Evaluatieverslag Invoering Contactmoment Adolescenten JGZ Met ingang van het schooljaar 2013-2014 is het Contactmoment adolescenten Jeugdgezondheidszorg ingevoerd conform het projectplan dat in juli 2013 is vastgesteld door het Algemeen Bestuur van GGD Hollands Noorden (GGDHN). Het eerste deel van het traject van vernieuwing is voorbij. Dit evaluatierapport gaat per onderdeel in op de doelen die in het projectplan zijn beschreven. Op basis van cijfers uit de periode september 2013 t/m december 2014 en de huidige stand van zaken heeft de projectgroep conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan. Doel hiervan is het Algemeen Bestuur tussentijds te informeren en het tweede gedeelte van de invoering van het contactmoment adolescenten, waar mogelijk, te verbeteren.
Inleiding Het Project Invoering Contactmoment adolescenten Jeugdgezondheidszorg is een drie- tot vierjarig traject om het Extra Contactmoment Adolescenten in te richten. Hierbij is gekozen voor een integrale aanpak van zowel individuele als collectieve interventies (zie figuur op blz. 2). Het doel van het traject is:
meer gezondheidswinst, minder schooluitval, minder verwijzingen naar (dure) zorg en beperking van (zorg)kosten op de middellange termijn.
Met het projectplan is gekozen voor het vernieuwen van de werkwijze van het JGZ-team (jeugdarts en -verpleegkundige) om goed aan te sluiten bij de flexibilisering van de jeugdgezondheidszorg en de ontwikkelingen naar passend onderwijs. In plaats van een standaard aanpak kan GGDHN inspelen op de lokale situatie: vraaggericht en op maat werken in afstemming met de zorgstructuur op school, waarbij samenwerking met gemeenten en lokale partners centraal staat. 9 De in het projectplan genoemde concrete veranderingen en nieuwe activiteiten zijn met ingang van het schooljaar 20132014 stapsgewijs ingevoerd en komen in dit verslag puntsgewijs aan de orde. Per onderwerp wordt een korte inleiding gegeven en een beschrijving van de stand van zaken, gevolgd door conclusies en aanbevelingen. Hoofdstuk 1 t/m 5 gaat in op de concrete doelstellingen uit het projectplan; de overige hoofdstukken gaan in op onderwerpen die samenhangen met of deel uitmaken van ‘JGZ op het VO’.
-1-
Evaluatie Invoering Contactmoment Adolescenten JGZ
Integrale aanpak individuele en collectieve interventies adolescenten
Samenvatting De eerste anderhalf jaar zijn voorbij van het drie- tot vierjarige ontwikkeltraject om het Extra Contactmoment adolescenten in te richten: meer gezondheidswinst, minder schooluitval, minder verwijzen naar (dure) zorg en beperking van kosten op middellange termijn. Een intensief traject waarbij GGDHN in interactie met het onderwijs soms drempels tegenkwam. Vanuit vraaggericht werken komen we nu met het onderwijs en andere samenwerkingspartners tot verbeteringen op lokaal niveau. De ervaring leert dat ontwikkeling, samenwerking en overleg bij knelpunten en successen juist daar het meest vruchtbaar is. Conclusies
De meerwaarde van de aanpak ligt in de mix van individuele en collectieve interventies; op die manier worden alle leerlingen op een effectieve wijze bereikt.
De samenwerkingsverbanden (S)VO richtten hun focus het afgelopen jaar vooral op de Transitie Jeugdzorg en de wet Passend Onderwijs. Komende jaren zal op de scholen meer tijd en ruimte zijn om de afstemming en samenwerking met de GGD te optimaliseren.
Het JGZ team (jeugdverpleegkundige en jeugdarts) kan zich nog beter profileren. De samenwerking en de zichtbaarheid van de verpleegkundigen kan nog meer vorm krijgen (collectieve preventie).
Aanbevelingen
Op iedere schoollocatie nog meer investeren in de afstemming en samenwerking met de zorgcoördinator, leerplichtambtenaar, J&G-coach/schoolmaatschappelijk werk en JGZ team (jeugdverpleegkundige en jeugdarts).
Inzetten op meer profilering van het JGZ team, zodat zij een bekend gezicht zijn en hun deskundigheid kunnen inzetten voor leerlingen, mentoren, ouders en samenwerkingspartners.
Inzetten op een grotere deelname aan Emovo en daarmee aan effectievere school/gemeenterapportages.
Inzetten op de Gezonde School methode en daarmee op structureel, integraal schoolgezondheidsbeleid.
Inzetten op collectieve (meervoudige) interventies en interventies gericht op het aanleren van vaardigheden als preventie van risicovolle leefstijl, overgewicht en middelengebruik.
Onderzoeken van mogelijkheden om Emovo en biometrie op andere tijdstippen te laten plaatsvinden, eventueel met differentiatie naar schooltype.
(Verdere) invoering van contactmoment adolescenten op het speciaal voorgezet onderwijs, praktijkscholen en MBO.
-2-
1
Inzet Emovo in 2e en 4e klas
Inleiding
Per school wordt, op basis van de resultaten van de
Emovo bestaat uit het klassikaal invullen van een digitale
eigen leerlingen, een schoolrapport en een tabellenboek
vragenlijst op school door leerlingen van de 2 en 4
samengesteld. Daarnaast verschijnen, op basis van de
klas. Deze vragenlijst bestaat uit gestandaardiseerde
Emovo-gegevens, per gemeente gemeenterapporten en
vragen over gezondheid en leefstijl. Over de volgende
een regiorapport.
e
e
onderwerpen zijn vragen in Emovo opgenomen:
Doel
schoolklimaat en omgeving, lichamelijke gezondheid,
psychische gezondheid, sociaal-emotionele problemen,
Alle leerlingen van de 2e en 4e klas krijgen jaarlijks klassikaal een gestandaardiseerde vragenlijst
pesten, mishandeling, voeding en bewegen, gebruik van
voorgelegd (Emovo). Het contactmoment voor 2e
genotmiddelen (roken, waterpijp, alcohol, drugs), sociale
klassers wordt in de nieuwe aanpak op dezelfde
media en gamen, gebruik koptelefoon en seksualiteit. In
wijze vorm gegeven als het nieuwe contactmoment
het laatste onderdeel van Emovo kunnen leerlingen
voor 4e klassers.
aangeven of zij behoefte hebben aan een persoonlijk
gesprek met de jeugdverpleegkundige op school. Direct
Het contactmoment voor alle leerlingen van de 2e en 4e klas krijgt vorm door het persoonlijke digitale
na het invullen van de vragenlijst krijgen de leerlingen
gezondheidsadvies op maat dat elke leerling krijgt
een persoonlijk digitaal gezondheidsadvies op basis van
naar aanleiding van het invullen van deze digitale
de door hun ingevulde antwoorden. De volgende
vragenlijst.
onderwerpen zijn opgenomen in dit advies: pesten,
psychische gezondheid, gedachten aan zelfdoding,
Na het invullen van de vragenlijst kunnen jongeren zelf aangeven of zij contact willen met een
voeding, bewegen, roken, alcohol, drugs, gebruik
medewerker van de JGZ. Dit kan zowel een face to
koptelefoon en onveilig seksueel gedrag. Het advies
face contact, als een chatcontact zijn.
bestaat uit gerichte informatie, toeleiding naar hulp (indien nodig), doorverwijzing naar relevante websites
Resultaten
en het bieden van een mogelijkheid tot chatten met de
In onderstaande tabel worden de resultaten van
jeugdarts of verpleegkundige via jouwggd.nl.
schooljaar 2013/2014 en schooljaar 2014/2015 (tot 5 januari 2015) weergegeven.
Overzicht resultaten Emovo Schooljaar 2013/2014 deelnemers Scholen/schoollocaties (totaal)
totaal
Schooljaar 2014/2015* %
deelnemers
totaal
%
45
53
85%
29**
53
55%
5
6
83%
2**
6
33%
Leerlingen (totaal)
13.070
-
-
8.081
-
-
Gezondheidsadviezen bekeken (totaal)
12.543
13.070
96%
7.412
8.081
92%
1 keer bekeken
11.905
13.070
91%
6.994
8.081
87%
638
13.070
5%
418
8.081
5%
Praktijkscholen
2 keer of vaker bekeken Persoonlijk gesprek aangevraagd met verpleegkundige (totaal), waarvan:
125
13.070
1%
55
8.081
1%
2e klassers
80
125
64%
33
55
60%
4e klassers
62
125
36%
22
55
40%
jongens
63
125
50%
33
55
60%
meisjes
62
125
50%
22
55
40%
praktijkonderwijs/vmbo-bk
44
125
35%
29
55
53%
vmbo-gt
39
125
31%
12
55
22%
havo/vwo
42
125
34%
14
55
25%
Schoolrapporten Emovo
-
45
-
-
-
-
Tabellenboeken Emovo
-
45
-
-
-
-
*peildatum 5-1-2015
-
**scholen die reeds hebben deelgenomen of hebben toegezegd deel te nemen
-3-
Evaluatie Invoering Contactmoment Adolescenten JGZ Conclusies
Aanbevelingen
Emovo is zowel in 2013 als in 2014 aangeboden aan
alle scholen/schoollocaties voor regulier voortgezet
is het nodig dat alle scholen in de regio jaarlijks
onderwijs en praktijkonderwijs in de regio Noord-
deelnemen aan Emovo. Hiervoor is extra inspanning
Holland Noord. In 2013 deed 85% van de scholen
nodig. De GGD kan hieraan bijdragen door scholen
mee aan Emovo; in 2014 63%. Een aantal scholen
bij (een deel van de) werkzaamheden voor de afname
deed mee in 2013, maar wilde niet meer meedoen in
van Emovo te ondersteunen, bijvoorbeeld door
2014. Meest genoemde reden hiervoor is de
afname op school in aanwezigheid van de
hoeveelheid extra werk voor de school.
jeugdverpleegkundige. Een hoge deelname aan
Alle deelnemende scholen hebben Emovo afgenomen
Emovo zorgt tevens voor een effectieve
onder hun 2e en 4e klassen. Scholen informeerden
gemeenterapportage; de resultaten geven dan een
zelf per email de ouders en leerlingen over Emovo.
betrouwbaar beeld van alle jongeren in een bepaalde
Indien ouders geen toestemming gaven voor
gemeente.
deelname aan Emovo door hun kind dan werd dit
onder andere verwezen naar relevante websites en de
deelname aan Emovo op kindniveau, maar uit eerder
mogelijkheid tot chatten met de GGD. Indien de
onderzoek in 2009 bleek dat per klas slechts een
inhoud van deze gezondheidsadviezen ook op
enkele leerling niet meedeed. Op basis van
andere manieren onder de aandacht van de
bovenstaande gegevens kan worden aangenomen dat
leerlingen wordt gebracht, dan zal het effect hiervan
bij een deelname van 85% van de scholen ook bij
mogelijk vergroot worden. Voorbeelden hiervan zijn:
benadering 85% van alle 2 en 4 klassers in de regio
ouders benaderen met de algemene adviezen en
deelnam; de deelname in 2014 is een stuk lager.
docenten actiever wijzen op de inhoud van de
Van alle leerlingen die hebben meegedaan heeft in
adviezen en adviseren deze informatie te betrekken
2013 96% en in 2014 93% zijn of haar persoonlijke
in de lessen.
e
gezondheidsadvies bekeken. Zowel in 2013 als 2014
aantrekkelijk en bruikbaar te houden, is het nodig
vaker.
dat zowel scholen, leerlingen en verpleegkundigen
Zowel in 2013 als in 2014 gaf 1% van de deelnemers
de mogelijkheid krijgen om input te leveren voor
aan dat zij een persoonlijk gesprek met de
nieuwe onderwerpen in de Emovo-vragenlijst.
verpleegkundige wilden. 2 klassers geven iets vaker dan 4e klassers aan dat zij een persoonlijk gesprek willen. Zowel jongens als meisjes en jongeren van alle schooltypen vragen een gesprek aan bij de verpleegkundige. Het contact met de JGZ via de chat staat beschreven in het onderdeel communicatie van dit evaluatieverslag.
Ervaringen van verpleegkundigen met Emovo Met Emovo wilde school dit jaar nog niet starten omdat zij dit eerst in het samenwerkingsverband willen kort sluiten.
Om Emovo voor zowel scholen als leerlingen
bekeek 5% van de deelnemers het advies twee keer of
e
In het persoonlijke digitale gezondheidsadvies wordt
doorgegeven aan school. Er is geen zicht op niet-
e
Voor een deelname aan Emovo die de 100% benaderd
EMOVO ieder jaar kost tijd, net als het maken van een gezondheidsplan. Besproken is dat dit volgende jaren minder tijd zal kosten in verband met het opstarten nu.
-4-
2
De jeugdverpleegkundige op school
Inleiding
Resultaten
De mogelijkheid voor jongeren om een persoonlijk
In de tabellen worden de resultaten van schooljaar
gesprek te voeren met de jeugdverpleegkundige op
2013/2014 en schooljaar 2014/2015 (tot 5 januari
school is onderdeel van het aanbod JGZ op VO. Zo’n
2015) weergegeven met betrekking tot de contacten
gesprek kan plaatsvinden op verzoek van de leerling
tussen de verpleegkundigen en de scholen.
(onder andere via Emovo), maar ook op verzoek van
In totaal hebben de verpleegkundigen 128 gesprekken
ouders, de school of samenwerkingspartners van school
gevoerd met leerlingen naar aanleiding van Emovo; het
of GGD.
meest met 2e klassers. Daarnaast zijn nog ongeveer 300 gesprekken gevoerd met leerlingen; deze
Doel
gesprekken waren niet naar aanleiding van Emovo, maar
Op indicatie kan een face to face contact worden
bijvoorbeeld naar aanleiding van de biometrie, school of
afgesproken, bijvoorbeeld naar aanleiding van
de ouders. In de tabel op de volgende bladzijde staan
frequent verzuim, signalen van de mentor of docent,
de meest besproken onderwerpen weergegeven.
op verzoek van ouders of op verzoek van de leerling
De meeste verpleegkundigen hebben met meerdere
zelf.
medewerkers van de school contact. De meest
De jeugdverpleegkundige is wekelijks op school
genoemde contactpersonen zijn de zorgcoördinator, de
aanwezig, werkt pro-actief en is toegankelijk voor
teamleider en de directeur. Structureel contact komt het
zowel schoolteam als leerlingen en hun ouders.
meest voor met de zorgcoördinator. Veel genoemd zijn ook contacten met de roostermaker en ICTmedewerker; dit heeft te maken met de planning voor zowel biometrie als Emovo. Om het contact tussen verpleegkundige en leerlingen te
Overzicht resultaten jeugdverpleegkundige op school aantal
vergemakkelijken is het voorstellen in de klassen één
%
van de voorgestelde manieren. Op bijna 60% van de
scholen*
scholen heeft de verpleegkundige zich in de klassen voorgesteld, al is dat niet altijd beide schooljaren in alle
Contacten op school
klassen gebeurd.
Zorgcoördinator
36
82%
De meeste verpleegkundigen hebben een eigen fysieke
Teamleider
27
68%
plek op school, namelijk bij 89% van de scholen. Op 9
Directeur
26
65%
Mentor
21
53%
scholen is nog geen fysieke plek gerealiseerd; in een
Maatschappelijk werk
20
50%
Overige docenten
12
30%
Roostermaker/ICT
12
30%
Anders
16
40%
aantal gevallen wordt daar wel al aan gewerkt. Ook zijn er scholen waar de verpleegkundige niet welkom is of waar door ruimtegebrek een fysieke eigen plek niet mogelijk is. Op driekwart van de scholen is de verpleegkundige een
Heeft zich voorgesteld in de 2e en 4e klassen Ja, dit schooljaar en vorig schooljaar
vast dagdeel in de week aanwezig. Soms is een 11
28%
Ja, alleen dit schooljaar
7
18%
Ja, alleen vorig schooljaar
5
12%
17
42%
Nee
verpleegkundige om de week aanwezig. Op enkele scholen zijn nog geen afspraken over de rol van de verpleegkundige op school. Gesprekken met de verpleegkundigen
Eigen fysieke plek op school Ja Nee
31
89%
9
11%
Aantal Naar aanleiding van Emovo: 2e klassers
Vast dagdeel op school aanwezig Ja Nee
29 11
117
4e klassers
73%
11 totaal
28%
Niet naar aanleiding van Emovo
** totaal aantal scholen waarvan informatie beschikbaar is: 40 (=100%)
-5-
128 + 300
Evaluatie Invoering Contactmoment Adolescenten JGZ Conclusies
Top 10 besproken onderwerpen met verpleegkundigen Nr.
Onderwerp
1.
Psychosociale gezondheid
2.
Voeding/lengte en gewicht
3.
Problemen thuis
4.
Lichamelijke gezondheid
5.
Verzuim
6.
Pesten
7.
Problemen op school
8.
Seksualiteit
9.
Sport
10.
Overig, zoals genotmiddelen, intimidatie,
Door de Transitie Jeugdzorg en de wet Passend Onderwijs is het een lastig jaar geweest om de vernieuwde werkwijze in te zetten.
De zichtbaarheid van de verpleegkundigen en de samenwerking op de school krijgt steeds meer vorm.
Vanaf 2015 zal de afstemming en samenwerking met de scholen verder uitgewerkt worden.
November 2014 zijn kaders voor leerlingen en scholen vastgesteld bij ondersteuning naar aanleiding van frequent (ziekte)verzuim.
De meeste jeugdverpleegkundigen zijn niet altijd wekelijks op school aanwezig, maar dan wel structureel.
gamen, echtscheiding
Aanbevelingen
Jeugdverpleegkundigen werken (steeds meer) proactief en zijn toegankelijk voor zowel schoolteam als leerlingen en hun ouders (afhankelijk van de samenwerkingsafspraken met school).
Ervaringen van verpleegkundigen op school
De mogelijkheid tot een persoonlijk gesprek meer
Positief is dat ik welkom ben, school werkt mee.
De school en ik ervaren mijn bijdrage als zeer
onder de aandacht brengen bij leerlingen, dit hoeft
nuttig, ik doe veel aan ziekteverzuim.
niet alleen via Emovo. Ook ouders, mentoren en
Er is een duidelijke nieuwsbrief uitgegaan over
andere betrokkenen kunnen aangeven een gesprek
te willen.
mijn functie op school.
Niet alleen docenten weten mij te vinden, maar
aantal gesprekken (aanleiding, aantallen).
ook ouders en leerlingen.
Positief is dat ik iedere week een dagdeel aanwezig en dat ik een vaste werkplek heb, waardoor leerlingen mij weten te vinden. Mijn fysieke aanwezigheid is een groot pluspunt, de betrokkenheid is groter en dat ervaar ik als prettig.
Het spreekuur om de week is sinds kort gestart, moet nog gaan lopen. De nieuwsbrief van school gaat daar extra aandacht aan besteden.
De jeugdarts en ik worden op dit moment vooral benaderd voor ziekteverzuim en waarschijnlijk gaan we een Gezonde Schooltraject in samen met het MBO.
Biometrie meer benutten als ingang om met leerlingen in gesprek te gaan.
ben, mijzelf kan voorstellen in alle tweede klassen
Toewerken naar een betere rapportage van het
We spraken af dat de rol van het JGZ-team binnen de zorgstructuur van de school een proces van ontwikkeling en onderhandeling is, evenals deelname aan Emovo.
-6-
3
Gezonde Schoolmethode
Inleiding De Gezonde School methode is een bewezen effectieve
leerlingen. De jeugdverpleegkundige adviseert de
manier om aan gezondheid te werken. Door een aantal
school bij de keuze voor speerpunten en doet
stappen te doorlopen, wordt toegewerkt naar een
voorstellen ten aanzien van passende
Gezonde School. Deze stappen zijn:
gezondheidsbevorderende activiteiten bij deze
Bespreking Emovo-rapport op school
speerpunten. Per speerpunt wordt zo veel
De verpleegkundige bespreekt het Emovo-rapport
mogelijk ingezet op vier niveaus: signalering,
met één of meerdere medewerkers van de school,
educatie, omgeving en beleid. De
al of niet in aanwezigheid van de epidemioloog of
verpleegkundige kan ook activiteiten van
beleidsmedewerker gezondheidsbevordering van
preventiepartners aanraden zoals Brijder Jeugd of
de GGD. Van de school zijn medewerkers
Sportservice. De gekozen speerpunten en
aanwezig die (eind)verantwoordelijk zijn voor de
activiteiten worden samen met een tijdspad,
gezondheid en het welzijn van de leerlingen;
communicatieplan en begroting opgenomen in
meestal is dit de directeur, de teamleider of de
het schoolgezondheidsplan waar de school
zorgcoördinator.
vervolgens mee aan de slag gaat, al dan niet
Toelichten Gezonde Schoolmethode
ondersteund door de GGD of andere
Na de bespreking op school van het Emovo-
preventiepartners.
rapport wordt de Gezonde Schoolmethode
Gezonde Schoolvignet
toegelicht. Hierin wordt aangegeven wat een
Scholen die integraal en structureel werken aan
school zou kunnen doen om bepaalde resultaten
één of meer gezondheidsthema’s kunnen in
uit het Emovo-rapport te veranderen.
aanmerking komen voor het vignet Gezonde
Formeren werkgroep Gezonde School
School. Hiermee kan de school zich profileren.
Om de Gezonde Schoolmethode goed van de grond te krijgen is het belangrijk dat er een werkgroep wordt geformeerd met medewerkers van school die over de benodigde kennis en zeggenschap beschikken. Bij voorkeur zijn dit mensen van verschillende disciplines binnen de school zoals een directielid, een afdelings– of teamleider, een zorgcoördinator, een docent (biologie of verzorging), een lid van de ouder (raad) en een vertegenwoordiger van de leerlingen.
Doel
Opstellen schoolprofiel
De Gezonde Schoolmethode wordt structureel en
Het opstellen van een schoolprofiel is een vast
integraal ingevoerd op alle scholen voor voortgezet
onderdeel van de Gezonde Schoolmethode. Dit
onderwijs. De GGD maakt samen met de school een
schoolprofiel wordt opgesteld door de school in
programma (schoolplan) voor een periode van 4 jaar.
samenwerking met de jeugdverpleegkundige van de GGD in de rol van Gezonde Schooladviseur. Dit schoolprofiel bevat gegevens over de gezondheid en leefstijl van de leerlingen uit het Emovo-rapport en andere (individuele) signalen.
Voorbeeld keuze van speerpunten
Eveneens beschrijft het schoolprofiel wat de
Een mooi voorbeeld van het betrekken van ouders en
school al doet aan preventie op het gebied van
leerlingen bij de keuze voor speerpunten is de
verschillende gezondheidsthema’s.
speerpuntenworkshop die in november 2014 op de
Schoolgezondheidsplan met speerpunten
OSG West-Friesland in Hoorn heeft plaatsgevonden.
Op basis van het schoolprofiel maakt de school
Door middel van een werkvorm is in kaart gebracht
een keuze voor speerpunten waar meerdere jaren
op welke gezondheidsthema’s ouders, leerlingen en
aan gewerkt gaat worden. Deze keuze wordt bij
schoolpersoneel het liefst inzetten.
voorkeur gemaakt in overleg met ouders en
-7-
Evaluatie Invoering Contactmoment Adolescenten JGZ Resultaten
Conclusies
In onderstaande tabel zijn de resultaten voor de
De doelstelling is op dit moment nog niet gehaald; dit is gezien de tijd die verstreken is tussen het
Gezonde Schoolmethode weergegeven (peildatum
verschijnen van de Emovo-rapporten (juli 2014) en
december 2014). Deze resultaten zijn gebaseerd op een
eind december ook nog niet mogelijk.
enquête die gehouden is onder de verpleegkundigen die
werkzaam zijn in het voortgezet onderwijs.
Bijna de helft van de scholen heeft een gezondheidsplan of hebben dit in de planning staan. De overige scholen staan (nog) niet open voor de
Overzicht resultaten Gezonde Schoolmethode
Gezonde School aanpak of er is (hierover) nog geen
aantal
contact met de scholen.
%
scholen*
Wanneer de scholen de activiteiten in het schoolgezondheidsplan hebben uitgevoerd en de
Bespreking Emovo-rapport en toelichten Gezonde School
(positief geëvalueerde) activiteiten hebben geborgd
Scholen waar rapport is besproken
26
65%
Epidemioloog of GB-er** aanwezig
20
50%
Gezonde School methode besproken
25
63%
in het schoolbeleid kunnen we zeggen dat de scholen structureel en integraal werken met de Gezonde School aanpak.
Werkgroep Gezonde School
Er is meer tijd nodig om de doelstelling te realiseren. Het Gezonde School traject is een tijdrovend traject,
Werkgroep opgericht
7
18%
zeker op scholen die niet eerder met deze methode
Werkgroep in oprichting
5
13%
werkten.
12
30%
Directeur
2x
-
Teamleider
2x
-
Zorgcoördinator
4x
-
Docenten
5x
-
Ouder
2x
-
1x
-
2x
-
Totaal Leden van de werkgroep:
Leerlingen Anders
Aanbevelingen
de Gezonde School aanpak worden hierbij blijvend ondersteund en geadviseerd door de jeugdverpleegkundige op de school.
Bezig met schoolprofiel
Totaal
aanpak nog niet ter sprake is gekomen, wordt de methode toegelicht (mits de tijd hier rijp voor is). 4
10%
14
35%
18
45%
wordt eerst (meer) inzet gepleegd om ‘binnen’ te komen, te beginnen met de onderdelen waar de school het meest voor open staat.
Schoolgezondheidsplan gereed***
6
15%
Bezig met schoolgezondheidsplan
13
33%
19
48%
De jeugdverpleegkundigen hebben aandacht voor het formeren van een werkgroep Gezonde School op de school (indien er nog geen werkgroep is).
Gezonde Schoolvignet
De jeugdverpleegkundigen bespreken op de scholen de mogelijkheid om het vignet Gezonde School aan
Vignet aangevraagd
1
3%
Van plan vignet aan te vragen
6
15%
7
18%
Totaal
Op scholen waar de jeugdverpleegkundige helemaal nog niet is gestart met de vernieuwde werkwijze
Schoolgezondheidsplan met speerpunten
Totaal
Op scholen waar de jeugdverpleegkundige al goede contacten heeft, maar waar de Gezonde School
Schoolprofiel Schoolprofiel gereed
Scholen die al bezig zijn met de implementatie van
te vragen (indien dit nog niet is gebeurd).
De jeugdverpleegkundigen worden in hun rol als Gezonde School adviseur ondersteund door de
** van 5 van de 45 deelnemende scholen aan Emovo is geen informatie
beleidsmedewerker Gezondheidsbevordering en de
beschikbaar; het totaal aantal scholen is 40 (=100%)
epidemioloog van hun rayon.
** GB staat voor beleidsmedewerker gezondheidsbevordering ***betreft scholen die al langer met de Gezonde Schoolmethode werken
Ervaringen van verpleegkundigen met de Gezonde Schoolmethode
Het is fijn dat ik meedenk met het gezondheidsbeleid op school, dit houdt de school scherp.
De school gaf aan dat zij tevreden zijn over de inzet van de GGD. Qua nieuwe ontwikkelingen kwam er veel op hen af, maar hierdoor zijn zij zelf gaan nadenken wat ze intern willen.
-8-
4
Nieuwe toepassingen voorlichting en educatie
Inleiding
besproken (waarvan de jongere heeft aangegeven
Interventies die worden ingezet moeten nauw aansluiten
in ons werkgebied woonachtig zijn): soa en
bij de belevingswereld van de leerlingen. Sociale media
baarmoederhalskanker (2x), hiv (2x), gevoelens
kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Eén van de
(2x), emotionele mishandeling (1x) en piemel
pijlers van het projectvoorstel was te komen tot het
(1x). Namens GGD Hollands Noorden nemen twee
ontwikkelen en overnemen van nieuwe toepassingen op
jeugdverpleegkundigen deel aan het chatteam. Zij
het gebied van voorlichting en educatie via e-health en
hebben hiertoe een speciale training gevolgd.
sociale media (Twitter en Facebook).
Gemiddeld draaien zij eenmaal per 28 dagen een chatdienst.
Doel
Facebookpagina Sinds september 2014 heeft JouwGG.nl ook een
Het ontwikkelen en overnemen van nieuwe
Facebookpagina. De redactie is in handen van
toepassingen op het gebied van voorlichting en educatie
GGD Amsterdam en drie collega GGD’en.
via e-health en social media (twitter en Facebook).
Mogelijke participatie aan de (landelijke) jongeren
Twitter-account Via het Twitter-account @GGD Jongeren op
website ‘MijnGGD’ en (landelijke) ‘twitterende
Twitter worden er dagelijks tweets verzonden.
schoolarts’ vanaf schooljaar 2013-2014.
Promotie JouwGGD.nl GGD Hollands Noorden heeft JouwGGD.nl eind juni regionaal gepromoot door middel van een
Resultaten
persbericht. Ook tijdens het Emovo is aandacht
Website JouwGGD.nl
besteed aan de website voor jongeren. Voor en na
Op 19 juni 2014 hebben 15 organisaties de
de zomervakantie is overgegaan tot het actief
overeenkomst deelname website JouwGGD.nl
verspreiden van JouwGGD.nl ansichtkaarten en
ondertekend, waaronder GGD Hollands Noorden.
gadgets (telefoonhouder smartphone) onder
Deze website, een bestaand initiatief van GGD
leerlingen. Op de scholen werden speciale
Amsterdam, is omgebouwd van een stedelijke tot
promotieposters opgehangen en op de website
een landelijke jongerenwebsite. JouwGGD.nl is
van de GGD zijn promotiefilmpjes geplaatst.
speciaal voor jongeren tussen de 13 en 23 jaar en is een aanvulling op het bestaande hulpaanbod van GGD Hollands Noorden voor jongeren. Jongeren in de regio Noord-Holland Noord kunnen sinds bovengenoemde datum terecht op JouwGGD.nl voor betrouwbare informatie over gezondheid, relaties, lichaam, seks, gevoel, alcohol, roken en drugs, en regionale informatie (spreekuren GGD HN, evenementen etc.). Alle informatie is gecheckt en gemaakt door (medische) professionals. Ook kunnen jongeren
Aantal chatsessies JouwGGD.nl per maand
op de website (anoniem) chatten en mailen met
Maand
NHN
Amsterdam*
een GGD-arts of jeugdverpleegkundige. Er is ook een openbare reactiemogelijkheid op de website. Hier reageren jongeren op onderwerpen of stellen
Juni 2014
openbaar vragen over het betreffende onderwerp.
Chatten met een GGD-arts of jeugdverpleegkundige Jongeren kunnen iedere werkdag tussen 15:00 en 17:00 en tussen 19:00 en 21:00 uur chatten met
110
862
Juli 2014
81
647
Augustus 2014
97
957
* ter vergelijking is Amsterdam opgenomen
een GGD-arts of jeugdverpleegkundige. Buiten deze tijden kunnen jongeren mailen. De GGD-arts of jeugdverpleegkundige beantwoordt de vraag binnen twee werkdagen. In de periode juni t/m augustus zijn de volgende onderwerpen
-9-
Evaluatie Invoering Contactmoment Adolescenten JGZ
Voorbeeld chatgesprek: Saskia september 29th, 2014 Beste GGD, Ik word de laatste tijd de hele tijd geappt door jongens, de ene keer zeggen ze dat ik knap ben en de andere keer dat ik bijvoorbeeld en slagroomslet of een hoertje ben. Ze sturen rare foto’s en een filmpje dat een meisje aan het strippen is. Ik ben naar een leraar op school gegaan en die is naar de coördinator gegaan en die heeft mijn ouders verteld. Mijn ouders willen naar de politie om dat meisje te helpen die aan het strippen is, maar ik wil dat helemaal niet. Ik wil wel dat dat meisje geholpen wordt maar ik wil geen politie. Ik had namelijk dat filmpje doorgestuurd naar een vriendin toen die jongen hem net stuurde en dan ben ik ook strafbaar. Help, wat moet ik doen??? Jouwggd Arts september 30th, 2014 Beste Saskia, Wat goed dat je naar die leraar bent gegaan! Dat zal best spannend zijn geweest voor je. Je schrijft zelf al dat verspreiden van deze filmpjes niet mag, dat klopt. Daarom is het goed als je ouders wél met de politie gaan praten. Jullie kunnen een eerste gesprek krijgen. Daarin wordt alles goed uitgelegd. Je hoeft niet ongerust te zijn dat je vervolgd wordt voor een strafbaar feit, dat is niet het doel van de politie. Ze hebben met veel jongeren te maken waarvan filmpjes zijn rondgestuurd maar ook met diegene die dat hebben gedaan. Het is belangrijk dat het meisje wordt geholpen en dat het verder verspreiden van dit filmpje wordt gestopt. Groeten J. van der Jagt
Conclusie
Aanbevelingen
De actieve periode van het promoten van JouwGGD.nl is
Extern
gestart na de zomervakantie. Desondanks heeft een
De jeugdverpleegkundigen die wekelijks de
kleine groep jongeren een bezoek gebracht aan de
scholen bezoeken, zullen JouwGGD.nl actief
website JouwGGD.nl voor en in de zomervakantie. De
onder de aandacht moeten blijven brengen: o.a.
verwachting is dat er een toename zal plaatsvinden van
door middel van het ophangen van posters,
het aantal websitesessies in de toekomst.
verspreiden van ansichtkaarten, plaatsen artikel op website scholen en mondelinge promotie op de scholen.
Intern
Middels intranet maandelijks medewerkers informeren over JouwGGD.nl.
Belangrijke trends in de chat-/emailonderwerpen analyseren en hierop (preventief) beleid maken.
Ervaring van een verpleegkundige met de nieuwe werkwijze JGZ op het VO Francis Hollenberg, jeugdverpleegkundige: Na het voorstellen en uitleg geven over de werkwijze kreeg ik mijn eigen plek op beide scholen. Ik startte met biometrie op en heb op de Europese school de EMOVO in het Engels afgenomen. Daar kwam een grote dosis creativiteit aan te pas, maar al met al is het prima gelukt. Toen de schoolrapporten uitkwamen, brak een spannende tijd aan. Hoe ga in dit aanpakken en hoe introduceer ik de Gezonde School. Met een collega van epidemiologie en gezondheidsbevordering nam ik de schoolrapporten door. Ook bekeek ik de beleidsstukken en de websites van de scholen. Kortom, een zeer goede voorbereiding. Terugkijkend kan ik zeggen dat de gesprekken geweldig verliepen. De scholen waren blij met de Emovo-cijfers en willen verder met de Gezonde School. Dit zijn mijn successen, uiteindelijk heb ik in korte tijd bereikt, dat:
er een zorgstructuur en een zorgteam gekomen is; ze jaarlijks de Emovo willen; ik de biometrie ga uitvoeren; ze mij benaderen bij zorgen m.b.t. gedrag van leerlingen en in de klassen (dus individueel en collectief); leerlingen weten dat ik er ben en dat ze mij indien nodig benaderen; ik mee kan denken over het ziekteverzuim (een vraag van school);
we samen werken naar een ‘gezonde school’. Maar vooral dat de school mijn inzet als zeer waardevol ziet. Een groter compliment kon ik mezelf niet voorstellen na een lastige beginfase. Tot slot mijn advies: wees jezelf, wees creatief, volg je eigen gevoel en geef niet op. Kijk wat school wil (en niet naar wat school niet wil) en zet daar op in al is het soms heel klein.
- 10 -
5
Samenwerking intern en extern netwerk
Inleiding
Resultaten
Binnen de scholen vindt nauwe samenwerking plaats
In september is gestart met bespreking van de
tussen jeugdverpleegkundige, jeugdarts (JGZ team),
rapporten voor de Gezonde School aanpak. Er is een
mentor/zorgcoördinator (contactpersoon vanuit school),
voorstel in ontwikkeling ten aanzien van
schoolmaatschappelijk werk, Jeugd-en Gezinscoaches,
ziekteverzuimbegeleiding/voortijdig schoolverlaten en
leerplichtambtenaar en CJG partners.
inzet van de Gezonde Schoolmethode op het MBO. De eerste contacten hierover zijn op verzoek van de scholen
Doel
gelegd met het Horizon College en het Clusius College
Taken die opgepakt worden zijn: implementatie en
(Alkmaar en Hoorn) en Johannes Bosco (Heerhugo-
uitvoering van de Gezonde School methode,
waard). In Noord-Kennemerland bezochten alle
versterken van de zorgstructuur op school,
jeugdverpleegkundigen en de stafarts de bijeenkomst
teamvorming met het schoolmaatschappelijk werk,
van het Samenwerkingsverband (S) VO op 11 december.
versterken van de relatie met opvoedondersteuning, de relatie met het CJG, de relatie met het OGGZ-
Conclusie
team en implementatie 1Gezin1Plan op school.
De gemeenten krijgen met de nieuwe aanpak meer zicht
Er zal structureel contact zijn tussen GGD en de
op gezondheidsbevordering op scholen en kunnen beter
overkoepelende organen van scholen voor
sturen op activiteiten en thema’s. De speerpunten uit
voortgezet onderwijs over invulling en uitvoering van
het gemeentelijk gezondheidsbeleid kunnen via de
centrale thema’s en activiteiten in het kader van de
Gezonde School methode planmatig en structureel
Gezonde School.
aandacht krijgen. Preventiepartners kunnen met de
Er zal structureel contact zijn tussen GGD en
planmatige aanpak beter aansluiten bij de vraag van de
gemeenten over de invulling en uitvoering van
school en kunnen hierdoor efficiënter werken en meer
centrale thema’s en activiteiten in het kader van
kwaliteit leveren.
gezondheidsbevordering van de jeugd. De samenhang met lokaal gezondheidsbeleid kan mede
Aanbevelingen
hiermee worden gewaarborgd.
Per regio rekening houden met de verschillen in de
De JGZ gaat een structurele rol spelen bij de
samenwerking tussen gemeenten en de
uitvoering van het verzuimprotocol van scholen
samenwerkingsverbanden VO.
(i.s.m. leerplichtambtenaar). Preventie van (ziekte)
De managers Zorg & Advies maken afspraken over de
verzuim krijgt hierbij ruim de aandacht.
bezetting op school. Inzet op het verbinden van het
schoolgezondheidsbeleid met het gemeentelijke gezondheidsbeleid en het beleid van de lokale samenwerkingspartners. Ervaringen van verpleegkundigen met betrekking tot samenwerking
Ik vind het een winstgevende functie. Wij hebben met de wethouder gesproken, zij was gecharmeerd van ons werk op het VO.
Ondertussen ken ik veel mensen op school en heb ik een goed contact opgebouwd met de zorgcoördinator, alle afdelingsleiders, SMW, etc.
Het vroegtijdig opsporen van ziekteverzuim hebben we besproken maar moet nog verder uitgewerkt, het ZAT loopt al jaren goed.
Het contact is goed, maar er ontbreken nog wel duidelijke lijnen van wat de wensen zijn van het Samenwerkingsverband, Directie School en Hulpverlenersland.
- 11 -
Evaluatie Invoering Contactmoment Adolescenten JGZ 6
Uitvoeren meten en wegen (biometrie)
Inleiding
Conclusie
In het projectplan was het meet- en weegonderzoek
Schooljaar 2014-2015 is op 81% van de scholen de
(biometrie) niet opgenomen. Voor de start van de
jeugdverpleegkundige gestart met de uitvoering of
nieuwe werkwijze was de biometrie onderdeel van het
voorbereiding van biometrie. Het nog in overleg zijn
standaard contactmoment in de 2 klas. De
met de school, een latere planning, het afronden van
jeugdverpleegkundige van de school voert dit onderzoek
Emovo of de uitvoering van de Gezonde school
uit. De verpleegkundigen zien het meten en wegen
methode zijn redenen voor een latere start van de
e
biometrie.
echter als een belangrijk moment om met de leerling in
Doordat de jeugdverpleegkundige alle 2e klas
contact te zijn. Met de uitvoering van het weeg- en meetonderzoek vindt de aanpak overgewicht, maar
leerlingen ziet voor het meten- en wegen stelt zij
tegelijkertijd ook ondergewicht en groei plaats. Daarom
ook de vraag ‘hoe gaat het ‘. Dit vormt waar nodig de
is de biometrie toch weer meegenomen in de
ingang voor een vervolggesprek met de leerling.
vernieuwde werkwijze. Voordeel is dat de verpleegkundige het tijdstip van het meet en
Aanbevelingen
weegmoment (en daarmee het contact met de leerling)
Biometrie in de 2e klas in de ontwikkelingen van de flexibilisering meenemen.
in overleg met de school kan inplannen.
Toewerken naar een resultaatgerichte rapportage
Met ingang van april 2014 is aan alle leerlingen een
(aantallen, resultaten).
meet- en weeg onderzoek aangeboden.
Uitkomsten biometrie zo nodig gebruiken voor het
De jeugdverpleegkundige kan (ouders van) kinderen met
inzetten van een collectieve preventie vertaalslag.
een lichte mate van overgewicht ondersteunen bij de omslag naar gezond gedrag of zo nodig motiveren tot het zoeken van hulp. Resultaten
Ervaringen van verpleegkundigen met het meet– en
Eind december 2014 is op 81% van de scholen gestart met biometrie of zijn de voorbereidingen getroffen.
weegmoment
In totaal waren eind december 2014 ruim 700 2e
Het is fijn dat ik alle leerlingen zie via biometrie.
klassers gewogen en gemeten.
In eerste instantie werd ik niet heel serieus genomen. Ik moest zaken doen met een docent, die het eigenlijk te druk had om afspraken na te
Overzicht stand van zaken biometrie (december 2014) aantal
komen. Gevolg: Ik had een ochtend ingepland voor biometrie, terwijl de klas die dag niet op school
%
was.
scholen*
Gestart Start binnenkort/reeds voorbereid Niet gestart
De school vraagt zich af wat mijn aanwezigheid op
7
18%
school, buiten de biometrie, nog toevoegt als er op
25
63%
8
19%
alle scholen jeugd– en gezinscoaches komen. Wat moet iedereen toch in onze school? vraagt men zich af.
*informatie beschikbaar van 40 scholen
Nu ben ik bezig met de Gezonde Schoolmethode, vanaf januari start ik met biometrie.
Vorig jaar biometrie wel gedaan, dit jaar wil de school graag dat eerst dat Emovo is afgenomen voordat ik ga starten met biometrie.
- 12 -
7
Scholingen
Inleiding
Conclusie
Bij de vernieuwing van de werkwijze zijn 29
De scholingen en bijeenkomsten waren nodig om
jeugdverpleegkundigen en 19 jeugdartsen betrokken.
mensen te informeren, draagvlak te creëren en mensen
Een vernieuwing van deze omvang vergt de nodige
toe te rusten voor de nieuwe werkzaamheden. Er is
voorbereiding en organisatie. Hiertoe is een aantal
behoefte aan intervisie in en tussen de JGZ-teams. Aan
scholingen/bijeenkomsten georganiseerd.
het verzoek om verdiepende scholing op het gebied van de Gezonde Schoolmethode te organiseren is voldaan.
Resultaten In september en oktober 2013 zijn brainstormsessies
Aanbevelingen
georganiseerd voor alle jeugdverpleegkundigen en
Er dient ruimte te zijn voor intervisie in en tussen de
jeugdartsen die werkzaam zijn in het voortgezet
JGZ-teams en de rayonondersteuningsteams.
onderwijs. Het creëren van draagvlak voor de
Er dient ruimte te zijn voor scholing op maat,
vernieuwing stond centraal.
bijvoorbeeld over leefstijlthema’s.
Voor het merendeel van de jeugdverpleegkundigen is de Gezonde Schoolmethode nieuw. Om hen voor te bereiden en toe te rusten voor de nieuwe
Ervaringen van verpleegkundigen
werkzaamheden, is in oktober 2013 een scholingsdag
georganiseerd. Deze scholing is uitgevoerd in
manier en er zijn veel mogelijkheden te bedenken.
samenwerking met de NSPOH, CGL en GGD Friesland.
Tijdens deze scholingsdag zijn de volgende zaken Theorie van de Gezonde Schoolmethode
Hoe motiveer je een school voor de methode
Het opstellen van een schoolprofiel
Samenwerking binnen het zorg- en
Er is wel uitgelegd dat wij ook een wettelijke taak hebben hierin, dit was school niet duidelijk.
behandeld:
We zijn zoekende, maar wel op een positieve
preventienetwerk. In februari/maart 2014 hebben tussentijdse intervisie– en evaluatiebijeenkomsten plaatsgevonden voor de jeugdverpleegkundigen en –artsen op het voortgezet onderwijs. Uit een behoeftepeiling ten aanzien van scholing kwam naar voren dat de verpleegkundigen behoefte hadden aan verdiepende scholing over de Gezonde Schoolmethode. Daarom is begin september 2014 nog een scholingsdag geheel gewijd aan de Gezonde Schoolmethode. Voor deze scholingsdag hebben ervaren Gezonde School adviseurs van de eigen GGD (beleidsmedewerkers gezondheidsbevordering en een jeugdverpleegkundige) een interactief programma samengesteld, waarbij de jeugdverpleegkundigen alle stappen van de Gezonde School methode in groepjes hebben doorlopen. De praktische werkwijze tijdens deze scholingsdag werd als nuttig ervaren door de jeugdverpleegkundigen. Naast deze scholingsdagen kunnen de jeugdverpleegkundigen voor ondersteuning en advies op het gebied van de Gezonde Schoolmethode terecht bij de beleidsmedewerker gezondheidsbevordering van hun eigen rayon.
- 13 -
Evaluatie Invoering Contactmoment Adolescenten JGZ 8
Communicatie
9
Doorontwikkeling
Inleiding
In het kader van de Transitie Jeugdzorg en de wet
De kernboodschap in de communicatie naar buiten is:
Passend Onderwijs kan de vernieuwde werkwijze
De GGD is er voor jou!
aangegrepen worden om extra voorzieningen te treffen
Doelgroepen externe doelgroepen zijn: jongeren, ouders
(op school) om jongeren te ondersteunen. De
en verzorgers, scholen, gemeenten en ketenpartners. De
samenwerkingsverbanden van de scholen werken samen
interne doelgroep bestaat uit de GGD-medewerkers.
met gemeenten in het kader van passend onderwijs. Er
Voor de jongeren is veel aandacht besteed aan online
wordt steeds meer ingezet op 1Gezin1Plan, de relatie
dienstverlening en inzet sociale media. Voor ouders,
met het CJG, de Jeugd-en Gezinscoach en het
gemeenten, ketenpartners en scholen stond informeren
ondersteuningsteam van GGDHN in de gemeenten.
centraal.
Een jongere met startkwalificatie heeft een HAVO- of Vwo-diploma of een MBO-diploma op niveau 2 (zij zijn
Resultaten
tot hun 18e verjaardag kwalificatie plichtig).
Er zijn diverse communicatiemiddelen ingezet.:
Schoolverzuim is meestal een symptoom van
Alle interne en externe contacten zijn
achterliggende problemen en verzuim kan op termijn de
geïnformeerd via een brief, e-mail, digitale
oorzaak worden van voortijdig schoolverlaten. Wie
nieuwsbrief en/of de factsheet GGD in cont@ct
zonder diploma de school verlaat, heeft veel minder
met jongeren!
kans op bevredigend werk en een goed salaris.
De managers zorg en advies hadden een actieve
Belangrijk in dezen is het investeren in het voortraject,
rol in de informatievoorziening naar gemeenten en
het bevorderen van een gezonde leefstijl, het
ketenpartners.
voorkomen van schoolverzuim en het voorkomen van
De jeugdverpleegkundigen hadden een actieve rol
voortijdig schoolverlaten.
op de scholen (berichten in de schoolkrant en op de website van school), het verspreiden van de factsheet, posters en ansichtkaarten over nieuwe werkwijze. Op verzoek gaven zij een presentatie over de vernieuwde werkwijze met behulp van een standaardpresentatie.
Ook via de regionale media bracht de GGD de nieuwe werkwijze op het voortgezet onderwijs onder de aandacht.
Conclusie De ingezette communicatiemiddelen hebben ertoe geleid dat alle betrokken partijen informatie hebben ontvangen over de nieuwe werkwijze op het voortgezet onderwijs. De inzet van de website JouwGGD.nl, Facebook en Twitter is een goed initiatief voor digitaal contact met jongeren. Aanbevelingen
Gemeenten, ketenpartners, ouders/verzorgers en scholen jaarlijks informeren over (contactmogelijkheden) JGZ op het voortgezet onderwijs.
Deelnemer blijven aan JouwGGD.nl.
Jongeren blijven informeren via website scholen, posters en ansichtkaarten.
Regionale content JouwGGD.nl uitbreiden (bijdragen gemeenten/GGD).
- 14 -
10 Tot slot De eerste anderhalf jaar zijn voorbij, het draagvlak bij jeugdverpleegkundigen en artsen is toegenomen. Door nog betere profilering van de GGD op de scholen zal in overleg met-de wensen van- de scholen en de ketenpartners de respons en de opkomst verder vergroten in de komende jaren. De ervaring leert dat samenwerking, overleg en inzet op lokaal niveau het meest vruchtbaar is. De GGDHN zal zich met vereende krachten blijven inzetten om de vernieuwde werkwijze tot een succes te maken. De managers Zorg & Advies van GGDHN verstevigen hun relatie met de gemeenten en de Samenwerkingsverbanden Voortgezet Onderwijs per regio. Alle in het projectplan genoemde concrete veranderingen en nieuwe activiteiten zijn aan de orde geweest, op één na: Vanaf het schooljaar 2014-2015 doorontwikkelen van de huidige activiteiten die de GGD richt op jongeren in het voortgezet onderwijs. Ontwikkeling van interventies voor de jongeren in het speciaal voortgezet onderwijs, GGD HN zal zelf geen interventies ontwikkelen, maar gebruik maken van bestaande (erkende) interventies en deze in overleg met het onderwijs toespitsen op de lokale situatie.
Colofon Uitgave:
GGD Hollands Noorden Grotewallerweg 1, Postbus 324 1740 AH Schagen
Auteurs:
Anna de Haan, Corrien Waardenburg, Esther Kleine Deters, Judith Broekhuis en Sanne Bakni
Kenmerk:
20150127-AH
Datum:
februari 2015
Meer informatie:
Afdeling communicatie: via 088-01 00 500 of
[email protected]
Met dank aan Hans Verschuur, Simone Meijnen, Gea Breebaart, Jorrien Duineveld, Jette Duin, scholen voor voortgezet onderwijs in de regio Noord-Holland Noord en alle artsen en verpleegkundigen van de GGD werkzaam in het voortgezet onderwijs
- 15 -
