30 jaar. samen sleutelen aan de stad

30 jaar

samen sleutelen aan de stad

Rosa, Omar, Ludo, Francis, Laila, Ilham, Farchid, Lea, Hilda, Fasiha, Joop, Denise, Tom, Sheetal, Mahjouba, Mamadou, Rahmouna, Lucas, Sabrina, Daniella, Theresa, Mimoun, Els, Roland, Suzy, Armand, Gülay, Lut, Palmyre, Nabia, Jainaba, Mia, Ria, Marie-Claire, François, Orelie, Yolande, Dis, Lies, Tobias, Luc, Maria, Evelyn, Renate, Mbarka, Ann, José, Bouchra, Maryama, Wahiba, Zebuillah, Danielle, Youssef, Noura, Steven, Gie, Sheri Fo, Bauram, Rachid, Farida, Jos, Monique, Ouafila, Mekki, Wilfried, Sobiha, Amal, Edith, Loretta, Ayten, Doreen, Bob, Ikram, Annie, Marina, Fatima, Mona, Helga, Mimouna, Marita, Liane, Frie, Parveen, Ivon, Abdelkarim, Ron, Khadija, Marianne, Veerle, Theo, Toucha, Konnie, Yamina, Eda, Marzouka, Griet, Lieve, Steve, Jamina, Wiske, John, Jesse, Rabia, Diether, Ariyani, Azzedine, Jimmy, Imelda, Louis, Herman, Malika, Bas, Andrea, Marijke, Miriam, Basse, Katleen, Gilbert, Chaemae, Viviane, Abdelwahid, Martine, Aynur, Abdelrachman, Abderahman, Pajo, Gilberte, Carine, Abdelmajid, Joke, Patricia, Saidati, Conny, Henrik, Thierry, Tim, Miloud, Joske, Diane, Evi, Jean, Fadila, Abdelhamid, Dominique, Guy, Fatiha, Hafida, Rita, Slisse, Alex, Latifa, Helena, Josephine, Sahila, Patsy, Marie-France, Najiha, Mimoun, Guido, Minne, Fahima, Lydia, Mariette, Merima, Rudi, Katelijn, Abdelhak, Jef, Rik, Greet, Saïda, Simonne, Etienne, Mohammed, Willy, Marie-Flor, Sandy, Hugo, Geert, Erik, Remziye, Christine, Rachida, Ali, Ahmed, Johan, Mary, Farid, Benedict, Soumia, Ange, Waltraud, August, Chris, Claire, Roeland, Michel, Fadumo, Phil, Michael, Piet, Fatema, Karl, Amina, Said, Isa, Drita, Bruno, Ilse, Sanneh, Lidia, Mounia, Juan, Jo, Fien, William, Dolf, Abas, Ingrid, Jean-Paul, Naima, Safete, Walter, Simone, Fernanda, Nora, Marie Louis, Farah, Nancy, Angela, An, Reza, Boubnad, Suzanne, Inge, Boudewijn, Roger, Ahmed, Ali, Wouter, Paul, Luc,

Veva, Gabrielle, Tine, Kim, Kristel, Patrick, Marjolein, Marleen, Jacques, Bart, Tamimount, Mostafa, Mick, Abdelilah, Luk, Habiba, Jeanine, Birgit, Annick, Sofian, Messaoud, Abdoel, Frank, Stan, Sergio, Vera, Ingeborg, Thijs, Erika, Manuela, Marie-Louise, Linda, Lutgart, Leo, Nini, Thérèse, Naziha, Mark, Lieke, Mohamed, Souad, Rosina, Leen, Mattia, Carmen, Abdellah, Zhora, Samira, Ihsan, Hosnnia, Kris, Ouarda, Sara, Btisam, Marc, Nicole, Driss, Abdeslam, Zhor, Oznur, Jamila, Julia, Jules, Sivarany, Daisy, Kess, Billy, Annemie, Francine, Lief, Robert, Han, Asterie, Mohazmed, Frieda, Carlo, Julienne, Allal, Sarah - Laila, Sevlija, Pierre, Christian, Elvire, Meryem, Gaby, Georges, Mieke, Heidi, Tamara, Soulaiman, Karlen, Moira, Marcel, Betty, Djamel, Jan, Sian, André, Samba, Peter, Moustapha, Lieven, Hilde, Olivia, Nienke, Kristien, Eddy, Djenabou, Sylvia, Lesley, Halima, Siska, Thierno, Fadoua, Nasira, Zohra, Najat, Vic, Sohad, Koen, Ikhlas, Staf, Gerda  30 jaar samen sleutelen aan de stad  Mimi, Tuur, Hamid, Khalid, Sandra, Gina, Jasmina, Felly, Agnes, Louiza, Zlatu, Elazab, Josée, Hans, Sanaa, Paula, Karima, Hüseyin, Louisa, Toria, El Hassan, Aïcha, Lia, Rahima, Corneel, Vichar, Najim, Roel, Sabine, Khyber, Albert, Khaddouj, Akmaral, Gerd, Gifty, Azzadine, Goedele, Daan, Lud, Eric, Michèle, Christel, Fadma, Jamal, Chantal, Loubna, Simon, Aouatif, Mon, Karim, Ellen, Krishna, Frans, Rosa, Omar, Ludo, Francis, Laila, Ilham, Farchid, Lea, Hilda, Fasiha, Joop, Denise, Tom, Sheetal, Mahjouba, Mamadou, Rahmouna, Lucas, Sabrina, Daniella, Theresa, Mimoun, Els, Roland, Suzy, Armand, Gülay, Lut, Palmyre, Nabia, Jainaba, Mia, Ria, Marie-Claire, François, Orelie, Yolande, Dis, Lies, Tobias, Luc, Maria, Evelyn, Renate, Mbarka, Ann, José, Bouchra, Maryama, Wahiba, Zebuillah, Danielle, Youssef, Noura, Steven, Gie, Sheri Fo, Bauram, Rachid, Farida, Jos, Monique, Ouafila, Mekki, Wilfried, Sobiha, Amal ... en u!

2

Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw

Wat30 ons inspireerde jaar samen sleutelen aan de stad

We maakten een lijvig boekje vol stadsplannetjes. Dat doen we al 30 jaar: plannen maken voor de stad. Omdat er altijd zoveel te verbeteren valt: veiliger verkeer op straat, meer speelruimte voor kinderen, betere huurwoningen, passend werk voor iedereen, prettig contact tussen buren, minder racisme en discriminatie, oplossingen voor mensen die het moeilijk hebben. Duizenden keren staken we samen de handen uit de mouwen. Als vrijwilliger, buurtbewoner of bezorgde burger. Tijdens een buurtfeest, een verbouwing of een cultuurproject. In de gezamenlijke moestuin, de buurtkeuken of de computerklas. Om zelf werk te maken van jobs, betere woningen of een betere buurt. We gingen samen op weg met buurtbewoners, minderheden, mensen in armoede, en iedereen van goede wil die er mee zijn schouders wilde onderzetten. We engageerden ons, soms voor korte, meestal voor lange tijd. Om van Antwerpen een aangename stad te maken voor iedereen. 3

Altijd in actie We sleutelen al 30 jaar aan de stad. Dat deden we nooit alleen, maar altijd samen met Gewone Antwerpenaars. We brachten mensen samen, startten verenigingen, verzamelden handtekeningen, protesteerden, zochten oplossingen, kwamen op voor de rechten van mensen en wijken die het moeilijk hebben. We trokken samen naar diensten, beleidsmakers en politici om actie te voeren, nieuwe ideeën te lanceren, en nieuwe projecten een kans te geven.

De stadsplannen in dit boekje vertellen het verhaal van al die projecten en plannen, en wat ervan terecht kwam. De plekken waar mensen samen kwamen, elkaar beter leerden kennen, en nadachten over knelpunten en uitwegen. Het verhaal van de mensen achter die plannen, hoe ze aan de slag gingen, met vallen en opstaan, al doende lerend. Met mooie resultaten, al lukte het vaak niet van de eerste keer. Altijd met de voeten op de grond.

Van onderuit In een ‘moeilijke’ wijk wonen, is niet altijd gemakkelijk. Veel mensen zijn er arm, hebben een slechte woning, vinden moeilijk werk, gingen niet lang naar school, kunnen niet in moeilijke woorden spreken. En toch hebben ze

4

veel te vertellen. Beter dan welke schepen of minister ook, weten zij hoe het is om niet uit de miserie te geraken, om Nederlands te leren als je niet kan lezen of schrijven, om kinderen groot te brengen in een huis met schimmel op de muren, om telkens te horen dat er geen werk is voor jou maar dat je ook niet mag profiteren van sociale voorzieningen. Antwerpen is niet alleen ontworpen door stedenbouwkundigen, project­ ontwikkelaars, bedrijven, universitaire deskundigen of politici. De stad vandaag is ook het werk van al die duizenden Gewone Antwerpenaars. Zij engageerden zich, lieten hun stem horen, en speelden elk hun rol, groot of klein. Dit boekje vertelt het verhaal

van de Gewone Antwerpenaars die al 30 jaar mee zorgen voor de groei en de bloei van de stad. Dank zij hen ziet de stad er vandaag helemaal anders uit.

Altijd samen Telkens weer willen wij de Gewone Antwerpenaar op de kaart zetten. Dat is onze rol. Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw – voorheen RISO-Antwerpen – brengt altijd mensen bij elkaar, steunt initiatieven van bewoners, denkt mee na over oplossingen, zoekt mee naar mensen of diensten die kunnen helpen, en houdt telkens weer de vinger aan de pols van de samenleving. De bijna honderd projecten in dit boekje zijn nooit bedacht door buurtbewoners alleen, of door Samenlevingsopbouw alleen. Het is altijd een wisselwerking geweest, samen zoeken, er samen voor gaan. Op sommige plaatsen was er al iets begonnen en liepen we even mee. Op andere plaatsen probeerden we iets uit en namen anderen het over. Veel van de dingen die nu nog bestaan, zijn het resultaat van de inspanningen van

5

anderen. Iedereen vermelden die ooit betrokken was, is onmogelijk. Het gaat om duizenden mensen en talloze organisaties, diensten, politici, bedrijven en stichtingen. Het is niet omdat we ze niet in kaart brengen, dat ze niet belangrijk zijn. Zonder hen zouden veel plaatsen en initiatieven niet bestaan.

Een terugblik Dit boekje is geen volledig overzicht van de voorbije 30 jaar. Het is eerder een impressie, een verzameling herinneringen, een optelsom van anekdotes, met interviews en foto’s van vroeger, een selectie van dingen die ons opvielen en inspireerden. We zochten in archieven en oude jaarverslagen, we gingen praten met anciens en doorploegden ons geheugen. Maar het blijft een onvolledige geschiedenis. Toch geeft dit 6

boekje een getrouw beeld. Dit is wat we gedaan hebben. Dit is wat we betekend hebben. Dit is hoe we het hebben aangepakt. Dit is hoe we de stad veranderd hebben, samen met de bewoners, minderheden en mensen in armoede van toen en nu. Sommige initiatieven bestaan niet meer – zij hebben hun rol gespeeld. Andere projecten zijn nog volop aan de gang en blijven zorgen voor dynamiek in de stad. Wij hopen dat het ook andere mensen inspireert om vandaag en morgen verder aan de slag te gaan.

Ieders stem telt Antwerpen staat voor immense uitdagingen: het aantal inwoners neemt toe, de bevolking wordt jonger en meer gekleurd, de armoede en de werkloosheid stijgen, er is een tekort

aan betaalbare woningen, het sociale weefsel van de stad staat onder druk. Hoe pak je die problemen aan? Enkel van achter computers, aan vergadertafels en in conferentiecentra? Of ga je ook de straat op? Ga je luisteren en iets doen met wat mensen in ‘moeilijke’ wijken te vertellen en te bieden hebben? Wij kiezen voor de aanpak van onderuit. We willen naar mensen hun verhaal luisteren. Ingaan op bezorgdheden. Ideeën met elkaar confronteren. Samen nieuwe voorstellen beden­­ken en steunen. Oplossingen mee waarmaken. Beleids­voor­stellen steunen die onrecht bestrijden en zorgen voor herverdeling. Wij nodigen politici, ambtenaren en het OCMW uit om samen met ons en met al die Gewone Antwerpenaars – ongeacht van waar ze komen – op weg te gaan. Vandaag meer dan ooit. Mattia, Ilse, Chris, Koen, Erik, Joke en Heidi namens Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw Antwerpen, 5 oktober 2013 7

• organiseert maatschappelijk kwetsbare groepen in Antwerpen. Samen met hen pakken we hun gemeenschappelijke problemen aan die te maken hebben met sociale grondrechten en samenleven in verscheidenheid. • werkt aan de verbetering van de kwaliteit van het leven en het samenleven in de stad, en aan een beleid dat afgestemd is op de noden en behoeften van maatschappelijk kwetsbare groepen. • is erkend als regionaal instituut voor samen­ levingsopbouw. Als autonome organisatie coördineren en voeren we het buurt- en opbouwwerk in de stad Antwerpen uit. • maakt deel uit van de sector Samenlevings­ opbouw, die in Vlaanderen acht regionale instituten en Samenlevingsopbouw Vlaanderen groepeert. 8

Deurne-Noord, Merksem p. 104-116

Leeswijzer U vindt in dit boekje acht plannetjes om een wandeling te maken door de stad. Elk plannetje geeft een beeld van 30 jaar samenlevingsopbouw in een Antwerpse buurt.

Antwerpen-Noord p. 34-56 Oude stad, Linkeroever, Zuid p.12-22

Eerst krijgt u een kaartje uit 1983, toen er 19 buurt­werken in Antwerpen waren. De volgende acht stadsplannetjes zijn niet chronologisch. Ze vertellen het verhaal per wijk, met telkens tien tot vijftien projecten die elk hun rol speelden in het ‘werken aan de samenleving’. Van elk project komt u iets te weten over hun doel, of wat ze deden, in welke periode het ongeveer plaatsvond, hoe het evolueerde en of het nu nog bestaat en actief is. Onze geschiedenis is een verhaal van duizenden mensen en honderden organisaties waar we mee samenwerkten. Dit boekje is ook hun verhaal. Iedereen vermelden is onmogelijk. Toch hopen we dat alle mensen waar we ooit mee samenwerkten, het gevoel hebben dat dit boekje ook een beetje van hen is.

Borgerhout-Noord p. 58-71

Kiel, Hoboken p. 24-33

Borgerhout-Zuid p. 72-81 Deurne-Zuid Deurne-Centrum p. 90-102 Berchem, Nieuw Borgerhout p. 82-89

Vanaf vandaag is dit boekje vooral van u. Om op wandel te gaan in onze geschiedenis, om na te denken over onze stad vandaag, en hopelijk om inspiratie op te doen voor de komende dertig jaar.

9

11

10

9 5

1

12

7

1. BW De Vest

8

6

Buurtwerkingen in Antwerpen in 1983

2. BW ’t Zuid

4

3. BW St. Andries

15

4. OW Oude Stad 5. BW Schipperskwartier

14

6. BW Kauwenberg

3

7. BW Seefhoek 8. BW Stuivenberg

17

16

9. BW Schijnpoort 10. BW Dam

2 13

11. BW ’t Dokske 12. BW Kerkeveld 13. BW ’t Pleintje 14. SABO

1

15. BW De Drei Pleintjes

18

16. BW Den Oosthoek 17. BW Den Bleek 18. BW Posthof 19. BW Den Tir

10

19

1

Van vele markten thuis

De voorgeschiedenis van het buurt- en opbouwwerk Het buurt- en opbouwwerk van­daag heeft een lange voor­ geschiedenis. De eerste wortels zijn terug te vinden in de jaren 60 toen vzw Gezinszorg Villers “op verschillende plaatsen in de stad wijkhuizen opricht die dicht bij de bevolking staan, flexibel inspelen op de lokale noden én die voor de helpsters een plaats zijn voor overleg, vorming, ondersteuning en verpozing. Om de wijkhuizen in stand te houden wordt regelmatig een vlaaienkermis en een wafelen­ bak georganiseerd.” Dit citaat geldt ook voor de buurt­ werken Oude Stad, Kauwen­berg, Schippers­kwartier en Sint-Andries in Antwerpen, Kerkeveld in Deurne en ’t Dokske in Merksem.

Een andere groep buurthuizen ontstond in dezelfde periode uit acties van het bisdom “teneinde de kerk dichter bij de mensen te brengen.” In de Mechelse volksbuurten bracht pater Bellens randkerkelijken in contact met de sociale opdracht van de kerk. Dit inspireerde vicaris Robert Raes om aan de slag te gaan in de SintRochusparochie te Deurne waar hij buurtwerk ’t Pleintje oprichtte. Later volgden buurtwerk ’t Zuid, Den Dam, Onze Dokken, Schijnpoort en Stuyvenberg in Antwerpen, buurtwerk ’t Kiel in Hoboken en Fortje in Wilrijk. Deze buurtwerken verenigden zich in vzw De Bron. Buurtwerk Posthof in Berchem werd opgericht vanuit de protestantse

gemeenschap. Den Tir op ’t Kiel, Zuid in Antwerpen en buurtwerk Seefhoek-Leefhoek waren dan weer een socialistische reactie op de overwegend katholieke gezindheid van de bestaande buurthuizen. En in de maatschappelijke beweging die na mei 68 ontstond, zochten Buurthuis Den Bleek in Borgerhout en Inloopcentrum ’t Vlietje in Antwerpen aansluiting bij de bewoners van achtergestelde buurten. ➢➢ Vanaf 1978 werd de eerste aanzet gegeven voor een regionale samenwerking tussen alle buurthuizen. Vanaf 1979 werd Antwerpse Buurtwerken als experimenteel project erkend door het Ministerie van Cultuur.

11

3

2

OUDE STAD, LINKEROEVER, ZUID 2

Europark

3

Witte Mars

4

coSTA

5

Stadsappartementen

6

Zuiderpershuis

7

Doorgangshuizen

8

Werkatelier Binnenstad

9

Elzenveld

10

Buurtwerk Brederode

11

Antwerpse Buurtwerken

E. Claesstraat 14

4 5

8

Falconrui

9

Sint-Andriesplaats 4

7

6

Gerlache-, Cockerill-, St. Michielskaai Waalse Kaai 14 Kronenburgstraat

11

Schoytestraat 35 Lange Gasthuisstraat 45

10

Brederodestraat 143 Lange Leemstraat 126

12

2

Sociaal huren, goede buren Europark Linkeroever

Vanop de Scheldekaaien valt de hoogbouw op Linkeroever meteen op. In 1998 duiken de woonblokken plots ook op in de media, met verhalen over hoe verschrikkelijk het er wel niet is. De sociale appartementen zijn niet aangepast aan het nieuwe systeem om afval te sorteren: het afval stapelt zich op in liften en gangen, er vliegt een pot choco door het raam, er zijn conflicten tussen bewoners. Maar de realiteit is veel genuanceerder. Voor elk schandalig verhaal dat in de media komt, zijn er ook twintig positieve verhalen. Buren die elkaar spontaan helpen, poetsende bewoners, een verdeelpunt voor meubels, mensen die van alles organiseren voor de vele kinderen en nog veel meer. De bewoners zijn bereid om mee hun schouders te zetten onder hun woonblokken en onder hun wijk. Ze krijgen steun van het opbouwwerk, het jeugdwerk, en het buurtbeheer van de stad. Huurders verenigen zich. Groepen zoals Euroteam en ‘Onze stad, ons huis’ brengen bewoners van Europark samen om mee na te denken en dingen te doen.

©CONCENT RA - GVA ME

➢ In 2013 is er in de Ernest Claesstraat een buurtsecretariaat van de stad. Bewonersgroepen kunnen er terecht voor hun secretariaatswerk: bellen, op de computer werken, vergaderen. Er zijn op Linkeroever verschillende erg actieve sociale huurdersgroepen.

TROPOOL STA D

13

3

Ter ere van Oulemata, Luna en Songül Witte Mars in Antwerpen

14

tenis de getroffen families en de moskeeën. Op het stadhuis was er een bespreking met de families en organisaties over de begrafenis en de opvolging. Burgemeester Janssens wou een serene herdenking ‘in het wit’, zonder slogans en spandoeken. Terwijl de ouders en de federaties een manifestatie tegen het racisme wensten. De boosheid was zeer groot. Er was een groot risico op rellen. Met de hulp van enkele schepenen werd uiteindelijk het licht op groen gezet voor een Witte Mars op 26 mei 2006 met twee spandoeken: ‘Het verdriet is van A’ en ‘Stop racisme. Diversiteit is realiteit’.”

Samenlevingsopbouw ondersteunde de organisatie van de Witte Mars en de bijeenkomsten van vrijwilligers. De mars startte aan de Falconrui. Er waren 18.000 mensen.

©PIETER BAERT

Luk Groffy, toenmalig coördinator Samen­levingsopbouw: “De ochtend van 11 mei 2006 kwam het bericht binnen dat iemand in Antwerpen op mensen aan het schieten was. Later bleek dat er twee mensen dood waren en iemand in levensgevaar. De slachtoffers waren een klein kindje, haar Malinese oppas en een Turkse dame. De dader Hans Van Themsche verklaarde dat hij racistische motieven had en zoveel mogelijk doden wou maken. De burgemeester vond het niet opportuun om over racisme te spreken zolang het onderzoek lopende was. De allochtone gemeenschap stond op zijn kop. Zeker omdat net daarvoor ook een jonge Marokkaanse man in de Schelde verdronk na een racistisch conflict. Samenlevingsopbouw, De 8, KIDS, de federaties van allochtone verenigingen en ook de Dienst Integratie Antwerpen en de cel diversiteit van de politie bezochten kort na de gebeur-

4

Sint-Andries kiest voor cultuur Van De Pacht tot coStA

In 1993 kreeg het opbouwwerk de vraag om het oude gebouw van de reinigingsdienst op de SintAndriesplaats om te vormen tot een buurthuis. Een buurt­onderzoek maakte al snel duidelijk dat er niet meteen nood was aan een buurthuis, gezien de beperkte kansarmoede in de wijk. Er waren in Sint-Andries echter wel veel organisaties die geschikte lokalen nodig hadden: de turnkring, de fanfare, de nieuwe middenklasse … iedereen was op zoek. Een aanpassing van het decreet op de culturele centra maakte het in 1996 mogelijk om van De Pacht een cultureel wijkcentrum te maken. Verschillende verenigingen zetten er samen hun schouders onder.

Bij de inhuldiging van het Cultureel ontmoetingscentrum Sint-Andries (coStA) liepen de harmonie, de turnkring, de Socialistische Vooruitziende Vrouwen en vele buurtbewoners trots voorop in de stoet. ➢➢ Van in het begin was duidelijk dat het opbouwwerk slechts tijdelijk betrokken zou blijven bij dit project. Het speelde zijn rol om het oude gebouw om te vormen tot een cultuurcentrum. Samen met de bewoners werd toen ook een huishoudelijk reglement gemaakt om de verenigingen in de wijk zeggenschap te geven in de programmatie en het gebruik van de lokalen. Die lokale verankering toen was redelijk uniek.

15

5

Sociale verdringing op ’t Zuid Betaalbaar wonen op de Kaaien

“Voor de bewoners is de toekomst van de Kaaien duidelijk: laat hier goeie architectuur groeien, maak van de open vlakte een promenade, laat het Zuid maar herleven. Maar geef de stadsblokken een plaats in die revival: als betaalbare woonvorm, als getuigenis van een stuk volkshuisvesting, als ervaring van 70 jaar stadsgeschiedenis. En vooral, als enig betaalbaar alternatief voor wie elders in de wijk wordt verdrongen.” ➢ Pleidooi van de huurders van de stadsappartementen op de Gerlache­, Cockerill­ en Sint Michielskaai, in 1991 genoteerd door Opbouwwerk Zuid.

16

6

Talentendag

Kansen voor Afrikaanse jongeren

Op 29 juli 2001 verdrinken twee Antwerpse kinderen van Afrikaanse afkomst in de Schelde. Merveille Antonio is 7 jaar en Vedrine Vambanu is 10 jaar. De Afrikaanse gemeenschap is geschokt. Ze denken na over de vele dingen die er voor kinderen en jongeren in Antwerpen te doen zijn, maar die weinig Afrikaanse families kennen. Om jongeren te stimuleren nieuwe dingen bij te leren en zich te organiseren, start de AntwerpsAfrikaanse vereniging Mwinda Kitoko met de wedstrijd Talentendag. Die gaat elk jaar door in het Zuiderpershuis en geeft Afrikaanse jongeren de kans te laten zien wie ze zijn en wat ze kunnen.

17

7

Malinese champignonkwekers Nieuwkomers op ’t Zuid

In de Kronenburgstraat op Sint-Andries zijn verschillende doorgangshuizen. Elk huis is opgedeeld in kamers die worden verhuurd aan nieuwkomers. In 1994 duiken daar de eerste zwartafrikanen op, asielzoekers uit Mali. Zij wonen in Antwerpen en werken in een champignonkwekerij in Stekene. Al snel wordt duidelijk dat deze Malinezen slechts de voorbode zijn van een nieuwe groep Antwerpenaars waar toen niemand naar omkeek. Het opbouwwerk probeert de Malinese asielzoekers te betrekken in De Pacht, waar ze bijvoorbeeld djembé sessies geven. ➢➢ Weinig organisaties in Antwerpen zijn vertrouwd met de opvang van zo’n grote stroom inwijkelingen. Daarom startte het opbouwwerk in 1996 het pilootproject Asielzoekers, waaruit een werking groeide met de Assyrische gemeenschap en met de Afrikaanse gemeenschap rond het De Coninckplein.

18

8

Werkatelier Binnenstad

Langdurig werklozen aan het werk

Onder impuls van het buurtopbouwwerk Sint-Andries werd in 1983 Werkatelier Binnenstad opgericht. Het is een van de pioniers in Vlaanderen bij de uitbouw van de sociale economie. Samen met het OCMW zoeken zij uit wat langdurig werklozen nodig hebben om werk te vinden en het te kunnen houden. In Werkatelier Binnenstad kunnen ze een opleiding volgen, stage doen in een karweiploeg en doorgroeien naar sociale tewerkstelling in diensten van het OCMW of in de eigen verhuisploeg en onderhoudsploeg. ➢ Werkatelier Binnenstad is sinds 2008 de sociale werkplaats Levanto ­ Fixit vzw. Zij hebben in 2013 nog altijd een verhuisploeg en een karweiploeg. ➢ Samenlevingsopbouw ondersteunt nog steeds verschillende groepen van Marokkaanse en Afrikaanse afkomst. Zij steunen elkaar om werk te vinden, verkennen samen de arbeidsmarkt en geven van daaruit beleidsadviezen. In 1989 schreven Danny Lescrauwaet en Stef Vissers het rapport ‘Armoedebestrijding via arbeidsbegeleiding. Een ervaringsverslag vanuit het werkatelier Binnenstad.’

19

9

Willen is kunnen?

Nederlands leren als tweede taal

Nederlands leren, is niet zo eenvoudig. “Een kwestie van willen”, vinden veel beleidsmakers. Volgens sommigen zelfs een voorwaarde voor een uitkering of voor toegang tot een sociale woning. Voor etnisch-culturele minderheden, die vaak in armoede leven, is het nog maar eens een extra drempel waar ze over moeten. Want zelfs al doe je je best om Nederlands te leren, wil dat niet zeggen dat het lukt. Samenlevingsopbouw bracht alle betrokken organisaties en lokale overheidsdiensten samen voor overleg en beraad. Dit leidde in 2012 tot de gezamenlijke studiedag ‘Willen is kunnen? Als het Nederlands vastloopt’. Deze studiedag vond plaats in het congrescentrum Elzenveld van het OCMW en kende een grote opkomst.

20

➢➢ Verschillende sprekers toonden aan dat Nederlands leren meer is dan een kwestie van willen. Sindsdien experimenteren een aantal organisaties, zowel professionele als met vrijwilligers, met aangepaste vormen van Nederlands leren.

10

Konijnenwei en Betonnen Jungle Buurtwerk Brederode

Hier was buurtwerk Brederode Zicht op de Konijnenwei in 2013

Het buurtwerk op het Zuid heeft een lange geschiedenis, van liefdadigheidswerk door de zusters tot maatschappijkritisch theater in de Betonnen Jungle. Sinds 2002 bestaat het buurtwerk op het Zuid niet meer. Vanuit de ervaring van 30 jaar buurtwerk in Antwerpen-Zuid hield opbouwwerkster Leona Maes in juni 2006 een vurig pleidooi voor een buurtwerk. “Tot in de jaren 90 waren er opbouwwerkprojecten in Antwerpen­ Zuid. Via deze projecten werden sterkere groepen in de wijk bereikt. Het is in dit kader dat de werkgroep Konijnenwei actief was in het buurtwerk. De werkgroep koos toneel als actievorm om het behoud van de Konijnenwei (waar nu het nieuwe justitiepaleis staat) te bepleiten. Hieruit ontstond het project Betonnen Jungle, dat er vooral op gericht was te werken aan de vaardigheden van kans­ en generatiearmen.” ➢ ‘Betonnen Jungle’ maakt nog steeds toneelstukken. ‘Betonne Jeugd’ is een werking met maatschappelijk kwetsbare jongeren en kreeg in 2012 nieuwe lokalen in Sint­Andries.

21

11

Samen wegen op het beleid Antwerpse Buurtwerken

“Antwerpse Buurtwerken is een samenwerkingsverband tussen buurtwerken die actief zijn in kansarme of achtergestelde buurten van de agglomeratie Antwerpen. Naast coördinatie, concrete samenwerkingsprojecten, en service aan afzonderlijke buurtwerkinitiatieven wil Antwerpse Buurtwerken ook overleg met verantwoordelijke beleidsinstanties stimuleren. Sinds 1 januari 1983 valt het werkterrein van Antwerpse Buurtwerken samen met de fusiestad Groot-Antwerpen.” Dit citaat komt uit het jaarverslag Antwerpse Buurtwerken 1982. Het secretariaat van deze voorloper van Samenlevingsopbouw lag eerst in de Baron d’Hanislaan, daarna in de Lange Leemstraat 126.

22

Vertel uw verhaal Kent u zelf nog meer verhalen over hoe mensen sleutelden aan onze stad? Over projecten van vroeger, verhalen van nu, of dromen voor de toekomst? Schrijf ze hier op, vertel ze verder en doe er iets mee!

Wil u zelf aan de slag in uw buurt? Stuur uw verhaal naar [email protected] Op www.samenlevingsopbouw.be/antwerpenstad vindt u alles over de werking, de actuele projecten en de nieuwe plannen van

23

12

13 14

17 15

16

19

KIEL, HOBOKEN 18

12

Silvertop

13

Het Nest

Jan Denucéstraat 1 F. Hensstraat

14 en 15

CO Nova

Schijfstraat 105

16

Buurthuis De Tiret

17

Den Tir

18

Beerschot stadion

19

Wilrijkse pleinen

Sint-Bernardsesteenweg 320

20

Sint-Bernardsesteenweg 314 Parking Julius De Geyterstraat Vogelzanglaan

20 Moskee El Ouahda Lelieplaats 25

24

12

De konijnen van ’t Kiel Bewonerswerking Silvertop

➢➢ In 2004 startte de renovatie van de woontorens. De rode en de blauwe toren zijn inmiddels gerenoveerd, de derde is vermoedelijk klaar in 2015. Zij zijn samen goed voor 525 sociale woningen. ➢➢ In 2011 stonden er in Antwerpen 12.130 gezinnen op de wachtlijst van Woonhaven, de grootste sociale huisvestingsmaatschappij in Antwerpen. Dat aantal blijft stijgen.

©KRIS VAN DE VIJVER

“In sommige sociale woningen zou ik zelfs geen konijnen weg­ stoppen”, zei de toenmalige Vlaamse minister voor Huisvesting in 2002. Daarbij gaf hij als voorbeeld de Silvertop-torens op het Kiel. Toen een maand later de commissie Huisvesting van het Vlaams parlement op bezoek kwam, verkleedden de bewoners zich als konijnen. Zij pleitten voor de renovatie van de drie torens. In een stad met vijfduizend mensen op de wachtlijst voor een sociale woning, konden geen zeshonderd woningen verdwijnen.

Er zijn nog altijd verschillende bewonersgroepen actief in de Silvertop. Sinds de renovatie is er in de nieuwe blauwe toren ook een ontmoetingscentrum voor bewoners.

25

13

Mohamed, burgemeester van het Nest Het nest van NOVA op het Kiel

“Mogen wij hier ook komen?”, vroeg Mohamed. Natuurlijk mocht dat. Ze kwamen na het voetbal samen naar cultureel ontmoetingscentrum Nova. Artiesten Andreas en Suus gaven hen wilgentakken om nesten te bouwen. Ze weefden takken en vlochten ook nieuwe relaties tussen mensen. Mohamed, Herman, Hilde, Aziz en vele anderen boorden scheuten in de grond. Schoolkinderen vlochten twijgjes. Weken later waren de wilgentenen uitgegroeid tot een groen levend kunstwerk. Het nest betoverde jong en oud, bron van grote verbondenheid op het Kiel. ➢➢ Het Nest werd gebouwd in 2008 en leeft nog altijd. Tijdens het jaarlijkse NOVA Nestfeest wordt het verbond tussen de bewoners telkens vernieuwd. Met steun van Recht-Op, Buurtsport, NOVA-Cultuur en het Middelheimmuseum.

26

14

Computer voor beginners Digipunten in 10 wijken

Annemie Wuyts van Recht-Op en Chris Haesendonckx van Samenlevingsopbouw: “Al ons materiaal zat veilig opgeborgen in een kluis in cultureel ontmoetingscentrum Nova. Als we dan bijvoorbeeld les hadden in Dienstencentrum De Fontein in Borgerhout moesten we alles naar daar sleuren: 12 tassen met laptops, een grote koffer met toetsenborden, muizen, geheugensticks, een beamer, verlengdraden en kabels voor een internetverbinding. Dan moesten we in dat lokaal eerst een paar fitnesstoestellen opzij schuiven, dozen met knutselgerief opeen stapelen, tafels en stoelen verzetten, kabels vastmaken, alles installeren, een heel gedoe. We kregen altijd hulp van onze vrijwillige lesgevers, en het was leuk om zien hoeveel zin onze cursisten er in hadden. Maar het gebeurde evengoed dat na een half uur de internetverbinding wegviel als er toevallig net een trein voorbij denderde.”

➢➢ In 2006 startten Samenlevingsopbouw en Recht-Op, ondersteund door het OCMW, een mobiele computerklas. In 2013 zijn er tien Digipunten waar elke Antwerpenaar terecht kan voor een basiscursus computer of om vrij gebruik te maken van een pc met internetverbinding.

27

15

Ontmoetingscentrum Nova Van buurthuis tot cultuurpaleis

In 1987 zit buurthuis Den Tir in een klein winkeltje op de Sint-Bernardsesteenweg. In 2001 verhuist het naar De Tiret, een blauw gebouw dat op een visbak lijkt achter Den Tir. In 2003 verhuist het buurthuis nog eens naar de gebouwen van Crescendo, maar die worden nadien gesloopt. Op zoek naar een oplossing, slaan verschillende organisaties de handen in elkaar. Samenlevingsopbouw, Recht-Op, Buurtsport, Cultuurcentrum De Kern en het verenigingenplatform Kielse Klanken gaan in 2005 samen in zee met de stad en richten in de oude bib Ontmoetingscentrum NOVA op. In geen tijd wordt dat dé plek voor cultuur, ontmoeting en sport op ’t Kiel. ➢➢ Cultureel Ontmoetingscentrum Nova heeft een zeer actieve vrijwilligerswerking en werkt samen met alle verenigingen, organisaties en buurtbewoners die sociaal-culturele activiteiten willen organiseren. Bekende voorbeelden zijn het cultuurcafé, muziek- en toneelvoorstellingen, comedy, buurtmaaltijden, thé dansants, cursussen, workshops koken, tai chi en yoga, en veel meer.

28

16

Samen uit, samen thuis Cultuurcafés en Pretloketten

Chris Haesendonckx, opbouwwerkster: “Niet willen meedoen is een keuze. Niet kunnen meedoen is uitsluiting. Vanuit die overtuiging groeide in 1999 het idee om mensen uit te nodigen om op culturele uitstap te gaan: film, theater, opera, muziekoptredens, musea. We begonnen met een kantoortje in het tuinhuis, achteraan in de tuin van Recht-Op op het Kiel. Als het regende, moesten we binnen onze paraplu opendoen. Veel werk ook. Tot iemand suggereerde dat het toch veel leuker zou zijn, moesten we onze uitstappen kunnen afspreken tussen pot en pint. En zo ontstond het cultuurcafé.” Organisator Danny Jacobs van Recht­Op vzw: “Later kwamen daar de pretloketten bij, een gratis infostand waar kwetsbare mensen samen hun uitstap plannen. Dat helpt hen om de cultuurkloof te overbruggen. De stand wordt bemand door een ploeg vrijwilligers. Wij geven informatie over cultuur en vrije tijd maar doen zelf ook een

aanbod. Wij beginnen met makkelijk verteerbare activiteiten zoals een film of komedietheater. Gaandeweg zullen we het aanbod ook wat verdiepen. Wij doen aan smaakverbreding en hopen zo dat mensen nieuwe dingen zullen ontdekken.” Uit een artikel van Gazet Van Antwerpen, 28 februari 2013. ➢ Het cultuurcafé van Recht­Op vindt plaats in de Nova, in samenwerking met Cc De Kern. Er is ook een cultuurcafé in Wijkcentrum ’t Pleintje en in Cc Deurne. ➢ De pretloketten zijn in Centrum De Wijk in Antwerpen­Noord, en in Wijkcentrum ’t Pleintje en buurtcentrum Dinamo in Deurne.

29

17

Een Paar Apart

Een duo is het begin van een netwerk

Een Paar Apart brengt mensen samen om per twee op cultuuruitstap te gaan. Elk duo bestaat uit iemand die in armoede leeft, en iemand die niet arm is. Deelneemster die niet arm is: “Ik heb daar echt heel veel aan. Ik zou het spijtig vinden moest ik niet meer mogen komen. Dat is een deeltje van mijn leven geworden. Het is voor mijzelf heel verruimend en heel positief. Het is helemaal niet het gevoel van ‘ik doe een goed werk’. Je krijgt zelf evenveel als dat je probeert te geven. Je krijgt ook vriendschap, je kennissenkring wordt groter, ik voel me ook thuis in deze groep.” Deelneemster die in armoede leeft: “Je duo-partner kent meestal geen armoede. Zij hebben niet die ervaring met armoede en dat moet je dan toch proberen uit te leggen in hun taal. Anders kunnen ze dat niet begrijpen. Maar meestal verstaan ze dat wel.” Deze citaten komen uit de brochure ‘In Goed Gezelschap - gearran­ geerde ontmoetingen tussen mensen die in armoede leven en mensen die niet in armoede leven’, een uitgave van Recht-Op vzw en Samenle­ vingsopbouw Antwerpen Stad vzw, december 2010. ➢➢ De duo-methodiek wordt ook gebruikt in Cultuurcafé Nova/Kiel, in 2-spraak, en in Mix & Match, een samenwerking tussen het opbouwwerk, integratiecentrum De8 en het Servicepunt Vrijwilligers van de stad.

30

18

Van duiveltje tot monitor X-tra pleinanimatie Beerschot

De parking van het Beerschotstadion op het Kiel stond vaak leeg. Op die momenten bood ze alle ruimte om er te spelen en te sporten. Vanaf 2006 organiseerden Kielse jeugd- en sportwerkers er kinderanimatie en pleinvoetbal. Elke woensdagmiddag kwamen er een dertigtal kinderen spelen. Tegelijkertijd werden buurtjongeren opgeleid als monitor. Die jongeren zetten zich in als vrijwilliger (met een vergoeding voor hun onkosten, betaald door het district Antwerpen). Tientallen jongeren grepen hun kans en groeiden nadien verder: Yassin werd voetbaltrainer, Hassan werd instructeur, Tom is chiroleider, Khadisha is opbouwwerkster, enzovoort. Deze jongeren gaven

niet alleen ‘op de parking’ het goede voorbeeld, maar ook daarbuiten. Misschien is dat wel hét succes van dit project. ➢➢ Dit project loopt nog steeds onder de vleugels van de jeugddienst van de stad.

31

19

Voetbal als leerschool Jeugdvoetbal Racing Kiel

Sinds 2006 komen er kinderen spelen en sporten op de parking van voetbalclub Beerschot. Sommige kinderen wilden hogerop, en trokken met hun opa, met trainer Mohamed Makhi, en met veel andere papa’s en mama’s naar het zaalvoetbal of naar de oefenvelden van Beerschot op het Wilrijkse Plein. Daar gaf Jeugd Racing Kiel alle kinderen de kans om competitievoetbal te spelen. Ze kregen er een degelijke opleiding en ook de ouders engageerden zich. Ze hielpen in de kleedkamer, vulden aanwezigheden in, werden ploegafgevaardigde of zelfs trainer. Het gebeurde allemaal met en voor elkaar. ➢➢ Na het faillissement van voetbalclub Beerschot in 2013 lukte het om alle spelertjes bij andere clubs onder te brengen. Filmopname over het project ‘kansengroepen in het voetbal’.

32

20

Samen Op Straat

Marokkaanse vaders spreken jongeren aan

“Ik ben met de jongeren beginnen praten. Stilletjes aan, beetje bij beetje. Over hun situatie. Over hoe ze zich voelden en wat ze deden. Dat had daarvoor niemand ooit gedaan,” vertelt een buurtvader in Antwerpen-Noord. De buurtvaders doen hun eerste wandeling in 2002 in Hoboken, met steun van moskee El Ouahda. Sinds 2005 groeit Samen Op Straat onder de vleugels van Samenlevingsopbouw. Vaders en jongeren van vooral Marokkaanse afkomst zoeken samen hoe ze de band met elkaar en hun buurt kunnen verbeteren. ➢ In 2013 bestaat Samen Op Straat in Borgerhout­Noord en Antwerpen­Noord. De vaders en opbouwwerkers speelden vaak een belangrijke bemiddelingsrol achter de schermen, bijvoorbeeld tijdens onrust op de Turnhoutsebaan in Borgerhout of bij conflicten tussen bewoners op de Geelhandplaats, in de Wilgenstraat en in Café zonder Bier in Antwerpen­Noord.

33

21

22

41 24

32

25

40

ANTWERPEN-NOORD

42

21

Speelplein

22

Park Spoor Noord

Noordschippersdok Viséstraat-Trapstraat

23 APGA

23

33

Sint-Jansplein 53

34

24 Wotepa

35

Everaertsstraat 58

25 Seefhoek-Leefhoek Gasstraat 14

36 27 26

28

39

26 Afrikaanse winkels De Coninckplein

27

29 31

37

38

30

Opbouwwerk De Oude Stad Dambruggestraat 68

28 Permeke De Coninckplein 25

29 Pension Van Schoonhoven Van Schoonhovenstraat 80

30 De Zeven Schaken Van Schoonhovenstraat 82

34

21

Animatie op het speelplein Ravotkot op Dam en in Hoboken

31

De Lijn Franklin Rooseveltplaats

32 Herwaarderingsgebied Stuivenbergplein

33, 34 en 35

Centrum De Wijk

Willy Vandersteenplein 1

36 Sociale Woningen Geelhandplaats

37

Actiegroep SOS Neefsteeg Neefsteeg

38 De BOM

In 1999 wil de stad een speelplein aanleggen op het Noordschippersdok in de wijk Dam-Schijnpoort. De buren zijn bezorgd over vandalisme en willen voldoende toezicht. Ze gaan praten met de stad en met de jeugddienst. Die besluit om er te starten met een Ravotkot, een uitleendienst voor speelgoed die elke woensdag en zaterdag voor animatie zorgt op het plein. De gevreesde overlast bleef uit, en het speelplein is er nog steeds.

Duinstraat 102

39 Congrescentrum Stuivenberg Lange Beeldekensstraat 267

40 Pioniers Opsinjoren Nikkelstraat

41

Buurtcentrum Dam-Schijnpoort Lange Lobroekstraat 34

42 Buurtwerk Schijnpoort

➢ Het Ravotkot bleef tot 2010 op het Noordschippersdok. De jeugddienst van de stad heeft nog steeds een Ravotkot op het Constant Meunierplein in Hoboken.

De Marbaixstraat 22

35

22

Park Spoor Noord

20 jaar tussen droom en daad

In het archief van buurtwerk Seefhoek steekt nog een uitnodiging uit 1988 voor de bewoners van de Trapstraat, Viséstraat, SintLazarusstraat en Sint-Jobstraat. Mensen uit de buurt, het stads­ bestuur en de Stuurgroep Herwaarderingsgebied pleitten er voor een buurtpark op de braakliggende gronden aan de hoek Viséstraat-Trapstraat. Tijdens verschillende bewonersvergaderingen werd nagedacht over het park – in het Nederlands, Turks en Arabisch. Er was ook een tekenwedstrijd voor jongeren over hun droompark. Ze wisten toen al goed wat ze wilden: bejaarden moeten er rustig kunnen zitten met hun kleinkinderen of peuters, kinderen moeten er kunnen spelen, wandelaars moeten er ongestoord een fris luchtje kunnen happen en het moet een veilige plaats worden voor iedereen. De bewoners zijn jarenlang blijven ijveren voor een park tussen Stuivenberg en Dam-Schijnpoort. Om sterker te staan, verenigden zij zich in de Werkgroep Spoorwegemplacement. ➢➢ Wie op een zonnige dag in 2013 in Park Spoor Noord gaat wandelen, ziet dat hun droom gerealiseerd is. En dat het park meer dan tien keer groter is dan het kleine stukje dat ze oorspronkelijk op het oog hadden.

36

23

Armen nemen samen het woord APGA, Antwerps Platform Generatiearmen

Halverwege de jaren 90 zijn er verschillende Antwerpse organisaties voor en met generatiearmen: Centrum Kauwenberg, Open Huis, De Cirkel, Wotepa en de pas opgerichte vereniging waar armen het woord nemen Recht-op. Ze ondersteunen allemaal mensen in armoede om hun stem te laten horen. Om samen sterker te staan, richten ze in 1996 het Antwerps Platform Generatiearmen (APGA) op. Ze gaan nauwer samenwerken, betrekken universiteiten en worden een gesprekspartner van het stedelijk beleid. Tot 2002 coördineert een opbouwwerker het platform. ➢ In 2013 verenigt APGA vier verenigingen waar armen het woord nemen. Het Platform ondersteunt acties en projecten die armoede bestrijden en stimuleert en ondersteunt de dialoog tussen beleidsverantwoordelijken, dienstverlenende organisaties en de armen en hun verenigingen.

37

24

Wotepa

Het pand in de Everaertsstraat, tijdens en na de werken.

Pionier voor goed wonen en werken

38

“Als we nu eens een groot pand ko­ pen om samen te wonen, te werken en oplossingen te zoeken voor de armoede die we rond ons zien?” Deze droom lag in 1989 aan de basis van de oprichting van vzw Wotepa en nv Everaert. Het werd een publiek-private samenwerking avant la lettre: een naamloze vennootschap met aandelen en huurcertificaten zorgde er voor dat voor elke Belgische frank subsidie er evenveel privékapitaal werd aangetrokken. Een vroegere wijkschool werd omgebouwd tot 26 appartementen en een hout- en bouwatelier. Later breidde het project zich uit naar panden in de Prinsstraat, Kleine Kauwenberg en Ossenmarkt, in samenwerking met Centrum Kauwenberg en de Universiteit Antwerpen. De ateliers werden erkend als sociale werk-

plaats. De bewoners werden zo intens mogelijk betrokken bij het concept, de planning, de uitvoering, de evaluatie en het beheer van de woningen en de ateliers. ➢➢ Wotepa is de afkorting van Woon- en Tewerkstellings­ programma Antwerpen en is nog steeds een sociale werkplaats, met ateliers in de haven. In 2008 stopte de verhuring van woningen, omdat de huur niet meer gesubsidieerd werd. ➢➢ Het gebouw in de Everaertsstraat zet wel de traditie verder. Sinds 2012 is het de thuisbasis van Domus, een woonproject van het Centrum Algemeen Welzijnswerk Antwerpen voor mensen die nood hebben aan een beschutte woonomgeving.

25

Buurtwerk Seefhoek-Leefhoek

Nu centraal secretariaat Samenlevingsopbouw

Het buurtwerk Seefhoek-Leefhoek in de Gasstraat draaide jarenlang op vrijwilligers en een buurtwerker. Er waren buurtmaaltijden, mensen konden er terecht voor een koffie en een babbel, er gingen lessen Nederlands door, bewoners kregen er gratis huuradvies, ze gaven het krantje Het Seefhoekerke uit, ze zorgden voor bloemen in de straat en zoveel meer. Ze waren ook politiek erg actief, en kregen verschillende keren politici op bezoek zoals toenmalig eerste minister Verhofstadt. In 2010 stopte de werking. De oude ploeg vrijwilligers komt soms nog samen in Centrum De Wijk. ➢ Het buurthuis werd in 2013 verbouwd tot het nieuwe centraal secretariaat van Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw. Alle deelwerkingen van de vzw vergaderen er, ze printen er hun drukwerk, hun boek­ houding en loonadministratie wordt er gedaan, enzovoort.

39

26

Op ontdekkingsreis in Antwerps Afrika Platform Afrikaanse Gemeenschappen

Luk Groffy, toenmalig opbouwwerker: “Op het De Coninckplein zijn in de jaren 90 veel Afrikaanse cafés, winkeltjes, kappers, eetgelegenheden, vaak verborgen achter rolluiken. Zij hebben een erg levendig dag- en nachtleven. We wilden de Afrikaanse sleutelfiguren leren kennen, hun netwerken, hun manier om te overleven … niet eenvoudig voor witte opbouwwerkers. We moesten behoorlijk wat drempels overwinnen om op onbekende plaatsen binnen te stappen. Zo kwamen we te weten wat uitzuipkroegen waren, met schaars geklede schones die mannen lieten trakteren. Het ging met vallen en opstaan, soms met het schaamrood op de wangen. In het begin leken alle Afrikanen immers op elkaar. Ik herinner me dat we weer eens onze ronde deden langs alle winkeltjes om mensen aan te spreken voor het Afrikaans Festival tijdens De Zomer Van Antwerpen. Later op de dag, terug in hetzelfde winkeltje, met dezelfde uitleg. Zegt die man: “Ja maar, dat heb je me daarstraks ook al verteld!”

40

➢ Samen met de Afrikaanse organisaties rond het plein richtte het opbouwwerk in 1998 PAG op, het Platform van Afrikaanse Gemeenschappen. Dat is een sociaal­culturele koepelorganisatie van zwart­Afrikaanse verenigingen die belangen behartigt, contacten helpt leggen, de ontwikkeling van het verenigingsleven stimuleert, de krachten bundelt en er mee voor zorgt dat de Afrikaanse gemeenschap een volwaardige plaats krijgt in de maatschappij.

27

Een eigen (t)huis, een plek onder de zon Reglement op gemeubelde kamers

“Vijf minuten geleden zat ik nog bij Agnes, op bed. Omdat zij op haar enige stoel zat. Ik proef nog het uitgesleten porselein van de kop waaruit ik veel te straffe koffie dronk. Agnes woont sinds twee maanden op die kamer, in een van de minder goede buurten van Antwerpen. Op de twee jaar dat we elkaar kennen, is dit haar vijfde gemeubelde kamer. En de slechtste. De kamerbreedte is gelijk aan haar lichaamslengte: als ze in bed ligt, raakt haar hoofd de ene muur en haar voeten de andere. Rechtop in bed zitten kan niet, want dan stoot ze zich tegen de kast die daar hangt. Het ruikt muf bij Agnes. Het zware gordijn voor het raam blijft bijna altijd dicht. Anders is de kamer niet te verwarmen, omdat het zo tocht door de spleten in het versleten houtwerk. Even een raam openzetten om de kamer te luchten, kan niet: er ontbreekt een scharnier. Het raam zou gewoon op straat vallen.” Gepubliceerd in: ‘Een eigen huis, een plek onder de zon’, Chris Haesendonckx, artikel in Symforosa, drie­ maandelijks tijdschrift, 1ste jaargang, juni 1989, nr. 3.

➢➢ Het opbouwwerkproject ‘Leven op gemeubelde kamers’ verzamelde niet alleen getuigenissen, het bracht ook een breed ‘Woonplatform Gemeubelde kamers’ samen met een twintigtal sociale organisaties en vertegenwoordigers van OCMW en stedelijke diensten. Dit platform werkte een stedelijk reglement uit op de verhuring van gemeubelde kamers, dat door de gemeenteraad unaniem werd goedgekeurd op 10 mei 1988.

41

28

Permeke

Renovatie zonder participatie

De leegstaande Permekegarage op het De Coninck­plein had jarenlang onderdak geboden aan druggebruikers en daklozen. De buurt kende ook al jaren prostitutie, wat evolueerde naar heroïneprostitutie en raamprostitutie met Afrikaanse vrouwen. De Afrikaanse gemeenschap probeerde in de buurt te overleven. De Chinese gemeenschap woonde er al langer en had net hun leeuwenpoort gekregen. En er waren ook Belgische buurtgroepen die opkwamen voor de heropleving van de wijk. Eind de jaren 90 had de stad plannen om het plein heraan te leggen en de oude garage een nieuwe bestemming te geven. Stad en opbouwwerk legden hun oor te luisteren bij de bevolking. Die was echter zo divers, dat ook hun meningen ver uiteen lagen. Toch lukte het om samen te overleggen, met respect

42

voor de mening van alle groepen. Dat was een primeur voor Antwerpen. Maar plots gaf de stad een andere bestemming aan Permeke, zonder rekening te houden met de mening van de bewoners en gebruikers. Permeke werd gerenoveerd tot een bibliotheek met Grand Café. Er speelden blijkbaar andere belangen. Zo werden er ook panden op het plein opgekocht, gerenoveerd en terug verkocht. ➢➢ Sinds de renovatie ziet het De Coninckplein er veel beter uit. Maar waar zijn de groepen die het moeilijk hebben en toen erg betrokken waren? Met steun van de stad en Samenlevingsopbouw opende de pleingroep van het De Coninckplein in 2013 een buurthuis in het vroegere café Non-Stop.

29

Een thuis voor landlopers Pension Van Schoonhoven

In 1994 sluit de overheid de landloperskolonies in Wortel en Merksplas. Hun ‘vaste klanten’ komen terecht op gemeubelde kamers in Antwerpen. Maar een groot aantal oudere landlopers slaagt er niet in om nog zelfstandig te wonen. Vroeger gingen zij overwinteren in hun kolonie, nu kunnen ze terecht in onthaalcentrum Pension Van Schoonhoven. Daar kunnen ze samen met lotgenoten een tijd blijven wonen, eventueel ook permanent. Voor wie dat nodig heeft is er professionele begeleiding, behalve in het weekend. ➢➢ Het Pension Van Schoonhoven werd in 1996 gestart door de werkgroep gemeubelde kamers en werd beheerd door de vzw De Oude Stad die daar uit voortvloeide. ➢➢ Sinds 2003 valt het pension onder het Centrum Algemeen Welzijnswerk Antwerpen en het OCMW.

43

30

In het heetst van de strijd Pilootproject Nieuwkomers

De Nigeriaanse asielzoekster Semira Adamu wordt die dag verstikt met een kussen tijdens een gedwongen repatriëring. De politie verwacht onlusten en wil een gesprek met Midden, met das: commissaris Lucien Van Beylen, met links van hem vertegenwoordigers huidig korpschef van de Antwerpse politie Serge Muyters. Naast hen de van de Afrikaanse opbouwwerkers en de vertegenwoordigers van de Afrikaanse gemeenschap. gemeenschap. Een aantal mensen De opbouwwerkers van het piloot­project van het Afrikaans platform wil daarop Nieuwkomers krijgen telefoon van ingaan. ’s Avonds dagen er een twintigtal Lucien Van Beylen, politiecommissaris mensen op in sociaal restaurant de Zeven Zone Noord. Ze probeerden al langer met Schaken, zowel Engelstaligen als Franstahem en met de Afrikaanse gemeenschap ligen. Er is ook een opvallende delegatie aan tafel te zitten, maar zonder gevolg. van de politie. De vergadering begint met Maar sinds 22 september 1998 is alles een minuut stilte. Die avond wordt het ijs gebroken en wordt de basis gelegd veranderd.

44

voor een groeiend vertrouwen. Er komen onderhandelingen over bijvoorbeeld de razzia’s en over de sociale inspectie. Een gedenkwaardig voorbeeld is toen een situatie op het De Coninckplein uit de hand dreigde te lopen. Na een razzia kwamen de Afrikanen massaal op straat om hun ongenoegen te uiten. Commissaris Van Beylen had zijn waterkanonnen verdekt opgesteld in de zijstraten. De politie vormde een cordon met schild en wapenstok. De Afrikanen dromden dreigend dansend naar voor. Opbouwwerkers met een Afrikaanse achtergrond sprongen ertussen. Ze drongen de Afrikanen terug, op voorwaarde dat Van Beylen zijn manschappen terug zou trekken. Hun bemiddeling had succes en de boel kalmeerde. Later gingen alle partijen terug aan de onderhandelingstafel zitten.

31

Respect op De Lijn

Voor aangenaam openbaar vervoer

De Franklin Rooseveltplaats is hét knooppunt voor openbaar vervoer in Antwerpen. Maar dat loopt niet altijd even vlot. Op bussen en trams geraakt alles wel eens in de knoop tussen personeel en passagiers, of tussen reizigers onderling. In 2008 start vzw Objectief de campagne ‘Respect op De Lijn’. Er worden sport- en ontmoetingsactiviteiten georganiseerd tussen chauffeurs en jongeren. Er komt een jaarlijkse respect-campagne op bus en tram. Er zijn rondetafelgesprekken met passagiers, Lijnpersoneel en experten. Er wordt theater gespeeld op de bus. Passagiers van tram 24 vertellen 24 audioverhalen. En jongeren van de jeugdwerking Samen op Straat rappen een klare en duidelijke boodschap: “Geel en grijs, de kleuren van De Lijn, respectvol - dat is wat je altijd moet zijn. Want dat geeft een goed gevoel, beter dan dat je eindigt met je smoel, tegen de vloer. Luister naar mij, want ik ben je grote broer.” Citaat uit rap ‘De Lijn’ van RidX en Samen op Straat.

45

32

Bewoners plannen zelf hun buurt Stuurgroepen Herwaarderingsgebied

In 1983 vaardigt de Vlaamse overheid haar Herwaarderingsbesluit uit. Het doel is om systematisch problemen op te lossen in ‘moeilijke’ buurten in Vlaanderen, samen met de mensen die er wonen. De Antwerpse gemeenteraad duidt meteen vijf herwaarderingsgebieden aan, er volgen er nadien nog dertien. Vanaf nu werken deskundigen, ambtenaren, politici, bouwmaatschappijen en vooral bewoners samen in de Stuurgroepen Herwaarderingsgebied. Die Stuurgroepen worden voorgezeten door de schepenen, maar die staan al snel hun plaats af aan de opbouwwerkers. Die krijgen de

46

taak om alles in goede banen te leiden. De Stuurgroepen bakenen de gebieden af en maken samen een plan over hoe hun buurt kan verbeteren. Het opbouwwerk speelt een actieve rol om de bewoners te ondersteunen, ze weerbaar te maken en om te overleggen met het stadsbestuur. Het resultaat is dat heel wat straten en pleinen heraangelegd worden en wijken weer aantrekkelijk worden. ➢➢ In 1993 toont een onderzoek van de Koning Boudewijnstichting aan dat de krachtigste Stuur­ groepen in Antwerpen actief zijn, en dat Stuivenberg het meest sociale herwaarderings­ gebied is. ➢➢ Uit de Stuurgroepen ontstaan veel bewonersgroepen waarvan er in 2013 nog steeds actief zijn.

33

Chatar en André, onze poortwachters Centrum De Wijk in Antwerpen-Noord

Chatar en André op de viering van 25 jaar Samenlevingsopbouw in het Antwerpse stadhuis.

Heidi Zwaenepoel, stafmedewer­ ker: “Als ik aan Centrum De Wijk denk, denk ik aan veel dingen … een lange geschiedenis uiteraard. Buurtwerk Stuivenberg in de Lange Schollierstraat 94. Een oude school die vanaf 1995 en vele jaren daarna verbouwd werd tot een centrum voor de wijk. Een huis vol vrijwilligers. Duizend en één projecten van bewoners. Elke dag een file van buggy’s in de hal voor Kind en Gezin. Een keuken vol volk, mensen van overal die samen koken. Ken je de twee vrijwilligers Chatar en André? Zij zijn de mannen met de sleutel, de poortwachters. Eén aan de kant van de Lange Scholierstraat, één aan de kant van de

Handelssteeg. De vaders van het huis. Een late vergadering van Antwerpen aan ’t Woord? Chatar komt afsluiten. Komen er mensen biologische groenten ophalen op maandagavond? André komt de deur opendoen. Een activiteit in het weekend? Ze staan paraat. Twee mannen, langzaam vergroeid met een huis tot ze mee het huis geworden zijn. Zouden we allemaal zo met Antwerpen kunnen vergroeien?” ➢➢ Centrum De Wijk ligt aan het Willy Vandersteenplein en herbergt drie organi­ saties: Kind en Gezin, het Centrum Algemeen Welzijnswerk Antwerpen en Samenlevingsopbouw.

47

34

Buurtschatten

De rijkdom van een ‘moeilijke’ wijk

Veel mensen in Antwerpen-Noord wonen er graag! Toch heeft de wijk geen al te best imago. Hoe kan je de kwaliteit van een wijk opkrikken, zonder daarbij te wachten op mooie en dure projecten van de overheid of private investeerders? Vanaf 2006 ging Buurtschatten op zoek naar ideeën van de mensen in de wijk zelf. Met de campagne ‘Een idee? Doe er wat mee!’ werden buurtbewoners gestimuleerd om nieuwe dingen te bedenken voor de wijk. Om die projecten te realiseren gaat Buurtschatten mee op zoek naar geld en naar steun door bestaande diensten, bedrijven en politici. In 2013 is de lijst van projecten eindeloos. Bewoners voerden actie om bus 19 te behouden. Met Hoger Wal gaat Guido een week zeilen met jongeren die het moeilijk hebben. In Wereldsnack staat elke vrijdag een gerecht uit de wereldkeuken op het menu. Bob en zijn

48

jongeren legden een voetbalveldje aan naast het oude slachthuis op Schijnpoort. Tijdens Land in de Kijker stellen buurtbewoners hun geboorteland voor. Open keuken kookt met producten die anders weggegooid worden. Trage zondag vraagt aandacht voor veilig verkeer. Bewoners stimuleren elkaar om groentetuintjes aan te leggen in de stad. Met Comité Jé gaan jongeren uit de wijk in gesprek met politie. En veel meer. De wijk leeft, met dank aan haar bewoners. ➢ Met als slogan ‘Mensen maken de wijk’ heeft Buurtschatten zich inmiddels verspreid over de stad. Overal denken buurtbewoners na over projecten in hun wijk en hoe ze die kunnen realiseren en financieren. Terwijl ze samen dingen doen, leren ze ook hun verschillen overbruggen.

35

2-spraak

Jacques en Greet bij het vijfjarig bestaan van 2-spraak

Samen Nederlands oefenen

2-spraak is een vrijwilligersorganisatie in Antwerpen-Noord en Deurne. Ze vormen duo’s van Nederlandstalige vrijwilligers en anderstaligen die Nederlands willen leren. Een duo gaat telkens 1 jaar lang samen met elkaar op stap. Anne: “Ik spreek één keer per week af met mijn anderstalige gesprekspartner. Soms spreken we af in bibliotheek Permeke of op een terrasje, soms doen we samen een activiteit. Het gekste wat ik al heb meegemaakt? Toen ik mee ging om te helpen bij de aankoop van een bed.” Inge: “Ik kom uit Mongolië en woon al vijf jaar in België. Ik praat met mijn vrijwilliger vaak over mijn zaak, een naaiatelier. Bij 2-spraak kan de andere je meteen verbeteren en kan je meer praten dan in de Nederlandse les.” ➢➢ In 2008 begonnen twee vrijwilligers, Jacques en Greet van de campagne Buurtschatten met dit project. Zij coördineren het project en doen de vrijwilligersondersteuning in AntwerpenNoord. Mensen leren niet enkel Nederlands maar leren ook elkaars cultuur beter kennen, wat zorgt voor meer begrip en waardering. Inmiddels vormt 2-spraak in Antwerpen-Noord en in Deurne elk jaar ongeveer 120 duo’s.

49

36

Gezellig samen kletsen 10 jaar Taal*ooR

Om de ontmoeting tussen bewoners van sociale woonblokken te stimuleren, werd in 2003 gestart met het experiment Taalappartement. Dit groeide uit tot de conversatiegroepen Taal*ooR, waar anderstalige en Nederlandstalige buurtbewoners samen in het Nederlands praten over de dingen die hen interesseren. Het is in verschillende wijken nog steeds een succesformule, met enthousiaste deelnemers. • “Heel leuk om mijn Nederlands te oefenen en nieuwe mensen en culturen te leren kennen.” • “Het is gezellig.” • “Ik leer nieuwe activiteiten kennen.” • “Ik ben door Taal*ooR vrijwilligerswerk gaan doen.” ➢➢ Taal*ooR vindt plaats in Antwerpen-Noord, Deurne-Noord, Deurne-Zuid, Borgerhout en op het Kiel. Er zijn ook varianten op Taal*ooR in Berchem, Linkeroever en Merksem. Gemiddeld nemen, over de wijken heen, wekelijks tussen de 120 en de 200 mensen deel.

50

37

Huurdersbeweging in de stad

Eind jaren 70 kocht een projectontwikkelaar de Antwerpse Neefsteeg op. Hij wilde dat de huurders vertrokken, om plaats te maken voor een reeks luxe appartementen. Bewoners en vrijwilligers gingen in het verweer en richtten de Actiegroep SOS Neefsteeg op. Met juridische steun van de Antwerpse Wetswinkel slaagde de actiegroep er na 4 jaar in om het tij succesvol te keren. Ze zetten hun strijd tegen afbraak en uithuiszetting verder in heel de stad. Uit de samenwerking tussen Wetswinkel, actiegroepen en bewonersgroepen ontstond de Initiatief Groep Huur Wetgeving (IGHW). In 1980 gaven zij het eerste Huurdersblad uit. De Wetswinkel startte ook met de Mobiele Huurbrigade die in buurthuizen een permanentie uitbouwde voor het ‘recht op wonen’. Daar ontstond later de Huurdersbond uit.

WWW.MUSEUMINZICHT.BE

WWW.VMSW.BE

Initiatiefgroep Huurwetgeving

51

38

Pionier in sociaal ondernemen Buurtontwikkelingsmaatschappij de BOM

De uitdagingen voor de wijken StuivenbergSeefhoek, Dam-Schijnpoort en Borgerhout Drei Pleintjes waren groot. Kansarmoede doorbreken gaat niet vanzelf. Ondanks de inspanningen van bewoners, opbouwwerk en welzijnsorganisaties bleef de buurt ter plaatste trappelen. De heraanleg van straten en pleinen in het kader van de herwaarderingsgebieden, is niet voldoende om de structurele achterstelling in een buurt tegen te gaan. Kansarme wijken hebben ook nood aan een breder economisch draagvlak en de ontwikkeling van lokale diensten. Daarom werd er in 1990 de eerste Antwerpse Buurtontwikkelingsmaatschappij opgericht, beter bekend als de BOM. In een voormalige garage tussen de Duinstraat en de Lange Beeldekensstraat bundelde de BOM de krachten van de social-profitsector met die van bedrijven en overheid. De BOM werd een echt laboratorium voor sociale vernieuwing in de stad.

52

➢ Samenlevingsopbouw hielp de BOM mee in de startblokken, maar eens gelanceerd stond de BOM op eigen benen. Op haar beurt werd De BOM de bakermat van heel wat nieuwe organisaties. • De Woon­ en Werkwijzer, later omgevormd tot Woonkantoor en Werkwinkel. • Het centrum voor computertechnologie ATEC, nu ATEL. • Het sociaal bedrijvencentrum NOA in de Elisabethstraat, dat 18 jaar lang nieuwe bedrijven ondersteunde om zich in Antwerpen­Noord te vestigen. Daar moesten in 2012 21 bedrijven een nieuwe locatie zoeken, om plaats te maken voor een nieuwe school.

De BOM in de Duinstraat NOA in de Elisabethstraat

39

Wijk in de kering

Congres Bewonersgroepen

In april 1997 kwamen verschillende bewonersgroepen uit AntwerpenNoord samen in het congrescentrum van het Stuivenbergziekenhuis. Ze beslisten er om samen te werken, maakten een gezamenlijke analyse van de problemen en de kansen in hun wijk, en richtten zich op een positieve manier tot de beleidsmensen. Wat ze vooral wilden, was hun buurt aanpakken en verbeteren: leegstand tegengaan, meedoen aan poetsacties, mee praten over de heraanleg van straten en pleinen, en hun buren opnieuw leren kennen. Ze wilden investeringen die hun wijk zou doen heropleven. Het congres was een groot succes en kreeg veel aandacht in de pers. Elke dag kreeg een bewonersgroep een halve pagina in Gazet Van Antwerpen. Er waren op het congres ook veel politici aanwezig. Die waren onder de indruk van de positieve dynamiek en wilden die in de toekomst ook steunen. Er kwamen extra investeringen in AntwerpenNoord en de stedelijke diensten herwerkten de manier waarop ze bewoners betrekken bij plannen in de stad. ➢➢ In 1997 kreeg het congres de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap, uitgereikt door Vlaams minister van Binnenlandse Aangelegenheden Leo Peeters. Het congres inspireerde ook andere bewonersgroepen in Borgerhout en elders om samen te werken.

53

Opsinjoren brengt buren bij elkaar Van buurtproject tot stadsdienst

In 2012 vierde Opsinjoren zijn 15de verjaardag. Minder bekend is dat Opsinjoren in AntwerpenNoord ontstaan is, samen met bewoners. Eén van de pioniers vertelt hoe het begon: “Wij vroegen ons af hoe we het contact tussen de buren konden verbeteren. Hoe konden we ons opnieuw samen verantwoordelijk voelen voor onze straat? Zo is het project ‘premie op actie’ gestart. Bewoners werden ondersteund om iets te organiseren in hun straat en daar kregen ze een beloning voor. Het wijkkantoor wilde graag meewerken en we werkten samen het project verder uit. We bezochten een gelijkaardig project in Rotterdam en werkten een reglement uit. De stad wou dit graag in heel Antwerpen organiseren en zo is Opsinjoren geboren.” ➢➢ Opsinjoren is een dynamische stadsdienst die alle bewoners steunt die iets willen organiseren in hun buurt: een straatfeest, een speelstraat, een poets- en plantactie, een buurtinitiatief.

54

Buurtbewoners en vrijwilligers in actie. De eerste straat die ooit deelnam aan ‘premie in actie’, was de Nikkelstraat in Stuivenberg.

40

41

De permanente zoektocht naar geschikte locaties Buurtcentrum Dam-Schijnpoort

De Marbaixstraat 22 was lange tijd de thuishaven voor het buurtwerk, de kinderwerking van Schijnpoort, de Schoolbrug en Recht-Op vzw. In 1996 barst de werking er letterlijk uit zijn voegen, met veel te weinig ruimte voor veel te veel volk. Samen gaan ze op zoek naar een nieuw gebouw, en in 1999 verhuizen ze naar een oud vleesverwerkend bedrijf in de Lange Lobroekstraat. ➢ Enkele jaren later, in 2002, schroeft de overheid de middelen van het Sociaal Impuls Fonds drastisch terug. Daardoor moeten alle betrokken organisaties hun werking heroriënteren. Het gebouw verloor zijn functie en staat inmiddels leeg en te koop. De organisaties die er zaten, vonden elders onderdak.

55

42

Rechttoe, rechtaan, Recht-Op Armen nemen het woord

Chris Haesendonckx en Mia Crollet, opbouw­ werksters: “Recht-Op is een organisatie die al jaren haar naam waarmaakt: mensen in armoede ondersteunen om rechtop te staan, ondanks de zware last van armoede. Samen met anderen komen zij op voor hun recht op huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs, steun bij de opvoeding van hun kinderen, inkomen, energie, werk, rechtsbijstand, sport, cultuur. Recht-Op startte in 1989 als project met de titel ‘Uitbouw van een werking met generatie-arme gezinnen gericht op een aangepast en gecoördineerd welzijnsaanbod in Antwerpen-Noord’. Wie het ooit verzon, weten we niet meer. En dat willen we zo houden. Onthoud alleen Recht-Op, vzw sinds 1996.” ➢ Recht­Op is een erkende vereniging waar armen het woord nemen, met vestigingen op het Kiel, in Deurne­Noord en Deurne­ Centrum.

56

Vertel uw verhaal Kent u zelf nog meer verhalen over hoe mensen sleutelden aan onze stad? Over projecten van vroeger, verhalen van nu, of dromen voor de toekomst? Schrijf ze hier op, vertel ze verder en doe er iets mee!

Wil u zelf aan de slag in uw buurt? Stuur uw verhaal naar [email protected] Op www.samenlevingsopbouw.be/antwerpenstad vindt u alles over de werking, de actuele projecten en de nieuwe plannen van

57

BORGERHOUT-NOORD 43 Open Huis Es Sarout/De Sleutel Kersbeekstraat

44 en 45 Wijkkantoor Groeningerplein 1

46 Moskeevereniging Bilal vzw Van Montfortstraat 33

47 Eerste woonwinkel

43

Helmstraat

54

48 Kras Borgerhout Generaal Eisenhouwerlei 47

45

49 Heraanleg plein

44

Vinçotteplein

51

50 Actie gezonde buurt

55 52

Florastraat en omgeving

51 en 52 Buurtwerk De Drei Pleintjes Linnaeusstraat 40

53 Heraanleg straat Jan De Laetstraat

54 Inter Ferry Boats Buurtspoorweglei

55 Heraanleg plein Terloplein

58

50

46

53 47

48 49

43

Het leven zoals het is

Open Huizen Es Sarout/De Sleutel Es Sarout betekent De Sleutel. Vrouwen in de wijk stelden eind jaren 90 hun huis open om samen te komen met andere vrouwen. In de Open Huizen Es Sarout/De Sleutel kon je over alles babbelen: over de kinderen, over samenleven, over het weer, over elkaars achtergrond, over het leven zoals het is.

Belgische en migrantenvrouwen hadden een maandelijkse ontmoeting bij iemand thuis. Ze babbelden over wat hen bezig hield. Of de gesprekken nu doorgingen bij Maria, Hélène, Moire of Saida, het waren altijd gezellige babbels op maandagmiddag. ➢ De Open Huizen Es Sarout/De Sleutel bestaan niet meer, de filosofie erachter wel. Ook in projecten zoals de conversatiegroepen Taal*ooR, de duo’s van 2­spraak of samen koken in de Wereldkeuken praten mensen met elkaar en leren ze elkaar beter kennen.

59

44

Vrouwen nemen het woord

AVA - Allochtone Vrouwen in Armoede

Vrouwen die in armoede leven komen samen om ervaringen uit te wisselen. Ze bespreken ook hoe ze hun lot kunnen verbeteren. Wat kan je zelf doen? Wat moet je dan weten of kunnen? Wat kan het beleid of een dienst doen? Hoe doen die dat en kan dat op een betere manier voor iedereen? Zo ijverden de vrouwen voor klare taal als ze formulieren of informatie krijgen. Ze werkten mee aan de tentoonstelling ‘Ieders droom telt’, met kunstwerken over hun ervaringen, dromen en inspanningen om volwaardig deel uit te maken van de samenleving. Ze ijverden mee voor betere Sociale Infopunten en een dienstverlening die hen echt verder helpt. En ze vragen dat de overheid hun rechten automatisch toekent, zonder ingewikkelde procedures. ➢➢ AVA is gestart in 2007. Het maakt nu deel uit van ‘Arm in Arm. Vereniging waar armen het woord nemen’.

In het kader van de opleiding ‘Pedagogie van het Jonge Kind’ aan de Karel De Grote-Hogeschool, werkte AVA mee aan het onderzoek: ‘Spreekkansen. Communicatie met ouders uit kansengroepen in de kinderopvang’.

60

45

Koopkracht voor iedereen

Armen werken zelf aan verandering

Het project Koopkracht startte in 2009 om drempels in de dienst­ verlening tegen te gaan. Buurtbewoners wisselden hun ervaringen uit, organiseerden infovergaderingen, bezochten verschillende organisaties, en gingen praten met mensen van diensten en van het beleid. Ze werkten voorstellen uit om de dienstverlening van bijvoorbeeld de ziekenkas, het Sociaal Infopunt of de stad te verbeteren. In 2012 zaten de vrijwilligers van het project ook samen met Woonhaven, het OCMW en de loketwerking van de stad om hun brieven eenvoudiger te maken. Alles moet duidelijk zijn voor iedereen, en alles moet in duidelijke taal geschreven worden.

De deelnemers van Koopkracht werkten samen met Vormingplus en Recht-op de vorming Duidelijke Taal uit, voor medewerkers van stedelijke en andere diensten.

61

46

Tussen angst en dynamiek

Omnia ondersteunt verenigingen in Borgerhout

In 1987 wil een Islamitische vereniging een moskee oprichten in Borgerhout. Veel bewoners verzetten zich daar tegen, sommigen kiezen zelfs voor beledigende affiches, zwarte vlaggen, petities en scheldpartijen. Er komt een compromis en de moskee komt er toch. Het opbouwwerk speelt een rol als bemiddelaar, en zorgt samen met het stadsbestuur en de politie voor goede afspraken tussen moskee en omwonenden. In 2013 verenigt het moskeeënoverleg Borgerhout (MOB) negen moskeeën. Die moskeeën en andere verenigingen van Marokkaanse Borgerhoute-

Verschillende moskeeën werkten in 2012 mee aan Borgerhout Fietst, een activiteit van Steunproject vzw.

62

naars zoals Steunproject, Attawaasol, Safina, El Waffa en Samen Vooruit engageren zich actief in de wijk. Zij zetten zich in voor de lentepoets, ze denken mee na over de heraanleg van pleinen, ze organiseren Suikerfeesten, opendeurdagen voor de buren, een fietstocht voor veilig verkeer in de wijk, en veel meer. ➢➢ Samenlevingsopbouw ondersteunt de Borgerhoutse moskeeën. Die dienden een erkenningsdossier in bij de Vlaamse overheid, maar kregen ondanks hun inzet nog steeds geen officiële erkenning. In 2013 gingen ze in gesprek met het kabinet van de Vlaamse minister voor inburgering. Het opbouwwerk probeert te bemiddelen.

47

Woonwinkel De Drei Pleintjes

In een stedelijk woonkantoor kan iedereen terecht met vragen over bouwen en verbouwen in Antwerpen. De basis daarvan werd gelegd door De Drei Pleintjes in Borgerhout. Deze buurtgroep organiseerde al in 1984 een infobeurs en schreef toen ook de brochure ‘Nieuw wonen in een oude buurt’. In 1985 startten ze in de Helmstraat met de eerste woonwinkel. Toen die in 1990 werd overgenomen door de Buurtontwikkelingsmaatschappij (BOM), veranderde de naam in Woonwijzer. Nadien groeiden van daaruit de huidige woonkantoren.

Buurtgroep De Drei Pleintjes bestaat al sinds 1977 en heeft nog altijd een werking op het Terloplein, tussen de BorsbeekstraatKortrijkstraat en de spoorweg. Veel van de pioniers zijn vandaag nog altijd actief in de werking. ➢ In 2013 zijn er zes woonkantoren in de stad: in de Binnenstad, Borgerhout, Zuid, Deurne, Centrum en Ekeren.

63

48

Een plek voor álle jongeren Jeugdwerkingen in Borgerhout

In de jaren 90 waren er drie jeugdwerkingen in Borgerhout: Kinder- en tienerwerking JAGA, kinder- en tienerwerking Den Bleek en Jeugdhuis De Cluys. Zij werkten los van elkaar met elk hun eigen kinderen en jongeren, meestal van Marokkaanse afkomst. Die hadden het vaak moeilijk in Borgerhout. Ze vonden in hun vrije tijd geen activiteiten die bij hen pasten, en volgens de goegemeente veroorzaakten ze altijd problemen. Op zoek naar een betere bundeling van krachten om het samenleven in de wijk te verbeteren, bracht het opbouwwerk de verschillende jeugdwerkingen in Borgerhout bij elkaar. Die beslisten in 1996 om meer te gaan samenwerken en vormden één grote jeugdwerkorganisatie in de buurt, voor kinderen van de lagere schoolleeftijd tot 16 jaar. ➢➢ Deze nieuwe organisatie voor jeugd­ welzijns­werk in Oud-Borgerhout is later uitgegroeid tot Kras Borgerhout.

64

49

Elke vierkante meter telt Heraanleg Vinçotteplein

In 2005 waren er al plannen om het Vinçotteplein in Borgerhout in te krimpen door er nieuwbouw te bouwen. Toen dat in 2007 bekend geraakte, wekte dat heel wat wrevel op bij buurtbewoners. “Het is schandalig dat niemand in de buurt op de hoogte was van deze plannen”, zegt Mohamed El Bastani, initiatiefnemer van de petitie. “Vijftien jaar lang hebben we gestreden om van deze open ruimte een speel- en sportterrein te maken. Lang heeft er een bordje verboden toegang gehangen. En sinds enkele jaren is het eindelijk mooi in orde, met een omheinde hondenweide, een atletiekpiste en een voetbalterreintje. Door de randen vol te bouwen, verdwijnt een derde van het groen.” Het wijkteam bracht de buurtbewoners samen om actie te voeren, en het plein werd niet kleiner. Het citaat komt uit Gazet van Antwerpen, 23 mei 2007.

➢➢ Het Vinçotteplein wordt in 2014 opnieuw heraangelegd. Het stedelijk wijkoverleg betrekt de buurbewoners daarbij.

65

50

Faraomieren

Actie voor een gezonde buurt

Eind jaren 90 ijvert de bewonersraad BorgerhoutNoord voor meer inspraak van buurtbewoners. Elke maand bespreken ze problemen in de buurt, en zo komt in 2000 de faraomier ter sprake. Die mieren komen uit de tropen, leven in koloniën en kunnen een echte plaag vormen. Veel bewoners hebben er last van. Er worden huisbezoeken gedaan, affiches verspreid, een enquête en een infoavond georganiseerd en contact gezocht met de stad. Uiteindelijk gaat de stad aan de slag om de faraomier in verschillende straten te bestrijden. Want het probleem was echt wel groter dan eerst gedacht. “Hoe de faraomier in Borgerhout terecht kwam, is niet duidelijk. Vermoedelijk zijn ze via een scheepslading in ons land terechtgekomen. De diertjes allemaal verdelgen blijkt onbegonnen werk, want het is al het vijfde jaar op rij dat Borgerhout er mee af te rekenen krijgt.” Het Nieuwsblad.be, 7 juli 2010.

66

51

Baba in de buurtwerken

Buurtgericht aanbod basiseducatie

Buurtwerkingen hebben altijd veel belang gehecht aan vorming. In 1988 startte De Drei Pleintjes met een vormingsaanbod op maat van de wijk en de mensen die er wonen. Eerst waren er lees- en schrijfgroepen, later werd samen met het Centrum voor Basiseducatie gestart met het Baba-project. Die lessen gingen door in het buurthuis, waar de mensen zich al thuis voelden. De Baba-lessen vertrokken niet van een vast leerprogramma, maar van wat de mensen bezig hield. Bewoners die iets wilden bijleren konden zelf voorstellen doen. Bijvoorbeeld tips om goedkoop en veilig je huis te verwarmen, kleine herstellingen te doen, een fietsband te leren plakken, meer uitleg te krijgen bij het nieuws of uitleg over veranderingen bij de mutualiteit. ➢➢ Het Baba-project liep tot 2003 in verschillende buurtwerken in Antwerpen. Het paste echter niet in de opdracht van Basiseducatie en de extra subsidies werden stopgezet. ➢➢ In 2008 groeide in Deurne een nieuw project waarin vrijwilligers vorming geven in hun buurt. Dit project in samenwerking met Vormingplus had de naam Talent geeft Vorming (TGV).

67

52

Borgerhout Beter Bekeken / BorgerhouDt van Mensen Op de barricaden voor een leefbare stad

24 november 1991. Het Vlaams Blok wint de verkiezingen in Vlaanderen. Ook in Borgerhout gaan veel stemmen naar het Vlaams Blok. Veel oude en nieuwe Borgerhoutenaars reageren. Met Borgerhout Beter Bekeken willen ze Borgerhout in een ander en beter daglicht stellen. Ze organiseren activiteiten, een tentoonstelling en een nieuwsbrief en organiseren de Borgerhoutenaars die vreedzaam met elkaar willen samenleven. In de aanloop naar de lokale verkiezingen in 2000 pakken een aantal geëngageerde Borgerhoutenaars de draad terug op. Ze gaan verder met BorgerhouDt van Mensen. Ze brengen politieke partijen samen en ijveren voor een leefbaar Borgerhout door meer lokale tewerkstelling, investeringen in degelijk onderwijs voor iedereen, in sport en ontmoeting, in participatie, in aangename straten en pleinen en veel meer. Een van hun bekende actiepunten is de overkapping van de Ring en de aanleg van een Ringpark.

68

53

Renovatie en boter bij de vis Heraanleg Jan De Laetstraat

Weinig straten waren er slechter aan toe dan de Jan De Laetstraat in Borgerhout. Om de straat wat op te krikken, legde de stad ze begin jaren 90 opnieuw aan. Maar dat volstond niet. Een tiental gezinnen had er in hoge nood ooit een goedkope woning gekocht, maar ze hadden niet genoeg geld om hun huizen te

renoveren. Je kan daar wel een premie voor aanvragen, maar die krijg je altijd pas achteraf. Gelukkig schoot de BOM (Buurtontwikkelingsmaatschappij) dat bedrag voor. En met wat extra administratieve en bouwtechnische begeleiding, lukte het wel om de woningen te reno­veren. Zonder de steun van het opbouwwerk was dat nooit gelukt en was de herwaardering van de straat dode letter gebleven.

69

Transport Rail Way - Inter Ferry Boats

54

Jaren actie om verhuis af te dwingen

Leen Van den Bulck, opbouwwerkster: “Achter het Hof Ter Lo, aan de Buurtspoorweglei, lag het bedrijf Transport Rail Way (TRW). In 1989 viel daar een tank met vinylacetaat uit een hijskraan en liep er 22.000 liter gevaarlijke vloeistof in de grond. Dat was nationaal nieuws. Buurtwerk De Drei Pleintjes voerde toen al actie tegen zo’n gevaarlijk bedrijf in een woonbuurt. Na TRW kwam er een gelijkaardig bedrijf, Inter Ferry Boats. Ook toen lagen er gevaarlijke goederen en chemische stoffen en er reden voortdurend camions af en aan. In 2005 stelden de bewonersraad Borgerhout-Noord en buurtcomité Hof ter Lo vragen aan het district, de stad en alle politieke partijen en ze trokken zelfs naar de rechtbank. Het bedrijf beloofde te verhuizen, maar dat bleef maar duren. De campagne kreeg veel aandacht in de pers en leverde ook resultaat op: de camions mochten niet meer door de woonwijk en moesten een andere route volgen, en op het terrein mocht geen opslag meer van gevaarlijke stoffen. Ook het Ruimtelijke Uitvoeringsplan werd aangepast, zodat daar in de toekomst geen soortgelijke bedrijven meer mogen komen. De terreinen moeten ook gedeeltelijk recreatiegebied worden.”

70

➢ Het bedrijf is uiteindelijk naar de haven verhuisd in 2011. De terreinen zijn eigendom van de NMBS. Samen met het rangeerstation ernaast hebben zij een oppervlakte van 18,8 hectare. Veel buurtbewoners dromen van een Park Spoor Oost.

55

Veiligheid, compost, vleugels en poorten Heraanleg Terloplein

In 1995 wordt een kind aangereden op het Terloplein. Er ontstaat een grote volks­ toeloop. Iedereen discuteert mee over verkeersveiligheid, de plaats van kinderen op straat en het toezicht op jongeren. Jongeren praten ook mee. Ze klagen over andere jongeren met een crimineel verleden die de sfeer verpesten op het plein. Er komen verschillende maatregelen. Het plein wordt heraangelegd. Verschillende stukjes braakgrond en verkeerseilandjes worden samengevoegd. Er komt een pleinanimator die de natuurlijke leiders op het plein steunt. Bewoners werken mee aan een nieuw plein waar plaats is voor iedereen, waar jongeren kunnen voetballen, met bankjes voor volwassenen en een compostparkje voor de omwonenden. Samen met kunstenaars Stef en Frederic maken ze kunstwerken. Ze plaatsen grote vleugels en poorten op het plein, die doen denken aan reisduiven en stads- en woestijnpoorten.

➢➢ De vleugels en de poorten stonden tot 2012 op het Terloplein. Door het intensieve gebruik was het plein opnieuw aan heraanleg toe. Er is nog steeds veel werk om de verschillende bewoners daarbij te betrekken.

71

56

57 59

BORGERHOUT ZUID

64 62 63

58 60

61

56 en 57

Districtshuis Borgerhout

Moorkensplein 1

58 De Open Poort Sergeyselstraat 45

59 De Shelter Langstraat 102

60 en 61 Pleinfeest / Mankracht en Zonen Koxplein

62 Safina vzw Bleekhofstraat 86

63 Buurtopbouwwerk Den Bleek Kroonstraat 167

64 Oprichting PASH Van Immerseelstraat 11

72

Ieders droom telt

56

In 2012 ging een kunstenaar samen met meer dan honderd Borgerhoutenaars aan de slag om samen een tentoonstelling te maken. Ze dachten na over hun leefwereld, hun dromen, en hun inspanningen om deel uit te maken van de samenleving. Ze werkten rond vier thema’s: aangename buurt, maatschappelijke dienstverlening, Nederlands en discriminatie. De deelnemers leerden druktechnieken, maakten foto’s en verzonnen slogans die ze op grote spandoeken drukten.

De tentoonstelling opende in het districtshuis van Borgerhout

Kwetsbare groepen tonen hun leefwereld

In 2012 en 2013 was hun tentoonstelling te zien in het districtshuis, de bib, wijkcentrum de Shelter, De Roma, dienstencentra de Fontein en Den Drossaert en zelfs in het Vlaams Parlement. De kwetsbare bewoners deelden hun dromen met andere bewoners en met vertegenwoordigers van diensten en beleid. Ze stelden ook zelf oplossingen voor, waar de politici met aandacht naar luisterden. De gesprekken lieten niemand onberoerd.

73

57

Arm in Arm

Armoede bij etnisch-culturele minderheden

Debat op 7 januari 2009 in het districtshuis van Borgerhout. De centrale vraag was: ‘Moeten allochtone en autochtone mensen in armoede gezamenlijk naar het beleid stappen, of apart?’

74

Al in 2005 brengt het opbouwwerk AntwerpsMarokkaanse gezinnen samen om in groep te werken rond hun situatie van armoede. Het project ‘Arm in Arm. Relatie tussen Autochtone en Allochtone Armoede’ werkt op dezelfde manier als andere verenigingen waar armen

het woord nemen: ze komen elke twee weken samen en krijgen ook hulp bij hun problemen. Veel problemen zijn dezelfde als die van hun Vlaamse lotgenoten, andere dingen zijn verschillend. In 2007 publiceren de universiteiten van Antwerpen en Luik het rapport ‘De kleur van armoede. Armoede bij personen van buitenlandse afkomst.’ Hun onderzoek toont zwart op wit aan dat één op drie mensen van niet-Europese afkomst een risico op armoede loopt. Meer dan de helft van mensen met een Marokkaanse of Turkse achtergrond moet rondkomen met een te laag inkomen. In januari 2009 is er in het districtshuis van Borgerhout een panelgesprek met deskundigen, politici, verenigingen waar armen het woord nemen en andere organisaties. ➢➢ In 2013 zijn er twee Arm-in-Armgroepen. Ze hebben een aanvraag ingediend om officieel erkend te worden als een vereniging waar armen het woord nemen.

58

Met handdoeken van thuis De Open Poort in Borgerhout

In 1995 ging buurthuis De Open Poort onder grote belangstelling open. Eindelijk was er een plek in de buurt waar iedereen terecht kon voor een babbel, een drankje, een hapje, infomomenten, knutselmiddagen, buurtmaaltijden, uitstappen, feesten, bingonamiddagen en veel meer. De lokalen van De Open Poort waren vroeger de refter van een bedrijf waar boten gemaakt werden. Enkele vrijwilligers hadden het samen met de buurtwerkster gevonden. “In het begin stond er alleen een kachel, een toog en een ronde tafel. Het was toen echt behelpen. De vrijwilligers brachten zelfs hun eigen handdoeken van thuis mee!” ➢ Ontmoetingsruimte De Open Poort maakt nu deel uit van Buurtwerking de Shelter van Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw.

75

59

Wijkcentrum De Shelter

Van botenbedrijf naar Centrum voor de wijk

Toen het botenbedrijf achter buurthuis De Open Poort ermee stopte, was er plots ruimte voor een oude droom: samen met verschillende organisaties onder één dak, om nog een betere dienstverlening te verzekeren. Het gebouw is erg groot en in 2000 startten er een tiental organisaties met hun werking. Hieruit groeide verschillende samenwerkingen, bijvoorbeeld het project Mankracht en Zonen. Het buurthuis werd steeds meer een plek van ontmoeting voor iedereen, waar ook alle mogelijke bewonersgroepen kwamen vergaderen. Het vroegere botengebouw werd een levendig centrum voor de wijk. Buurthuis De Open Poort groeide uit tot Buurtwerking De Shelter. Buurtbewoners vinden er een luisterend oor, oefenen hun Nederlands, nemen initiatieven en zetten activiteiten op. Ze leren Opsinjoren kennen, starten een straatactiviteit en engageren zich als vrijwilliger. Ze leren over diensten, komen op voor hun mening en gaan in gesprek met diensten en district. Een bruisende werking ingebed in een centrum voor de wijk.

76

Persvoorstelling bij de lancering van Wijkcentrum De Shelter.

• “In de Buurtwerking ben je altijd welkom, weer of geen weer.” • “Ik wil graag anderen helpen en mij engageren. Hierdoor leer ik veel andere mensen kennen.” • “Ik kom hier graag om te helpen met de toog en de afwas tijdens de buurtmaaltijd. Het doet me deugd om hier bezig te zijn. Het geeft mij voldoening. Het buurthuis is ook mijn thuis geworden. Ik voel me hier echt wel goed.” ➢➢ De Shelter is in 2013 de uitvalsbasis van acht sociale organisaties met extra aandacht voor Borgerhout: Antwerps Minderhedencentrum De8, Buurtsecretariaat van de stad, Gezinszorg Villers vzw, de Huurdersbond, opleidingscentrum Kiem vzw, Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw en het sociaal verhuurkantoor.

60

Koxplein in Borgerhout

Een levendig kruispunt van culturen

Het Koxplein heeft alles om een levendig plein te zijn in Borgerhout. Er is een basisschool vlakbij, een kerk en een moskee, ook een aantal drukke winkels. Maar in 2000 is het meer een oversteekplaats dan een ontmoetingsplaats. Bewoners met een heel verschillende achtergrond werken in 2001 mee aan de heraanleg van het plein. Ze gaan in discussie en maken samen een plan. Er komt parkeergelegenheid voor de kerk en voor de winkeliers. Er komen nieuwe speeltuigen voor de kinderen, met materiaal dat goed bestand is tegen vandalisme. En uiteraard

komen er genoeg zitbanken, om de spelende kinderen in het oog te houden. Toch komt het plein pas echt tot leven door de Koxpleinfeesten. De vereniging Safina vzw en de vaders van Mankracht en Zonen willen het plein en de jongeren die er vaak rondhangen in een positief daglicht stellen. Daarom organiseren ze na de heraanleg in 2001 het eerste Koxpleinfeest. Dat wordt een groot succes. ➢➢ Na twee jaar wordt de organisatie overgenomen door een feestcomité met vrijwilligers van de buurtwerking, buurtbewoners en verenigingen uit de buurt. Ze doen ook andere projecten, zoals met de kinderen uit de buurtscholen werken rond hun helden en hun eigen talenten.

77

61

Mankracht en Zonen

Van problemen voorkomen tot armoede aanpakken

Het Koxplein, 2001. Kinderen van Marokkaanse afkomst van 8 tot 14 jaar vallen voorbijgangers lastig. Verschillende organisaties slaan de handen in elkaar om een oplossing te zoeken. De kinderen hebben nood aan zinvolle tijdsbesteding, aan een sport- of vrijetijdsclub. De vaders van de kinderen gaan mee praten met het beleid, sportclubs en jeugdwerkers. Ze zoeken samen met de clubs naar een aanpak die werkt om hun kinderen aan het sporten en het spelen te krijgen. Dat lukt. En het zet een nieuwe dynamiek in gang. Een Marokkaanse vereniging organiseert een feest op het plein, de vaders van Mankracht en Zonen doen mee. Het eerste Koxpleinfeest is een succes. Maar er is meer. Mankracht en Zonen legt de schrijnende armoede van de Marokkaanse gezinnen bloot. Zij wakkeren de aandacht aan voor armoede bij etnisch-culturele minderheden.

78

62

Safina vzw

Marokkaanse zelforganisatie

Door de polarisatie tussen verschillende bevolkingsgroepen komt Borgerhout begin jaren 90 vaak negatief in beeld. In 1993 richt de Marokkaanse gemeenschap de vzw Safina op, om een brug te slaan tussen Marokkaanse migranten en Borgerhoutenaars. Het is de eerste zelforganisatie in Antwerpen en wordt opgericht met steun van het toenmalig Koninklijk Commissariaat voor migrantenbeleid.

➢➢ Safina betekent ‘de ark’ in het Arabisch. Als pionier voer Safina vzw vaak tegen de stroom in en kende het veel tegenkanting. Voor de initiatiefnemers was dat niet altijd gemakkelijk. De organisatie is nog altijd actief, maar staat minder prominent op de voorgrond dan in de beginjaren.

Safina vzw groeit uit tot een plek van ontmoeting, debat en kennismaking. Mensen uit verschillende gemeenschappen leren elkaar kennen, en iedereen wordt er aangesproken op de eigen verantwoordelijkheid. De slogan ‘onbekend is onbemind’ wordt er omgekeerd. De Marokkaanse gemeenschap leert er de betekenis van vrijwilligerswerk kennen, en inspireert ook andere gemeenschappen om zelforganisaties op te richten.

79

63

Betaalbaar huren voor iedereen Buurtopbouwwerk Den Bleek vzw

Uit de tweemaandelijkse Bleekhofgazet, september 1985: “Wist U dat er in Antwerpen meer dan 11.000 woningen leegstaan? En dat er meer dan 70.000 woningen ongezond zijn? Dus meer dan 1 op 3. Bijna 70 procent van die ongezonde woningen zijn huurwoningen. Tienduizenden bewoners, vooral huurders, hebben er elke dag last van. Daar moet iets aan veranderen. … Werkgroep verkrotting. Al van gehoord? Zes buurtwerken – Den Bleek, Drei Pleintjes, Seefhoek, Stuivenberg, Schipperskwartier en ’t Zuid – bereiden al een tijdje samen een campagne tegen verkrotting voor. Ze eisen van de stad dat die maatregelen treft om de verkrotting tegen te gaan. Verder zullen ze tal van activiteiten organiseren om zoveel mogelijk mensen erbij te betrekken.” ➢ Mede onder druk van bewoners kwam er in 1995 een Vlaamse krotbelasting. Uit het rapport ‘Een sociaal woonbeleid voor Antwerpen’ van het Antwerps Platform Wonen, november 2012: “55% van de Antwerpenaars huurt zijn woning. Dat is in vergelijking met 26,5% voor Vlaanderen erg hoog. Met 10% sociale woningen in Antwerpen, betekent dit dat 45% van de Antwerpenaars huurt op de private markt. Veel private huurders wonen in té kleine, onaangepaste en kwalitatief slechte woningen. Het aanbod kan de vraag niet volgen. Daarom is er nood aan een globaal beleid ter ondersteuning van de private huurmarkt.”

80

64

Samen oplossingen zoeken

Wat doe je als je in een sociale woonblok leeft en je hebt een probleem? En je buren hebben die problemen ook? Dan start je een bewoners­ groep van sociale huurders om samen die problemen op te lossen. In september 1999 wordt het Platform Antwerpse Sociale Huurders (PASH) opgericht. De eerste vergaderingen vinden plaats in de oude gebouwen van de stad in de Van Immerseelstraat. PASH verenigt alle bewonersgroepen van sociale woningen in Antwerpen, komt op voor hun belangen, bespreekt gemeenschappelijke problemen en zoekt samen naar oplossingen. Elk jaar organiseert PASH ook de dag van de sociale huurder waar iedereen welkom is. ➢➢ PASH laat ook de stem van sociale huurders horen in het overleg met de sociale huisvestingsmaatschappijen en het stadsbestuur. Als lid van de Vereniging voor Inwoners van Sociale Woningen (VIVAS) verdedigt PASH ook op Vlaams niveau de belangen van sociale huurders.

FOTO’S ©PASH

Platform Antwerpse Sociale Huurders

81

69

70 71

67 65

68

66

BERCHEM, NIEUW BORGERHOUT

68 Cultuurcentrum Berchem

65 Cultuurcentrum Berchem

69 Eerste secretariaat RISO

Driekoningenstraat 126

Driekoningenstraat 126

66 Buurtcentrum Posthof

Waterloostraat 27

70 A.N.A. vzw

Patriottenstraat 62

67 Speelhuis Elief Sint-Lambertusstraat 58

82

Junostraat 30

71

Woonproject Jakob Smitsstraat 27

65

30 jaar politieke eisen tegen armoede

Garanties voor Inspraak, 1988 · Ieders stem telt, 2012

Het debat met Antwerpse politieke partijen vond in 1988 plaats in het CC Berchem, in 2012 in De Roma.

“De werkgroep ‘Garanties voor Inspraak’ is een samenwerking van Antwerpenaars die actief zijn in adviesraden, verenigingen, opbouwwerk en bewonersgroepen. Als geïnteresseerde burgers willen we het leven in onze stad op de voet volgen. Oktober 1988 is niet ver meer. Politieke partijen maken hun programma’s bekend en diverse lijsten bieden zich straks aan de kiezer aan. Hopelijk is de relatie tussen het bestuur en de burgers een belangrijk aandachtspunt in de diverse partijprogramma’s.” Citaat uit: ‘Wat houdt Brabo achter de hand? Een debatavond met de Antwerpse politieke partijen over openheid en inspraak van de Ant­ werpenaars in het stedelijk beleid.’

De campagne ‘Ieders stem telt’ werkt samen met mensen in armoede een eisenpakket uit voor het beleid. Ter voorbereiding van de gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2012 wordt aandacht gevraagd voor sociale thema’s in het lokale beleid. Op het Feest van de Sociale Politiek zijn meer dan 1.200 aanwezigen in De Roma. ➢ Deze campagne wordt getrokken door Samenlevings­ opbouw en loopt in heel Vlaanderen. Samen met verschillende partners bereidt ‘Ieders stem telt’ zich ook voor op de verkiezingen van 2014.

83

66

Tewerkstellingsprojecten in Buurtcentrum Posthof

©DIRK DEN AANTEKKER

©ERIK VAN DER VEKEN

84

Werk maken van werk Al sinds 1977 is buurtcentrum Posthof een plaats voor ontmoeting in Berchem. Eind jaren 80 werd gestart met buurtdiensten die inspelen op noden in de buurt. Posthof groeide uit tot een broedplaats voor tewerkstellingsprojecten voor laaggeschoolden en langdurig werklozen. • Het Buurtwerk en kinderwerking Tjif-Tjaf nu Kras Berchem - waren de eerste projecten van Posthof en floreren nog steeds. • De nauwe samenwerking met het district naar aanleiding van het wijkontwikkelingsplan legde in de jaren 90 de basis voor de goede samenwerking tussen private en publieke diensten. • Het project Buurtservice biedt werkervaring en poetshulp, en is medeoprichter van het Leerwerkbedrijf TAO, een overkoepeling van negentien organisaties die werkervaring bieden aan langdurig werkzoekenden. • Het sociaal restaurant Bistro P biedt werk op maat voor de meest kwetsbaren op de

arbeidsmarkt, en maakt deel uit van de vzw Antwerps Netwerk Arbeidszorg. • Het project dot.kom ligt mee aan de basis van de stedelijke Digipunten, waar buurtbewoners gratis gebruik kunnen maken van computer en internet en les kunnen volgen. • Het buurtbeheerbedrijf BerchOp werd verzelfstandigd in Manus, actief in groenzorg, schoonmaak, opruimen van zwerfvuil en veel meer. • Leerwerkplaats Garage dat een opleiding auto­techniek aanbiedt, is ook verzelfstandigd. • Educar is een werkervaringsproject dat in Berchem startte, en op een milieuvriendelijke manier auto’s ontmantelt aan het Albert­ kanaal in Merksem. • De erkende dienst voor gezinszorg en thuiszorg Vleminckveld nam de aanvullende thuishulp van Buurtservice over. ➢➢ In 2013 stelt Posthof zeventig mensen tewerk die voordien langdurig werkloos waren.

67

Multicultureel Speelhuis Elief

Ann Graulus, toenmalig opbouwwerkster buurtwerk Posthof: “We vingen steeds meer signalen op van moeders die geen geschikte kinderopvang vonden voor hun peuter. Daarom zijn we in 1992 gestart met Speelhuis Elief. Zo herinner ik mij nog Dounia. Omdat ze lessen Nederlands wilde volgen, zocht zij opvang voor haar dochtertje. Gelukkig kon zij bij Elief terecht, en daar leerde ze ook peuterleidster Jamila kennen. Die heeft Dounia echt ondersteund bij de opvoeding van haar dochtertje. Dounia kon bij Jamila ook met al haar vragen terecht in haar moedertaal. Elke moeder had haar eigen reden om naar Elief te komen: omdat ze een opleiding volgden, omdat ze net werk gevonden hadden en dringend opvang zochten, omdat ze wilden dat hun kindje Nederlands leerde, enzovoort.” ➢ Speelhuis Elief bestaat nu meer dan twintig jaar en is erkend door Kind en Gezin. Elief heeft twee vestigingen en 37 opvangplaatsen. ➢ Elief was ook een belangrijke bron van inspiratie bij de uitbouw van de stedelijke Okido’s. Er zijn in Antwerpen 13 Okido’s, waar ouders terecht kunnen voor occasionele kinderopvang.

FOTO’S ©ERIK VAN DER VEKEN

Occasionele kinderopvang voor iedereen

85

68

Het Zonnekoor zingt door Buurtverhalen in Berchem

Ann Graulus, toenmalig opbouwwerker buurt­ werk Posthof: “Een jaar of tien geleden moest buurtwerk Posthof bijna sluiten omwille van besparingen. Het district Berchem heeft toen mee geholpen aan de redding van Posthof. Dat was ook een impuls om iets terug te doen voor Berchem. Daarom lanceerden we in 2003 het project Buurtverhalen. Dat was een sociaal project om het contact tussen de bewoners te stimuleren, en ook een artistiek project met veel aandacht voor dans, zang en vertellingen. We zijn overal in Berchem verhalen gaan sprokkelen. Wij ontdekten verhalen in kelders, op zolders, achter ontelbaar veel gevels in evenveel straten. Verhalen over bommen, beesten, braderijen en niet te vergeten de Berchemse leeuwen!

86

Daarmee zijn we samen met de bewoners creatief aan de slag gegaan, met als resultaat een hele reeks voorstellingen in heel Berchem.” ➢➢ In 2010 is het project Buurtverhalen stop­ gezet, opnieuw omwille van besparingen. Het Posthof Zonnekoor is wel een blijvend resultaat.

69

RISO-A

Van buurtwerk naar samenlevingsopbouw

Op 27 juni 1983 werd in het kader van de Vlaamse herstructurering van de Samenlevingsopbouw de vzw Regionaal Instituut voor de SamenlevingsopbouwAntwerpen (RISO-A) opgericht. Het eerste secretariaat is in de Waterloostraat in Berchem. RISO-A zet het werk van het vroegere Antwerpse Buurtwerken verder en breidt het uit: ondersteuning van buurtwerkprojecten, afstemming en planning, informatie geven, vorming, overleg met het beleid. ➢ In 2006 veranderde de naam RISO­A in Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw.

87

70

Werk voor iedereen, ook de zwaksten Antwerps Netwerk Arbeidszorg

In de jaren 90 startten er in Antwerpen verschillende sociale werkplaatsen, zoals het hout- en bouwatelier van Wotepa en de verhuisdienst van Werkatelier Binnenstad. Maar voor een aantal mensen lag zelfs het arbeidsritme in een sociale werkplaats te hoog. Daarom werd het Antwerps Netwerk Arbeidszorg (A.N.A. vzw) opgericht. Arbeidszorg is een bijzondere combinatie van werk en hulp om je problemen aan te pakken. De werknemer krijgt een vergoeding, maar behoudt ook zijn uitkering. ➢➢ A.N.A vzw ging in 1997 van start in de Junostraat in Berchem. In 2013 is het een koepelorganisatie van zes Antwerpse centra voor arbeidszorg. Het secretariaat is nu in de Ferdinand Coosemansstraat.

88

71

Arm in Arm wonen

Woonproject voor grote gezinnen

El Hassan Radi, opbouwwerker: “‘Arm in arm wonen’ is een groep grote gezinnen die hun woning huren op de private markt. Ze zijn allemaal slecht behuisd. Hun huis of appartement is van slechte kwaliteit en vertoont mankementen zoals vocht, schimmel, tocht, of structurele gebreken. Hun woningen zijn ook vaak onveilig of te klein, met bijvoorbeeld twee slaapkamers voor een gezin van zeven. Ze zoeken al jaren naar een betere woning, maar voor hun beperkte budget is er weinig of niets te vinden. Zes maanden intensief zoeken, samen met enkele opbouwwerkers leverde niets op. Het probleem werd regelmatig gesignaleerd aan het lokale en het Vlaamse beleid, met weinig resultaat. Voor acht gezinnen lukte het wel om in 2013 tijdelijk een sociale woning van De Ideale Woning te huren, in afwachting dat die gerenoveerd worden. Ze hebben samen de appartementen opgefrist, een leuke ervaring waarbij verschillende mensen flink van aanpakken wisten en ‘goed uit de verf’ kwamen.” ➢➢ De groep zoekt samen met de opbouwwerkers nog altijd naar een oplossing voor degelijke huisvesting. Het geloof in een systeem van collectief wonen, samen met gemotiveerde partners, is groot. Maar het blijft een uitdaging om het te realiseren.

89

83

82

DEURNE ZUID / CENTRUM 72, 73, 74, 77 Wijkcentrum ’t Pleintje (nu) Sint-Rochusstraat 106

75, 76

Buurtwerk ’t Pleintje (vroeger)

Sint-Rochusstraat 74

78 Parochiecentrum Familia

81

80

Karel Govaertstraat 53

79 Oude cinema Capri Herentalsebaan 369

80 Heraanleg straat

77 74 73 72

Boterlaarbaan

79

76

81

75

Basisschool De Linde Van Steenlandstraat 15

78

82 Zilvermuseum Sterckshof Hooftvunderlei 160

83 Secretariaat RISO-A Coeveltstraat 7

90

72

Welzijnsoverleg in de wijk

Een betere afstemming tussen diensten

In het jaarverslag van 1984 beschreef buurtwerk Schipperskwartier de “versnipperde werking van diensten en de nood aan onderlinge afstemming.” Buurtwerk Stuivenberg in Antwerpen-Noord pleitte voor de “coördinatie en samenwerking van verschillende diensten” en “oplossingsgericht werken rond een aantal buurtproblemen.” Daarom startte het opbouwwerk in die jaren het welzijnsoverleg, waarbij verschillende diensten in een wijk samenkomen en hun werking op elkaar afstemmen. In 1997 startte Samenlevingsopbouw in Deurne een boeiend trimestrieel welzijnsoverleg. Nieuwe werkkrachten leerden in een mum van tijd het hele werkveld kennen. Alle welzijnswerkers werden meteen op de hoogte gebracht van nieuwe initiatieven en wijzigingen op het terrein. Heftige debatten en lacunes in de zorg werden zonder pardon gesignaleerd. Er werd in de schoot van dit welzijnsoverleg gestart met een gecoördineerde thuiszorgcel. ➢ In 2009 werd de organisatie van het welzijnsoverleg in Deurne overgedragen aan een werkgroep waarvan het Sociaal Infopunt (SIP) Deurne deel uit maakt. ➢ Het welzijnsoverleg draait nog altijd in verschillende wijken.

91

73

Deurne Deelt

Buren helpen elkaar

Sinds 2012 moedigt Deurne Deelt mensen aan om meer met elkaar te delen: spullen, talenten, interesses … iedereen heeft of kan wel iets. Je kan de hond van je buurman uitlaten, voor iemand koken, onkruid wieden, een wandeling gidsen, je boormachine uitlenen, boodschappen doen voor een buurvrouw… Zo groef Ivan een kluit uit in de tuin van Chris, gaat Yves wekelijks met een groepje wandelen en leert Nicole Mario breien. ➢ Dit project voor en door buurtbewoners wordt ondersteund door Transitie Deurne, De Hoeve, Vormingplus regio Antwerpen en Samenlevingsopbouw.

92

74

ModeM pakt tien problemen tegelijk aan in ’t Pleintje en De Wijk

Onbetaalde rekeningen, een kind met problemen op school, een brief die je moet invullen maar niet begrijpt, een centrale verwarming die niet werkt … de problemen blijven maar komen. De buurtwerkers van ’t Pleintje kregen meer vragen dan ze tijd hadden om te helpen. Dus moesten ze doorverwijzen naar andere diensten. Maar dat lukte meestal niet. Zo ontstond in 2001 ModeM, een tussenstap tussen het buurtwerk en de vele diensten die hulp verlenen. ModeM helpt mensen met problemen om alles op een rij te zetten. Dat lukt echter alleen in vertrouwen, wanneer mensen zich op hun gemak voelen. Dat

kan in een buurtwerking waar het gezellig is, waar er altijd iets te doen is, waar je niet enkel als ‘een probleemgeval’ bekeken wordt. Om mensen bij hun problemen te helpen organiseert ModeM ronde tafels, om met alle betrokken diensten en organisaties samen de hulp- en dienstverlening op elkaar af te stemmen en de taken te verdelen. Dat gebeurt met goedkeuring van, en wanneer mogelijk in aanwezigheid van de hulpvrager. ➢➢ Sinds 2003 is ModeM ingebed in het Centrum Algemeen Welzijnswerk, met een werking in ’t Pleintje in Deurne, en centrum De Wijk in Antwerpen-Noord.

93

75

Al 50 jaar ’t Pleintje

Van Arenaweide tot wijkcentrum

Iedereen heeft recht op een leefbare buurt, ook maatschappelijk kwetsbaren. Sinds 1962 is dat het uitgangspunt van buurthuis ’t Pleintje. Ontstaan in de parochie, werd het al snel een pluralistische werking voor iedereen. De bezetting van de Arenaweide van augustus tot november 1979 is een belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van Deurne. Honderden bewoners kampeerden toen op de Arenaweide en voerden er actie tegen de bouw van grote sociale woonblokken. Ze pleitten voor kleinschalige sociale huisvestingsprojecten en voor het behoud van het groen. ’t Pleintje is mee trekker van de actie en koopt datzelfde jaar het pand in de Sint-Rochusstraat 74. Het buurthuis groeide en bloeide meer dan twintig jaar in dit huis. ➢ In 2001 verhuist ’t Pleintje naar het wijkcentrum in de Sint­ Rochusstraat 106.

94

76

Werklozen zorgen zelf voor jobs Werklozenwerking Den Dupe

In oktober 1983 start buurthuis ’t Pleintje met het werklozenatelier Den Dupe. Werkzoekenden geven er cursus aan andere werkzoekenden. Daarvoor krijgen ze vrijstelling van stempelcontrole van de RVA. In 1992 groeit uit Den Dupe het Serviceteam, een kleinschalig buurtinitiatief met langdurig werklozen die huishoudelijke klussen uitvoeren. In een artikel in de buurtkrant in 1986 vertelt An: “Mijn huidige job is mee te danken aan mijn vrijwilligerswerk. Niet alleen ik, maar zoveel anderen hebben via de omweg langs het buurthuis werk gevonden. Een buurthuis kan een heel belangrijke rol spelen in het leren kennen van de mensen, in hun cultuur, hun vriendschap en hun respect voor elkaar.” ➢ Buurtwerk ’t Pleintje en buurtwerk Posthof waren pioniers in de sociale economie. Samen met Werkatelier Binnenstad, Steunpunt Tewerkstelling voor jonge Migranten, Basiseducatie en Volkshogeschool Elcker­Ik richtten zij Vitamine W op, een van voortrekkers in Vlaanderen om laaggeschoolden en langdurig werklozen aan werk te helpen.

95

77

Een huis wordt een thuis Wijkcentrum ’t Pleintje in Deurne

“Hier hangt iets in de lucht”, zegt vaste bezoekster Mieke dikwijls. “Iets wat maakt dat mensen graag komen, zich veilig en geborgen voelen. We noemen dat de X­factor van ’t Pleintje.” Het wijkcentrum is een levendig huis, waar iedereen welkom is, van elkaar leert en banden smeedt voor het leven. Het is sinds 2001 een uitvalbasis voor de buurt waar bewoners zelf hun lot in handen nemen, en waar telkens nieuwe initiatieven tot stand komen. In ’t Pleintje worden ook sociaal-artistieke projecten op het getouw gezet. Er zijn veel feesten, met halal en niet-halal eten. De jaarlijkse gezinsvakantie met een bonte groep van tachtig mensen is telkens een hoogtepunt. De bewoners voeren samen actie, bijvoorbeeld tegen de afschaffing van de openbare douches. Thérese wordt geadopteerd als oma door de kinderen van Ali. Honderden buurtbewoners komen met kleine en grote vragen naar het onthaal. En veel meer.

96

➢ ’t Pleintje werkt in 2013 op een vernieuwende manier samen met andere organisaties in de wijk. Die zien ook het belang van samenwerking in. Organisaties uit de geestelijke gezondheidszorg, CAW Metropool, De Hoeve (voor mensen met autisme), de cultuurwerking van Recht­Op, het cultuurcentrum en het district Deurne zetten personeel, middelen en activiteiten in om de werking te versterken. ➢ Vanaf 2014 vermindert de steun van Samenlevingsopbouw aan het Pleintje. De beperkte middelen worden dan elders ingezet.

78

Politici in hun blootje Buurtkranten in Antwerpen

Buurtwerk ’t Pleintje in Deurne geeft de buurtkrant Echo uit. Een enthousiaste ploeg vrijwilligers vormt de redactie. Ze gaan op zoek naar nieuws en geschiedenis in de buurt. De redactievergaderingen lopen lang uit en zijn even interessant als de publicaties. Leo, Marc, Jan … ze hebben allemaal hun stokpaardjes en weten veel over hun buurt. Marc knipt en plakt met eindeloos geduld de edities in elkaar. Politici worden regelmatig op de rooster gelegd en soms zelfs in hun blootje gezet. Echo verscheen maandelijks en werd tot in 1994 gebust in Deurne-Zuid. Het is slechts één van de vele publicaties die over de jaren heen vanuit een buurtwerk samen met bewoners gemaakt werden: De Bleekhofgazet van buurtopbouwwerk Den Bleek, de buurtkrant van De Drei Pleintjes, de wijkkrant Berch’em in je Zak vanuit buurtcentrum Posthof en vele andere.

97

79

Kunst met koeien GeKunst in Deurne

Onder de naam GeKunst werkten buurtbewoners, scholen, verenigingen en lokale handelaars samen aan verschillende kunstzinnige projecten in de buurt. Ze gingen creatief aan de slag en kwamen zo in contact met hun creativiteit én met elkaar. Ze werden telkens begeleid door een kunstenaar en maakten altijd een tentoonstelling met eigen werk en werk van heel veel mensen uit de buurt. Zo was er in 2005 een tentoonstelling over De Schepping. Mensen uit de buurt kregen holle eitjes waar ze zelf een kunstwerkje mee konden maken, die dan geïntegreerd werden in de tentoonstelling. In 2007 maakten ze verrassende kunstwerkjes met koeien. Het vroegere cinemagebouw Capri op de Herentalsebaan deed dienst als atelier en tentoonstellingsruimte voor het groepskunstwerk.

98

Boterlaarbaan = geen racebaan

80

Actie voor veilig verkeer

Vroeger was de Boterlaarbaan een gewone woonstraat. Toen ze in een halve snelweg veranderde, vielen er verschillende verkeersdoden. Al in 1983 voerden de wijkbewoners daar actie tegen. Ze zongen uit volle borst: “De Boterlaarbaan, daar wordt niks aan gedaan De minister trekt zich daar niks van aan Het is er veel te druk, ze zien een mens niet staan HET IS EEN DODENBAAN.”

De Boterlaarbaan bleef jammer genoeg een dodenbaan, jaren nadien werd er nog steeds actie gevoerd. Uiteindelijk werd er een middenberm aangelegd en kwamen er oversteekplaatsen met verkeerslichten. ➢ Het Aktiekomitee Boterlaarbaan verenigde buurtbewoners en kreeg veel steun van buurtwerk ’t Pleintje.

Artikel uit Echo, buurtkrant van Deurne-Zuid

Honderden mensen ondertekenden deze petitie: “De Boterlaarbaan is een gevaarlijke staatsbaan. Wij eisen dat er dringend gezocht wordt naar mogelijke beveiligingen. Wij eisen hierbij inspraak van de bevolking en dringen aan op een spoedig onderhoud met het ministerie van openbare werken.”

99

81

De Linde in Deurne

Van concentratieschool naar ervaringsgerichte basisschool

Op 1 september 1994 start basisschool De Linde in het voormalige concentratieschooltje dat dreigde gesloten te worden. De school met kleuter- en lager onderwijs pakt uit met de slagzin: ‘De Linde, een alternatieve, multiculturele school’. Voor de eerste keer in Antwerpen wordt het multiculturele uitgespeeld als troef. De zes pijlers van de school zijn: ervarend leren, groepsgericht werken, muzischcreatieve vorming, opvoeden tot zelfstandigheid en samenleven, multicultureel, samenwerking met buurt en ouders. ➢ Mensen van ’t Pleintje engageren zich ten volle voor de nieuwe school. Een lindeboom kan immers pas volop groeien en bloeien, wanneer hij een ereplaats heeft op het dorpsplein. In 2013 is De Linde nog steeds een populaire basisschool. Kinderen van verschillende leeftijden en culturen zitten er samen in de klas. Zo leren ze van elkaar en leren ze ook rekening houden met ’anders’ zijn.

100

82

Sociaal artistieke projecten

Deurne Draait Door, Deurne Breit, Maskers, Zéér Confortabele Verhalen

Door samen dingen te doen, leren mensen zichzelf en elkaar beter kennen. Marc werkte mee aan verschillende sociaal artistieke projecten in Deurne: “Ik heb hier veel geleerd, ik heb durven stappen zetten en mensen aanspreken die ik niet ken. Vroeger stelde ik me op voorhand vragen of het wel zou lukken. Nu maak ik me zelden nog druk in iets, door te groeien in zelfvertrouwen.”

“Tussen 2004 en 2011 palmden we telkens een opvallende plaats in Deurne in. We zorgden dat er zoveel mogelijk Deurnenaars meewerkten en fier waren op het eindproduct.” Joke Verlaet, opbouwwerkster

‘Deurne Draait Door’ zette één grote en veel kleine molentjes in het Rivierenhof. ‘Deurne Breit’ hing lange sjalen van bewoners uit de ramen van het Zilvermuseum. Imelda: “Ik heb mee­ gewerkt aan de molentjes met mijn buurvrouw en sjaals gebreid toen ik thuis zat na een operatie. Zo had ik toch het gevoel ergens bij te horen.” ‘Zéér Confortabele verhalen’ verzamelde verhalen over de buurt en zette die op een podium. Een toeschouwer beschreef het zo: “Een enorm gevarieerde cast: oud, jong, volks, gedistingeerd, gewoon, ongewoon, los en stijf, grappig en serieus, Nederlands en Vlaams, Duits, Turks, Marokkaans en Afrikaans … Maar ook heel boeiende mensen met grappige, onverwachte, vertederende en mooie verhalen.”

101

83

Sleutelen aan de stad en heel veel vergaderen Regionaal Instituut Samenlevingsopbouw

Ilse Hackethal, inhoudelijk coördinator: “In de Coevelstraat, onder de kerktoren van Deurnedorp, konden we gebruik maken van een gebouw van het OCMW. We vergaderden in de enige, maar indrukwekkende vergaderzaal, met een imposante schouw. Daarop stond de leuze ’Leef voor anderen’. En daarachter lag het beroerde rokerskotje. Tijdens pauzes gingen we op het geklasseerde kerkhof tussen de graven wandelen.” ➢➢ De Coeveltstraat was van 1986 tot 2004 het centraal secretariaat van RISO-Antwerpen. Omdat het OCMW de lokalen in Deurne terug nodig had voor zijn eigen werking, verhuisde het centrale RISO-secretariaat naar de Breughelstraat, in de gebouwen van Volkshogeschool Elcker-Ik. Nu is het centraal secretariaat in de Gasstraat 12-14 in Antwerpen-Noord.

102

Vertel uw verhaal Kent u zelf nog meer verhalen over hoe mensen sleutelden aan onze stad? Over projecten van vroeger, verhalen van nu, of dromen voor de toekomst? Schrijf ze hier op, vertel ze verder en doe er iets mee!

Wil u zelf aan de slag in uw buurt? Stuur uw verhaal naar [email protected] Op www.samenlevingsopbouw.be/antwerpenstad vindt u alles over de werking, de actuele projecten en de nieuwe plannen van

103

95

94

DEURNE NOORD, MERKSEM 84 De Wolmolen Lakborslei 178

85 Buurtwerk De Lakbors Lakborslei 300

86 Cultureel Centrum Rix De Gryspeerstraat 86

87 Buurtfietsatelier Ten Eekhovelei 281

91

88 Buurtcentrum Dinamo

93

Ten Eekhovelei 337

92

89 Speelplein ’t Schijntje

90

Ringfietspad

85

90 Hayat vzw Van Duyststraat 35

91

Muurschildering Ten Nessestraat 31

88

92 De Hoek Van Duyststraat 49

87 86

93 Pottentuin

84

Van Duyststraat 192

94 Dienstencentrum

89

Minister Schollaertstraat 24

95 Omleidingsweg camions Min. Schollaertstraat en Heirmansstraat

104

84

Centrum De Wolmolen Een gemiste kans

Lut Schrevens, buurtwerk De Lakbors: “Volgende week start in Deurne-Noord een grote affichecampagne ‘Red De Wolmolen en onze buurt’. Op die manier willen we duidelijk maken dat onze buurt snakt naar een ontmoetingscentrum en dat de Wolmolen daarvoor een ideale oplossing is. Eind mei bezochten ruim 800 mensen ‘Aankomen Mag’, de tentoonstelling die buurtcentrum De Lakbors had georganiseerd.” Gazet van Antwerpen, 17 november 2004.

“Bewoners hadden de stad gesmeekt om het pand te kopen en te renoveren als buurtcentrum. Maar daar heeft de stad geen geld voor.” Het Nieuwsblad, 17 maart 2005.

105

85

Lekkere maaltijden en veel meer Buurtwerk De Lakbors

Khadija: “Ik had geen verwachtingen toen ik hier kwam. Maar ik voelde mij hier dadelijk thuis. De reden hiervoor kan ik moeilijk noemen. Vooral de mensen. De waardering voor als ik kook. Wanneer is mijn dag geslaagd? Als het eten dat ik heb klaargemaakt lekker is.” Mariette: “Ik zag via het buurthuis dat het zorgbedrijf vrijwilligers zocht voor hun project ‘aandacht voor senioren’. Door Wout heb ik me ingeschreven.” Halima: “Door het buurthuis heb ik plekken ontdekt waar ik van gehoord had maar waar ik anders niet zou komen, bijvoorbeeld de muziekschool.” ➢➢ Buurtwerk De Lakbors startte in 2000 als ontmoetingsplek voor bewoners uit DeurneNoord. In 2009 zegt Samenlevingsopbouw de Lakborslei vaarwel en verhuist naar een nieuw en groter buurtcentrum in de Ten Eekhovelei onder de nieuwe naam Dinamo.

106

86

Deurne Leeft

Sociaal-cultureel vrijwilligerswerk

De buurtgrimeurs zorgen voor geschminkte snoetjes op verschillende activiteiten in Deurne.

Sinds 2012 brengt Deurne Leeft alle vrijwilligers samen die zich inzetten in het Cultuurcentrum, ontmoetingscentrum Den Tip, de bibliotheken, de buurthuizen en volksmuseum Turninum. Vrijwilliger: “Ik ben 46 jaar en zoals het heet einde carrière ‘gehandicapt’. Ik kom van ‘niets meer te doen’ tot ‘andere mensen helpen met kleine zaken die voor mensen grote dingen zijn’. Ik kende veel van de computer en belandde zo in de bibliotheek, het buurtwerk en het cultuurcentrum. Nu neem ik informatie mee van de ene organisatie naar de ander.” Joke, opbouwwerker Dinamo: “Wanneer mensen vrijwilligerswerk willen doen in Deurne, kunnen ze zich overal aanmelden: de bib, het cultuurcentrum, het buurtwerk, Den Tip, het maakt niet uit. We doen een gesprekje en kijken in welke organisatie iemand het best past. Zo staat er bij ons iemand achter de toog die ons leerde kennen via ontmoetingscentrum Den Tip. Zij heeft bij ons haar plekje gevonden.”

107

87

Deurne fietst

Fietsvriendinnen en fietsatelier

In 2011 start buurtcentrum Dinamo met een fietsproject. In het buurtfietsatelier leren mensen hun fiets repareren, met hulp van vrijwilligers. En door samen te fietsen, krijgen ‘fietsvriendinnen’ meer vertrouwen om te fietsen in de stad. Ann, vrijwilligster: “Ik hou van de mix van culturen die samen een doel hebben, waardoor vooroordelen over elkaar doorbroken worden. Door de omgang met de ander kweek je respect voor elkaar. Dat zorgt voor een betere samenleving.” Aïcha, fietsvriendin: “Ik bewonder haar passie. Ik heb soms fouten gemaakt, ze toont moed, ze is nooit gehaast. Ze is altijd kalm. Zo voel ik mij op mijn gemak.” Vrijwilligster Nienke ontwierp het logo voor het fietsproject: “Ik doe dit vrijwilligerswerk omdat ik het leuk vind, gewoon low-profile en omdat ze hier zo blij zijn met alles.”

108

88

Elkaars talenten versterken Dinamo in Deurne

Iedereen die Deurne-Noord een warm hart toedraagt, is welkom bij Dinamo. Onder het motto ‘wij versterken uw talent, uw talent versterkt ons!’ zet Dinamo activiteiten en projecten op die de buurt ten goede komen. Enkele voorbeelden zijn het fietsatelier waar vrijwilligers andere mensen aanleren om hun fiets te repareren, of de pottentuin waar mensen samen groenten kweken en elkaar zo beter leren kennen. Sheriffo zegt het zo: “Dat is zo belangrijk voor mij, wat ik kan doen voor de buurtbewo­ ners. Dat ze me een gezicht geven, ze geven me een plaats. Ik voel me zo welkom.” ➢➢ Dinamo is sinds 2009 de uitvalsbasis van Samenlevingsopbouw in Deurne-Noord.

109

89

’t Schijntje

Een speelplein voor Deurne-Noord

Toen de inwoners van Deurne-Noord in 1996 de vraag kregen wat ze van hun woonomgeving vonden, was het antwoord snel duidelijk. Bovenaan het lijstje stond: “Er is een groot tekort aan groen en speelruimte.” Bijna meteen dook er een schitterende kans op: een braakliggend stuk grond tussen de Ten Eeckhovelei en de snelweg. Dit terrein werd samen met bewoners, de jeugddienst, de groendienst en de Koning Boudewijnstichting omgetoverd tot een speelzone. Al meer dan 15 jaar is het nog altijd een favoriete plek voor kinderen om te spelen en families om te picknicken.

110

90

Lokale Integratiecentra Samenleven in diversiteit

Begin jaren 90 zette buurthuis ’t Pleintje in DeurneZuid de deur open voor de Marokkaanse gemeenschap. Er werd samen gefeest, buurtbewoners leerden elkaar beter kennen, migranten volgden lessen Nederlands. Dit bleek een vruchtbare bodem voor het latere Sensla, een Marokkaanse vrouwenorganisatie die zich vooral inzette voor gemeenschapsvorming en onderwijs. De werking breidde

uit naar Deurne-Noord en vond daar een goede partner in moskeevereniging vzw Hayat. Hayat vzw verhuisde naar een groter pand in de Van Duyst­straat, maar dat was zeer tegen de zin van een aantal buurtbewoners. Die hingen onder impuls van het Vlaams Blok affiches voor hun raam met ‘Huis te koop wegens moskee’. Met opendeurdagen, zoete thee, info en leuke gesprekken slaagde Hayat erin om goede contacten op te bouwen met de bewoners in de wijk. In 1994 wordt in Deurne het Lokaal Integratiecentrum Khamsa boven de doopvont gehouden. In dezelfde jaren start in Berchem het Lokaal Integratiecentrum vanuit buurtcentrum Posthof, in Merksem vanuit buurtwerk ’t Dokske en in

Antwerpen-Noord ontstaat het Lokaal Integratiecentrum Kolorenk uit het project ‘Kulturen in de Wijk’. Begin jaren 90 erkent de Vlaamse overheid in Antwerpen zeven Lokale Integratiecentra: LIC Zuid, LIC Merksem-Luchtbal, LIC Cebag in Hoboken-Kiel, LIC Kolorenk in Antwerpen-Noord, LIC Berchem, LIC Borgerhout en LIC Khamsa in Deurne. ➢➢ In 1998 zorgt het nieuwe minderhedendecreet voor een fusie tussen de zeven Lokale Integratiecentra en het Centrum voor Buitenlandse Werknemers (CBW). Het huidige Antwerps minderhedencentrum De8 is expert en innovator in het positief omgaan met etnisch-culturele diversiteit.

111

91

Kleur in de buurt

Wijkontwikkelingsplan Deurne-Noord

Toen in 1998 een Wijkontwikkelingsplan voor Deurne-Noord moest worden opgesteld, organiseerde het opbouwwerk de inbreng van bewoners uit de wijk. Na een jaar vergaderen en schrijven, had de stad in 1999 een dik plan vol beleidsvoorstellen. Maar het was vooral belangrijk dat er dingen zichtbaar veranderden. Er kwam een baan om petanque te spelen, een speelplein en op de muur van een houthandel een grote muurschildering. “De muurschildering die kunstenaar Paquet aanbracht, is wonderwel vandalenvrij gebleven en geeft inderdaad wat kleur aan de buurt.” Gazet van Antwerpen, 2004.

112

Deze muur staat nog altijd mooi.Dankzij de goede verzorging van enkele buurtbewoners uit de straat die nauw betrokken waren bij het project.

➢ Ook in Antwerpen­Noord, Borgerhout en Antwerpen­Zuidrand werden Wijkontwikkelingsplannen geschreven. ➢ In Deurne wil het district anno 2013 terug naar de buurten met ‘besturen met de buren’. Ze gaan in de verschillende wijken met bewoners praten om ervaringen uit te wisselen.

92

Talent op Wieltjes Nieuwkomers in Deurne

Heidi Zwaenepoel: “Samen met collega’s van De8 huurden we vanaf 2004 een winkel in de wijk Kronenburg. We wilden nagaan hoe je nieuwkomers in een wijk best kan opvangen. Hoe kan je hen wegwijs maken? Hoe breng je hen in contact met andere bewoners? We verza­ melden mappen vol praktische informatie die ze zeker zouden nodig hebben. We hadden veel te vertellen, dachten we. Maar het werd geen eenrichtingsverkeer. De nieuwkomers hadden ook óns veel te vertellen. Misschien niet over de wijk, maar over het leven. Op een dag kwam er toevallig een Congolese vrouw langs. Ze woonde pas in de wijk, had geen wettig verblijf, een slecht huis, een slechte gezondheid. Na die eerste keer kwam ze vaker. Soms had ze een praktische vraag, maar meestal had ze daar zelf al een heel creatief antwoord op gevonden. Haar situatie was soms echt uitzichtloos, maar ze verloor nooit de moed of haar glimlach. Ondanks haar problemen werd ze al snel vrijwilliger: koken in het buurtwerk, meehelpen in de pottentuin, helpen in de bibliotheek … Veel buurtbewoners in Deurne hebben jaren van haar rustige kracht kunnen meegenieten.” ➢➢ Talent Op Wieltjes werd een soort interim-bureau voor vrijwilligers. In 2013 werken de stad en het onthaalbureau op dezelfde manier in het Servicepunt Vrijwilligers.

113

93

Een moestuin vol sociale contacten De Pottentuin in Deurne

De Pottentuin: een creatieve connectie tussen mensen en dieren, organisaties en individuen, natuur en de stad.

In Deurne-Noord kweken buurtbewoners sinds 2005 groenten in potten. Er staan veertig grote bakken, en ook twee zandbakken voor de kinderen. De Pottentuin is een combinatie van groenten kweken en prettig leren samenwerken, hoe verschillend de buurtbewoners ook zijn. Renate: “Ik ben tuincoach in de Pottentuin. Ik leer mensen wat en hoe ze moeten zaaien. Als er conflicten zijn, bespreken we die. Het sociale contact met de mensen is voor mij heel belangrijk. Je hoort vaak ‘het zullen de allochtonen wel zijn’. Daar heb ik nu een heel andere kijk op gekregen. Wij waren de eerste pottentuin.” Deelneemster, 61 jaar: “Over tuinieren heb ik niets bijgeleerd, omdat ik vroeger al een grote groentetuin had. Wel heb ik andere groenten leren kennen en wat men met kruiden allemaal kan doen… Wat vooral plezant was, was dat ik vele andere mensen heb leren kennen.” ➢ In 2007 werd de Pottentuin overgenomen door het nabijgelegen dienstencentrum van het OCMW. Hij bestaat nog altijd. Overal in Antwerpen zijn er nu pottentuinen. Op het Kiel en in Antwerpen­Noord worden ze ondersteund door Samenlevingsopbouw.

114

94

Dankzij de ouderen

Buurtgericht dienstencentrum ’t Dokske

In ’t Dokske in Merksem wonen veel oudere mensen. Die wilden dat er een dienstencentrum kwam en hoopten dat het OCMW daar zou voor zorgen. Maar er kwam geen initiatief. Daarom startten ze in 1985 zelf een dienstencentrum vanuit het buurthuis. Ze maakten een toneelstuk, overtuigden politici en het dienstencentrum kwam er. ➢ Dienstencentrum ’t Dokske is nu een van de 41 dienstencentra van het Zorgbedrijf Antwerpen. Er worden diensten aangeboden zoals hulp bij boodschappen doen, strijken, een wassalon, een kapsalon, warme maaltijden, lichaamsverzorging, wijkvervoer, bibliotheek, informatie en ontspanning, hobbyclubs en spelletjes en nog veel meer.

115

95

Geen vrachtvervoer in woonstraten Omleidingsweg ’t Dokske

’t Dokske in Merksem is een bedrijvige wijk. Het probleem was dat er zoveel vrachtwagens door de woonstraten denderden. In 1983 voerden de wijkbewoners actie om het vrachtvervoer om te leiden. Ze stonden lijnrecht tegenover de Nijverheidskring, maar trokken toch aan het langste eind. Met een heel sterk dossier konden ze schepen Wellens van Openbare Werken overtuigen. Sinds 1990 is er een omleidingsweg voor het vrachtvervoer. ➢ De nieuwe route voor vrachtwagens was het belangrijkste actiepunt van het herwaarderingsgebied ’t Dokske. Dat dit gelukt was, was voor de bewoners een grote stimulans om zich ook in te zetten voor de andere actiepunten van het herwaarderingsgebied.

116

Vertel uw verhaal Kent u zelf nog meer verhalen over hoe mensen sleutelden aan onze stad? Over projecten van vroeger, verhalen van nu, of dromen voor de toekomst? Schrijf ze hier op, vertel ze verder en doe er iets mee!

Wil u zelf aan de slag in uw buurt? Stuur uw verhaal naar [email protected] Op www.samenlevingsopbouw.be/antwerpenstad vindt u alles over de werking, de actuele projecten en de nieuwe plannen van

117

118

Colofon 30 jaar Samen Sleutelen aan de Stad Samenstelling en redactie: Mattia De Pauw, Ilse Hackethal, Chris Haesendonckx, Koen Mees, Erik Van Leuven, Joke Verlaet, Heidi Zwaenepoel Tekstredactie: Stefaan Vermeulen Foto’s: archief Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw en Walter Busschots, tenzij anders vermeld. Vormgeving: Kris Van de Vijver voor Het Geel Punt bvba Druk: Claes-Roels

HENDERICKX VERZEKERINGEN

Uw partner voor bedrijfsadvies en IT

Coördinatie: Heidi Zwaenepoel voor Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw Contact: Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw Gasstraat 12-14, 2060 Antwerpen 03 325 67 00 [email protected] www.samenlevingsopbouw.be/antwerpenstad

Drukkerij Bulckens Buro Market Antwerpen MadebyHanna bvba Mobitel

V.U.: Rudi Smis, Gasstraat 12-14, 2060 Antwerpen

119

’t Pleintje vzw, ABC  -  sociale woningbouw cv, Academie Stuivenbergplein  -  onderwijs- en jeugdcentrum vzw, levensbeschouwing, Buurttoezicht, Districtsschepen voor cultuur, markten en foren, mobiliteit, onderwijs, diversiteit en Klein Heide, Diversiteitsmanagement, Geneeskunde Voor Het Volk  -  Centrum De Bres, SK Wilrijk, Zorgbedrijf 55+, Seniorenconsulent, Dot.kom - buurtdienst ICT - buurtwerk Posthof vzw, Werkhaven Antwerpen vzw, Studiewijzer, Dienstencentrum Ter Welen, Toezichtsvergadering - samenwerkingsverband, Sociaal Infopunt - SIP, Persoonsgerichte de Wereld, Unizo Antwerpen-stad, Lokale Politie Antwerpen, Huurdersbond, Steunproject vzw, CV De Ideale Woning, Digipunten, Beerschot AC, Euroteam, Formaat Jeugdhuiswerk Vlaanderen, Territoriaal straathoekwerk Antwerpen, Uit De vzw, Stadsontwikkeling - dienst beheer en onderhoud, Pleinontwikkeling, APGA - Antwerps platform generatiearmen Sportantenne, Open School Antwerpen - Centrum voor Basiseducatie, Objectief vzw, Middelheimmuseum, Natuurpunt Provincie Antwerpen, District Borgerhout, CAW Metropool - Centrum Algemeen Welzijnswerk, Stedelijk Overleg Drugs Zuiderpershuis, Toemeka vzw, ANA vzw, Scouts, Modem Antwerpen-Noord, CV ABC, Inburgering, Sociaal Centrum jeugd, wonen, samenlevingsopbouw, stedelijk wijkoverleg en ontwikkelingssamenwerking, VAGGA - Altox - Vereniging Winkeliersvereniging Handelsstraat, El Wafa vzw, Bewonersgroep De Drei Pleintjes, Moskee Bilal, sociale huurdersgroep De Terp - Centrum Algemeen Welzijnswerk, Dienst Samen Leven, Sering vzw, Al Mawada vzw, Gemeentelijk Autonoom vzw, Autonoom Gemeente Bedrijf Stadsplanning Antwerpen, Fietsschool Antwerpen, Filet Divers - Bond zonder Naam Essenhof  30 jaar samen sleutelen aan de stad  Werkvormm vzw, Sociale planningscel, Cultuurcentrum Deurne, Turkse Antwerps Woonplatform, De Cirkel, Bemiddeling  -  dienst Samen Leven  -  sociale interventie, EcoHuis, Antwerpen mutualiteit, Museum Aan de Stroom - MAS, Fonds Vrijetijdsparticipatie - samenwerkingsverband, Buurtwerkgroep De Elegast vzw - Centra voor jeugd en gezin, Recht-Op vzw, CV De Goede Woning, Attawasool vzw, Moskee De Koepel, Vondel, ACW Antwerpen, Moskee El Ouahda, Jeugd En Stad - JES, Federale Overheidsdienst Financiën (belastingen), K. School, Buurtregie, Federatie van Marokkaanse Verenigingen, Tanger vzw / café - Kiel, Internationaal Comité, Centrum Borgerhout, Woonplatform Gemeubelde Kamers, Mwinda Kitoko, Antwerpen Open / Zomer van Antwerpen vzw, Sociaal Antwerpen, Socialistische Mutualiteiten - Inloopteam Zuidrand, Tuinen in de stad, Antwerpen aan ’t Woord vzw, voor Volwassenenonderwijs Sité, Lokaal Sociaal Beleid, School Koninklijk Atheneum Antwerpen, Centrum Kauwenberg Moskee Beyt Al Koran, Winkelcentramanagement, Actiegroep SOS Neefsteeg, Platform Afrikaanse Gemeenschappen, netwerken, Moskee Bangladesh Islamitische Culturele Associatie  -  Baitul Mukarram, Jongerencompetentiecentrum De Acht vzw  -  de8, Centrum Taal en Onderwijs, Stuurgroep Sint-Andries, Bewonersgroep de Bilzen, Steunpunt Moskee Kebdana vzw, Dienstencentrum Den Drossaert, Bibliotheek Vredegerecht Borgerhout, Bewonersgroep Samen Vooruit,

Bibliotheek Couwelaar, Provinciaal Documentatiecentrum Atlas, Pension Van Schoonhoven, Cultuurantenne, Dienst samenlevingsopbouw, Free Clinic vzw - Medisch en Sociaal OpvangCentrum, Karel de Grote-Hogeschool, Dienstencentrum Antwerpen, Bewonersgroep Helo, Artesis Hogeschool Antwerpen, OKRA - Open Kristelijk Respectvol Actief - trefpunt DNA - Deprived Neighbourhood Approach, Centrum De Wijk vzw, Minderhedenforum, Bewonersgroep De Coninckplein, aanpak, Dienstencentrum De Fontein, Levanto, Wijknet senioren, Antwerpen Hogerop vzw, Fabriek Noord, Dokters van Inloopteam Samik, Cultureel ontmoetingscentrum Nova, De Roma vzw, Elcker-ik, Huurdersunie, Hand in Hand vzw, Marge vzw, Bewonersraad Woonhaven, Transitie Deurne, Open Huis, School Scheppersinstituut Deurne, Kras jeugdwerk vzw, Opsinjoren, Buurtsport, School Sibso Stuivenberg, Pastoraal medewerker Linkeroever, District Hoboken, vzw, Jeugddienst, CV Huisvesting, School CDO Noord, Christelijke Mutualiteit, Lokale Recherche Jongerencriminaliteit, Antwerpen - SODA, Cultuurcentrum Link, Bibliotheek Arena, Modem Deurne, Platform Antwerpse Sociale Huurders - PASH, Stenenbrug, Rode Kruis vzw, VELT vzw - Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren, Evens Stichting, Kabinet schepen voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg, School De Kriebel, Moskee En Nassr, Betonnen Jungle, Kind en Gezin, ‘Ons huis, onze stad’, Stad Antwerpen, Kif Kif vzw, Albanese Islamitische en Culturele Vereniging van Antwerpen vzw, CAW Parkeerbedrijf Antwerpen - GAPA, De Schoolbrug, District Antwerpen, Noord Ant-woord, Moskee Es Salaam, Wablieft vzw, Inburgering Zuidrand, Moskee Hamza, Jeugddienst Antwerpen, Bewonersgroep Den Dreihoek, Dienstencentrum Unie, Buurtsecretariaten, nv Everaert, Cel Diversiteit van de Antwerpse Politie, C.V. De Ideale Woning, Mobiel 21 vzw, Averechts vzw, Antwerpen Sportstad, SOMA vzw, Moskee Al Moslimine, Dienst gezondheid, De VoorZorg - socialistische Silvertop, Safina vzw, Opvoedingswinkel, Bewonersgroep Euroteam, Stedelijk Wijkoverleg - stad in dialoog, Onthaalteam, Wijkgezondheidscentrum ’t Spoor, Huis van het Nederlands Antwerpen, Buurtwerk Seefhoek, Sociaal Centrum De Racing Kiel F.C., Woonbegeleiding Antwerpen Noord, Dienstencentrum Kerkeveld, Betonne Jeugd, School Marco Polo voor basiseducatie, Morguen vzw, Moskee El Fath, Overleg Antwerpse Sociale Ondernemeningen, Bloembakkenactie Centrum De Fontein, Moskee El Nour, Kabinet schepen sociale zaken, diversiteit en loketten, District Deurne, Universiteit Vormingplus Antwerpen vzw, Woonhaven Antwerpen - sociale huisvestingsmaatschappij, De Zonnebloemen vzw, Centrum vzw, Vitamine W, Lokaal Gezondheidsoverleg - LOGO, Den Tip - Ontmoetingscentrum, Lokaal Sociaal Beleid - Gezondheid, Wetswinkels, Rataplan vzw, De BOM, Project Alfabetisering Migrantenmoeders - PAM, Dienst Integratie Antwerpen, Sociale Zappa, Madam Fortuna - werkplaats voor kunsten, Cultuurantenne, Lokaal Sociaal Beleid - Dienst Inspraak en Participatie, Vakantieparticipatie - Toerisme Vlaanderen, VDAB, CC De Kern, School H.Pius X instituut, Buurt Ontwikkelings Maatschappij, Het Anker - begeleid wonen, Sociaal Steunpunt Gezondheid, Germinal - Beerschot Downtown, OCMW Antwerpen ... en u!

©2013 Samenlevingsopbouw Antwerpen Stad vzw

Gasstraat 12-14, 2060 Antwerpen 03 325 67 00 [email protected] www.samenlevingsopbouw.be/antwerpenstad