Evaluatie gezondheidsbeleid gemeente Langedijk 2012 - 2016
Beter gezond
Wat hebben we gedaan met ons gezondheidsbeleid?
1
Inhoud 1.
Inleiding/samenvatting ................................................................................................................ 3
2.
Kaderstelling ............................................................................................................................... 4
2.1.
Landelijk integraal gezondheidsbeleid .................................................................................... 4
2.2.
Wijziging Wet Publieke Gezondheid (Wpg) ............................................................................ 5
2.3.
Transities sociaal domein ....................................................................................................... 5
2.4.
Regionaal advies Gemeentelijk gezondheidsbeleid 2012 – 2015 GGD ................................. 6
2.5.
Kaderstellende nota Langedijker Sociaal Domein 2012-2016 ................................................ 9
3.
Lokaal gezondheidsbeeld Langedijk In een oogopslag ............................................................ 10 3.1.
4. 4.1.
Resultaten Gezondheidsmonitor 2012 (GGD NHN) ......................................................... 11
Kaders voor de toekomst .......................................................................................................... 13 Ontwikkelingen in het sociale domein ................................................................................... 13
5.
Lokale invulling gezondheidsbeleid .......................................................................................... 14
6.
Financiën ................................................................................................................................... 17
7.
Proces ....................................................................................................................................... 18
Bijlagen: Resultaten gezondheidsmonitor Langedijk 2012 Regionaal beleidsadvies 2012-2015 GGD Hoe gezond is Langedijk, gezondheidsprofiel (GGD, 2011)
2
1. Inleiding/samenvatting Gemeente Langedijk heeft de wettelijke taak om de volksgezondheid van de inwoners te bevorderen. De belangrijkste reden om gezondheidsbeleid op te stellen is het behouden en bevorderen van het welbevinden en de gezondheid van onze inwoners. In 2016 gaan wij de strategische nota sociaal domein opstellen, in interactie met onze medespelers van het sociale domein; de nota gezondheidsbeleid gaat hier, net als het WMObeleidsplan en het participatiebeleid, integraal onderdeel van uitmaken. Deze evaluatie geeft een beeld van de huidige stand van zaken van de gezondheid van onze inwoners ten opzichte van de huidige prioriteiten. Het doel is om het beeld dat ontstaat uit deze notitie mee te nemen in de kader- en prioriteitstelling van de nota strategisch beleid sociaal domein. De gezondheidszorg in ons land staat voor grote uitdagingen. De transformaties in het Sociaal Domein vragen om een cultuurverandering bij inwoners, gemeente, werkgevers, politiek en maatschappelijke instellingen. Inwoners met een ondersteuningsvraag zijn eerst zelf aan zet. De kracht van de samenleving wordt steeds meer aangesproken. Iedereen speelt daarbij een rol en heeft een eigen verantwoordelijkheid. We willen ons ervoor inzetten dat iedereen verzekerd is van noodzakelijke hulp en – waar nodig – van ondersteuning. Inwoners moeten zoveel mogelijk zelfstandig kunnen blijven participeren en functioneren. Daarvoor is het belangrijk dat mensen zich bewust zijn van de gevolgen van bepaald gedrag, de vaardigheden hebben gedrag te veranderen en/of leren omgaan met aanwezige gezondheidsbeperkingen. Deze omslag in denken over gezondheidszorg sluit aan bij de doelstellingen in het sociale domein: participatie, zelfregie en zelfredzaamheid. Om dit te bereiken is zowel landelijk, regionaal als lokaal ingezet op preventie, participatie en het bevorderen van een gezonde leefomgeving, waardoor kiezen voor een gezonde leefstijl gemakkelijk wordt. Via regionale projecten wordt gewerkt aan preventie op het gebied van Alcohol en Drugs en gezonde leefstijl. De gemeenschappelijke ambitie daarbij is het bevorderen en verbeteren van het welzijn van de inwoners van de regio Noord-Holland en het betaalbaar houden van de zorg, zodat de toegang tot zorg gegarandeerd blijft voor de inwoners van Langedijk. De kansen om gezondheid positief te beïnvloeden worden benut door het stimuleren van gezonde keuzes, zorgen voor een goed niveau en spreiding van zorgaanbod, het creëren van een prettige woon- en leefomgeving. Groepen met een gezondheidsachterstand en/of met een verhoogd gezondheidsrisico verdienen extra ondersteuning. De weg die Langedijk inslaat met deze koers sluit aan bij de landelijke ontwikkelingen in zorg en welzijn en het rijksbeleid. Deze evaluatie gezondheidsbeleid 2012 – 2016 geeft onze ambities aan van de afgelopen jaren en geeft meteen een doorkijk voor de nieuwe of aangescherpte prioriteiten voor de komende jaren. U kunt lezen voor welke gezondheidstaken wij verantwoordelijk zijn, welke uitdagingen we zien om de gezondheid van onze inwoners te verbeteren, wat we daarbij willen bereiken en met wie of hoe we dat gaan doen. Het eerste deel geeft inzicht in de landelijke, regionale en lokale gezondheid en prioriteiten. Het tweede deel geeft aan hoe wij die prioriteiten ook in 2016 nog gaan uitwerken.
3
2. Kaderstelling 2.1. Landelijk integraal gezondheidsbeleid Iedere vier jaar brengt de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de landelijke nota gezondheidsbeleid uit. De gemeente is wettelijk verplicht de landelijke prioriteiten in acht te nemen, zoals opgenomen in de landelijke nota “Gezondheid Dichtbij”. De landelijke prioriteiten van het gezondheidsbeleid zijn preventie op gebied van: overgewicht diabetes depressie roken schadelijk alcoholgebruik In het kader van preventie wordt waar mogelijk lokaal invloed uitgeoefend om een gezonde leefstijl te stimuleren. Voor een effectief gezondheidsbeleid is een integrale aanpak belangrijk, zeker gezien de fundamentele wijzigingen momenteel in het sociale domein. Gemeenten gaan de verantwoordelijkheid dragen voor de Jeugdzorg, voor nieuwe Wmo taken vanuit de AWBZ en voor de uitvoering van de Participatiewet. Gemeenten hebben meer taken maar ook meer ruimte om het beleid wat betreft ondersteuning, hulp en participatie integraal te regelen. Het accent ligt landelijk op bewegen, omdat dat verbonden is met zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid. De landelijke nota stelt zelf geen concrete doelstellingen en acties. Die worden verwacht in de regionale en lokale vertaling van de landelijke nota. In deze landelijke nota gezondheidsbeleid is de kabinetsvisie uitgewerkt in drie thema’s:
1. Vertrouwen in gezondheidsbescherming Mensen kunnen sommige risicofactoren voor de gezondheid niet of moeilijk zelf beïnvloeden. Op dit terrein kan de Nederlander op de overheid rekenen. Heldere wet- en regelgeving en toezicht op de naleving hiervan blijven noodzakelijk. (Denk aan kwaliteit van drinkwater of schone lucht.)
2. Zorg en sport dichtbij in de buurt De minister wil graag inzetten op “Zorg en sport in de buurt”. Gezondheid bevorderen door snelle signalering van gezondheidsrisico’s en inzetten van effectieve interventies. Samenwerken tussen zorgverleners en welzijn en door het verbinden van partijen en het bundelen van budgetten van zorgverzekeraar, Wet Langdurige Zorg (WLZ) en Wmo.
3. Zelf beslissen over leefstijl Zelf beslissen over gezonde leefstijl, maar wel moet “de gezonde keus de makkelijke keus” worden als het aan de overheid ligt. Daarom is samenwerken nodig met diverse partijen, publiek en privaat meten samen aan de slag!. De minister benadrukt dat de gezonde leefstijl een keus is van ieder individu. U bent zelf verantwoordelijk voor uw gezonde leefstijl keuzes, daar kan de overheid niets aan doen. Wel kan de overheid informeren over de gevolgen van ongezond gedrag en ongezond gedrag “lastig” maken en gezond gedrag stimuleren onder meer door het beïnvloeden van de omgeving. Dit is een “opdracht” die betrokkenheid vraagt van diverse sectoren en ministeries. De minister benoemt de jeugd als belangrijke doelgroep: zij zijn nog relatief makkelijk te beïnvloeden en te bereiken als het gaat om gezonde leefstijl.
4
2.2. Wijziging Wet Publieke Gezondheid (Wpg) In de afgelopen jaren zijn er twee belangrijke wijzigingen doorgevoerd in de Wpg. De ene betreft artikel 5a: gemeenten worden ook verantwoordelijk voor de ouderen-gezondheidzorg, zoals zij dat ook zijn voor de jeugdgezondheidszorg. De taken die wij voor ouderen-gezondheidszorg doen zijn bijvoorbeeld het informatief huisbezoek door Wonen Plus Welzijn en de afstemming met huisartsen, wijkverpleegkundigen en praktijkondersteuners. De tweede wijziging betreft de combinatie tussen veiligheid en publieke gezondheid in geval van een uitbraak van een infectieziekte van het type A. De expertise aangaande infectieziekten is toegevoegd aan de veiligheidsregio door de directeur van de GGD toe te laten treden tot de directie van de GHOR, onderdeel van de Veiligheidsregio. De uitbraak van infectieziekten kan een ontwrichtend effect hebben op de maatschappij. De Wpg staat niet op zichzelf, maar raakt ook andere wettelijke taken zoals de Wmo en de transities rond zorg, ondersteuning, jeugd en werk.
2.3. Transities sociaal domein Na de transities Jeugdzorg, Participatie en een aantal taken van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) zijn we vanaf 2015 bezig met de transformatie van het rijksbeleid naar gemeentelijk beleid. Voor de uitvoering van dit lokale beleid zijn aanzienlijk minder middelen ter beschikking. Het vastgestelde beleidskader Wmo 2015-2016 zet in op versterken van de basis. Vanuit de Wmo wordt de toegang tot zorg dicht bij burgers en laagdrempelig in de wijk georganiseerd. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat inwoners allereerst zelf verantwoordelijk zijn voor hun participatie. Passende ondersteuning wordt geboden aan inwoners die het (tijdelijk) niet op eigen kracht redden. Het sociale team wordt een belangrijke schakel bij zoveel mogelijk oplossingen in het eigen netwerk of in de buurt. In de woonvisie van de gemeente is aandacht voor een groeiende groep mensen met een intensieve zorgvraag om zo mogelijk in een normale leefomgeving te blijven wonen, aangezien de criteria om in aanmerking te komen voor opname in een verzorgingshuis door het rijk zijn aangescherpt. De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) wordt in Langedijk uitgevoerd door de GGD (0- 19 jarigen) en volgt de sociaal-medische ontwikkeling van kinderen. JGZ onderhoudt relaties in het maatschappelijke middenveld: scholen, maatschappelijk werk, huisartsen, kinderartsen en gespecialiseerde zorg. Gezondheidsrisico’s worden gesignaleerd en vroegtijdig aangepakt via vaccinaties en bevolkingsonderzoeken, behandeling en verzorging of maatschappelijke ondersteuning. De ontwikkelingen die voortvloeien uit de nieuwe Jeugdwet hebben een directe relatie met de JGZ. Voor alle leeftijdsgroepen geldt dat een goede gezondheid participatie bevordert en een minder goede gezondheid een drempel vormt voor participatie, vooral voor arbeidsparticipatie. Participatie kan bijdragen aan het ontwikkelen van vaardigheden, sociale cohesie en welvaart. Tegelijkertijd bevordert maatschappelijke participatie de gezondheid. Al deze ontwikkelingen in het sociale domein hebben een directe relatie met het gezondheidsbeleid en het versterken van deze relatie heeft de aandacht.
Leefbaarheid Een goede leefbaarheid draagt bij aan het welzijn van de inwoners. Dit betreft enerzijds de fysieke aanwezigheid van voorzieningen, maar ook activiteiten welke gericht zijn op de bevordering van de sociale cohesie. Wij faciliteren dit bijvoorbeeld door bewegingsmogelijkheden dichtbij in Langedijk te bieden, basiszorg dichtbij te organiseren en in te zetten op het positief beïnvloeden van omgevingsfactoren, door bij de inrichting van de openbare ruimte oog te hebben voor een gezonde omgeving waar bewegen en spelen wordt bevorderd. Het sportbeleid draagt direct bij aan de doelstelling van het gezondheidsbeleid.
5
Samenwerking eerste lijn en zorgverzekeraars De gemeente moet zorgen voor herkenbare en laagdrempelige voorzieningen in de buurt waar inwoners voor informatie en advies terecht kunnen. Daarnaast wordt extra ingezet op een sluitende zorgketen wat kan leiden tot terugdringen van de 2e lijns-zorg, door het versterken van de 0e lijn en 1e lijn, met name door te investeren in oplossingen ‘dichtbij’ en preventieve maatregelen. We willen het zelf oplossend vermogen in de samenleving meer benutten door inzet van meer vrijwilligers en minder professionals. Deze aanpak dient tevens te resulteren in het terugbrengen van de kosten.
Een middel om de gezonde leefstijl te bevorderen, is de samenwerking tussen gemeenten in de regio en de andere financiers van preventie: de zorgverzekeraar en het zorgkantoor. Met hen is een convenant gesloten, waarin wordt onderschreven om samen te werken ter bevordering van de gezondheid en kwaliteit van leven en de zelfredzaamheid van mensen in combinatie met het terugdringen van de (groei van de) kosten. Onder andere is afgesproken om samen te werken op preventie, met een wijkgerichte aanpak, en te kijken naar substitutie van middelen.
2.4. Regionaal advies Gemeentelijk gezondheidsbeleid 2012 – 2015 GGD In het najaar van 2011 heeft de GGD Hollands Noorden de gemeentelijke gezondheidsprofielen uitgebracht. In deze profielen worden de belangrijkste bevindingen over de gezondheidssituatie beschreven. De cijfers zijn afkomstig uit de vele onderzoeken die de GGD voor de gemeenten uitvoert en laten een uitgebreid beeld zien van de gezondheidstoestand in Noord-Holland Noord. Het goede nieuws is dat de inwoner van onze regio gemiddeld iets ouder wordt dan landelijk, dat onze regio als een prettige woonomgeving wordt ervaren, dat er minder gebruik wordt gemaakt van de eerstelijns gezondheidszorg en dat de inwoners weliswaar een lager opleidingsniveau hebben dan landelijk, maar een vergelijkbaar inkomen. Er is ook minder goed nieuws. Zo wordt er in onze regio teveel alcohol gedronken, zowel onder jongeren als onder volwassenen. Het aantal inwoners met een alcohol- of drugsverslaving is de afgelopen jaren ook fors toegenomen. Bijna de helft van onze inwoners heeft overgewicht en veel inwoners bewegen te weinig en eten onvoldoende groente en fruit. Ook rookt één op de vier Noord-Hollanders. 37% van de inwoners voelt zich eenzaam en 31% van de inwoners loopt het risico op een angststoornis of depressie.
6
Vanuit de landelijke nota zijn de prioriteiten voor de komende jaren preventie op het gebied van overgewicht, diabetes, depressie, roken en schadelijk alcoholgebruik. Een vergelijking met Noord-Holland Noord en Nederland voor deze prioriteiten geeft het volgende beeld: Langedijk %
19-65 jr >65 jr 19-65 jr >65 jr 19-65 jr >65 jr 19-65 jr >65 jr 19-65 jr >65 jr
Geschat aantal 1.100 230 800 70 3.100 480 1.100 230 1.900 170
NoordHolland Nrd %
6,6 5,7 4,9 1,7 10 12 6,6 5,9 12 4,2
6,5 6,7 4,5 2,5 21 13 9,6 5,8 10 5,4
8,3 8,7 6,0 4,3 8,4 3,8
19-65 jr >65 jr 19-65 jr >65 jr
7.500 2.300 440 600
46 59 2,7 15
45 55 3,5 13
46 59 3,6 16
19-65 jr >65 jr 19-65 jr >65 jr 19-65 jr >65 jr 19-65 jr >65 jr
2.700 280 1800 340 4.200 360 670 50
16 7,0 11 8,5 26 8,5 4,1 1,2
14 7,2 10 8,5 25 11 3,9 1,5
12 5,8 8,4 8,2 226 13 4,7 2,0
Psychosociale gezondheid (zeer) ernstig eenzaam Hoog risico op angst en depressie Overspannen, depressief of angstig Onder behandeling voor overspannenheid, depressie of angst Ooit slachtoffer huiselijk geweld Gezondheid en ziekte Overgewicht (incl. obesitas) Diabetes Alcohol, roken Zware drinker (>6 glazen 1xp/week) Overmatige drinker (> 21 glazen p/week) Rokers (<20 sigaretten/dag) Zware rokers (> 20 p/dag)
Nederland %
(Bron: resultaten gezondheidsmonitor GGD 2012; http://ggdhollandsnoorden.nl/publicaties/gezondheidsmonitor)
Evenals op landelijk niveau is er op regionaal niveau vooral rondom leefstijl en psychische gezondheid veel problematiek. Het relatief hoog alcoholgebruik blijft daarbij een opvallende factor. In alle gemeenten is aandacht nodig voor het terugdringen van het gebruik van genotmiddelen en overgewicht, maar de accenten tussen de gemeenten kunnen verschillen. De GGD pleit voor een structurele en integrale aanpak: dezelfde speerpunten aandacht blijven geven als in de vorige beleidsperiode en zoveel mogelijk inzetten op de 4 niveaus van gezondheidsbevordering: signaleren, educatie, fysieke en sociale omgeving en beleid. Samenwerken met andere gemeenten om bijvoorbeeld samen naar de zorgverzekeraar te stappen en intersectorale samenwerking door andere sectoren binnen de gemeente te betrekken (voor de indeling van de openbare ruimte bijvoorbeeld), zijn andere beleidsuitgangspunten. De aanbevelingen van het regionaal advies gaan over weerbaarheid en bewegen. Alle speerpunten (genotmiddelengebruik, gezond gewicht, psychische gezondheid en seksuele gezondheid bij de jeugd) kunnen langs de weg van vergroten van weerbaarheid dan wel door bewegen worden aangepakt.
7
Dit betekent voor gemeenten: 1. 2. 3. 4.
Inzetten op spelen, bewegen en sporten. Jeugd benoemen als belangrijke doelgroep voor het lokaal gezondheidsbeleid. Stimuleren van publiek private samenwerking op lokaal niveau. Verbindingen leggen tussen verschillende beleidsterreinen en gezondheid: verweven van gezondheid met andere belangrijke beleidsdoelstellingen, bijvoorbeeld op het terrein van jeugdbeleid, ruimtelijke ordening, welzijn en veiligheid. 5. Een bijdrage leveren aan het realiseren van ‘gezondheid in de buurt’ door: inzicht te verkrijgen in de lokale gezondheidsproblematiek; in de woonvisies rekening te houden met voorzieningen op het gebied van zorg en bewegen in de buurt; Afspraken te maken met verzekeraars en zorgverleners: zowel over het vormgeven van voorzieningen en netwerken in de buurt als over afstemming van taken op het gebied van preventie. De GGD adviseert om twee accenten te kiezen in de aanpak van speerpunten. Deze sluiten aan bij het regionale gezondheidsprofiel en de landelijke nota gezondheidsbeleid ‘Gezondheid dichtbij’. Het gaat om: 1. Weerbaarheid 2. Bewegen Door de weerbaarheid van mensen te vergroten, worden vier belangrijke gezondheidsthema’s tegelijk beïnvloed, te weten: genotmiddelengebruik, gezond gewicht, psychische gezondheid en seksuele gezondheid specifiek voor jeugd. Beweging is het ‘smeermiddel’ tussen bovengenoemde gezondheidsthema’s. Bewegen is goed voor de lichamelijke en de psychische gezondheid en heeft een positieve invloed op de thema’s genotmiddelengebruik, gezond gewicht en psychische gezondheid. Daarnaast kan bewegen bijdragen aan het weerbaar maken van mensen.
Het regionaal advies bepleit in te zetten op de doelgroep jeugd, omdat deze groep de meeste winst te behalen is als zij gezonder gaan leven. Onder het motto “jong geleerd is oud gedaan” is gezondheidseducatie en inzetten op het aanleren van een gezonde leefstijl voor deze doelgroep het meest effectief. De ouders (volwassenen) en de ouderen hebben echter ook baat bij gezonder leven. Met name preventieve interventies voor de doelgroep “lage SES” (Sociaal Economische Status) is zinvol en kan veel gezondheidswinst opleveren.
8
2.5. Kaderstellende nota Langedijker Sociaal Domein 2012-2016 In de startnotitie Langedijker Sociaal Domein is de volgende visie aangegeven:
We streven naar een maatschappij waarin onze burgers zelfredzaam zijn en zich bij elkaar betrokken voelen. Een maatschappij die de mogelijkheden biedt aan haar burgers om collectief en individueel tot ontplooiing te komen. Daar waar burgers kwetsbaar zijn faciliteert de gemeente dat burgers ondersteuning vinden zodat zij weer zelfredzaam worden en op eigen kracht mee kunnen doen in de samenleving.
De startnotitie is basis geweest voor het WMO beleidsplan (2015-2016) en deze evaluatie lokaal gezondheidsbeleid (2012-2016). Het nieuwe WMO-beleidsplan 2017 e.v. en de nota gezondheidsbeleid 2017 e.v. zullen integraal in de strategische notitie Sociaal domein opgenomen worden en meegenomen worden in het interactieve beleidsproces.
Langedijker Sociaal Domein 2013-2016 Lange termijn
Visie & uitgangspunten (Integrale) Doelstellingen
Beter Gezond
Kansrijk Jong
Meedoen
Notitie strategisch beleid sociaal domein
Wonen, Welzijn en Zorg
Middellange termijn (4 jaar)
Vanaf 2017
De integrale doelstellingen betreffen: Eigen kracht De Kanteling: Resultaatgericht in plaats van claimgericht; Er zijn vier typen oplossingen mogelijk: eigen kracht, sociale omgeving, algemene voorzieningen en individuele voorzieningen Algemeen aanbod voorzieningen voor individuele voorzieningen Preventie Samenhang Welzijn Nieuwe Stijl (regie, resultaatgericht) Meer sturen op hoofdlijnen. Alle doelstellingen hebben als doel de ondersteuningsvraag zoveel mogelijk terug te brengen. Het WMO-Beleidsplan 2015 – 2016 heeft deze doelstellingen verder uitgewerkt en richt zich op meer samenhang tussen de voorzieningen in de 0de, 1e en 2e lijn; versterking van de 0de lijn, (mantelzorgondersteuning, burgerinitiatieven e.d.), een uitwerking van een efficiënte en goede toegangsfunctie tot de 1e en 2e lijn via het Jeugd- en gezinsteam. Het samenspel tussen de eigen kracht, de algemene voorzieningen en de individuele voorzieningen en zijn de grootste uitdaging van de komende tijd. 9
3.
Lokaal gezondheidsbeeld Langedijk In een oogopslag
Langedijk is nu nog een relatief jonge gemeente. De verwachting is echter dat Langedijk snel zal vergrijzen. Tussen 2010 en 2025 neemt het aantal ouderen met 84% toe. Inwoners van Langedijk zijn meer aan het werk, en hebben meer inkomen dan landelijk. De levensverwachting in Langedijk is 83,1 jaar; dit is hoger dan landelijk en in andere gemeenten van Noord-Holland Noord. Kanker en hart- en vaatziekten zijn ook in Langedijk de belangrijkste doodsoorzaken. In Noord-Holland Noord overlijden meer mensen door verkeersongevallen, dementie en
ziekten van het zenuwstelsel dan landelijk. Er overlijden minder mensen als gevolg van ziekten van hart en vaten, ademhalingswegen en infecties. De meest gemelde infectieziekte is hepatitis B. Het risico op Q-koorts is relatief laag. Het risico op de ziekte van Lyme is in Langedijk hoger dan landelijk. Chlamydia is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening. Jongeren in Langedijk vrijen relatief vaak onveilig. Ruim de helft van de inwoners heeft een chronische aandoening; dit is vaak een aandoening van het bewegingsapparaat. Een op de acht inwoners voelt zich psychisch ongezond. Onder kinderen en jongeren is hyperactiviteit het meest voorkomende psychische probleem. 35% van de inwoners van Langedijk voelt zich eenzaam en 28% loopt een risico op een angststoornis of
depressie. Alcoholgebruik onder jongeren is gedaald, maar nog steeds drinkt 34% van de jongeren in Langedijk overmatig alcohol. Ruim de helft van de ouderen is een onverantwoorde drinker. Een op de zeven volwassenen en ouderen drinkt overmatig alcohol. Het aantal cliënten met alcohol- of drugsverslaving is flink toegenomen. Er zijn 6.000 rokers in Langedijk en bijna 9.000 mensen hebben overgewicht. De meerderheid van de inwoners eet niet genoeg groente en fruit en 9.000 inwoners bewegen onvoldoende. Driekwart van de jongeren is lid van een
sportvereniging. Bijna iedereen geeft de woonomgeving een voldoende, maar een op de vijf inwoners ervaart ernstige geluidshinder. Langedijk voldoet niet aan de richtlijn voor openbaar groen. Het bereik van vaccinaties en screening is hoog. Aanbod en gebruik van
eerstelijnszorg zijn vaak lager dan landelijk. Het aantal ziekenhuisopnames is lager dan landelijk en regionaal. Een op de acht ouderen in Langedijk ontvangt mantelzorg of thuiszorg. BRON: gezondheidsprofiel Langedijk 2011 (GGD)
10
3.1. Resultaten Gezondheidsmonitor 2012 (GGD NHN) In de gezondheidsmonitor 2012 is over een breed scala van onderwerpen informatie verzameld en waar mogelijk vergeleken met de resultaten van de vorige gezondheidsmonitor. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste conclusies en trends voor de gemeente Langedijk samengevat met mogelijke implicaties voor vervolgonderzoek of beleid.
Omgaan met chronische aandoening(en) Ruim de helft van de inwoners van Langedijk heeft één of meer chronische aandoeningen. Veel voorkomende aandoeningen zijn hoge bloeddruk, gewrichtsslijtage, aandoeningen van rug, nek of schouder en migraine. Naarmate de leeftijd stijgt neemt het aantal mensen met een chronische aandoening en ernstige beperkingen in gehoor, gezichtsvermogen of mobiliteit toe. Preventie gericht op een gezonde leefstijl en het vergroten van het vermogen om zich aan te passen aan een veranderende gezondheidstoestand kan de ziektelast van chronische aandoeningen beperken.
Ruim één op de drie inwoners ervaart psychosociale problemen Een groot deel van de inwoners van Langedijk voelt zich eenzaam (34%) en/of loopt risico op angst en depressie (38%). Zowel oudere als jongere volwassenen hebben last van psychosociale problemen, hoewel het accent verschilt: 65-plussers voelen zich vaker eenzaam en volwassenen van 19-65 jaar lopen meer risico op een depressie of angststoornis. Volwassenen van 19-65 jaar geven ook vaker aan wel eens aan zelfdoding te denken dan inwoners van 65 jaar en ouder. Verder onderzoek is nodig naar de oorzaken, naar risicogroepen en naar de factoren die bijdragen aan de preventie van psychosociale problemen. Deze kennis kan helpen bij het inzetten en ontwikkelen van beleid en interventies.
Aantal rokers flink gedaald Het aantal rokers in Langedijk is vergeleken met enkele jaren geleden flink gedaald. Het aantal zware drinkers (mannen 1x per week > 6 glazen; vrouwen > 4 glazen) is gelijk gebleven en het aantal mensen dat overmatig alcohol (> 21 glazen/week voor mannen, vrouwen >? 14 glazen/week) drinkt lijkt te dalen. Ook regionaal zien we een dalende trend voor zowel roken als alcoholgebruik. Mogelijk heeft dit te maken met de sterke aandacht voor het terugdringen van het gebruik van genotmiddelen de laatste jaren, maar andere verklaringen, zoals accijnsverhoging en sociaal wenselijke antwoorden kunnen niet worden uitgesloten.
Aantal mensen met overgewicht is gelijk gebleven Nog steeds heeft bijna de helft van de inwoners in Langedijk overgewicht. Dit terwijl de meerderheid van de inwoners (72%) wel voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Dit lijkt er op te duiden dat het stimuleren van meer beweging alleen niet voldoende is om overgewicht terug te dringen en te voorkomen dat overgewicht ontstaat. Meer aandacht voor gezonde voeding en voedselmatiging is ook belangrijk.
11
Tevreden over woon- en leefomgeving De meeste inwoners van Langedijk geven hun woon- en leefomgeving een voldoende en zijn redelijk tevreden over hun buurt. Aandachtspunten zijn de buurtvoorzieningen voor de jeugd, het gevoel van onveiligheid ’s nachts en geluidshinder.
Meer mensen geven mantelzorg Eén op de zeven inwoners in Langedijk geeft meer dan 8 uur per week of langer dan drie maanden mantelzorg aan een bekende uit de omgeving. Eén op de acht mantelzorgers voelt zich hierdoor zwaar belast. Het aantal mantelzorgers in Langedijk is niet gestegen. Regionaal stijgt het aandeel 65-plussers dat mantelzorg geeft. Een goed evenwicht tussen belasting en draagkracht bij mantelzorgers is een aandachtspunt voor beleid, ook om het geven van mantelzorg te bevorderen.
12
4. Kaders voor de toekomst 4.1. Ontwikkelingen in het sociale domein Naast de structuurvisie die is vastgesteld in september 2012, is er nog een belangrijk richtinggevend document als het gaat om kaders voor de toekomst. Dit is de startnotitie Langedijker Sociaal Domein 2013-2016. In de nota wordt een aantal uitgangspunten benoemd die gebruikt kunnen worden bij de ontwikkeling van kaders voor de maatschappelijke infrastructuur van Langedijk. Het gaat om de volgende uitgangspunten: Eigen kracht Resultaatgericht in plaats van claimgedrag (compensatie denken) Preventie Samenhang Welzijn Nieuwe Stijl Meer sturen op hoofdlijnen Regionale samenwerking: ‘lokaal wat lokaal kan en regionaal wat regionaal moet’. Het collegeprogramma 2014 – 2018 spreekt van behoud van goede zorgverlening en de mens centraal. De ingang tot de algemene zorg wordt het sociaal team en de frontoffice. Het CJG het aanspreekpunt. Investeren op preventie en de raad spreekt specifiek over ouderen om beleid te ontwikkelen ter bestrijding van eenzaamheid en langer zelfstandig blijven wonen. Naast deze uitgangspunten is in de nota al geanticipeerd op de noodzaak van verbinding en samenwerking. Dit is gedaan door niet meer uit te gaan van de bekende beleidsterreinen als bijvoorbeeld sport, welzijn en zorg, maar van vier samenhangende thema’s: Beter Gezond, Kansrijk Jong, Meedoen en Wonen, Welzijn en Zorg.
Beter gezond Binnen dit thema valt de algemene gezondheidszorg, waartoe het uniforme deel van de jeugdgezondheidszorg behoort.
Kansrijk Jong Binnen dit thema gaat het om taken in het kader van (preventief) jeugdbeleid. Deze taken zijn op te splitsen in de domeinen jeugd en gezin, opvang, onderwijs en jeugd, vrije tijd en veiligheid. In 2015 zijn hier nieuwe gemeentelijke jeugdzorg taken aan toegevoegd.
Meedoen Binnen dit thema zijn taken opgenomen welke in het sociaal zekerheidsdomein een rol spelen. Dit betreft het inkomensdeel van verschillende wetten, maar ook bijzondere bijstand en diverse vormen van re-integratie. Daarnaast betreft dit thema burgerparticipatie.
Wonen, Welzijn en Zorg. Binnen dit thema gaat het om Wmo-voorzieningen in het kader van de compensatieplicht, maatschappelijk dienstverlening en welzijnswerk zoals ouderen- en vrouwenwerk en antidiscriminatie. Belangrijk uitgangspunt is langer zelfstandig blijven wonen.
13
5. Lokale invulling gezondheidsbeleid In navolging van de landelijke nota en het regionaal advies zijn in Langedijk als speerpunten gehanteerd: genotmiddelengebruik, psychische gezondheid en sport en bewegen. Voor gedragsverandering die leidt tot een gezonde leefstijl is een lange adem nodig, vandaar dat we zijn doorgegaan met inzet op deze speerpunten
Alcohol en drugs Zowel in Langedijk als in de andere gemeenten in Noord-Holland Noord hebben de afgelopen jaren verschillende activiteiten plaatsgevonden op het gebied van alcoholmatiging onder de jeugd. Uit het E-movo onderzoek dat de GGD in 2009 in 2005, 2009 en 2013 heeft uitgevoerd, blijkt dat het alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar fors is afgenomen. Het lijkt erop dat de regionale en lokale activiteiten, ondersteund door de landelijke aandacht, hun vruchten afwerpen. Toch heeft nog steeds ruim de helft van de jongeren onder de 16 jaar in Noord-Holland Noord al eens alcohol gedronken. En uit de E-movo onderzoeken blijkt dat afname in alcoholgebruik onder jongeren van 16 jaar en ouder gering is. Voortzetting van goed werkende activiteiten voor jongeren onder de 16 jaar en intensivering van activiteiten voor jongeren van 16 jaar en ouder is daarom zeer wenselijk. (preventie en educatie door o.a. voorlichting/bewustwording via onderwijs, projecten, theater, info materiaal, voor zowel ouders als jongeren)
Diabetes Ernstig overgewicht, gebrek aan lichaamsbeweging en ongezonde voeding zijn risicofactoren voor het ontwikkelen van diabetes type 2. Diabetes is een chronische stofwisselingsziekte waarbij het glucosegehalte in het bloed te hoog wordt. Hierdoor ontstaan allerlei klachten en uiteindelijk complicaties van hart en vaten, ogen, nieren en zenuwen. Diabetes type 2 kan omkeerbaar zijn, bij afname van het overgewicht kunnen de veranderingen aan de stofwisseling verdwijnen en herstellen. Voor preventie van diabetes type 2 wordt daarom ingezet op preventie van ernstig overgewicht.
Overgewicht Voor verandering van leefstijl is het van belang dat inwoners zich bewust worden van het feit dat zij zelf de meeste invloed uitoefenen op de eigen gezondheid en de gezondheid van degenen waarvoor zij zorgen. Om een gezonde leefstijl te stimuleren zet de gemeente daarom in op bewegen en gezond eten. Deze leefstijlaanpak is tevens gericht op de omgeving. Een integrale aanpak met samenwerking tussen de partijen in de wijk, zoals het CJG, het onderwijs, de GGD, het SSL en de huisartsen. Het project Jongeren op gezond gewicht (JOGG) is een voorbeeld van samenwerking tussen private en publieke partijen, waardoor jongeren gratis kunnen sporten en kennis kunnen maken met gezond eten.
Depressie Voor depressie-preventie worden de collectieve preventieactiviteiten van de Wering en de GGZ voorgezet, gericht op GGZ problematiek. Het gaat hierbij om laagdrempelige signalering d.m.v. educatie. Daarnaast wordt ingezet op bevorderen van de zelfredzaamheid en participatie van mensen met GGZ problematiek in samenwerking met wonen Plus Welzijn. Met de gezondheidszorg wordt gestreefd naar een afname van de druk op de duurdere professionele zorg, het verhogen van de zelfredzaamheid van de inwoners en het behoud van de betaalbare, collectieve voorzieningen voor inwoners die echt niet zonder kunnen.
14
Ouderenzorg Gezondheidswinst voor ouderen is vooral te bereiken door het voorkomen van eenzaamheid en het stimuleren van beweging ter voorkomen van mobiliteitsbeperkingen en diabetes 2. De gemeente zet hierop in door middel van het Wmo-beleid, samen met de netwerkpartners. Komende jaren wordt bij ouderen ingezet op participatie, door slimme verbindingen te maken tussen de persoonlijke inzet van inwoners en de collectieve voorzieningen in de buurt.
15
16
6. Financiën De gelden vanuit het rijk voor publieke gezondheid zijn opgenomen in de algemene uitkering van het gemeentefonds. Het budget wordt besteed aan de bekostiging van de diensten en producten van de GGD voor uitvoering van de wettelijke basistaken gezondheidszorg. De GGD voert de wettelijke taken publieke basisgezondheidszorg uit voor gemeente Langedijk. De basisgezondheidszorg betreft onder andere bestrijding infectieziekten, technische hygiënezorg bij instellingen en bedrijven, Openbare Geestelijke Gezondheidszorg, epidemiologie, gezondheidsbevordering en de uitvoering van de Wet op de lijkbezorging. De financiering van deze taken verloopt via de begroting van de Gemeenschappelijke Regeling GGD Noord-Holland Noord. Hieronder een overzicht van de bedragen die direct met het gezondheidsbeleid te maken hebben voor de thema’s “beter gezond” en “kansrijk jong”.
Thema Beter Gezond Binnen dit thema vallen taken als jeugdgezondheidszorg en algemene gezondheidszorg. Deze worden beiden uitgevoerd door de Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst (GGD). De WMO budgetten zijn hier buiten beschouwing gelaten. Thema Gezond Beter (2015) 6203100 – Gezondheidszorg 6203100 – Gezondheidszorg (AED) 6204021 - Uniform (Basis Taken Pakket) 6203100 - project in control of alcohol en drugs
461.747 24.440 428.216 8.100
Totaal
922.503
Thema Kansrijk Jong Binnen dit thema zijn de budgetten opgenomen in het kader van Jeugdgezondheidszorg die binnen het Centrum voor Jeugd en gezin vallen. Het budget voor de decentralisatie jeugdzorg is hier buitengelaten. Thema Kansrijk Jong (2015) 6204011 - Opvoed- en opgroeiondersteuning 6204014 – Maatwerk GGD/JGZ 6204032 - Sociaal medische indicaties t.b.v. extra voorschoolse educatie Totaal
54.000 23.520 40.000 117.520
17
7. Proces Deze evaluatie geeft een beeld van de huidige prioriteiten en de inzet van de gemeente hiervoor. Het gaat voort op de landelijke en regionale thema’s die zijn ingezet vanaf 2011. Eind 2015 en begin 2016 start het interactieve beleidsproces voor de strategische nota sociaal domein en de nota Gezondheidsbeleid en Wmo zullen hieronder gaan vallen. Deze evaluatie geeft inzicht en overzicht en kan dienen als gedachtenvorming voor de toekomstige kaders en prioriteiten voor het strategische beleidsplan sociaal domein Bij deze evaluatie van het gezondheidsbeleid zijn de belangrijkste partijen betrokken, nl. de GGD, de huisartsen en de cliëntenraad. Planning: 21-10-2015: T.i. cliëntenraad ter bespreking/vooradvisering strategische nota 3D; 03-11-2015: behandeling door college van B&W 15-12-2015: raadsvergadering december 2015
18
