Maart 2007 Nr 116
k
VIERDE WERELD
____________________________________________________________________________________
Extreme armoede uitbannen, een weg naar vrede Eens vroeg een oude man aan père Joseph: ‘Jij, die zoveel miserie hebt gezien, om wie ween je?’ Père Joseph antwoordde hem: ‘Vriend, vraag me liever: Op wie hoop je?’ Uit: Joseph Wresinski, ‘Geschreven en gesproken, aan de volontairs 1960-1967.’
Joseph Wresinski werd geboren en overleed in de maand februari. Het is inmiddels traditie geworden in onze beweging om in die maand bijzondere aandacht te schenken aan zijn leven en visie. Dat deden we o.a. op een vormingsdag voor actieve leden op ’t Zwervel. Nu ligt voor u een speciaal nummer, samengesteld door de werkgroep Joseph Wresinskidynamiek, die sinds een jaar in de Nederlandse beweging actief is. ‘We zijn er ons van bewust erfgenamen te zijn van een tocht die 50 jaar geleden door père Joseph Wresinski is gestart met zijn volk in Noisy-le-Grand. Onze campagne ‘Extreme armoede uitbannen, een weg naar vrede’ zal op 17 oktober 2007 haar hoogtepunt bereiken. In de Beweging en samen met anderen, willen we met vernieuwde bezieling en lef de strijd aangaan in een wereld die diepe veranderingen doormaakt.’ Uit: Brief v.h. Alg. Secretariaat van ATD VW – dec. 2006
In eerdere nummers spraken we u al van deze wereldwijde campagne. Deze keer vindt u in bijlage de Oproep tot Solidariteit. Mocht u deze oproep al eerder ontvangen hebben, geef hem dan door aan iemand anders en verspreidt hem in uw netwerk. En via de website (doen) ondertekenen is nog handiger! http://www.oct17.org/site/Ook-op-mij-mag-je-rekenen.html.
We hopen internationaal meer dan 1 miljoen handtekeningen in meer dan 100 landen te verzamelen! Veelkleurige linten met de tekst van de gedenksteen op het Trocadero in Parijs zullen vanaf april verspreid worden als uiterlijk teken van onze solidariteit. ‘Schrijnende armoede en uitsluiting drijven meer en meer mensen in isolement en zelfs vernietiging. De rechten van de mens eisen rechtvaardigheid en verdeling. Maar rechtvaardigheid en verdeling volstaan niet. Laat ons kansen aangrijpen en scheppen voor ontmoeting en duurzame dialoog tussen de mensen die in schrijnende armoede en uitsluiting leven en de anderen. Zulke ontmoetingen brengen iets nieuws. (…) De oproep tot solidariteit ondertekenen, uitleggen waarom we dat gedaan hebben, iemand een stukje veelkleurig lint aanbieden, zich blootstellen aan 1001 vragen van de mensen die het ons zien dragen… dat is al het begin van ontmoeting. Contact leggen, elkaar leren kennen, je angst overwinnen… dat is al een weg openen naar vrede.’ Uit: Brief v.h. Alg. Secretariaat van ATD VW – feb. 2007
‘Laat ons van deze oproep een echte actie maken, zoals die vader die in een caravan woont in Val d’Oise (F) en die zich daar met zijn gemeenschap sterk maakt om met de gemeente wederzijdse respectvolle relaties en erkenning mogelijk te maken. De eerste die hij heeft kunnen overtuigen om de oproep te onderteken, waren de kapper en de cafébaas uit de wijk.’ (Brief dec. 2007) In de campagne tegen armoede telt iedereen mee… Kunnen we ook op u rekenen? Vanessa Malfait-Joos Nationaal coördinator
ATD Vierde Wereld, een internationale beweging Zowel in de arme als in de rijke landen worden mensen uitgesloten vanwege de diepe armoede waarin zij leven, soms al generaties lang. Joseph Wresinski (1917-1988), een Franse priester, zelf in grote armoede geboren en opgegroeid, heeft in 1957 in Noisy-le-Grand (Frankrijk) met 250 zeer arme en dakloze gezinnen een vereniging opgericht met als hoofddoel: de extreme armoede teniet te doen. Deze vereniging is uitgegroeid tot de internationale beweging ATD Vierde Wereld. Wij zijn ervan overtuigd dat de eersten die tegen armoede strijden, de armsten zélf zijn. Hun streven naar een menswaardig bestaan dient gerespecteerd te worden door allereerst aan hen te vragen wat daarvoor nodig is. De beweging ATD Vierde Wereld brengt mensen van uiteenlopende levensbeschouwingen en verschillende politieke richtingen samen. De actie van de beweging steunt op de armsten, op volontairs (met minimumloon werkend voor de beweging) die overal in de wereld deelnemen aan het leven van de armsten, én op duizenden medestanders die in alle lagen van de samenleving op uiteenlopende wijze de aandacht vestigen op de armsten als medeburgers.
__________________________________________________________________________________
2 – VIERDE WERELD, MAART 2007_____________________________________________________
Het leven van Joseph Wresinski 1917: Joseph Wresinski wordt op 12 februari in zeer armoedige omstandigheden in het Franse Angers geboren, zoon van de Spaanse Lucrecia Sellas en de Pool Wladislaw Wresinski. Hij heeft twee broers, Louis en Martin, en een zus Antoinette. Al zeer jong hielp hij mee om geld te verdienen, op 5 jarige leeftijd werd hij misdienaar. Na zijn lagere school ging hij werken als banketbakkersleerling. In 1936 ging hij naar het seminarie voor zijn priesteropleiding.
1946: Hij wordt tot priester gewijd op 29 juni in Soissons in Frankrijk. Hier bij zijn kapel in Noisy-le-Grand.
1956: Op 14 juli komt hij aan in de sloppenwijk van Noisy-le-Grand.
1957: Hij sticht de beweging ATD Vierde Wereld in Noisy-le-Grand.
1979: Hij wordt lid van de SociaalEconomische Raad in Frankrijk. 1986: Hij wordt in deze raad belast met het rapport “Grote armoede en economische en sociale onzekerheid” de eerste nationale analyse van grote armoede en een allesomvattende strategie van armoedebestrijding. 1987: De Raad neemt dit rapport op 11 februari aan. Het zal veel gevolgen hebben voor het Franse overheidsbeleid en het wordt ook door menig ander land opgevraagd. ___________________________________________________________________________________
_______________________________________________________VIERDE WERELD, MAART 2007 - 3 Op 17 oktober 1987 onthult hij op het plein van de Rechten van de Mens in Parijs een gedenksteen ter ere van alle slachtoffers van grote armoede en van al degenen die zich samen inzetten om haar de wereld uit te helpen.
Paus Johannes Paulus II, Perez de Cuellar en Jacques Chirac in gesprek met Joseph Wresinski
…Die dag (aankomst in Noisy-le-grand) heb ik met mezelf afgesproken, dat als ik er bleef, ik zou zorgen dat deze gezinnen de trappen van het Vaticaan, van het paleis van de President en dat van de Verenigde Naties konden beklimmen… Père Joseph Wresinski, In: ‘Dat ik bij mijn volk was’
Père Joseph maakte veel studiereizen. Overal in de wereld zocht en vond hij bondgenoten en bezocht hij zijn mensen. Op de foto’s in Thailand, Senegal, Burkina Faso.
1988: Op 14 februari sterft Joseph Wresinski in Parijs. Hij laat een bijzondere erfenis na, gebaseerd op de ervaring van grote armoede. Zijn uitvaart heeft plaats onder overweldigende belangstelling in een stampvolle kathedraal Notre Dame in Parijs. Hij ligt begraven in het internationale centrum van de Beweging ATD Vierde Wereld in Méry-sur-Oise (Frankrijk). ___________________________________________________________________________________
4 – VIERDE WERELD, MAART 2007_____________________________________________________
Joseph Wresinski in Nederland Op deze pagina staan citaten van Joseph Wresinski die uitgezocht werden door Christine Béhain, volontaire, en verantwoordelijke van de werkgroep Joseph Wresinski-dynamiek en vorming. De foto’s zijn van het tienjarig bestaan van ‘t Zwervel in 1984 en de heropening van de Keet in Breda in 1978.
“Alleen de armsten zijn zich bewust van de extreme gevolgen van armoede. Zij alleen kennen het onrecht, alle schendingen van de mensenrechten en al het lijden dat de sociale uitsluiting teweegbrengt. Zij alleen weten wat er moet veranderen in de harten en de geest van hun medeburgers, in de manier waarop onze democratieën zijn opgebouwd en werken.(…) Het begint tot ons door te dringen dat de boodschap van gezinnen van de Vierde Wereld niet marginaal, maar wezenlijk is. Als we kijken naar hetgeen de armsten ons in de loop der jaren hebben toevertrouwd, dan ontdekken ze een globaal inzicht over de omringende samenleving en ook hoe de samenleving er uit zou moeten zien.”
Toespraak van Wresinski in 1980, uit: “De denkwijze van de armen: onmisbaar om armoede de wereld uit te helpen”, Vierde Wereld Verkenning 9.
“Maar u weet wel dat niemand u zal bevrijden zonder u. U hebt al te veel ervaren in de steek gelaten te zijn. U weet dat de andere samenleving niet dezelfde belangen of dezelfde ideeën, noch dezelfde toekomstplannen heeft als u. Daarom bent u zelf de eerste garantie van uw bevrijding; voor de verandering van uw leven bent u het eerst verantwoordelijk. (…) Verantwoordelijk zijn, dat is deelnemen aan de wezenlijke gevechten van de mensheid. In deze gevechten zult u gelijkwaardig zijn als de anderen en hun de strijd tegen ellende opleggen. Wij kunnen geen uitzonderlijke kennis meebrengen, geen goud of zilver, maar wij hebben wat anderen niet hebben en wat ze moeten leren kennen : onze ervaring met uitsluiting.” Wresinski doet beroep op de ervaringsdeskundigen – Bijeenkomst van ATD Vierde Wereld in de zaal “La Mutualité” in Parijs. 17 november 1977.
___________________________________________________________________________________
______________________________________________________VIERDE WERELD, MAART 2007 - 5
Wat Joseph Wresinski voor mij betekent... Wij hebben Katia Delisse-Mercelis en Annie van den Bosch-Höweler gevraagd of zij wilden vertellen wat Joseph Wresinski voor hen betekent. Annie gaat met pensioen en Katia krijgt een nieuwe opdracht voor ATD Vierde Wereld in België. Op 17 februari namen wij feestelijk afscheid van hen. Wij bedanken beiden voor hun inzet en wensen hen veel geluk in deze nieuwe levensfase! Hij was oprecht en liefdevol! Zijn warme persoonlijkheid en zijn onvoorwaardelijke liefde voor de medemens. In zijn spreken, zijn en handelen straalt hij een vaderlijke liefde uit. Père betekent in het Frans zowel priester als vader. Dat herken ik bij hem en ben ik ook vaak tegengekomen bij vele missionarissen die tussen de mensen in armoede leefden. Ik heb Wresinski nooit ontmoet, want ik heb de Vierde Wereld beweging pas vier jaar na zijn overlijden leren kennen. Maar als ik foto’s of filmopnames van hem zie, dan ontroeren mij de beelden waarin hij een kind over zijn bol streelt of een vader een schouderklopje geeft. Hij was oprecht en liefdevol. Zelfs al sprak hij de taal van de mensen die hij ontmoette niet, hij wist hen, veelal diepgekwetste mensen, toch het sterke gevoel te geven van begrepen en aanvaard te worden als een uniek persoon. Ik hoor ook van ervaringsdeskundigen in Nederland die Joseph Wresinski ontmoetten, dat hij voor hen een beschermende vaderfiguur was en is. Katia Delisse – Mercelis, Van 2000 tot 2007 volontaire in Nederland
Hij gaf ons vrijheid! Met père Joseph heb ik in de jaren 1977-1981 veel samengewerkt in Pierrelaye, in het "Bureau d'Action". Ik zat boven en Père Joseph beneden. Ik bereidde dossiers voor als hij teams ging bezoeken. En met andere volontairs bereidden we de programmerings- en evaluatiebijeenkomsten voor. We hadden ongeveer 2 keer per maand een bijeenkomst met hem. Waar ik het meeste aan had, was dat hij ons vrijheid gaf. Dat was later ook, toen ik andere verantwoordelijkheden had in de beweging. Vrijheid was voor Père Joseph een groot goed. Ons engagement met de armsten was een vrije keuze. Hij vocht voor vrijheid van de armsten daarom was het recht op cultuur, op vrije meningsuiting en het recht op vereniging zo belangrijk voor hem. Hij gaf een heel andere betekenis aan mijn beroep als cultureel werker. Ik leerde op een heel andere manier nadenken over acties met de allerarmsten: niet uitgaan van de doelen van de instelling, maar uitgaan van wat de armsten aangeven als belangrijk voor hen. Daarin een weg zoeken: samen met de armsten, met de teamleden, met Père Joseph en de volontairs die in andere landen actief zijn. Toen de eerste gezinnen op vakantie waren geweest op 't Zwervel, 1974-1975, was het eerste dat ze zeiden toen ze terugkwamen: ‘we hadden zoveel vrijheid’, ‘ik kon weer denken’. Dat bevestigde voor mij dat we goed zaten, met ons nieuwe project recreatie- en vakantieboerderij". Annie van den Bosch-Höweler Zij is meer dan 30 jaar actief geweest als medestandster en volontaire in en buiten Nederland.
___________________________________________________________________________________
6 – VIERDE WERELD, MAART 2007_____________________________________________________
Vormingsdag 17 februari op ’t Zwervel over Joseph Wresinski en de band tussen Mensenrechten en armoede De werkgroep Joseph Wresinski dynamiek is sinds een jaar actief in de beweging in Nederland. Ze bestaat uit Dinie Beekmans, Christine Béhain, Marion Braad, Belle Innemee en Marieke Rijpkema. Ze organiseerden deze vormingsdag voor de actieve leden van ATD Vierde Wereld in Nederland en er kwam ook een groepje uit Vlaanderen. In dit nummer een impressie van de ochtend. De uitwisseling over armoede en mensenrechten wordt meegenomen en vervolgd in de voorbereidingen voor de studiedag van 21 november (zie hiernaast).
Uit de inleiding door Dinie Beekmans: Ik heb Père Joseph verschillende keren ontmoet, onder andere bij een vergadering in Frankrijk. Mijn leven is echt door hem veranderd! Wij konden elkaar niet verstaan omdat hij geen Nederlands sprak, en toch begrepen we elkaar! (…) Hij heeft mij mijn zelfvertrouwen teruggegeven. En ook de moed om door te vechten. Ik heb in mijn leven ontzettend veel tegenslagen gehad. Ik dacht: “ik ben niks”, maar hij heeft mij mijn eigenwaarde teruggegeven. En hij heeft mij geleerd dat alles wat ik had beleefd niet mijn schuld was. (…) Ik ben daarmee verder gegaan. Door père Joseph en de Vierde Wereld beweging heb ik dingen kunnen doen die ik anders nooit zou hebben kunnen doen. (…) Ik voel het als mijn taak om net als père Joseph te vechten voor de mensen van de Vierde Wereld, om armoede en uitsluiting tegen te gaan. (…) En zo is père Joseph nog steeds heel belangrijk voor mij. Hij blijft voor mij degene die zegt: “Geloof in je eigen kracht. Je kunt verder. En vecht niet alleen tegen je eigen ellende, maar vecht ook voor de bevrijding van een ander.”
Uit de dialoog met de zaal: > Velen willen de armsten helpen, maar vergeten te luisteren. Père Joseph wilde de armsten het woord geven, dat trof mij het meest. (Donatienne DierckxBelgië) > Père Joseph werkte voor en met de armsten, maar mij trof dat hij ook anderen daarbij betrok, zoals rijken, bemiddelden, om samen te werken. (Bert van Balkom) > De kwaadheid om het onrecht. Père Joseph vond de samenleving niet democratisch als de armsten daaraan niet deelnemen. (Anneke van Elderen) > Ik hoorde van Père Joseph in Amsterdam tijdens mijn studie theologie. Père Joseph leerde mij op een andere manier naar Jezus te kijken en zo anders naar de armen te kijken. Dat anders kijken geldt niet alleen voor de theologie, maar ook voor andere terreinen b.v. de economie. Het gaat om het hele leven en samen op te trekken. (Marieke Rijpkema)
‘Voor hen die in de mens geloven, heeft de armste het absolute recht op de inzet van de anderen. ‘Het geneesmiddel voor de mens is de mens’: zeggen onze Afrikaanse vrienden.’ J. Wresinski in ‘Mensenrechten zijn ondeelbaar. De armsten bewijzen het!’, Vierde Wereld Visie nr. 6.
___________________________________________________________________________________
______________________________________________________VIERDE WERELD, MAART 2007 - 7
Februari 2008 in Parijs: Internationaal Colloquium Uitsluiting stelt een democratie op de proef. De bijdrage van Joseph Wresinski. Over de hele wereld komen teams en actieve leden van ATD Vierde Wereld in beweging om dit colloquium voor te bereiden: samen met wetenschappers en met mensen die actief zijn op gebied van armoedebestrijding, met inbegrip van ervaringsdeskundigen. Joseph Wresinski aan de Universiteit ‘La Sorbonne’-Parijs.
Enkele voorbeelden: een symposium aan de universiteit van Freiburg (Zwitserland) > een serie debatten met een tentoonstelling in verschillende Poolse steden > studiedagen met de Universiteit Namen (B) en in het Europees Parlement in Brussel > een onderzoeksproject ‘Kruisbestuiving van kennis en praktijk’ met een 20-tal personen met uiteenlopende achtergrond uit Franstalige Europese landen > een colloquium in Haïti met deelnemers uit de Caraïben en Centraal-Amerika. In Nederland 21 november 2007: studiedag in Amersfoort met wetenschappers, veldwerkers en ervaringsdeskundigen uit Nederland en Vlaanderen. Thema: Dialoog met de Vierde Wereld over armoede en mensenrechten. 27 juni 2007: voorbereidende bijeenkomst in het Landelijk Centrum van ATD VW, Den Haag ŹMeer info bij
[email protected] __________________________________________________________________________________________
Geweld dat de armen wordt aangedaan Vierde Wereld Verkenningen 12 - Nieuwe publicatie Geweld neemt in de hedendaagse berichtgeving een vooraanstaande plaats in. Geweld is er niet alleen ver weg, in Afrika of het Midden Oosten, maar ook in onze eigen omgeving. In een aantal gevallen wordt er een verband gelegd tussen het geweld en armoede. Neem bijvoorbeeld de recente onlusten in de achtergestelde buitenwijken van Parijs. De vraag rijst dan: Komt armoede voort uit geweld, of brengt armoede geweld voort? In dit nummer van Vierde Wereld Verkenningen wordt aan de hand van een tekst die Joseph Wresinski heeft geschreven in 1968, nét voor de studentenopstand van mei 1968 in Parijs, ingegaan op het geweld dat de armen wordt aangedaan en worden enkele overwegingen gegeven die de actualiteit van diepe armoede en het daarmee samenhangende geweld aantonen. Vierde Wereld Verkenningen 12 bestellen? Zie pagina 8. __________________________________________________________________________________________
‘Geschreven en gesproken - aan de volontairs 1960-1967’ Toespraken en brieven van Joseph Wresinski aan de volontairs in de eerste periode van de Beweging Bandopnames en brieven uit die periode werden bewaard. Het zijn teksten waarin echte kennis van het leven van de armsten, inzicht en analyse, filosofische achtergrond, concrete vragen en oproep tot engagement samengaan. Alwine de Vos van Steenwijk, medewerkster van père Joseph en eerste algemene voorzitster van de beweging ATD Vierde Wereld, bundelde de teksten. Het zijn soms moeilijke, vaak levendige stukken, vol inzichten en wijsheid, ook voor vandaag én morgen. De Franse uitgave uit 1992 werd nu vertaald door 2 Vlaamse medestanders. Ze werkten maandenlang intens samen om dit reuzenwerk te verwezenlijken, met een grote trouw aan de oorspronkelijke tekst. De uitgave (237 blz. A4) kan besteld worden op het Landelijk Centrum. Zie pagina 8. ___________________________________________________________________________________
8 - VIERDE WERELD, MAART 2007____________________________________________________________
U wilt meer weten… u wilt iets doen? www.atd-vierdewereld.nl
AGENDA Kijk voor de laatste info op onze website!
t.n.v. Stichting ATD Vierde Wereld Nederland, Den Haag
Gezinsvakanties op ’t Zwervel 28 april - 5 mei 30 juni – 7 juli 21-28 juli 4-11 augustus
Lidmaatschap 2007 en Giften
Kluszaterdagen op ’t Zwervel 31 maart - 16 juni – 15 september
[email protected]
0570-521999
Giro 275.22.00
lidmaatschap: 10 euro per jaar (of lager, naar draagkracht) steunlidmaatschap: 20 euro of meer per jaar Gift: ……..… €
Bestellingen (inclusief verzendkosten) Vierde Wereldverkenningen nr. 12 € 2,90 ‘Geweld dat de armen wordt aangedaan’ Vierde Wereldverkenningen nr. 10-11 € 4,40 ‘Een kruisbestuiving van praktijkervaringen tussen beroepskrachten en mensen in schrijnende armoede’ Vierde Wereldverkenningen nr. 9 € 2,90 ‘De denkwijze van de armen: onmisbaar om armoede de wereld uit te helpen’ Een echte dialoog verandert ons leven € 9,25 Europees werkdocument over participatie van de armsten Joseph, van Annelies Wuillemin €13,25 Geïllustreerd levensverhaal, voor kinderen en volwassenen Met het oog op de toekomst (nieuwe uitgave) €14,75 J. Wresinski, Geschreven en gesproken €15 Wij zijn ook mensen €16,50 Weerslag van bezinningsbijeenkomsten met gezinnen in armoede te Heerlen Jaarverslag 2005 gratis op aanvraag …………………………………. € ……….
Dhr/ Mw.
….……………………………………………..
Adres:
…………………………………………………
Postcode
……
…..
Plaats: …………………………
Ik verleen de Stichting ATD Vierde Wereld de toestemming éénmalig het bedrag van
€ ………….
af te schrijven van mijn (post)bankrekening:
_________
Handtekening:
Datum:
Deze gehele coupon in een gesloten enveloppe sturen naar: Stichting ATD Vierde Wereld Nederland Regentesseplein 13, 2562 EV Den Haag
BELANGRIJKE MEDEDELING: Geleidelijke invoering van machtigingsformulieren voor uw bestellingen. Vanaf januari 2007 nemen de banken geen enkele bijgeschreven mededeling meer over op de zakelijke bankafschriften, m.u.v. een voorgedrukte code. Wij verzenden geen acceptgiro’s meer, zoals u van ons gewend was. Om dus te weten wat u bestelt, zullen we u vanaf nu vragen om een machtigingsformulier, zoals bovenstaande, per post aan de Stichting ATD Vierde Wereld op te sturen. U kunt daarop uw bestelling aankruisen en uw toestemming voor een éénmalige afschrijving geven aan de stichting. Vragen of stopzetten van een machtiging (kan binnen 30 dagen)? Bel dan 070-361 57 87. Met dank voor uw verdere steun en vertrouwen.
Vormingsdagen over presentie 17-18 maart op ’t Zwervel Europees seminar over 17 okt. 22-24 maart – Pierrelaye (F) Infodag over volontariaat en ATD Vierde Wereld op ’t Zwervel 14 april Maak bekend! Jaarvergadering 12 mei (onder voorbehoud) Gezinsdag op ‘t Zwervel 2 juni Studiedag over armoede en mensenrechten 21 november - Amersfoort
Vrijwilliger, medestander of volontair worden? ATD Vierde Wereld bekijkt graag met u de mogelijkheden: lokaal, landelijk of internationaal!
VIERDE WERELD Kwartaalblad van de beweging ATD Vierde Wereld (Nederland) ISSN 0921-0555 - Oplage: 5000 Overname van onze artikelen wordt aanbevolen, indien met bronvermelding en toezending van het elders geplaatste artikel. Wij ontvangen graag reacties op het blad; artikelen in overleg met de redactie. Toezending blad Vierde Wereld is gratis. KOPIJ juninummer voor 10 mei 2007. REDACTIE: Marion Braad, Mariëtte Hovens, Vanessa Malfait-Joos Aan dit nummer werkten mee: werkgroep Joseph Wresinskidynamiek FOTO’S: ATD Vierde Wereld, Jos Delisse CORRESPONDENTIEADRES: Blad Vierde Wereld, Raalterweg 19, 8131 SB Wijhe, tel. 0570-521999
[email protected] ABONNEMENTSWIJZIGINGEN: Regentesseplein 13, 2562 EV Den Haag
[email protected]
_______________________________________________________________________________________