenburg // mobiel 06 – 533 661 48 e-mail: [email protected]

Bel voor info met OOM in Hazerswoude, telefoon: 0172 52 15 00

Limburg

Noord-Holland m.u.v. het Gooi

Patricia Storms // mobiel 06 – 209 568 03 e-mail: [email protected]

Anton Verlaan // mobiel 06 – 519 908 30 e-mail: [email protected]

i

Veelgestelde vragen aan OOM OOM Postbus 15, 2390 AA Hazerswoude-dorp tel 0172 – 52 15 00 fax 0172 – 52 15 77 e-mail [email protected] website www.oom.nl

Voor welke cursussen of opleidingen mag de Persoonlijke TrainingsToelage allemaal ingezet worden? Gezien het enorme opleidingsaanbod en de wensen van werknemers kan OOM dit niet vooraf bepalen. Het gaat erom dat de werkgever en de werknemer gezamenlijk overeenstemming bereiken over het belang van het volgen van een opleiding.

Kan de BTW op een cursus/opleiding ook betaald worden van PersoonlijkeTrainingsToelage? Nee, aangezien de betaling om fiscale redenen via de werkgever loopt en deze de BTW kan terugvorderen, wordt alleen het “kale” bedrag van de opleidingskosten (ex BTW) van de Persoonlijke TrainingsToelage afgeschreven.

Kunnen cursussen/opleidingen die in het buitenland gevolgd worden ook uit de Persoonlijke TrainingsToelage betaald worden? Ja, dat kan als ook aan de overige voorwaarden (POP, dialoog, factuur) voldaan wordt.

Kunnen rijbewijzen vergoed worden uit de Persoonlijke TrainingToelage? Ja, rijbewijzen vanaf BE, let op: niet de rijbewijzen A en B, worden vergoed uit de PersoonlijkeTrainings Toelage. De rijbewijzen die vergoed worden zijn: BE, C, CE, C1, C1E, D, DE, D1, D1E

Kunnen reiskosten, overblijfkosten, verletkosten etc. uit de PersoonlijkeTrainingsToelage vergoed worden? Nee, de Persoonlijke TrainingsToelage is uitsluitend bedoeld voor de directe kosten van de opleiding.

42


Kan de Persoonlijke TrainingsToelage van een werknemer overgedragen worden aan een andere werknemer in het bedrijf? Nee, het budget is aan een individuele werknemer gebonden en is niet overdraagbaar.

agenda 21 oktober Cursus werkvoorbereiding in Metaalbewerking Eindhoven 23 oktober Vijf-daagse excursie naar New York voor leden Metaalunie, district midden 29 oktober Cursus optimaal verspanen Eindhoven 5 november Workshop bescherming intellectuele eigendommen Groningen 11 november Vliegende Hollanders 2008 Science & Technology summit Amsterdam 25 november Elfde bijeenkomst Technologiekring Noord Groningen

OOM online Een overzicht van alle OOM websites www.oom.nl De internetportal van OOM, met afdelingen voor werknemers, werkgevers, werkzoekenden en studenten. Alles wat met ontwikkelen en opleiden in de metaal te maken heeft vind je hier. www.cursuscatalogus.nl Met ruim drieduizend cursussen is dit de grootste gratis cursuscatalogus. www.mijnoom.nl De plek om je Persoonlijke TrainingsToelage aan te vragen. www.metaaljournaal.nl De inspirerende technieksite van Metaaljournaal, vol met nieuws, foto’s, reportages, filmpjes en games.

De Startersdagen je carrière in eigen handen! Wat kun je allemaal zelf doen om je carrière in de metaal aantrekkelijk te maken en te houden? Dat ontdek je allemaal tijdens de Startersdagen die dit jaar op 14 en 20 november worden gehouden. De Startersdagen zijn een initiatief vanuit ACT, en worden georganiseerd door FNV Bondgenoten en OOM. Deze organisaties zien dat de metaalbranche te maken heeft uitval onder jongeren. “Jongeren beginnen wel, maar zijn ook weer snel weg,” aldus beleidsmedewerkster Jolanda Janssen van OOM. “Maar we willen jongeren natuurlijk graag behouden voor de techniek. We willen laten

Samenwerking tussen opleidingsfondsen en Hogeschool van Amsterdam Drie opleidingsfondsen en de Hogeschool van Amsterdam (HvA) gaan nog meer samenwerken. OTIB, het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf, heeft nu ook het convenant getekend. OOM, OTIB, A+O en HvA onderschrijven met hun handtekening dat studenten een inspirerende en innovatieve leeromgeving nodig hebben om hun talenten verder te kunnen ontwikkelen. Binnenkort maken ze een werkplan met doelstellingen om dit concreet in te vullen. Volgens OOM-regiomanager Anton Verlaan is het convenant ook goed voor het bedrijfsleven. “Hbo-studenten die hun stage of afstudeerproject doen bij OOM-bedrijven zijn van grote waarde voor de onderneming. En de student krijgt op zijn of haar beurt een uitdagende werkplek.” De HvA is blij met de samenwerking. Gerard van Haarlem, voorzitter van het domein Techniek van de HvA: “Het is mooi om verbindingen te leggen met het werkveld en projecten op te starten met het bedrijfsleven. Wij willen dat onze studenten kennis uit de werkomgeving halen, daar hebben we de opleidingsfondsen bij nodig.”

zien dat metaal en techniek veel perspectief biedt, maar dat het belangrijk is om jezelf te blijven ontwikkelen. Een baan voor het leven bestaat namelijk niet meer en ook de eisen die worden gesteld aan je vakmanschap, blijven veranderen. Daar moet je dus mee aan de slag. En daar zijn meer dan genoeg mogelijkheden voor.” Op de Startersdagen ligt de nadruk op vaktrots, focus op talent, regie over je loopbaan en plezier in je werk. In verschillende workshops kun je ontdekken hoe je dat eigenlijk doet, het nadenken over je loopbaan. Of het gesprek aangaan met je baas over opleidingsmogelijkheden. Of zelfs het aanvragen van je Persoonlijke TrainingsToelage. Maar er zijn

ook nieuwe technieken te zien, zoals de 3D-scan. Voor de werkgevers is ook een belangrijke rol weggelegd. Jolanda Janssen: “We hopen dat de werkgevers hun jonge werknemers willen attenderen op de Startersdagen. Jonge werknemers zijn soms een beetje afwachtend, maar in het kader van het motto ‘boeien en binden’ is het belangrijk dat werkgevers een stimulerende rol spelen.” • Ga voor info naar www.werkaanjeeigenloopbaan.nl De Startersdagen worden op 14 november gehouden in de Van Nelle Fabriek in Rotterdam en op 20 november in het Philips Stadion in Eindhoven.

Eerder, sneller én beter innoveren Behoefte aan een goede bedrijfsanalyse? Bedrijven uit Zuid-Holland kunnen daarvoor heel goed terecht bij het project Eerder/ Sneller/Beter Innoveren dat De Haagse Hogeschool in samenwerking met Syntens en OOM uitvoert. Een bedrijfsanalyse laten maken waarin de problemen en knelpunten van het bedrijf worden geanalyseerd, kost een hoop geld. Het Lectoraat Ondernemen & Innoveren van De Haagse Hogeschool startte daarom een project, waarbij zowel technisch als commercieel geschoolde studenten werden ingezet om die analyse te maken. Daarbij worden ze ondersteund door docenten van de school en door adviseurs van Syntens. Het gaat dus niet om zomaar een stage-opdracht: de kwaliteit wordt echt gewaarborgd. Etienne Oldeman, regiomanager Haaglanden bij OOM, was blij met de hoeveelheid deelnemers. Oldeman: “OOM heeft natuurlijk een grote database met de gegevens van bedrijven. We hebben

alle bedrijven met 15 tot 50 medewerkers geselecteerd en een mailing gestuurd. Hoewel we dat midden in de zomer hebben gedaan, en ik maar weinig reacties verwachtte, hebben inmiddels vijftien tot twintig bedrijven gereageerd.” Besluit een bedrijf mee te doen aan het project, dan komt een student een aantal maanden één dag per week meelopen binnen het bedrijf. Hij of zij kijkt naar de interne logistiek, naar HRM en de marketing en wat er op die vlakken verbeterd kan worden. Er wordt vooral gekeken hoe het bedrijf op korte termijn succesvol kan innoveren. In september is de tweede lichting studenten bij ‘hun’ bedrijven begonnen. “Deze tranche loopt vijf maanden”, vertelt Oldeman. “Maar het project loopt nog door. In februari beginnen we weer met een nieuwe tranche.” Bedrijven die geïnteresseerd zijn in een dergelijke bedrijfsanalyse kunnen zich aanmelden via [email protected]

Samen werken samen leren ‘Samen werken samen leren’ is begonnen. Op 20 juni was de officiële aftrap met een eerste bijeenkomst. Negentig praktijkopleiders en dertig BPV-docenten, die eerder deelnamen aan het project ‘Competentiegericht opleiden in het metaalbedrijf’, op zes locaties bij vijf ROC’s, kunnen meedoen met dit nieuwe OOMproject. De praktijkopleiders en docenten hadden

aangegeven dat ze wilden doorgaan met de samenwerking. Dit najaar worden ze benaderd om met het vervolgproject mee te doen. PACTT (Praktijkopleiders Actief in Techniek), de organisatie die het project uitvoert, nodigt hen hiertoe van harte uit. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met PACTT tel. 035-7504225. Zie ook www.pact.nl najaar 2008 METAALJOURNAAL

43

‘Met de juiste techniek word je nog beter’

00 01v.5 oor

ers werknem in de metaal!

en

Foppe de Haan weet als trainer hoe je door je techniek te trainen meer uit jezelf haalt. Dat geldt voor voetballers maar ook voor werknemers in de metaal. Met een interessante training of cursus word je nog beter in je vak en wordt je werk een stuk leuker. Meer informatie, zoals een overzicht van de trainingen en hoe de toelage is aan te vragen? Kijk op www.oom.nl.

44


01.o8r h0u0 n

vo ers! v e g k r e w

TRAIN JE TECHNIEK

daar word je altijd beter van

F16. Sleutelen aan een COOLRIDES De vetste pimpbakken en de mooiste oldtimers. Win een

Recommend Documents