Examen VMBO-KB
2011 gedurende 920 minuten
instalektro CSPE KB
Bij dit examen horen bijlagen, uitwerkbijlagen en digitale bestanden.
Dit examen bestaat uit 19 opdrachten. Voor dit examen zijn maximaal 140 punten te behalen. Voor elk opdrachtnummer staat hoeveel punten met een goede uitvoering behaald kunnen worden.
PK-0696-b-11-1-o
Overzicht opdrachten
berekeningen maken materiaallijst aanvullen bestellijst maken CAD-opdracht maken sanitaire en cv-installatie monteren dichtheid controleren een lijmverbinding maken minitoetsen maken elektrische schakeling monteren de werking controleren minitoetsen maken de schakeling opbouwen metingen uitvoeren grafieken tekenen vragen beantwoorden op één montageopdracht terugkijken
Onderdeel A verwarmings- en sanitaire installatie
Onderdeel B elektrische installatie Onderdeel C automatisering
Onderdeel D terugkijken Onderdeel E oplevering
PK-0696-b-11-1-o
opleveringsgesprek voeren
2
lees verder ►►►
Internetcafé Het Apenstaartje
voorgevel
Een bestaand pand in het centrum van Capelle aan de Lek, gelegen aan de Ohmstraat 12, wordt verbouwd tot internetcafé. De opdrachtgever en eigenaar is de heer Appel. De installatiewerkzaamheden worden uitgevoerd door het bedrijf INSTEL. In het achterste deel van het gebouw (het bestaande gedeelte) komt een consumptieruimte en een toiletgroep. In het nieuwe gedeelte komt de pcruimte. Als leerling-monteur help je bij de aanleg van de technische installaties (sanitair, verwarming en de elektrische installatie). In dit examen maak je één montageopdracht installatietechniek (verwarming en sanitair) en één montageopdracht elektrotechniek. De montageopdracht voor installatietechniek is een deel van de installatie in de technische ruimte. De montageopdracht voor elektrotechniek is een deel van de elektrische installatie voor de airco van de pc-ruimte.
PK-0696-b-11-1-o
3
lees verder ►►►
Plattegrond van internetcafé Het Apenstaartje
heren
consumptieruimte
vw ka dames
keuken
fa
kk cv technische ruimte
mk
printer
pc-ruimte pc-ruimte
entree
mk = meterkast cv = ketel centrale verwarming ka = koffieautomaat fa = frisdrankautomaat vw = vaatwasser kk = koelkast
vloerverwarming
PK-0696-b-11-1-o
4
lees verder ►►►
Onderdeel A
verwarmings- en sanitaire installatie
tijdsduur 490 minuten Bij dit onderdeel heb je bijlage 1, uitwerkbijlage 1 en de bestanden ocit11.xls en ie11kbcad.dwg nodig. 6p
1
Berekeningen aan een close-in boiler. Maak met behulp van onderstaande gegevens de opgaven op uitwerkbijlage 1.
Onder het aanrecht in de keuken is een close-in boiler gemonteerd. koud water in warm water uit
behuizing
isolatie koperen ketel
De afmetingen van de boiler zijn: b x d x h: 30 x 28 x 50 cm Het aansluitvermogen van de boiler (P) is 2300 W (2,3 kW). Het rendement van de boiler (η) = 96%. Onder in de behuizing van de boiler bevinden zich een cilindervormige koperen ketel en de thermostaat, boven in de boiler zitten de elektrische aansluitingen. Rondom de koperen ketel is de boiler tot aan het elektrische gedeelte opgevuld met isolatiemateriaal. De koperen ketel heeft een diameter van 23 cm en een hoogte van 36 cm. De boiler (koperen ketel) is geheel gevuld met water met een temperatuur van 15 0C. De thermostaat staat ingesteld op 70 0C. De boiler wordt aangesloten op een netspanning van 230 V~ 50 Hz. Het water wordt één keer opgewarmd. De soortelijke warmte (c) van water is 4185 J/(kg. 0C). 1 kWh kost € 0,24.
PK-0696-b-11-1-o
5
lees verder ►►►
280
230
410
360
500
300
Lever uitwerkbijlage 1 nog niet in.
PK-0696-b-11-1-o
6
lees verder ►►►
In onderstaande funderingstekening is de afvoerinstallatie getekend. Deze heb je nodig bij opdracht 2.
bestaande bouw
pvc
125 mm
B
uitbreiding
ontspanning pvc 75 mm
125 mm
A
riolering naar gemeenteriool
PK-0696-b-11-1-o
7
lees verder ►►►
6p
2
Materiaallijst voltooien Vul de materiaallijst op pagina 2 van uitwerkbijlage 1 verder aan: noteer de juiste aantallen van de hulpstukken die je nodig hebt voor de sanitaire installatie tussen de punten A en B (zie de gestippelde rechthoek in de funderingstekening op de vorige pagina). Gebruik hierbij ook de isometrische projectie van dit deel van de sanitaire installatie hieronder. Lever na afloop van deze opdracht de uitwerkbijlage 1 nog niet in, je hebt die nog nodig bij opdracht 3.
pvc
50 mm
pvc
50 mm
pvc pvc
pvc
125 mm
B
75 mm
75 mm
naar boven
pvc
naar links
naar achteren
naar voren
naar rechts
125 mm
A naar beneden
PK-0696-b-11-1-o
8
lees verder ►►►
4p
3
Bestel alle onderdelen uit de materiaallijst op pagina 2 van uitwerkbijlage 1. Gebruik hierbij het Excel-bestand ocit11.xls. Voordat je aan de opdracht begint − De examinator vertelt je waar je het bestand ocit11.xls kunt vinden. − Open het bestand ocit11.xls. Dit bestand is een Excel-bestand dat het internet nabootst. Je ziet de internetsite van Ocit, een bedrijf dat materialen levert voor de installatietechniek. − Sla het bestand op onder de bestandsnaam: ocit11[jouw eigen naam].xls Uitvoering van de opdracht − Klik op On-line catalogus. − Klik op Samenstellen. − Kies Sanitairtechniek. Je ziet nu een overzicht van productgroepen. − Lees eerst de tekst onder de knop Help. − Geef nu in de witte kolom je bestelling op. − Bestel alle buizen en hulpstukken zoals ze in de materiaallijst staan. − Controleer de bestelling met de knop Bestellijst tonen. − Vul je naam en kandidaatnummer in. − Je kunt de bestellijst corrigeren door het aantal te veranderen. Opmerking De bijbehorende prijs verandert pas nadat je op de knop Bestellijst verversen hebt gedrukt. Als je klaar bent met de opdracht − Maak een afdruk van de bestellijst met de knop Printen/versturen. − Sluit het programma af. Lever uitwerkbijlage 1 en de bestellijst in bij de examinator.
8p
4
Teken met behulp van een CAD-programma de gehele afvoerinstallatie van de bestaande bouw en van de uitbreiding, zoals afgebeeld in de funderingstekening op pagina 7. Gebruik hierbij het CAD-bestand ie11kbcad.dwg (of ie11kbcad.dxf). Voordat je aan de opdracht begint − Open het CAD-bestand ie11kbcad.dwg. De examinator vertelt je waar je dit bestand kunt vinden. − Vul je naam en kandidaatnummer in en sla het bestand op onder de naam ie11kbcad[jouw eigen naam].dwg Opmerking In de CAD-tekening worden meerdere lagen gebruikt. Sommige lagen staan op slot, hierin kun je wel tekenen, maar niets wijzigen. Kies steeds de juiste laag!
PK-0696-b-11-1-o
9
lees verder ►►►
Uitvoering van de opdracht − Teken het gehele afvoersysteem enkellijns in de funderingstekening. − Vermeld bij de horizontale leidingen het materiaal waarvan ze gemaakt zijn (pvc) en de middellijnen van de leidingen. − De middellijnen van de aansluitleidingen van de toiletten zijn 110 mm. Gebruik voor de installatie in de uitbreiding de middellijnen uit de tekening op pagina 7. Als je klaar bent met de opdracht − Maak een afdruk van de CAD-tekening − Sluit het programma af. − Lever de afdruk in bij de examinator. 11p
5
Maak de minitoets bij opdracht 5.
27p
6
Monteer de verwarmings- en sanitaire installatie volgens de werktekening op bijlage 1 en met de materialen uit de materiaallijst op de volgende pagina. − Controleer de materialen die je hebt ontvangen met deze materiaallijst. − Monteer alle onderdelen van de verwarmings- en sanitaire installatie op het montagebord. − Plaats de beugels volgens de voorschriften. Tijdens de montage word je beoordeeld op de volgende punten: − juist gebruik van materiaal en gereedschap − veilig en milieubewust werken − werkplek altijd schoon en overzichtelijk − afwijking in de maatvoering (maximaal 3 mm) − technische uitvoering van de installatie Als je klaar bent met deze opdracht ruim je je werkplek op.
3p
7
Controleer de verwarmingsinstallatie op dichtheid, onder toezicht van de examinator. − Als bij deze controle de verwarmingsinstallatie niet aan de eisen voldoet, mag je proberen de fout te herstellen. − Controleer de installatie daarna opnieuw op dichtheid onder toezicht van de examinator. Is de installatie dan wel dicht krijg je alsnog één punt.
1p
8
Maak één lijmverbinding (bijvoorbeeld de bocht aan de buis met middellijn 40).
11p
9
Maak de minitoets bij opdracht 9.
PK-0696-b-11-1-o
10
lees verder ►►►
Materiaallijst verwarmings- en sanitaire installatie
aantal / meter
omschrijving
verwarmingsinstallatie 0,6 m
dunwandig stalen buis 22 mm
2m
dunwandig stalen buis 15 mm
1
montagebeugel voor gaswandketel incl. aansluitkoppelingen
1
2 groepsverdeler ½" (of anders afhankelijk v.d. verdeler) incl. aansluitingen naar 15 mm
1
T-stuk 15 x ½" x 15 mm
2
T-stuk 22 x 15 x 15 mm
1
T-stuk 22 x 15 x 22 mm
1
expansievatbeugel
1
puntstuk 15 x ½"
1
schroefbus ½" x 15 mm knel
1
ontluchter ½"
1
aftapper ½"
1
vulaftapkraan ½"
1
einddop 15 mm knel
sanitaire installatie 2m
pvc-buis 50 mm
0,5 m
pvc-buis 40 mm
0,4 m
pvc-buis 32 mm
1
pvc-T-stuk 50 x 50 mm 3 x mof 90º
2
pvc-T-stuk 50 x 40 mm 3 x mof 45º
1
pvc-bocht 50 mm 45º 2 x mof
1
pvc-bocht 50 mm 45º mof/spie
2
pvc-bocht 40 mm 45º mof/spie
1
pvc-bocht 40 mm 90º 2 x mof
2
verloopring 40 x 32 mm
1
S-sifon 32 mm
1
bekersifon 1¼" x 32 mm
sanitair + cv
PK-0696-b-11-1-o
bevestigingsmateriaal pakkingsmateriaal
11
lees verder ►►►
Onderdeel B
elektrische installatie
tijdsduur 280 minuten Bij dit onderdeel heb je bijlage 2 en bijlage 3 nodig. 11p
10
Maak de minitoets bij opdracht 10.
In deze opdracht maak je een installatie voor een airco in de pc-ruimte. De installatie bestaat uit: − een kast met daarin een Easy-relais − een ruimtethermostaat (gesimuleerd door een dubbelpolige schakelaar) − een kast met daarin twee contactors (magneetschakelaars) − twee CEE-wandcontactdozen 3P+PE, 400V, 16A (voor de twee driefasemotoren) − een CEE-toestelcontactdoos 3P+PE, 400V, 16A (voor de voeding van 400/230 V ~ 50 Hz) Voor deze opdracht heb je nodig: − bijlage 2 met daarin: • de installatietekening van de pc-ruimte • de installatietekening van het montagebord • het bedradingsschema • de materiaallijst − bijlage 3, het bedradingsschema van de relaiskast MK1 Beschrijving van de werking:
30 min nalooptijd
30 min nalooptijd
gesloten S1
open aan
verdamper
uit aan
compressor
uit
tijd
− − − −
PK-0696-b-11-1-o
Bij het inschakelen van de thermostaat (S1) start eerst de motor van de verdamper. Na een aantal seconden start de motor van de compressor. Hierdoor daalt de temperatuur in de pc-ruimte. Als de ingestelde temperatuur is bereikt, stopt de motor van de compressor en zal de motor van de verdamper nog 30 minuten doordraaien en daarna stoppen.
12
lees verder ►►►
20p
11
Monteer de elektrische installatie volgens de installatietekening en het bedradingsschema en met de materialen uit de materiaallijst. Deze informatie staat in bijlage 2 en bijlage 3. − Controleer de materialen die je hebt ontvangen aan de hand van de materiaallijst. − Monteer alle onderdelen van de elektrische installatie op het montagebord. − Bepaal de plaatsen van de beugels voor de installatie volgens de voorschriften. Verder geldt: − De installatie moet voldoen aan de NEN1010. − Alle maten zijn gegeven in mm. − De maattolerantie is 5 mm. − Voor het testen wordt het Easy-relais voorbedraad en voorgeprogrammeerd aangeleverd. − De bedrading in relaiskast MK1 mag je rechtstreeks op de magneetschakelaar aansluiten. − Als er in relaiskast MK1 sterkstroomdraden moeten worden doorverbonden, gebruik je steeklassen. − De zwakstroombedrading moet je doorverbinden op de magneetschakelaar. − Voor de bedrading in relaiskast MK1 gebruik je het bedradingsschema van bijlage 3. Je − − − − −
wordt onder andere beoordeeld op de volgende punten: juist gebruik van materiaal en gereedschap veilig en milieubewust werken werkplek altijd schoon en overzichtelijk afwijking in de maatvoering (maximaal 5 mm) technische uitvoering van de installatie
4p
12
Controleer de werking van de gehele elektrische installatie, onder toezicht van de examinator. − Als bij deze controle de elektrische installatie niet goed werkt, mag je proberen de fout te herstellen. − Controleer de werking van de elektrische installatie daarna opnieuw onder toezicht van de examinator. Werkt de installatie dan wel, dan krijg je alsnog 2 punten.
11p
13
Maak de minitoets bij opdracht 13.
PK-0696-b-11-1-o
13
lees verder ►►►
Onderdeel C
automatisering
tijdsduur 110 minuten Bij dit onderdeel heb je uitwerkbijlage 2 nodig.
Aan de gevel van het internetcafé Het Apenstaartje wordt een lichtbak gemonteerd met de naam van het internetcafé.
De lichtbak wordt in- en uitgeschakeld met een lichtgevoelige schakeling. In deze schakeling zit als lichtsensor een zogenaamde LDR (lichtgevoelige weerstand). Om de verlichting in te laten schakelen heeft de weerstand van de LDR een bepaalde waarde. Dit geldt ook voor het uitschakelen. Je gaat een aantal metingen verrichten aan een meetopstelling met een LDR. Hiervoor heb je nodig: − LDR − voltmeter − voeding 0-24 V − lamp 60 W-24 V − lichtdichte kast − luxmeter − universeelmeter − aansluitsnoeren
PK-0696-b-11-1-o
14
lees verder ►►►
2p
14
Bouw onderstaande schakeling op.
luxmeter
lamp
voeding 0-24 V M1
LDR
M2 M1 = voltmeter M2 = universelmeter als weerstandmeter
Als je de schakeling hebt opgebouwd, vraag dan of de examinator de schakeling controleert en de spanning inschakelt. − Als de schakeling niet juist is opgebouwd mag je de fout herstellen. − Vraag de examinator daarna om de schakeling opnieuw te controleren. Is de schakeling dan wel juist, krijg je voor de opbouw 1 punt. − Is de schakeling nog niet juist, dan zal de examinator de fout herstellen; je krijgt nu geen punt voor de opbouw van de schakeling. De examinator zal hierna de spanning inschakelen. 2p
15
Meet de verlichtingssterkte (= lichtopbrengst) van de lamp in lux en meet de weerstand van de LDR. Doe dit bij een spanning die je verhoogt van 0 V tot en met 24 V in stappen van 4 V. Schrijf de gemeten waarden in de tabel van uitwerkbijlage 2.
2p
16
Geef de gevonden waarden uit opdracht 15 met kruisjes aan in de rasters van uitwerkbijlage 2. Teken daarna de grafieken E = f(U) en R LDR = f(E) door deze kruisjes heen. Geef waar nodig zelf de schaalverdeling aan. Afhankelijk van de gebruikte LDR, is het mogelijk dat één of meerdere gemeten waardes niet zijn te tekenen in de grafiek.
PK-0696-b-11-1-o
15
lees verder ►►►
2p
17
Beantwoord de volgende vragen: 1 Hoe groot is de weerstand van de LDR bij E = 2000 lux? Vul dit in uitwerkbijlage 2 in EN geef dit met een grote stip aan in de grafieken bij opdracht 16 in uitwerkbijlage 2. 2 Hoe groot is de weerstand van de LDR bij E = 5000 lux? Vul dit in uitwerkbijlage 2 in EN geef dit met een grote stip aan in de grafieken bij opdracht 16 in uitwerkbijlage 2. Lever uitwerkbijlage 2 in bij de examinator.
Onderdeel D
terugkijken
tijdsduur 30 minuten Voor deze opdracht heb je uitwerkbijlage 3 nodig. 3p
18
Je hebt nu de beide montageopdrachten uitgevoerd. In deze opdracht kijk je terug op één van de twee montageopdrachten: installatietechniek of elektrotechniek. Dit doe je als volgt: − Noteer in het schema op de uitwerkbijlage eerst op welke montageopdracht je terugkijkt. − Schrijf daarna drie beoordelingspunten op die belangrijk zijn bij de gekozen montageopdracht. − Beoordeel jezelf met 'goed', 'gedeeltelijk goed' of 'niet goed' door een kruisje te zetten in de betreffende kolom. − Geef bij elke beoordeling een toelichting. In het schema op de uitwerkbijlage staat een voorbeeld van een beoordelingspunt, een beoordeling en een toelichting. Schrijf drie andere beoordelingspunten met een beoordeling en een toelichting op. Lever uitwerkbijlage 3 in bij de examinator.
PK-0696-b-11-1-o
16
lees verder ►►►
Onderdeel E
oplevering
tijdsduur 10 minuten In deze opdracht houd je een opleveringsgesprek met de opdrachtgever, de heer Appel. Je hebt de heer Appel uitgenodigd voor een opleveringsgesprek van 10 minuten. Je geeft uitleg over de installaties en je laat zien hoe ze werken. Ook vertel je de heer Appel over het onderhoud van de elektrische en de verwarmingsinstallatie. Tijdens het gesprek zorg je voor een klantvriendelijke houding. Let op dat je in het gesprek over de verwarmings- en sanitaire installatie het volgende kunt doen: − uitleggen hoe de verwarmingsinstallatie werkt − de handelingen voordoen die nodig zijn om de verwarmingsinstallatie vanaf de waterinstallatie te vullen − uitleggen waar en waarom de verwarmingsinstallatie ontlucht moet worden − uitleggen waarom de verwarmingsinstallatie niet tot de maximale druk gevuld mag worden − een onderhoudsadvies geven − aan de hand van de montageopdracht uitleggen hoe de sanitaire installatie werkt − uitleggen waarom er afschot is en hoe groot het is − aanwijzen wat de ontspanningsleiding is en wat de functie ervan is Let op dat je in het gesprek over de elektrische installatie het volgende kunt doen: − aan de hand van het montagebord uitleggen hoe de installatie werkt − uitleggen wat de functie van zo'n installatie is − vertellen waar zo'n installatie gebruikt zou kunnen worden − uitleggen wat de schakelaar S1 simuleert Voorbereiding Zorg dat je werkplek opgeruimd en schoongemaakt is. Kijk terug naar de werkzaamheden die je verricht hebt en naar de installaties die je gemonteerd hebt. Je krijgt tien minuten om je voor te bereiden op het gesprek. Bij de voorbereiding mag je de informatie in dit examenboekje en de bijlagen gebruiken. Tijdens het gesprek mag je deze informatie niet meer raadplegen.
6p
19
Ga naar de heer Appel, de opdrachtgever, vertel waarvoor je komt en voer het opleveringsgesprek.
Bronvermelding Een opsomming van de in dit examen gebruikte bronnen, zoals teksten en afbeeldingen, is te vinden in het bij dit examen behorende correctievoorschrift, dat na afloop van het examen wordt gepubliceerd. PK-0696-b-11-1-o*
17
lees verdereinde ►►►
