Examen VMBO-KB
2012 gedurende 920 minuten
instalektro CSPE KB
Bij dit examen horen bijlagen, uitwerkbijlagen en digitale bestanden. Achter het correctievoorschrift is een erratum opgenomen.
Dit examen bestaat uit 18 opdrachten. Voor dit examen zijn maximaal 120 punten te behalen. Voor elk opdrachtnummer staat hoeveel punten met een goede uitvoering behaald kunnen worden.
PK-0696-b-12-1-o
Inleiding Bestudeer eerst de inleidende tekst. Lees voordat je aan een opdracht begint de opdracht eerst goed door!
Hotel Babylon Hotel Babylon 6
5
4
3
2 1
Hotel Babylon
BG
voorgevel
zijgevel
Hotel Babylon in de Beatrixlaan in Maasstad krijgt een grote opknapbeurt. De verwarming en de afvoer in de hotelkamers worden vernieuwd. Op de begane grond wordt de toegang tot het hotel aangepast. Als leerlingmonteur help je bij de aanleg van de technische installaties (verwarming, sanitair en de elektrische installatie). In 1. 2. 3.
dit examen maak je drie montageopdrachten: een montageopdracht verwarmingstechniek een montageopdracht sanitairtechniek een montageopdracht elektrotechniek
Daarnaast doe je de volgende drie praktijkopdrachten: 1. afmaken van de materiaallijst van de sanitaire installatie 2. bestellen van materialen voor de verwarmingsinstallatie 3. een CAD-tekening maken van een deel van de elektrische installatie Ook maak je vier minitoetsen.
PK-0696-b-12-1-o
2
lees verder ►►►
Onderdeel A
installatietechniek
tijdsduur ongeveer 430 minuten Voor opdracht 1 heb je het bestand ocit12.xls nodig. 4p
1
Je gaat alle onderdelen bestellen uit de materiaallijst van de verwarmingsinstallatie op pagina 5. Het bevestigingsmateriaal en het verpakkingsmateriaal hoeven niet besteld te worden. Gebruik hierbij het Excelbestand ocit12.xls. Voordat je aan de opdracht begint De examinator vertelt je waar je het bestand ocit12.xls kunt vinden. Open het bestand ocit12.xls. Dit is een Excelbestand dat het internet nabootst. Je ziet de internetsite van Ocit, een bedrijf dat materialen levert voor de installatietechniek. Sla het bestand op onder de bestandsnaam: ocit12 [jouw eigen naam].xls Uitvoering van de opdracht Klik op 'On-line catalogus'. Klik op 'Samenstellen'. Kies 'Verwarmingstechniek'. Je ziet nu een overzicht van productgroepen. Lees eerst de tekst onder de knop 'Help'. Geef nu in de witte kolom je bestelling op. Bestel alle buizen en hulpstukken zoals ze in de materiaallijst staan. Bij de radiatorafsluiter en radiatorkoppeling hoef je de bijbehorende knelsets niet apart te bestellen. Bestel de paneelradiator van 300 x 486 mm, 274 W. Deze is inclusief bevestigingsmateriaal. Het overige bevestigingsmateriaal en verpakkingsmateriaal hoef je niet te bestellen. Controleer de bestelling met de knop 'Bestellijst tonen'. Vul je naam en kandidaatnummer in. Je kunt de bestellijst corrigeren door het aantal te veranderen. Opmerking De bijbehorende prijs verandert pas nadat je op de knop 'Bestellijst verversen' hebt gedrukt. Als je klaar bent met de opdracht Sla het bestand nogmaals op. Maak een afdruk van de bestellijst met de knop 'Printen/versturen'. Sluit het programma af. Lever de bestellijst in bij de examinator.
10p
2
Maak de minitoets bij opdracht 2.
PK-0696-b-12-1-o
3
lees verder ►►►
4p
3
Tijdens de montageopdrachten verwarming (opdracht 4) en sanitair (opdracht 7) word je beoordeeld op de volgende punten: juist gebruik van materiaal en gereedschap veilig en milieubewust werken werkplek altijd schoon en overzichtelijk nauwkeurig werken (de afwijking in de maatvoering is maximaal 3 mm) technische uitvoering van de installatie
12p
4
Je gaat de verwarmingsinstallatie monteren volgens de werktekening onderaan deze pagina en met de materialen uit de materiaallijst op pagina 5. Controleer de materialen die je hebt ontvangen met deze materiaallijst. Meld eventuele beschadigingen aan de examinator. Monteer alle onderdelen van de verwarmingsinstallatie op het montagebord. Plaats de beugels volgens de voorschriften. Als je klaar bent met deze opdracht ruim je je werkplek op. Werktekening verwarmingsinstallatie 240
60
180
210
60 60
650
300
300
200
150
VOORAANZICHT
ONDERAANZICHT
PK-0696-b-12-1-o
4
lees verder ►►►
Materiaallijst van de verwarmingsinstallatie aantal / meter 5m
omschrijving dunwandige stalen buis 15 mm
2
T-stuk 15 x ½" x 15 mm knel
1
T-stuk ½" x 15 x 15 mm knel
2
T-stuk 15 x 15 x 15 mm knel
1
radiatorafsluiter haaks ½" (inclusief knelset 15 mm)
1
radiatorkoppeling haaks ½" (inclusief knelset 15 mm)
3
ontluchtingsstop ½"
1
radiatorstop ½"
3
schroefbus ½" x 15 mm knel
1
vulaftapkraan ½" type manofiller
2
ballofix kogelafsluiter ½" bu x 15 mm knel
2
aftapper ½"
1
muurplaat ½" x 15 mm knel
1
paneelradiator (300 x 486 mm, 274 W inclusief bevestigingsmateriaal)*
diverse
bevestigings- en verpakkingsmateriaal
* Bij de montageopdracht mag een ander type radiator worden gebruikt.
2p
5
Controleer de verwarmingsinstallatie op dichtheid, onder toezicht van de examinator. Als bij deze controle de installatie niet aan de eisen voldoet, mag je proberen de fout te herstellen. Controleer de dichtheid van de verwarmingsinstallatie daarna opnieuw onder toezicht van de examinator. Voldoet de installatie dan wel aan de eisen, dan krijg je 1 punt.
Voor opdracht 6 heb je uitwerkbijlage 1 nodig. 3p
6
Maak de materiaallijst van de sanitaire installatie op uitwerkbijlage 1 af door de juiste aantallen te noteren van de hulpstukken die je nodig hebt voor de sanitaire installatie. Gebruik hierbij de werktekening op pagina 7. Als je klaar bent met de opdracht lever je uitwerkbijlage 1 in bij de examinator.
PK-0696-b-12-1-o
5
lees verder ►►►
Voor opdracht 7 heb je bijlage 1 nodig. Bijlage 1 ontvang je van de examinator. 13p
7
Je gaat de sanitaire installatie monteren volgens de werktekening op pagina 7 en met de materialen uit de materiaallijst op bijlage 1. Controleer de materialen die je hebt ontvangen met deze materiaallijst. Meld eventuele beschadigingen aan de examinator. Monteer alle onderdelen van de sanitaire installatie op het montagebord. Plaats de beugels volgens de voorschriften. Als je klaar bent met deze opdracht ruim je je werkplek op.
10p
8
Maak de minitoets bij opdracht 8.
PK-0696-b-12-1-o
6
lees verder ►►►
Werktekening sanitaire installatie 400
100
50
PE50 PP50
350
PP50
PP40
PP40
VOORAANZICHT
PP50
550
PE50
200
150
150
PK-0696-b-12-1-o
7
lees verder ►►►
Onderdeel B
elektrotechniek
tijdsduur ongeveer 370 minuten 10p
9
Maak de minitoets bij opdracht 9.
Gasten komen het hotel binnen door een automatische draaideur. In de volgende opdracht ga je een deel van de installatie monteren. Een aantal functies dat in werkelijkheid aanwezig is, is hier weggelaten om de installatie niet te ingewikkeld te maken. Werking draaideurinstallatie De namen tussen haakjes verwijzen naar de installatietekening op de volgende pagina. Je bedient de draaideur vanaf de buitenzijde door een sleutelschakelaar (S3). De sleutel van elke kamer past op deze sleutelschakelaar. Je bedient de draaideur van binnenuit door een slagdrukknop (S1). De slagdrukknop (S1) is vlak bij de draaideur geplaatst. Als iemand de sleutelschakelaar (S3) of de slagdrukknop (S1) bedient, draait de draaideur vijf seconden. De bewegingsmelder (S2) zorgt ervoor dat de deur blijft draaien zolang er zich iemand in de draaideur bevindt. Nieuwe gasten melden zich door buiten op een beldrukknop (S4) te drukken. In de hal gaat dan een bel (H1) rinkelen, als waarschuwing voor de receptie. Na twee seconden stopt de bel. De receptie kan dan de draaideur van binnenuit in werking zetten door op de slagdrukknop (S1) te drukken. Als de deur draait is bellen (met S4) niet mogelijk. Als het thermisch relais (F1) aanspreekt, zal de bel gaan rinkelen totdat het thermisch relais wordt gereset. Dit is nodig als zich personen in de draaideur bevinden.
PK-0696-b-12-1-o
8
lees verder ►►►
Installatietekening van de elektrische installatie
Een enkelpolige schakelaar simuleert de bewegingsmelder. Leidingen 1 en 2 zijn XMvK 2,5 mm2 in slagvaste buis van 16 mm. Leidingen 3, 5, 6, 7 en 8 onder de kabelgoot zijn XMvK 1,5 mm 2 in slagvaste buis van 16 mm. De leidingen boven de kabelgoot liggen niet in buis. Leiding 4 is FLEX-YY 0,75 mm2 in slagvaste buis van 16 mm.
PK-0696-b-12-1-o
9
lees verder ►►►
Voor opdracht 10 heb je bijlage 2 en het bestand ie12kbcad.dwg (of .dxf) nodig.
Met een CAD-programma is de draadboom van het hoofdstroomdeel in de relaiskast RK1 getekend. De draadboom van het stuurstroomdeel is gedeeltelijk getekend. Je gaat de draadboom van het stuurstroomdeel voltooien. Om de draadboom te kunnen tekenen, moet je de gegevens van het bedradingsschema gebruiken.
6p
10
Voltooi de draadboom van het stuurstroomdeel met een CAD-programma. Voordat je aan de opdracht begint De examinator vertelt je waar je het bestand kunt vinden. Open het bestand ie12kbcad.dwg (of .dxf). Zet je naam, kandidaatnummer en de datum in de rechteronderhoek van de tekening. Sla het bestand op onder de bestandsnaam: ie12kbcad[jouw eigen naam].dwg (of .dxf). Opmerking In de tekening worden meerdere lagen gebruikt. Sommige lagen zijn op slot gezet. Hierin kun je wel tekenen maar niets wijzigen. Kies steeds de juiste laag. Uitvoering van de opdracht De draadboom van het hoofdstroomdeel en de draadboom van het stuurstroomdeel zijn in verschillende lagen getekend. Zet de laag 'Bedrading hoofdstroom' uit. Zet de laag 'Tekst hoofdstroom' uit. Teken de bedrading. Denk hierbij aan de richting van de draad (gaat de draad links of rechts de draadboom in). Zet het nummer van de draad rechts naast de draad. Als je klaar bent met de opdracht Sla het bestand nogmaals op. Maak een afdruk van ie12kbcad.[jouw eigen naam].dwg (of .dxf). Lever de afdruk in bij de examinator.
PK-0696-b-12-1-o
10
lees verder ►►►
18p
11
Je gaat de elektrische installatie monteren volgens de installatietekening op pagina 9, het bedradingsschema uit bijlage 2 en met de materialen uit de materiaallijst op pagina 12. Gebruik ook het stroomkringschema van het stuurstroomgedeelte op pagina 13. Controleer de materialen die je hebt ontvangen met de materiaallijst. Meld eventuele beschadigingen aan de examinator. Monteer alle onderdelen van de elektrische installatie op het montagebord. Bepaal de plaatsen van de beugels voor de installatie volgens de voorschriften. Verder geldt: De installatie moet voldoen aan de NEN1010. Alle maten zijn gegeven in mm. De afwijking in de maatvoering is maximaal 5 mm. Je
wordt onder andere beoordeeld op de volgende punten: juist gebruik van materiaal en gereedschap veilig en milieubewust werken werkplek altijd schoon en overzichtelijk afwijking in de maatvoering technische uitvoering van de installatie
6p
12
Controleer de werking van de gehele elektrische installatie, onder toezicht van de examinator. Als bij deze controle de elektrische installatie niet goed werkt, mag je proberen de fout te herstellen. Controleer de werking van de elektrische installatie daarna opnieuw onder toezicht van de examinator. Als de installatie dan wel werkt, krijg je drie punten.
10p
13
Maak de minitoets bij opdracht 13.
PK-0696-b-12-1-o
11
lees verder ►►►
Materiaallijst van de elektrische installatie aantal / meter
omschrijving
1,5 m
XMvK 3 x 1,5 mm2
4,3 m
XMvK 4 x 1,5 mm2
1,3 m
XMvK 5 x 1,5 mm2
3,0 m
XMvK 4 x 2,5 mm2
1,5 m
FLEX YY 3 x 0,75 mm2
0,2 m
VMvS (H03VVH2-F) 2 x 0,75 mm2
1 3,5 m
kabelgoot (met wandconsoles en montageplaat voor kabeldoos) slagvaste buis 16 mm
1
CEE-toestelcontactdoos 3p + PE 400 V 16 A 6h
1
CEE-wandcontactdoos 3p + PE 400 V 16 A 6h
2
zwakstroomlasdoos
1
kabeldoos, universeel met vijf pakkingbussen
1
kast met (slag)drukknop met maakcontact met één pakkingbus
1
kast met drukknop en sleutelschakelaar (beide met een maakcontact) en met één pakkingbus
1
voorgemonteerde relaiskast
1
bel 24 V AC
2
lasklem 3-voudig 0,08-2,5 mm 2 voor soepele en massieve ader
4
lasklem 2-voudig 1-2,5 mm2 voor massieve draad
1
lasklem 4-voudig 1-2,5 mm2 voor massieve draad
1
lasklem 5-voudig 1-2,5 mm2 voor massieve draad
diverse
zadels en schroeven
Materiaallijst voor het testen 1 1
1 1
PK-0696-b-12-1-o
driefasemotor 230/400 V AC met een verplaatsbare leiding met CEEcontactstop (3p + PE 16 A) verplaatsbare leiding voor 3 ~ 50 Hz 400 V, met een CEE-contactstop (3p + PE 16 A) en een CEE-koppelcontactstop (3p + PE 16 A) verplaatsbare leiding voor 1 ~ 50 Hz 24 V verplaatsbare leiding met een enkelpolige schakelaar voor simulatie van een bewegingsmelder
12
lees verder ►►►
Stroomkringschema van het stuurstroomdeel
1 ~ 50 Hz 24 V
PK-0696-b-12-1-o
13
lees verder ►►►
Onderdeel C
automatisering
tijdsduur ongeveer 80 minuten
Vrachtwagens vervoeren dagelijks veel goederen in containers van en naar het hotel. Via een hefplateau brengt men de containers van het straatniveau naar de kelderverdieping en andersom. Een cilinder en twee elektromagnetische ventielen (elektro- pneumatisch) stuurt de vloer van dit hefplateau omhoog en omlaag. Het hefplateau kent twee eindstanden: positie kelder en positie begane grond. De uiterste standen van het systeem bepalen deze posities. De bediening vindt plaats met drie drukknoppen: omhoog, omlaag en dodemansknop. In noodsituaties kan men met de dodemansknop het hefplateau op elke willekeurige hoogte stoppen. Voor de veiligheid is onder het hefplateau een afscherming gemonteerd. Een schakelaar detecteert of de afscherming is geplaatst. Een stuurrelais regelt de besturing.
PK-0696-b-12-1-o
14
lees verder ►►►
2p
14
Bouw op het schakeltechnisch practicum onderstaande pneumatische schakeling op.
Vraag na het opbouwen of de examinator de schakeling controleert. Als de schakeling niet juist is opgebouwd, herstel je de fout. Vraag de examinator daarna om de schakeling opnieuw te controleren. Is de schakeling dan wel juist, krijg je voor de opbouw 1 punt. Is de schakeling nog niet juist, dan zal de examinator de fout herstellen. Je krijgt nu geen punt voor de opbouw van de schakeling.
PK-0696-b-12-1-o
15
lees verder ►►►
2p
15
Maak op het schakeltechnisch practicum de schakeling af met het elektrische deel. Gebruik daarbij onderstaand schema.
Vraag na het opbouwen of de examinator de schakeling controleert. Als de schakeling niet juist is opgebouwd, herstel je de fout. Vraag de examinator daarna om de schakeling opnieuw te controleren. Is de schakeling dan wel juist, krijg je voor de opbouw 1 punt. Is de schakeling nog niet juist, dan zal de examinator de fout herstellen. Je krijgt nu geen punt voor de opbouw van de schakeling.
PK-0696-b-12-1-o
16
lees verder ►►►
2p
16
Programmeer het stuurrelais. Gebruik daarbij onderstaand ladderdiagram. Controleer daarna de werking van de installatie onder toezicht van de examinator. Als de installatie niet goed werkt, herstel je de fout. Vraag de examinator daarna om de werking van de installatie opnieuw te controleren. Is de werking dan wel goed, krijg je hiervoor 1 punt. Is de werking nog niet goed, dan zal de examinator de fout herstellen. Je krijgt nu geen punt voor het programmeren van het stuurrelais.
Aansluitlijst: I1 = dodemansknop I2 = OP I3 = NEER I4 = beveiligingscontact van de afscherming Q1 = hoofdventiel (aansluiting 12, spoel Y1) Q2 = aansluiting 14 (spoel Y2) van het OP-NEER-ventiel Q3 = aansluiting 12 (spoel Y3) van het OP-NEER-ventiel M1 = merker (hulprelais) beveiliging
PK-0696-b-12-1-o
17
lees verder ►►►
Onderdeel D
terugkijken
tijdsduur ongeveer 30 minuten Voor deze opdracht heb je uitwerkbijlage 2 nodig. 2p
17
Je hebt drie montageopdrachten uitgevoerd. In deze opdracht kijk je terug op de montageopdracht elektrische installatie. In het schema op uitwerkbijlage 2 staan vier beoordelingspunten over de elektrische installatie. Beoordeel jezelf door een kruisje te zetten in één van de kolommen: ja, gedeeltelijk, nee. Geef bij elke beoordeling een toelichting die past bij de beoordeling. Lever uitwerkbijlage 2 in bij de examinator.
PK-0696-b-12-1-o
18
lees verder ►►►
Onderdeel E
oplevering
tijdsduur ongeveer 10 minuten 4p
18
In deze opdracht ga je een opleveringsgesprek voeren met het hoofd van de Technische Dienst van Hotel Babylon, de heer Van Duin. Je hebt de heer Van Duin uitgenodigd voor een opleveringsgesprek van tien minuten. Je geeft uitleg over de installaties en je laat zien hoe ze werken. Ook vertel je de heer Van Duin over het onderhoud van de elektrische installatie en de verwarmingsinstallatie. Tijdens het gesprek zorg je voor een klantvriendelijke houding. In
het gesprek over de verwarmingsinstallatie kun je het volgende doen: aangeven waar de ketel op aangesloten wordt aanwijzen van aanvoer- en retourleidingen de functie aangeven van de manometer de handelingen voordoen die nodig zijn om de verwarmingsinstallatie te vullen uitleggen waar en waarom de verwarmingsinstallatie ontlucht moet worden een onderhoudsadvies geven In het gesprek over de sanitaire installatie kun je het volgende doen: toelichten waarom de leidingdiameter steeds groter wordt naarmate de afstand tot afvoertoestel groter wordt uitleggen wat afschot is, hoe groot het is en welke richting het afschot heeft aanwijzen van welk materiaal de verschillende buizen zijn gemaakt en uitleggen hoe je kunt zien van welk materiaal een buis is gemaakt een onderhoudsadvies geven In
het gesprek over de elektrische installatie kun je het volgende doen: uitleggen hoe de draaideur van buitenaf wordt bediend uitleggen hoe de draaideur van binnenuit wordt bediend uitleggen wat de functie is van de bewegingsmelder uitleggen wat de functie is van de beldrukknop
Voorbereiding Zorg dat je werkplek opgeruimd en schoongemaakt is. Kijk terug naar het werk dat je hebt gedaan en naar de installaties die je gemonteerd hebt. Je krijgt tien minuten om je voor te bereiden op het gesprek. Bij de voorbereiding mag je de informatie in dit examenboekje en de bijlagen gebruiken. Tijdens het gesprek mag je deze informatie niet meer raadplegen. Uitvoering van de opdracht Ga naar de heer Van Duin, hoofd Technische Dienst van Hotel Babylon. Vertel waarvoor je komt en voer het opleveringsgesprek.
Bronvermelding Een opsomming van de in dit examen gebruikte bronnen, zoals teksten en afbeeldingen, is te vinden in het bij dit examen behorende correctievoorschrift, dat na afloop van het examen wordt gepubliceerd. PK-0696-b-12-1-o
19
lees verdereinde ►►►
