Evaluatie en aanpassing van. de Covaar-II

Evaluatie en aanpassing van de Covaar-II K. Verschueren, E. Buyse, V. Germeijs, R. Janssen, W. Magez, & D. Van Nijlen G. Buysse, S. Vangoetsenhoven, T. Arkens, & S. Doumen

Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen, K.U.Leuven Onderzoeksgroep Schoolpsychologie en Ontwikkelingspsychologie van Kind en Adolescent

Met steun van het Europees Integratiefonds Eindrapport 2011

Inhoudstafel

Lijst van de tabellen............................................................................................................................ XI Lijst van de figuren ............................................................................................................................ XV INLEIDING: SITUERING VAN HET ONDERZOEK................................................................................ 1 1.

NT2 als onderdeel van een ruimere integratiedoelstelling......................................................... 4

2.

De kandidaat-cursisten................................................................................................................ 4

3.

Covaar-II ...................................................................................................................................... 5

4.

Onderzoeksvragen en –doelen.................................................................................................... 7 4.1 Inbedding van Covaar-II in ruimere intakeprocedure (onderzoeksvraag 1) ............................. 7 4.2 Vertekening van Covaar-II scores door invloeden van cultuur en taal (onderzoeksvraag 2).... 8

DEEL 1: KWALITATIEVE LUIK: BEVRAGING STAKEHOLDERS........................................................... 11 1.

Situering deelnemers en methode............................................................................................ 12

2. Focusgroepen en websurvey met de educatieve consulenten van de Huizen van het Nederlands ........................................................................................................................................ 13 2.1 Deelnemers en methode......................................................................................................... 13 2.2 Afname van de Covaar-II ......................................................................................................... 14 2.2.1 Wie ................................................................................................................................... 14 2.2.2 Doelgroep ......................................................................................................................... 16 2.2.3 Vorm en versie Covaar-II .................................................................................................. 18 2.2.4 Individuele of collectieve afname .................................................................................... 19 2.2.5 Oefenfase ......................................................................................................................... 20 2.2.6 Testfase ............................................................................................................................ 22 2.2.7 Testruimte ........................................................................................................................ 23 2.2.8 Doel van de test................................................................................................................ 24 2.3 Plaats van de Covaar-II in de intakeprocedure........................................................................ 24 2.3.1 Covaar-II en andere criteria.............................................................................................. 24 2.3.2 Intensiteit van de cursus .................................................................................................. 27 2.3.3 Universitair Taalcentrum (UTC)........................................................................................ 28 2.3.4 Opleiding .......................................................................................................................... 28

Inhoudstafel

II

2.3.5 Aanbod ............................................................................................................................. 29 2.3.6 Hoe vrij voelt de consulent zich om af te wijken van een advies op basis van de Covaar-II score alleen?.............................................................................................................................. 31 2.4 Niveaubepaling van de kennis Nederlands en de functie van het Huis van het Nederlands.. 32 2.5 Toekomstdromen van de consulenten.................................................................................... 33 3.

Onthaalbureaus......................................................................................................................... 38 3.1 Deelnemers en methode......................................................................................................... 38 3.2 Covaar-II................................................................................................................................... 38 3.2.1 Gewicht............................................................................................................................. 38 3.2.2 Testwiseness..................................................................................................................... 39 3.2.3 Momentopname .............................................................................................................. 39 3.2.4 Manipulatie ...................................................................................................................... 40 3.3 Samenwerking Huis van het Nederlands................................................................................. 40 3.4 Aanbod van en samenwerking met de centra ........................................................................ 41 3.5 Kandidaat-cursisten................................................................................................................. 41

4.

Focusgroepen met de centra voor basiseducatie en de centra voor volwassenenonderwijs .. 43 4.1 Deelnemers en methode......................................................................................................... 43 4.2 Afname van de Covaar-II ......................................................................................................... 43 4.2.1 Centrale en decentrale afname........................................................................................ 43 4.2.2 Bij wie wordt de Covaar-II afgenomen? ........................................................................... 44 4.2.3 Vorm, oefenboekje, instructies, contacttaal.................................................................... 46 4.3 Plaats van de Covaar-II in de intakeprocedure........................................................................ 47 4.3.1 Covaar-II als een onderdeel van de intake ....................................................................... 47 4.3.2 Andere belangrijke criteria............................................................................................... 48 4.4 Positieve aspecten en gevolgen van de Covaar-II ................................................................... 51 4.5 Knelpunten intakeprocedure en Covaar-II .............................................................................. 52 4.5.1 Westerse logica, testwiseness en stress .......................................................................... 52 4.5.2 Kritische bedenkingen door de centra ............................................................................. 53 4.5.3 Grijze zone, heroriëntering en doorstroming................................................................... 54 4.5.4 Gemotiveerde doorverwijzing.......................................................................................... 56 4.6 Positieve punten binnen het NT2-landschap .......................................................................... 57

Inhoudstafel

III

4.6.1 Inschrijving, heroriëntering en doorstroming .................................................................. 57 4.6.2 Methodiek en cursisten.................................................................................................... 58 4.7 Knelpunten binnen het NT2-landschap................................................................................... 58 4.7.1 Aanwezigheid en participatie cursisten ........................................................................... 58 4.7.2 Drop-out ........................................................................................................................... 59 4.7.3 Wat gaat drop-out tegen?................................................................................................ 61 4.7.4 Concurrentiestrijd............................................................................................................. 62 5. Focusgroepen en interviews met de inspectie volwassenenonderwijs en de beleidsondersteunende diensten onderwijs..................................................................................... 64 5.1 Deelnemers ............................................................................................................................. 64 5.2 Covaar-II binnen de intakeprocedure...................................................................................... 65 5.3 Enkele knelpunten bij de afname van Covaar-II...................................................................... 66 5.4 Functie van het Huis van het Nederlands................................................................................ 66 5.4.1 Vraag vanuit diverse instanties ........................................................................................ 66 5.4.2 Behoeftegericht werken................................................................................................... 67 6.

Bevraging cursisten CVO Halle en CBE Leuven.......................................................................... 68 6.1 Deelnemers en methode......................................................................................................... 68 6.2 Intakeprocedure ...................................................................................................................... 69 6.2.1 Intakegesprek ................................................................................................................... 69 6.2.2 Testafname....................................................................................................................... 70 6.3 Lessen NT2............................................................................................................................... 70 6.3.1 Motivatie en perspectief .................................................................................................. 70 6.3.2 Positieve en negatieve ervaringen met de lessen............................................................ 71 6.3.3 Stimulerende en belemmerende factoren om les te volgen ........................................... 72

DEEL 2: KWANTITATIEVE LUIK: ANALYSE DATABANK M@TRIX..................................................... 74 1.

Doelstelling................................................................................................................................ 75

2.

Methode.................................................................................................................................... 76 2.1 Deelnemers ............................................................................................................................. 76 2.2 Procedure ................................................................................................................................ 76 2.3 Instrumenten........................................................................................................................... 76

Inhoudstafel

IV

2.3.1 Covaar-II ........................................................................................................................... 76 2.3.2 Achtergrondgegevens ...................................................................................................... 77 2.3.3 Opvolgingsgegevens......................................................................................................... 78 3.

Resultaten.................................................................................................................................. 79 3.1 Beschrijving van de proefgroep............................................................................................... 79 3.2 Effect van verschillende variabelen op de Covaar-II score...................................................... 81 3.2.1 Effect van geslacht op de Covaar-II score......................................................................... 82 3.2.2 Effect van leeftijd op de Covaar-II score........................................................................... 82 3.2.3 Effect van verblijfsduur op de Covaar-II score ................................................................. 83 3.2.4 Effect van perspectief op de Covaar-II score.................................................................... 83 3.2.5 Effect van scholingsgraad op de Covaar-II score.............................................................. 84 3.2.6 Effect van onderwijsniveau op de Covaar-II score ........................................................... 84 3.2.7 Effect van voorkennis Nederlands op de Covaar-II score................................................. 86 3.2.8 Effect van alfabetisering in Latijns schrift op de Covaar-II score ..................................... 87 3.2.9 Effect van land van herkomst op de Covaar-II score........................................................ 89 3.2.10 Effect van EU-burger / derdelander op de Covaar-II score ............................................ 91 3.2.11 Effect van de verschillende variabelen samen op de Covaar-II score ............................ 92 3.3 Eventuele manipulatie van de Covaar-II score........................................................................ 94 3.4 Effect van een set van criteria waarnaar tijdens de intakeprocedure wordt gepeild op de verwijzing....................................................................................................................................... 95 3.4.1 Effect van een set van criteria waarnaar tijdens de intakeprocedure wordt gepeild op het verwijzingsadvies ................................................................................................................ 95 3.4.2 Effect van een set van criteria waarnaar tijdens de intakeprocedure wordt gepeild op de uiteindelijke doorverwijzing ...................................................................................................... 98 3.5 Predictieve waarde voor het succes van het traject ............................................................. 103 3.5.1 Effect van een set van criteria waarnaar tijdens de intakeprocedure wordt gepeild op het succes van het traject........................................................................................................ 104 3.5.2 Vergelijking van de predictieve waarde van de Covaar-II score voor het succes van het traject voor EU-burgers versus derdelanders ......................................................................... 108

Inhoudstafel

V

DEEL 3: KWANTITATIEVE LUIK: ANALYSE NIEUWE DATA .............................................................111 1.

Doelstelling.............................................................................................................................. 112

2.

Methode.................................................................................................................................. 112 2.1 Deelnemers ........................................................................................................................... 112 2.2 Procedure .............................................................................................................................. 112 2.3 Instrumenten......................................................................................................................... 113 2.3.1 Covaar-II ......................................................................................................................... 113 2.3.2 Achtergrond- en opvolgingsgegevens ............................................................................ 113

3.

Resultaten................................................................................................................................ 114 3.1 Beschrijving van de proefgroep............................................................................................. 114 3.2 Betrouwbaarheid van de Covaar-II........................................................................................ 117 3.3 Effect van voorkennis Nederlands op de Covaar-II scores .................................................... 117 3.3.1 A-versie........................................................................................................................... 117 3.3.2 B-versie........................................................................................................................... 119

4.

DIF-analyses............................................................................................................................. 120 4.1 Inleiding ................................................................................................................................. 120 4.2 DIF methodologie .................................................................................................................. 121 4.2.1 Een aanpak met behulp van de itemresponsetheorie ................................................... 121 4.2.2 Van IRT naar DIF ............................................................................................................. 123 4.2.3 Aanpak DIF-analyses voor de Covaar-II .......................................................................... 124 4.3 Resultaten DIF-analyses op de Covaar-II ............................................................................... 125 4.3.1 Keuze IRT-model............................................................................................................. 125 4.3.2 DIF-analyses voor Covaar-II, versie A ............................................................................. 126 4.3.3 DIF-analyses voor Covaar-II, versie B ............................................................................. 130

DEEL 4: CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN ..................................................................................135 1.

Inleiding ................................................................................................................................... 136

2.

Mogelijke vertekening van Covaar-II scores door invloeden van taal en cultuur................... 137

3.

Aandachtspunten voor de afname van de Covaar-II............................................................... 139 3.1 Globale schets van een Covaar-II afname ............................................................................. 139 3.2 Handleiding: Standaardisatie instructies en bepaling doelgroep Covaar-II .......................... 140

Inhoudstafel

VI

4. Plaats van de Covaar-II en andere criteria en de rol van de diverse actoren in de bredere intakeprocedure .............................................................................................................................. 143 4.1 Covaar-II als hulpmiddel en belang van andere criteria........................................................ 143 4.2 Rol van de diverse actoren bij de intakeprocedure .............................................................. 145 5.

Overige conclusies en aanbevelingen ..................................................................................... 146

Referentielijst .................................................................................................................................. 149 Lijst met bijlagen ............................................................................................................................. 153

Inhoudstafel

VII

Lijst van de tabellen

Tabel 1

Respondenten die aangeven dat bepaalde kandidaat-cursisten geen Covaar-II afleggen

Tabel 2

Respondenten die gebruik maken van alternatieve Covaar-II vorm en versie

Tabel 3

Respondenten die kiezen voor individuele en/of collectieve afname van Covaar-II

Tabel 4

Beschrijving van de proefgroep

Tabel 5

Beschrijving van de proefgroep volgens leeftijd, verblijfsduur en scholing

Tabel 6

Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van geslacht

Tabel 7

Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van perspectief

Tabel 8

Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van hoogst behaalde diploma

Tabel 9

Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van voorkennis Nederlands

Tabel 10

Verschil

in

gemiddelde

Covaar-II

totaalscore

in

functie

van

voorkennis Nederlands, na controle voor aantal jaar scholing

Tabel 11

Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van alfabetisering in Latijns schrift


VIII

Tabel 12

Verschil

in

gemiddelde

Covaar-II

totaalscore

in

functie

van

alfabetisering in Latijns schrift, na controle voor aantal jaar scholing

Tabel 13

Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van land van herkomst

Tabel 14

Verschil in gemiddelde Covaar-II totaalscore in functie van land van herkomst, na controle voor aantal jaar scholing

Tabel 15

Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van EU-burger / derdelander

Tabel 16

Verschil in gemiddelde Covaar-II totaalscore in functie van EUburger / derdelander, na controle voor aantal jaar scholing

Tabel 17

F-waarden en eta-squared van de verschillende predictoren in de voorspelling van de Covaar-II totaalscore

Tabel 18

Odds ratios met 95% betrouwbaarheidsinterval van de multinomiale multivariate logistische regressieanalyse voor de voorspelling van het verwijzingsadvies

Tabel 19

Odds ratios met 95% betrouwbaarheidsinterval van de multinomiale multivariate logistische regressieanalyse voor de voorspelling van de uiteindelijke doorverwijzing

Tabel 20

Odds ratios met 95% betrouwbaarheidsinterval van de binaire multivariate logistische regressieanalyse voor de voorspelling van het succes van het traject

Tabel 21

Odds ratios met 95% betrouwbaarheidsinterval van de binaire multivariate logistische regressieanalyse voor de voorspelling van het succes van het traject

Tabel 22

Beschrijving van de proefgroep


IX

Tabel 23

Beschrijving van de proefgroep volgens leeftijd, verblijfsduur en scholing

Tabel 24

Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de subtests en de totale Covaar-II (versie A) in functie van voorkennis Nederlands

Tabel 25

Verschil in gemiddelde score voor de subtests en de totale Covaar-II (versie A) in functie van voorkennis Nederlands, na controle voor aantal jaar scholing

Tabel 26

Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de subtests en de totale Covaar-II (versie B) in functie van voorkennis Nederlands

Tabel 27

Verschil in gemiddelde score voor de subtests en de totale Covaar-II (versie B) in functie van voorkennis Nederlands, na controle voor aantal jaar scholing

Tabel 28

Informatiecriteria voor de verschillende parametercombinaties

Tabel 29

Achterwaartse zoekmethode: Kandidaat-modellen op basis van een willekeurige ankerkeuze

Tabel 30

Achterwaartse zoekmethode: Verfijning van de kandidaat-modellen

Tabel 31

Voorwaartse

zoekmethode:

Kandidaat-modellen

met

een

ankerkeuze op basis van de verschillende subtests

Tabel 32

Voorwaartse zoekmethode: Verfijning van de kandidaat-modellen

Tabel 33

Aftoetsen van kandidaat-modellen via de Likelihood Ratio Test

Tabel 34

Achterwaartse zoekmethode: Kandidaat-modellen op basis van een willekeurige ankerkeuze

Tabel 35

Achterwaartse zoekmethode: Verfijning van de kandidaat-modellen


X

Tabel 36

Voorwaartse

zoekmethode:

Kandidaat-modellen

met

een

ankerkeuze op basis van de verschillende subtests

Tabel 37

Voorwaartse zoekmethode: Verfijning van het kandidaat-model

Tabel 38

Aftoetsen van kandidaat-modellen via de Likelihood Ratio Test


XI

Lijst van de figuren

Figuur 1

Verdeling van de deelnemers aan de websurvey over de regio’s

Figuur 2

Wijze van instructie bij oefenfase Covaar-II

Figuur 3

IRF van een item

Figuur 4

IRF’s met verschillende moeilijkheidsgraden

Figuur 5

IRF’s met verschillende discriminatiegraden

Figuur 6

Itemresponsefuncties

Figuur 7

Test Chararcteristic Curve

Figuur 8

TCC voor Model 12 (Covaar A)

Figuur 9

TCC voor Model 12 (Covaar B)

Figuur 10

TCC voor Model 22 (Covaar B)

Lijst van de figuren

XII

INLEIDING SITUERING VAN HET ONDERZOEK

Inleiding: Situering van het onderzoek

3

1. NT2 als onderdeel van een ruimere integratiedoelstelling

In opdracht van het Europees Integratiefonds werd door de Onderzoeksgroep Schoolpsychologie en Ontwikkelingspsychologie van Kind en Adolescent, sectie Schoolpsychologie van de Katholieke Universiteit Leuven een drieledig onderzoek met betrekking tot de Covaar-II uitgevoerd. Voor de Europese Unie (EU) is het versterken van de integratie van nietEU-burgers (derdelanders) aan de hand van een inburgeringstraject een prioritaire doelstelling. Het leren van de Nederlandse taal (NT2) vormt een cruciaal onderdeel van deze integratie, naast een maatschappelijke oriëntatie en de begeleiding naar werk, studeren of het socio-culturele aanbod. Het aanbod NT2

wordt

gerealiseerd

door

diverse

onderwijsverstrekkers:

centra

voor

basiseducatie, centra voor volwassenenonderwijs en universitaire talencentra, in trajecten met verschillende leertempo’s. Bij de oriëntatie van de kandidaatcursisten naar het passende NT2-aanbod spelen de Huizen van het Nederlands een

centrale

rol.

Zij

hebben

als

opdracht

om,

op

basis

van

een

gestandaardiseerde intakeprocedure, een advies te geven in verband met het best aansluitende onderwijsaanbod.

2. De kandidaat-cursisten

De kandidaat-cursisten die zich aanmelden bij het Huis van het Nederlands zijn erg divers. Sommigen onder hen zijn anderstalige nieuwkomers, anderen verblijven hier reeds een geruime tijd. Ook de

redenen waarom deze

anderstaligen in Vlaanderen of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verblijven, zijn erg verschillend. Hierbij kan het gaan om gezinsherenigers, asielzoekers, arbeidsmigranten, studenten,… Het Huis van het Nederlands werkt samen met het onthaalbureau waar kandidaat-cursisten die zich langdurig willen vestigen in Vlaanderen of Brussel langsgaan voor een inburgeringstraject. Ook mensen die niet in België geboren zijn en minstens één ouder hebben die uit een ander land afkomstig is, kunnen een inburgeringstraject volgen. Afhankelijk van bepaalde voorwaarden zijn deze categorieën verplicht of rechthebbend (Neuckens & Somers, 2008). Ook OCMW Inleiding: Situering van het onderzoek

4

en VDAB zijn belangrijke partners van het Huis van het Nederlands. Hierbij kunnen zowel langdurig werklozen als mensen die een sociale woning wensen te huren, verplicht worden een NT2-traject af te leggen.

3. Covaar-II In

de

intake

voor

een

NT2-traject

wordt

ondermeer

gepeild

naar

de

leerbehoeften en verwachtingen van de cursist, het gewenste en haalbare type aanbod

en

vaardigheden

het van

leervermogen. de

Om

een

kandidaat-cursist

inschatting te

maken,

van werd

de in

cognitieve 1999

een

testinstrument ontwikkeld. De Covaar (Magez, 1999) werd ontwikkeld als hulpmiddel bij de oriëntatie van anderstalige nieuwkomers naar het meeste geschikte NT2-aanbod (Buyse, Magez, Vanhee, & Verschueren, 2003). Voorheen baseerde men zich enkel op het aantal jaar scholing om te bepalen of iemand in een centrum voor basiseducatie of centrum voor volwassenenonderwijs diende te starten. Dit criterium bleek in de praktijk soms moeilijk te bepalen. Daarenboven betekent een bepaald aantal jaar scholing in het ene land niet noodzakelijk hetzelfde als in een ander land (Buyse et al., 2003). In een project gefinancierd door het Departement Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, werd op basis van een evaluatie van de Covaar een geheel nieuwe test ontwikkeld: de Covaar-II (referentie). De Covaar-II is de herziene en sterk gewijzigde versie van de oorspronkelijke Covaar (Magez, 1999). Deze revisie is gebaseerd op een kwalitatieve bevraging van de stakeholders

en

een

kwantitatieve

beoordeling

van

de

psychometrische

kwaliteiten van de test (Buyse, et al., 2003). De Covaar-II werd in 2004 in opdracht van het Departement Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap gevalideerd en genormeerd (Buyse, Magez, Verboven, & Verschueren, 2004a). De Covaar-II is een dynamische cognitieve vaardighedentest, die het leervermogen van kandidaat-cursisten peilt door het gebruik van een oefenfase. Hoe gemakkelijk of hoe snel iemand iets (nieuws) leert, wordt op deze manier ingesloten in de test. Deze vorm van testen valt binnen de 'testing the limits' stroming (Buyse et al., 2003). Concreet bestaat de Covaar-II uit twee delen. Het eerste deel bevat een instructie- en oefenfase (Buyse, Magez, Verboven, & Verschueren, 2004b). Tijdens de oefenfase wordt de kandidaatInleiding: Situering van het onderzoek

5

cursist vertrouwd gemaakt met de verschillende subtesten en mogelijke oplossingsstrategieën. De mate waarin hij/zij voordeel haalt uit de oefenfase, bepaalt dus mee de totaalscore. Het tweede deel is de eigenlijke test en bestaat uit drie subtesten, die alle metingen zijn van cognitieve vaardigheden, meer bepaald inductief redeneren (onderdeel van fluïde denkvaardigheden) (Buyse, et al., 2004b). Ze meten in hoeverre een kandidaat-cursist regels kan afleiden uit een aantal gegevens en deze kan toepassen. De subtesten zijn ‘Verbale Analogieën’, ‘Figuratieve Reeksen’ en ‘Analogieën met Symbolen’. De Covaar-II omvat dus zowel symbolisch als figuratief materiaal. Elke subtest bestaat uit acht items. Dit betekent dat de volledige test 24 items telt. Bij bepaalde items kan men nul of twee punten verdienen, bij andere items nul, één of twee punten. Zo bekomt men een totaalscore op 48. De items zijn twee per twee per subtest geordend en de subtests zelf wisselen elkaar af. Tevens is de Covaar-II opgesteld volgens een multiple-choice format, waarbij er voor elk item vier antwoordalternatieven zijn. De kandidaat-cursist moet telkens het juiste antwoord omcirkelen. De tijdslimiet voor de volledige test bedraagt 20 minuten. Er bestaat zowel een papieren als een digitale vorm van de Covaar-II, met telkens een A-versie en een B-versie. Ondanks evidentie voor de betrouwbaarheid en validiteit van de Covaar-II als dynamische meting van de cognitieve vaardigheden van anderstalige nieuwkomers (Buyse, Magez, & Verschueren, 2005; Vande Gaer, Verschueren, Buyse, Germeijs, & Magez, 2009), zijn de afgelopen jaren kritische vragen gerezen in verband met de test en het gebruik ervan. Deze vormden de aanleiding om tijdens de derde rondetafelconferentie Nederlands Tweede Taal (Antwerpen, 15 december 2008) te pleiten voor een evaluatie en eventuele herwerking of aanvulling van de Covaar-II. De twee voornaamste kritiekpunten betreffen (a) de inbedding van de Covaar-II in de ruimere intakeprocedure, en (b) de mogelijke vertekening van de Covaar-II scores door invloeden van cultuur en taal. Het uitgevoerde onderzoek heeft zich op beide kritiekpunten gericht. De centrale onderzoeksdoelen worden hieronder toegelicht.


6

4. Onderzoeksvragen en –doelen 4.1

Inbedding

van

Covaar-II

in

ruimere

intakeprocedure

(onderzoeksvraag 1) In het evaluatie-onderzoek dat aan de basis lag van de ontwikkeling van de Covaar-II werd expliciet vooropgesteld dat een cognitieve vaardighedentest slechts een meting inhoudt van één aspect van de beginsituatie van cursisten, namelijk hun leervermogen of het gemak waarmee zij nieuwe dingen leren (Buyse et al., 2003b). Hoewel een inschatting van dit leervermogen via een objectieve test (zowel volgens de gebruikers als volgens onderzoek naar de predictieve

validiteit)

belangrijke

informatie

biedt

als

aanvulling

op

scholingsgraad bij het bepalen van het NT2-traject, werd duidelijk aangegeven dat één test niet alles kan en moet meten: “Het is hierbij dan heel belangrijk om aan de gebruikers duidelijk te maken dat de test thuishoort in een bredere intakeprocedure en slechts een meting is van één aspect van de beginsituatie, namelijk cognitieve vaardigheden” (Buyse et al., 2003, p. 67). Op de rondetafelconferentie werd echter aangevoerd dat de Covaar-II in de huidige intakeprocedure te absoluut wordt gebruikt en dat er te weinig aandacht is voor bijkomende criteria naast deze scores. Mogelijk is het voor intakeverantwoordelijken niet evident om een evenwicht te vinden tussen enerzijds het doel om een objectieve en gestandaardiseerde intakeprocedure te realiseren en anderzijds de betrachting om de Covaar-II scores te bekijken in een breder geheel van (soms minder objectief gemeten) criteria.

Het eerste, kwalitatieve, luik van huidig onderzoek komt aan deze vraag tegemoet aan de hand van een bevraging van diverse stakeholders (educatieve consulenten van de Huizen van het Nederlands, onderwijsverstrekkers, cursisten, beleidsmedewerkers). Heel specifiek willen we een zicht krijgen op de reëel gevolgde intakeprocedure, en meer bepaald de plaats van de Covaar-II scores en van overige criteria, en op wenselijke aspecten van de intakeprocedure volgens de verschillende stakeholders. Ook in het tweede, kwantitatieve, luik van het onderzoek wordt deels gefocust op bovenstaande onderzoeksvraag. Dit luik omvat een grondige analyse van de databank waarin de Huizen van het Nederlands, centra voor basiseducatie en centra voor volwassenenonderwijs systematisch gegevens van de kandidaatInleiding: Situering van het onderzoek

7

cursisten registreren (M@trix). Hierbij ligt de nadruk op de voorspellende waarde van de diverse achtergrondgegevens (leeftijd, geslacht, scholingsgraad, …) naast de Covaar-II score voor

de doorverwijzing en de slaagkansen van de

aangemelde cursisten.

4.2 Vertekening van Covaar-II scores door invloeden van cultuur en taal (onderzoeksvraag 2) Uit verscheidene studies komt naar voren dat bepaalde niet-Westerse culturen over het algemeen, als groep, minder goed scoren op traditionele cognitieve vaardighedentesten (Gottfredson, 2000; te Nijenhuis & van der Flier, 1999; Resing & Hessels, 2001; Reynolds & Kaiser, 2003; Rushton, 1998). Dit verschil kan te wijten zijn aan reële verschillen in bepaalde onderliggende vaardigheden, maar

kan

ook

te

wijten

zijn

aan

‘bias’

of

vertekening

in

cognitieve

vaardighedentesten bij gebruik in bepaalde culturele groepen. Vertekening verwijst naar iedere onbedoelde, systematische invloed op testscores (van de Vijver, Fontaine, & Schittekatte, 2007) en vormt aldus een bedreiging voor de validiteit van testscores. Zeker in een groep recent geïmmigreerde allochtonen is de kans op vertekening reëel. Er wordt in de literatuur een onderscheid gemaakt tussen interne en externe vertekening (te Nijenhuis & van der Flier, 1999; van de

Vijver

et

al.,

2007).

Interne

vertekening

heeft

betrekking

op

de

psychologische betekenis van een item of test. Drie vormen van interne bias worden doorgaans onderscheiden (van de Vijver & Leung, 1997): constructbias, methodebias en itembias. Constructbias houdt in dat het door de test gemeten construct niet identiek is in de verschillende betrokken culturele groepen. Methodebias is een gevolg van methodische aspecten van de multiculturele diagnostiek, die een invloed hebben op de antwoorden op (bijna alle) items (van de Vijver et al., 2007). Belangrijke bronnen van methodevertekening zijn een gebrek

aan

kennis

van

het

Nederlands

(‘taalbias’)

of

een

tekort

aan

testvaardigheid en testervaring (‘test wiseness’) (Rogers & Yang, 1996). Men spreekt van itembias of ‘differential item functioning’ (DIF) wanneer een vertekenende factor slechts invloed heeft op de scores voor één of een beperkt aantal items. Een item wordt vertekend genoemd wanneer groepen die gelijk zijn wat betreft de onderliggende vaardigheid toch niet dezelfde kans hebben om het item correct op te lossen (Janssen, in press; van de Vijver & Phalet, 2004). Naast interne vertekening, kan er ook externe vertekening optreden. Hiervan spreekt Inleiding: Situering van het onderzoek

8

men indien een test voor sommige groepen (bv. EU-burgers) beter voorspelt dan voor andere (bv. derdelanders) (Resing, 2001; van de Vijver et al., 2007). Externe vertekening heeft dus betrekking op de predictieve validiteit van een test. Bij de ontwikkeling van de Covaar-II werden verscheidene voorzorgen genomen om vertekening bij afname van een cognitieve vaardighedentest in cultureel verschillende groepen zoveel mogelijk te voorkomen. Ten eerste, werd getracht om de invloed van Nederlandse taalbeheersing te reduceren (cf. methodebias) door het invoeren van een volledig non-verbale instructie. Ook de antwoorden worden non-verbaal gegeven, namelijk via het omcirkelen (papieren versie) of aanklikken (digitale versie) van het juiste antwoordalternatief. Ten tweede, werd getracht om methodebias (m.n. ‘testwiseness’) te reduceren door de eigenlijke testfase te laten voorafgaan door een uitgebreide oefenfase, zoals gesuggereerd door verschillende auteurs (te Nijenhuis & van der Flier, 1999; te Nijenhuis & van de Vijver,2001; van de Vijver & Leung, 1997). Het gebruik van een oefenfase om eventuele bias bij gebruik van testen bij cultureel verschillende groepen te reduceren wordt al jaren toegepast binnen de zogenaamde ‘Dynamic Testing (DT)’-beweging (zie Grigorenko & Sternberg, 1998). Terwijl bij klassieke testprocedures een verandering van testscores gebaseerd op leren tijdens de test vaak gezien wordt als een bedreiging van de validiteit, wordt dergelijke verandering als gevolg van training bij dynamische testen gezien als een mogelijkheid tot verhoging van de validiteit (Hamers en Sijtsma, 1995). Volgens Sternberg en Grigorenko (1998) speelt de DT-beweging in op verscheidene maatschappelijke noden waaronder de nood aan cultureel meer faire tests, die de integratie van migranten in de samenleving kunnen ondersteunen. Ten derde, peilt de test naar het vermogen tot inductief redeneren, een deelaspect van ‘fluïde intelligentie’ (Gf) (Carroll, 1993; Horn & Cattell, 1966; McGrew & Flanagan, 1998). Daar waar ‘gekristalliseerde intelligentie’ (Gc) verwijst naar de breedte en diepte van iemands verworven kennis over een cultuur en de effectieve toepassing van deze kennis, behelst Gf de mentale operaties die een individu uitvoert wanneer hij of zij geconfronteerd wordt met een relatief nieuwe taak die hij of zij niet automatisch kan uitvoeren. De Gf-factor zou daarom minder onderhevig zijn aan voorafgaande leerervaringen dan de Gc-factor.


9

Ondanks deze voorzorgen is het vooralsnog onvoldoende duidelijk in welke mate de Covaar-II erin slaagt om cognitieve vaardigheden op een cultureel faire wijze te meten. In het huidige onderzoek willen we de verschillende vormen van vertekening daarom nader onderzoeken. Aangezien de Covaar-II ontwikkeld werd

voor

de

doelgroep

anderstalige

nieuwkomers

dienen

de

culturele

vergelijkingen binnen deze doelgroep te gebeuren. Binnen deze ruime doelgroep zullen we toetsen of er sprake is van vertekening voor de subgroep van derdelanders (niet EU-burgers) ten opzichte van de overige anderstalige nieuwkomers (EU-burgers). Meer bepaald wordt aan de hand van analyses op de bestaande databank M@trix (onderzoeksluik 2) onder meer het effect nagegaan van voorkennis van het Nederlands, verblijfsduur en land van herkomst (o.a.EU-burgers versus derdelanders),

op

aanwezigheid

van

de

Covaar-II

scores.

methodevertekening.

Deze

geven

Verder

indicaties

wordt

in

voor

het

de

tweede

onderzoeksluik ook nagegaan of de predictieve waarde van de Covaar-II scores voor het al dan niet slagen gelijkaardig is voor EU-burgers versus derdelanders, wat

een

aanduiding

geeft

van

mogelijke

externe

vertekening.

Om

de

aanwezigheid van itemvertekening na te gaan wordt ten slotte een nieuw onderzoek opgezet (onderzoeksluik 3). De nieuwe verzameling van Covaar-IIitemscores en achtergrondgegevens laat ons toe na te gaan of er enige vertekening optreedt bij de afzonderlijke 24 items van de Covaar-II. Hierbij is voornamelijk aandacht voor een potentiële vertekening bij de groep derdelanders versus EU-burgers. Dit kadert in het belang dat de EU hecht aan de integratie van niet-EU-burgers en het gebruik van cultureel faire metingen in dit integratiebeleid. De

drie

luiken

van

het

project

komen

in

de

volgende

delen

achtereenvolgens aan bod. Het rapport wordt afgesloten met een hoofdstuk waarin de voornaamste bevindingen uit deze drie luiken en het antwoord dat zij bieden op de onderzoeksvragen worden samengebracht.


10

DEEL 1 KWALITATIEVE LUIK: BEVRAGING STAKEHOLDERS

1. Situering deelnemers en methode

Om zicht te krijgen op de praktijk binnen het NT2-landschap, de plaats van de Covaar-II in de intakeprocedure en de wenselijke scenario’s van Covaar-II gebruikers, namen we contact op met de verschillende stakeholders om naar hun visie en ervaringen te peilen. Ten eerste werden twee focusgroepen georganiseerd met de educatieve consulenten (paragraaf 2) van de acht Huizen van het Nederlands. Dit gebeurde in samenwerking met Leen Ardui die coördinator is van het Huis van de provincie Antwerpen en tevens haar masterproef voor een bijkomende opleiding Agogische Wetenschappen aan de VUB schrijft over de werking van de Huizen van het Nederlands. Een focusgroep is een vorm van een groepsinterview waarbij de interactie die ontstaat op basis van de vragen van de groepsleider cruciaal is (Gibbs, 1997). Deze vorm van kwalitatief onderzoek wordt gebruikt als de onderzoeker zicht wil krijgen op behoeften, bezorgdheden en standpunten van stakeholders (Vanrespaille, 2006). Focusgroepen creëren een soort natuurlijke sociale context waarin overtuigingen zich verder kunnen ontwikkelen in relatie tot anderen. Een potentieel nadeel houdt in dat de groepsleider de groep slechts in beperkte mate kan controleren, waardoor mogelijk vooral een groepsdenken en niet een individuele mening naar voor komt (Vanrespaille, 2006). In dezelfde periode vulden diverse educatieve consulenten een websurvey in over de meer concrete vragen betreffende het verloop van de afname van de Covaar-II. Deze meer detaillistische vragen waren minder geschikt om op te nemen in een focusgroep.

Aan

de

hand

van

enkele

interviews

werden

tevens

enkele

trajectbegeleiders, verantwoordelijken onthaal & intake en coördinatoren van de verschillende onthaalbureaus (paragraaf 3) bevraagd. Gezien hun minder rechtstreekse betrokkenheid bij de Covaar-II, kozen we voor een kleiner aantal bevragingen aan de hand van een diepte-interview met één à twee medewerkers per keer. Een

tweede

belangrijke

onderwijsverstrekkers verantwoordelijken,

NT2

doelgroep

(paragraaf

leerkrachten,

4).

onder

de

stakeholders

Voor

de

bevraging

secretariaatsmedewerkers

en

zijn

van

de

NT2-

directeurs

vonden zes focusgroepen met vertegenwoordigers van de diverse centra voor basiseducatie en centra voor volwassenenonderwijs plaats.

Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

12

Het beleid en de onderwijsinspecteurs (paragraaf 5) vormen een derde pijler. In samenwerking met Leen Ardui werd een focusgroep met enkele onderwijsbeleidsondersteunende diensten georganiseerd. Daarnaast vond er een interview plaats met de inspecteurs van het volwassenenonderwijs. Tot slot vonden we het belangrijk om ook de (kandidaat-)cursisten (paragraaf 6) zelf aan het woord te laten over hun ervaring met de intakeprocedure en het verdere verloop van hun traject. Daarvoor zijn we bij een CVO in Halle en een CBE in Leuven langsgegaan tijdens de lesuren. De kandidaat-cursisten werden in de lagere richtgraden bevraagd aan de hand van vragenlijsten, vertaald in het Engels en in het Frans. In de hogere richtgraden konden we reeds gebruik maken van het Nederlands als contacttaal en verliep alles mondeling. In wat volgt, rapporteren we de resultaten van de focusgroepen, websurvey en interviews. Om de leesbaarheid te vergroten, wordt na elke groep stakeholders een samenvattend gedeelte toegevoegd.

2. Focusgroepen en websurvey met de educatieve consulenten van de Huizen van het Nederlands

2.1 Deelnemers en methode De organisatie van de twee focusgroepen met de educatieve consulenten gebeurde door mevrouw Leen Ardui, coördinator van het Huis van het Nederlands van de provincie Antwerpen die parallel aan huidig onderzoek een masterproef maakt voor de opleiding Agogische Wetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel. De vragen voor deze twee sessies werden gezamenlijk opgesteld en zijn opgenomen in Bijlage 1. Deze focusgroepen vonden plaats in maart 2011 en leverden 20 deelnames uit de verschillende provincies op. Via de focusgroepen belichten we de werkwijze en de praktijkgerichte mening van de educatieve consulenten wat screening, oriëntering en doorverwijzing betreft. Voor

de

websurvey

contacteerden

we

consulenten

en

enkele

intakeverantwoordelijken van andere instanties via de NT2-coördinatoren van de Huizen van het Nederlands. De websurvey werd door 46 mensen ingevuld, waarvan 42 educatief consulenten en vier andere intakeverantwoordelijken (Figuur 1 – ‘Anders’) verbonden aan bepaalde centra. De vragen van deze Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

13

websurvey zijn opgenomen in Bijlage 2. Onderstaande (Figuur 1) geeft schematisch weer wie gerepresenteerd wordt via de websurvey. Vlaams-Brabant is met een vijfde van de deelnemers het sterkste vertegenwoordigd. De online bevraging werd opgesteld om de meer concrete vragen betreffende de afname van Covaar-II in de praktijk te belichten.

Figuur 1. Verdeling van de deelnemers aan de websurvey over de regio’s

2.2 Afname van de Covaar-II In wat volgt, gaan we in op diverse aspecten van de afname van de Covaar-II. In eerste instantie is er aandacht voor de proefleider die de Covaar-II instrueert en de kandidaat-cursist die de kans krijgt om de Covaar-II af te leggen. Ten tweede wordt

beschreven

welke

vorm

en

versie

gebruikt

worden

door

de

intakeverantwoordelijken en of de afname voornamelijk individueel of collectief gebeurt. Vervolgens gaan we dieper in op de oefenfase en de testfase en wordt een samenvattende beschrijving gegeven van de testruimte. Tot slot volgen enkele bemerkingen betreffende het doel van de Covaar-II.

2.2.1 Wie De websurvey geeft aan dat bij de meerderheid van de deelnemers (nl. 69%) de volledige intakeprocedure inclusief de afname van de Covaar-II doorlopen wordt door eenzelfde educatieve consulent. Bij 7% heeft een bepaalde medewerker de specifieke taak om alle Covaar-II’s af te nemen. Meerdere Huizen vermelden een beurtrol, waarbij bijvoorbeeld één consulent per dagdeel instaat voor de CovaarDeel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

14

II afname. Ook leerkrachten CVO nemen zowel bij de Huizen als bij de centra (decentrale intake) CovaarII’s af. Eén Huis vermeldt medewerkers ad interim en jobstudenten. De consulenten die de volledige intakeprocedure verzorgen, voelen dat aan als een voordeel. Door op deze manier te werken, is het mogelijk om met diverse factoren tegelijkertijd rekening te houden bij de doorverwijzing. Deze factoren betreffen onder andere het verhaal bij de intake, de manier waarop de kandidaat-cursist met de testen omgaat, hoe snel hij/zij de vragen begrijpt en welke vragen hij/zij zelf stelt. In sommige Huizen is het echter niet haalbaar om zich op deze manier te organiseren. Toch ervaren de meeste consulenten geen nadelen wanneer er een verdeling is van de taken. Bij goede onderlinge communicatie is het volgens hen mogelijk om een kandidaat-cursist even adequaat verder te helpen. Opmerkingen over de intake worden immers reeds voor de afname van de Covaar-II in het dossier gezet en de persoon die de Covaar-II

afneemt,

koppelt

bijzondere

observaties

terug

naar

de

intakeverantwoordelijke. De extra mening van een medewerker kan, zeker bij twijfel, ook als een voordeel gezien worden. De Covaar-II wordt in 96% van de gevallen verbeterd door de persoon die de test afgenomen heeft. Twee deelnemers geven aan dat de test soms ook door iemand anders verbeterd wordt. Daarbij speelt het tijdsaspect mee. De werknemer die op dat moment tijd heeft, verbetert de Covaar-II. Bij 87% van de ondervraagden wordt hiervoor de verbetersleutel gebruikt. Eén iemand hiervan gebruikt de sleutel “meestal”. Soms kent men de verbetering reeds uit het hoofd, waardoor de sleutel achterwege gelaten wordt. Dertien procent gebruikt de verbetersleutel niet. Vijftig procent van de intakeverantwoordelijken gebruikt de kwaliteitsmaat in de grijze zone. Zeventien procent maakt geen gebruik van de kwaliteitsmaat. Enkele deelnemers gebruiken de kwaliteitsmaat enkel bij kandidaat-cursisten die niet het hele testboekje hebben kunnen afwerken. De consulenten die deze maat gebruiken, vinden dat er niet veel meer beslist kan worden voor cursisten in de grijze zone. Na gebruik van de kwaliteitsmaat blijft men alsnog in de grijze zone, waardoor sowieso op de randvoorwaarden teruggevallen wordt. Nu er een 180uaanbod is (bedoeld voor kandidaat-cursisten met een Covaar-score tussen 22 en 30), heeft het volgens de respondenten tevens geen meerwaarde meer om gebruik te maken van de kwaliteitsmaat.


15

Ter voorbereiding op het werkveld kreeg 54% van de deelnemers als nieuwe werknemer een uitleg van een ervaren collega en las de handleiding van de Covaar-II grondig door. Twintig procent kreeg een uitleg van een ervaren collega en las de handleiding van de Covaar-II vaag. Negen procent las enkel de handleiding en 9% kreeg enkel een uitleg van een ervaren collega. In de focusgroepen valt op dat weinig consulenten weet hebben van het bestaan van de handleiding bij de Covaar-II. De meeste mensen krijgen informatie over de afname via een collega. Zo wordt toegelicht dat de eerste drie bladzijden van het oefenboekje uitgelegd worden en dat de laatste bladzijde door de kandidaatcursist opgelost en nadien besproken wordt. Ook wordt aangegeven hoe de instructies best gebeuren, wat de tijdslimiet is en wat de cesuren zijn. Een andere optie is dat de consulenten de handleiding wel krijgen, maar eerder ter informatie in een starterspakket. Bij uitzonderingen wordt de handleiding wel gebruikt om nieuwe collega’s, vervangers en stagiaires op te leiden.

2.2.2 Doelgroep Via de websurvey werd bevraagd bij wie de Covaar-II standaard niet afgenomen wordt (Tabel 1). Hieruit blijkt dat 93% van de steekproef geen Covaar-II afneemt

van

analfabeten

en

46%

geen

Covaar-II

afneemt

van

andersgealfabetiseerden die minder dan zeven à twaalf jaar scholing hebben. Tevens wordt vaak op basis van aantal jaar scholing een bovengrens en een ondergrens voor afname vastgelegd. Deze ondergrens varieert tussen vijf en acht jaar scholing. De bovengrens varieert tussen twaalf en zestien jaar scholing. Ook een specifiek diploma kan leiden tot een vrijstelling voor Covaar-II afname. Hierbij wordt voornamelijk een bachelor- of masterdiploma binnen de EU vermeld. Slechts 4% neemt de Covaar-II standaard bij iedereen af. Deze werkwijze werd ondermeer gemeld door een intakeverantwoordelijke van een asielcentrum.


16

Tabel 1 Respondenten die aangeven dat bepaalde kandidaat-cursisten geen Covaar-II afleggen Aantal

Percentage

Bij analfabeten

43

93.48%

Bij andersgealfabetiseerden

21

45.65%

Minder dan x aantal jaar scholing

27

58.70%

Meer dan x aantal jaar scholing

10

21.74%

Een bepaald diploma x

26

56.52%

2

4.35%

Antwoord

Bij iedereen standaard afgenomen

Tussen de Huizen blijken verschillen te zijn. De ondergrens draait vaak rond zes à zeven jaar scholing, maar individuele consulenten wijken hier soms van af op basis van een aanvoelen. Kandidaat-cursisten met vijf jaar scholing worden bijvoorbeeld door sommigen ook getest, zeker als het om jonge kandidaten gaat. Soms merkt men in het intakegesprek dat een kandidaat snel ‘mee’ is of verneemt de consulent dat de kandidaat-cursist al wat extra taalkennis verworven heeft alvorens formeel een nieuwe taal te leren. De kennis van een andere taal, alfabetisering en motivatie zijn ook redenen om iemand met een lager aantal jaar school toch te testen. Als argument hiervoor wordt genoemd dat niet iedereen die niet de kans gekregen heeft om lang naar school te gaan traag lerend is. Een aantal consulenten geeft aan dat het ook gaat om mensen geen kans willen ontnemen. Veel mensen met iets minder dan zeven jaar scholing blijken uiteindelijk in een verlengd traject op hun plaats te zitten. Ook als het aanbod CBE niet aanwezig is binnen een bepaalde termijn (wachtlijst), wordt door bepaalde consulenten sneller een Covaar-II afgenomen bij mensen met minder scholing. Het kan absoluut geen kwaad om iemand in een 180u CVO te laten starten, zo redeneert men. Als dat niet blijkt te werken, heeft hij/zij sowieso geen tijd verloren en kan het traject CBE aangevat worden. Er zijn echter ook consulenten die ervoor kiezen om kandidaat-cursisten langer te laten wachten zodat hij/zij kan aansluiten bij het meest gepaste traject. Tussendoor merkt iemand echter op dat de kandidaat-cursisten die minder dan vijf jaar scholing hebben, misschien de nodige schoolse vaardigheden missen om in een CVO te functioneren, ook al halen ze voldoende op de Covaar-II. Daarom is het belangrijk om deze specifieke doelgroep voldoende op te volgen Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

17

na een doorverwijzing naar CVO 180u. Bij een klein aanbod CVO 180u verkiezen sommige consulenten ervoor om enkel mensen naar dit aanbod door te verwijzen die er het juiste profiel voor hebben.

2.2.3 Vorm en versie Covaar-II Zowel de A- als de B-versie van de papieren Covaar-II wordt door de intakeverantwoordelijken standaard gebruikt. Slechts 13% en 4% gebruikt de Aversie

respectievelijk

de

B-versie

van

de

digitale

Covaar-II

als

standaardinstrument. Tweeënveertig procent neemt af en toe tot regelmatig een alternatieve versie of vorm af. Zevenenvijftig procent neemt zelden tot nooit een alternatieve versie of vorm af. Alle vormen en versies worden wel eens als alternatief ingeschakeld (Tabel 2).

Tabel 2 Respondenten die gebruik maken van alternatieve Covaar-II vorm en versie Aantal

Percentage

Papieren vorm, versie A

13

28.26%

Papieren vorm, versie B

16

34.78%

Computer vorm, versie A

10

21.74%

Computer vorm, versie B

9

19.57%

Antwoord

Volgens de websurvey gebruikt 50% de alternatieve versie als kandidaatcursisten in elkaars buurt zitten om de Covaar-II op te lossen. Zeventien procent gebruikt deze om een hertesting uit te voeren. Deze cijfers komen overeen met wat door de consulenten gemeld werd tijdens de focusgroep. Elf procent vindt de alternatieve versie handig om praktische redenen. Deze wordt namelijk gebruikt als de standaardversie tijdelijk niet voorhanden is. Meerdere deelnemers vermelden het gebruik van de digitale versie als alternatief als de kandidaatcursist computervaardig is. Eén iemand voegt hieraan toe dat de digitale vorm een optie is als een contacttaal niet mogelijk blijkt. Een andere respondent vermeldt het criterium hooggeschoold zijn. Andersom wordt de papieren versie als alternatief gebruikt als een kandidaat-cursist niet computervaardig is. Eén deelnemer gebruikt de computer enkel als de ruimte waar de papieren vorm ingevuld wordt, volzet is.


18

In de focusgroepen komt naar voor dat hertesting niet zo vaak voorkomt. Als een hertesting wel toegestaan wordt, wordt dit tevens genoteerd in het notaveld. Om een hertesting te vermijden, proberen consulenten op voorhand in te schatten of iemand in staat is de Covaar-II af te leggen. Ook een intakeverantwoordelijke van een asielcentrum geeft aan niet vaak in te gaan op de vraag naar een hertesting omdat de Covaar-II snel circuleert en mensen soms de intentie hebben om de resultaten te manipuleren omwille van diverse redenen.

2.2.4 Individuele of collectieve afname De websurvey toont aan dat de afname van de Covaar-II voornamelijk individueel gebeurt (Tabel 3).

Tabel 3 Respondenten die kiezen voor individuele en/of collectieve afname van Covaar-II Aantal

Percentage

Altijd individueel

7

15.22%

Altijd collectief

1

2.17%

Even vaak individueel als collectief

4

8.70%

Individueel, enkel bij uitzondering collectief

30

65.22%

Collectief, enkel bij uitzondering individueel

4

8.70%

Antwoord

Consulenten die individueel een Covaar-II afnemen, hebben de indruk dat de kandidaat-cursisten op deze wijze een beter resultaat kunnen behalen. Veel mensen lijken niet voldoende begrip op te bouwen door een collectieve uitleg. Bij een collectieve afname, geven consulenten aan, is het wel mogelijk om nadien nog individueel te kijken of er mensen zijn die extra uitleg of bijsturing nodig hebben. Sommige consulenten vragen zich af of het geen drempel is voor kandidaat-cursisten als ze een extra afspraak moeten maken voor een groepsafname. Sommigen haken op dit punt reeds af. Voorstanders van de collectieve afname vinden het gemakkelijker om op een bord een visuele voorstelling uiteen te zetten en vinden tevens dat deze afname een realistischer beeld van een klassituatie schetst. Ook in die situatie is er slechts ruimte voor een collectieve uitleg en minimale individuele begeleiding of extra uitleg. Een ander voordeel is tijdsgerelateerd en houdt in dat de consulent de globale uitleg Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

19

slechts één keer per groep moet doen. Een collectieve afname gebeurt soms door CVO leerkrachten die bijvoorbeeld een halve dag komen werken in het Huis. Nadien is er overleg met de consulenten mogelijk, wat door hen als positief benoemd wordt in de focusgroep. Een

consulent

vindt

de

digitale

versie

van

de

Covaar-II

erg

gebruiksvriendelijk. De uitleg bij de oefenfase is zeer duidelijk en kan eventueel aangevuld worden met uitleg in een contacttaal. Tevens gebeurt de berekening van de score automatisch, waardoor telfouten sowieso vermeden worden. Een ander voordeel is de neutraliteit bij de afname. Iedereen krijgt dezelfde nonverbale uitleg tijdens de oefenfase. Een nadeel dat genoemd wordt, is de onmogelijkheid om de oefenfase sneller te doorlopen en om terug te keren en een fout opnieuw van naderbij te bekijken. Als een kandidaat-cursist meteen weet hoe hij/zij aan de slag moet, dan duurt de oefenfase bij de digitale versie veel te lang. Een consulent geeft aan dat ze omwille van voorgaande reden enkel de testfase van de digitale Covaar-II gebruikt en de oefenfase in het oefenboekje laat maken. Tevens staat er volgens een consulent een fout in de B-versie van de digitale Covaar-II waardoor iemand die deze test oplost geen 48/48 kan halen.

2.2.5 Oefenfase Inhoudelijk zijn er twee suggesties voor aanpassing van het oefenboekje. Ten eerste stellen consulenten voor om te starten met de figuratieve of de verbale analogie in plaats van met de figuratieve reeks blokjes. Kandidaat-cursisten hebben de bedoeling van eerstgenoemde sneller door en slaan er wat de blokjes betreft heel vaak de bal naast. Ten tweede is er het voorstel om ook een dubbele oefening op te nemen in het eerste deel van het oefenboekje en niet pas als mensen zelfstandig een aantal oefeningen dienen op te lossen in het tweede deel. Iedereen die de handleiding gebruikt (70%) vindt de instructies voor de oefenfase voldoende duidelijk. De andere 30% gebruikt de handleiding niet. De meerderheid van de respondenten combineert de non-verbale uitleg met een contacttaal (Figuur 2).


20

Figuur 2. Wijze van instructie bij oefenfase Covaar-II

De helft van de deelnemers geeft aan dat er zelden uitwisseling is tussen kandidaat-cursisten tijdens de oefenfase van de groepsafnames van de CovaarII. Bij 28% is er veel uitwisseling tussen kandidaat-cursisten. Slechts 7% verbiedt contact tijdens de oefenfase. Diverse consulenten benadrukken het belang van de uitleg tijdens deze oefenfase. Tijd en moeite steken in een persoonlijke uitleg, kan leiden tot een hogere score. Kandidaat-cursisten dienen de tijd en de kans te krijgen om ‘de klik’ te maken. Anderen vragen zich echter af of je de kandidaat-cursisten dan niet te veel bij de hand neemt. Als mensen er heel lang over doen om de bedoeling van de Covaar-II te snappen, zullen ze in de les misschien ook trager zijn? Tijdens de focusgroep is er enige onenigheid over de ‘juiste manier’ van instrueren tijdens de oefenfase. Sommige consulenten benadrukken visualisering en gebruik van de Nederlandse taal. Een argument hiervoor is onder andere het gebruik van het Nederlands tijdens de lessen eens de cursisten effectief van start gaan. Andere consulenten gebruiken zoveel mogelijk de contacttaal en vinden het vooral belangrijk dat de kandidaat-cursisten de bedoeling begrijpen. Velen vinden een zekere neutraliteit in de uitleg belangrijk, zodat iedereen dezelfde kans krijgt. Een knelpunt bij het gebruik van een contacttaal, is dat er een zekere discriminatie geïnduceerd wordt, gezien niet alle talen gesproken worden door de consulenten. Anderen opperen dan weer dat ook een uitleg in het


21

Nederlands de mensen bevoorrecht die eerder reeds wat Nederlands opgepikt hebben (zie ook paragraaf 4.2.3). De

gemiddelde

respondenten

met

duur

cijfers

van

de

tussen

5

oefenfase en

40

verschilt minuten.

sterk De

tussen

de

oefenfase

in

groepsverband lijkt meer tijd in beslag te nemen dan bij individuele afname. De duur is tevens afhankelijk van de individuele kandidaat-cursist. Deze gegevens komen ook naar voor in de focusgroep. Verder geeft men aan dat mensen die sneller klaar zijn met het oefenboekje de kans krijgen om reeds vroeger met de testfase te starten. In het asielcentrum gaat het volgens een deelnemende consulent vaak om grote groepen waarbij meerdere leerkrachten komen helpen. Hier is het iets moeilijker om zich aan de tijdslimiet te houden, omdat leerkrachten ook in deze grote groep bij diverse kandidaat-cursisten langsgaan om extra individuele uitleg te geven. Als kandidaat-cursisten te veel moeite hebben met het oefenboekje, wordt de testfase soms niet meer doorlopen. Dit wel doen zou volgens de consulenten demotiverend en verwarrend zijn. Men wil niet dat de testing als een drempel aanvoelt om een cursus te volgen. De kandidaat-cursist vroeger laten stoppen, is moeilijker en potentieel stigmatiserend bij collectieve afname. Iemand geeft aan hier dan ook de keuze te laten aan de persoon zelf om de testfase al dan niet nog te doorlopen. De consulenten benadrukken wel dat het hier slechts om uitzonderingen gaat. Bij individuele afname is het als intakeverantwoordelijke gemakkelijker om op een gevoel af te gaan omdat iedereen in eenzelfde ruimte op een ander tijdstip aan de Covaar-II begonnen is.

2.2.6 Testfase Vierenzeventig procent vindt de handleiding voldoende duidelijk voor de proefleider wat de testfase betreft, terwijl 26% geen gebruik maakt van de handleiding. De tijdslimiet van 20 minuten wordt door het merendeel van de intakeverantwoordelijken gerespecteerd. Een-en-negentig procent houdt 20 minuten (bijna) altijd aan en 9% geeft aan de tijdslimiet vaak na te leven. De vraag om een schatting te maken van het aantal kandidaat-cursisten dat de test binnen deze tijdslimiet kan voltooien, levert cijfers tussen 70 en 95% op. Eén iemand geeft aan er helemaal geen idee van te hebben en gokt op de helft. Als de kandidaat-cursisten heel veel moeite hebben met het oefenboekje en eventueel met de test, kunnen zij vroeger stoppen. Enkele respondenten geven Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

22

aan dat deze mensen niet meegeteld worden bij de ruwe schatting. De testfase wordt door zeven respondenten soms verlengd naar 23 à 30 minuten. Eén websurvey-deelnemer geeft aan dat de tijd tijdens drukke periodes soms uit het oog verloren wordt omdat er dan meerdere mensen aan een test werken. Bij de digitale versie sluit het programma automatisch af, waardoor de tijdslimiet niet overschreden wordt. De consulenten koppelen hier een positief waardeoordeel aan vast. De consulenten zijn tijdens de focusgroep globaal positief over de tijdslimiet van 20 minuten. Ze vinden het een objectief criterium. Als kandidaatcursisten de test niet kunnen afwerken binnen deze tijdsspanne, geeft dat tevens informatie over hun werksnelheid. De moeilijkste situatie is die waarbij een kandidaat-cursust perfect de eerste drie pagina’s oplost, maar geen tijd meer heeft voor het laatste blad. De tijdslimiet zou niet korter mogen, maar hoeft ook niet langer te worden.

2.2.7 Testruimte Alle deelnemers van de websurvey beschreven op onze vraag de testruimte waar de Covaar-II afgenomen wordt. De meeste testafnames gebeuren wegens plaatsgebrek en te weinig personeel in dezelfde ruimte waar tegelijkertijd intakegesprekken

en

niveautesten

doorgaan.

Sommigen

proberen

zoveel

mogelijk ruimte te laten tussen de plaats in de ruimte waar de gesprekken gebeuren en de plaats waar men een test uitvoert, zodat de kandidaat-cursist zich voldoende kan concentreren. Soms is er een afscheiding met panelen, zodat er geen visuele afleiding is. Vaak wordt echter melding gemaakt van te veel lawaai in een te kleine ruimte. Een aantal deelnemers heeft een afzonderlijke ruimte voor testing. Bij individuele afname is het echter mogelijk dat mensen de uitleg bij de Covaar-II krijgen op het moment dat iemand anders de test aflegt binnen deze ruimte. Dat kan ietwat storend werken. Een afzonderlijk lokaal waar groepsafnames

gebeuren,

zorgt

voor

de

grootste

tevredenheid

wat

afnamecondities betreft. Deze collectieve afnames gebeuren in groepen van tien à vijftien kandidaat-cursisten. Veel consulenten werken op diverse werkplaatsen en ervaren grote verschillen in infrastructuur tussen de verschillende loketten.


23

2.2.8 Doel van de test Consulenten vinden het niet vanzelfsprekend om kandidaat-cursisten uit te leggen wat de functie en het doel van de Covaar-II zijn. Kandidaat-cursisten vinden het moeilijk om de link te leggen tussen de oefeningen van de Covaar-II en een cursus Nederlands. Het verband tussen figuren en een taal leren, wordt moeilijk gelegd. Vaak denkt men dat de test nagaat op welk niveau je mag starten, waarbij een aantal cursisten dan aangeeft bij de beginners te willen starten. Sommige kandidaat-cursisten doen het vanuit deze onwetendheid opzettelijk minder

goed op de

Covaar-II. Het is

daarom belangrijk te

benadrukken dat de Covaar-II indicatief is voor de methode van lesgeven die het beste bij de cursist past en dat er verschillende types cursussen zijn waarbij het leertempo verschillend is. Bij deze laatste uitleg ervaart men minder discussie op voorhand of na de test. Over de resultaten van de test wordt echter zelden gediscussieerd. De consulenten hebben tevens niet de gewoonte om de test nadien te verbeteren met de kandidaat-cursist. Discussie vermijden en tijd sparen, zijn redenen die de consulenten opgeven. Een uitzondering hierbij betreft een discrepantie tussen bijvoorbeeld een hoog aantal jaar scholing en een lage Covaar-II score. In dergelijke specifieke situatie vinden de consulenten het belangrijk om samen even te kijken waar het misschien fout gelopen is.

2.3 Plaats van de Covaar-II in de intakeprocedure 2.3.1 Covaar-II en andere criteria Alle consulenten geven in de focusgroep aan dat de Covaar-II zijn nut bewezen heeft, maar dat het tevens belangrijk is om de Covaar-II niet als absoluut instrument voor doorverwijzing te gebruiken. Een testafname betreft volgens hen steeds een momentopname waarop mensen eventueel minder geconcentreerd zijn, stress hebben, gestoord worden door kinderen of hun bril niet bij hebben. De Covaar-II is momenteel echter het enige objectieve criterium. Toch wordt ook de Covaar-II niet altijd op dezelfde manier gebruikt. Eenzelfde score kan in verschillende Huizen tot verschillende doorverwijzingen leiden, afhankelijk van de lokale regelgeving en het aanbod. De vaagheid van de andere criteria blijft een struikelblok voor consulenten, zeker voor beginners bij wie het werkveld in eerste instantie abstract is. Er moet met zodanig veel rekening gehouden worden, dat ervaring vereist is om hier ook effectief mee aan de slag te gaan. Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

24

Naarmate mensen langer bij het Huis werken, durven ze zich voor doorverwijzing meer op hun ervaring en de patronen die ze stilaan herkennen, beroepen. Zelfs binnen deze patronen moet steeds individueel en lokaal gekeken worden. De Huizen van het Nederlands in Gent en Oost-Vlaanderen beschikken over een concrete checklist met criteria waarmee de consulenten aan de slag kunnen. Per criterium kan aangeduid worden of het in het voordeel of het nadeel van de kandidaat-cursist speelt en op basis hiervan wordt een soort eindbalans opgemaakt. Deze checklist wordt tevens door de centra gebruikt bij een heroriëntering via het Huis. Toch zijn consulenten het meest gerust als ze mensen met duidelijke profielen kunnen doorsturen naar het gepaste, aanwezige aanbod. Met duidelijk profiel wordt bedoeld dat de kandidaat-cursist een lage Covaar-II score en weinig scholing heeft of een hoge Covaar-II score en veel scholing. In deze situatie baseert men zich meestal enkel op deze twee criteria. Een andere consulent geeft aan dat de Huizen niet uit het oog mogen verliezen dat ze met mensen werken en dat doorverwijzingen dus sowieso nooit sluitend kunnen zijn. In bepaalde situaties is het door tijdsdruk minder mogelijk om rekening te houden met andere criteria dan de Covaar-II score en de scholingsgraad. Zo is er een samenwerking tussen consulenten en regisseur VDAB om kandidaatcursisten te screenen. Doordat er in zo’n situatie zoveel mensen op een dag gescreend moeten worden, is de mogelijkheid er volgens een consulent minder om grondige, persoonlijke intakegesprekken te voeren. De beslissingen zijn ook dwingender met de VDAB als regisseur en de dienstverlening is minder uitgebreid dan op de permanentie van de consulenten. Volgens een aantal consulenten is er onvoldoende aandacht voor het totaalbeeld binnen deze context. De nadruk ligt op de werkzoekende die Nederlands moet leren en zo snel mogelijk werk moet vinden. Ook meer globaal zorgen drukte en tijdsgebrek voor meer bandwerk. Consulenten willen de wachttijden op de permanentie beperkt houden voor de kandidaat-cursisten, waardoor de intakegesprekken minder lang duren. Globaal genomen blijken mensen dan toch in de juiste cursus terecht te komen. Bij foute doorverwijzing is goede communicatie met de centra noodzakelijk om een snelle heroriëntatie te garanderen. Globaal speelt de communicatie met de centra een zeer belangrijke rol. Het belang hiervan wordt bij alle thema’s die in de focusgroep aan bod komen, benadrukt. Wat de plaats van de Covaar-II in de intake betreft, kunnen centra Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

25

twee soorten invloed hebben. Enerzijds worden consulenten soms met de vinger gewezen als ze hun mening niet kunnen staven met een Covaar-II score, anderzijds benadrukken sommige centra dat consulenten zich niet blind mogen staren op de Covaar-II. Deze laatste groep centra geeft tevens feedback omtrent andere factoren, waardoor consulenten beter weten waar ze al dan niet rekening mee moeten houden bij de doorverwijzing. Centra kunnen aangeven wat ze zien gebeuren in de klassen en waar meer of minder rekening mee dient gehouden te worden.

Ook

twijfel

formaliseren

waardoor

de

centra

sneller

kunnen

heroriënteren indien nodig, is helpend voor een tevreden en zekerder gevoel bij de consulenten. Het is belangrijk te weten dat een minder goede doorverwijzing snel geremedieerd kan worden zodat het geen jarenlange gevolgen heeft voor de kandidaat-cursist. Ten slotte zijn er consulenten die hun werkruimte (gehad) hebben in eenzelfde gebouw als CVO of CBE. Gezien cursisten in zo’n situatie vaker gezien en gehoord worden tussendoor, is het gemakkelijker om iemands mogelijkheden en niveau in te schatten.

Tijdens de twee focusgroepen werd op een open manier aan de deelnemers gevraagd welke criteria zij zelf gebruiken en/of belangrijk zouden vinden om mee te nemen in een intakegesprek en doorverwijzing. Deze criteria zijn op te delen in kenmerken van de cursist, kenmerken van het aanbod en tijdelijke invloeden. Kenmerken van de cursist Vele consulenten noemen het aantal jaar scholing met de bijhorende schoolse vaardigheden als een belangrijk criterium naast de Covaar-II. Ook vindt men het belangrijk om na te gaan of de kandidaat-cursist reeds in België studeerde of niet. Als er talenkennis is naast de moedertaal, dan wordt er best doorgevraagd naar de manier waarop de taal verworven is. Er is mogelijk minder kennis van het Westers onderwijssysteem en de alfabetiseringsgraad als de persoon de taal op straat opgevangen heeft dan als hij/zij doelgericht een cursus volgde. Ook op alfabetisering zelf dient grondig ingegaan te worden. Het is belangrijk dit niet enkel te bevragen, maar ook effectief te testen. Kandidaat-cursisten hebben niet altijd een correct beeld van hun kunnen. Hoe mensen hun pen vasthouden, kan verder reeds wat informatie bieden. Kandidaat-cursisten verschillen wat de kansen die ze hebben om thuis en in de omgeving Nederlands te spreken, betreft.

Andere

belangrijke

kenmerken


van

de

cursist

zijn

leeftijd,

26

aankomstdatum, thuissituatie, persoonlijke motivatie of attitude en persoonlijke doelstellingen. Kenmerken van het aanbod Een gebrek aan aanbod heeft logischerwijs een groot effect op de doorverwijzing. Zo kunnen cursisten uit de ‘grijze zone’ bijvoorbeeld niet naar een 180u-traject verwezen worden als hun regio deze mogelijkheid niet aanbiedt. Ook de verplaatsing die de kandidaat-cursist moet maken voor een bepaald aanbod en, volgens twee consulenten, de werking van de centra, kunnen beïnvloedend zijn voor de doorverwijzing. Tijdelijke invloeden Genoemde tijdelijke invloeden zijn de ramadan en geplande vakanties. Het is ineffectief om kandidaat-cursisten door te verwijzen naar een cursus die enkele weken voor een lange reis van start gaat.

2.3.2 Intensiteit van de cursus De keuze aangaande de intensiteit van de cursus kwam op verschillende momenten en onder verschillende thema’s aan bod binnen de focusgroep. Bij sommige Huizen gebeurt deze keuze op basis van de Covaar-II score. Kandidaatcursisten dienen een bepaalde score te behalen om toegelaten te worden tot een intensief aanbod van vier keer per week. De meningen van de consulenten hierover zijn verdeeld. De meesten gaan niet akkoord met het gebruik van de Covaar-II voor de bepaling van de frequentie. Ze opperen dat vier keer les per week hebben ook kan zorgen voor een onderdompeling in de taal waardoor mensen die iets trager leren toch beter bij kunnen blijven. Beter is om te kijken naar de motivatie en de mogelijkheden wat de thuis- en werksituatie van de kandidaat-cursist betreft. Een aantal consulenten kreeg echter de feedback van centra dat mensen met een lagere Covaar-II score niet kunnen volgen in de intensieve cursus, sneller afhaken en/of de rest van de groep vertragen. Sommigen opperen om mensen met een lagere Covaar-II score in een 180utraject in plaats van in een 120u-traject te plaatsen, maar toch de intensieve cursus te laten volgen zodat ze zeker voldoende in contact komen met de taal. Hierbij dient telkens meegegeven te worden aan de kandidaat-cursist dat het belangrijk is zelf aan te geven wanneer het te zwaar is, zodat men zo snel mogelijk kan overstappen naar een ander traject.


27

2.3.3 Universitair Taalcentrum (UTC) Vanuit de verschillende regio’s zijn er diverse regels om kandidaat-cursisten naar een UTC door te sturen. Soms is de Covaar-II heel belangrijk. Soms is een hoge Covaar-II score geen voorwaarde, maar kunnen kandidaat-cursisten die een andere Europese taal kennen en een secundair diploma hebben, vlot instappen. De nodige Covaar-II score is tevens verschillend tussen de Huizen en varieert tussen 44 en 46/48. In Gent is het mogelijk om een beurs te krijgen, in andere regio’s niet. Er bestaat bijvoorbeeld een beurs voor inburgeraars met een educatief perspectief die aan specifieke voorwaarden voldoen en minimaal een score van 45/48 halen op de Covaar-II. Consulenten vinden het moeilijk om mensen die bijvoorbeeld 43 of 44 scoren een beurs te weigeren en passen hier soms een mouw aan. Het is echter moeilijk te bepalen waar je de grens trekt. Het budget is beperkt waardoor mensen die effectief 45 halen misschien een kans ontnomen wordt op deze manier.

2.3.4 Opleiding De consulenten opperen diverse mogelijkheden om een nieuwe collega op te leiden. Eén iemand geeft aan dat je best start met de Covaar-II en de algemene richtlijnen en gaat ervan uit dat de rest vanzelf komt na verloop van tijd. Wel is belangrijk dat aangegeven wordt dat er steeds ruimte voor interpretatie is en dat zaken die niet overeen komen met de Covaar-II score zeker aandacht verdienen. Een andere deelnemer wil zeker de checklist (~ Gent) met andere criteria overlopen en benadrukken dat andere ervaren consulenten benaderd kunnen worden met vragen. Een derde consulent zou een nieuwe medewerker vooral tijdelijk aan het werk zetten samen met een ervaren medewerker zodat hij/zij kan leren van diens praktijkervaring. Overleg met collega’s wordt door meerdere consulenten

benadrukt.

In

de

kleinere

loketten

is

overleg

echter

niet

vanzelfsprekend, gezien consulenten er vaak alleen werken. Eén consulent geeft aan dat nieuwe werknemers dienen te weten dat het niet zo catastrofaal is als ze zich in het begin tijdens drukke periodes vooral op de Covaar-II beroepen. Als nieuwe collega’s zich op alles moeten baseren zoals een ervaren consulent, kan dat erg overspoelend werken. Verder kan het helpend zijn om een aantal lessen mee te volgen in CBE en CVO om meer zicht te krijgen op de actuele praktijk waar men naar doorverwijst als consulent. Door tijdsgebrek is het echter niet steeds haalbaar om dat meteen in de opleiding te voorzien. Ook openheid naar Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

28

de centra bij twijfelgevallen kan helpend zijn als beginnende (maar ook gevorderde) consulent. Een consulent benadrukt het belang van observatie van de kandidaat-cursisten en doorvragen rond bepaalde thema’s. Enkele consulenten uiten een gebrek aan opleiding en een gebrek aan uniformiteit betreffende de detectie van analfabeten en andersgealfabetiseerden. Een consulent geeft aan dat nauw contact met CBE, waarbij enkele consulenten ook mee alfabetiseringstesten gaan afnemen in het centrum, zorgt voor een beter aanvoelen van de vereiste kunde. In de praktijk wordt door de Huizen vaak een eerste onderscheid gemaakt tussen mensen die helemaal niet kunnen lezen/schrijven en mensen die nog een alfabetiseringstest binnen CBE zelf nodig hebben. Een nadeel van deze manier van werken is de afstand die de kandidaatcursist moet overbruggen voor een extra intake met alfabetiseringstest bij CBE. De cursussen starten tevens niet op regelmatige basis en CBE in combinatie met alfa betekent voor de cursisten meteen ook het langste traject. Dat alles impliceert een hoge drempel (bijv. slecht openbaar vervoer) voor mensen die niet kunnen lezen of schrijven en dus reeds tot de meest zwakke doelgroep behoren.

2.3.5 Aanbod De consulenten houden bij hun doorverwijzing rekening met het aanbod. Zo vertelt een deelnemer dat hij mensen sneller naar een CVO tracht door te sturen als hij weet dat er bij CBE lange wachtlijsten zijn. Ook in Antwerpen zorgt het probleem van de wachtlijsten soms voor minder ‘juiste’ doorverwijzingen om kandidaat-cursisten minder lang te moeten laten wachten. Een angst die hierbij verwoord wordt, betreft een potentieel watervaleffect. Als mensen ‘te hoog’ starten, kan het demotiverend zijn om opnieuw te moeten veranderen. Hier rekening mee houden, kan echter ook positief uitdraaien. Zo werd aan de hand van een kleine steekproef in Gent ervaren dat mensen naar een CVO 180u doorsturen in plaats van naar CBE (wachtlijsten) door rekening te houden met andere criteria dan de Covaar-II score, tot goede resultaten kan leiden. Tijdens bepaalde maanden is er minder aanbod en ook dan is meer flexibiliteit waarbij mensen soms naar een iets ‘hoger’ of ‘lager’ aanbod gestuurd worden. De kandidaat-cursisten krijgen hierbij wel extra informatie en er wordt tevens aan het centrum gemeld dat het om een twijfelgeval ging. Sommige consulenten


29

doen dit niet omdat ze vinden dat er genoeg kandidaat-cursisten zijn die aan de hand van hun Covaar-II score wel volledig in de lopende trajecten passen. De kennis die consulenten hebben over de specifieke invulling van het onderwijsaanbod beïnvloedt de oriëntatie van de kandidaat-cursist. Ook een gebrek aan aanbod heeft logischerwijs invloed op de doorverwijzing. Bij gebrek aan een 180u-traject in de streek bijvoorbeeld, moeten consulenten soms kiezen tussen CVO 120u of CBE bij kandidaat-cursisten, tenzij deze cursisten 30km verderop een 180u-cursus willen volgen, wat voor de meesten een drempel is. Tevens haken cursisten vaak af als ze een te grote afstand dienen te overbruggen voor een opleiding. Bij lange wachtlijsten voor CBE hopen consulenten soms op een hoge Covaar-II score zodat ze iemand ‘niet weer’ moeten zeggen dat er momenteel geen plaats is zonder te kunnen specificeren wanneer ze dan wel kunnen starten. Mensen niet het juiste aanbod kunnen bieden binnen een redelijke termijn en binnen een haalbare afstand, is een frustrerend gegeven voor de consulenten en induceert een zekere hulpeloosheid bij beide partijen. Analfabetisme in het Latijns schrift in combinatie met een hoge Covaar-II score is een ander heikel punt. Deze kandidaat-cursisten die onvoldoende gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift, worden vaak niet als dusdanig herkend door de consulenten omdat er meestal geen uitgebreide lees- en schrijftesten gedaan worden. Op basis van de naam al dan niet kunnen schrijven, is er geen zekerheid omtrent alfabetisering. Sommige consulenten proberen hier toch iets meer aandacht aan te besteden als kandidaat-cursisten uit landen komen met een ander alfabet. Soms moeten hooggeschoolde kandidaat-cursisten die niet gealfabetiseerd

zijn

in

het

Latijns

schrift

eerst

naar

CBE

voor

een

alfabetiseringscursus. Pas nadien kunnen ze hun traject verder zetten binnen CVO. Velen onder hen snappen volgens de consulenten het belang hiervan. Toch zijn de regio’s die CVO’s hebben met een alfa-aanbod zeer blij met hun eigen situatie. Zeker de flexibiliteit is bij een dergelijk aanbod erg belangrijk, stelt men. Mensen dienen makkelijk in- en uit te kunnen stromen naargelang hun mogelijkheden. Deze consulenten vinden dat cursisten die het tempo van een CVO aankunnen geen omweg dienen te maken langs het CBE. Bij een gebrek aan alfa-aanbod vangt een CVO-leerkracht de tekorten bij cursisten soms zelf op. Consulenten voelen zich geruster in hun oriëntering als ze erin slagen om eventuele twijfel te bespreken met de kandidaat-cursist. Transparant zijn in de Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

30

mogelijke keuzes, zorgt soms sneller voor een oplossing waar beiden zich goed bij voelen dan als de consulent zelf met twijfels en vragen blijft zitten omtrent zijn/haar doorverwijzing. Als er bijvoorbeeld gekozen moet worden tussen een traject dat meteen zijn aanvang neemt of een traject dat pas na enkele maanden kan starten, is het mogelijk dat de kandidaat-cursist meteen een voorkeur heeft om bijvoorbeeld te wachten omdat de kinderen net op dat moment naar school gaan. Bepaalde problemen lossen zich door transparantie vanzelf op.

2.3.6 Hoe vrij voelt de consulent zich om af te wijken van een advies op basis van de Covaar-II score alleen? De mate waarin consulenten zich vrij voelen om te kunnen afwijken van de Covaar-II score is verschillend van Huis tot Huis en/of regio tot regio. Bepaalde consulenten voelen zich vrij om door te verwijzen op basis van een totaalbeeld dat ze vormen op basis van test en gesprek. Andere consulenten voelen zich vrij, en vrijer dan vroeger, door de samenwerking met de centra. Als ze weten dat hun motivering tot bij de leerkrachten komt, durven ze afwijken van de CovaarII score. De consulenten van wie de informatie niet tot bij de leerkracht geraakt, voelen

zich

onzekerder

en

missen

enige

opvolging

en

feedback.

Ook

aanwijzingen en informatie over heroriëntering door de leerkrachten, zijn helpend. Weten dat een heroriëntering vlot mogelijk is, is tevens helpend om te durven afwijken van een advies op basis van de Covaar-II score alleen. Sommige consulenten zijn minder bang om hun gevoel te volgen als ze weten dat de beslissing gecorrigeerd kan worden in samenspraak met de centra. Een derde groep consulenten ervaart dat afwijken van de Covaar-II score nadien erg sterk gemotiveerd moet worden en niet vanzelfsprekend is. Zij voelen zich minder vrij om een afwijkende doorverwijzing te doen. Ook concurrentie tussen de centra beperkt het vrijheidsgevoel van de consulenten. Een consulent benadrukt het vertrouwen van de coördinator in het werk dat ze leveren als belangrijke factor om zich vrij te voelen. Sommige consulenten voelen zich in hun vrijheid beperkt door de verificateur voor wie het geheel moet kloppen op papier. Een kleine vergetelheid of een fout in het cijfermateriaal kan grote gevolgen hebben voor de centra. Consulenten vinden het niet altijd gemakkelijk als ze koppels over de vloer krijgen. Vaak willen beide partners dezelfde les volgen en/of beide gratis naar de les kunnen. Velen hopen in zo’n situatie dat de twee mensen gelijk scoren zodat Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

31

ze naar hetzelfde aanbod doorverwezen worden en discussie vermeden wordt. De meeste consulenten geven aan dat ze op voorhand goed proberen uit te leggen dat de koppels als twee afzonderlijke individuen behandeld zullen worden. Verder wordt de Covaar-II en de invloed van de score voor de keuze van het traject uitgelegd. Sommigen vinden de Covaar-II op zo’n moment handig om als ‘harde’ argumentatie te gebruiken bij conflict. Wat afwijken van de Covaar-II score bij koppels betreft, komen er twee meningen naar voor. Velen zijn van mening dat koppels naar hetzelfde aanbod kunnen als hun score niet veel verschilt. De argumentatie hiervoor is de motivatie bij de cursisten behouden en de hulp die koppels mekaar kunnen bieden bij eenzelfde traject. Het is echter moeilijk om duidelijk te stellen waar je de grens trekt, stelt men. Andere consulenten staan erop dat elke kandidaat-cursist terecht komt waar de manier van lesgeven afgestemd is op zijn/haar kunnen en gaan minder snel toegevingen doen aan koppels. Nog anderen vinden het totaalpakket belangrijk om de keuze te maken om al dan niet af te wijken van de Covaar-II score. Voor sommige individuen kan het namelijk een nadeel zijn om samen met de partner les te volgen.

2.4 Niveaubepaling van de kennis Nederlands en de functie van het Huis van het Nederlands Een andere taak van de meeste Huizen is de afname van niveaubepalingstesten. Deze niveaubepalingen zijn ontwikkeld met het oog op een doorverwijzing binnen CVO naar een specifieke richtgraad. De meeste Huizen die deze testen ter beschikking hebben, zijn hier tevreden over. Soms uiten ze echter ook een dubbelheid. Enerzijds zijn de niveautesten nodig om een goede doorverwijzing te doen, gezien niet alle centra alle richtgraden aanbieden. Anderzijds vinden consulenten

niveaubepaling

niet

het

gemakkelijkste

onderdeel

van

hun

takenpakket, zeker niet als het de hogere niveaus betreft. Positieve feedback vanuit de centra helpt om de onzekerheid de verminderen. Diverse consulenten hebben de vraag om meer vorming hieromtrent te krijgen en willen graag (vaker) de kans krijgen om lessen bij te wonen. Vanuit West-Vlaanderen wordt een gemis aan niveautesten geuit. Directe vragen van de kandidaat-cursisten kunnen niet beantwoord worden, waardoor ze heen en weer moeten tussen diverse instanties. Ook is bij concurrentieproblemen het risico groter dat een centrum de consulent van partijdigheid ‘beschuldigt’ als hij/zij een specifiek Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

32

centrum doorgeeft waar de niveaubepaling kan gebeuren. Een andere consulent uit deze regio vraagt zich wel af of het qua tijdsbesteding haalbaar is om de niveautesten er nog bij te nemen. Bij sommige Huizen gebeurt de afname van niveautesten door CVO-leerkrachten. De consulenten die met deze leerkrachten samenwerken,

ervaren

geen

nadelen

van

deze

manier

van

werken

en

benadrukken de mogelijkheid tot overleg. De leerkrachten weten zelf ook beter welke eindtermen gehanteerd worden, waardoor de consulenten in kwestie vertrouwen hebben in hun oordeel. Deze situatie wordt als positiever beoordeeld dan de combinatie van centrale én decentrale afname van niveautesten. Deze laatste situatie zorgt voor praktische moeilijkheden en verwarring bij zowel de werknemers (consulenten en leerkrachten) als de kandidaat-cursisten. Ten slotte is er vanuit de deelnemers aan de focusgroep vraag naar een uniformisering van de niveaubepalingstesten. Consulenten vinden het moeilijk om zeer bepalende testen af te nemen, bijvoorbeeld voor Wooncode en andere reglementeringen. Ze zijn begaan met hun kandidaat-cursisten en willen hen liever zo weinig mogelijk kansen ontnemen. De Huizen hebben echter de indruk dat deze testen te pas en te onpas aangevraagd worden door diverse instanties. Momenteel worden de testen op regelmatige basis voor andere doeleinden aangevraagd dan waarvoor ze oorspronkelijk

ontwikkeld

werden.

Aanvragers

zijn

hierbij

bijvoorbeeld

universiteiten en hogescholen, Kind & Gezin en andere diverse werkgevers en bedrijven. De consulenten hebben problemen met deze aanvragen omdat er geen duidelijk kader is hieromtrent (zie ook 5.4.1). Ze vinden het tevens moeilijk om zo bepalend in te grijpen in het leven van iemand zonder dat er een instrumentarium is dat specifiek ontwikkeld is voor deze aanvragen. Als ingaan op deze aanvragen ooit een specifieke taak van de Huizen zou worden, dan zijn er uitgebreidere testmogelijkheden nodig. Voor meer uitgebreide informatie over deze testvorm, verwijzen we graag naar de masterproef van Leen Ardui (2011).

2.5 Toekomstdromen van de consulenten De consulenten vragen meer financiële middelen om diverse redenen. Er is een verlangen naar een grotere personeelsbezetting, waardoor mensen in de loketten beter omringd worden. Verder wil men graag een meer uitgebreide opleiding voor nieuwe consulenten. Diverse consulenten vragen een grotere investering in Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

33

CBE met de mogelijkheid tot een langer traject binnen CBE en een afbouw van de wachtlijsten. Men hoopt op een gevarieerder aanbod, zomercursussen en extra aandacht voor het 180u-traject. Ook een vlottere overstap van CBE naar CVO, kleinere klassen in de centra en wat concurrentie voor de CBE’s behoren tot de wensen van de consulenten. Diverse consulenten vragen een verderzetting van de uniformisering en objectivering,

maar

zonder

de

mogelijkheid

te

verliezen

om

bepaalde

uitzonderingen te maken. Ze vinden het vooral belangrijk om met de diverse Huizen op één lijn te zitten. Verder is er vraag naar meer taakgerichte, specifieke trajecten (bijvoorbeeld NT2 en specifieke opleiding, NT2 en specifieke job) en een grotere efficiëntie in de organisatie hiervan. De Huizen beseffen dat een grotere aandacht voor taakgerichtheid een invloed zou uitoefenen op hun werking. Enerzijds zou dit een grotere werklast betekenen, gezien er dan bijvoorbeeld bij de intake meer en specifiekere vragen aan de kandidaatcursisten gesteld moeten worden. Anderzijds zou daarmee de taak van de HvN’s meer tot de kernopdracht gaan, met niet uitsluitend een focus op verwerving van het Nederlands op zich. Tot slot benadrukken enkelen de wil om mensen positief te stimuleren voor NT2 in plaats van te verplichten en boetes op te leggen. In alle regio’s standaard invoeren dat NT2 deels terugbetaald wordt bij het volgen van de lessen en/of slagen, zou motiveren om meer richtgraden te vervolledigen. Ook een grotere investering in kinderopvang zou het geheel meer haalbaar maken. De Vlaamse Wooncode, die stelt dat het huren van een sociale woning pas mogelijk is bij het volgen van een cursus NT2, afschaffen, is tevens een optie die binnen deze wil valt. Enkele consulenten staan niet achter de koppeling van wonen aan NT2. Tegelijkertijd vinden ze dat de intake veel inspanning vraagt voor iets dat niet opbrengt, gezien veel OCMW’s in de praktijk mensen niet weigeren omwille van een gebrekkige kennis van het Nederlands.

Samenvattend Bijna drievierden van de educatieve consulenten doorloopt zowel intake als Covaar-II testing met de kandidaat-cursist. Anderen lassen een beurtrol in voor de Covaar-II afname (bijvoorbeeld slechts één iemand per dagdeel) of kunnen een beroep doen op CVO-leerkrachten die de Covaar-II komen afnemen. De Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

34

consulenten zijn tevreden met de eigen werkwijze op dit vlak. De Covaar-II wordt bijna uitsluitend verbeterd door de persoon die de test afgenomen heeft. Daarbij wordt heel vaak, maar niet altijd de verbetersleutel gebruikt. De kwaliteitsmaat wordt door de helft van de educatieve consulenten gebruikt, maar levert naar hun mening vaak geen meerwaarde op. Als nieuwe werknemer kregen de meeste consulenten een uitleg over hun job door een collega. Hoeveel mensen gebruik maken van de handleiding van de Covaar-II is onduidelijk. Volgens de websurvey zou dat een relatief groot aantal zijn, terwijl in de focusgroepen weinig mensen op de hoogte bleken van het bestaan van een handleiding. Bij analfabeten nemen consulenten bijna nooit de Covaar-II af. Ook van andersgealfabetiseerden wordt de Covaar-II weinig afgenomen, zeker als ze laaggeschoold zijn. In het algemeen wordt het aantal jaar scholing vaak als eerste filter gebruikt om te beslissen of de Covaar-II afgenomen wordt. Conform met het vernieuwde afsprakenkader, worden kandidaat-cursisten die minder dan zeven jaar naar school geweest zijn, rechtstreeks doorverwezen naar een CBE. Ook in de andere richting worden kandidaat-cursisten die lang naar school geweest zijn, rechtstreeks naar CVO (of evt. UTC) doorgestuurd. Hiervoor beroepen consulenten zich op de lokale afsprakenkaders. Ook een hoog diploma kan ervoor zorgen dat kandidaat-cursisten zonder Covaar-II doorverwezen worden naar CVO of UTC. In de praktijk wijken de consulenten soms van het afsprakenkader af, waarbij ze op basis van hun aanvoelen toch een Covaar-II afnemen bij mensen met minder dan zeven jaar scholing zodat hen geen kansen ontnomen wordt. De papieren vorm van de Covaar-II wordt het vaakst gebruikt. Dat geldt zowel voor de A-versie als voor de B-versie. De digitale vorm wordt minder vaak gebruikt, vaak omwille van tekorten in de infrastructuur. Educatieve consulenten die de digitale vorm gebruiken, melden evenwel een grote tevredenheid. De parallelversie wordt voornamelijk gehanteerd om spieken tegen te gaan en per uitzondering omwille van praktische overwegingen of voor een hertesting. De Covaar-II wordt hoofdzakelijk individueel afgenomen. Een collectieve afname komt voor bij minder dan een vijfde van de deelnemers aan de websurvey. Zowel voor de collectieve als individuele afnamevorm worden voor- en nadelen opgenoemd.


35

Wat instructies betreft, geeft het merendeel van de consulenten aan zowel gebruik te maken van een non-verbale uitleg als een verduidelijking in een contacttaal. Andere consulenten geven er de voorkeur aan om geen contacttaal te gebruiken. Tijdens de focusgroepen leidden deze twee visies tot heel wat discussie. Uitwisseling tussen kandidaat-cursisten tijdens de oefenfase wordt door sommigen wel en door anderen niet toegelaten. De mate waarin uitwisseling gebeurt, is tevens afhankelijk van de specifieke groep kandidaatcursisten. De gemiddelde duur van de oefenfase varieert tussen 5 en 40 minuten, waarbij het in groep gemiddeld langer duurt. Meer globaal oefent ook de eigenlijke kandidaat-cursist een grote invloed uit op de duur. Uitzonderlijk wordt de Covaar-II afname stopgezet als het invullen van het oefenboekje helemaal niet blijkt te lukken. De educatieve consulenten zijn tevreden met de tijdslimiet bij de testfase en met de instructies in de handleiding bij zowel testfase als oefenfase. Doordat de meerderheid van de consulenten geen gebruik maakt van de handleiding en de standaardisering van de instructies op die manier verloren gaat, sommen we hier graag nog even de richtlijnen van de handleiding van de Covaar-II (Buyse, Magez, Verboven, & Verschueren, 2004b) voor de oefenfase op. De nadruk van de instructies dient op het non-verbale, visuele te liggen zodat cursisten die de verbale uitleg niet begrijpen kunnen volgen. Klassikale uitleg verloopt in het Nederlands, individuele uitleg mag in een contacttaal. Tijdens de oefenfase is samenwerking tussen cursisten toegelaten. Hierbij kunnen ze hun moedertaal of een contacttaal gebruiken (zie ook Bijlage 3). De testruimte is infrastructureel erg divers tussen de verschillende locaties. Hoewel dat wenselijk is, kunnen kandidaat-cursisten bij de afname van de Covaar-II vaak niet in een rustige, prikkelarme ruimte werken. Alle educatieve consulenten zijn het erover eens dat de Covaar-II niet te absoluut gebruikt mag worden bij de oriëntatie van de kandidaat-cursisten. Toch vindt niet iedereen het vanzelfsprekend om af te wijken van een advies op basis van een ‘objectieve score’, zeker niet als beginnend consulent. Niet alleen de nood aan ervaring om zich op andere criteria te baseren speelt een rol, maar ook de feedback van de centra. Educatieve consulenten geven aan dat het gemakkelijker is om af te wijken van de Covaar-II score als centra openstaan voor argumentering dan als centra zelf heel sterk vasthouden aan de scores. Ook drukte en tijdsgebrek zorgen ervoor dat men zich sterker op de Covaar-II scores Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

36

dan op andere criteria baseert. Andere criteria die consulenten belangrijk vinden om rekening mee te houden zijn aantal jaar scholing, schoolse vaardigheden, extra talenkennis, alfabetiseringsgraad, kans om thuis Nederlands te spreken, leeftijd,

gezinssituatie,

aankomstdatum,

motivatie,

doelstellingen

en

aanbodskenmerken. De meeste consulenten vinden het geen goed idee om aan de hand van een Covaar-II score te beslissen of iemand al dan niet een intensief traject mag aanvatten. De meningen over het nut van intensieve cursussen zijn erg verdeeld. Wanneer cursisten buiten de cursus niet vaak in contact komen met het Nederlands, is de onderdompeling in de taal een voordeel volgens de meeste consulenten. Deze overweging wordt terecht belangrijker geacht dan de CovaarII score, gezien de Covaar-II niet voor dergelijke doeleinden ontwikkeld werd. De doorverwijzing van de educatieve consulenten wordt sterk beïnvloed door het beschikbare aanbod op een bepaald moment. Wachtlijsten, een gebrek aan aanbod, kennis over de werking van de centra en afstand tot bepaalde opleidingsmodules zorgen soms voor een afwijking van het in principe meest geschikte aanbod. Ook het gebrek aan alfabetiseringscursussen binnen de CVO’s wordt ervaren als een heikel punt. Het gebruik van niveaubepalingstesten voor de voorkennis van het Nederlands wordt door de meerderheid als een positief, maar niet het gemakkelijkste

onderdeel

van

de

job

benoemd.

Huizen

die

geen

niveaubepalingen kunnen doen, ervaren dat als een gemis. Heel wat instanties hebben tegenwoordig vraag naar een bepaling van het niveau van de kennis van het Nederlands. Wegens een gebrek aan richtlijnen en omkadering, vinden consulenten het vaak moeilijk om met deze vragen om te gaan. Wat de wensen voor de toekomst betreft, ligt de nadruk op meer middelen zodat diverse aspecten in het werkveld, zoals personeelsbezetting en vorming, verbeterd kunnen worden. Ook enkele wijzigingen in het aanbod (bijvoorbeeld zomercursussen, langere trajecten binnen CBE, meer aandacht voor traject CVO 180u,…), verdere uniformisering en integratie van NT2 binnen een breder perspectief (bijv. specifieke studie- en/of loopbaanbegeleiding) zijn wenselijk.


37

3. Onthaalbureaus

3.1 Deelnemers en methode Het onthaalbureau biedt intake en trajectbegeleiding bij nieuwkomers die een inburgeringstraject moeten of mogen volgen. Dat traject impliceert een cursus maatschappelijke oriëntatie, een cursus NT2 en loopbaanoriëntatie (Neuckens & Somers, 2008). Om een indruk te krijgen van de opinie van de medewerkers van diverse onthaalbureaus in Vlaanderen, werden diepte-interviews met zes trajectbegeleiders, een werknemer bij het team intake en werving en een coördinator binnen het onthaalbureau gevoerd. Tijdens deze interviews peilden we naar hun opinie betreffende Covaar-II en andere criteria binnen de intakeprocedure, ervaren positieve punten, knelpunten en de samenwerking met het Huis van het Nederlands. De gesprekken vonden plaats in de diverse Huizen van het Nederlands, meer specifiek in de vestigingen in Brussel, Hasselt, Roeselare, Mechelen en Antwerpen.

3.2 Covaar-II 3.2.1 Gewicht De Covaar-II geeft samen met de scholingsgraad een indicatie van de mogelijkheden van kandidaat-cursisten. Cognitieve vaardigheden als basis nemen, is volgens de geïnterviewden een beter uitgangspunt dan aantal jaar scholing. Enkele medewerkers vinden het jammer dat het aantal jaar scholing reeds als exclusiecriterium voor de afname van een Covaar-II gebruikt wordt. Drie medewerkers geven aan voorstander te zijn van een standaardafname van de Covaar-II bij iedereen, ongeacht de scholingsgraad, in functie van een meer correcte oriëntering. Het bepalende karakter van de Covaar-II is verschillend van regio tot regio. Sommige medewerkers geven aan dat de Covaar-II dé standaard voor doorverwijzing is, anderen geven aan dat de Covaar-II vooral bij twijfelgevallen belangrijk is. Zo worden mensen bijvoorbeeld voor de cursus Maatschappelijke Oriëntatie (Brussel) aan de hand van de Covaar-II, maar tevens op basis van andere criteria, ingedeeld in twee groepen. Soms zijn er discrepanties tussen de algemene indruk en het verhaal van de kandidaat-cursist en de uiteindelijke Covaar-II score. Bij discrepantie gaat het vaak om een Covaar-II die in negatieve zin afwijkt van de indruk en het verhaal van de Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

38

kandidaat-cursist. Covaar-II wordt in deze situatie enkel gebruikt als een soort controle en is niet hét criterium.

3.2.2 Testwiseness Drie medewerkers vermelden de mogelijke invloed van testwiseness en het Westerse karakter van de Covaar-II. In bepaalde culturen is men gewoon aan deze vorm van testen, maar in andere culturen ligt de nadruk op andere zaken waardoor kandidaat-cursisten moeite hebben met de test. Door ‘een andere manier van denken’ wordt de bedoeling van de test minder vlot begrepen. Zo kan de cultuurgebonden regel om van rechts naar links te lezen reeds een hindernis zijn.

3.2.3 Momentopname Tevens wordt de nadruk gelegd op het momentane karakter van de testafname. Soms wordt de test bij grote drukte minder goed of niet in de taal van de kandidaat-cursist uitgelegd. Een medewerker geeft aan meer ‘vreemde’ scores op te merken tijdens drukkere periodes. Er zijn weinig tolken aanwezig en een trajectbegeleider vraagt zich af of mensen bij wie een contacttaal gebruikt wordt mogelijk een grotere kans hebben om een hogere score te halen. Als er geen contacttaal mogelijk is, brengen mensen soms familie mee als tolk. Ook bij de oefenfase van de Covaar-II gebeuren er soms vertalingen door familie. Het is onduidelijk of er correct of eerder selectief vertaald wordt. Ook gebeurt het soms dat de familie het juiste antwoord zegt op de oefenfase, waardoor het lijkt alsof de kandidaat-cursist de test begrijpt, maar dan uiteindelijk volledig de mist in gaat op de eigenlijke test. Als het oefenboekje reeds te moeilijk is, waarbij de persoon de laatste bladzijde niet zelfstandig kan oplossen, wordt de testfase soms overgeslagen. Als deze beslissing genomen wordt, krijgen de betreffende kandidaat-cursisten de score 0/48. Soms is het echter onduidelijk of de uitleg bij de oefenfase misschien onvoldoende was voor de kandidaat-cursist. Dit alles heeft echter serieuze consequenties voor het traject van het betreffende individu. Er is steeds een heroriëntering mogelijk, maar dat zorgt sowieso voor een vertraging van het traject. Ook – al dan niet tijdelijke - kenmerken van de kandidaat-cursist zelf, zoals medicatiegebruik, bril, onvoldoende concentratie door andere zorgen,… Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

39

kunnen de resultaten op de Covaar-II beïnvloeden. De benaming “test” zorgt soms voor een stressreactie en schrikt nieuwkomers af. Van hen vraagt de gehele intakeprocedure, volgens enkele trajectbegeleiders, veel meer dan van mensen die hier al langer verblijven en bijgevolg vertrouwd zijn met ons testsysteem. Een trajectbegeleider doet de suggestie om de benaming “test” te laten vallen en oefeningen te integreren in het intakegesprek. Op die manier kan vlot gepeild worden naar diploma, aantal jaar scholing, welke taal men thuis spreekt,… en tegelijkertijd tussendoor getest worden. Dat alles zou mogelijk kunnen leiden tot een traject dat meer op de maat van de persoon is.

3.2.4 Manipulatie Er leven heel wat ideeën over de Covaar-II bij kandidaat-cursisten. Soms hoort men van anderen dat je in een heel hoog niveau terechtkomt als je goed scoort op de Covaar-II. In reactie hierop wordt de Covaar-II soms opzettelijk slecht ingevuld om te kunnen “starten bij het begin”. De bevinding van een andere trajectbegeleider ligt in dezelfde lijn. Kandidaat-cursisten manipuleren de test soms om opzettelijk laag te scoren, waardoor men een ‘gemakkelijkere opleiding’ kan doen. Er is weinig inzicht in de diverse trajecten. Nog anderen koppelen de test aan langer en minder lang naar school gaan. In globale zin vinden kandidaat-cursisten het moeilijk om inhoudelijk de link te leggen tussen de Covaar-II en het volgen van een cursus Nederlands.

3.3 Samenwerking Huis van het Nederlands De intensieve samenwerking, waarbij het Huis van het Nederlands en het onthaalbureau zich in hetzelfde gebouw bevinden, wordt door iedereen als positief en cliëntvriendelijk beoordeeld. Een onthaalbureau geeft aan dat zij reeds heel wat praktische zaken door kunnen geven aan het Huis (aantal keer per week les, voorkeursmomenten, wanneer start de cursus Maatschappelijke Oriëntatie (MO), verplicht/rechthebbend,…) waardoor het geheel efficiënter verloopt. De introductie van het Huis is tevens belangrijk voor een betere doorverwijzing van de kandidaat-cursist. Vroeger gebeurde de doorverwijzing enkel op basis van het aantal jaar scholing door het onthaalbureau zelf. Tevens maakt de centrale intake via de Huizen van het Nederlands het testgebeuren neutraler dan vroeger, gezien centra toch sterk de neiging hadden om kandidaatDeel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

40

cursisten aan hun eigen onderwijsinstelling te binden. Ook de uitwisseling via de Kruispuntbank verloopt vlot. Het onthaalbureau biedt een uitgebreid pakket aan en moet het geheel, volgens een coördinator van het onthaalbureau, beter toelichten aan de kandidaat-cursist dan het Huis van het Nederlands. Daardoor haalt men misschien reeds meer uit het gesprek over de competenties van de kandidaatcursist dan als het puur om NT2 gaat.

3.4 Aanbod van en samenwerking met de centra De lange wachtlijsten zijn een knelpunt dat regelmatig vermeld wordt. Bepaalde uitval van kandidaat-cursisten begint volgens een aantal trajectbegeleiders reeds hier. De weg van CBE-cursisten naar een inschrijving kan ontzettend lang blijken doordat zij vaak twee wachtlijsten moeten trotseren, namelijk een voor een alfabetiseringstest bij het CBE en een voor de effectieve cursus bij het CBE. Vaak zijn mensen gemotiveerd, maar deze motivatie neemt af als ze maanden dienen te wachten. Soms hebben kandidaat-cursisten in deze tussenliggende wachttijd werk gevonden, is men zwanger of vindt men geen kinderopvang,… waardoor men niet beschikbaar is wanneer er plots een plaats vrij komt. Mensen hebben zelf ook geen zicht op de duur van de wachtlijst. Binnen Limburg ervaart men een tekort in het aanbod. CBE biedt volgens de trajectbegeleider geen cursussen aan die intensiever zijn dan 3x/week, terwijl hier toch vraag naar is. Ook het aanbod voor zaterdag is zeer beperkt. Avondcursussen starten vaak al om 18u, waardoor het voor werkende cursisten soms moeilijk is om aan te sluiten, zeker als ze een grotere afstand moeten overbruggen. Soms duurt het te lang vooraleer drop-out door de centra doorgegeven wordt aan de trajectbegeleider van het onthaalbureau. Op deze manier is het moeilijk flexibel in te spelen op noden, de exacte reden van uitval te bepalen en de persoon terug in het traject te krijgen (te lang les gemist).

3.5 Kandidaat-cursisten De overgrote meerderheid van het doelpubliek van de onthaalbureaus is gemotiveerd

en

tevreden

met

gratis

openbaar

vervoer,

gratis

NT2

en

kinderopvang. Eén kleine verandering kan er echter reeds voor zorgen dat iemand niet doorzet, bijvoorbeeld niet meteen geslaagd zijn, andere leerkracht, Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

41

andere groep, werk,…

Opvallend is, volgens de geïnterviewden, een hoge

motivatie bij mensen die trouwen met een Nederlandstalige Belg. Soms is er sprake van een lage motivatie bij inburgeraars die verplicht worden om NT2 te volgen. Mensen die niet gemotiveerd zijn, zijn soms blij met lange wachtlijst CBE. Als er uiteindelijk toch vroeger een plaats komt, is het moeilijk om de mensen tijdig te laten starten. Soms zijn alle ervaren problemen samen wat te veel voor potentiële inburgeraars. Vaak zijn er problemen geweest met papieren, bureaucratie… en van zodra men de verblijfsdocumenten verkregen heeft, wordt opnieuw iets, namelijk een NT2-cursus, opgelegd. De recent geregulariseerde burgers die sinds lange tijd in België verblijven en nu pas hun verblijfsdocumenten in orde hebben, blijken een moeilijke doelgroep. Vaak werken zij en beheersen ze al wat Nederlands, waardoor ze NT2 en MO niet nuttig vinden.

Samenvattend De medewerkers van de onthaalbureaus vinden cognitieve vaardigheden een beter uitgangspunt voor doorverwijzing dan het aantal jaar scholing en vinden het jammer dat dit laatste nog steeds als een exclusiecriterium gebruikt wordt. Toch leggen ook zij de nadruk op de relativiteit van de resultaten van de CovaarII, met oog voor het momentane karakter van de testafname waarbij diverse factoren zoals stress, medicatie,… een invloed kunnen uitoefenen. Tevens moet er rekening gehouden worden met de eventuele invloed van de kwaliteit van de uitleg bij de test, testvaardigheid (‘testwiseness’) en manipulatie door de kandidaat-cursisten. De

medewerkers

van

het

onthaalbureau

zijn

tevreden

over

de

samenwerking met het Huis van het Nederlands. De doorverwijzing gebeurt neutraler dan vroeger en er is vlot overleg mogelijk doordat beide diensten in eenzelfde gebouw gevestigd zijn. Wat het aanbod betreft, wordt het probleem van een gebrek aan aangeboden trajecten en de lange wachtlijsten bij CBE gemeld. Soms duurt het tevens iets te lang vooraleer de trajectbegeleider op de hoogte gebracht wordt van drop-out. De onthaalbureaus ervaren de meeste kandidaat-cursisten, inclusief de verplichte inburgeraars, als gemotiveerd.


42

4. Focusgroepen met de centra voor basiseducatie en de centra voor volwassenenonderwijs

4.1 Deelnemers en methode Via de Huizen van het Nederlands werden alle centra voor basiseducatie en centra

voor

volwassenenonderwijs

aangesproken.

De

centra

kregen

een

uitnodiging voor een focusgroep binnen de respectievelijke Huizen en konden aangeven welke data het meest geschikt waren. De oproep richtte zich tot iedereen binnen de centra die vanuit de praktijk een gefundeerde mening kon opbouwen

omtrent

de

NT2-werking:

directeurs,

NT2-verantwoordelijken,

leerkrachten, directie en administratie. De opkomst op eenzelfde datum was minimaal, doch vruchtbaar. Een aantal centra dat niet aanwezig kon zijn op de voorgestelde data, stuurde alsnog een mening door via e-mail. Zowel centra binnen stedelijke als binnen landelijke gebieden werden gerepresenteerd. Het geheel resulteerde in vijf deelnemers voor Limburg, zeven deelnemers voor stad Antwerpen, zes deelnemers voor Vlaams-Brabant en provincie Antwerpen, vier deelnemers voor stad Gent en Oost-Vlaanderen, vier deelnemers voor WestVlaanderen en zes deelnemers voor Brussel. De vragen voor de focusgroepen zijn opgenomen in Bijlage 4. Bij de rapportering is gekozen voor een semi-anonieme methode. In de tekst wordt tussen haken telkens weergegeven uit welke provincie of stad de mening kwam, zonder het specifieke centrum bij naam te noemen. Zo creëerden we voor de deelnemers een veilige context tijdens de focusgroep zonder de nodige nuances te verliezen in het uiteindelijke rapport.

4.2 Afname van de Covaar-II 4.2.1 Centrale en decentrale afname In West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Antwerpen en Limburg gebeurt de afname van Covaar-II integraal door de Huizen van het Nederlands. De meeste centra die bevraagd werden via de focusgroep, zijn tevreden met deze werkwijze. Zo zou de afname op een objectievere manier gebeuren. Voorheen werden weinig mensen van CVO naar CBE gestuurd en omgekeerd (CBE Limburg). De Huizen zijn met andere woorden ‘neutraal terrein’ van waaruit kandidaat-cursisten naar de centra kunnen doorverwezen worden. Sinds de centrale intake zouden, volgens een CVO een Limburg, echter minder mensen Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

43

doorverwezen worden naar CVO, wat nefast is voor de wachtlijsten CBE. Hierbij stelt men zich de vraag of de afnamecondities decentraal (rustig, in klaslokaal, tolk, proeffase uitgebreid, test,…) misschien gunstiger waren (CVO Limburg). Ondanks de overwegend centrale afname is er tijdens drukke periodes hulp door de centra (CVO provincie Antwerpen). In Brussel en Vlaams-Brabant is decentrale afname, naast centrale afname, nog mogelijk. De centra zien hier zowel voor- als nadelen. Een argument pro houdt het gemak voor de kandidaat-cursisten in. Het openbaar vervoer in de gemeenten rond Brussel is erg beperkt waardoor het voor mensen niet praktisch is om naar een Huis van het Nederlands te moeten voor de Covaar-II afname (diverse CVO’s Brussel en Vlaams-Brabant). Tevens moeten heel wat kandidaat-cursisten geen Covaar-II afleggen, waardoor een bezoek aan het Huis van het Nederlands voor hen slechts een formaliteit betekent. In dergelijke situaties lijkt een rechtstreekse aanmelding en inschrijving in een specifiek centrum minder inspanning te vragen (CVO Vlaams-Brabant). Ook lijkt het in kwantiteit niet haalbaar om alle afnames door de Huizen met hun huidige capaciteit te laten afnemen (CVO Vlaams-Brabant). Als alles door het HvN zou moeten gedaan worden, is er sowieso een grotere capaciteit en mobiliteit nodig (CBE Brussel). Een centrale afname zou er echter voor kunnen zorgen dat de doorverwijzing neutraler kan gebeuren (zoals eerder vermeld). Kandidaatcursisten die zich in een bepaald centrum laten testen, komen vaak met de verwachting ook in dat centrum te kunnen starten (CVO Vlaams-Brabant, CBE Brussel). Tijdens drukke periodes gaan consulenten in de centra helpen met de afname (CVO provincie Vlaams-Brabant).

4.2.2 Bij wie wordt de Covaar-II afgenomen? Tussen provincies, maar ook binnen provincies zijn er verschillen wat de doelgroep voor een afname van de Covaar-II betreft. In Vlaams-Brabant (CVO) wordt melding gemaakt van een bovengrens en ondergrens in het aantal jaar scholing, waarbij enkel bij kandidaat-cursisten binnen deze range een Covaar-II afgenomen wordt. Ook wat deze doelgroep betreft, zou er nog meer flexibiliteit nodig zijn. Is het bijvoorbeeld wel nodig om een Covaar-II af te nemen van een Europeaan met minder dan 12 jaar scholing (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen)?


44

In Brussel en omstreken (diverse CVO’s) varieert de afname naargelang het centrum waar de test afgenomen wordt. Soms wordt de test standaard bij alle beginners afgenomen (drie CVO’s), soms wordt een eerste selectie gemaakt naargelang het aantal jaar scholing (CVO, CBE). Hierbij wordt de opmerking gemaakt dat een afname bij hooggeschoolden niet steeds nuttig is omdat er weinig

verkorte

80u-trajecten

zijn

(CVO).

Tevens

voelt

een

aantal

intakeverantwoordelijken zich ongemakkelijk bij de gedachte dat men van een hooggeschoolde een Covaar-II dient af te nemen (twee CVO’s Vlaams-Brabant, twee CVO’s Antwerpen), terwijl veel hooggeschoolden zelf wel vrede nemen met de wetenschap dat het met de regelgeving te maken heeft. Soms denken mensen echter dat het om een IQ-test gaat (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen). Een minderheid reageert verontwaardigd op de test met “ik ben wel universitair” (CVO Brussel). Ook bij mensen die reeds een taalcursus gevolgd hebben in een CVO en Nederlands als derde taal leren, kan op voorhand voorspeld worden dat de Covaar-II goed zal zijn (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen). In Limburg worden mensen met minder dan zeven jaar scholing standaard doorverwezen naar CBE zonder een Covaar-II af te nemen. Dat leidt volgens hen vaak tot een goede oriëntatie, maar een minderheid blijkt toch meer aan te kunnen dan vermoed werd op basis van het aantal jaar scholing (CBE Limburg, CVO Limburg). Scholing in het ene land is tevens helemaal niet vergelijkbaar met scholing in een ander land (CVO Limburg). Een Covaar-II afname wordt echter door veel zeer laaggeschoolde mensen als erg frustrerend ervaren (CVO VlaamsBrabant, CVO Antwerpen). CBE Gent meldt dat de Covaar-II initieel voor kandidaat-cursisten gealfabetiseerd in het Latijns schrift gebruikt werd, maar tegenwoordig ook soms bij anderen afgenomen wordt. Hierbij wordt de vraag gesteld of er een invloed van de alfabetiseringsgraad is op de resultaten van de Covaar-II. Daartegenover staat de mening van een CBE in stad Antwerpen dat zich net afvraagt waarom andersgealfabetiseerden vaak geen Covaar-II moeten afleggen. Soms komen andersgealfabetiseerden in een alfabetiseringscursus terecht en kunnen zij heel snel doorstromen naar een CVO. Kandidaat-cursisten hebben soms de verwachting op voorhand een taaltest te moeten afleggen. Ze kunnen moeilijk de link leggen tussen een taal leren en een test zoals de Covaar-II (CVO stad Antwerpen). Ook treedt bij een Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

45

minderheid de reactie “ik kan nog geen Nederlands lezen” op als men ziet dat er toch letters gebruikt worden in de Covaar-II (CBE Brussel). Een beperkt aantal kandidaat-cursisten vindt de test kinderachtig omwille van de symbolen (CVO Brussel).

4.2.3 Vorm, oefenboekje, instructies, contacttaal Zowel de papieren versie als de digitale versie wordt gebruikt. Het gebruik is verschillend naargelang het specifieke Huis of centrum. Een CBE in Gent geeft aan dat een powerpoint met visuele uitleg en een verbale uitleg in het Nederlands als richtlijn voor instructie gebruikt worden. De ervaring leert echter dat de resultaten beter zijn als er een contacttaal gebruikt wordt. Een nadeel hierbij is echter dat er slechts enkele contacttalen kunnen gebruikt worden in groep. Als de taal van enkele kandidaat-cursisten niet gesproken wordt, heeft men snel het gevoel uitgesloten te worden. Dit gevoelige thema kan leiden tot een emotionele verkleuring van de resultaten op de CovaarII (CBE Gent). De centra vermoeden dat de kwaliteit van de uitleg door de intakeverantwoordelijke het resultaat op de Covaar-II zal beïnvloeden (CVO Brussel). De oefening die in het laatste, zelfstandige deel van het oefenboekje voorkomt, namelijk de ‘dubbele oefening’, komt niet in het eerste deel van het oefenboekje voor waardoor er soms paniek ontstaat bij mensen met minder cognitieve vaardigheden (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen). Soms is het moeilijk om de Covaar-II uitgelegd te krijgen. De grootste groep is meteen mee, maar soms is het nodig om de redenering ‘met handen en voeten’ uit te leggen (CVO Brussel). Met de digitale versie zijn er geen problemen met de oefenfase, maar niet alle centra/Huizen hebben hier de juiste infrastructuur (CVO Brussel). De centra zijn echter wel vragende partij voor meer digitale en klantvriendelijke proeven. Vaak kunnen intakeverantwoordelijken aan het oefenboekje reeds zien of de testfase van de Covaar-II vlot zal lukken of niet (CVO Gent, CVO Brussel, CVO Vlaams-Brabant). Een CVO in Gent vraagt zich af of het niet ontmoedigend is voor de kandidaat-cursist om de testfase dan alsnog te moeten doorlopen en pleit voor enige flexibiliteit hierbij. Soms wordt hulp van derden toegestaan bij gebruik van het oefenboekje (CVO Brussel). CBE Gent vindt het belangrijk om de familie niet mee te vragen op het intakegesprek zelf. Omdat zij de taal vaak wel spreken, nemen ze het snel over van de kandidaat-cursist, waardoor diens capaciteit niet ten volle uitgedrukt Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

46

of net uitvergroot wordt. Het is ook niet duidelijk of de informatie die gegeven en gevraagd wordt, juist vertaald wordt door de begeleider (CVO West-Vlaanderen, CBE Gent). De inschatting van de capaciteiten van de kandidaat-cursist wordt op deze manier minder correct. Na het initiële intakegesprek kan uiteraard informatie gevraagd worden door en gegeven worden aan de familie. Indien haalbaar zou het een vooruitgang zijn als de communicatie met de kandidaatcursist kan worden door op regelmatige basis een tolk in te schakelen (CBE Gent). Om verder misverstanden tegen te gaan, lijstten we reeds eerder in het rapport (p.29) en in Bijlage 3 de belangrijkste instructies voor de oefenfase van de Covaar-II nogmaals op.

4.3 Plaats van de Covaar-II in de intakeprocedure 4.3.1 Covaar-II als een onderdeel van de intake Bijna alle centra benadrukken het belang van de Covaar-II als één onderdeel van een

ruimere

intakeprocedure.

De

Covaar-II

score

representeert

een

momentopname en mag niet als wet gebruikt worden. Centra moeten nadien de mogelijkheid blijven behouden om cursisten te heroriënteren (CVO Brussel). In de praktijk wordt de Covaar-II, volgens de centra, echter vaak te eenzijdig en te absoluut gebruikt (CVO Limburg, CBE Limburg, CVO West-Vlaanderen, CVO provincie Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant). Soms worden ‘duidelijke profielen’ enkel op basis van de Covaar-II sowieso naar CVO of naar CBE gestuurd. Bij de grijze zone wordt meer moeite gedaan. Zo wordt soms uitgelegd dat er twee mogelijkheden zijn en wordt bevraagd waarom iemand Nederlands wil leren, hoeveel tijd de kandidaat-cursist heeft, wat de leeftijd is, enzovoort (CVO Vlaams-Brabant). Intakeverantwoordelijken moeten kunnen afwijken van de Covaar-II score als ze het gevoel hebben dat de score niet representatief is voor het kunnen van een bepaalde kandidaat-cursist (CBE Gent). Mogelijk baseren nieuwelingen zich echter te veel op de Covaar-II score vanuit een gebrek aan ervaring (CBE Gent). Ook vraagt men zich af of de educatieve consulenten wel voldoende ruimte hebben om op elk individu uitgebreid in te gaan (CBE Gent). Door de vele gesprekken en de tijdsdruk wordt het soms bandwerk en worden belangrijke vragen niet gesteld (CBE stad Antwerpen), terwijl er net veel tijd nodig is in een eerste gesprek om bijvoorbeeld mogelijke drempels in kaart te brengen. Ook het beleid is erg kwantitatief. Zo kort mogelijk, zo snel mogelijk en Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

47

zoveel mogelijk staan centraal, waardoor er minder aandacht is voor de individuele kandidaat-cursist (CBE Gent). Trajectbegeleiders bij cursisten die via het onthaalbureau doorverwezen worden, kunnen een grote meerwaarde zijn. Via de trajectbegeleiding krijgen centra mogelijk een ruimer beeld van de cursist. Tevens kan de trajectbegeleider vlotter een gesprek in de eigen taal regelen als er problemen opduiken. Een CVO in Limburg ervaart de trajectbegeleiding echter niet als een meerwaarde, gezien slechts nadien aanwezigheden opgevraagd worden en centra niet op voorhand inhoudelijk geïnformeerd worden over de cursist. Afhankelijk van de verstandhouding kan ook de trajectbegeleider bij OCMW of VDAB erg helpend zijn (CBE stad Antwerpen). Voor een CVO in WestVlaanderen, Vlaams-Brabant en Antwerpen bestaat de ideale intake uit de Covaar-II, een schrijftest en een goed gesprek zodat de kandidaat-cursisten gefundeerd voor een specifiek traject kunnen kiezen.

4.3.2 Andere belangrijke criteria Tijdens de focusgroep werd op een open manier aan de deelnemers gevraagd welke criteria zij zelf hanteren en/of belangrijk zouden vinden om mee te nemen in een intakegesprek en doorverwijzing. Onderstaande is een opsomming van hun antwoorden. Leeftijd Oudere mensen scoren soms goed op de Covaar-II, maar kunnen volgens een aantal leerkrachten vaak het tempo binnen een CVO niet volgen (CVO VlaamsBrabant, CVO Antwerpen, CBE Limburg, CVO Limburg). Jongere mensen scoren soms minder goed op de Covaar-II, terwijl ze qua leertempo toch mee zouden kunnen in een CVO (CBE Limburg, CVO Limburg). Regio Het is belangrijk dat de woonst van de persoon mee in rekening gebracht wordt bij de oriëntatie. Binnen inburgering is er een verplicht traject dat binnen een bepaalde termijn uitgevoerd moet worden. Door de te lange wachtlijsten in eigen regio, worden mensen soms naar de andere kant van de provincie (Limburg) gestuurd, wat nefast is voor de motivatie (CBE Limburg, CVO Limburg). Het probleem van grote afstanden geldt echter niet voor alle CVO’s binnen de provincie Limburg. Motivatie/interesse/attitude Het is belangrijk dat er oog is voor de motivatie van de kandidaat-cursist om een Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

48

cursus NT2 te volgen (diverse centra). De operationalisatie van dit begrip is echter niet eenvoudig (CBE Limburg, CVO Limburg, CVO West-Vlaanderen, CVO stad Antwerpen). Motivatie mag echter niet beïnvloedend zijn in de keuze tussen CBE en CVO (CVO Antwerpen), want in beide centra worden intensieve en minder intensieve cursussen aangeboden. Motivatie is samen met tijd die de kandidaat-cursist te beschikking heeft, wel belangrijk om binnen deze centra de intensiteit van een cursus te kiezen (CVO Antwerpen). Een relatie met een Nederlandstalige Belg blijkt een positieve factor voor de

motivatie

(twee

CVO’s

West-Vlaanderen,

CVO

Vlaams-Brabant,

CVO

Antwerpen). Mensen die via het OCMW verplicht Nederlands moeten volgen, zijn iets moeilijker te motiveren. Vaak zijn er allerhande excuses om niet in de les te moeten zijn (CVO West-Vlaanderen). De motivatie is volgens deze leerkrachten opvallend lager in de reguliere cursus van twee keer per week dan in de intensieve cursus van vier keer per week. De reguliere cursisten hebben vaak al werk of studeren in België, waardoor er minder tijd is om buiten de lessen met Nederlands bezig te zijn (CVO West-Vlaanderen). Nederlands buiten de les Zijn er kansen om Nederlands te spreken buiten de lessen? Worden deze kansen ook benut? (CBE Limburg, CVO Limburg, CVO Vlaams-Brabant) Is er een Nederlandstalig ondersteuning

sociaal netwerk? kan

komen?

Is

(CVO

er werk

stad

van

Antwerpen)

waaruit De

een

bepaalde

mogelijkheid

om

Nederlands op te pikken buiten de les is ook deels afhankelijk van de regio waar men leeft. Mensen die in een Nederlandstalige omgeving leven, komen per definitie vaker in contact met de taal dan mensen die in omgeving Brussel wonen (CVO Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant). Schoolse vaardigheden Hoe goed kan een kandidaat-cursist memoriseren? Kan hij/zij buiten de les eens het geleerde herhalen? Wat is zijn/haar studiehouding en leermethodiek? (twee CVO’s provincie Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant, CVO stad Antwerpen). Een CVO in de provincie Vlaams-Brabant brengt de suggestie om te kijken of kandidaat-cursisten een woordenboek in de eigen taal kunnen gebruiken. Als gevraagd wordt om een vervoegd werkwoord op te zoeken, gaan mensen dan automatisch

bij

de

infinitief

kijken

of

niet?

Als

gevraagd

wordt

een

meervoudsvorm op te zoeken, leggen mensen dan automatisch de link naar het enkelvoud of niet? Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

49

Gezinssituatie Heeft iemand een partner of niet? Zijn er kinderen? Wat is de leeftijd van die kinderen? Is er kinderopvang mogelijk? (CVO West-Vlaanderen) Hoeveel tijd heeft men om naast de les bezig te zijn met het inoefenen van Nederlands (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen)? Kennis van een andere (West-Europese) taal Tijdens de focusgroep in stad Antwerpen ontstond een discussie over een potentiële invloed van de kennis van een (West-Europese) taal is op het leren van de Nederlandse taal. De meerderheid was overtuigd van een aanwezige invloed, maar omwille van diverse redenen. Enerzijds werd aangehaald dat cursisten die eerder een tweede taal studeerden, reeds kennis maakten met het specifieke referentiekader van onderwijs betreffende het leren van een vreemde taal (CVO stad Antwerpen). Anderzijds ging men ervan uit dat mensen die in hun kindertijd blootgesteld werden aan twee talen, potentieel sneller een derde taal kunnen leren (CVO stad Antwerpen). Alfabetisering Mensen zijn sterk in het verhullen dat ze niet gealfabetiseerd zijn, waardoor ze niet allemaal gedetecteerd worden (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen, CVO West-Vlaanderen). Mogelijk gebeurt dat vanuit schaamte of de sterke wil een specifiek

traject

te

volgen.

Vaak

gebeurt

het

dat

cursisten

tegen

alle

verwachtingen in hun eigen naam slechts met moeite kunnen schrijven in het Latijns schrift (CVO West-Vlaanderen). Als er uiteindelijk een extra lees- of schrijftest gebeurt in een bepaald centrum, dan wil de kandidaat-cursist per se verder kunnen gaan in dat centrum en is heroriëntering een hogere drempel (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen). Het is met andere woorden raadzaam dat de detectie eerder in het traject gebeurt. Als cursisten zich inschrijven voor een cursus Frans wordt standaard een uitgebreide schrijftest gedaan. Een CVO in Vlaams-Brabant vraagt zich waarom zoiets niet gebeurt voor NT2. Alfabetisering telt tevens niet mee in de bepaling van het uiteindelijke traject. Zo dienen analfabeten of andersgealfabetiseerden enkel wat extra uren alfabetiseringscursus te volgen. De tijd om het alfabet goed onder de knie te krijgen, is echter afwezig. Hierdoor kan men door de gebrekkige alfabetisering bijvoorbeeld vaak niet mee in het reguliere 120u-traject. Een deelnemer van de focusgroepen vraagt zich af of het mogelijk zou zijn om de detectie alfabetisering mee te nemen bij de oriëntering van de kandidaat-cursisten. Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

50

Uitspraak Centra in Vlaams-Brabant en in Antwerpen halen aan dat de Covaar-II geen rekening houdt met de snelheid waarmee mensen de Nederlandse klanken leren spreken. Aziaten scoren vaak hoog op een Covaar-II en kunnen in een CVO goed volgen. Ze hebben echter zeer frequent moeite met de uitspraak. Ook Portugezen en Spanjaarden ervaren soms extra problemen met de typisch Nederlandse klanken (CVO Limburg). Dat is zowel voor hen (focus leerkracht op hen) als voor de andere cursisten (voor wie dan minder tijd is) niet aangenaam. Nu werken reeds een aantal logopedisten samen met de centra/Huizen, maar dat is niet de standaard. Een eerste suggestie om deze situatie te verbeteren, is de toevoeging van een uitspraaktest aan de intakeprocedure. Een tweede suggestie is de aanwerving van logopedisten die één à twee dagen in het Huis komen werken en waar mensen naartoe verwezen kunnen worden voor hun specifieke problematiek binnen een NT2-traject (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen). Een CVO in Limburg vraagt een gestructureerde draagvlak op Vlaams niveau en een betere logopedische ondersteuning in de centra zelf.

4.4 Positieve aspecten en gevolgen van de Covaar-II Over de Covaar-II wordt een globale tevredenheid gemeld (diverse CVO en CBE). In wat volgt, sommen we een aantal meningen op die bovenstaande weergeven. CBE verkrijgt vaker het correcte doelpubliek in vergelijking met het preCovaar-II tijdperk (CBE Gent). In grote lijnen zitten mensen op hun plaats (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen, CBE Limburg). De Covaar-II is voor de meeste kandidaat-cursisten een goede tool voor doorverwijzing (CBE stad Antwerpen). De hoofdmoot is goed georiënteerd (twee CVO’s West-vlaanderen). Rekening houden met de Covaar-II en het aantal jaar scholing is cruciaal om cursisten te krijgen die kunnen functioneren in een klas. Hierbij is de Covaar-II een belangrijk meetinstrument, gezien het aantal jaar scholing niet altijd correct weergegeven wordt en ook niet te controleren is (CVO stad Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant). Het aantal jaar scholing is niet steeds representatief voor het kunnen van kandidaat-cursisten. Zo hebben Tibetanen bijvoorbeeld weinig scholing op papier, maar blijken velen snel bij te leren in de praktijk (CBE stad Antwerpen). Ook motivatie is onderhevig aan sociale wenselijkheid. De Covaar-II is helpend in functie van de objectiviteit (CVO stad Antwerpen). CBE stad Antwerpen haalt hierbij wel het belang van een zekere routine bij de afname van de Covaar-II Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

51

aan. Werknemers moeten ervaring hebben in de uitleg en afname om het goed te doen. Inschakeling van mensen op interimbasis kan hiervoor nefast zijn. Een eerste selectie maken op basis van het aantal jaar scholing en daarna de Covaar-II afnemen, leidt volgens een schatting van een deelnemer reeds tot een 98 à 99% betrouwbaarheid wat de doorverwijzing van kandidaat-cursisten betreft (CBE Brussel). De Covaar-II is praktisch en handig. Het gebruik van een tijdslimiet is een positief aspect hierbij (CVO Brussel).

4.5 Knelpunten intakeprocedure en Covaar-II 4.5.1 Westerse logica, testwiseness en stress De Covaar-II blijft, volgens een aantal centra, een heel Westerse test en meet een specifieke manier van denken. Komt analytisch denken/Westerse logica wel altijd overeen met de capaciteit om een taal te kunnen leren (CVO Gent, CBE stad Antwerpen)? Mensen die in een andere cultuur naar school geweest zijn, vinden de logica achter de Covaar-II met andere woorden niet altijd logisch (CBE Brussel). Een ander aanvoelen is dat Europeanen en Aziaten beter geplaatst worden en minder vaak een heroriëntering nodig hebben (CVO Brussel). Een CVO in Brussel oppert dat de lessen nadien eveneens de Westerse logica volgen. In dat opzicht is het meten van een potentieel Westerse vorm van redeneren wel representatief, want mensen moeten nadien in de les ook mee kunnen op basis van hun oriëntering. Sommige mensen starten echter in CBE op basis van een lage Covaar-II score, maar maken op korte tijd enorme sprongen. Mogelijk hebben zij vaardigheden die niet gedetecteerd worden aan de hand van de Covaar-II (CBE stad Antwerpen). Ook omgekeerd gebeurt het dat mensen een hoge Covaar-II score halen en toch beter passen in een CBE-traject. Kan het dat het analytisch denken van mensen goed is, terwijl ze toch een bepaalde vaardigheid die nodig is om een andere taal te leren missen en niet als dusdanig door de Covaar-II vastgelegd wordt (CBE Gent, CVO stad Antwerpen)? Deze situatie komt ook voor bij ouderen die vaak wel een hoge Covaar-II score halen, maar volgens een aantal centra het tempo in een CVO niet kunnen volgen (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen). Toch blijkt de aanpak van CBE niet steeds ideaal voor hooggeschoolde senioren omdat hun inzicht en grammatica wel een CVO-niveau haalt (CBE Gent). Misschien is het een optie om voor deze doelgroep een afzonderlijke seniorenklas in te richten of een ander (niet schools) aanbod te voorzien (twee CVO’s Gent, CBE Gent)? Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

52

De Covaar-II meet mogelijk toch deels testwiseness en lijkt in de praktijk niet steeds indicatief voor het effectief kunnen leren van een taal (CBE Limburg, CVO Limburg). Soms halen mensen een hele lage score op de Covaar-II en passen

ze

toch

eerder

binnen

een

CVO-traject.

Door een

gebrek

aan

vertrouwelijkheid met een instrument gebeurt het dat mensen in paniek schieten en niet meer goed kunnen nadenken of in alles-of-niets termen nadenken. Afrikanen en oudere mannen zouden groepen zijn bij wie dit geregeld voorkomt (CBE Gent). Ook perfectionisten (CBE Gent) en mensen met faalangst (CVO stad Antwerpen, CBE stad Antwerpen) lijken sterk onderhevig te zijn aan stress en vaak te laag te scoren. Problemen van stressgevoeligheid en faalangst kunnen zich echter ook in een klassikale testsituatie voordoen (CVO Vlaams-Brabant).

4.5.2 Kritische bedenkingen door de centra Ook bij de centra zelf leven nog steeds vragen over de voorspelbaarheid van en de invloed op de Covaar-II. Zo vraagt CBE Brussel zich vanuit praktijkervaring af wat de functie van drie verschillende subtests is en wat een inkorting van de test zou opleveren. Vaak zien intakeverantwoordelijken reeds snel of iemand de Covaar-II vlot of minder vlot kan oplossen. Een snellere, kortere test kan op basis van voorgaande wenselijk zijn als dat niets aan de voorspelbaarheid zou afdoen. CBE en CVO Gent willen graag weten of de Covaar-II score van iemand kan stijgen eens iemand een beperkte NT2-ervaring, en dus ervaring met het Westerse schoolsysteem, heeft opgedaan. De praktijk leert dat cursisten met een CBE-voorgeschiedenis wel regelmatig in een verlengd CVO-traject instappen, maar zelden in een regulier traject van CVO terechtkomen (CVO Gent). Kan dat ook aangetoond worden via de Covaar-II? In een kleinschalig onderzoek binnen de lessen ICT in een CVO in Antwerpen stelde men vast dat de mensen die de digitale versie van de CovaarII gedaan hadden gemiddeld hoger scoorden dan de mensen die de papieren versie invulden. Er was geen verschil tussen ICT-studenten binnen CVO en binnen CBE. CVO Antwerpen en CVO Vlaams-Brabant vragen zich af of het mogelijk is dat mensen met de digitale versie gemiddeld hoger scoren doordat eventueel vaker gegokt wordt dan bij de papieren versie?


53

4.5.3 Grijze zone, heroriëntering en doorstroming Als kandidaat-cursisten in de grijze zone scoren, is het moeilijk om te kiezen waar je een kandidaat-cursist laat beginnen. Start iemand best te laag waarna hij/zij nog kan ‘opklimmen’? Of laat je iemand beter zo hoog mogelijk starten, zodat die indien nodig nog kan zakken? Het is belangrijk dat deze twijfel geformaliseerd kan worden (CBE stad Gent). Een CVO in Vlaams-Brabant en in Antwerpen hebben de voorkeur voor een opwaarts traject. Moeten “zakken” voelt voor de cursisten aan als een ‘afgang’. Tevens heeft basiseducatie voor een aantal mensen een negatieve connotatie. Misschien is het een optie om de naamgeving eens te herzien (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen)? CBE Gent geeft

aan

dat

de

doelgroep

voor

CBE

onvoldoende

duidelijk

is

voor

buitenstaanders. De perceptie van doorverwijzers is vaak heel verschillend en niet altijd correct. CBE is niet enkel bedoeld voor de ‘allerzwaksten’. Bij de uiteindelijke keuze speelt momenteel mee dat de wachttijd voor de kandidaatcursist zo kort mogelijk gehouden wordt, maar ook los daarvan is het belangrijk dat de kandidaat-cursist een zo gepast mogelijk traject aangeboden krijgt (CBE Gent). Ook een CBE in Brussel meldt het probleem van de grijze zone. Kandidaat-cursisten die in de ‘lage’ grijze zone vallen, komen meestal in het CBE terecht, maar behoeven nadien regelmatig een doorverwijzing naar een CVO. Een deel van de grijze zone kan starten in een 180u-traject binnen CVO. Voor leerkrachten is deze doelgroep vaak te heterogeen om op een efficiënte, aangename manier les te kunnen geven (CVO Gent). Een betere uitklaring van de grijze zone blijft met andere woorden onderdeel van het droomscenario (CVO Brussel). Ook meer globaal zou de doelgroep NT2-cursisten meer divers geworden zijn. CBE Gent verwijst hierbij expliciet naar de nieuwe EU-burgers in Gent, namelijk Bulgaren en Slovaken, die ervaren worden als een moeilijke doelgroep omwille van diverse redenen op zowel taalkundig (50+ moeilijk te alfabetiseren, moeite met onderwijssysteem, krompraten (= verstaanbaar, doch gebrekkig Nederlands), discrepantie mondeling versus schriftelijk niveau) als sociaal-psychologisch

vlak

(moedeloosheid,

gebrekkige

huisvesting

en

leeromstandigheden,…).

Voor

cursisten

is

heroriëntering

een

grote

drempel (twee

CVO’s

West-

Vlaanderen, CVO Gent, CBE Gent). Het is cruciaal voor de motivatie dat mensen meteen goed kunnen starten (CVO Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant). Vaak Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

54

willen cursisten om specifieke redenen naar een bepaald centrum gaan of in een bepaald centrum blijven (partner, vrienden, afstand,…). Een ander centrum contacteren, de bus moeten nemen en andere praktische aspecten regelen, zijn drempels voor mensen. Het centrum dat doorverwijst probeert de cursisten hierin zo goed mogelijk te ondersteunen (CVO Vlaams-Brabant). Toch haken sommige

cursisten

af

bij

heroriëntering

(CBE

Brussel).

Zowel

bij

een

heroriëntering naar CBE als bij een heroriëntering naar CVO is enige diplomatie en creativiteit geboden (CBE Brussel, twee CVO’s Brussel). Voor cursisten is het helpend als ze een positieve boodschap meekrijgen (CVO Brussel) en als ze zo goed mogelijk opgevangen worden als ze in het nieuwe centrum aankomen (CBE Brussel). Deze boodschap kan meer concreet inhouden dat ze naar een centrum gaan waar de manier van lesgeven meer bij hun noden aansluit of dat het tempo meer aangepast is aan hun leersnelheid zodat ze betere resultaten kunnen halen. Mensen die een doorverwijsformulier hebben van CVO krijgen binnen CBE na heroriëntering wel voorrang op nieuwe cursisten (CBE Brussel). De situatie is extra problematisch als een aanbod binnen CBE geen passend alternatief biedt voor

een

aanbod

binnen

zaterdagvoormiddagaanbod

(CVO

CVO.

Zo

Brussel).

Een

heeft

Brusseleer

aantal

CVO’s

geven

geen aan

voorstander te zijn van CBE-klassen binnen hun CVO (twee CVO’s Antwerpen, drie CVO’s Vlaams-Brabant). In een aantal centra is dit reeds een positieve realiteit.

Meer

algemeen

kan

een

goede

samenwerking

de

eventuele

heroriëntering vlotter laten verlopen (CVO stad Antwerpen). Tevens ligt de nadruk op een snelle doorverwijzing. Hoe langer iemand in een fout traject blijft, hoe moeilijker de heroriëntering (twee CVO’s Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant, CBE Brussel). In de

praktijk zijn de

eerste

lessen sowieso

een soort

oriënteringsperiode, gezien nooit alles kan opgevangen worden binnen een intakeprocedure (CVO Gent, CBE Gent). Sommige CVO’s vinden het potentieel interessant om een soort proefperiode in te lassen voor de cursisten (CVO stad Antwerpen). Anderen vinden dat een proefperiode verwachtingen creëert en de stap naar een ander centrum vergroot (CVO Limburg).

Er is weinig doorstroom van CBE naar CVO, vooral doordat mensen van centrum moeten veranderen (CVO Antwerpen). De overgang van een CBE richtgraad 1.2 naar een vervolgtraject in een CVO is tevens vaak te groot voor cursisten. Het


55

niveau 1.2 ligt in een CVO vaak hoger dan in een CBE. Hierdoor moeten cursisten de 1.2 opnieuw doen binnen een CVO als ze daarna een hogere richtgraad willen aanvatten (CBE Limburg, CVO Limburg, CVO Vlaams-Brabant). Bij sommige centra zijn reeds initiatieven om een volledige klas van CBE over te nemen en de hoogste richtgraad die men in CBE volgde te herhalen in CVO (CVO VlaamsBrabant). Bepaalde (maar niet alle) centra uiten hun interesse in en vraag naar de mogelijkheid voor CBE om meer richtgraden te mogen aanbieden, zodat meer cursisten binnen CBE hogerop kunnen geraken in hun kennis van het Nederlands. Ook

meer

algemeen

zou

een

groter

aanbod

op

een

enkele

plaats

drempelverlagend zijn voor cursisten (CBE Limburg, CBE Gent). Een ander knelpunt

dat

in

de

lijn

ligt

van

voorgaande

bemerkingen,

betreft

de

doorverwijzingen gebaseerd op attesten NT2 uit het verleden. Als cursisten na het behalen van dit attest een hele tijd geen Nederlands meer horen en spreken, halen ze het niveau niet meer dat vermeld staat op het attest en komen ze in een te hoog traject terecht (CBE Limburg, CVO Limburg). Tot slot blijft het belangrijk dat de einddoelen gelijk zijn bij trajecten met een verschillende intensiteit en dat is niet altijd het geval (CVO Gent).

4.5.4 Gemotiveerde doorverwijzing Bij de Covaar-II wordt weinig feedback over het proces gegeven, maar vaak enkel het resultaat gerapporteerd. Hoe men een test oplost, de mogelijke reden van een lage score en een formalisering van de twijfel bij doorverwijzing kunnen echter erg veelzeggend zijn. Als de infrastructuur en de tijd het toelaat, zou het informatief zijn om de Covaar-II in kleine groepjes af te nemen zodat observatie mogelijk blijft (CBE Gent). Als er een goed/belangrijk intakegesprek geweest is, geraakt deze informatie niet altijd tot bij de leerkrachten (CVO stad Antwerpen). Soms wordt reeds extra informatie bezorgd aan de centra, maar deze zijn nog zoekende hoe de doorstroom van die gegevens naar leerkrachten kan geoptimaliseerd worden (CVO Gent). De mogelijkheid bestaat meestal wel om het dossier met de nota’s van de Huizen in te kijken (CBE stad Antwerpen). Of deze informatie geraadpleegd en gebruikt wordt, blijft echter afhankelijk van leerkracht tot leerkracht (CVO Gent). Sommige leerkrachten vinden dat extra voorkennis over de cursist ook erg stigmatiserend kan werken. Bepaalde zwart op wit informatie is belangrijk, maar niet alle randinformatie dient gekend te zijn door de lesgevers Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

56

(CVO stad Antwerpen). Andere centra hebben de indruk dat deze randinformatie er net voor zorgt dat leerkrachten gerichter met de cursisten aan de slag kunnen (CBE stad Antwerpen).

4.6 Positieve punten binnen het NT2-landschap 4.6.1 Inschrijving, heroriëntering en doorstroming Een CVO in Brussel meldt positieve ervaringen met een rechtstreekse inschrijving van kandidaat-cursisten door de Huizen van het Nederlands. Veel kandidaatcursisten denken dat een doorverwijsformulier hetzelfde is als een inschrijving of ze wachten te lang met inschrijven omdat ze niet vatten dat hun plaats niet gereserveerd wordt. Dat leidt meermaals tot overboekte klassen (CVO VlaamsBrabant, CVO Antwerpen). Voorgaande kan vermeden worden door de Huizen de toestemming en de mogelijkheid te geven om cursisten rechtstreeks in te schrijven in het centrum (CVO Brussel, CVO Vlaams-Brabant). CBE Brussel voelt het doorverwijsformulier aan als een praktische, positieve tool om cursisten gemakkelijker te heroriënteren. Tevens is het gebruik van dezelfde handboeken door diverse centra een handig gegeven om cursisten te heroriënteren of te laten doorstromen (twee CVO’s West-Vlaanderen). CBE Gent is blij met de erkenning van de centra in de adviesrol. Screening en doorverwijzing door de Huizen verloopt goed, maar het is belangrijk dat de plaatsing van de cursisten in een specifieke module een vaardigheid van de sector zelf kan blijven. Hierbij vraagt CBE Gent wel iets meer flexibiliteit, de mogelijkheid om een beroep te doen op ervaring en rekening te kunnen houden met de wachttijden. Cursisten moeten getest worden vooraleer in een specifieke module te kunnen instappen. Soms is het handiger om iemand alvast te laten proberen in een bepaalde module in afwachting van een andere, meer optimale optie. Diverse centra uiten hun tevredenheid over de werking van en de samenwerking met de Huizen van het Nederlands. De overgang was initieel niet vanzelfsprekend, maar nu loopt alles veel vlotter (CBE stad Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant). De mate van rechtstreeks contact met de Huizen is erg uiteenlopend, maar de centra ervaren steeds de mogelijkheid om vragen te stellen indien nodig. CVO Brussel vraagt wel of het mogelijk is om soms iets sneller de vraag kenbaar te maken, zodat het aanbod zich vlotter kan aanpassen aan deze vraag. Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

57

4.6.2 Methodiek en cursisten De meeste cursisten zijn vrij gemotiveerd. Leerkrachten vinden het mooi om te zien hoe vriendschappen groeien tussen mensen van verschillende culturen. Van niets beginnen en een hoog niveau kunnen bereiken, is ook motiverend voor de leerkrachten. Als mensen iets begrijpen en zichtbaar vooruit gaan, levert dat veel vreugde op (CVO West-Vlaanderen, CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen). Vaak is het NT2-publiek erg dankbaar (CVO West-Vlaanderen). Inleefstages voor cursisten vanaf Richtgraad 2.2 in een Huis van het Nederlands, een bibliotheek of andere instanties worden als methode om het gebruik van het Nederlands als tweede taal nog te verbeteren, erg gewaardeerd (twee CVO’s West-Vlaanderen).

4.7 Knelpunten binnen het NT2-landschap 4.7.1 Aanwezigheid en participatie cursisten Cursisten kunnen nog vrij laat instappen in de lessen. Bij de beginners is dat erg problematisch omdat men net tijdens die allereerste lessen een goede basis tracht te leggen. Deze cursisten hebben meteen een grote achterstand en haken vaker dan anderen af (twee CVO’s West-Vlaanderen, CVO Vlaams-Brabant). Tevens verwittigen cursisten niet steevast als ze niet aanwezig kunnen zijn in de les. Velen zijn te laat en hebben allerlei redenen om vroeger te vertrekken (twee CVO’s West-Vlaanderen, CVO Vlaams-Brabant). De meest ‘zwakke’ cursisten blijven het vaakst weg en geven het sneller op (diverse CVO’s Brussel, CVO Vlaams-Brabant). Cursisten die mondeling al wat Nederlands beheersen, zijn moeilijk te plaatsen in groepen. Hun uitspraak is voldoende om in de buitenwereld te participeren, maar grammaticaal en schriftelijk zijn ze niet sterker dan beginners (CVO Gent). “Krompraten” blijkt tevens moeilijk af te leren (CBE Gent). Bij de avondgroepen heeft vermoeidheid een negatieve invloed op de participatie van de cursisten (CVO West-Vlaanderen). Sommige cursisten moeten een hele dag werken en zijn op tegen dat de les begint (CVO stad Antwerpen, CBE stad Antwerpen). Mensen krijgen NT2 soms niet ingepland in hun week. Naar de les komen vraagt een zekere discipline (CBE Brussel). Alle activiteiten samen georganiseerd krijgen, is soms een te grote uitdaging voor cursisten, waardoor de motivatie na een tijdje wegebt (CBE stad Antwerpen, CVO stad Antwerpen, CVO provincie Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant). Soms helpt het om Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

58

aanwezigheden op te nemen of mensen aan te spreken die vaak te laat komen (CVO Brussel, CBE Brussel, CVO Vlaams-Brabant) zodat ze zeker niet definitief afhaken. Opvallend is dat de meeste mensen een intensief traject van vier keer per week les vragen. Soms blijkt echter dat de cursisten de realiteit niet goed kunnen inschatten. Hun ideeën over de verwachte inspanningen en de reële inspanningen die geleverd moeten worden, komen niet steeds overeen (CBE Brussel). De sociale omgeving is tevens niet steeds optimaal om te kunnen studeren (CVO Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant). Toch blijkt er vaak minder drop-out bij de meer intensieve cursussen (CVO West-Vlaanderen, CVO stad Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant, CVO provincie Antwerpen), ook bij cursisten die een lagere Covaar-II score haalden of in de grijze zone scoorden (CVO stad Antwerpen, CVO provincie Antwerpen). Een mogelijke verklaring is dat mensen die twee keer per week ’s avonds of tijdens het weekend les volgen het vaak drukker hebben buiten de les (CVO stad Antwerpen). Toch kunnen ook intensieve cursussen extra zwaar zijn als de randvoorwaarden, zoals kinderopvang, niet vervuld worden (CBE Gent) of als het om een specifieke, eventueel verplichte doelgroep gaat (CVO Vlaams-Brabant). Eén keer per week les voor de cursus van 60u zou dan weer te weinig zijn met een te lange periode tussen twee lessen (CBE Brussel). Eén les per week blijkt in Brussel in het algemeen ook te weinig voor beginners omdat deze stad weinig spontane oefenkansen biedt (CVO Brussel). Soms is er sprake van een zodanig complexe problematiek waardoor mensen de tijd, ruimte en/of energie niet hebben om NT2 te leren (CBE Brussel, CVO Brussel). Diverse trauma’s kunnen zorgen voor bepaalde blokkades en een verminderd vermogen tot concentratie (CVO Antwerpen). Ook medicatie kan een negatieve invloed uitoefenen op het concentratie- en leervermogen (CBE stad Antwerpen). Vaak zijn leerkrachten het eerste autochtone aanspreekpunt van cursisten waardoor ze geconfronteerd worden met veel frustraties, negatieve emoties en praktische vragen. Waar mogelijk wordt dat opengetrokken naar de groep (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen).

4.7.2 Drop-out Cursisten die ingeschreven zijn voor de dagcursus, haken vaak af als ze werk vinden. Dat kan gaan om een vaste betrekking, maar ook om zwartwerk of een interimjob waardoor ze een aantal lessen missen en nadien niet meer kunnen Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

59

volgen (CBE stad Antwerpen, CVO Brussel, CVO Limburg, CBE Limburg). Cursisten die financieel aan de grond zitten, nemen logischerwijs elke job aan die mogelijk is, maar verlagen hun kans op beter werk door vroegtijdig af te haken bij NT2 (twee CVO’s Vlaams-Brabant, twee CVO’s Antwerpen). Sommige cursisten stappen over op de avondklas, maar hier is men opvallend minder regelmatig aanwezig of men haakt uiteindelijk toch af (CVO Antwerpen) omwille van tijdsgebrek. Een CVO in West-Vlaanderen merkt dat cursisten in vergelijking met vroeger hun traject eerder stoppen als ze werk vinden. Andere redenen die door cursisten opgegeven worden om te stoppen, zijn er van familiale en persoonlijke aard. Voorbeelden zijn een gebrek aan kinderopvang (CBE stad Antwerpen, CBE Brussel), zwangerschap en ziekte (CBE stad Antwerpen, CBE Limburg, CVO Limburg, diverse CVO Brussel). Ook verhuis, terugkeer naar het thuisland (CVO Vlaams-Brabant, CVO provincie Antwerpen) of verlies aan perspectief (CVO stad Antwerpen) leiden tot drop-out. Cursisten zijn soms teleurgesteld in wat ze kunnen bereiken door NT2 te volgen. Sommige mensen hebben erg onrealistische verwachtingen op voorhand (CVO stad Antwerpen). Ook meerdere keren niet slagen of negatieve gevoelens na een minder goede test, kunnen leiden tot uitval (CVO stad Antwerpen, CVO provincie Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant). Een CVO in Brussel vraagt zich echter af of dit sociaal wenselijke antwoorden betreffen. Bijna geen enkele cursist geeft redenen aan die met de lessen NT2 of met de leerkrachten te maken hebben. Uitzonderlijk stopt een cursist met een NT2-opleiding door een aanvaring met een andere cursist (CVO Vlaams-Brabant). Ook kan het gebeuren dat een inburgeraar een aantal lessen mist (bij Richtgraad 1.2) doordat een cursus Maatschappelijke Oriëntatie (MO) voorrang krijgt op de lessen Nederlands en kan hij/zij nadien moeilijk inpikken (CVO Vlaams-Brabant). Verder kan een te zware combinatie met MO of een foute studietechniek, waardoor men onvoldoende tijd heeft om te studeren, tot uitval leiden (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen). Ten slotte zijn er door de druk van de wachtlijsten (CVO Vlaams-Brabant, CVO Antwerpen) soms te veel cursisten in een klas, wat als een bijkomende moeilijkheid ervaren wordt voor laaggeschoolde en/of traag lerende cursisten(CBE Limburg).


60

4.7.3 Wat gaat drop-out tegen? Vaak contact hebben met de taal rendeert. Mensen leren vlotter en blijven gemotiveerd op deze manier (CVO stad Antwerpen, CBE stad Antwerpen). De invloed van sociale contacten is dubbel. Enerzijds zorgt sociaal contact ervoor dat mensen buiten de les meer Nederlands spreken, wat het leerproces ten goede komt. Anderzijds zijn er ook mensen met weinig sociale contacten die alles op alles zetten in de les en genieten van de sociale contacten die ze opbouwen via de lessen (vooral in basisniveau van belang) (CBE stad Antwerpen). Naast het contact met de taal buiten de lessen is een heterogene klas belangrijk om vlotter Nederlands te leren. Als Nederlands de enige gemeenschappelijke contacttaal is, gaan cursisten zich sneller op het Nederlands beroepen om contact met elkaar te leggen (CVO stad Antwerpen, CVO provincie Antwerpen, CVO Vlaams-Brabant). Meer algemeen speelt de groepsgeest een rol in het functioneren van de klas als groep (CVO stad Antwerpen). De sociale component van ‘erbij te horen’ kan een grote, positieve rol spelen bij nieuwkomers (CVO provincie Antwerpen). Ook extra aandacht besteden aan cursisten die het iets moeilijker hebben, kan ervoor zorgen dat ze minder snel afhaken (CVO stad Antwerpen). Mensen die gericht een NT2-traject volgen en een breder perspectief hebben, houden de cursus het beste vol (CVO stad Antwerpen). Daarom is het belangrijk dat de cursist sowieso zelf een duidelijk zicht kan hebben op de functie van het traject dat hij/zij aan het doorlopen is (CBE Gent). NT2 dient ingepast te worden binnen een breder geheel (CBE Gent). Bovenstaande vraagt tevens een ruimere oriëntering door de Huizen van het Nederlands. Hierbij kan gekeken worden naar interesses, sociale vaardigheden, attitudes, perspectief, noden, leefwereld, situatie, leeftijd,… . Niet iedereen die Nederlands wil of moet leren, bijvoorbeeld in het kader van activering, moet per definitie naar een NT2lesaanbod (CBE Gent). Voor centra is het echter niet altijd vanzelfsprekend om een dergelijk gericht traject in te richten. Dat laatste vraagt namelijk veel meer tijd, organisatie, administratiewerk,… dan het reguliere onderwijs en hier staan geen extra financiering tegenover (CVO Gent). CVO Limburg en CBE Limburg missen een zekere flexibiliteit en een gebrek aan middelen in de afstemming van het aanbod op de noden van de specifieke streek. Zo ligt het zuiden van Limburg vrij geïsoleerd waardoor de afstand naar bepaalde centra soms moeilijk te overbruggen is. Bepaalde gebieden in Limburg hebben tevens te weinig cursisten voor een CBE-aanbod. Momenteel is er geen verlengd traject binnen de regio Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

61

waarbij cursisten van het CBE samen les kunnen volgen met de traagst lerende cursisten binnen een CVO.

4.7.4 Concurrentiestrijd De concurrentiestrijd tussen de centra is – ook na de komst van de Covaar-II – nog voelbaar, zeker in de meer landelijke gebieden waar centra moeten ‘vechten’ om hun minimum aantal cursisten te halen om les te mogen geven (twee CVO’s West-Vlaanderen, CVO Limburg). De noemers voor het aantal cursisten per les liggen voor deze gebieden te hoog. De bedoeling van deze noemers was om minder middelen nodig te hebben, maar deze maatregel bereikt het juiste effect niet. Soms kunnen cursussen niet ingericht worden omdat men de noemer niet haalt (cursisten blijven in de kou staan). Soms moeten kleine klassen gecompenseerd worden door (te) grote klassen in aantal waardoor er verlies is aan onderwijskwaliteit. Deze noemer gaat ook het inrichten van hogere richtgraden tegen, waardoor slechts weinig mensen zich op hoog niveau kunnen bekwamen in het Nederlands als tweede taal (CVO Limburg, CBE Limburg). Samenwerking tussen centra is niet evident omwille van de specifieke cultuur die in elk centrum heerst (twee

CVO’s West-Vlaanderen, CBE Gent). Deze

concurrentiestrijd vindt ook ingang bij de cursisten door de verschillen die er zijn bij centra wat de betaling van handboeken, kopies en ander studiemateriaal betreft

(twee

CVO’s

West-Vlaanderen,

CVO

Limburg).

Als

cursisten

inschrijvingsgeld moeten betalen, doen ze soms een nieuwe test onder een andere naam om naar CBE te kunnen (CBE Brussel). Bepaalde centra in VlaamsBrabant en in Antwerpen melden de afwezigheid van concurrentiestrijd als een positieve factor.

Samenvattend De Covaar-II wordt afhankelijk van de regio soms uitsluitend centraal of tevens decentraal afgenomen. Een voordeel van de centrale afname is volgens een aantal centra de neutraliteit; een voordeel van de decentrale afname is het gemak voor de kandidaat-cursist op vlak van de afstand die overbrugd dient te worden. De doelgroep voor Covaar-II afname is erg divers, variërend van regio tot regio en van centrum tot centrum bij decentrale afname. Vaak worden grenzen voor afname bepaald aan de hand van het aantal jaar scholing. Soms wordt de Covaar-II standaard bij iedere kandidaat-cursist afgenomen. Zowel de Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

62

papieren vorm als de digitale vorm wordt gebruikt. Over de instructies tijdens de oefenfase duikt onenigheid op tussen de deelnemers onderling. Het is voor de testleiders in de praktijk onduidelijk geworden of er een contacttaal mag gebruikt worden of niet. Bij het gebruik van contacttalen is het volgens hen van cruciaal belang er op te letten dat niemand gediscrimineerd wordt. De gebruikers van de digitale vorm zijn erg tevreden met deze ‘tool’. Anderen geven aan niet over de infrastructuur te beschikken om hier gebruik van te kunnen maken. De centra uiten hun zorg met betrekking tot een verondersteld te absoluut gebruik van de Covaar-II. Deze manier van werken kan veroorzaakt worden door nieuwe medewerkers met een gebrek aan ervaring met het werkveld en door een gebrek aan tijd en mogelijkheden om een uitgebreid intakegesprek te voeren. Volgens een aantal centra lijkt de doorverwijzing vooral bij de grijze zone cursisten genuanceerder te gebeuren. De centra vinden het belangrijk dat hun rol in functie van een snelle heroriëntering behouden blijft. Andere criteria die centra belangrijk vinden bij een oriëntering van een kandidaat-cursist zijn leeftijd,

gezinssituatie,

motivatie

en

attitude,

schoolse

vaardigheden,

talenkennis, alfabetisering, uitspraak en de mogelijkheid om buiten de les Nederlands te spreken. De meeste centra vinden het gebruik van de Covaar-II een verbetering in vergelijking met de oriëntering zoals deze vroeger gebeurde. Tevens hebben ze de indruk dat de meerderheid van de kandidaat-cursisten goed georiënteerd worden. Daarnaast vermelden de deelnemers enkele kritische bedenkingen bij de Covaar-II. Heel wat centra hebben de indruk dat de Covaar-II erg Westers is en dat mensen soms een lagere score halen door stress, faalangst en andere momentane aspecten. De Covaar-II leidt volgens hen vaak tot een correcte doorverwijzing, maar niet bij iedereen, waardoor de centra zich afvragen of er misschien andere capaciteiten zijn die belangrijk zijn voor het leren van een taal die niet voldoende in rekening gebracht worden. De centra vinden de grijze zone cursisten het moeilijkste om te oriënteren. Een hulp hierbij zou de formalisering van de twijfel door de intakeverantwoordelijke zijn, zodat leerkrachten weten dat er twijfel was en een snelle heroriëntering, indien nodig, gegarandeerd wordt. Ook meer informatie over het proces van de intake en Covaar-II afname vinden zij wenselijk voor een groot deel van de leerkrachten. Heroriëntering is een grote drempel voor de cursist. Een goede samenwerking tussen centra kan deze drempel iets lager maken. De centra ervaren weinig doorstroom van CBE naar Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

63

hogere richtgraden in CVO. Meer richtgraden binnen CBE of een aanbod door beide op eenzelfde locatie, worden als oplossingen gesuggereerd. Rechtstreekse inschrijving door de Huizen van het Nederlands en de samenwerking met de Huizen meer algemeen worden als positief ervaren door de centra. De meeste cursisten worden als erg gemotiveerd ervaren. Leerkrachten vinden het zeer stimulerend om hen te zien groeien op diverse vlakken. NT2verantwoordelijken en -leerkrachten zien echter ook een aantal minpunten. Heel wat cursisten komen te laat of moeten vroeger vertrekken. Anderen zijn af en toe afwezig zonder op voorhand te verwittigen. Dat probleem stelt zich volgens een aantal centra minder vaak in de meest intensieve cursussen, tenzij bij specifieke doelgroepen die minder motivatie aan de dag leggen. Regelmatig haken cursisten af. Vaak zijn dit cursisten die (te) laat ingestapt zijn of werk gevonden hebben. Andere redenen van drop-out zijn onder andere ziekte, afwezigheid van kinderopvang, zwangerschap, slechte resultaten, onrealistische verwachtingen en verlies van perspectief. Suggesties om deze drop-out tegen te gaan, zijn regelmatig opnemen van aanwezigheden en mensen opbellen als ze er niet zijn, extra aandacht besteden aan de ‘zwakste’ cursisten en meer structureel aandacht

besteden

aan

de

plaats

van

de

NT2-cursus

in

het

bredere

(toekomst)perspectief van de cursist. Ook de blijvende concurrentiestrijd wordt door sommige centra, voornamelijk landelijk gelegen, aangehaald als een knelpunt.

5. Focusgroepen

en


interviews en

de

met

de

beleidsondersteunende

inspectie diensten

onderwijs

5.1 Deelnemers Aan de focusgroep voor onderwijsbeleidsondersteunende diensten namen zes mensen deel die door hun huidige of vorige functie betrokken zijn of waren bij de oprichting en werking van de Huizen van het Nederlands. Meer specifiek waren deskundigen aanwezig van het Departement Onderwijs, de pedagogische begeleidingsdiensten en het Agentschap voor Kwaliteitszorg in Onderwijs en Vorming. Ook het diepte-interview met de twee inspectieleden van het Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

64

volwassenenonderwijs leverde heel wat relevante informatie op. Deze gegevens worden in onderstaande tekst gebundeld tot een samenvattend geheel.

5.2 Covaar-II binnen de intakeprocedure De ontwikkeling van een testinstrument gebeurde vanuit een CVO in Kortrijk dat een monopoliepositie had en vlotter wou samenwerken met CBE. Hierbij vroeg men zich af hoe men de klassen homogener kon maken. Dat bleek louter op basis van mondelinge informatie van cursisten over herkomst en scholing niet te lukken. Cursisten gaven tevens een sociaal wenselijk antwoord wat hun aantal jaren scholing betrof. In deze periode is een test ontwikkeld en van daaruit later de Covaar-II als screening. Deze screening wordt nu voornamelijk door de Huizen van het Nederlands gebruikt. Sommige centra lijken hierbij echter te denken dat ze geen eigen functie meer hebben binnen de intake en de doorverwijzing. De gegevens in M@trix en de Covaar-II score worden niet systematisch aangewend door centra. Een te betreuren neveneffect hiervan is de gebrekkige kennis over de cursisten door de leerkrachten aan de start van het traject. Vroeg verworven kennis zou nochtans door de leerkrachten ingezet kunnen worden in functie van een optimale trajectbegeleiding (inspectie volwassenenonderwijs). De inspectie hoopt dat de expertise die doorheen de jaren

is

opgebouwd

voor

andere

studiegebieden

binnen

het

volwassenenonderwijs, in de toekomst voldoende gedeeld kan worden met het NT2-domein. Binnen het tweedekansonderwijs heeft men bijvoorbeeld een eigen intakeprocedure

waarbij

mensen

georiënteerd

worden

met

behulp

van

proeflessen, observatie en testen. Hierna wordt een klassenraad gehouden waarbij men op basis van voorgaande gegevens beslist in welk traject iemand het best zal passen. Een mogelijkheid binnen NT2-onderwijs zou kunnen zijn dat leerkrachten de cursisten in een soort eerste les zetten waarbij ze zichzelf moet voorstellen. In een beperkte hoeveelheid tijd kan dit reeds heel wat bijkomende informatie opleveren. De

oorspronkelijke

Covaar

is

tevens

ontworpen

met

een

scheidsrechterfunctie, maar met die toets kan het kwalitatieve stuk niet vervangen worden. Ook het intakegesprek en vooral een explicitering waarom een cursist op een bepaalde plaats terechtkomt, zijn belangrijk (beleid). Een deelnemer vindt dat er momenteel weinig uitleg gegeven wordt over de doorverwijzing op het intakeformulier. Als iemand bijvoorbeeld in een CVO 120u Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

65

terecht komt in plaats van in een 180u wegens een gebrek aan aanbod, dan komt dat vreemd over als de reden niet genoteerd wordt (beleid). Een andere deelnemer vindt echter dat men er misschien van uit moet gaan dat de consulenten professioneel genoeg zijn om keuzes te maken, ook zonder bijkomende verantwoording (beleid). Een aantal stappen, zoals afname CovaarII, oplijsting criteria, contact met leerkrachten, zou door iedereen uitgevoerd moeten worden. Dit alles formaliseren draagt echter het risico in zich dat het iets onpersoonlijks wordt (beleid).

5.3 Enkele knelpunten bij de afname van Covaar-II Een deelnemer van de beleidsondersteunende diensten geeft aan dat de CovaarII oorspronkelijk betrouwbaar en valide bevonden is, maar vraagt zich in het algemeen af wat de resultaten betekenen als de test in de praktijk bijvoorbeeld niet goed afgenomen wordt . De

Covaar-II

is

reeds

bekend

onder kandidaat-cursisten

waardoor

regelmatig manipulatie van de test optreedt. Kandidaat-cursisten hebben een voorkeur voor een specifiek traject en gaan hun score soms in bepaalde (negatieve)

richting

sturen

(inspectie

volwassenenonderwijs).

Een

laatste

potentieel knelpunt dat door de inspectie aangedragen wordt, is culturele vertekening. Veel stakeholders die in de praktijk staan, hebben de indruk dat er een effect van herkomst is op de Covaar-II score. Momenteel is hiervoor bewijs noch weerwoord.

5.4 Functie van het Huis van het Nederlands 5.4.1 Vraag vanuit diverse instanties De Huizen van het Nederlands worden recent aangesproken door diverse instanties

gaande

van

Kind

&

Gezin

tot

ziekenhuis

tot

private

immobiliënkantoren. De Huizen worden met andere woorden voor heel wat andere domeinen ingeroepen, terwijl hun oprichting hier initieel niet voor bedoeld was. De beleidsondersteunende diensten vinden het belangrijk dat NT2 emancipatorisch gehouden wordt. De Huizen mogen niet bijdragen tot een uitsluitingsbeleid

bij

sommige

instanties.

In

bepaalde

gevallen

kunnen

testmogelijkheden echter tot toelating leiden en net wel emancipatorisch blijken. De diensten zijn er niet per definitie tegen dat de rol van de Huizen verandert door in te gaan op een aantal vragen, maar dit dient democratisch gelegitimeerd Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

66

te worden binnen een specifiek, duidelijk kader. Het beleid dient initieel gevoerd te worden op basis van beleidsmaatregelen en niet op basis van bestaande testen.

5.4.2 Behoeftegericht werken In functie van niveauhandhaving werd door de overheid sterk ingezet op modularisering van NT2, homogenisering van de groepen, Covaar-II en netoverschrijdende leerplannen. De keerzijde van dit alles is volgens de inspectie dat

momenteel

te

weinig

behoefte-

of

cursistgericht

gewerkt

wordt.

Behoeftegericht werken veronderstelt dat men van bij de aanvang van het leerproces de behoefte van de cursist centraal stelt en niet het handboek of het programma. Om deze manier van werken mogelijk te maken, is een brede en diepgaande

intake

noodzakelijk.

(inspectie

volwassenenonderwijs,

beleid).

Momenteel is er weinig ondersteuning van de overheid om behoeftegericht te gaan werken. Zo is er noch een kader noch een opleidingsprofiel voorzien. Tevens is er weinig initiatief bij de centra om specifieke, behoeftegerichte trajecten te ontwikkelen en in te richten (beleid). Dit gebrek aan initiatief spruit echter voort vanuit de wil om het goed te doen. Zich houden aan de vooropgestelde leerplannen is de beste garantie om ‘in orde te zijn’ (inspectie volwassenenonderwijs). Zeker bij zo’n expansieve groei als binnen het NT2landschap,

is

het

begrijpelijk

dat

leerkrachten

teruggrijpen

naar

eerder

aangeboden handvaten (beleid). Daar bovenop bleek pedagogische begeleiding bij CVO NT2 onvoldoende uitgewerkt in het verleden, terwijl NT2 een vijfde van het volwassenenaanbod bedraagt. De kwaliteitsverbetering die gebeurd is binnen centra, hebben de centra grotendeels zelf gerealiseerd. Deze pedagogische ondersteuning komt nu wel stilaan in beweging, waarbij men uitdrukkelijk aandacht heeft voor behoeftegericht werken en de plaats van Covaar-II in de intakeprocedure (inspectie volwassenenonderwijs). Misschien is een toename in de flexibiliteit mogelijk als er meer uitwisseling van expertise tussen de diverse instanties gebeurt. Communicatie tussen Huizen en centra is hiervoor een cruciaal gegeven. Een elektronisch cursistendossier zou deze uitwisseling misschien haalbaar maken (beleid)? Ook het beleid is voorstander van de werkvorm die voorgesteld wordt door de inspectieleden van het volwassenenonderwijs. De Huizen van het Nederlands zouden in een bredere leerloopbaanbegeleiding moeten ingebouwd worden en Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

67

een integratie maken van taal en werk of van taal en studie als structureel en niet als projectmatig gegeven. Dat alles lukt pas als de Huizen het hele spectrum kunnen zien en niet enkel geïsoleerd worden tot experten in NT2 (beleid). Een belangrijke vraag is wat cursisten willen doen in de maatschappij eerder dan de vraag waarom iemand Nederlands wil leren (inspectie volwassenenonderwijs). Bij een bepaalde (laaggeschoolde) doelgroep is dat perspectief echter zeer moeilijk te bepalen. Mensen die geen zicht hebben op eigen competenties en die niet weten wat de maatschappij te bieden heeft en verwacht, kunnen moeilijk zeggen met

welk

perspectief

zij

een

opleiding

willen

volgen

(inspectie

volwassenenonderwijs). Tot slot vinden de inspectieleden volwassenenonderwijs het belangrijk dat MO- en NT2-trajecten meer gekoppeld worden.

Samenvattend De Covaar-II is ontworpen als hulpmiddel voor een meer objectieve screening, maar kan een intakegesprek niet vervangen. Ook de centra moeten hun functie in het oriëntatiegebeuren blijven opnemen. De Covaar-II is in principe een goed (betrouwbaar en valide) instrument, maar dient eveneens correct afgenomen te worden om ook in de praktijk daadwerkelijk een goed instrument te blijven. De onderwijsbeleidondersteunende diensten beklemtonen daarom het belang van een goede vorming van de verantwoordelijken om de betrouwbaarheid en validiteit van de Covaar-II afname te (blijven) garanderen. De

Huizen

van

het

Nederlands

worden

door

diverse

instanties

aangesproken om een Covaar-II af te nemen. Belangrijk is dat hier een beleid over uitgestippeld wordt en dat de Covaar-II zijn emancipatorisch doel kan behouden. Tevens zijn het onderwijsbeleid en de inspectie voorstander van een behoeftegericht

aanbod

waarbij

NT2

ingebed

wordt

in

het

bredere

toekomstperspectief van de cursist.

6. Bevraging cursisten CVO Halle en CBE Leuven

6.1 Deelnemers en methode Naast de mening van de mensen die professioneel betrokken zijn in het NT2gebeuren, wilden we beknopt even polsen naar de mening van de cursisten zelf. Hiervoor werden twee bezoeken gepland tijdens de lesuren. Een CVO in Halle Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

68

zorgde voor de mogelijkheid tot gesprek met vijf klasgroepen. CBE in Leuven maakt het mogelijk om in één klas de dialoog met cursisten aan te gaan. De deelnemers in het CVO bestaan uit 17 en 20 cursisten Richtgraad 1.1, 7 cursisten Richtgraad 1.2, 16 cursisten Richtgraad 2.1 en 7 cursisten Richtgraad 2.2. Bij de Richtgraden 2.1 en 2.2 was het reeds mogelijk om in het Nederlands een gesprek aan te gaan. Bij de Richtgraden 1.1 en 1.2 werd gekozen voor een schriftelijke bevraging met vragenlijsten in het Engels en het Frans. De deelnemers in het CBE bestaan uit 7 cursisten uit het tweede deel van Richtgraad 1.2 “Beter praten”. Bij de vragen werd de nadruk gelegd op de ervaringen van de cursist met de intakeprocedure, testafname en de lessenreeks zelf.

6.2 Intakeprocedure 6.2.1 Intakegesprek Veel cursisten geven aan geen intakegesprek gehad te hebben of zich dit niet te herinneren. Zij schreven zich rechtstreeks in voor de lessenreeks. Andere cursisten noemen het Huis van het Nederlands, het onthaalbureau en de VDAB als eerst aanspreekpunt. Vragen die hen gesteld werden door deze instanties, hadden betrekking op schoolse achtergrond, talenkennis, perspectief, eerdere cursussen NT2, werk en motivatie. Tevens werd er informatie gegeven en een planning (lesuren, nabijheid centrum) besproken. De meeste cursisten die een intakeprocedure doorlopen hebben, melden dat het gesprek goed verlopen is. Andere adjectieven die gekoppeld worden aan het gesprek, zijn zenuwachtig, opgetogen, rustig, interessant, normaal, gewoon en hartelijk. Een aantal cursisten noemde het doel dat de intake volgens hen had. Een iemand zei dat de intakeverantwoordelijke hem/haar wou motiveren om Nederlands te volgen. Een andere respondent denkt dat men aan de hand van het gesprek wou achterhalen wat de mogelijkheden van de kandidaat-cursist zijn om een taal te leren. Een derde cursist denkt dat de instantie met het gesprek wil tonen welke weg er nog af te leggen is om Nederlands te leren. Een laatste cursist geeft aan dat het gesprek belangrijk is voor een goede oriëntatie. Een aantal mensen vermeldt de dubbelheid van het intakegesprek met de VDAB. Enerzijds vraagt men de werkzoekende of hij/zij Nederlands wil leren, maar anderzijds wordt het tegelijkertijd opgelegd en verplicht. Eén cursist meldde dat hij de mogelijkheid om Nederlands te leren bij werkzoekenden apprecieert en begrijpt, maar niet meer relevant vindt op zijn leeftijd (59 jaar). Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

69

6.2.2 Testafname Veel cursisten geven aan geen test afgelegd te hebben of zich deze niet te herinneren. De andere cursisten maken melding van een logicatest, een IQ-test, een psychologische test, een ‘test met figuren’, een brief schrijven naar iemand, de krant en een advertentie lezen, een mondelinge test en een schriftelijke test. Voor de meeste cursisten verliep de testafname ‘oké’ of ‘goed’. Zij ervoeren geen problemen of stress. Meerdere CVO-cursisten gaven expliciet aan dat de test relatief gemakkelijk was. Een iemand noemde de Covaar-II een spelletje; een andere respondent vond deze test grappig. Een CBE-cursist vond de test relatief moeilijk. Het stressniveau varieerde van cursist tot cursist. Sommige cursisten vonden zichzelf erg rustig; andere gaven aan erg gestresseerd te zijn. Bij de meeste cursisten die stress ervoeren, ging deze over eens ze aan de test begonnen waren. Enkele cursisten geven aan dat de niveautesten te licht zijn voor het echte niveau dat in de klas verwacht wordt. Wat de Covaar-II betreft, geven een aantal cursisten aan dat ze de link tussen de logicatest en Nederlands leren niet begrepen. Drie cursisten denken dat het de bedoeling is om te weten of een cursist best in een traag of een snel traject geplaatst wordt. Vanuit dit begrip vinden zij de testafname goed en normaal. Binnen CBE geven cursisten de meting van intelligentie en competentie aan als vermeende doel van de Covaar-II. De cursisten CBE geven aan tevreden te zijn met de uitleg die ze kregen bij de Covaar-II. Testen om de kennis van het Nederlands na te gaan, worden als normaal beschouwd. Cursisten vinden het een goed idee om iemands basiskennis na te gaan. Een cursist verwachtte een spreektest en vond het vreemd dat deze niet afgenomen werd.

6.3 Lessen NT2 6.3.1 Motivatie en perspectief De meeste cursisten volgen op vrijwillige basis een cursus NT2 en voelen zich goed bij de keuze. Veel vrouwelijke cursisten geven aan les te volgen omdat hun kinderen naar een Nederlandstalige school gaan. Graag willen ze naar het oudercontact

en

de

dokter

kunnen

gaan,

de

agenda

kunnen

lezen,

communiceren met de kinderen in het Nederlands en hen helpen met hun huiswerk. Ook wonen in Vlaanderen wordt algemeen als reden aangegeven voor de stap naar een cursus NT2. Enkelen specificeren dat als contact met de anderen in de gemeenschap vergroten en gemakkelijker de stap kunnen zetten Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

70

naar officiële instanties zoals administratieve diensten en politie. Enkelingen volgen Nederlands omdat ze de taal in hun huidige job goed kunnen gebruiken of nodig hebben om te promoveren. Veel mensen die door VDAB naar een NT2-cursus georiënteerd zijn, volgen verplicht les of hebben een eerdere module verplicht gevolgd. De meeste cursisten voelen deze verplichting niet aan als iets negatief en hebben zelf de wil en de motivatie om Nederlands te leren om zo hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Ook enkele inburgeraars geven aan dat ze verplicht zijn om Nederlands te leren als ze in Vlaanderen willen blijven wonen. Zij vinden dat echter niet erg, gezien de intentie reeds aanwezig was om de taal van het land te leren. Een cursist moet Nederlands volgen om een huis van het OCMW te kunnen huren. Een andere cursist vertelde dat NT2 volgen bij het verkrijgen van een leefloon hoort. Deze laatste cursist gaf tevens aan dat ze deze verplichting als iets heel vanzelfsprekend beschouwt. De meeste cursisten geloven dat het doel dat ze voor ogen hebben, zullen bereiken door de NT2-lessen te volgen. Enkelingen vinden het aan de start van een nieuwe cursus nog moeilijk om hier uitspraken over te doen. Mensen in een hogere richtgraad plukken nu soms reeds de vruchten van de lessen en merken dat hun kennis de dagelijkse communicatie met anderen gemakkelijker maakt.

6.3.2 Positieve en negatieve ervaringen met de lessen De meerderheid van de cursisten geeft aan graag naar de les te gaan. Velen onder hen vinden het spreekgedeelte van de lessen erg aangenaam en praktisch bruikbaar in het dagelijkse leven. Toch zijn er enkelingen die de uitspraak van het Nederlands als erg moeilijk ervaren. Ook schrijven en luisteroefeningen vinden sommige cursisten niet het gemakkelijkste onderdeel van de lessen. Een iemand vraagt zich af of het mogelijk zou zijn om voor video in plaats van voor CD te zorgen. Verder blijkt het bijleren op zich reeds motiverend. De leerkracht wordt door velen op een positieve manier ervaren. Deze leerkracht is betrokken en levert veel inspanningen voor zijn/haar cursisten. Een goede manier van lesgeven hierbij is pedagogisch, gestructureerd met een duidelijke uitleg en articulatie. Enkele cursisten geven expliciet aan dat de lessen aan een goed tempo verlopen. Anderen vinden het lestempo te traag. Het handboek wordt enkel op een positieve manier genoemd. Diverse cursisten houden van de Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

71

groepssfeer en vinden het verrijkend om mensen uit verschillende culturen te leren kennen binnen deze context. Minder leuk zijn de grote klassen in de eerste modules. Twee cursisten vinden het jammer dat er enkel Nederlands gesproken wordt door de leerkracht, terwijl één iemand aangeeft dat hij/zij dat net aangenaam vindt. De non-verbale uitleg wordt door cursisten CBE als erg helpend en ondersteunend ervaren als enkel Nederlands gesproken wordt. Een andere cursist vindt het moeilijk dat hij/zij zich moet verantwoorden bij afwezigheid.

6.3.3 Stimulerende en belemmerende factoren om les te volgen Veel cursisten die in de nabijheid van de centrum wonen, geven dat aan als een positieve factor. Binnen Leuven ervaren cursisten geen problemen met mobiliteit (te voet, fiets, bus). Voor velen (Halle) zijn de grote afstand die ze moeten overbruggen in combinatie met de slechte verbinding via het openbaar vervoer echter een bron van ergernis. Een tweede belemmerende factor die erg vaak genoemd wordt, is het uurrooster. Veel mensen vinden het een nadeel om op een bepaald tijdstip van de dag les te hebben omwille van werksituatie of kinderen. Enkelingen geven expliciet aan dat ze erg tevreden zijn met de intensiteit van de cursus. Minder lessen per week zouden minder effect hebben. Meermaals wordt herhaald dat de intensiteit een compensatie kan zijn als cursisten geen tijd of geen mogelijkheden hebben om thuis vaak te oefenen. Een 59-jarige cursist vindt de cursus echter te intensief en ervaart voor zichzelf geen evenwicht in kosten en baten. Ook enkele andere cursisten vinden de cursus erg tijdrovend en soms moeilijk te combineren met partner en kinderen. Een iemand geeft tevens aan dat de intensiteit ervoor zorgt dat er te veel te snel gezien wordt waardoor er weinig tijd is om nieuwe zaken te verwerken. Ook zieke kinderen en kinderen naar school moeten brengen, zorgt ervoor dat cursisten soms lessen missen of te laten komen. Binnen CBE ervaren cursisten die elders Nederlands kunnen oefenen twee keer per week les in deze hogere module als voldoende. Cursisten die weinig mogelijkheden hebben om elders Nederlands te spreken, vonden drie of vier keer per week, zoals in de beginfase, beter. Sommige cursisten zijn heel optimistisch en ervaren geen enkele factor die het hen moeilijk maakt om lessen te volgen. Enkele cursisten CVO en CBE geven aan dat het erg stimulerend is vrijaf te krijgen op het werk om de lessen NT2 te Deel 1: Kwalitatieve luik: bevraging stakeholders

72

kunnen volgen. Tijd en ruimte om te studeren, maken het geheel aangenamer. Mensen die thuis of op het werk de mogelijkheid hebben om te oefenen, zijn hier erg tevreden mee. Ook een Nederlandstalige partner en/of kinderen hebben, wordt als erg helpend en motiverend ervaren.

Samenvattend Niet alle cursisten herinneren zich een intakegesprek en/of een testmoment. Zij die wel een gesprek en/of test gehad hebben, melden het Huis van het Nederlands, onthaalbureau en VDAB als gesprekspartner. De meeste cursisten hebben geen uitsproken gevoelens over de intake en vonden het normaal dat hen vragen gesteld werden en hun mogelijkheden getest werden. Een aantal cursisten begreep het verband tussen de Covaar-II en Nederlands leren echter niet. De meeste cursisten komen uit vrije wil naar de les om maatschappelijk beter geïntegreerd te worden, een job te vinden of een studie te kunnen aanvatten. Veel mensen die de VDAB als primaire regisseur vernoemden, zijn wel verplicht om lessen te volgen. De meeste cursisten vinden deze verplichting vanzelfsprekend en/of waren reeds intrinsiek gemotiveerd om een cursus NT2 te volgen. Veel cursisten denken dat ze het doel dat ze voor ogen hadden bij de keuze voor een cursus NT2 nadien gemakkelijker kunnen bereiken. De praktijk van het spreken tijdens de les wordt als meest aangenaam ervaren door veel cursisten, ook al blijkt de uitspraak van het Nederlands niet steeds vanzelfsprekend. Ook de leerkracht en medecursisten spelen een belangrijke rol in het boeiend maken van de NT2-cursus. Knelpunten die worden aangegeven zijn onder meer openbaar vervoer, uurrooster, combineerbaarheid met andere taken en gebrekkige kinderopvang (al dan niet bij ziekte).


73

DEEL 2 KWANTITATIEVE LUIK: ANALYSE DATABANK M@TRIX

1. Doelstelling

De algemene doelstelling van dit deel van het onderzoek is tweeledig. Ten eerste wordt de predictieve waarde onderzocht van een set van criteria die tijdens de intakeprocedure in kaart gebracht worden bij elke kandidaat-cursist. Als criteria wordt naast de totaalscore van de Covaar-II het geslacht, de leeftijd, de verblijfsduur, het perspectief, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands, de alfabetisering in het Latijns schrift en het al dan niet EUburgerschap van de kandidaat-cursist opgenomen. De relatieve voorspellende waarde van deze criteria wordt nagegaan zowel voor het verwijzingsadvies en de uiteindelijke doorverwijzing als voor het al dan niet slagen in de eerste module. Dit eerste onderzoeksdoel kadert binnen het onderzoek naar de inbedding van de Covaar-II in de ruimere intakeprocedure. Ten tweede wordt de predictieve waarde van de Covaar-II score voor het al dan niet slagen in de eerste module vergeleken voor EU-burgers versus derdelanders (niet-EU-burgers). Het tweede onderzoeksdoel kadert binnen het onderzoek naar de vertekening van Covaar-II scores door invloeden van cultuur en taal. Meer bepaald wordt met deze analyse nagegaan of er al dan niet sprake is van externe vertekening van Covaar-II scores door het feit dat deze scores de slaagkansen beter voorspellen voor EUburgers dan voor derdelanders. Alvorens in te gaan op deze twee onderzoeksdoelen wordt het effect van verschillende variabelen op de Covaar-II score onderzocht. Meer bepaald wordt het

effect

nagegaan

van

geslacht,

leeftijd,

verblijfsduur,

perspectief,

scholingsgraad, onderwijsniveau, voorkennis Nederlands, alfabetisering in Latijns schrift, land van herkomst en EU-burger / derdelander. Deze analyses bieden informatie over de validiteit van de Covaar-II als meting van cognitieve vaardigheden (door het nagaan van de samenhang van de Covaar-II scores met aantal jaar scholing en hoogst behaalde diploma), inclusief over de mogelijke vertekening van de scores door invloeden van cultuur en taal (door het nagaan van de samenhang van de Covaar-II scores met verblijfsduur, voorkennis Nederlands, land van herkomst en EU-burger / derdelander). Daarnaast wordt kort ingegaan op de hypothese dat kandidaat-cursisten de Covaar-II score moedwillig zouden manipuleren (dit wil zeggen, opzettelijk laag scoren) om geen inschrijvingsgeld te moeten betalen.

Deel 2: Kwantitatieve luik: analyse databank M@trix

75

Eerst en vooral wordt een beschrijving gegeven van de deelnemers (2.1) en de procedure (2.2) van het onderzoek, waarna vervolgens de gehanteerde instrumenten (2.3) worden toegelicht. Daarna worden de resultaten (3) weergegeven.

2. Methode

2.1 Deelnemers De deelnemers aan dit onderzoek zijn 15 167 kandidaat-cursisten die zich tussen 15 augustus 2009 en 31 december 2009 voor het eerst aanmeldden in één van de acht Huizen van het Nederlands (HvN) in Vlaanderen. Met het oog op een inschrijving in een cursus Nederlands Tweede Taal (NT2) legden zij tijdens de intakeprocedure de Covaar-II af. Het gaat dus om anderstaligen die voor het eerst een cursus Nederlands volgden. Van hen werd ook een aantal achtergronden opvolgingsgegevens verzameld.

2.2 Procedure Alle gegevens voor het onderzoek werden uit databank M@trix, een databank die beheerd wordt door de HvN, gehaald. Bart Deceuninck, gemeenschappelijk stafmedewerker HvN, heeft toegang tot het volledige Vlaamse stuk van de databank. Alle gegevens werden dan ook door / via hem aangeleverd. In samenspraak met de HvN en de stuurgroep van het EIF-project werd besloten welke gegevens uit de databank gehaald konden worden én relevant zijn in het kader van het onderzoek. Ook de periode waarvoor gegevens werden verzameld, werd in overleg met de Huizen en de stuurgroep bepaald. Rekening houdend met de termijn waarbinnen de gegevens met betrekking tot het succes van het traject geregistreerd worden, werd gekozen voor een periode in het jaar 2009.

2.3 Instrumenten 2.3.1 Covaar-II Van alle deelnemers was de totaalscore op de Covaar-II beschikbaar.


76

2.3.2 Achtergrondgegevens Naast de totaalscore van de Covaar-II werd van elke kandidaat-cursist een aantal bijkomende achtergrondgegevens verzameld. Deze gegevens werden uit databank M@trix gehaald. Hierin worden door de educatief consulenten van de HvN allerlei achtergrondgegevens geregistreerd. De databank wordt beheerd door de HvN. De verschillende variabelen worden hieronder kort besproken.

1. Huis van het Nederlands dat de intake heeft gedaan Acht categorieën: HvN Antwerpen, HvN Brussel, HvN Gent, HvN Limburg, HvN Oost-Vlaanderen, HvN Provincie Antwerpen, HvN Vlaams-Brabant, HvN WestVlaanderen 2. Inburgeraar / geen inburgeraar Twee categorieën: inburgeraar / geen inburgeraar 3. Totaalscore Covaar-II Gaande van 0 tot en met 48 4. Geslacht Twee categorieën: man of vrouw 5. Leeftijd (in jaren) Gaande van 16 jaar tot en met 83 jaar 6. Verblijfsduur in België (in jaren): gebaseerd op een verklaring op eer van de kandidaat-cursist Gaande van 0 jaar tot en met 68 jaar 7. Perspectief: doel NT2-cursus / leerbehoefte / waarom wil de kandidaat-cursist Nederlands leren? Vier

categorieën:

sociaal

gerelateerd,

studiegerelateerd

(al

dan

niet

in

combinatie met sociale redenen), werkgerelateerd (al dan niet in combinatie met sociale redenen), zowel studie– als werkgerelateerd (al dan niet in combinatie met sociale redenen) 8. Aantal jaar scholing vanaf de leeftijd van zes jaar Gaande van 0 jaar tot en met 25 jaar 9. Hoogst behaalde diploma Zeven categorieën: geen, lager onderwijs, lager secundair (= soort verlengd lager onderwijs tot 14 jaar), hoger secundair (= volledige opleiding tot 18 jaar), bachelor, master of doctoraat, restcategorie (bijvoorbeeld religieus onderwijs)


77

10. Niveautest Nederlands (als meting van voorkennis Nederlands) Op basis van de inschatting van de intaker omtrent de Nederlandse taal van de kandidaat-cursist wordt al dan niet een niveautest afgenomen. Als er geen niveautest wordt afgenomen, wordt ervan uitgegaan dat hij/zij geen voorkennis Nederlands heeft; wordt er wel een niveautest afgenomen, dan heeft hij/zij voorkennis Nederlands (dit kan zowel enige voorkennis

als zeer goede

voorkennis betekenen). Twee categorieën: geen voorkennis, wel voorkennis Nederlands 11. Alfabetisering in Latijns schrift Vier

categorieën:

niet

gealfabetiseerd

(=

in

geen

enkele

taal),

anders

gealfabetiseerd (= niet gealfabetiseerd in het Latijns schrift, maar wel – zwak of sterk – in een andere taal), zwak gealfabetiseerd (= noties van het Latijns schrift), gealfabetiseerd (= kennis van het Latijns schrift) 12. Land van herkomst Dit is het land waarvan de kandidaat-cursist afkomstig is of het land dat hij/zij aanvoelt als zijn/haar moederland (niet noodzakelijk gelijk aan zijn/haar nationaliteit). Twaalf categorieën (conform voorgaand onderzoek met de

Covaar-test):

Noordwest-Europa, Oost-Europa, Zuid-Europa, voormalige USSR, Noord-Afrika, rest van Afrika, Turkije, Oost-Azië, Zuid- en Centraal-Amerika, België, NoordAmerika en Oceanië, Zuidwest-Azië 13. EU-burger / derdelander (afgeleid op basis van land van herkomst) Twee categorieën: EU-burger, derdelander

2.3.3 Opvolgingsgegevens 1. Verwijzingsadvies: de oriëntering op basis van de intakeprocedure Vier

categorieën:

centrum

voor

basiseducatie

(CBE),

centrum

voor


180u

traject

(CVO

180u),

centrum

voor


120u

traject

(CVO

120u),

centrum

voor

volwassenenonderwijs 80u traject of universitair talencentrum 80u traject (CVO 80u of UT 80u) 2. Doorverwijzing: de reële of de uiteindelijke doorverwijzing / de oriëntering op basis van de intakeprocedure en de aftoetsing aan het aanbod Vier categorieën: CBE, CVO 180u, CVO 120u, CVO 80u of UT 80u


78

3. Succes van traject (voor deze informatie zijn de HvN afhankelijk van de informatie die zij verkrijgen van de scholen) Twee categorieën: niet geslaagd in de eerste module (= ingeschreven voor NT2cursus, maar nooit opgedaagd + drop-out tijdens NT2-cursus + niet geslaagd)1, geslaagd in de eerste module

3. Resultaten

3.1 Beschrijving van de proefgroep In onderstaande tabel (Tabel 4) wordt een overzicht gegeven van de verdeling van de deelnemers over de variabelen ‘HvN’, ‘inburgeraar / geen inburgeraar’, ‘geslacht’, ‘perspectief’, ‘hoogst behaalde diploma’, ‘niveautest Nederlands’, ‘alfabetisering

in

Latijns

schrift’,

‘land

van

herkomst’

en

‘EU-burger

/

derdelander’.

Tabel 4 Beschrijving van de proefgroep Totale aantal

Aantal (% van totale aantal)

HvN

15 167 Antwerpen

3439 (22.7%)

Brussel

4289 (28.3%)

Gent Limburg

705 (4.6%) 1616 (10.7%)

Oost-Vlaanderen

1256 (8.3%)

Provincie Antwerpen

1281 (8.4%)

Vlaams-Brabant

1176 (7.8%)

West-Vlaanderen

1405 (9.3%)

1

Aangezien er met verschillende softwarepakketten gewerkt wordt over heel Vlaanderen, sluipen er soms fouten in het systeem en kan niet worden uitgesloten dat er ook geslaagden zijn opgenomen bij de niet geslaagden. Echter, deze foutenmarge bedraagt maximaal 5% van de categorie ‘niet geslaagd’.


79

Inburgeraar / geen inburgeraar

15 147

Inburgeraar

4466 (29.5%)

Geen inburgeraar

Geslacht

10 681 (70.5%)

15 167

Man

8640 (57%)

Vrouw

6527 (43%)

Perspectief

14 586

Sociaal

5117 (35.1%)

Studie (en sociaal)

373 (2.6%)

Werk (en sociaal)

8856 (60.7%)

Studie en werk (en sociaal)

Hoogst behaalde diploma

240 (1.6%)

14 860

Geen

546 (3.7%)

Lager onderwijs

1431 (9.6%)

Lager secundair

3599 (24.2%)

Hoger secundair

6004 (40.4%)

Bachelor

1601 (10.8%)

Master of doctoraat

1514 (10.2%)

Restcategorie

Niveautest Nederlands

165 (1.1%)

12 114

Geen voorkennis

9502 (78.4%)

Voorkennis

2612 (21.6%)

Alfabetisering in Latijns schrift

15 062

Niet gealfabetiseerd

24 (0.2%)

Anders gealfabetiseerd

136 (0.9%)

Zwak gealfabetiseerd

184 (1.2%)

Gealfabetiseerd


14 718 (97.7%)

80

Land van herkomst

15 087

Noordwest-Europa

820 (5.4%)

Oost-Europa

2092 (13.9%)

Zuid-Europa

829 (5.5%)

Voormalige USSR

1096 (7.3%)

Noord-Afrika

3629 (24.1%)

Rest van Afrika

1907 (12.6%)

Turkije

835 (5.5%)

Oost-Azië

703 (4.7%)

Zuid- en Centraal-Amerika

553 (3.7%)

België

1134 (7.5%)

Noord-Amerika en Oceanië

86 (0.6%)

Zuidwest-Azië

1403 (9.3%)

EU-burger / derdelander

15 087

EU-burger

4341 (28.8%)

Derdelander

10 746 (71.2%)

In onderstaande tabel (Tabel 5) worden de beschrijvende gegevens weergegeven met betrekking tot de variabelen ‘leeftijd’, ‘verblijfsduur’ en ‘aantal jaar scholing’.

Tabel 5 Beschrijving van de proefgroep volgens leeftijd, verblijfsduur en scholing Gemiddelde

Standaarddeviatie

Leeftijda

31.52

9.60

16 - 83

Verblijfsduurb

5.57

9.43

0 - 68

Aantal jaar scholingc

11.37

4.11

0 - 25

a

N = 15 105.

b

N = 14 542.

c

N = 15 105.

Bereik

3.2 Effect van verschillende variabelen op de Covaar-II score Hieronder wordt achtereenvolgens het effect van geslacht, leeftijd, verblijfsduur, perspectief,

scholingsgraad,

onderwijsniveau,


voorkennis

Nederlands,

81

alfabetisering in Latijns schrift, land van herkomst, EU-burger / derdelander en de verschillende variabelen samen op de Covaar-II score nagegaan.

3.2.1 Effect van geslacht op de Covaar-II score Eventuele geslachtsverschillen in de Covaar-II score worden nagegaan aan de hand

van

een

univariate

variantieanalyse

(ANOVA)

met

geslacht

als

onafhankelijke variabele en de Covaar-II totaalscore als afhankelijke variabele. De grootte van het effect wordt geëvalueerd aan de hand van een maat genoemd ‘eta-squared’ (η2=.01 ~ klein effect, η2=.06 ~ matig effect, η2=.14 ~ groot effect) (Cohen, 1988).

Tabel 6 Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van geslacht Geslacht

Covaar-II totaalscore

Mannen

Vrouwen

(n=8640)

(n=6527)

M (SD)

M (SD)

F (1, 15 165)

η2

32.35

34.91

127.43***

.01

(14.25)

(13.27)

***p<.001.

Zoals men kan zien in Tabel 6 blijken vrouwen significant hoger te scoren dan mannen op de Covaar-II. Het gaat echter om een klein effect.

3.2.2 Effect van leeftijd op de Covaar-II score De samenhang tussen de leeftijd van de kandidaat-cursisten en de Covaar-II totaalscore wordt nagegaan aan de hand van een correlatie. Er wordt een significant negatief verband vastgesteld (r (15 105) = -.24, p<.001), wat betekent dat de kandidaat-cursisten met toenemende leeftijd een lagere score behalen op de Covaar-II. De grootte van dit verband is echter zwak tot matig te noemen (r=.10 ~ zwak, r=.30 ~ matig, r=.50 ~ hoog) (Cohen, 1988).


82

3.2.3 Effect van verblijfsduur op de Covaar-II score De samenhang tussen het aantal jaren dat de kandidaat-cursisten reeds in België verblijven en de Covaar-II totaalscore wordt nagegaan aan de hand van een correlatie. Er wordt een significant positief verband vastgesteld (r (14 542) = .05, p<.001), wat betekent dat de kandidaat-cursisten die langer in België verblijven een hogere score behalen op de Covaar-II. De grootte van deze correlatie is echter verwaarloosbaar te noemen.

3.2.4 Effect van perspectief op de Covaar-II score Het effect van de redenen waarom de kandidaat-cursisten Nederlands willen leren op de Covaar-II score wordt nagegaan aan de hand van een univariate variantieanalyse (ANOVA) met perspectief als onafhankelijke variabele en de Covaar-II totaalscore als afhankelijke variabele.

Tabel 7 Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van perspectief Perspectief Sociaal

Studie

Werk

Studie+werk

(+ sociaal)

(+ sociaal)

(+ sociaal)

(n=5117)

(n=373)

(n=8856)

(n=240)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

F (3, 14 582)

η2

Covaar-II

31.22d

41.99a

34.37c

38.23b

115.71***

.02

totaalscore

(14.86)

(8.48)

(13.30)

(11.70)

***p<.001. Noot. Gemiddelden die hetzelfde onderschrift delen, verschillen niet significant van elkaar op basis van post-hoc Games-Howell toetsen (o.w.v. ongelijke steekproefgroottes en ongelijke varianties).

Zoals men kan zien in Tabel 7 wordt er een significant effect vastgesteld van perspectief op de Covaar-II score. Uit post-hoc Games-Howell toetsen blijkt dat de kandidaat-cursisten die Nederlands willen leren voor hun studies (al dan niet in combinatie met sociale redenen) significant hoger scoren op de Covaar-II dan zij die Nederlands willen leren om andere redenen. De kandidaat-cursisten die zowel voor hun studies als voor hun werk (al dan niet in combinatie met sociale redenen) Nederlands willen leren scoren significant hoger dan zij die enkel voor Deel 2: Kwantitatieve luik: analyse databank M@trix

83

hun werk (al dan niet in combinatie met sociale redenen) of enkel om sociale redenen Nederlands willen leren. De kandidaat-cursisten die enkel voor hun werk (al dan niet in combinatie met sociale redenen) Nederlands willen leren scoren significant hoger dan zij die enkel om sociale redenen Nederlands willen leren. De grootte van het effect van perspectief op de Covaar-II score is echter klein tot matig te noemen.

3.2.5 Effect van scholingsgraad op de Covaar-II score De samenhang tussen het aantal jaar scholing van de kandidaat-cursisten en de Covaar-II totaalscore wordt nagegaan aan de hand van een correlatie. Er wordt een significant positief verband vastgesteld (r (15 105) = .37, p<.001), wat betekent dat de kandidaat-cursisten met een hoger aantal jaar scholing ook een hogere score behalen op de Covaar-II. De grootte van dit verband is matig tot hoog te noemen.

3.2.6 Effect van onderwijsniveau op de Covaar-II score Het effect van het onderwijsniveau van de kandidaat-cursisten op de Covaar-II score wordt nagegaan aan de hand van een univariate variantieanalyse (ANOVA) met hoogst behaalde diploma als onafhankelijke variabele en de Covaar-II totaalscore als afhankelijke variabele.


84

Tabel 8 Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van hoogst behaalde diploma Hoogst behaalde diploma Geen

Lager

Lager

Hoger

Bachelor

Master of

Rest

onderwijs

secundair

secundair

(n=546)

(n=1431)

(n=3599)

(n=6004)

(n=1601)

(n=1514)

(n=165)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

F (6, 14 853)

η2

Covaar-II

21.22e

22.61e

29.50d

35.36c

40.16b

42.85a

34.24c

564.87***

.19

totaalscore

(15.31)

(14.88)

(14.07)

(12.22)

(9.94)

(7.84)

(14.75)

doctoraat



85

Zoals men kan zien in Tabel 8 wordt er een significant effect vastgesteld van hoogst behaalde diploma op de Covaar-II score. Uit post-hoc Games-Howell toetsen

blijkt

dat,

zoals

verwacht,

de

kandidaat-cursisten

met

een

masterdiploma of doctoraat significant hoger scoren op de Covaar-II dan alle anderen. De kandidaat-cursisten met een bachelordiploma scoren significant hoger dan diegenen met een diploma hoger of lager secundair onderwijs, een diploma lager onderwijs, geen diploma of de kandidaat-cursisten uit de restcategorie. Tussen de kandidaat-cursisten met een diploma hoger secundair onderwijs en de restcategorie is het verschil niet significant. Beide groepen scoren significant hoger dan diegenen met een diploma lager secundair onderwijs, een diploma lager onderwijs of geen diploma. De kandidaat-cursisten met een diploma lager secundair onderwijs scoren significant hoger dan diegenen met een diploma lager onderwijs of geen diploma. Tussen de laatste twee groepen is het verschil niet significant. De grootte van het effect van hoogst behaalde diploma op de Covaar-II score is groot te noemen.

3.2.7 Effect van voorkennis Nederlands op de Covaar-II score Zoals reeds vermeld, wordt op basis van de inschatting van de intaker omtrent de kennis van de Nederlandse taal van de kandidaat-cursist al dan niet een niveautest afgenomen. Als er geen niveautest wordt afgenomen, wordt ervan uitgegaan dat hij/zij geen voorkennis heeft. Wordt er wel een niveautest afgenomen, dan heeft hij/zij voorkennis (kan zowel enige voorkennis als zeer goede voorkennis betekenen). Het effect van de voorkennis van het Nederlands op de Covaar-II score wordt nagegaan aan de hand van een univariate variantie-analyse (ANOVA) met niveautest

als

onafhankelijke

variabele

en

de

Covaar-II

totaalscore

als

afhankelijke variabele.

Zoals men kan zien in Tabel 9 is er een significant verschil in de gemiddelde Covaar-II score tussen de kandidaat-cursisten met geen versus wel voorkennis van het Nederlands. Het gaat echter om een nagenoeg verwaarloosbaar effect.


86

Tabel 9 Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van voorkennis Nederlands Voorkennis Nederlands


Nee

Ja

(n=9502)

(n=2612)

M (SD)

M (SD)

F (1, 12 112)

η2

33.68

34.49

7.09**

.00

(13.72)

(13.84)

**p<.01.

Om na te gaan of deze verschillen in gemiddelde Covaar-II score tussen kandidaat-cursisten met geen versus wel voorkennis van het Nederlands (ten dele) verklaard worden door verschillen in scholingsgraad, werd in de analyse gecontroleerd voor aantal jaar scholing. Onderstaande tabel geeft de resultaten weer.

Tabel 10 Verschil

in

gemiddelde

Covaar-II

totaalscore

in

functie

van

voorkennis

Nederlands, na controle voor aantal jaar scholing


F (1, 12 074)

η2

1.22

.00

Na controle voor aantal jaar scholing is er geen significant verschil meer in de gemiddelde Covaar-II score tussen de groepen met verschillende voorkennis van het Nederlands.

3.2.8 Effect van alfabetisering in Latijns schrift op de Covaar-II score Dit effect wordt nagegaan aan de hand van een univariate variantieanalyse (ANOVA) met alfabetisering in Latijns schrift als onafhankelijke variabele en de Covaar-II totaalscore als afhankelijke variabele.


87

Tabel 11 Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van alfabetisering in Latijns schrift Alfabetisering in Latijns schrift


Niet

Anders

Zwak

Wel

(n=24)

(n=136)

(n=184)

(n=14 718)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

F (3, 15 058)

η2

9.17c

21.76b

15.08c

33.82a

172.75***

.03

(10.99)

(15.54)

(13.07)

(13.66)


Zoals men kan zien in Tabel 11 wordt er een significant effect vastgesteld van alfabetisering in Latijns schrift op de Covaar-II score. Uit post-hoc Games-Howell toetsen blijkt dat de kandidaat-cursisten die gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift significant hoger scoren op de Covaar-II dan alle anderen. De kandidaatcursisten die anders gealfabetiseerd zijn (zwak of sterk) scoren significant hoger dan diegenen die zwak gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift of niet gealfabetiseerd zijn. Tussen de laatste twee groepen is het verschil niet significant. De grootte van het effect van alfabetisering in Latijns schrift op de Covaar-II score is echter klein tot matig te noemen.

Om na te gaan of deze verschillen in gemiddelde Covaar-II score tussen kandidaat-cursisten met een verschillende mate van alfabetisering in het Latijns schrift (ten dele) verklaard worden door verschillen in scholingsgraad, werd in de analyse gecontroleerd voor aantal jaar scholing. De resultaten staan in onderstaande tabel.

Tabel 12 Verschil in gemiddelde Covaar-II totaalscore in functie van alfabetisering in Latijns schrift, na controle voor aantal jaar scholing


F (3, 15 029)

η2

111.36***

.02

***p<.001.


88

Na controle voor aantal jaar scholing is er nog steeds een significant verschil in de gemiddelde Covaar-II score tussen de groepen met een verschillende mate van alfabetisering in het Latijns schrift. Na deze controle is de grootte van het effect weliswaar iets kleiner dan zonder controle voor aantal jaar scholing, maar het blijft klein tot matig.

3.2.9 Effect van land van herkomst op de Covaar-II score Dit effect wordt nagegaan aan de hand van een univariate variantieanalyse (ANOVA) met land van herkomst als onafhankelijke variabele en de Covaar-II totaalscore als afhankelijke variabele. Om het aantal groepen in deze analyse te beperken, werden de herkomstlanden van de kandidaat-cursisten gegroepeerd in twaalf regio’s en als dusdanig in de analyse opgenomen.

Zoals men kan zien in Tabel 13 wordt er een significant effect vastgesteld van land van herkomst op de Covaar-II score. Uit post-hoc Games-Howell toetsen blijkt dat de kandidaat-cursisten afkomstig uit Noord-Amerika of Oceanië significant hoger scoren op de Covaar-II dan alle anderen, gevolgd door de kandidaat-cursisten afkomstig uit België, Noordwest-Europa en Oost-Azië. Wat de score op de Covaar-II betreft, komen vervolgens de mensen uit Zuid- en Centraal-Amerika en de voormalige USSR aan bod. Deze twee groepen verschillen niet significant van elkaar. Hierna volgen de personen van ZuidEuropa, Oost-Europa en Noord-Afrika. Ook deze groepen verschillen onderling niet significant. Vervolgens komen de kandidaat-cursisten afkomstig uit Turkije aan bod. De mensen uit de rest van Afrika en Zuidwest-Azië tot slot behalen de laagste scores op de Covaar-II. Tussen deze laatste twee groepen is het verschil niet significant. De grootte van het effect van herkomstland op de Covaar-II score is matig te noemen.


89

Tabel 13 Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van land van herkomst Land van herkomst NW-Eur

O-Eur

Z-Eur

v. USSR

N-Afr

r. Afr

Turkije

O-Az

Z/C-Am

België

Am+O

ZW-Az

F (11,

(n=820)

(n=2092)

(n=829)

(n=1096)

(n=3629)

(n=1907)

(n=835)

(n=703)

(n=553)

(n=1134)

(n=86)

(n=1403)

15

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

M (SD)

075)

η2

Covaar

39.38c

32.96ef

33.38ef

33.47e

32.82ef

29.53g

31.26fg

37.28d

34.65e

41.09b

45.62a

29.51g

87.97

.06

score

(11.77)

(13.99)

(14.79)

(13.46)

(13.65)

(14.23)

(14.11)

(12.51)

(13.43)

(8.39)

(4.98)

(15.06)

***

***p<.001. Noot. Gemiddelden die hetzelfde onderschrift delen, verschillen niet significant van elkaar op basis van post-hoc Games-Howell toetsen (o.w.v. ongelijke steekproefgroottes en ongelijke varianties). Land van herkomst: NW-Eur (= Noordwest-Europa), O-Eur (= Oost-Europa), Z-Eur (= Zuid-Europa), v. USSR (= voormalige USSR), N-Afr (= Noord-Afrika), r. Afr (= rest van Afrika), Turkije, O-Az (= Oost-Azië), Z/C-Am (= Zuid- en Centraal-Amerika), België, Am+O (= Noord-Amerika en Oceanië), ZW-Az (= Zuidwest-Azië).


90

Om na te gaan of deze verschillen in gemiddelde Covaar-II score tussen herkomstlanden (ten dele) verklaard worden door verschillen in scholingsgraad, werd in de analyse gecontroleerd voor aantal jaar scholing. Onderstaande tabel geeft de resultaten weer.

Tabel 14 Verschil in gemiddelde Covaar-II totaalscore in functie van land van herkomst, na controle voor aantal jaar scholing F (11, 15 045)

η2

66.65***

.04

Covaar-II totaalscore ***p<.001.

Ook na controle voor aantal jaar scholing blijven er significante verschillen bestaan

tussen

de

scores

van

kandidaat-cursisten

van

verschillende

herkomstlanden. Na deze controle is de grootte van het effect echter kleiner dan zonder controle voor aantal jaar scholing. Het gaat nu om een klein tot matig effect. Deze kleine tot matige samenhang kan te wijten zijn aan verschillen in testwiseness,

maar

kan

ook

worden

verklaard

door

verschillen

in

onderwijskwaliteit in deze landen. Verder moet worden opgemerkt dat er een grote variatie is in scores bij kandidaat-cursisten van eenzelfde regio.

3.2.10 Effect van EU-burger / derdelander op de Covaar-II score Dit effect wordt nagegaan aan de hand van een univariate variantieanalyse (ANOVA) met EU-burger / derdelander als onafhankelijke variabele en de Covaar-II totaalscore als afhankelijke variabele.

Zoals men kan zien in Tabel 15 is er een significant verschil in de gemiddelde Covaar-II score tussen de EU-burgers en de derdelanders. Het gaat echter om een klein tot matig effect.


91

Tabel 15 Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de Covaar-II totaalscore in functie van EU-burger / derdelander EU-burger / derdelander


EU-burger

Derdelander

(n=4341)

(n=10 746)

M (SD)

M (SD)

F (1, 15 085)

η2

37.63

31.74

577.25***

.04

(12.05)

(14.24)

***p<.001.

Om na te gaan of deze verschillen in gemiddelde Covaar-II score tussen EUburgers en derdelanders (ten dele) verklaard worden door verschillen in scholingsgraad, werd in de analyse gecontroleerd voor aantal jaar scholing. De resultaten staan in onderstaande tabel.

Tabel 16 Verschil in gemiddelde Covaar-II totaalscore in functie van EU-burger / derdelander, na controle voor aantal jaar scholing


F (1, 15 055)

η2

365.22***

.02

***p<.001.

Ook na controle voor aantal jaar scholing blijven er significante verschillen bestaan tussen de scores van de EU-burgers en de derdelanders. Na deze controle is de grootte van het effect kleiner dan zonder controle voor aantal jaar scholing, maar het blijft significant en klein tot matig. De gecorrigeerde gemiddelde Covaar-II scores zijn 36.57 voor EU-burgers en 32.14 voor derdelanders.

3.2.11 Effect van de verschillende variabelen samen op de Covaar-II score Dit effect wordt nagegaan aan de hand van een covariantieanalyse (ANCOVA) met geslacht, leeftijd, verblijfsduur, perspectief, aantal jaar scholing, voorkennis Nederlands, alfabetisering in Latijns schrift en EU-burger / derdelander als onafhankelijke variabelen en de Covaar-II totaalscore als afhankelijke variabele. Deel 2: Kwantitatieve luik: analyse databank M@trix

92

Deze analyse houdt rekening met de onderlinge samenhang van de predictoren (of onafhankelijke variabelen) en gaat de unieke bijdrage van elke predictor na. Er kan worden opgemerkt dat ‘hoogst behaalde diploma’ en ‘land van herkomst’ niet opgenomen zijn als predictoren in deze analyse. Immers, deze twee variabelen overlappen (inhoudelijk) sterk met ‘aantal jaar scholing’ en ‘EU-burger / derdelander’, waardoor er een probleem van collineariteit zou ontstaan.

Tabel 17 F-waarden en eta-squared van de verschillende predictoren in de voorspelling van de Covaar-II totaalscore F

η2

Geslacht

1.84

.00

Leeftijd

884.52***

.05

Verblijfsduur

77.77***

.00

Perspectief

19.59***

.00

2044.07***

.14

1.92

.00

55.42***

.01

130.29***

.01

Aantal jaar scholing Voorkennis Nederlands Alfabetisering in Latijns schrift EU-burger / derdelander ***p<.001.

Zoals men kan zien in Tabel 17 leveren geslacht en voorkennis Nederlands, bovenop de andere predictoren, geen significante bijdrage aan de voorspelling van de Covaar-II totaalscore. Het effect van verblijfsduur en perspectief is nagenoeg verwaarloosbaar. Het effect van alfabetisering in Latijns schrift en EUburger / derdelander is klein. Het effect van leeftijd is klein tot matig. Scholingsgraad heeft een groot effect op de Covaar-II totaalscore.

Samenvattend Globaal

genomen

bevestigen

voorgaande

resultaten

eerdere

validiteitsbevindingen met de Covaar-II. De verwachte samenhang met scholingsgraad wordt teruggevonden en is groot. Zoals verwacht behalen kandidaat-cursisten met een hoger aantal jaar scholing en met een hoger diploma ook een hogere score op de Covaar-II. Van alle onderzochte variabelen hangt scholingsgraad het sterkst en het meest Deel 2: Kwantitatieve luik: analyse databank M@trix

93

robuust samen met de Covaar-II score. Hoewel de samenhang groot te noemen is, is die lang niet perfect. Vooral bij de lager geschoolden is er een grote variabiliteit in Covaar-II scores. De samenhang met alfabetisering en EU-burgerschap is klein. Verblijfsduur en voorkennis Nederlands hebben geen significant effect op de Covaar-II scores na controle voor de andere voorspellers. Dit suggereert dat er weinig aanwijzingen zijn voor vertekening van de testscores door cultuur of taal.

3.3 Eventuele manipulatie van de Covaar-II score In het veld leeft de indruk dat kandidaat-cursisten de Covaar-II score moedwillig manipuleren (dit wil zeggen, opzettelijk laag scoren) om geen inschrijvingsgeld te moeten betalen. Om deze hypothese te toetsen, zou de correlatie tussen het aantal jaar scholing van de kandidaat-cursisten en de Covaar-II totaalscore vergeleken kunnen worden voor twee groepen, namelijk een groep kandidaatcursisten die voor de afname van de Covaar-II op de hoogte was van het feit dat ze geen inschrijvingsgeld moesten betalen en een groep die hiervan niet op de hoogte was of wel inschrijvingsgeld moest betalen. Als de hypothese opgaat, zou de betreffende correlatie in de tweede groep (die belang heeft bij een manipulatie van de Covaar-II score) beduidend lager liggen dan in de eerste groep (die hier geen belang bij heeft). Dergelijke groepen uit databank M@trix halen bleek niet mogelijk te zijn. Het enige wat haalbaar was, was de opdeling ‘inburgeraar / geen inburgeraar’ te gebruiken. Inburgeraars zijn vrijgesteld van het betalen van inschrijvingsgeld. Het probleem is echter dat er in de categorie ‘inburgeraar’ zowel kandidaatcursisten zitten die voor de afname van de Covaar-II wisten dat ze geen inschrijvingsgeld moesten betalen als mensen die het statuut van inburgeraar pas na deze afname verkregen. Daarbij komt nog dat in de categorie ‘geen inburgeraar’ zowel mensen zitten die geen (of een verminderd) inschrijvingsgeld moesten betalen (bijvoorbeeld mensen met een leefloon van het OCMW) als mensen die wel inschrijvingsgeld moesten betalen. Toch werd de analyse uitgevoerd met de groepen ‘inburgeraar’ versus ‘geen inburgeraar’ om een tentatief antwoord te kunnen geven op de vraag of Covaar-II scores mogelijk meer gemanipuleerd worden door kandidaat-cursisten die moeten betalen voor hun NT2-cursus.


94

In de groep ‘inburgeraar’ wordt er een significant positief verband tussen aantal jaar scholing en de Covaar-II score vastgesteld (r (4465) = .26, p<.001). Het gaat om een zwakke tot matige correlatie. In de groep ‘geen inburgeraar’ wordt er echter ook een significant positief verband vastgesteld (r (10 622) = .44, p<.001). De correlatie is nu zelfs matig tot hoog te noemen. Beide correlaties verschillen significant van elkaar (Z = -11.15, p<.001). Aangezien het verband groter is voor de groep ‘geen inburgeraar’ dan voor de groep ‘inburgeraar’, is er dus geen indicatie dat kandidaat-cursisten die geen inburgeraar zijn de Covaar-II scores meer zouden manipuleren.

3.4 Effect van een set van criteria waarnaar tijdens de intakeprocedure wordt gepeild op de verwijzing De relatieve voorspellende waarde van deze set van criteria (Covaar-II score, geslacht, leeftijd, verblijfsduur, perspectief, aantal jaar scholing, voorkennis Nederlands,

alfabetisering

in

Latijns

schrift

en

EU-burgerschap)

wordt

achtereenvolgens nagegaan voor het verwijzingsadvies (de oriëntering op basis van de intakeprocedure) en voor de uiteindelijke doorverwijzing (de oriëntering op basis van de intakeprocedure en de aftoetsing aan het aanbod).

3.4.1 Effect van een set van criteria waarnaar tijdens de intakeprocedure wordt gepeild op het verwijzingsadvies Om de relatieve voorspellende waarde van de totaalscore van de Covaar-II, het geslacht, de leeftijd, de verblijfsduur, het perspectief, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands, de alfabetisering in het Latijns schrift en ‘EUburger versus derdelander’ voor het verwijzingsadvies na te gaan, wordt gebruik gemaakt van een multinomiale logistische regressieanalyse2. Voor ‘perspectief’ worden drie categorieën onderscheiden, namelijk sociale redzaamheid, werk (al dan niet in combinatie met sociale redzaamheid) en studie (al dan niet in combinatie met sociale redzaamheid en/of werk). Voor ‘alfabetisering’ wordt een onderscheid gemaakt in twee categorieën, namelijk kandidaat-cursisten die gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift en de rest (een combinatie van niet

2

‘Hoogst behaalde diploma’ en ‘land van herkomst’ zijn niet opgenomen in deze analyse. Deze twee variabelen overlappen immers sterk met ‘aantal jaar scholing’ en ‘EU-burger / derdelander’.


95

gealfabetiseerd, anders gealfabetiseerd en zwak gealfabetiseerd)3. De aantallen kandidaat-cursisten met een verwijzingsadvies CBE, CVO 180u, CVO 120u en CVO/UT 80u zijn 1946 (19%), 1101 (11%), 5252 (52%) en 1790 (18%). De resultaten van de multinomiale logistische regressieanalyse worden weergegeven in Tabel 18.

De multinomiale logistische regressieanalyse geeft aan dat het model dat het verwijzingsadvies voorspelt op basis van de totaalscore van de Covaar-II, het geslacht, de leeftijd, de verblijfsduur, het perspectief, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands, de alfabetisering in het Latijns schrift en ‘EUburger versus derdelander’ significant is (Model Likelihood Ratio χ2 (30) = 15170, p < .001). Zoals men kan zien in Tabel 18 zijn de totaalscore van de Covaar-II, de verblijfsduur, het perspectief, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands, de alfabetisering in het Latijns schrift en ‘EU-burger versus derdelander’ significante voorspellers van het verwijzingsadvies. De odds ratios in Tabel 18 geven aan dat met stijgende Covaar-II scores de waarschijnlijkheid vergroot dat een kandidaat-cursist als verwijzingsadvies CVO/UT 80u, CVO 120u of CVO 180u krijgt in plaats van CBE (bijvoorbeeld, de kansverhouding van CVO 180u als verwijzingsadvies ten opzichte van CBE als verwijzingsadvies stijgt met 1.36 bij iedere stijging van één punt op de CovaarII). Bovendien stijgt, met stijgende Covaar-II scores, de waarschijnlijkheid dat een kandidaat-cursist als verwijzingsadvies CVO 120u of CVO/UT 80u krijgt in plaats van CVO 180u en CVO/UT 80u in plaats van CVO 120u. Kandidaat-cursisten die langer in België verblijven hebben een grotere kansverhouding van verwijzingsadvies CVO/UT 80u in vergelijking met CBE, CVO 180u of CVO 120u, maar ze hebben ook een grotere kansverhouding van verwijzingsadvies CBE in vergelijking met CVO 120u. Aangezien de odds ratios zeer dicht bij één liggen, gaat het echter om nagenoeg verwaarloosbare veranderingen in kansverhouding.

3

Aangezien er geen of te weinig observaties zijn in de verschillende categorieën, kan er voor ‘alfabetisering’ slechts een opdeling in bovenstaande twee categorieën worden gemaakt.


96

Tabel 18 Odds ratios met 95% betrouwbaarheidsinterval van de multinomiale multivariate logistische regressieanalyse voor de voorspelling van het verwijzingsadvies Predictoren

X2a

CVO 180u vs. CBEbc

CVO 120u vs. CBEbc

CV0/UT 80u vs. CBEbc

CVO 120u vs. CV0

CVO/UT 80u vs. CVO

CV0/UT 80u vs. CVO

180ubd

180ubd

120ube

1.36 (1.33-1.39)***

2 (1.94-2.07)***

3.60 (3.42-3.78)***

1.48 (1.44-1.51)***

2.65 (2.54-2.77)***

1.80 (1.73-1.86)***

.89 (.71-1.12)

.72 (.53-.97)

.68 (.49-.95)

.81 (.65-1.01)

.76 (.59-.99)

.94 (.82-1.09)

4.70

1 (.99-1.01)

.99 (.97-1)

.98 (.96-1)

.99 (.98-1)

.98 (.97-1)

.99 (.98-1)

Verblijfduur

128.81***

.99 (.97-1)

.98 (.96-1)*

1.02 (1-1.04)*

.99 (.98-1)

1.04 (1.02-1.05)***

1.05 (1.04-1.06)***

Perspectiefg

68.78*** .84 (.67-1.04)

.87 (.65-1.17)

1.53 (1.09-2.14)*

1.04 (.84-1.30)

1.83 (1.40-2.39)***

1.76 (1.50-2.06)***

11730***

Covaar f

Geslacht

5.63

Man Leeftijd

Werk Studie 116.62***

Scholing h

Kennis Ndl

Alfa.

EU a

4.60 (1.59-13.33)**

1.88 (.89-3.99)

4.61 (2.06-10.31)***

2.45 (1.82-3.29)***

1.23 (1.17-1.29)***

1.03 (1-1.07)

1.14 (1.10-1.18)***

1.11 (1.08-1.13)***

.57 (.44-.75)***

.48 (.34-.70)***

.49 (.32-.73)***

.84 (.64-1.11)

.85 (.61-1.17)

1 (.84-1.19)

.36 (.20-.65)**

.06 (.02-.16)***

.01 (.00-.13)***

.17 (.08-.38)***

.04 (0-.35)**

.21 (.03-1.77)

1.33 (1.01-1.75)*

1.58 (1.10-2.27)*

1.42 (.96-2.10)

1.19 (.92-1.55)

1.07 (.79-1.45)

.90 (.77-1.05)

36.86***

Nee EU/niet-EUj

1.88 (.68-5.23) 1.11 (1.06-1.16)***

19.59***

Nee i

1 (.45-2.20) 1.08 (1.04-1.11)***

8.29*

2

X is het verschil in -2 log-likelihoods tussen het finale model en het model waarin het betreffende effect is weggelaten. De Wald-statistiek wordt gebruikt om te testen of de odds ratios significant verschillend zijn van 1. c CBE is de referentiecategorie. d CVO 180u is de referentiecategorie. e CVO 120u is de referentiecategorie. f ‘Vrouw’ is de referentiecategorie. g ‘Sociaal’ is de referentiecategorie. h ‘Voorkennis’ is de referentiecategorie. i ‘Gealfabetiseerd’ is de referentiecategorie. j ‘Derdelander’ is de referentiecategorie. *p<.05 **p<.01 ***p<.001.

b


97

De kansverhouding van CVO/UT 80u in vergelijking met CBE is groter voor kandidaat-cursisten die aangeven dat ze Nederlands willen leren voor hun werk of voor hun studies dan voor kandidaat-cursisten die enkel om sociale redenen Nederlands willen leren (bijvoorbeeld, voor iemand die Nederlands wil leren voor het werk is het 1.53 keer waarschijnlijker om als verwijzingsadvies CVO/UT 80u ten opzichte van CBE te krijgen dan voor iemand die enkel om sociale redenen Nederlands wil leren). Ze hebben ook een grotere kansverhouding van CVO/UT 80u in vergelijking met CVO 180u of CVO 120u. Met een stijgend aantal jaar scholing vergroot de waarschijnlijkheid dat een kandidaat-cursist als verwijzingsadvies CVO/UT 80u, CVO 120u of CVO 180u krijgt in plaats van CBE. Verder stijgt, met een stijgende scholingsgraad, de waarschijnlijkheid dat een kandidaat-cursist als verwijzingsadvies CVO/UT 80u krijgt in plaats van CVO 180u of CVO 120u. De kansverhouding van een verwijzingsadvies CVO/UT 80u, CVO 120u of CVO 180u in vergelijking met CBE is kleiner voor kandidaat-cursisten zonder voorkennis Nederlands dan voor kandidaat-cursisten met voorkennis Nederlands. De kansverhouding van CVO/UT 80u, CVO 120u of CVO 180u in vergelijking met CBE is kleiner voor kandidaat-cursisten die niet gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift dan voor kandidaat-cursisten die gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift. De niet-gealfabetiseerden in het Latijns schrift hebben ook een kleinere kansverhouding van CVO 120u of CVO/UT 80u in vergelijking met CVO 180u. Ten slotte blijkt dat EU-burgers een grotere kansverhouding van een verwijzingsadvies CVO 120u of CVO 180u in vergelijking met CBE hebben dan derdelanders.

3.4.2 Effect van een set van criteria waarnaar tijdens de intakeprocedure wordt gepeild op de uiteindelijke doorverwijzing Om de relatieve voorspellende waarde van de totaalscore van de Covaar-II, het geslacht, de leeftijd, de verblijfsduur, het perspectief, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands en ‘EU-burger versus derdelander’ voor de uiteindelijke doorverwijzing na te gaan, wordt eveneens gebruik gemaakt van


98

een multinomiale logistische regressieanalyse4. Voor ‘perspectief’ worden drie categorieën onderscheiden, namelijk sociale redzaamheid, werk (al dan niet in combinatie met sociale redzaamheid) en studie (al dan niet in combinatie met sociale

redzaamheid

en/of

werk).

Verder

moet

worden

opgemerkt

dat

‘alfabetisering’ niet opgenomen kan worden als predictor voor doorverwijzing, aangezien er niet genoeg observaties zijn in de verschillende categorieën. De aantallen kandidaat-cursisten met een doorverwijzing CBE, CVO 180u, CVO 120u en CVO/UT 80u zijn 2274 (21%), 876 (8%), 7355 (68%) en 295 (3%). De resultaten van de multinomiale logistische regressieanalyse worden weergegeven in Tabel 19.

De multinomiale logistische regressieanalyse geeft aan dat het model dat de uiteindelijke doorverwijzing voorspelt op basis van de totaalscore van de CovaarII, het geslacht, de leeftijd, de verblijfsduur, het perspectief, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands en ‘EU-burger versus derdelander’ significant is (Model Likelihood Ratio χ2 (27) = 11270, p < .001). Zoals men kan zien in Tabel 19 zijn de totaalscore van de Covaar-II, het geslacht, de verblijfsduur, het perspectief, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands en ‘EU-burger versus derdelander’ significante voorspellers van de doorverwijzing. De odds ratios in Tabel 19 geven aan dat met stijgende Covaar-II scores de waarschijnlijkheid vergroot dat een kandidaat-cursist als doorverwijzing CVO/UT 80u, CVO 120u of CVO 180u krijgt in plaats van CBE. Bovendien stijgt, met stijgende Covaar-II scores, de waarschijnlijkheid dat een kandidaat-cursist als doorverwijzing CVO 120u of CVO/UT 80u krijgt in plaats van CVO 180u en CVO/UT 80u in plaats van CVO 120u.

4

Opnieuw zijn ‘hoogst behaalde diploma’ en ‘land van herkomst’ niet opgenomen in deze analyse. Deze twee variabelen overlappen immers sterk met ‘aantal jaar scholing’ en ‘EU-burger / derdelander’.


99

Tabel 19 Odds ratios met 95% betrouwbaarheidsinterval van de multinomiale multivariate logistische regressieanalyse voor de voorspelling van de uiteindelijke doorverwijzing Predictoren

X2a

CVO 180u vs. CBEbc

CVO 120u vs. CBEbc

CV0/UT 80u vs. CBEbc

CVO 120u vs. CV0

CVO/UT 80u vs. CVO

CV0/UT 80u vs. CVO

180ubd

180ubd

120ube

1.20 (1.18-1.22)***

1.56 (1.53-1.59)***

2.13 (2.01-2.26)***

1.30 (1.28-1.32)***

1.78 (1.68-1.88)***

1.37 (1.30-1.44)***

.96 (.78-1.17)

.73 (.58-.91)**

.58 (.42-.81)**

.76 (.63-.93)**

.61 (.44-.83)**

.80 (.62-1.02)

6.07

1 (.99-1.01)

.99 (.98-1)

.98 (.96-1)

.99 (.98-1)

.98 (.96-1)

.99 (.97-1)

Verblijfduur

27.68***

.97 (.96-.98)***

.98 (.97-.99)**

.96 (.94-.98)***

1.01 (1-1.02)

1 (.98-1.02)

.99 (.97-1)

Perspectiefg

53.94*** .77 (.64-.94)**

1.01 (.80-1.27)

1.70 (1.16-2.50)**

1.31 (1.08-1.59)**

2.20 (1.53-3.17)***

1.68 (1.24-2.29)**

8726***

Covaar f

12.83**

Geslacht Man Leeftijd

Werk Studie 61.68***

Scholing h

Kennis Ndl

EU/niet-EU EU a

1.20 (.55-2.60)

4.79 (1.99-11.50)***

1.77 (.91-3.45)

7.08 (3.24-15.44)***

3.99 (2.64-6.03)***

1.12 (1.08-1.16)***

1.21 (1.15-1.28)***

1.06 (1.03-1.09)***

1.14 (1.09-1.20)***

1.08 (1.04-1.12)***

.43 (.35-.55)***

.49 (.37-.66)***

.54 (.35-.83)**

1.13 (.90-1.44)

1.24 (.84-1.84)

1.10 (.80-1.51)

1.30 (1.03-1.65)*

1.36 (1.03-1.78)*

1.12 (.76-1.63)

1.04 (.83-1.31)

.86 (.61-1.21)

.82 (.63-1.07)

51.78***

Nee i

.68 (.33-1.38) 1.06 (1.03-1.09)***

8.10*

2

X is het verschil in -2 log-likelihoods tussen het finale model en het model waarin het betreffende effect is weggelaten. De Wald-statistiek wordt gebruikt om te testen of de odds ratios significant verschillend zijn van 1. c CBE is de referentiecategorie. d CVO 180u is de referentiecategorie. e CVO 120u is de referentiecategorie. f ‘Vrouw’ is de referentiecategorie. g ‘Sociaal’ is de referentiecategorie. h ‘Voorkennis’ is de referentiecategorie. i ‘Derdelander’ is de referentiecategorie. *p<.05 **p<.01 ***p<.001.

b


100

De kansverhouding van een doorverwijzing CVO/UT 80u of CVO 120u in vergelijking met CBE is kleiner voor mannen dan voor vrouwen. Mannen hebben ook een kleinere kansverhouding van CVO 120u of CVO/UT 80u in vergelijking met CVO 180u. Het geslacht van de kandidaat-cursisten speelt dus mee in de uiteindelijke doorverwijzing, wat niet het geval is bij het bepalen van het verwijzingsadvies. Dit verschil in voorspellende waarde van ‘geslacht’ zou te wijten kunnen zijn aan het feit dat ‘alfabetisering’ wel opgenomen is als predictor voor

verwijzingsadvies,

maar

niet

opgenomen

is

als

predictor

voor

doorverwijzing. Echter, als ‘alfabetisering’ weggelaten wordt in de voorspelling van het verwijzingsadvies, worden gelijkaardige resultaten als in Tabel 18 gevonden. Ook dan levert ‘geslacht’ geen significante bijdrage in de voorspelling van het verwijzingsadvies bovenop de andere predictoren. Kandidaat-cursisten die langer in België verblijven hebben een kleinere kansverhouding van doorverwijzing CVO/UT 80u, CVO 120u of CVO 180u in vergelijking

met

CBE.

Het

gaat

echter

om

nagenoeg

verwaarloosbare

veranderingen in kansverhouding. De kansverhouding van CVO 180u in vergelijking met CBE is kleiner voor kandidaat-cursisten die aangeven dat ze Nederlands willen leren voor hun werk dan voor kandidaat-cursisten die enkel om sociale redenen Nederlands willen leren. Deze kandidaat-cursisten hebben een grotere kansverhouding van CVO/UT 80u in vergelijking met CBE, van CVO 120u of CVO/UT 80u in vergelijking met CVO 180u en van CVO/UT 80u in vergelijking met CVO 120u. Kandidaatcursisten die aangeven dat ze Nederlands willen leren voor hun studies hebben een grotere kansverhouding om doorverwezen te worden naar CVO/UT 80u in plaats van CBE, CVO/UT 80u in plaats van CVO 180u en CVO/UT 80u in plaats van 120u dan kandidaat-cursisten die enkel om sociale redenen Nederlands willen leren. Met een stijgend aantal jaar scholing vergroot de waarschijnlijkheid dat een kandidaat-cursist als doorverwijzing CVO/UT 80u, CVO 120u of CVO 180u krijgt in plaats van CBE. Verder stijgt, met een stijgende scholingsgraad, de waarschijnlijkheid dat een kandidaat-cursist als doorverwijzing CVO 120u of CVO/UT 80u krijgt in plaats van CVO 180u en CVO/UT 80u in plaats van CVO 120u.


101

De kansverhouding van een doorverwijzing CVO/UT 80u, CVO 120u of CVO 180u in vergelijking met CBE is kleiner voor kandidaat-cursisten zonder voorkennis Nederlands dan voor kandidaat-cursisten met voorkennis Nederlands. Ten slotte blijkt dat EU-burgers een grotere kansverhouding hebben van een doorverwijzing CVO 120u of CVO 180u in vergelijking met CBE dan derdelanders.

Samenvattend Er

moet

worden

opgemerkt

dat

bovenstaande

multinomiale

logistische

regressieanalyses de unieke bijdrage van elke predictor nagaan. Elk effect moet dan ook worden geïnterpreteerd als gecontroleerd voor of bovenop alle andere predictoren in het model. De kwantitatieve analyses bevestigen dat er bij het bepalen van het verwijzingsadvies in de eerste plaats rekening gehouden wordt met de Covaar-II scores, maar dat daarnaast ook andere intakecriteria in rekening worden gebracht, meer bepaald de redenen waarom de kandidaat-cursist Nederlands wil leren, de scholingsgraad, de voorkennis van het Nederlands, de alfabetisering in het Latijns schrift en het EU-burgerschap. Zo blijken kandidaat-cursisten die Nederlands willen leren voor hun werk of voor hun studies een grotere kansverhouding te hebben van een verwijzingsadvies CVO/UT 80u in vergelijking met elk ander traject dan zij die enkel om sociale redenen Nederlands willen leren. Dit resultaat sluit aan bij het Vlaamse afsprakenkader NT2 waar vermeld wordt dat kandidaat-cursisten met een educatief perspectief hoger onderwijs naar een UT doorverwezen moeten worden. Verder blijken kandidaat-cursisten met een hoger aantal jaar scholing een grotere kansverhouding te hebben van een verwijzingadvies voor één van de CVO-trajecten in vergelijking met CBE en voor CVO/UT 80u in vergelijking met elk ander CVO-traject. Dit effect is consistent met het beoogde doelpubliek van de verschillende NT2-trajecten. Waar voorkennis Nederlands geen effect blijkt te hebben op de Covaar-II score, heeft het wel een effect op het verwijzingsadvies: kandidaat-cursisten zonder voorkennis

Nederlands

hebben

een

grotere

kansverhouding

van

een

verwijzingsadvies CBE in vergelijking met elk ander traject. Dit kan wellicht worden begrepen vanuit het gegeven dat kandidaat-cursisten met voldoende voorkennis van het Nederlands soms meteen doorstromen naar richtgraad 2.1, welke niet wordt aangeboden in CBE. Ook kandidaat-cursisten die niet Deel 2: Kwantitatieve luik: analyse databank M@trix

102

gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift hebben een grotere kansverhouding van een verwijzingsadvies CBE in vergelijking met elk ander traject. Dit kan worden begrepen vanuit het beperkte aanbod aan alfabetiseringscursussen binnen CVO. De kansverhoudingen van niet-gealfabetiseerden in het Latijns schrift voor een verwijzingsadvies CVO 180u in vergelijking met CVO 120u of CVO/UT 80u zijn eveneens groter. Ten slotte blijkt dat derdelanders een grotere kansverhouding hebben dan EU-burgers voor een verwijzingsadvies CBE in vergelijking met CVO 180u of CVO 120u. Dit effect van EU-burgerschap blijkt op te treden, zelfs na controle voor verschillen tussen EU-burgers en derdelanders wat betreft scholingsgraad, voorkennis

Nederlands,

alfabetisering en

Covaar-II

score.

Geslacht, leeftijd en verblijfsduur hebben geen of een verwaarloosbaar effect op het verwijzingsadvies bovenop de andere voorspellers. In de effectieve of uiteindelijke doorverwijzing spelen grotendeels dezelfde predictoren een rol. Verder speelt het geslacht van de kandidaat-cursisten hier ook mee, wat niet het geval is bij het bepalen van het verwijzingsadvies. Algemeen

genomen

hebben

vrouwelijke

kandidaat-cursisten

een

grotere

kansverhouding om doorverwezen te worden naar een hoger traject in vergelijking met een lager traject dan mannelijke kandidaat-cursisten. Meest opvallende bevinding is dat het aandeel kandidaat-cursisten dat effectief verwezen wordt naar CVO/UT 80u lager is dan het aandeel waarvoor CVO/UT 80u als verwijzingsadvies wordt gegeven, namelijk 3% versus 18%. Dit duidt wellicht op een gebrek aan aanbod van NT2-trajecten met het hoogste leertempo. Een andere verklaring voor dit verschil is dat een aantal kandidaatcursisten het CVO/UT 80u traject te intensief vinden en dus zelf voor het CVO 120u traject kiezen.

3.5 Predictieve waarde voor het succes van het traject Eerst wordt de relatieve voorspellende waarde van een set van criteria (CovaarII score, inburgeraar versus geen inburgeraar, geslacht, leeftijd, verblijfsduur, perspectief, aantal jaar scholing, voorkennis Nederlands, alfabetisering in Latijns schrift en EU-burgerschap) nagegaan voor het succes van het traject. Vervolgens wordt de predictieve waarde van de Covaar-II score voor het succes van het traject vergeleken voor EU-burgers versus derdelanders.


103

3.5.1 Effect van een set van criteria waarnaar tijdens de intakeprocedure wordt gepeild op het succes van het traject Om de relatieve voorspellende waarde van de totaalscore van de Covaar-II, ‘inburgeraar versus geen inburgeraar’, het geslacht, de leeftijd, de verblijfsduur, het perspectief, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands, de alfabetisering in het Latijns schrift en ‘EU-burger versus derdelander’ voor het succes van het traject na te gaan, wordt gebruik gemaakt van een binaire logistische

regressieanalyse5.

Voor

‘perspectief’

worden

drie

categorieën

onderscheiden, namelijk sociale redzaamheid, werk (al dan niet in combinatie met sociale redzaamheid) en studie (al dan niet in combinatie met sociale redzaamheid en/of werk). Voor ‘alfabetisering’ wordt een onderscheid gemaakt in twee categorieën, namelijk kandidaat-cursisten die gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift en de rest (een combinatie van niet gealfabetiseerd, anders gealfabetiseerd en zwak gealfabetiseerd). Zoals eerder aangegeven, wordt voor ‘succes van het traject’ een opdeling gemaakt in kandidaat-cursisten die wel versus niet geslaagd zijn in de eerste module volgend op de afname van de Covaar-II, met dien verstande dat de categorie ‘niet geslaagd’ een samenvoeging is van cursisten die ingeschreven zijn voor een NT2-cursus, maar nooit zijn opgedaagd, cursisten die tijdens een NT2cursus uitgevallen zijn en cursisten die deelgenomen hebben aan de examens, maar niet geslaagd zijn. Verder moet worden opgemerkt dat er sprake is van een grote restcategorie (9350 kandidaat-cursisten) met ontbrekende waarden voor deze variabele. Deze restcategorie bestaat zowel uit kandidaat-cursisten die zich niet ingeschreven hebben voor een cursus NT2 als uit kandidaat-cursisten voor wie de gegevens met betrekking tot ‘succes van het traject’ niet beschikbaar zijn.

Mogelijk

zijn

de

niet

geslaagden

hierbij

oververtegenwoordigd.

De

restcategorie wordt dus niet betrokken in de analyse. In totaal zijn er gegevens beschikbaar van 753 (19%) kandidaat-cursisten die niet geslaagd zijn en 3305 (81%) kandidaat-cursisten die geslaagd zijn in de eerste module. Gegeven de restcategorie zoals hierboven omschreven, is het aandeel geslaagden mogelijk een overschatting van het reële aandeel geslaagden.

5

Opnieuw zijn ‘hoogst behaalde diploma’ en ‘land van herkomst’ niet opgenomen in deze analyse. Deze twee variabelen overlappen immers sterk met ‘aantal jaar scholing’ en ‘EU-burger / derdelander’.


104

De

resultaten

van

de

binaire

logistische

regressieanalyse

worden

weergegeven in Tabel 20. In de analyse wordt gecontroleerd voor de aard van het traject waarnaar doorverwezen wordt (CBE, CVO 180u, CVO 120u, CVO/UT 80u), zodat verschillen in slaagkansen tussen de diverse trajecten uitgezuiverd worden (CBE: 75.5% geslaagd, CVO 180u: 77.1% geslaagd, CVO 120u: 86.2% geslaagd, CVO/UT 80u: 93.7% geslaagd). Tabel 20 Odds

ratios

met

95%

betrouwbaarheidsinterval

van

de

binaire

multivariate

logistische

regressieanalyse voor de voorspelling van het succes van het traject X2a

Geslaagd versus niet geslaagdbc


34.34***

1.04 (1.02-1.05)***

Inburgeraar / geen inburgeraard

26.84***

Predictoren

1.64 (1.36-1.98)***

Inburgeraar e

26.59***

Geslacht

.64 (.54-.76)***

Man Leeftijd Verblijfsduur

2.20

.99 (.98-1)

4.65*

1.01 (1-1.02)*

Perspectieff

1.81

Werk

.90 (.76-1.07)

Studie

.81 (.53-1.24) 6.76**

Aantal jaar scholing g

15.35***

Voorkennis Nederlands

1.46 (1.21 – 1.77)***

Nee h


5.13* .58 (.37-.92)*

Nee EU-burger / derdelanderi

1.12

EU-burger Doorverwijzing

1.03 (1.01-1.05)**

1.11 (.91-1.36) j

13.36**

CVO 180u

.62 (.44-.87)**

CVO 120u

.52 (.36-.76)**

CVO/UT 80u

.63 (.31-1.30)

a

X2 is het verschil in -2 log-likelihoods tussen het finale model en het model waarin het betreffende effect is weggelaten. b De Wald-statistiek wordt gebruikt om te testen of de odds ratios significant verschillend zijn van 1. c ‘Niet geslaagd’ is de referentiecategorie. d ‘Geen inburgeraar’ is de referentiecategorie. e ‘Vrouw’ is de referentiecategorie. f ‘Sociaal’ is de referentiecategorie. g ‘Voorkennis’ is de referentiecategorie. h ‘Gealfabetiseerd’ is de referentiecategorie. i ‘Derdelander’ is de referentiecategorie. j ‘CBE’ is de referentiecategorie. *p<.05 **p<.01 ***p<.001.

De binaire logistische regressieanalyse geeft aan dat het model dat het succes van het traject voorspelt op basis van de totaalscore van de Covaar-II,


105

‘inburgeraar versus geen inburgeraar’, het geslacht, de leeftijd, de verblijfsduur, het perspectief, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands, de alfabetisering in het Latijns schrift, ‘EU-burger versus derdelander’ en de doorverwijzing significant is (Model Likelihood Ratio χ2 (14) = 195.15, p < .001). Zoals men kan zien in Tabel 20 zijn de totaalscore van de Covaar-II, ‘inburgeraar versus geen inburgeraar’, het geslacht, de verblijfsduur, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands, de alfabetisering in het Latijns schrift en de doorverwijzing significante voorspellers van het al dan niet geslaagd zijn in de eerste module volgend op de afname van de Covaar-II. De odds ratio in Tabel 20 geeft aan dat, binnen een bepaald traject (CBE, CVO 180u, CVO 120u of CVO/UT 80u), met stijgende Covaar-II scores de waarschijnlijkheid op slagen in plaats van niet slagen vergroot. Het gaat echter om een kleine verhoging in kansverhouding (de kansverhouding van slagen ten opzichte van niet slagen stijgt met 1.04 bij iedere stijging van één punt op de Covaar-II). Binnen een bepaald traject is de kansverhouding van slagen in vergelijking met niet slagen groter voor inburgeraars dan voor geen inburgeraars. Binnen een bepaald traject is de kansverhouding van slagen in vergelijking met niet slagen kleiner voor mannen dan voor vrouwen. Met stijgende verblijfsduur vergroot, binnen een bepaald traject, de waarschijnlijkheid op slagen in plaats van niet slagen. Het gaat echter om een zeer kleine verhoging in kansverhouding (een toename van één jaar in verblijfsduur is geassocieerd met een stijging van 1.01 van de kansverhouding van slagen ten opzichte van niet slagen). Met stijgende scholingsgraad vergroot, binnen een bepaald traject, de waarschijnlijkheid op slagen in plaats van niet slagen. Ook hier gaat het echter om een kleine verhoging in kansverhouding (een toename van één jaar in scholingsgraad is geassocieerd met een stijging van 1.03 van de kansverhouding van slagen ten opzichte van niet slagen). Gezien de invloed die aantal jaar scholing reeds uitoefent op de doorverwijzing naar een specifiek traject, is de verwaarloosbaarheid van dit effect gemakkelijk te begrijpen. Mensen zijn reeds ingedeeld op basis van aantal jaar scholing, waardoor hun slaagkansen binnen een specifiek traject verwacht worden gelijkaardig te zijn. Binnen een bepaald traject is de kansverhouding van slagen in vergelijking met niet slagen groter voor kandidaat-cursisten zonder voorkennis Nederlands Deel 2: Kwantitatieve luik: analyse databank M@trix

106

dan voor kandidaat-cursisten met voorkennis Nederlands. Dit kan worden verklaard door het feit dat kandidaat-cursisten met voorkennis Nederlands de Nederlandse taal mogelijk al via andere kanalen hebben opgepikt, maar vaak foute zinsconstructies hanteren (de zogenaamde ‘krompraters’). Deze kandidaatcursisten maken dan ook bepaalde fouten, die in de NT2-cursus afgeleerd moeten worden. Een andere verklaring is dat kandidaat-cursisten zonder voorkennis Nederlands mogelijk minder vooroordelen hebben over en meer openstaan voor Nederlands als taal dan kandidaat-cursisten met voorkennis Nederlands. Binnen een bepaald traject is de kansverhouding van slagen in vergelijking met niet slagen kleiner voor kandidaat-cursisten die niet gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift dan voor kandidaat-cursisten die gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift. Tot slot is de kansverhouding van slagen in vergelijking met niet slagen kleiner voor kandidaat-cursisten die les volgen in een CVO 120u traject of een CVO 180u traject dan voor kandidaat-cursisten die les volgen in een CBE.

Zoals reeds vermeld vergroot, binnen een bepaald traject, met stijgende CovaarII scores de waarschijnlijkheid op slagen in plaats van niet slagen. Het gaat slechts om een kleine verhoging in kansverhouding. Het zou echter kunnen dat de grootte van dit effect van de Covaar-II onderschat wordt door een probleem van ‘restriction of range’ in de Covaar-II scores. Binnen elk traject komt immers maar een beperkt bereik van scores aan bod. Zo zitten er binnen CBE voornamelijk cursisten met lage scores en weinig cursisten met hoge scores op de Covaar-II. Daarom wordt voor elk traject de correlatie (r) berekend tussen de totaalscore van de Covaar-II en het succes van het traject (0 = niet geslaagd, 1 = geslaagd). Vervolgens worden deze correlaties gecorrigeerd voor ‘restriction of range’ in de Covaar-II scores (rc). Voor CBE wordt een significant positief verband vastgesteld (r (1479) = .09, p<.01, rc (1479) = .13, p<.001). Voor CVO 180u wordt, na correctie voor ‘restriction of range’, eveneens een significant positief verband vastgesteld (r (389) = .07, p = .16, rc (389) = .18, p<.001), juist als voor CVO 120u (r (3662) = .10, p<.001, rc (3662) = .19, p<.001). Ten slotte wordt ook voor CVO/UT 80u een significant positief verband gevonden (r (253) = .15, p<.05, rc (253) = .72, p<.001). Dit alles wijst erop dat de grootte Deel 2: Kwantitatieve luik: analyse databank M@trix

107

van het effect van de Covaar-II score op het succes van het traject zoals weergegeven in Tabel 20 waarschijnlijk een onderschatting is van het eigenlijke effect.

3.5.2 Vergelijking van de predictieve waarde van de Covaar-II score voor het succes van het traject voor EU-burgers versus derdelanders Om de predictieve waarde van de Covaar-II score voor het succes van het traject te vergelijken voor EU-burgers versus derdelanders, wordt eveneens gebruik gemaakt van een binaire logistische regressieanalyse. Aan het model beschreven in Tabel 20 wordt een extra predictor toegevoegd, met name de interactie tussen de totaalscore van de Covaar-II en ‘EU-burger versus derdelander’. De resultaten van deze binaire logistische regressieanalyse worden weergegeven in Tabel 21.

De binaire logistische regressieanalyse geeft aan dat het model dat het succes van het traject voorspelt op basis van de totaalscore van de Covaar-II, ‘inburgeraar versus geen inburgeraar’, het geslacht, de leeftijd, de verblijfsduur, het perspectief, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands, de alfabetisering in het Latijns schrift, ‘EU-burger versus derdelander’, de interactie tussen de totaalscore van de Covaar-II en ‘EU-burger versus derdelander’ en de doorverwijzing significant is (Model Likelihood Ratio χ2 (15) = 212.57, p < .001). Zoals men kan zien in Tabel 21 zijn de totaalscore van de Covaar-II, ‘inburgeraar versus geen inburgeraar’, het geslacht, het aantal jaar scholing, de voorkennis van het Nederlands, de alfabetisering in het Latijns schrift, ‘EU-burger versus derdelander’, de interactie tussen de totaalscore van de Covaar-II en ‘EU-burger versus derdelander’ en de doorverwijzing significante voorspellers van het al dan niet geslaagd zijn in de eerste module volgend op de afname van de Covaar-II. Alle effecten zijn gelijkaardig aan de effecten uit Tabel 20, met uitzondering van het effect van EU-burgerschap. Hier geldt dat, binnen een bepaald traject, de kansverhouding van slagen in vergelijking met niet slagen kleiner is voor EU-burgers dan voor derdelanders.


108

Tabel 21 Odds

ratios

met

95%

betrouwbaarheidsinterval

van

de

binaire

multivariate

logistische

regressieanalyse voor de voorspelling van het succes van het traject X2a

Geslaagd versus niet geslaagdbc

50.53***

1.06 (1.04-1.08)***

Predictoren Covaar-II totaalscore Inburgeraar / geen inburgeraar

d

28.00*** 1.65 (1.37-2)***

Inburgeraar Geslachte

25.81*** .65 (.55-.77)***

Man Leeftijd

.97

1 (.99-1)

Verblijfsduur

2.92

1.01 (1-1.02)

Perspectieff

1.58

Werk

.91 (.76-1.08)

Studie

.82 (.54-1.25) 5.64*

Aantal jaar scholing g

Voorkennis Nederlands

1.47 (1.22 – 1.78)***

Nee h


5.89* .56 (.35-.89)*

Nee EU-burger / derdelander

i

11.84** .41 (.25-.68)**

EU-burger Covaar * EU/niet-EU Doorverwijzingj

17.42***

.97 (.96-.98)***

12.52**

CVO 180u

.64 (.46-.91)*

CVO 120u

.53 (.36-.77)**

CVO/UT 80u a

1.03 (1.01-1.05)*

15.77***

.62 (.30-1.28)

2

X is het verschil in -2 log-likelihoods tussen het finale model en het model waarin het betreffende effect is weggelaten. b De Wald-statistiek wordt gebruikt om te testen of de odds ratios significant verschillend zijn van 1. c ‘Niet geslaagd’ is de referentiecategorie. d ‘Geen inburgeraar’ is de referentiecategorie. e ‘Vrouw’ is de referentiecategorie. f ‘Sociaal’ is de referentiecategorie. g ‘Voorkennis’ is de referentiecategorie. h ‘Gealfabetiseerd’ is de referentiecategorie. i ‘Derdelander’ is de referentiecategorie. j ‘CBE’ is de referentiecategorie. *p<.05 **p<.01 ***p<.001.

Verder is ook het effect van de interactie tussen de totaalscore van de Covaar-II en ‘EU-burger versus derdelander’ significant. De odds ratio geeft aan dat, binnen een bepaald traject (CBE, CVO 180u, CVO 120u of CVO/UT 80u), de Covaar-II score het succes van het traject beter voorspelt voor EU-burgers dan voor derdelanders. Het gaat echter om een zeer klein verschil. Als de predictieve waarde van de Covaar-II score voor het succes van het traject apart wordt nagegaan voor EU-burgers en derdelanders, blijkt immers dat voor EU-burgers een stijging van één punt op de Covaar-II geassocieerd is met een stijging van


109

3% van de kansverhouding van slagen ten opzichte van niet slagen, waar het voor derdelanders om een stijging van 2% van de kansverhouding gaat.

Samenvattend In een laatste reeks analyses wordt de voorspellende waarde nagegaan van de Covaar-II scores en andere intakevariabelen voor het al dan niet geslaagd zijn in de eerste module na afname van de Covaar-II. Alle effecten worden nagegaan na controle voor verschillen in slaagkansen tussen de diverse trajecten. De waarschijnlijkheid op slagen versus niet slagen is groter naarmate de Covaar-II score en de scholingsgraad hoger zijn, voor inburgeraars (in vergelijking met geen inburgeraars), voor vrouwen (in vergelijking met mannen), voor kandidaatcursisten zonder voorkennis Nederlands (in vergelijking met kandidaat-cursisten met voorkennis Nederlands), voor kandidaat-cursisten die gealfabetiseerd zijn in het

Latijns

schrift

(in

vergelijking

met

kandidaat-cursisten

die

niet

gealfabetiseerd zijn in het Latijns schrift) en voor derdelanders (in vergelijking met EU-burgers). Het effect van de Covaar-II score is daarbij significant maar klein. Dit is verklaarbaar vanuit het feit dat de Covaar-II reeds gebruikt wordt voor de doorverwijzing en het bereik van scores binnen de trajecten hierdoor beperkt wordt. Analyses per traject waarbij gecorrigeerd wordt voor deze ‘restriction of range’ bevestigen deze verklaring. Het effect van scholingsgraad is eveneens betekenisvol maar klein, wat eveneens verklaarbaar is vanuit de aard van de doorverwijzing. Er is geen significant effect van de leeftijd, de verblijfsduur en de redenen waarom een kandidaat-cursist Nederlands wil leren. Het gebrek aan effect van perspectief kan erop wijzen dat mensen voor deze factor juist ingedeeld worden, waardoor er geen invloed meer is binnen elk traject. Ten slotte is er een verschil in predictieve waarde van de Covaar-II score voor EU-burgers versus derdelanders, maar dit verschil is zeer klein.


110

DEEL 3 KWANTITATIEVE LUIK: ANALYSE NIEUWE DATA

1. Doelstelling

De algemene doelstelling van dit deel van het onderzoek is tweeledig. Ten eerste wordt onderzocht in welke mate kennis van het Nederlands een effect heeft op de Covaar-II scores. Ook wordt de betrouwbaarheid (interne consistentie) van de Covaar-II scores nagegaan. Ten tweede wordt nagegaan welke Covaar-II items mogelijk onderhevig zijn aan bias (‘differential item functioning’ of DIF). Meer bepaald

wordt

onderzocht

moeilijkheidsgraad

voor

de

of

en

in

subgroep

welke

mate

items

‘EU-burgers’

versus

verschillen de

in

subgroep

‘derdelanders’. Bovendien wordt nagegaan of de items even goed / op gelijkaardige wijze differentiëren tussen verschillende vaardigheidsniveaus bij EU-burgers versus derdelanders. Beide onderzoeksdoelen kaderen binnen het onderzoek naar de vertekening van Covaar-II scores door invloeden van cultuur en taal. De onderzoeksdoelen worden apart nagegaan voor de A- en de B-versie van de Covaar-II. Eerst wordt een beschrijving gegeven van de deelnemers (2.1) en de procedure (2.2) van het onderzoek. Vervolgens worden de gehanteerde instrumenten (2.3) besproken. Daarna worden de resultaten (3) weergegeven. Hierbij wordt de nadruk vooral gelegd op de DIF-analyses (4).

2. Methode

2.1 Deelnemers De deelnemers aan dit onderzoek zijn 775 (A-versie) en 574 (B-versie) kandidaat-cursisten die zich, in de periode gaande van 3 maart 2011 tot en met 31 maart 2011, aanmeldden in één van de acht HvN in Vlaanderen. Met het oog op een inschrijving in een cursus NT2 legden zij, tijdens de intakeprocedure, de Covaar-II af. Het gaat dus om anderstaligen die een cursus Nederlands zullen volgen. Van hen werd opnieuw een aantal achtergronden opvolgingsgegevens opgevraagd.

2.2 Procedure Het opzetten van een nieuw onderzoek was noodzakelijk, omdat de Covaar-II scores in de bestaande databank M@trix niet geregistreerd worden op Deel 3: Kwantitatieve luik: analyse nieuwe data

112

itemniveau en deze itemscores nodig zijn om itemvertekening te kunnen toetsen. In samenspraak met de HvN (coördinatorenoverleg 14 februari 2011) en de stuurgroep van het EIF-project werd besloten dat de HvN gedurende een periode van ongeveer één maand de Covaar-II testen bijhouden, kopiëren en doorsturen naar de onderzoekers. Op deze manier konden de Covaar-II scores op itemniveau worden geregistreerd. Alle overige gegevens voor het onderzoek werden uit databank M@trix gehaald.

Deze

gegevens

werden

opnieuw

door

/

via

Bart

Deceuninck

aangeleverd.

2.3 Instrumenten 2.3.1 Covaar-II Van alle deelnemers werden de itemscores op de Covaar-II verzameld. Hieruit werden vervolgens de subtestscores (voor ‘Verbale Analogieën’, ‘Figuratieve Reeksen’ en ‘Analogieën met Symbolen’) en de totaalscore afgeleid. Enkel de papieren versie van de Covaar-II wordt gebruikt6.

2.3.2 Achtergrond- en opvolgingsgegevens Naast

de

Covaar-II

scores

werd

van

elke

kandidaat-cursist

een

aantal

bijkomende achtergronden opvolgingsgegevens verzameld. Deze gegevens werden opnieuw uit databank M@trix gehaald. De omschrijving van de variabelen is dezelfde als in het eerste deel van het onderzoek (zie paragraaf 2.3). Hieronder worden de opgevraagde gegevens kort opgesomd.

1. Huis van het Nederlands dat de intake heeft gedaan 2. Inburgeraar / geen inburgeraar 3. Geslacht 4. Leeftijd 5. Verblijfsduur (in België) 6. Perspectief 7. Aantal jaar scholing (vanaf de leeftijd van zes jaar) 8. Hoogst behaalde diploma 6

De digitale versie van de Covaar-II werd slechts van negen kandidaat-cursisten doorgestuurd naar de onderzoekers. Bovendien is van de meeste van die kandidaat-cursisten enkel de totaalscore bekend en niet de score op de afzonderlijke items. Om deze redenen wordt dus enkel de papieren versie van de Covaar-II gebruikt.

Deel 3: Kwantitatieve luik: analyse nieuwe data

113

9. Niveautest Nederlands (als meting van voorkennis Nederlands) 10. Alfabetisering in Latijns schrift 11. Land van herkomst 12. EU-burger / derdelander (afgeleid op basis van land van herkomst) 13. Verwijzingsadvies 14. Doorverwijzing

3. Resultaten

3.1 Beschrijving van de proefgroep In onderstaande tabel (Tabel 22) wordt een overzicht gegeven van de verdeling van de deelnemers over de variabelen ‘HvN’, ‘inburgeraar / geen inburgeraar’, ‘geslacht’, ‘perspectief’, ‘hoogst behaalde diploma’, ‘niveautest Nederlands’, ‘alfabetisering

in

Latijns

schrift’,

‘land

van

herkomst’

en

‘EU-burger

/

derdelander’.

Tabel 22 Beschrijving van de proefgroep A-versie Tot. N HvN

B-versie

N (% van tot. N)

775

Tot. N

N (% van tot. N)

574

Antwerpen

369 (47.6%)

180 (31.4%)

Brussel

140 (18.1%)

174 (30.3%)

Gent

33 (4.3%)

0 (0%)

Limburg

74 (9.5%)

91 (15.9%)

Oost-Vlaanderen

32 (4.1%)

49 (8.5%)

Provincie Antwerpen

45 (5.8%)

33 (5.7%)

Vlaams-Brabant

36 (4.6%)

16 (2.8%)

West-Vlaanderen

46 (5.9%)

31 (5.4%)


114

Inburgeraar / geen inburgeraar

573

775

Inburgeraar

187 (24.1%)

114 (19.9%)

Geen inburgeraar

588 (75.9%)

459 (80.1%)

Geslacht

775

574

Man

416 (53.7%)

301 (52.4%)

Vrouw

359 (46.3%)

273 (47.6%)

Perspectief

755

Sociaal Studie (en sociaal) Werk (en sociaal) Studie en werk (en sociaal)

Hoogst behaalde diploma

563 303 (40.1%)

245 (43.5%)

25 (3.3%)

8 (1.4%)

421 (55.8%)

306 (54.4%)

6 (0.8%)

4 (0.7%)

745

551

Geen

16 (2.1%)

8 (1.5%)

Lager onderwijs

72 (9.7%)

39 (7.1%)

Lager secundair

196 (26.3%)

116 (21.1%)

Hoger secundair

283 (38%)

234 (42.5%)

Bachelor

93 (12.5%)

89 (16.2%)

Master of doctoraat

75 (10.1%)

64 (11.6%)

10 (1.3%)

1 (0.2%)

Restcategorie

Niveautest Nederlands

775

574

Geen voorkennis

598 (77.2%)

472 (82.2%)

Voorkennis

177 (22.8%)

102 (17.8%)


769

Niet gealfabetiseerd Anders gealfabetiseerd Zwak gealfabetiseerd Gealfabetiseerd


569 1 (0.1%)

0 (0%)

15 (2%)

5 (0.9%)

12 (1.6%)

6 (1.1%)

741 (96.4%)

558 (98.1%)

115

Land van herkomst

574

775

Noordwest-Europa

61 (7.9%)

36 (6.3%)

Oost-Europa

123 (15.9%)

77 (13.4%)

Zuid-Europa

78 (10.1%)

52 (9.1%)

62 (8%)

50 (8.7%)

90 (11.6%)

93 (16.2%)

120 (15.5%)

97 (16.9%)

Turkije

35 (4.5%)

28 (4.9%)

Oost-Azië

34 (4.4%)

22 (3.8%)

Zuid- en Centraal-Amerika

18 (2.3%)

15 (2.6%)

België

33 (4.3%)

37 (6.4%)

7 (0.9%)

1 (0.2%)

114 (14.7%)

66 (11.5%)

Voormalige USSR Noord-Afrika Rest van Afrika

Noord-Amerika en Oceanië Zuidwest-Azië

EU-burger / derdelander

In

775

574

EU-burger

265 (34.2%)

175 (30.5%)

Derdelander

510 (65.8%)

399 (69.5%)

onderstaande

tabel

(Tabel

23)

worden

de

beschrijvende

gegevens

weergegeven met betrekking tot de variabelen ‘leeftijd’, ‘verblijfsduur’ en ‘aantal jaar scholing’.

Tabel 23 Beschrijving van de proefgroep volgens leeftijd, verblijfsduur en scholing A-versie

B-versie

M

SD

Bereik

M

SD

Bereik

Leeftijda

31.46

9.21

16 - 60

30.67

9.34

16 - 69

Verblijfsduur (in jaren)b

3.76

7.47

0 - 47

4.74

8.85

0 - 44

Aantal jaar scholingc

12

3.53

1 - 25

12.57

3.29

1 - 24

a

A-versie: N = 774, B-versie: N = 574.

b

A-versie: N = 773; B-versie: N = 571.

c

A-versie: N = 769: B-versie: N = 567.


116

3.2 Betrouwbaarheid van de Covaar-II De interne consistentie van de verschillende subtests en de totale test, uitgedrukt

in

Cronbachs

alfa-coëfficiënt,

is

voor

versie

A

en

versie

B

respectievelijk .87/.87 voor Verbale Analogieën, .78/.75 voor Figuratieve Reeksen, .86/.84 voor Analogieën met Symbolen en .93/.93 voor de totale test. Op

basis

van

deze

coëfficiënten

kan

worden

geconcludeerd

dat

de

betrouwbaarheid van de Covaar-II voldoende tot zeer goed is (.70<α<.80 ~ voldoende, .α>.80 ~ zeer goed) (Devellis, 2003). De totale test voldoet ook aan het criterium van een goede betrouwbaarheid voor testen die als basis dienen voor belangrijke individuele beslissingen (>.90) (Evers, Van-Vliet Mulder, Resing, Starren, Van Alphen De Veer, & Van Boxtel, 2002).

3.3 Effect van voorkennis Nederlands op de Covaar-II scores 3.3.1 A-versie Het effect van de voorkennis van het Nederlands op de Covaar-II scores (subtestscores en totaalscore) wordt nagegaan aan de hand van univariate variantie-analyses (ANOVA’s) met niveautest Nederlands als onafhankelijke variabele en de Covaar-II score als afhankelijke variabele.

Tabel 24 Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de subtests en de totale Covaar-II (versie A) in functie van voorkennis Nederlands Voorkennis Nederlands Nee

Ja

(n=598)

(n=177)

M (SD)

M (SD)

F (1, 773)

η2

Verbale

12.95

10.32

49.51***

.06

Analogieën

(3.95)

(5.55)

Figuratieve

11.46

9.51

27.58***

.03

Reeksen

(4.02)

(5.28)

Analogieën

11.67

9.33

31.90***

.04

met Symbolen

(4.58)

(5.69)

Totaal

36.09

29.16

44.21***

.05

(11.08)

(15.32)

***p<.001.


117

Zoals men kan zien in Tabel 24 is er, voor alle subtests en de totale test, een significant verschil in de gemiddelde Covaar-II score tussen de kandidaatcursisten met geen versus wel voorkennis van het Nederlands. Opvallend hierbij is dat kandidaat-cursisten zonder voorkennis Nederlands gemiddeld genomen hogere Covaar-II scores behalen dan kandidaat-cursisten met voorkennis Nederlands. Het gaat echter om kleine tot matige effecten. Deze trend kan mogelijk worden verklaard door het feit dat de gegevens met betrekking tot voorkennis Nederlands niet helemaal zuiver zijn. Zo worden kleine groepen kandidaat-cursisten met een zeer goede voorkennis van het Nederlands niet getest in de Huizen, maar in de Centra, waardoor ze in de gebruikte gegevens onterecht onder de categorie ‘geen voorkennis’ vallen.

Om na te gaan of deze verschillen in gemiddelde Covaar-II score tussen kandidaat-cursisten met geen versus wel voorkennis van het Nederlands (ten dele) verklaard worden door verschillen in scholingsgraad, werd in de analyses gecontroleerd voor aantal jaar scholing. Onderstaande tabel geeft de resultaten weer.

Tabel 25 Verschil in gemiddelde score voor de subtests en de totale Covaar-II (versie A) in functie van voorkennis Nederlands, na controle voor aantal jaar scholing F (1, 766)

η2

Verbale Analogieën

30.28***

.03

Figuratieve Reeksen

13.72***

.02

Analogieën met Symbolen

15.71***

.02

Totaal

24.71***

.03

***p<.001.

Ook na controle voor aantal jaar scholing blijven er, voor alle subtests en de totale test, significante verschillen bestaan tussen de scores van de kandidaatcursisten met geen versus wel voorkennis van het Nederlands. Na deze controle is de grootte van het effect kleiner dan zonder controle voor aantal jaar scholing, maar het blijft significant en klein tot matig.


118

3.3.2 B-versie Het effect van de voorkennis van het Nederlands op de Covaar-II scores (subtestscores en totaalscore) wordt opnieuw nagegaan aan de hand van univariate

variantie-analyses

(ANOVA’s)

met

niveautest

Nederlands

als

onafhankelijke variabele en de Covaar-II score als afhankelijke variabele.

Tabel 26 Gemiddelde scores (en standaarddeviaties) voor de subtests en de totale Covaar-II (versie B) in functie van voorkennis Nederlands Voorkennis Nederlands Nee

Ja

(n=472)

(n=102)

M (SD)

M (SD)

F (1, 572)

η2

Verbale

13.24

11.46

15.88***

.03

Analogieën

(3.86)

(4.97)

Figuratieve

11.92

10.67

8.69**

.02

Reeksen

(3.71)

(4.74)

Analogieën

12.16

9.96

21.34***

.04

met Symbolen

(4.11)

(5.40)

Totaal

37.32

32.09

18.25***

.03

(10.52)

(14.03)

**p<.01 ***p<.001.

Zoals men kan zien in Tabel 26 is er, voor alle subtests en de totale test, een significant verschil in de gemiddelde Covaar-II score tussen de kandidaatcursisten met geen versus wel voorkennis van het Nederlands. Opvallend hierbij is dat kandidaat-cursisten zonder voorkennis Nederlands gemiddeld genomen hogere Covaar-II scores behalen dan kandidaat-cursisten met voorkennis Nederlands. Het gaat echter om kleine tot matige effecten. Opnieuw kan deze trend mogelijk worden verklaard door het feit dat de gegevens met betrekking tot voorkennis Nederlands niet helemaal zuiver zijn.

Opnieuw werden deze ANOVA’s met niveautest Nederlands als onafhankelijke variabele en de Covaar-II score als afhankelijke variabele ook uitgevoerd met controle voor het aantal jaar scholing. De resultaten staan in onderstaande tabel. Deel 3: Kwantitatieve luik: analyse nieuwe data

119

Tabel 27 Verschil in gemiddelde score voor de subtests en de totale Covaar-II (versie B) in functie van voorkennis Nederlands, na controle voor aantal jaar scholing F (1, 564)

η2

Verbale Analogieën

14.04***

.02

Figuratieve Reeksen

6.88**

.01

Analogieën met Symbolen

17.81***

.03

Totaal

15.67***

.02

**p<.01 ***p<.001.

Ook na controle voor aantal jaar scholing blijven er, voor alle subtests en de totale test, significante verschillen bestaan tussen de scores van de kandidaatcursisten met geen versus wel voorkennis van het Nederlands. Na deze controle is de grootte van het effect kleiner dan zonder controle voor aantal jaar scholing, maar het blijft significant en klein tot matig.

Samenvattend Er wordt een samenhang tussen voorkennis Nederlands en de Covaar-II scores (zowel subtestscores als totaalscore) teruggevonden, maar deze samenhang is slechts klein tot matig. Bovendien gaat de samenhang niet in de verwachte richting. Er kan dan ook worden besloten dat er geen evidentie voor taalbias gevonden wordt, noch voor de A- noch voor de B-versie van de Covaar-II.

4. DIF-analyses

4.1 Inleiding We gebruiken psychometrische analyses om te testen of de items van de Covaar-II vertekend zijn. Differential Item Functioning (DIF) is een techniek om na te gaan of de itemkenmerken verschillen tussen groepen, c.q. tussen EUburgers en derdelanders. In de volgende paragrafen zal eerst de methodologie achter deze DIFanalyses behandeld worden (4.2), daarna wordt dit op de Covaar-II toegepast en worden de resultaten besproken (4.3).


120

4.2 DIF methodologie 4.2.1 Een aanpak met behulp van de itemresponsetheorie Om na te gaan of een groep respondenten benadeeld wordt bij een test is het aangewezen om gebruik te maken van psychometrische modellen uit de itemresponsetheorie (IRT). In deze modellen wordt de kans op een juist antwoord gemodelleerd in een zogenaamde itemresponsfunctie (IRF). Deze functie bepaalt hoe het kansverloop afhangt van persoons- en itemkenmerken. In Figuur 3 wordt de IRF van één item weergegeven volgens het meest eenvoudige IRT model, namelijk het Raschmodel. Uit deze figuur kan worden afgeleid dat de kans op een juist antwoord stijgt naarmate de persoon een grotere vaardigheid (θ) heeft.

Figuur 3. IRF van een item

De kans op een juist antwoord hangt echter ook af van de moeilijkheidsgraad van het item. Dat is duidelijk weergegeven in Figuur 4, waarin de IRF’s van twee items worden getekend. In deze figuur liggen de succeskansen voor alle waarden van de vaardigheidsparameter θ lager op het rechteritem dan op het linkeritem. De rechtercurve geeft dus de IRF weer van een item dat moeilijker is dan de linkercurve. Technisch gesproken is de moeilijkheidsgraad een parameter (β) met een bepaalde waarde op de meetschaal. Concreet komt deze waarde overeen met de score op de meetschaal waarvoor de kans om het item correct te beantwoorden gelijk is aan 0.50. Niet alle items voldoen aan het Raschmodel. Voor de meeste testen is het noodzakelijk om, naast een verschil in moeilijkheidsgraad tussen de items, ook een verschil in discriminatiegraad toe te laten. Die discriminatiegraad (α) verwijst Deel 3: Kwantitatieve luik: analyse nieuwe data

121

naar de hellingsgraad van de IRF. Wanneer zo’n discriminatiegraad wordt toegevoegd spreekt men van een twee-parameter logistisch (2PL) model. In Figuur 5 zijn twee items uit een 2PL-model getekend. Het ene item kent een steilere IRF dan het andere item (de discriminatiegraad is hoger). Dit betekent dat de band tussen de vaardigheid en de kans op een juist antwoord voor dit item groter is dan voor het andere item. Merk op dat in Figuur 5 beide items een gelijke moeilijkheidsgraad hebben: de locatie op de meetschaal waar de kans op succes gelijk is aan 0.50 is voor beide items gelijk.

Figuur 4. IRF’s met verschillende

Figuur 5. IRF’s met verschillende

moeilijkheidsgraden

discriminatiegraden

Hoewel de IRF’s telkens de kansen op slechts één item behandelen, zegt de IRT ook

iets

over

de

resultaten

op

de

gehele

test.

Immers,

door

per

vaardigheidsniveau de kansen van de items samen te tellen, kan voor elke waarde van θ het verwachte aantal correcte antwoorden op de gehele test bepaald worden. Het volgende voorbeeld geeft dit weer voor drie items die het 2PL-model volgen. Figuur 6 toont de IRF’s van deze drie items en in Figuur 7 wordt het verwachte aantal correcte antwoorden op deze drie items (variërend tussen 0 en 3) bepaald voor elk vaardigheidsniveau. Deze laatste curve wordt de ‘test characteristic curve’ (TCC) genoemd.


122

Figuur 6. Itemresponsefuncties

Figuur 7. Test Characteristic Curve

4.2.2 Van IRT naar DIF Door te werken met modellen uit de IRT is het mogelijk om na te gaan of een test een bepaalde groep van respondenten benadeelt of discrimineert. Een definitie van item bias werd gegeven door Lord (1980). Vertaald luidt deze definitie als volgt:

“Als elk item van een test, voor elke groep, een identieke item response functie heeft, dan hebben respondenten met eenzelfde vaardigheid exact dezelfde kans om dit item juist te beantwoorden, ongeacht tot welke groep ze behoren. Deze test wordt dan ook als unbiased beschouwd. Indien er wel verschillende item response functies zijn, dan is er een duidelijke bias. (p.212)”

Uit deze definitie volgen drie belangrijke conclusies. Ten eerste wijst een verschil in IRF’s van twee respondentgroepen op het bestaan van DIF. Als er een verschillende IRF nodig is om de succeskans te modelleren, kan dat betekenen dat het item moeilijker is voor de ene groep (DIF op beta), dat het item minder duidelijk samenhangt met de meetschaal (DIF op alfa) of dat beide het geval zijn. Wanneer er twee IRF’s worden gevonden, dan kan men de grootte van deze DIF bepalen door een aparte DIF-parameter te schatten op de moeilijkheidsgraad (δβ) en op de discriminatiegraad (δα). Ten tweede geeft de definitie duidelijk aan dat er enkel sprake is van DIF, als er ook voor de vaardigheid van de persoon gecontroleerd wordt. Als de ene groep lager scoort op de vaardigheidsschaal dan de andere groep, dan is dat op Deel 3: Kwantitatieve luik: analyse nieuwe data

123

zich geen aanwijzing voor test of item bias. Er kunnen immers veel redenen zijn waarom de twee groepen in vaardigheid verschillen. Er is wel sprake van DIF als twee personen uit een verschillende groep maar met eenzelfde vaardigheid een verschillende succeskans hebben. Ten slotte kan, op basis van de verschillen in IRF’s tussen de twee groepen, ook het verschil in verwachte totaalscore bepaald worden. Deze verwachte testscore is een handig hulpmiddel om de impact van de item bias tussen twee groepen in kaart te brengen. Als men de TCC voor de twee groepen opstelt, dan wordt het verschil in verwachte totaalscore per vaardigheidsniveau tussen deze groepen snel duidelijk.

4.2.3 Aanpak DIF-analyses voor de Covaar-II Voor elk item in de Covaar-II zal er voor beide respondentgroepen een IRF geschat worden. Om DIF te meten moeten deze groepen echter op een gemeenschappelijke meetschaal geplaatst worden, zodat men respondenten met eenzelfde vaardigheid kan vergelijken. Om deze meetschaal vast te leggen moet er eerst minstens één neutraal item gevonden worden. Deze neutrale items noemt men ‘ankerpunten’. Het zijn onvertekende items waarvoor beide groepen eenzelfde IRF hebben. Hiermee kan men dan de gemeenschappelijke meetschaal kalibreren. Het a priori aanduiden van deze items is echter geen gemakkelijke opdracht. Daarom zijn er zoekmethodes ontwikkeld waarmee de ankeritems en DIF-items opgespoord kunnen worden. In deze studie maken we gebruik van de achterwaartse en de voorwaartse zoekmethode. In de achterwaartse zoekmethode worden kandidaat-modellen opgesteld door eerst enkele willekeurige ankeritems aan te duiden en voor de andere items een vrije DIF-parameter toe te staan (m.a.w. op deze items kan er bias gemeten worden). Deze kandidaat-modellen worden dan verder verfijnd door telkens de niet significante DIF-parameters te schrappen, totdat er een optimaal model gevonden wordt. De voorwaartse zoekmethode doet het omgekeerde. Dit model start in principe met alle items als ankerpunten, waarbij telkens voor één item de DIF-parameter wordt geschat. Nadien worden alle significante DIF-parameters samengevoegd in een overkoepelend model dat dan verder verfijnd kan worden. In deze studie werd de voorwaartse methode toegepast op basis van de drie soorten toetsopgaven. Telkens wordt DIF toegelaten voor de items uit één groep van toetsopgaven, terwijl de items uit de Deel 3: Kwantitatieve luik: analyse nieuwe data

124

andere twee groepen als ankerpunt gemodelleerd worden. Door de resultaten van de achterwaartse en voorwaartse zoekmethoden te vergelijken kan uiteindelijk een finaal model worden opgesteld.

4.3 Resultaten DIF-analyses op de Covaar-II De voorgestelde methodologie wordt toegepast op de Covaar-II. Eerst wordt voor beide versies van de Covaar-II (A en B) bepaald welk IRT-model geldig is: het Raschmodel of het 2PL-model. Dan wordt de DIF onderzocht met de achteren voorwaartse zoekstrategieën. Ook wordt het effect van de item bias op het niveau van de TCC onderzocht. In deze analyses fungeerden de EU-burgers als referentiegroep en de derdelanders als focusgroep. De rol die elke groep toebedeeld krijgt heeft echter geen invloed op het uiteindelijke resultaat.

4.3.1 Keuze IRT-model Om te kijken of het Raschmodel dan wel het 2PL-model het beste bij de testgegevens pas, worden beide modellen vergeleken met twee statistische maten:

Akaike’s

informatiecriterium

(AIC)

en

het

Bayesiaanse

informatiecriterium (BIC). Dit zijn twee fitmaten die gehanteerd worden om modellen te vergelijken. Daarbij wordt ook rekening gehouden met het aantal parameters in het model. Een lagere waarde van beide fitmaten wijst op een betere fit. Uit de vergelijking van de resultaten in Tabel 28 blijkt dat, zowel voor de A-versie als de B-versie, het 2PL model duidelijk te verkiezen is. Door de toevoeging van een discriminatiegraad past dit model beter bij de data. In de verdere analyses wordt er daarom verder gebouwd op dit 2PL model.

Tabel 28 Informatiecriteria voor de verschillende parametercombinaties AIC

BIC

Rasch – Versie A

16874

16990

Rasch – Versie B

11496

11604

2PL – Versie A

16161

16389

2PL – Versie B

10973

11187


125

4.3.2 DIF-analyses voor Covaar-II, versie A 4.3.2.1 Achterwaartse zoekmethode In de

achterwaartse

geselecteerd

en

zoekmethode

hiermee

worden

zijn er drie telkens

willekeurige

verschillende

ankerpunten

modelcombinaties

geschat. Er worden modellen geschat met DIF op de moeilijkheidsgraad (Modellen 2 t.e.m. 4), met DIF op de discriminatiegraad (Modellen 5 t.e.m. 7) en met DIF op beide parameters (Modellen 8 t.e.m. 10). Tabel 29 geeft een overzicht van de resultaten van deze verschillende modellen. Het eerste wat opvalt in deze tabel is dat zowel AIC als BIC voorkeur geeft aan een model zonder DIF. Toch zijn er kandidaat-modellen waarvan enkele items

een

significant

vertekende

moeilijkheidsgraad

hebben.

Deze

DIF-

parameters leveren echter geen toegevoegde waarde op in vergelijking met de modellen zonder DIF. Tabel 30 geeft een verdere verfijning van deze kandidaat-modellen weer. In Model 11 wordt er DIF toegelaten op al de items die in Modellen 2 t.e.m. 10 een significante vertekening vertoonden en in Model 12 worden enkel de items die in Model 11 nog significant blijven toegevoegd. De AIC heeft nu een lichte voorkeur voor het model met DIF, maar het BIC criterium blijft een voorkeur uitspreken voor een model zonder DIF. Het verschil in het resultaat van BIC en AIC is te begrijpen omdat BIC het toevoegen van extra parameters zwaarder bestraft dan AIC.


126

Tabel 29 Achterwaartse zoekmethode: Kandidaat-modellen op basis van een willekeurige ankerkeuze Model

Anker

Items met

Items met

items

δα Sign.

δβ Sign.

AIC

BIC

Model

1 – Geen DIF

/

/

/

16161

16389

Model

2 – β DIF

1

/

geen

16171

16506

Model

3 – β DIF

12

/

geen

16171

16506

Model

4 – β DIF

22

/

2, 17, 24

16171

16506

Model

5 – α DIF

1

geen

/

16189

16524

Model

6 – α DIF

12

geen

/

16188

16523

Model

7 – α DIF

22

geen

/

16189

16524

Model

8 – α & β DIF

1

geen

geen

16198

16640

Model

9 – α & β DIF

12

geen

geen

16194

16636

Model 10 – α & β DIF

22

geen

2, 3, 10,

16195

16637

17, 24

Tabel 30 Achterwaartse zoekmethode: Verfijning van de kandidaat-modellen Model

Model 11 – β DIF

Items met

Items met

Items met

AIC

BIC

DIF

δα Sign.

δβ Sign.

2, 3, 10,

/

2, 17, 24

16148

16399

/

2, 17, 24

16148

16390

17, 24 Model 12 – β DIF

2, 17, 24

4.3.2.2 Voorwaartse zoekmethode Voor het toepassen van de voorwaartse zoekmethode werden de items van de Covaar-II onderverdeeld volgens drie subtests (Verbale Analogieën, Figuratieve Reeksen en Analogieën met Symbolen). Telkens worden DIF-parameters toegelaten voor één reeks en doen de twee andere reeksen dienst als anker. De resultaten hiervan staan in Tabel 31. Opnieuw zijn er enkele items met significante DIF. Afhankelijk van de ankerkeuze tonen vier items een significante DIF op de moeilijkheidsgraad. Volgens de AIC en BIC is er echter geen reden om deze te verkiezen. Vervolgens


127

worden al de items met significante DIF samengezet in Tabel 32 (Modellen 22 en 23). Ook hier blijven de informatiecriteria eerder onbeslist: de AIC en BIC hebben nu een betere score dan in het model zonder DIF, maar dit verschil is klein.

Tabel 31 Voorwaartse zoekmethode: Kandidaat-modellen met een

ankerkeuze op basis

van de verschillende subtests Model

Anker

Items met

Items met

AIC

BIC

itemsa

δα Sign.

δβ Sign.

Model 13 – β DIF

FR & AS

/

7

16160

16425

Model 14 – β DIF

VA & AS

/

Geen

16170

16435

Model 15 – β DIF

VA & FR

/

17, 24

16158

16423

Model 16 – α DIF

FR & AS

geen

/

16166

16432

Model 17 – α DIF

VA & AS

geen

/

16172

16437

Model 18 – α DIF

VA & FR

geen

/

16173

16438


FR & AS

geen

Geen

16168

16470


VA & AS

geen

3

16175

16477


VA & FR

geen

17, 24

16171

16473

a

FR = Figuratieve Reeksen, AS = Analogieën met Symbolen, VA = Verbale Analogieën.

Tabel 32 Voorwaartse zoekmethode: Verfijning van de kandidaat-modellen Model

DIF op

Items met

Items met

AIC

BIC

items

δα Sign.

δβ Sign.

Model 22 – β DIF

3, 7, 17, 24

/

2, 17, 24

16151

16397

Model 23 – β DIF

17, 24

/

17, 24

16151

16388

4.3.2.3 Likelihood Ratio Test De voorwaartse en de achterwaartse zoekmethode leveren zeer gelijkaardige resultaten op. Beide zoektechnieken hebben drie kandidaat-modellen blootgelegd (Model 1, Model 12 en Model 23), maar de informatiecriteria hebben geen eenduidig beste model geselecteerd. Omdat deze modellen genest zijn kunnen ze via de likelihood ratio test (LRT) aan elkaar afgetoetst worden. De resultaten in Tabel 33 tonen aan dat de LRT telkens voor het meest complexe model kiest: de Deel 3: Kwantitatieve luik: analyse nieuwe data

128

voorkeur gaat uit naar Model 12, waarin drie items bias vertonen. Dit resultaat moet echter genuanceerd worden. Bij een grote steekproef zal de LRT de neiging hebben tot verwerpen van de nulhypothese. In dat opzicht is dit resultaat niet verrassend.

Tabel 33 Aftoetsen van kandidaat-modellen via de Likelihood Ratio Test -2(LLNull - LLAlt)

DfAlt - DfNull

p-waarde

Model 1 vs Model 12

19

3

< 0.001

Model 1 vs Model 23

14

2

< 0.001

Model 23 vs Model 12

5

1

0.0253

4.3.2.4 Test Characteristic Curve Tot nu werd de bias enkel op itemniveau beoordeeld. Met de TCC kan de impact van deze bias ook op testniveau bestudeerd worden. In Figuur 10 wordt de TCC van Model 23 weergegeven voor de EU-burgers en de derdelanders. Daarbij wordt ook een betrouwbaarheidsinterval rond elke verwachte score getekend. Wat onmiddellijk opvalt in Figuur 10 is het kleine verschil tussen de EU-burgers en de derdelanders. Bovendien overlappen de betrouwbaarheidsintervallen rond beide groepen elkaar haast volledig. Dit toont aan dat er praktisch geen verschil is tussen beide groepen en dat de bias verwaarloosbaar is.


129

TCC + CI 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 -3

-2

-1

0

1

theta PLOT

eu-burgers EU-burger CI_lower

3e lander 3e lander CI_upper

EU-burger CI_upper 3e lander CI_lower

Figuur 8. TCC voor Model 12 (Covaar-II A)

4.3.3 DIF-analyses voor Covaar-II, versie B Heel deze procedure wordt nu herhaald voor de B-versie van de Covaar-II. Via de achterwaartse en de voorwaartse zoekmethode worden opnieuw kandidaatmodellen gekozen en gevalideerd. Daarna wordt het effect van de potentiële item bias nagegaan op de verwachte toetsscore.

4.3.3.1 Achterwaartse zoekmethode Juist

zoals

bij

de

A-versie

van

de

Covaar-II

worden

er

verschillende

modelcombinaties getest (zie Tabel 34). Ook hier geven de informatiecriteria geen eenduidig advies: de AIC kiest voor een model met DIF op de moeilijkheidsgraad van een aantal items, de BIC verkiest het model zonder bias. In Tabel 35 wordt dit resultaat verder verfijnd. In Model 11 wordt er enkel op de items die in de Modellen 2 t.e.m. 10 een significante vertekening hadden DIF toegelaten. In Model 12 wordt dit resultaat verder gereduceerd door enkel op de items die in Model 11 significant zijn DIF toe te laten. De informatiecriteria tonen nu een lichte voorkeur voor dit nieuwe kandidaat-model (Model 12). Toch is de verbetering in BIC verwaarloosbaar en blijft dit criterium eerder onbeslist.


130

Tabel 34 Achterwaartse zoekmethode: Kandidaat-modellen op basis van een willekeurige ankerkeuze Model

Anker

Items met

Items met

items

δα Sign.

δβ Sign.

AIC

BIC

Model

1 – Geen DIF

/

/

/

10973

11187

Model

2 – β DIF

1

/

8, 11, 13, 14,

10964

11277

10964

11277

18, 21, 22 Model

3 – β DIF

12

/

8, 11, 13, 14, 18, 21,

Model

4 – β DIF

22

/

1, 7

10964

11277

Model

5 – α DIF

1

12, 17

/

10977

11291

Model

6 – α DIF

12

17

/

10983

11297

Model

7 – α DIF

22

12, 17

/

10978

11292

Model

8 – α & β DIF

1

15

8, 11, 13, 14,

10977

11390

18, 21, 22 Model

9 – α & β DIF

12

15

11, 13, 18, 21

10977

11391


22

15

1, 3, 7,

10975

11389

Tabel 35 Achterwaartse zoekmethode: Verfijning van de kandidaat-modellen Model

Model 11 – β DIF

DIF op

Items met

Items met

items

δα Sign.

δβ Sign.

1, 7, 8, 11,

/

8, 11, 13,

13, 14, 18,

AIC

BIC

10942

11195

10945

11184

14, 18, 21

21, 22 Model 12 – β DIF

8, 11, 13,

/

14, 18, 21

8, 11, 13, 14, 18, 21

4.3.3.2 Voorwaartse zoekmethode Ook bij de voorwaartse zoekmethode blijven de informatiecriteria onbeslist. Meer nog, de resultaten van de achterwaartse zoekmethode worden niet gerepliceerd. In de voorwaartse zoekmethode komen er minder items met significante DIF aan bod (Tabel 36) en het resultaat bij verdere verfijning is niet consistent met de


131

achterwaartse zoektechniek: in Model 22 (Tabel 37) wordt er DIF toegelaten op al de items die in Model 13 t.e.m. 21 een significante vertekening hebben. In dit kandidaat-model vertonen items 1 en 7 significante DIF. In Model 12 van de achterwaartse zoekmethode waren deze items echter niet significant.

Tabel 36 Voorwaartse zoekmethode: Kandidaat-modellen met een ankerkeuze op basis van de verschillende subtests Model

Anker

Items met

Items met

AIC

BIC

items a

δα Sign.

δβ Sign.

Model 13 – β DIF

FR & AS

/

1, 7

10966

11214

Model 14 – β DIF

VA & AS

/

21

10979

11227

Model 15 – β DIF

VA & FR

/

18

10853

11215

Model 16 – α DIF

FR & AS

geen

/

10980

11228

Model 17 – α DIF

VA & AS

geen

/

10977

11225

Model 18 – α DIF

VA & FR

12, 17

/

10969

11217


FR & AS

geen

1, 7

10976

11258


VA & AS

geen

21

10978

11261


VA & FR

12, 17

18

10969

11252

a

FR = Figuratieve Reeksen, AS = Analogieën met Symbolen, VA = Verbale Analogieën.

Tabel 37 Voorwaartse zoekmethode: Verfijning van het kandidaat-model Model

Model 22 – β DIF

DIF op

Items met

Items met

items

δα Sign.

δβ Sign.

1, 7, 18, 21

/

1, 7, 18, 21

AIC

BIC

10955

11185

4.3.3.3 Likelihood Ratio Test De achterwaartse en voorwaartse zoekmethode zitten duidelijk niet op dezelfde lijn en omdat Model 12 en 22 niet genest zijn, kan de LRT niet gebruikt worden om deze kandidaat-modellen aan elkaar af te toetsen. Wel kunnen de modellen met bias en de modellen zonder bias aan elkaar afgetoetst worden. Opnieuw verkiest de LRT telkens het meest complexe model (Tabel 38), waardoor er uiteindelijk twee kandidaat-modellen met DIF overblijven.


132

Tabel 38 Aftoetsen van kandidaat-modellen via de Likelihood Ratio Test -2(LLNull - LLAlt)

DfAlt - DfNull

p-waarde

Model 1 vs Model 12

40

6

< 0.001

Model 1 vs Model 22

26

4

< 0.001

4.3.3.4 Test Characteristic Curve Ook voor Model 12 en Model 22 wordt een TCC opgesteld. Opnieuw is er slechts een klein verschil tussen de geschatte gemiddelde scores van de EU-burgers en de derdelanders. Ook hier zijn de betrouwbaarheidsintervallen rond de verwachte testscores vrijwel volledig overlappend, wat aantoont dat er haast geen verschil is tussen beide groepen en dat de bias verwaarloosbaar is.

TCC + CI 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 -3

-2

-1

0

1

theta PLOT




Figuur 9. TCC voor Model 12 (Covaar-II B)


133

TCC + CI 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 -3

-2

-1

0

1

theta PLOT




Figuur 10. TCC voor Model 22 (Covaar-II B)

Samenvattend Via DIF-analyses werd onderzocht of er mogelijk vertekening zit op de items van de Covaar-II bij afname in een groep EU-burgers versus niet-EU-burgers (derdelanders). Voor zowel de A- als de B-versie van de Covaar-II werd via verschillende zoekmethoden uitgebreid naar itembias gezocht. In deze analyses kwamen enkele kandidaatitems met een significante vertekening bovendrijven. Deze bias was echter niet consistent over de verschillende methodes: het waren niet altijd dezelfde items die bias leken te vertonen. Ook bleek deze bias zeer klein te zijn en pasten de (meer spaarzame) modellen zonder vertekening minstens even goed bij de data. Een vergelijking van de TCC toonde ten slotte dat de globale impact van de eventuele itembias op het niveau van de test nagenoeg verwaarloosbaar is. Daarom kan er worden besloten dat er geen evidentie werd gevonden voor vertekening van de Covaar-II scores voor derdelanders ten opzichte van EU-burgers.


134

DEEL 4 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

1. Inleiding

Het algemene doel van dit EIF-project was tweeledig. Ten eerste beoogde het project

een

evaluatie

van

de

plaats

van

de

Covaar-II

in

de

ruimere

intakeprocedure bij de oriëntering naar een onderwijsaanbod NT2. Daartoe werd een kwalitatief onderzoek opgezet, dat peilde naar de gevolgde intakeprocedure, de gehanteerde criteria en wenselijke aspecten van de intakeprocedure volgens diverse stakeholders (zie Deel 1). Ook werd een kwantitatief onderzoek uitgevoerd op de bestaande databank M@trix naar de voorspellende waarde van de

Covaar-II

scores

en

andere

geregistreerde

criteria

voor

het

doorverwijzingsadvies, de effectieve doorverwijzing en het al dan niet geslaagd zijn in de eerste NT2-module (zie Deel 2). Ten tweede was dit project gericht op het

nagaan

van

mogelijke

vertekening

van

de

Covaar-II

scores

door

systematische invloeden van taal en cultuur. Met het oog op dit doel werd aan de hand van analyses op de databank M@trix de samenhang nagegaan met onder meer

voorkennis

Nederlands,

verblijfsduur

en

land

van

herkomst/EU-

burgerschap (zie Deel 2). Daarnaast werden nieuwe data verzameld die toelieten om itemvertekening te onderzoeken (zie Deel 3). Een samenvatting van de bevindingen van het project werd telkens in de boxen bij elk van de voorafgaande delen gegeven. In wat volgt, brengen we een thematisch georganiseerde samenvatting van de voornaamste conclusies en gerelateerde

aanbevelingen

in

het

licht

van

de

twee

geschetste

onderzoeksdoelen. Deze samenvatting combineert de mening van de diverse stakeholders, meer bepaald de educatieve consulenten, het onthaalbureau, de CVO en CBE, de beleidsondersteunende diensten, onderwijsinspectie en de cursisten NT2. Om hun visie te verkrijgen, werd gewerkt aan de hand van focusgroepen en interviews. Tegelijkertijd

worden

de

verbanden

met

de

resultaten

van

de

kwantitatieve analyses gelegd. Dit kwantitatieve luik bestond uit twee delen. In een

eerste

onderzoek

gebeurden

analyses

op

aanwezige

gegevens

van

kandidaat-cursisten in de bestaande databank M@trix. Meer specifiek ging het om 15 167 kandidaat-cursisten die zich tussen 15 augustus 2009 en 31 december 2009 voor het eerst aanmeldden in één van de acht Huizen van het Nederlands (HvN) in Vlaanderen. In tweede instantie werd een nieuw onderzoek opgezet

waarbij

naast

de

Deel 4: Conclusies en aanbevelingen

totaalscore

op

de

Covaar-II

en

een

aantal 136

achtergrondvariabelen tevens de itemscores op de Covaar-II geregistreerd werden. De betreffende deelnemers zijn 775 (A-versie) en 574 (B-versie) kandidaat-cursisten die zich, in de periode gaande van 3 maart 2011 tot en met 31 maart 2011, aanmeldden in één van de acht HvN in Vlaanderen. Op

deze

manier

brengt

de

samenvatting

de

visie

van

minimaal

170

belanghebbenden en de resultaten van de analyses op meer dan 16.000 CovaarII scores en achtergrondgegevens van cursisten. We bespreken achtereenvolgens: 1. De mogelijke vertekening van de Covaar-II scores door invloeden van taal en cultuur; 2. Aandachtspunten voor de afname van de Covaar-II; 3. De plaats van de Covaar-II en andere criteria in de bredere intakeprocedure; en 4. Overige conclusies en aanbevelingen.

2. Mogelijke vertekening van Covaar-II scores door invloeden van taal en cultuur

Op de NT2-rondetafelconferentie in 2008 rees de vraag naar de mogelijke vertekening van de Covaar-II door invloeden van taal en cultuur. Die ongerustheid

werd

ook

gerapporteerd door

verscheidene

consulenten

en

intakeverantwoordelijken bij de scholen. Zij vroegen zich af of de westerse oorsprong van cognitieve vaardighedentesten zoals de Covaar-II niet in het nadeel speelde van kandidaat-cursisten met een andere culturele achtergrond. Ook stelden zij zich de vraag of de beperkte ervaring van bepaalde cursisten met het afleggen van tests (gebrek aan ‘testwiseness’) tot een onderschatting van hun cognitieve

vaardigheden zou leiden. Deze ongerustheid bij de

stakeholders is terecht en getuigt van betrokkenheid en professionalisme. Bij het gebruik van tests die ontwikkeld zijn vanuit een westers referentiekader en gebruikt worden voor niet-westerse groepen wordt de aanwezigheid van vertekening best steeds expliciet getoetst. Ook de EU acht het ontwikkelen van cultureel faire metingen, met name voor niet-EU-burgers (derdelanders), prioritair. Het uitgevoerde onderzoek bevestigt de mogelijke vertekening echter niet. Ten eerste blijkt dat kandidaat-cursisten die een zekere voorkennis van het Nederlands hebben niet hoger scoren op de Covaar-II dan kandidaat-cursisten zonder deze voorkennis. Dat resultaat geeft aan dat er geen evidentie is dat de Deel 4: Conclusies en aanbevelingen

137

Covaar-II scores systematisch beïnvloed worden door de kennis van het Nederlands of het gebrek daaraan (taalbias). Ten tweede blijkt ook dat kandidaat-cursisten die langer in België zijn even hoog scoren op de Covaar-II als zij die minder lang in België zijn. Een langere verblijfsduur in het gastland gaat dus niet gepaard met systematisch hogere scores, wat een potentiële culturele vertekening van de Covaar-II scores eveneens minder aannemelijk maakt. Ten derde wijzen de analyses op itemniveau uit dat er geen aanwijzingen zijn voor itemvertekening bij de vergelijking van derdelanders met EU-burgers. Modellen waarin uitgegaan werd van het ontbreken van itembias passen minstens even goed bij de data als modellen waarin bias op bepaalde items wordt aangenomen. En indien men toch uitgaat van deze laatste modellen, blijkt het effect op testniveau minimaal: bij gelijke vaardigheidsniveaus verschillen de verwachte Covaar-II scores voor EU-burgers versus derdelanders nagenoeg niet. Er zijn met andere woorden aanwijzingen dat de test dezelfde onderliggende vaardigheid meet op dezelfde manier voor EU-burgers en derdelanders. Ten slotte wordt ook geen evidentie gevonden voor externe bias: de predictieve waarde van de Covaar-II scores voor succes (al dan niet geslaagd zijn) is immers grotendeels gelijkaardig voor EU-burgers en derdelanders. Bij deze analyses horen een aantal kanttekeningen. Ten eerste was het onderzoek naar itembias beperkt tot de vergelijking van EU-burgers en derdelanders, conform de prioritaire doelstelling van de EU en het doel van het EIF-project. Het zou interessant zijn om in toekomstig onderzoek te toetsen of deze itemvertekening eveneens afwezig is in specifiekere subgroepen. In het huidige onderzoek was de steekproef voor zulke opdeling te klein. Ten tweede werd er in het onderzoek gewerkt met variabelen zoals geregistreerd in de databank M@trix. Indien er op bepaalde variabelen in deze databank ruis zit, zal die noodgedwongen ook in de analyses weerspiegeld zijn. Ten derde werd er wel een statistisch significante samenhang gevonden tussen de Covaar-II scores en de alfabetisering en het land van herkomst van kandidaat-cursisten. Deze verbanden waren echter zwak en bovendien ook duidelijk kleiner dan het verband met scholingsgraad.

Samenvattend We kunnen besluiten dat er in dit onderzoek weinig aanwijzingen zijn voor een vertekening van de Covaar-II scores door systematische invloeden van taal en/of Deel 4: Conclusies en aanbevelingen

138

cultuur. De test meet in de onderzochte groepen van EU-burgers en derdelanders wat hij pretendeert te meten (validiteit), namelijk cognitieve vaardigheden. Dat de Covaar-II deze cognitieve vaardigheden (zo) fair (mogelijk) blijkt te meten, kan diverse verklaringen hebben: het non-verbale karakter van de test (zowel in de antwoorden als in de instructies), het gebruik van een uitgebreide oefenfase waardoor de test de vorm heeft van een leertest, het feit dat gepeild wordt naar fluïde denkvaardigheden (redeneervaardigheden) in plaats van naar verworven kennis

binnen

een

cultuur,

enzovoort.

Niettemin

is

het

belangrijk

dat

intakeverantwoordelijken attent blijven voor mogelijke onbetrouwbaarheid en vertekening bij elke individuele afname en, meer in het algemeen, bij elke individuele intake. Niet alleen tests, maar ook menselijke beoordelingen of beslissingen kunnen immers vertekend zijn.

3. Aandachtspunten voor de afname van de Covaar-II

3.1 Globale schets van een Covaar-II afname De afname van de Covaar-II gebeurt op zeer verschillende manieren binnen de verschillende Huizen en bij de resterende centra die nog intakemomenten inbouwen. Het merendeel van de afnames gebeurt echter individueel door een consulent/verantwoordelijke die zelf het intakegesprek met de kandidaat-cursist voert. De verantwoordelijken die het anders organiseren, voelen echter weinig nadelen van hun aanpak. Het merendeel van de intakeverantwoordelijken gebruikt reeds de verbetersleutel. Tijdens het ingeven van de itemscores van Covaar-II werden echter alsnog foutieve verbeteringen of telfouten opgemerkt. Kiezen voor de sleutel als een hulpmiddel bij de verbetering wordt daarom aanbevolen, zeker bij haast. Zowel de A-versie als de B-versie van de papieren vorm wordt standaard gebruikt door de meerderheid van de intakeverantwoordelijken. De digitale vorm wordt, vaak omwille van infrastructurele redenen, in minder mate gebruikt. De gebruikers van deze vorm zijn echter wel tevreden. Zowel consulenten als centra zijn tevreden met de tijdslimiet van 20 minuten bij de testfase en geven aan deze zoveel mogelijk toe te passen. De meerderheid van de kandidaat-cursisten is in staat om de Covaar-II af te leggen binnen deze tijdslimiet.


139

3.2 Handleiding: Standaardisatie instructies en bepaling doelgroep Covaar-II Een opvallend verschil dat door diverse stakeholders aangekaart werd, is de manier waarop de instructies gebeuren tijdens de oefenfase. Toch blijken vele consulenten en centra samen met het beleid de mening te delen dat de kwaliteit van de uitleg een substantiële invloed kan uitoefenen op de resultaten op de Covaar-II en dat zowel het maximaal gebruik maken van de oefengelegenheid als standaardisatie dus belangrijk zijn. Een goede gestandaardiseerde afname van een psychologisch testinstrument wordt sterk bepaald door kennis van de juiste instructies die bij het instrument horen. Daarom pleiten wij (net als de consulenten

zelf

overigens)

voor

een

zeer

goede

vorming

van

intakeverantwoordelijken die instaan voor de Covaar-II afname. Die vorming houdt op zijn minst zowel het grondig doornemen van de handleiding in als het meevolgen als observator van een testafname bij een ervaren collega. Een goede opleiding van de nieuwe medewerkers kan bijdragen tot een optimaler gebruik van de Covaar-II. Tevens is het belangrijk dat geïnvesteerd wordt in de kwaliteit van de testruimte die rustig en prikkelarm dient te zijn. Om bij te dragen tot deze professionalisering worden in dit project de volgende producten ter beschikking gesteld: een herziening van de handleiding met

de

instructies

(als

opfrissing),

een

samenvattende

kaart

met

de

voornaamste instructies (zie ook Bijlage 3) en een nieuw elektronisch bestand met alle oefenen testitems van de Covaar-II (zie ook 2.2.5 Oefenfase). Diverse consulenten gaven aan dat ze het moeilijk vinden om op een begrijpelijke manier uit te leggen waarom de Covaar-II afgenomen wordt. Ook cursisten zelf gaven tijdens het onderzoek aan dat het voor hen niet altijd even duidelijk was waarvoor de Covaar-II diende. Vooral de link leggen tussen een ‘test met figuren’ en het leren van een Nederlandse taal blijkt moeilijk. Bij meerdere focusgroepen kwam de problematiek van de manipulatie van de Covaar-II aan bod. Misschien kan deze manipulatie tegengegaan worden door een duidelijke uitleg voor de kandidaat-cursisten te voorzien. Deze uitleg is opgenomen in de gereviseerde handleiding.


140

“We vragen je om een test te doen die nagaat hoe gemakkelijk het is voor jou om nieuwe dingen te leren. Dat algemene leertempo speelt ook mee in het aanleren van een nieuwe taal. Op die manier kunnen we een taalcursus zoeken die op jouw leertempo is afgestemd. Ik ga jou eerst uitleggen hoe je de oefeningen moet maken en nadien moet je het zelf doen.”

Gezien de afwezigheid van itembias werd ervoor gekozen geen wijzigingen aan te brengen in de 24 eigenlijke testitems van de Covaar-II (A- en B-vorm). Wel werden er op basis van het kwalitatieve onderzoek twee aanpassingen aangebracht in de oefenfase. Tijdens de focusgroepen kwamen namelijk twee opmerkingen over de oefenboekje van de Covaar-II regelmatig terug (zie 2.2.5 Oefenfase). Veel kandidaat-cursisten lijken het niet gemakkelijk te vinden om te starten met de figuratieve reeksen. De logica achter deze oefeningen blijkt initieel moeilijker te vatten dan wanneer gestart wordt met een analogie. Vanuit deze bevinding stellen we voor om voortaan te starten met de verbale analogie, daarna verder te gaan met de figuratieve reeks, gevolgd door een analogie met symbolen. Op die manier kan de kandidaat-cursist starten met het soort oefening dat minder snel paniek of irritatie oproept, wat reeds een basisvertrouwen kan creëren. Ook wordt door velen het ontbreken van een ‘dubbele oefening’ met uitleg in de eerste helft van het oefenboekje als een gemis ervaren. Om tegemoet te komen aan deze opmerking stelden we twee dubbele verbale analogieën (voorbeeld en oefening) met instructie op om toe te voegen aan de oefenfase (zie herwerkte handleiding). Tot slot is de Covaar-II bedoeld voor alle potentiële doelgroepen, zowel alfabeten, als andersgealfabetiseerden als analfabeten die zowel laag als gemiddeld als hoog geschoold zijn. Ook de gebruikers stellen dat cognitieve vaardigheden een objectiever aspect is dan het aantal jaar scholing. In de praktijk (en in het afsprakenkader NT2) zien we echter dat de Covaar-II vaak enkel gebruikt wordt voor kandidaat-cursisten met een middelmatig aantal jaar scholing die niet-analfabeet zijn. Vooral voor de laaggeschoolden kan men vragen stellen bij deze evolutie. Ondanks hun gemiddeld lagere score, bleek er immers een grote spreiding van de Covaar-II scores binnen deze groep van laaggeschoolden; groter dan de spreiding bij de hooggeschoolde kandidaatDeel 4: Conclusies en aanbevelingen

141

cursisten. Een afname van een dynamische cognitieve vaardighedentest die peilt naar hoe snel cursisten nieuwe dingen leren, kan net voor deze groep emancipatorische waarde hebben. Dit alles zou ervoor kunnen pleiten om bij mensen die een heel laag diploma hebben of slechts erg kort naar school geweest zijn, toch een Covaar-II af te nemen; zeker indien men vanuit het intakegesprek vermoedt dat de scholingsgraad geen goede representatie biedt van

het

leervermogen

van

de

kandidaat-cursist.

Een

aantal

educatieve

consulenten gaf overigens al aan op basis van een eigen inschatting de Covaar-II ook af te nemen bij een aantal lagergeschoolde kandidaat-cursisten. Ook met het voortijdig afbreken na de oefenfase als mensen grote begripsproblemen lijken (!) te hebben, is voorzichtigheid geboden. Het zou immers jammer zijn als een kandidaat-cursist kansen ontnomen wordt op basis van een foute inschatting of door de angst hem/haar te frustreren. Daarom is het belangrijk dat deze werkwijze tot de uitzonderlijke situaties blijft behoren, zoals reeds door meerdere intakeverantwoordelijken aangegeven werd. Ook de oefeningen die zelfstandig gemaakt worden, (deel 2 van de oefenfase) dienen als verder oefenmoment beschouwd te worden. Ook de uitleg die men hierbij geeft, maakt integraal deel uit van de oefenfase. Indien men, ondanks alle voorzorgen, als consultent twijfelt over de betrouwbaarheid van een bepaalde Covaar-II afname (bv. omwille van zeer hoge stress bij de kandidaat-cursist, storende elementen tijdens afname) getuigt het van professionaliteit om deze twijfel te expliciteren en te verduidelijken bij de verwijzing. Bij ernstige twijfel kan men op een later moment de kandidaat-cursist ook hertesten met de parallelvorm.

Samenvattend Betrouwbaarheid en validiteit moeten in elke afname opnieuw gewaarborgd worden. Dit kan door een goede vorming van intakeverantwoordelijken. De oefenfase dient maximaal benut te worden en maximaal gestandaardiseerd te verlopen. Gezien de grote variatie in testscores bij laaggeschoolden, is het belangrijk dat deze doelgroep niet te snel uitgesloten wordt van afname. In het kader van dit project gebeurde een herziening van de handleiding waarbij een korte uitleg van het doel voor de cursist opgenomen werd. Tevens ontwikkelden we een samenvattende kaart met instructies en nieuwe pdfbestanden met de oefenen testitems. Op basis van de resultaten van het Deel 4: Conclusies en aanbevelingen

142

kwalitatieve onderzoek zijn een dubbel item aan de oefenfase toegevoegd en de itemvolgorde binnen de oefenfase gewijzigd. De items uit de testfase zijn dezelfde gebleven gezien de afwezigheid van evidentie voor itemvertekening.

4. Plaats van de Covaar-II en andere criteria en de rol van de diverse actoren in de bredere intakeprocedure

4.1 Covaar-II als hulpmiddel en belang van andere criteria De diverse betrokkenen die bevraagd werden in het kwalitatieve onderzoeksluik geven aan dat ze het objectieve karakter van de Covaar-II waarderen. Ze beamen ook de meerwaarde van de test voor een oriëntering naar een gepast onderwijsaanbod. Tegelijk echter benadrukken alle deelnemende stakeholders terecht dat de Covaar-II slechts een hulpmiddel is voor de consulent in zijn of haar besluitvorming. De Covaar-II kan of mag met andere woorden het intakegesprek niet vervangen en mag ook niet het enige of absolute criterium voor doorverwijzing zijn. In de dagelijkse praktijk is het echter moeilijk om deze visie in alle situaties

toe

te

passen.

Vooral

beginnende

consulenten

en

andere

intakeverantwoordelijken vinden het moeilijk om zonder ervaring met het werkveld af te stappen van de duidelijke Covaar-II score en plaats te maken voor meer subjectiviteit. Ook de werkdruk is een moeilijkheid in dit verhaal. Intakeverantwoordelijken hebben niet altijd de tijd en de ruimte om een goed gesprek te voeren. Tijdens de focusgroepen kwamen heel wat andere criteria aan bod die consulenten en centra belangrijk vinden om tijdens een intakegesprek rekening mee te houden. Criteria die met kennis en kunde te maken hebben, zijn aantal jaar scholing, voorkennis Nederlands, diploma, schoolse vaardigheden, uitspraak en alfabetisering. Criteria die met de persoonlijke situatie van de kandidaatcursist te maken hebben, zijn ondermeer leeftijd, gezinssituatie, motivatie en perspectief. Ook kenmerken van het aanbod, zoals een gebrek aan aanbod en afstand tot het aanbod, zijn beïnvloedend voor de doorverwijzing. Voor een bespreking van alle genoemde criteria en de wijze waarop ze gehanteerd worden in de intakeprocedure verwijzen we naar 3.2.1 Covaar-II en andere criteria en 4.3.2 Andere belangrijke criteria. Deel 4: Conclusies en aanbevelingen

143

De kwantitatieve analyses op de databank M@trix bevestigen ook objectief dat intakeverantwoordelijken méér dan alleen de Covaar-II scores in rekening brengen bij hun doorverwijzing. Meer bepaald blijken volgende criteria een effect te hebben op de doorverwijzing die gerealiseerd wordt, bovenop de Covaar-II scores:

scholingsgraad,

perspectief,

voorkennis

van

het

Nederlands,

alfabetisering, aanbod, EU-burgerschap en geslacht van de cursist (zie Deel 2, paragraaf 3.4.2). Voor criteria zoals scholingsgraad en perspectief op studie/werk is het gevonden effect evident omdat het aansluit bij het beoogde doelpubliek van de trajecten. Voor alfabetisering hangt het vastgestelde effect (alfabetisering in Latijns schrift gaat samen met een hogere waarschijnlijkheid voor een CVOtraject in vergelijking met een CBE-traject) samen met de structuur van het huidige aanbod. Een gemis dat door educatieve consulenten en scholen genoemd werd, blijkt immers een aanbod alfabetisering voor anderstaligen bij vele CVO’s. Dat zorgt volgens de betrokkenen voor een onnodige vertraging van het traject van andersgealfabetiseerden met hoge cognitieve vaardigheden. Het effect van EU-burgerschap op de doorverwijzing is eerder onverwacht: EU-burgers worden met

meer

waarschijnlijkheid

naar

een

hoger

traject

doorverwezen

dan

derdelanders. Hun slaagkansen binnen deze trajecten liggen daarentegen niet hoger, maar zelfs lager. Deze bevinding onderstreept het belang van een sensibilisering van consulenten voor mogelijke invloeden van land van herkomst. Verder vestigen wij de aandacht op een aantal andere belangrijke elementen van de didactische beginsituatie en de meting daarvan, die uit de bevraging van de onderwijsverstrekkers, beleidsmakers en inspectieleden naar voren kwamen. Ten eerste geven onderwijsverstrekkers aan dat een gebrek aan alfabetisering niet steeds onderkend wordt in de intake. Hierdoor ondervinden cursisten volgens hen vaak problemen met schrijven en lezen, wat hun succes kan belemmeren. Een betere onderkenning van de graad van alfabetisering kan helpen om het onderwijs beter op de behoeften van de cursisten af te stemmen. Ten

tweede

wordt

door

onderwijsverstrekkers

aangegeven

dat

sommige

cursisten (bv. van Aziatische oorsprong) geen probleem hebben met het algemene NT2-leertempo, maar wel specifieke uitspraakproblemen vertonen. Een gerichte logopedische ondersteuning zou een oplossing kunnen bieden voor dergelijke problemen. Ten derde wijzen diverse betrokkenen op het belang van het kaderen van het NT2-onderwijs binnen de bredere behoeften van de cursist. Cursisten die het gevoel hebben dat het NT2-onderwijs bijdraagt tot de studie- of Deel 4: Conclusies en aanbevelingen

144

beroepsloopbaan die ze beogen of tot de doelen die ze in hun dagelijkse leven nastreven, zijn doorgaans meer gemotiveerd en hebben minder kans op dropout. Meer behoeftegericht werken wordt dan ook als een belangrijk project voor de toekomst gezien.

Samenvattend De diverse betrokkenen waarderen het objectieve karakter van de Covaar-II en beamen de meerwaarde voor oriëntering naar een gepast onderwijsaanbod. Allen beklemtonen tegelijk dat de Covaar-II slechts een hulpmiddel is voor de consulent in zijn/haar besluitvorming. De Covaar-II mag dus niet het enige criterium

voor

doorverwijzing

zijn

en

kan

het

intakegesprek

geenszins

vervangen. Kwantitatieve analyses op M@trix bevestigen dat naast Covaar-II scores (minstens)

ook

volgende

criteria

een

rol

spelen

bij

doorverwijzing:

scholingsgraad, perspectief, voorkennis Nederlands, alfabetisering, aanbod, EUburgerschap

en

geslacht

cursist.

Andere

belangrijke

elementen

van

de

didactische beginsituatie zijn onder andere uitspraak en het bredere perspectief van de kandidaat-cursist.

4.2 Rol van de diverse actoren bij de intakeprocedure Een brede intakeprocedure houdt niet alleen in dat de consulent rekening houdt met verschillende criteria, maar ook dat de oriëntering niet stopt na de eerste intakefase in de Huizen van het Nederlands. Een intake door de Huizen is met andere

woorden

verwijzingsproces.

een Ze

vertrekpunt, impliceert

geen

maar

geen

vervanging

eindpunt van

de

van rol

van

een de

onderwijsverstrekkers. Een opvolging en, indien nodig, snelle heroriëntering van cursisten door de onderwijsverstrekkers moet mogelijk blijven. Doorheen de verschillende focusgroepen bleek de communicatie tussen de verschillende actoren een cruciaal gegeven. Educatieve consulenten voelen zich uitgenodigd of geremd door het (gebrek aan) contact met de centra. Ze voelen zich beter bij hun oriëntatie als ze eventuele twijfel over de doorverwijzing kunnen formaliseren, een afwijking van de Covaar-II toegelicht mag worden en begrepen wordt en de leerkracht een noodzakelijke snelle heroriëntering kan garanderen. Leerkrachten zijn dan weer vragende partij om voldoende informatie over de kandidaat-cursisten te krijgen, zoals procesgegevens bij de afname van Deel 4: Conclusies en aanbevelingen

145

de

Covaar-II

uitzonderingen

en

andere

staan

hier

opvallende

aspecten

niet

open

voor

of

omwille

bemerkingen. van

de

Slechts

vrees

voor

stigmatisering van een cursist. Ook het beleid en de inspectie volwassenenonderwijs vinden het cruciaal dat informatie die verzameld wordt door de consulenten, inclusief de Covaar-II score, bij de leerkracht terecht komt. Als de leerkracht NT2 de cursist van bij het begin goed kent, kan het traject vlot in de juiste richting (bij)gestuurd worden. Tot slot kan de Covaar-II een eerste indicatie van de didactische beginsituatie van de kandidaat-cursist geven. Het proces en het resultaat van deze afname dienen

bijgevolg

meegenomen

te

worden

in

het

verdere

traject

na

doorverwijzing.

Samenvattend De intake in het Huis van het Nederlands is een start, maar geen eindpunt van het verwijzingsproces. De hoofdzakelijk centrale intake betekent met andere woorden geen vervanging van de rol van onderwijsverstrekkers. De opvolging van de kandidaat-cursisten en een eventuele snelle heroriëntering door de onderwijsverstrekkers

moeten

mogelijk

blijven.

Belangrijk

hierbij

is

de

communicatie tussen de actoren. Enerzijds lichten de intakeverantwoordelijken de

besluitvorming,

leerkrachten/centra.

procesinformatie Anderzijds

en

eventuele

blijven

de

twijfel

toe

aan

leerkrachten/centra

de mee

verantwoordelijk voor de (her)oriëntering of bijsturing van het traject en de feedback hierover aan de intakeverantwoordelijken. Dit alles kan een “brede intake” faciliteren.

5. Overige conclusies en aanbevelingen

Tot slot vermelden we nog een aantal andere conclusies en bemerkingen. Ten eerste benadrukken zowel de geïnterviewden van de onthaalbureaus als de deelnemers van CBE en CVO aan de focusgroepen hun tevredenheid over de samenwerking met de Huizen van het Nederlands. De onthaalbureaus vinden de aanwezigheid van beide spelers in eenzelfde gebouw een belangrijk pluspunt om een vlotte doorverwijzing van de ene naar de andere instantie mogelijk te maken. De initiële oprichting van en overgang naar de Huizen was volgens de Deel 4: Conclusies en aanbevelingen

146

centra niet vanzelfsprekend. Nu de Huizen reeds een aantal jaar bestaan, staat de organisatie beter op punt en hebben de andere actoren vertrouwen in de professionaliteit van de coördinatoren en consulenten. Desondanks zijn de centra erg blij dat ze hun adviserende rol in het geheel van de oriëntering en eventuele heroriëntering van (kandidaat-)cursisten kunnen behouden. Een tweede bemerking betreft de geschiktheid van de normering van de Covaar-II voor verwijzing naar het hoogste traject (UT/CVO 80 u). Hoewel de Covaar-II oorspronkelijk was ontworpen om een onderscheid te maken tussen een CBE- en CVO-traject, wordt die in de praktijk ook gebruikt voor doorverwijzing naar een universitaire taalcursus of een CVO 80u-traject. De Covaar-II scores die als cut-off gebruikt worden, schommelen daarbij tussen 44 en 46. Gezien de kans op slagen binnen het CVO/UT 80u niet lager ligt dan bij de andere trajecten, is het waarschijnlijk dat de norm niet te laag ligt. Op basis van huidig onderzoek is echter moeilijk uit te sluiten dat de norm te hoog ligt. Verder zien we ook dat binnen dit traject hogere Covaar-II scores samengaan met een hogere kans op slagen. Zelfs binnen deze hoge range van scores blijkt de Covaar-II dus voldoende te differentiëren. Ten derde pleiten de bevindingen van dit project voor een verdere uitbreiding en diversificatie van het NT2-aanbod. Zo geven veel consulenten aan dat er in hun regio geen mogelijkheid is om binnen de CVO’s een programma van 80u te volgen. Ook de kwantitatieve analyses op databank M@trix, namelijk de vergelijking

van

het

verwijzingsadvies

met

de

effectieve

doorverwijzing,

suggereren een tekort aan 80u-cursussen. Verder viel ook de behoefte aan flexibele alfabetiseringscursussen op maat van de – vooral hooggeschoolde of snel lerende - cursisten op. Andere gerapporteerde noden betroffen het aanbod CBE-cursussen, een gevarieerd NT2-aanbod qua timing en intensiteit (bv. zomercursussen), een aanbod van meer behoefte- of taakgerichte trajecten (bv. NT2-onderwijs geïntegreerd in een (beroeps)opleiding)), … Ten slotte nog een opmerking in verband met de gehanteerde databank M@trix.

De

beschikbaarheid

onderzoeksmogelijkheden,

op

van

voorwaarde

deze dat

databank alle

biedt

gegevens

veel

eenduidig

geregistreerd zijn en gemakkelijk toegankelijk zijn voor onderzoekers. Een (verdere) investering in een zo transparant mogelijke registratiemethode waarbij eenzelfde codering/definitie van de variabelen doorheen de tijd en door de verschillende actoren afgesproken wordt, is dan ook zeer belangrijk. Ook voor Deel 4: Conclusies en aanbevelingen

147

wat de registratie op het niveau van de centra betreft, geldt dat duidelijke afspraken, een volledige en gedifferentieerde weergave van verschillende uitkomsten (bv. geslaagd, deelgenomen aan examens maar niet geslaagd, dropout voor deelname aan examens), bij voorkeur in eenzelfde softwarepakket, belangrijke voorwaarden zijn voor de beschikbaarheid van betrouwbare data.

Samenvattend De

Covaar-II

werd

initieel

ontwikkeld

om

te

differentiëren

tussen

een

doorverwijzing naar CBE of CVO, waarbij nog geen sprake was van een 80utraject. Toch lijken de meeste cursisten binnen zo’n traject op hun plaats te zitten. Uit de praktijk blijkt echter dat veel kandidaat-cursisten met een verwijsadvies CVO 80u door een gebrek aan aanbod in hun regio alsnog naar een 120u-traject verwezen worden. Ook meer algemeen is er door de diverse actoren uit het NT2-landschap vraag naar een uitbreiding en diversificatie van het aanbod. Wat contact en informatie-uitwisseling betreft, blijken de diverse actoren in

het

NT2-landschap

globaal

genomen

tevreden

over

de

onderlinge

samenwerking. De organisatie van en het vertrouwen in de Huizen van het Nederlands worden positiever beoordeeld dan bij oprichting. Daarnaast is een transparante manier van registreren in de databank belangrijk voor zowel informatie-uitwisseling tussen de actoren als voor wetenschappelijke doeleinden.


148

Referentielijst

Ardui, L. (2011) . Bandwerk of maatwerk? Over de verschillende facetten in de doorverwijzing van anderstaligen door de Huizen van het Nederlands in Vlaanderen. Niet-gepubliceerde masterproef Vrije Universiteit Brussel, Faculteit voor Psychologie en Educatiewetenschappen, Brussel.

Buyse, E., Magez, W., Vanhee, T., & Verschueren, K. (2003). Evaluatieonderzoek Covaar. Rapport in opdracht van het Departement Onderwijs van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Volwassenenonderwijs.

Buyse, E., Magez, W., Verboven, K., & Verschueren, K. (2004a). Normerings- en valideringsonderzoek van de COVAAR II. Eindrapport van een onderzoek inopdracht van het Departement Onderwijs van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Volwassenenonderwijs.

Buyse, E., Magez, W., Verboven, K., & Verschueren, K. (2004b). Technische handleiding COVAAR II (definitieve versie).

Buyse, E., Verschueren, K, & Magez, W. (2005). De ontwikkeling en validering van

een

cognitieve

vaardigheidstest

voor

volwassen

anderstaligen.

Nederlands Tijdschrift voor de Psychologie, 60, 15-25.

Carroll J. B. (1993). Human cognitive abilities: A survey of factor-analytical studies. New York: Cambridge University. Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd edition). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates. Devellis, R. F. (2003). Scale development: Theory and applications (2nd edition). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Evers, A., Van-Vliet Mulder, J. C., Resing, W. C. M., Starren, J., Van Alphen De Veer, R. J., & Van Boxtel, H. (2002). Cotan: Testboek voor het onderwijs. Amsterdam: Uitgeverij Boom. Referentielijst

149

Gibbs, A. (1997). Focus groups. Social Research Update, 19. Afgehaald via http://sru.soc.surrey.ac.uk/SRU19.html

Gottfredson, L. S. (2000). Skills gaps, not tests, make racial proportionality impossible. Psychology, public policy and law, 6, 129-143.

Grigorenko, E. L., & Sternberg, R. J. (1998). Dynamic testing. Psychological Bulletin, 124, 75-111.

Hamers, J. H. M., & Sijtsma, K. (1995). Trends in learning potential assessment. In J. Carlson (Ed.), Advances in cognition and educational practice, volume 3.

European

contributions

to

dynamic

assessment

(pp.

83-115).

Greenwich: JAI Press.

Horn, J. L., & Cattell, R. B. (1966). Refinement and test of the theory of fluid and crystallized general intelligences. Journal of Educational Psychology, 57, 253-270.

Janssen, R. (in press). Using a differential item functioning approach to investigate measurement invariance. In E. Davidov, P. Schmidt, & J. Billiet (Eds.).

Cross-cultural

analysis:

methods

and

applications.

London:

Routledge.

Lord, F. M. (1980). Applications of item response theory to practical testing problems. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.

Magez, W. (1999). Cognitieve vaardighedentest (Covaar), volwassen-basisniveau (eerste versie). Brussel: VLOR.

McGrew, K. S., & Flanagan, D. P. (1998). The Intelligence Test Desk Reference (ITDR). Gf-Gc cross-battery assessment. Boston: Allyn and Bacon.

Neuckens, D. & Somers, E (2008). Doelgroep inburgering 18+ in Vlaanderen en Brussel vanaf 2/3/2008. Juridische afbakening. Brochure. Brussel, Vlaams Minderhedencentrum vzw. Referentielijst

150

Resing, W. C. M., & Hessels, M. G. P. (2001). Het meten van de cognitieve mogelijkheden en het schoolgedrag van allochtone kinderen. In N. Bleichrodt & F. van de Vijfer (Eds.), Diagnostiek bij allochtonen: mogelijkheden en beperkingen van psychologische tests (pp. 89-118). Lisse, Nederland: Swets & Zeitlinger.

Reynolds, C. R., & Kaiser, S. M. (2003). Bias in assessment of aptitude. In C. Reynolds & R. Kamphaus (Eds.), Handbook of psychological & educational assessment of children. Intelligence, aptitude and achievement (pp. 519562). New York: Guildford.

Rogers, T., & Yang, P. (1996). Test-wiseness: Its nature and application. Journal of Psychological Assessment, 12, 217-225.

Rushton,

J.

P.

(1998).

The

“Jensen

effect”

and

the

“Spearman-Jensen

hypothesis” of black-white IQ differences. Intelligence, 26, 217-225.

te Nijenhuis, J., & van der Flier, H. (1999). Bias research in The Netherlands: Review and implications. European Journal of Psychological Assessment, 15, 165-175.

te Nijenhuis, J., & van de Vijver, F. J. R. (2001). Onderzoek naar partijdigheid. In N. Bleichrodt & F. van de Vijver (Reds.), Diagnostiek bij allochtonen: mogelijkheden en beperkingen van psychologische tests (pp. 61-88). Lisse, Nederland: Swets & Zeitlinger.

Vande Gaer, E., Verschueren, K., Buyse, E., Germeijs, V., & Magez, W. (2009). Een dynamische test voor cognitieve vaardigheden van anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs in Vlaanderen [Dynamic testing of cognitive abilities of non-Dutch speakers in secondary school in Flanders]. Pedagogische Studiën, 86, 459-473.

Referentielijst

151

van de Vijver, F. J. R., Fontaine, J. & Schittekatte, M. (2007). Diagnostiek bij allochtone leerlingen. In K. Verschueren & H. Koomen (Reds.). Handboek diagnostiek in de leerlingenbegeleiding (pp. 251-263). Antwerpen, België: Garant.

van de Vijver, F. J. R., & Leung, K. (1997). Methods and data analysis for crosscultural research. Thousand Oaks, California: Sage.

van de Vijver, F. J. R., & Phalet, K. (2004). Assessment in multicultural groups: The role of acculturation. Applied Psychology: An international review, 53, 215-236.

Vanrespaille, L. (2006). Participatieve methoden. Een gids voor gebruikers. Focusgroep. Gids. Brussel, Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en Technologisch Aspectenonderzoek.

Referentielijst

152

Lijst met bijlagen

Bijlage 1

Vragen en checklist voor de focusgroepen met de educatieve consulenten van de Huizen van het Nederlands

Bijlage 2

Bevraging intakeverantwoordelijken over afname van Covaar-II

Bijlage 3

Belangrijke instructies voor de afname van Covaar-II

Bijlage 4

Vragen voor de focusgroepen met de NT2 coördinatoren, leerkrachten, directeurs,... van de Centra voor Basiseducatie en de Centra voor Volwassenenonderwijs

Bijlage 5

Vragelijst in het Nederlands voor de cursisten NT2

Bijlage 6

Vragenlijst in het Frans voor de cursisten NT2

Bijlage 7

Vragenlijst in het Engels voor de cursisten NT2

Lijst met bijlagen

153

Bijlage 1: Vragen en checklist voor de focusgroepen met de educatieve consulenten van de Huizen van het Nederlands

Deze vragen zijn een samenvattend overzicht van de vragen die zowel door Leen Ardui als door Griet Buysse naar voor gebracht werden tijdens de focusgroepen met de educatieve consulenten.

VRAGEN OVER DE GEHELE INTAKEPROCEDURE 1/ Criteria in de procedure Welke criteria zijn belangrijk om in rekening te brengen? Welke criteria zijn doorslaggevend? Waarom zijn deze criteria doorslaggevend? 2/ Mening over de procedure Wanneer ben je “gerust” in de oriëntering? Wat maakt dat je gerust bent van je oriëntering? Waaraan merk je dit (eigen ervaring / feedback kandidaat-cursist / juiste cursus / feedback school)? Wanneer ben je niet “gerust” in de oriëntering? Wat maakt dat je niet gerust bent? Waaraan merk je dit?

VRAGEN OVER PLAATS VAN SCREENING IN INTAKEPROCEDURE 1/ Wat vind je in het algemeen over het gebruik van de Covaar-II in de intakeprocedure?

Hoe ervaar je de afname van de Covaar-II? •

Voordelen/nadelen collectieve of individuele afname?

•

Nuttig om parallelversie te blijven voorzien?

•

Eventuele problemen met instructies in de handleiding?

•

Indruk dat oefenfase voldoende begrepen wordt door kandidaatcursisten?

•

Doelstelling oefenfase voldoende duidelijk? En ook voldoende bereikt? (~ meer van gelijke basis kunnen starten)

•

Is instrument met uitgebreide oefenfase wenselijk of niet?

•

Pro’s en contra’s tijdslimiet?

Hoe ervaar je covaarscores bij oriëntering kandidaat-cursisten? (goed hulpmiddel / te strikt / onvoldoende / scoring en eigen schatting komen wel of niet overeen)

Bijlage 1

154

•

Kwaliteitsmaat pluspunt bij doorverwijzing kandidaat-cursisten?

•

Extra moeilijk om kandidaat-cursisten UTC te oriënteren? Zo ja: hoe aanpakken? Zo ja: hoe kan Covaar-II hieraan tegemoet komen?

2/ Wat vind je in het algemeen over het gebruik van de instaptesten NT2 in de intakeprocedure? Hoe ervaar je de afname van de instaptesten? Hoe ervaar je de resultaten bij de oriëntering van de kandidaat-cursisten? (goed hulpmiddel / te strikt / onvoldoende / scoring en eigen schatting komen wel of niet overeen)

VRAGEN OVER DROOMSCENARIO Wat is voor jou het ideale scenario van de intakeprocedure? (Waarom? Hoe? Waarmee? Met wie? Wat? Waar? Wanneer?) •

Voorwaarden

goed

gebruik

psychologische

test?

Ideaal

scenario

afnamecondities?

Bijlage 1

155

Bijlage 2: Bevraging intakeverantwoordelijken over afname van Covaar-II

Via deze vragenlijst wordt de wijze van afname van de Covaar-II in de praktijk in beeld gebracht. Er zijn 23 vragen in deze vragenlijst.

1 Deze vragenlijst richt zich voornamelijk op de educatief consulenten van de Huizen van het Nederlands. Bent u educatief consulent? Indien wel, voor welk Huis? Indien niet, wat is uw functie (graag invullen bij optie "Anders...")? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

Ja, Oost-Vlaanderen

•

Ja, Gent

•

Ja, Brussel

•

Ja, Vlaams Brabant

•

Ja, Provincie Antwerpen

•

Ja, Stad Antwerpen

•

Ja, Limburg

•

Ja, West-Vlaanderen

•

Anders:

2 Wie neemt de Covaar-II af binnen uw HvN? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

De educatief consulent die de intakeprocedure met de kandidaatcursist doorloopt.

•

Eén educatief consulent is verantwoordelijk voor alle afnames van de Covaar-II.

•

Anders:

Bijlage 2

156

3 Als

u

zelf

de

Covaar-II

afneemt:

hebt

u

een

bepaalde

voorbereiding/training/opleiding gevolgd? Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

Ja. Ik las de handleiding grondig door.

•

Ja. Ik las de handleiding grondig door en kreeg een duidelijke uitleg van ervaren collega's.

•

Ja. Ik kreeg een duidelijke uitleg van ervaren collega's en las de handleiding vaag.

•

Ja. Ik kreeg een duidelijke uitleg van ervaren collega's, maar las de handleiding niet.

•

Niet echt. De uitleg door collega's bleek erg beperkt, de handleiding werd niet gelezen en ik moest mijn eigen weg zoeken.

•

Anders:

4 Bij wie wordt de Covaar-II niet afgenomen? * Selecteer alle toepasselijke antwoorden en geef uw commentaar •

Bij analfabeten

•

Bij andersgealfabetiseerden

•

Bij kandidaatcursisten die minder dan een bepaald aantal jaar scholing hebben (hoeveel?)

•

Bij kandidaatcursisten die meer dan een bepaald aantal jaar scholing hebben (hoeveel?)

•

Bij kandidaatcursisten die reeds een bepaald diploma hebben (welk?)

•

De Covaar-II wordt standaard bij iedereen afgenomen.

5 Welke vorm en versie van de Covaar-II gebruikt u standaard? * Selecteer alles wat voldoet •


•


•


•


Bijlage 2

157

6 Maakt u regelmatig, af en toe, zelden of nooit gebruik van de alternatieve versie/vorm? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

Regelmatig

•

Af en toe

•

Zelden

•

Nooit

•

Anders:

7 Als u gebruik maakt van de andere COVAAR-II vorm/versie als alternatief, welke dan? Selecteer alles wat voldoet •


•


•


•


•

Anders:

8 Als u bovenvermelde alternatieve versie (A of B) gebruikt, wat is hier dan de reden voor? Selecteer alle toepasselijke antwoorden en geef uw commentaar •

Ik gebruik de alternatieve versie als de standaardversie op is.

•

Ik gebruik de alternatieve versie als kandidaatcursisten in elkaars buurt zitten om de test op te lossen.

•

Ik gebruik de alternatieve versie bij een hertesting.

•

Anders:

Bijlage 2

158

9 Als u bovenvermelde alternatieve vorm (papier of computer) gebruikt, wat is hier dan de reden voor? Selecteer alle toepasselijke antwoorden en geef uw commentaar •

Ik gebruik de papieren versie enkel bij uitzondering als de computers allemaal bezet zijn.

•

Ik gebruik de papieren versie enkel bij uitzondering als de kandidaatcursist niet computervaardig lijkt.

•

Ik

gebruik

de

computer

versie

enkel

bij

uitzondering

als

de

kandidaatcursist computervaardig lijkt. •

Ik gebruik de computer versie enkel als de de ruimte waar de papieren versie afgenomen wordt, volzet is.

•

Ik gebruik de computer versie enkel als de exemplaren van de papieren versie op zijn.

•

Anders:

10 Wordt de test individueel of collectief afgenomen? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

Altijd individueel

•

Altijd collectief

•

Even vaak individueel als collectief

•

Individueel, enkel bij uitzondering collectief

•

Collectief, enkel bij uitzondering individueel

•

Anders:

Bijlage 2

159

11 Geef een algemene beschrijving van de afnamecondities mbt de CovaarII test. (In welke ruimte dienen de kandidaatcursisten hun Covaar-II test af te leggen? Beschrijf deze ruimte? Is dit steeds dezelfde ruimte? Is dit een rustige ruimte waar de kandidaatcursist alleen of in groep in stilte kan werken of is de infrastructuur niet voor handen om dit mogelijk te maken? Gebeuren er andere intakes in dezelfde ruimte als de kandidaatcursist de Covaar-II aan het oplossen is?) * Vul uw antwoord hier in:

12 Wie verbetert de Covaar-II test? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

De persoon die de test afgenomen heeft.

•

Iemand die als de verbetering van de testen als specifieke taak heeft (en de test niet zelf afneemt).

•

Anders

13 Wordt gebruikt gemaakt van de verbetersleutel bij de verbetering van de Covaar-II test? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

Ja

•

Nee

•

Anders:

Bijlage 2

160

14 Zijn de instructies mbt de oefenfase in de handleiding voldoende duidelijk voor de proefleider? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

Er is geen oefenfase voorzien.

•

Ja

•

Nee

•

Ik gebruik de handleiding niet.

•

Anders:

15 Is de uitleg/Zijn de instructies mbt de testfase in de handleiding voldoende duidelijk voor de proefleider? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

Ja

•

Nee

•

Ik gebruik de handleiding niet.

•

Anders:

16 Wordt de oefenfase nonverbaal aangepakt of wordt een bepaalde contacttaal gebruikt? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

Enkel nonverbaal

•

Hoofdzakelijk nonverbaal

•

Hoofdzakelijk contacttaal

•

Enkel contacttaal

•

Contacttaal + nonverbaal

•

Er is geen oefenfase.

•

Anders:

Bijlage 2

161

17 Wordt

er

tijdens

de

oefenfase

veel

uitgewisseld

tussen

kandidaatcursisten onderling bij een groepsafname? Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

Ja, altijd

•

Ja, meestal

•

Nee, dit is niet toegelaten

•

Nee, dit gebeurt zelden

•

Er is geen oefenfase.

•

Anders:

18 Hoe lang duurt de oefenfase gemiddeld in de praktijk? (aantal minuten) Vul uw antwoord hier in:

19 Wordt de tijdslimiet van 20 minuten bij de testafname gevolgd? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

(Bijna) altijd

•

Vaak

•

Af en toe

•

Zelden (Bijna) nooit

• •

Anders:

20 Hoeveel procent van de kandidaatcursisten kan de test voltooien binnen de (in de handleiding vastgelegd) tijdslimiet? (schatting) Vul uw antwoord hier in:

Bijlage 2

162

21 Indien de 20 minuten niet als standaardrichtlijn gebruikt wordt, hoe lang duurt de testfase dan wel (gemiddeld) in de praktijk? Vul uw antwoord hier in:

22 Wordt het criterium "kwaliteitsmaat" in de praktijk gebruik om mensen in de grijze zone correct te kunnen doorverwijzen? * Kies a.u.b. een van de volgende mogelijkheden: •

Ja

•

Nee

•

Anders:

23 Opmerkingen? Bedenkingen? Aanvullingen? Suggesties? Vul uw antwoord hier in:

Bedankt voor uw deelname!

Bijlage 2

163

Bijlage 3: Belangrijke instructies voor afname van de Covaar-II Bij wie?

De afname kan bij iedere cursist zinvolle informatie opleveren, ongeacht zijn/haar opleidingsniveau. Met name kan de test bij laaggeschoolden aanvullende informatie over hun leervaardigheden opleveren.

De test kan zowel afgenomen worden bij mensen die al wat voorkennis van het Nederlands hebben, als bij mensen die niet over deze voorkennis beschikken. Ook andersgealfabetiseerden kunnen de test afleggen. Omdat cursisten niet moeten schrijven, kan de test indien gewenst ook bij analfabeten worden afgenomen.

Algemene werking De test kan individueel of groepsgewijs worden afgenomen. Indien gekozen wordt voor een groepsgewijze afname, maakt men de groepen liefst niet te groot. Op die manier kan iedere cursist de uitleg beter volgen en rustig werken. In kleine groepen heeft men ook meer gelegenheid

om

cursisten

individueel

te

observeren,

wat

nuttige

aanvullende informatie over hun beginsituatie kan opleveren. Lees de handleiding grondig voorafgaand aan de eerste afname. Volg een eerste afname als observator bij een collega.

Oefenfase De oefeningen worden zoveel mogelijk non-verbaal uitgelegd. In de handleiding zijn daartoe gestandaardiseerde instructies uitgewerkt. Als je de oefeningen daarnaast nog op een andere manier uitlegt, let er dan op zoveel mogelijk visueel te werken (aanduiden op de transparanten, gebaren gebruiken). De bedoeling is dat ook cursisten die de verbale interventies niet begrijpen de oefeningen kunnen volgen. De

oefenfase

kan

beschouwd

worden

als

een

lesmoment:

de

verantwoordelijke geeft als het ware les. De verbale ondersteuning van de klassikale instructies gebeurt dan ook in het Nederlands. Bij het geven van individuele uitleg mogen daarnaast ook andere contacttalen gebruikt worden.

Bijlage 3

164

Cursisten mogen tijdens de oefenfase samenwerken. Ze mogen hierbij hun moedertaal of contacttalen gebruiken.

Testfase Het is belangrijk dat de cursist de test kan afleggen in een rustige, prikkelarme omgeving. Tijdens de testfase mag geen hulp meer geboden worden. Respecteer strikt de tijdslimiet van de testfase (20 minuten).

Bijlage 3

165

Bijlage 4: Vragen voor de focusgroepen met de NT2 coördinatoren, leerkrachten, directeurs,… van de Centra voor Basiseducatie en de Centra voor Volwassenenonderwijs

1/ Vragen over de screening (Covaar-II e.a.) -

Nemen jullie zelf nog Covaar-II testen af? Indien wel, wat is jullie ervaring met deze afname?

-

Als de Covaar-II reeds in het HvN afgenomen werd, doen jullie dan nog andere testen om de cursisten in het juiste traject binnen jullie centrum te krijgen?

2/ Vragen over de intakeprocedure -

Wat zijn jullie ervaringen met de doorverwijzing van de kandidaatcursisten? Tevreden/niet tevreden?

-

Wat zijn wenselijke scenario’s voor de intakeprocedure (en andere aspecten van het NT2 landschap) voor de toekomst?

-

Hoe vlot de samenwerking met de Huizen van het Nederlands?

3/ Vragen over de lessen -

Wat zijn jullie ervaringen met de cursisten? Wat zijn knelpunten en wat loopt wel goed?

-

Wat zijn drop out redenen en hoe kan deze drop out verminderd worden?

Bijlage 4

166

Bijlage 5: Vragenlijst in het Nederlands voor de cursisten NT2 Beste cursisten

Voor een onderzoek van de Katholieke Universiteit Leuven wil ik jullie graag enkele vragen stellen die te maken hebben met de ‘keuze’ om een cursus Nederlands te volgen. Hierbij wil ik vooral peilen naar jullie ervaringen en meningen.

1/ Wat is vooraf gegaan aan de lessen? a) Heb je een gesprek gehad met iemand (bijv. Huis van het Nederlands, VDAB, Onthaalbureau,…)? Wat hebben ze je daar allemaal gevraagd? b) Welk gevoel had je bij dat gesprek? Wat vond je van dat gesprek? c) Heb je een bepaalde test moeten afleggen? Weet je nog welke? d) Welk gevoel had je bij de testen? Wat vond je ervan dat je getest werd? e) Heb je zelf gekozen om een cursus Nederlands te volgen? Hoe voel je je hierbij?

2/ De lessen zelf. a) Wat vind je goed aan de les? Wat vind je minder goed aan de les? b) Wat maakt het gemakkelijker om les te volgen? c) Wat maakt het moeilijker om les te volgen? d) Kun je je doelen en dromen beter waarmaken als je Nederlands volgt? Hoezo?

Alvast hartelijk dank! Griet Buysse Wetenschappelijk medewerker KULeuven EIF Project Covaar-II

Bijlage 5

167

Bijlage 6: Vragenlijst in het Frans voor de cursisten NT2 Cher participant

Dans le cadre d'une étude à l'Université de Leuven, j'aimerais vous poser quelques questions concernant votre choix de suivre des cours de Néerlandais.

1/ Que-ce qui précédait les cours? a) Avez-vous eu un entretien avec quelqu'un (par exemple Maison de Néerlandais, VDAB, Centre d'accueil,...)? Quelles questions ont-été posées à vous? b) Quel sentiment aviez-vous pendant cet entretien? Que pensiez-vous de l'entretien? c) Avez-vous du subir certains tests? Rappeliez-vous le(s) quel(s)? d) Quel sentiment aviez-vous de ce(s) test(s)? Comment avez-vous senti le fait de devoir passer un (des) test(s)? e) Est-ce que c'était votre propre choix de suivre des cours de Néerlandais? Comment percevez-vous ceci?

2/ Les cours mêmes a) Qu'aimez-vous des cours? Que détestez-vous des cours? b) Que facilite vous à participer aux cours? c) Que fait plus dur d'assister aux cours pour vous? d) Est-ce que suivre des cours de Néerlandais vous facilite la réalisation de vos objectives et vos rêves? Si oui, comment?

D'avance merci! Cordialement, Griet Buysse Chercheur scientifique KULeuven EIF Project Covaar-II

Bijlage 6

168

Bijlage 7: Vragenlijst in het Engels voor de cursisten NT2 Dear participant

In the framework of an ongoing research project at the University of Leuven, I would like to ask you a number of questions related to your ‘choice’ to study Dutch. The aim is to get acquainted with your experiences and opinions.

1/ What steps preceded the Dutch courses? a) Did you have an intake meeting with someone (e.g. House of Dutch, VDAB, Reception Office,…)? What were their specific questions? What was the aim of this conversation? b) What did you feel during this conversation/meeting? What did you think about the meeting? c) Where you subjected to any specific tests? Do you remember which ones? d) What did you feel during the testing procedure? What did you think about being tested? e) Was it your own choice to take this Dutch course? If so, how do you feel about the choice you made?

2/ The classes/courses themselves. a) What do you like about the classes/courses? What do you dislike about the classes/courses? b) What makes it easier to go to class? c) What makes it hard to go to class? d) Are you better able to fulfill your goals and dreams now that you are taking Dutch courses? How so?

Many thanks in advance Griet Buysse Scientific researcher KULeuven EIF Project Covaar-II

Bijlage 7

169

Evaluatie en aanpassing van. de Covaar-II

Recommend Documents