Erfgoedpartners Groningen: samen werken aan cultureel erfgoed Beleidsplan 2013 - 2016
Inhoudsopgave
Inleiding
3
Visie Erfgoedpartners
4
Missie Erfgoedpartners
5
Expertisecentrum
6
Steuninstelling
9
De kracht van de regio
13
Bijlage 1 : Waddenland Groningen
17
Begroting Erfgoedpartners
18
Toelichting begroting
19
2
Erfgoedpartners Groningen: Samen werken aan cultureel erfgoed Het Museumhuis Groningen en het Groninger Molenhuis hebben besloten om gezamenlijk één beleidsplan in te dienen voor de provinciale cultuurnota 2013 – 2016. Als samenwerkende organisaties doen zij dit onder de naam Erfgoedpartners. De belangrijkste inhoudelijke reden is dat erfgoed aan kracht wint door samenwerking, door het gezamenlijk vertellen van één verhaal van Groningen. Dit is goed voor de bewoners van het gebied en het voldoet aan een behoefte van de bezoekers van dit gebied. Het is ook goed voor de erfgoedinstellingen in Groningen, want door het bundelen van de kracht van het Molenhuis en het Museumhuis en die in te zetten voor een breder erfgoedveld, kan een grotere doelgroep worden bereikt en bediend op het gebied van deskundigheidsbevordering, advisering en samenwerkingsprojecten. Tenslotte werkt de samenwerking binnen Erfgoedpartners ook voor de provincie vruchten af omdat de samenwerking binnen Erfgoedpartners meer mogelijk maakt voor evenveel geld. Daar waar dat kan, zoals op het gebied van bedrijfsvoering, educatie en publieksbereik, worden bijeenkomsten voor een erfgoedbrede doelgroep aangeboden. Voor molen- en museumspecifieke zaken blijft natuurlijk de specifieke dienstverlening bestaan. De laatste twee jaar hebben Museumhuis en Molenhuis al op deze manier gewerkt en dat tot volle tevredenheid van de achterban. Wat gaat veranderen is dat niet alleen de eigen achterban wordt bediend. Alle erfgoedinstellingen kunnen bij Erfgoedpartners terecht. Vanwege de tijden van bezuiniging en krimp heeft Erfgoedpartners ingezet op een goede en zo efficiënt mogelijke dienstverlening waarbij het rendement van iedere ingelegde euro zo hoog mogelijk is. Naast provinciale subsidie wordt ingezet op het binnenhalen van projectsubsidies en op samenwerking met het bedrijfsleven en sponsoring. In dit beleidsplan wordt uitgelegd hoe Erfgoedpartners dit denkt te realiseren.
3
Visie Erfgoedpartners Het gaat goed met de culturele instellingen in Groningen. Er zijn veel plannen, veel activiteiten en veel mensen die zich vrijwillig voor cultureel erfgoed in de provincie inzetten. Erfgoedpartners wil er voor al die mensen en al die instellingen zijn. Als huis waar je collega’s tegenkomt, waar je kennis, advies en begeleiding kunt vragen en waar je kunt deelnemen aan samenwerkingsprojecten. De grote inzet van Groningers voor het in stand houden van cultureel erfgoed in de provincie is belangrijk voor de toekomst van onze regio. Om zich thuis te voelen in een samenleving is cultuur voor mensen van grote waarde. Bovendien is cultuur van economisch belang als reden om zich in een gebied te willen vestigen. Het zijn mensen, veelal vrijwillig, die deze cultuur maken en daarom is het belangrijk die mensen daarin te ondersteunen. Hierdoor kan een relatief kleine investering veel rendement opleveren. Op dit moment bestaat de wereld van cultureel erfgoed vooral uit kleine organisaties met een grote inzet van een paar betaalde krachten en veel vrijwilligers. Deze organisaties zijn vaak sectoraal georganiseerd: musea, molens, boerderijen, borgen, archieven, kerken, orgels etc. Een aantal sectoren kan beroep doen op een steunfunctie die door de provincie wordt gefinancierd, zoals de musea, de molens en de borgen. Voor de monumenten als geheel en voor de kerken is wel geld beschikbaar voor de ondersteuning bij onderhoud en restauraties. In ondersteuning voor overige zaken zoals adviezen en deskundigheidsbevordering op het gebied van promotie, presentatie, beleid, fondsenwerving en planvorming is niet voorzien. Alleen erfgoededucatie is als erfgoedbrede ondersteuningstaak belegd bij het Museumhuis Groningen. Daarom wil Erfgoedpartners voor cultureel erfgoed in de provincie Groningen de steunfunctie zijn waar professionals en vrijwilligers terecht kunnen zodat ambities gerealiseerd kunnen worden. Samenwerking is daarbij het sleutelbegrip. In een erfgoedwereld waar veel partijen opereren wil Erfgoedpartners binden, versterken en bouwen. Dit gebeurt samen met de culturele ondernemers in het gebied, waarbij de kracht van deze organisaties wordt versterkt. Erfgoedpartners functioneert zo als tweedelijns organisatie die vaak voorwaardenscheppend is en de regiefunctie op zich zal nemen, waarbij de uitvoering zoveel mogelijk bij de erfgoedinstellingen blijft. Deze samenwerking is zoveel mogelijk integraal, zodat bewoners en bezoekers samenhangende presentaties kunnen ervaren. Dit beperkt zich niet alleen tot erfgoedorganisaties, maar kan zich ook uitstrekken tot landschappelijke organisaties en kunstinstellingen.
4
De dienstverlening van Erfgoedpartners aan culturele organisaties is vraaggestuurd. Dat kan alleen wanneer er een intensieve wisselwerking bestaat tussen erfgoedorganisaties en Erfgoedpartners. Daarom wil Erfgoedpartners organisaties voor cultureel erfgoed aan zich binden, zodat een hecht netwerk ontstaat. De hierboven genoemde Visie leidt tot de volgende missie:
Erfgoedpartners is een slanke, daadkrachtige steuninstelling voor beheerders van
cultureel erfgoed (overheden en culturele ondernemers) in de provincie Groningen.
Erfgoedpartners wil het cultureel ondernemerschap in Groningen versterken door
deskundigheid te bieden op het gebied van behoud en beheer van cultureel erfgoed, het presenteren en vermarkten van erfgoed. Dit gebeurt door uit te gaan van de kracht van de regio (inclusief de regionale identiteit) en de daar aanwezige culturele ondernemers.
5
Expertisecentrum Erfgoedpartners is ontstaan uit het Museumhuis en het Molenhuis. Hoewel
Erfgoedpartners haar dienstverlening zoveel mogelijk ten goede wil laten komen aan het brede erfgoedveld, zijn er een paar terreinen waarop de organisatie zich ontwikkelt tot expertisecentrum. Dat betreft: 1. molens en molenbeleid 2. musea en museumbeleid 3. erfgoededucatie Molens en molenbeleid Het Molenhuis is het expertisecentrum voor de molenwereld in Groningen. Er is een jarenlange ervaring opgebouwd over subsidieregelingen, eigendomsverhoudingen, vrijwilligersbeleid en opleidingen. In deze expertise zal verder worden geïnvesteerd, door samenwerking met De Hollandsche Molen en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Op het gebied van opleidingen blijft het Molenhuis betrokken bij het Gilde van Vrijwillige molenaars. Op het gebied van publieksbereik blijven het tijdschrift De Zelfzwichter en het Molenarchief van groot belang. Daarnaast is het Molenhuis van groot belang bij het verwerven van subsidies voor onderhoud en restauraties. In het kader van de Regeling Rijkssubsidiëring Wegwerken Restauratieachterstand (Rrwr) heeft het Molenhuis bemiddeld bij het verwerven van de noodzakelijke co-financiering waardoor 15 molens in Groningen voor 2,5 miljoen euro konden worden gerestaureerd. Het Molenhuis heeft tevens afspraken gemaakt met Groninger fondsen voor de co-financiering van het reguliere onderhoud, waarbij het Molenhuis zorgt voor een goede verdeling en voor afspraken. Omdat het belangrijk is dat dit expertisecentrum een eigen gezicht houdt, blijft de naam Molenhuis bestaan, als onderdeel van Erfgoedpartners, en als bindend element in de Groninger molenwereld. Voor de uitvoering van projecten kan het Molenhuis een beroep doen op een groot aantal vrijwilligers die zich aan de organisatie hebben verbonden. Ook wordt intensief samengewerkt met collegaorganisaties als Landschapsbeheer Groningen, de Fryske Mole, de Molenstichting Drenthe en Libau. Daarnaast vertegenwoordigt het Molenhuis de Groninger molenwereld in de landelijke adviesraad van De Hollandsche Molen en bij het kenniscentrum van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
6
Musea en museumbeleid Het Museumhuis Groningen is vanaf 1977 het expertisecentrum voor de museumwereld in Groningen. De organisatie is altijd klein van omvang geweest, maar door te participeren in landelijke netwerken kon en kan een beroep worden gedaan op landelijke netwerken. Voor de musea in Groningen is het Museumhuis van groot belang als schakel tussen landelijke ontwikkelingen en regionale mogelijkheden. De Museumvereniging als branche-organisatie is meer toegesneden op de wensen en mogelijkheden van de grote landelijke musea. Deskundigheidsbevordering en collegiale feedback wordt vooral in de provincie opgedaan. Daarom blijft het Museumhuis als eenheid binnen Erfgoedpartners bestaan. Een belangrijke voorwaarde is om specifieke museale kennis in huis te hebben of er beschikking over te hebben via een landelijk netwerk. Dit wordt steeds belangrijker omdat goede museale omstandigheden voor musea van belang zijn om mee te kunnen komen op nationaal niveau. Daarom is het Museumhuis vertegenwoordigd in het Landelijk Contact van Museumconsulenten, de verschillende landelijke vakoverleggen op het gebied van behoud en beheer en landelijk aanspreekpunt voor de Groninger museumwereld. Erfgoededucatie Vanaf 2009 heeft het Museumhuis Groningen een belangrijke taak op het gebied van erfgoededucatie die gericht is op het ondersteunen van alle erfgoedinstellingen. Voor de uitvoering van die taak is een landelijk specialist aangetrokken. Voor de wijze waarop erfgoededucatie wordt vormgegeven heeft het Museumhuis een Visiedocument geschreven met als belangrijkste uitgangspunt dat het Museumhuis zoveel mogelijk initieert, faciliteert en coördineert. Uitvoerende taken liggen zo veel mogelijk bij de erfgoedinstellingen. Daarnaast is er aandacht voor de kwaliteit van de te ontwikkelen erfgoedprojecten. Afstemming vindt in de provincie plaats met KunstStation C en het IVAK. In de gemeente Groningen vindt afstemming plaats met Cultuureducatie stad. Erfgoedpartners wil deze taak verbreden en intensiveren omdat in deze organisatie kennis is van alle aspecten die cultuureducatie betreffen zoals: -
binnenschoolse educatie
-
buitenschoolse educatie
-
kennis van mogelijkheden van culturele instellingen
-
mogelijkheden om door gerichte steun de vaardigheden van de culturele instellingen op te rekken door de inzet van erfgoeddocenten, het aanbieden van formats en trainingen
7
De huidige tweedeling waarbij drie organisaties in de provincie verantwoordelijk zijn voor de begeleiding van scholen en het Museumhuis voor de begeleiding van instellingen op het gebied van cultureel erfgoed is niet doelmatig en gaat ten koste van de kwaliteit en de uitvoering op de werkvloer. Erfgoedpartners wil daarom als regisseur optreden en zo vanuit een samenhangende visiecultuureducatie aan te bieden. Hierbij wordt gewerkt vanuit de inzichten die voortkomen uit het onderzoek Cultuur in de Spiegel waarbij de ontwikkeling van het cultureel bewustzijn van leerlingen centraal staat. Het Museumhuis was betrokken bij de voorbereiding van dit onderzoek en brengt de koppeling tot stand bij het vertalen van de nieuwe inzichten naar het cultureel erfgoed. Daarbij wordt de focus verlegd van het presenteren van de collectie naar het aanbieden van cultureel erfgoed van waaruit leerlingen hun cultureel zelfbewustzijn kunnen ontwikkelen. Niet de collectie, maar de leerling staat centraal. Een goede toepassing van de inzichten van dit onderzoek vereist een efficiënte en doelmatige aanpak. Erfgoedpartners wil als enige organisatie die provinciebreed werkt en kennis heeft van zowel cultureel erfgoed als onderwijs de regie op zich nemen. Daarbij werkt zij samen met de andere ketenpartners zoals Cultuureducatie Stad, IVAK en KunstStation C. Wat betreft erfgoededucatie (een specifiek onderdeel van cultuureducatie) is voor Erfgoedpartners van belang dat er op dit moment geen landelijke organisatie met expertise op dit gebied is. Er zijn in Nederland relatief veel uitvoerders, maar weinig beleidsmakers. Hierdoor ligt er een grote nadruk op produceren en wordt te weinig nagedacht over doel en bereik. Erfgoedpartners blijft deelnemen aan landelijke netwerken, maar is wat betreft expertise afhankelijk van eigen contacten en expertise.
8
Steuninstelling Advies en deskundigheidsbevordering De wereld van erfgoedinstellingen in Groningen is kleinschalig en drijft op de inzet van vrijwilligers. Een belangrijke voorwaarde om de inzet van vrijwilligers vast te houden is het faciliteren door middel van advies, trainingen en ondersteuning. Daarom zetten het Museumhuis en het Molenhuis zwaar in op deze taken, waar zij door jarenlange ervaring een grote expertise in hebben opgebouwd.
Erfgoedpartners wil deze lijn voortzetten, maar dan voor alle erfgoedinstellingen van Groningen die daar behoefte aan hebben. Cursussen De cursussen die Erfgoedpartners zal aanbieden, zijn gebaseerd op de wensen van de erfgoedinstellingen. Voor de musea zijn de cursussen inhoudelijk afgestemd met landelijke collega’s via het Landelijk Contact van Museumconsulenten. Hierbij wordt rekening gehouden met de eisen van het Museumregister, de nieuwe ontwikkelingen en beleidslijnen van het Instituut Collectie Nederland en de nieuwe eisen op het gebied van digitalisering. Daarnaast kunnen organisaties ook vragen om cursussen op maat of in-company-trainingen. Met de organisatie wordt vooraf afgesproken wat de gewenste leerdoelen zijn. De molenorganisaties zijn niet gewend aan centrale cursussen. Zo bestaat er ook geen landelijk cursusnetwerk. Omdat er toch wel behoefte aan is, zijn binnen het Molenhuis twee cursussen ontwikkeld: de cursus Molengids en de cursus veiligheidszorg. Voor de molenorganisaties wordt ingezet op het aanbieden van deze cursussen en het op verzoek ontwikkelen van nieuwe cursussen. Een belangrijk onderdeel binnen de molenwereld is de opleiding tot vrijwillig molenaar die valt onder het Gilde van vrijwillige molenaars. Deze opleiding duurt gemiddeld twee jaar. De opleiding wordt geheel verzorgd door vrijwillige instructeurs die in landelijk Gildeverband samenwerken (ook vrijwilligers). Het Groninger Molenhuis faciliteert het Gilde afdeling Groningen door een geringe financiële bijdrage in de organisatiekosten en het voeren van het secretariaat. Ook besteedt het Molenhuis aandacht aan het werven van nieuwe vrijwilligers. Voor het gehele erfgoedveld worden cursussen en speciale themabijeenkomsten georganiseerd op het gebied van bedrijfsvoering, marketing en promotie, lobbyen en fondswerving, erfgoededucatie en het opzetten van projectmatig werken, digitalisering etc. Deze themabijeenkomsten worden erfgoedbreed aangeboden in samenwerking met collega-instellingen zoals de Kunstraad Groningen, de Stichting Groningen Orgelland en de Stichting Behoud Kerkelijke gebouwen Groningen/Drenthe, die hun eigen achterban uitnodigen.
9
Platforms Een bijzondere vorm van deskundigheidsbevordering zijn de platforms die vaak per thema zijn gegroepeerd. De meerwaarde van het platform is dat collega’s van verschillende erfgoedinstellingen rond één thema elkaar ontmoeten. Het is de plaats om nieuwe ontwikkelingen te bespreken, ervaringen uit te wisselen en afspraken te maken over samenwerking en activiteiten. Het Museumhuis kent de platforms directeuren, collecties, educatie en borgen. Het Molenhuis heeft de platforms Instandhouding en Educatie. Op dit moment wordt de mogelijkheid onderzocht om digitalisering en promotie & marketing in erfgoedbrede platforms onder te brengen om zo afstemming te bereiken en samenwerking te bevorderen. Ieder platform komt twee tot drie keer per jaar bijeen. Wanneer dit relevant is kunnen ook andere organisaties lid worden van het platform. Op dit moment geldt dat vooral voor het platform educatie waarbij ook de Stenden Hogeschool (Pabo), de Hanzehogeschool (Pabo), de Rijksuniversiteit Groningen (cultuur- en erfgoededucatie), Biblionet (afd. educatie), het IVAK, KunstStation C, Cultuureducatie Stad en het Centrum Beeldende Kunst vertegenwoordigd zijn. Vanwege de versnippering van erfgoed- en cultuureducatie tussen stad en provincie is dit platform het enige provinciebrede overleg waar mensen die zich bezig houden met educatie elkaar tegenkomen. Vanuit de platforms kunnen projecten ontstaan. Zo is vanuit het platform directeuren de wens ontstaan om de bedrijfsvoering met elkaar te vergelijken en bespreken. Hieruit heeft het Museumhuis het Benchmarkproject ontwikkeld voor kleine tot middelgrote musea. Dit Benchmarkproject ligt tevens aan de basis van Musea met ambitie, een leergang voor directeuren en besturen. Dit project dat gerealiseerd is met geld van fondsen schenkt aandacht aan bedrijfsvoering, het realiseren van ambities en het zoeken van strategische samenwerking. Advisering Zowel bij het Molenhuis als bij het Museumhuis neemt advisering een belangrijke plaats in. Erfgoedpartners neemt dit beleid over, maar dan voor alle erfgoedinstellingen. Dit betreft advisering over bedrijfsvoering, beleid, financiering, samenwerking, behoud en beheer, restauraties, etc. De adviezen zijn in principe gratis. Voor een uitgebreidere dienstverlening wordt aan erfgoedorganisaties gevraagd om zich bij Erfgoedpartners aan te sluiten voor een gering bedrag per jaar. Naast een intensievere dienstverlening hebben aangesloten organisaties ook het recht om deel te nemen aan de Adviesraad van Erfgoedpartners. Hierdoor heeft het erfgoedveld de mogelijkheid om mee te denken over het beleid en over de aan te bieden diensten van Erfgoedpartners.
10
Naast advisering aan de achterban wordt ook tijd gestoken in advisering van overheden (provincie en gemeenten), fondsen en andere relevante organisaties. Erfgoedpartners heeft een goed overzicht van ontwikkelingen in het veld en van ontwikkelingen op nationaal niveau. Hierdoor kunnen tijdig knelpunten worden gesignaleerd of belangrijke trends die voor beleid van belang zijn worden
doorgegeven. Hiervoor zal Erfgoedpartners vertegenwoordigd blijven in nationale
structuren als OPEN (Overleg Provinciale Erfgoedhuizen Nederland) en Kunsten ’92. Voorwaarden scheppen Vanwege de kleinschaligheid van het erfgoedveld is voor sommige organisaties adviseren en trainen niet voldoende, omdat steeds meer nadruk op professionalisering wordt gelegd. Dat geldt voor de uitvoering van restauraties, presentaties, collectiebeleid, publieksbereik en fondsenwerving. Erfgoedpartners wil daarom de uitvoering van specialistische taken op zich nemen, waarbij steeds wordt uitgegaan van een juiste balans tussen de eigen kracht van een erfgoedorganisatie en de specialistische kracht van de ondersteuningsorganisatie. Er zijn een paar terreinen waarop Erfgoedpartners ook uitvoerend bezig wil zijn: -
Collectiewacht, waarbij specialisten vrijwilligers van collectiebeherende instellingen begeleiden. Dit gebeurt in overleg met de collectiebeherende instelling die als ze van deze dienstverlening gebruik wil maken moet betalen (hoogte is afhankelijk van subsidie),
-
Projectplannen opstellen voor restauraties en andere projecten. Wanneer het plan leidt tot voldoende financiering, vloeien de gemaakte
-
voorbereidingskosten weer terug naar Erfgoedpartners.
Fondswerving voor gemeenschappelijke projecten, waarbij Erfgoedpartners penvoerder is voor een groep deelnemende erfgoedinstellingen.
-
Promotie en marketing voor de gehele erfgoedsector, maar ook voor individuele organisaties waarbij concepten professioneel uitgewerkt moeten worden.
-
Ontwikkelen van speciale projecten waarbij een gemeenschappelijke aanpak centraal staat en waarbij centrale expertise gewenst is (bijvoorbeeld publieksbereik en digitalisering).
-
Ontwikkelen van provinciebrede evenementen zoals OktobermaandKindermaand en het Groninger Molenweekend.
11
Het Museumhuis en het Molenhuis hebben ervaring met deze manier van werken. Zo zijn projecten als het Museumregistratieproject, het Museuminventarisatieproject en het Veiligheidszorgproject uitgevoerd, waarbij landelijk geld en provinciaal geld hebben gezorgd voor professionalisering. Erfgoedpartners neemt de opgedane ervaringen mee in haar beleid naar de toekomst. De uitvoerende publiekstaken zijn een relatief nieuwe loot aan de stam, omdat de uitvoering van taken vooral een zaak van de instellingen zelf was. De ervaring heeft geleerd dat samenwerkingsprojecten alleen zin hebben als er een goed toegeruste organisatie is die het project kan trekken. Vanwege aard en omvang van de erfgoedinstellingen is Erfgoedpartners een logische organisatie om zich in te zetten voor evenementen die bedoeld zijn voor een breed publiek. Waar mogelijk zal de kracht bij de erfgoedinstellingen worden gelegd. Wanneer dit niet mogelijk is, neemt
Erfgoedpartners deze taak op zich wat betreft uitvoering en coördinatie. Een intensieve samenwerking met het veld blijft daarbij van belang.
12
De kracht van de regio Erfgoedpartners wil inzetten op de kracht van regionale samenwerking. Dit kan het
publieksbereik versterken omdat gezamenlijk bezoekers worden gemotiveerd om de regio en de eigen instelling te bezoeken. Door samenwerking kunnen betere presentaties worden gerealiseerd en de betrokkenheid van inwoners met de eigen regio worden verhoogd, waardoor een positieve uitstraling ontstaat. Dit is van belang voor een goed vestigingsklimaat, zeker voor gebieden die met krimp te maken krijgen. De voorwaarden in de provincie voor regionale samenwerking zijn aanwezig, zeker door de aanwezigheid van een authentiek cultuurlandschap, waardoor de verbinding tussen cultureel erfgoed en de eigen leefomgeving gemakkelijk kan worden gelegd. In Groningen is er een sterke samenhang tussen het cultuurlandschap en het cultureel erfgoed. Dat uit zich in een dominante stad en een dunbevolkt achterland. De stad Groningen ligt op de uitloper van het Hondsrug; het laatste punt waar bewoners droge voeten konden houden, maar wel maximaal konden profiteren van de vruchtbare gronden en de ligging aan zee. Het achterland was niet zonder meer te bewonen, daarvoor moest men wierden en dijken opwerpen en de waterhuishouding regelen. Deze kosten had men er graag voor over, want het land was vruchtbaar en de ligging aan zee maakte handel en visserij mogelijk. De natuurlijke omstandigheden bepaalden en bepalen nog steeds een groot deel van de culturele identiteit van de verschillende regio’s die in Groningen aanwezig zijn: -
de Stad met de omliggende gebieden als centrum van macht, handel, verkeer en vervoer, onderwijs en cultuur;
-
het Westerkwartier met van oudsher arme veengronden en kleine dorpen;
-
het Hoogeland met wierden, vissersdorpen en rijke landbouwgronden;
-
Fivelingo met belangrijke handelswegen naar zee;
-
het Oldambt als graanschuur voor Nederland en Europa;
-
Westerwolde dat vooral functioneerde als verbindingsroute tussen Groningen en Münster temidden van grote moerassen
-
de Veenkoloniën, ontstaan als resultaat van grote ontginningen.
Erfgoedpartners wil de lijn voortzetten die het Museumhuis heeft gekozen om het
samenspel van land, water en mensen de rode draad te laten vormen voor regionale samenwerking. Vanaf 2006 werkt het Museumhuis onder de naam Waddenland Groningen aan deze aanpak. Waddenland staat voor het hele grondgebied van de provincie Groningen, omdat het zoals gezegd door de invloed van de Waddenzee is bepaald. Binnen Waddenland werken erfgoedinstellingen, bewoners en bedrijven samen om het verhaal van de provincie aan bewoners en bezoekers te vertellen.
13
Aan de hand van een inhoudelijk thema ontstaan zo vaste presentaties, worden gebiedsgidsen opgeleid, arrangementen ontwikkeld en toeristen gelokt om naar het gebied toe te komen. Het eerste thema dat op deze manier is uitgewerkt is Vloot en Visserij rond de dorpen Vierhuizen, Zoutkamp en Lauwersoog. Omdat dit thema als voorbeeld kan dienen voor de manier waarop regionale samenwerking vorm kan krijgen, wordt dit thema uitgebreid beschreven in Bijlage I. Het thema Vloot en Visserij is gestart in Zoutkamp, maar kan worden uitgebreid naar andere plaatsen, die een eigen invalshoek hebben. Erfgoedpartners brengt organisaties bij elkaar, zorgt voor afstemming, zoekt financieringsmogelijkheden en geeft inhoudelijke ondersteuning bij de uitwerking van producten zoals (digitale) presentaties. In de praktijk blijkt dat de formule werkt doordat op een duurzame manier geïnvesteerd wordt in kwalitatief goede presentaties waardoor een groter publiek kan worden bereikt. Daarbij blijven de deelnemende organisaties in hun kracht staan, omdat wordt aangesloten op behoeften en plannen van deelnemende organisaties. Na Vloot en Visserij worden de thema’s Bouwen in baksteen en Vruchtbare Zeeklei uitgewerkt. Daarnaast is in 2009 begonnen met regionale samenwerking in het Oldambt waarbij de grote rijkdom als gevolg van de vruchtbare klei en de waterbeheersing centraal staan. In 2010 is begonnen met de regionale samenwerking in Fivelingo en het Westerkwartier. De Stichting Groningen Orgelland heeft aangegeven deel te willen nemen aan Waddenland, omdat het een mogelijkheid biedt om de rijkdom van het Groninger orgelbezit als een integraal onderdeel van het Groninger erfgoed aan een breder publiek bekend te maken. Ook het rijke orgelbezit is een gevolg van de rijkdom die door landbouw en handel is verkregen. Om toeristen en bewoners een overzicht te geven van de veelheid van activiteiten is de website www.waddenlandgroningen.nl ontwikkeld. Erfgoedpartners zal doorwerken aan de verdere uitwerking van de thema’s binnen Waddenland en het opzetten van regionale samenwerking in de Veenkoloniën, Westerwolde en de stad Groningen. Daarnaast wordt gewerkt aan gemeenschappelijke promotie en publieksbereik. Zowel bij de uitwerking van de thema’s als bij het publieksbereik heeft Erfgoedpartners de rol om te regisseren en te verbinden. De ontwikkelfunctie ligt zo veel mogelijk bij de samenwerkingspartners. Betrokkenheid en afstemming met gemeenten is gewenst.
14
Organisatie 2009 – 2016 Erfgoedpartners is een slanke daadkrachtige organisatie die bestaat uit medewerkers van het Museumhuis en het Molenhuis. Vanaf 2009 hebben deze huizen een gedeelde interne organisatie, waarbij de medewerkers voor beide stichtingen werken. Ook de huisvesting en de bureaufaciliteiten worden gedeeld. Door deze samenwerking wordt zo optimaal mogelijk gebruik gemaakt van de kwaliteit van de aanwezige medewerkers omdat mensen zich kunnen specialiseren. Door deze verandering was een betere dienstverlening naar de doelgroep mogelijk. Binnen de organisatie zijn nog wel knelpunten. Op dit moment wordt dankbaar gebruik gemaakt van deskundige vrijwilligers en mensen met een gesubsidieerde arbeidsplaats. Wanneer vrijwilligers wegvallen of de gesubsidieerde arbeidsplaats wegvalt, ontstaat er een groot probleem voor de organisatie. Het Museumhuis en het Molenhuis doen meer dan wat voor de beschikbare middelen mogelijk is. Museumhuis en Molenhuis zijn organisaties die al langer bestaan met een vast personeelsbestand. Door het anders invullen van taken moet een personeelsbeleid worden ingezet dat erop is gericht om mensen bij te scholen. Door natuurlijk verloop is het mogelijk om een nieuwe interne organisatie op te bouwen. Erfgoedpartners gaat uit van een organisatie die bestaat uit een directeur, een consulent erfgoed en publiek en een consulent collecties, die worden ondersteund door een bureauorganisatie. Daarnaast is er een bestand met vaste specialisten die werkzaamheden kunnen uitvoeren zoals bijvoorbeeld een veiligheidsdeskundige of specialisten op het gebied van kwaliteitszorg, fondsenwerving en marketing en public relations. De wens bestaat om ook een consulent voor marketing en public relations aan te trekken, omdat het erfgoedveld hier grote behoefte aan heeft. In de provincie Groningen is er geen aansluiting tussen het aanbod van de erfgoedsector en de promotietaken van Marketing Groningen. Erfgoedinstellingen hebben behoefte aan begeleiding bij het ontwikkelen van goede producten die Marketing Groningen kan vermarkten. Vanwege de geringe financiële mogelijkheden in de cultuursector heeft Erfgoedpartners besloten om voor deze functie op dit moment geen geld aan de provincie te vragen. Daarom zal wat betreft adviserende taken op het gebied van promotie, marketing en public relations deskundigen op basis van projectfinanciering worden aangetrokken. Omdat deze functie van groot belang is voor het bereik van de juiste doelgroepen blijft Erfgoedpartners met de provincie in gesprek om te bezien of op termijn financiering voor deze functie mogelijk is.
15
In 2011 zal de vereniging Erfgoedpartners worden opgericht. Deze vereniging heeft de medewerkers in dienst en zorgt voor huisvesting en organisatie. De twee leden van Erfgoedpartners zijn het Molenhuis en het Museumhuis. De Vereniging staat open voor andere erfgoedorganisaties met een steunfunctie. De belangrijkste
financier van Erfgoedpartners is de provincie Groningen. Daarnaast zal geld worden gevraagd aan de erfgoedinstellingen die zich aansluiten. Voor projecten wordt projectfinanciering gevraagd aan fondsen.
16
Bijlage I Waddenland Groningen Thema Vloot en Visserij Het liefelijke boerendorp Vierhuizen was oorspronkelijke een door landafslag aan zee komen te liggen havenplaatsje. Dit is tot het eind van de middeleeuwen zo gebleven. Door de gunstige ligging aan het Reitdiep, en de belangen die Groningen hier had voor de toegang via de Lauwers, is de nieuwe nederzetting Zoutkamp ontstaan. Zoutkamp is als vesting opgezet aan de mondig van het Reitdiep om de stad Groningen te kunnen beschermen en de handel veilig te stellen. De visserij werd vooral bedreven vanaf eilanden als Schiermonnikoog. Vanwege het dichtslibben van de haven van Schiermonnikoog streken de vissers van dit eiland neer in de verlaten vesting Zoutkamp. Na de 80-jarige oorlog raakte de vesting in verval en trokken bewoners weg. Aanvankelijk had het dorp geen eigen voorzieningen en bleven de Zoutkampers aangewezen op Vierhuizen, dat bijvoorbeeld een kerk had. Vanaf de 19e eeuw maakte Zoutkamp een bloeiperiode door. Er kwam een eigen kerk, de vissersvloot groeide en zorgde voor aanvullende bedrijvigheid. Met de afsluiting van het Lauwersmeer in 1969 verplaatste de vloot en de bedrijvigheid zich naar Lauwersoog waar een nieuwe haven kwam. Binnen het thema Vloot en Visserij zijn verschillende initiatieven op elkaar afgestemd zodat de som meer is dan het geheel der delen. Het Visserijmuseum is zich gaan concentreren op de geschiedenis van de visserij, de sloepenloods heeft een presentatie gekregen over de boten die vissers gebruikten en het leven aan boord. De kerk van Zoutkamp gaat zich richten op de geschiedenis van Zoutkamp, de kerk van Vierhuizen presenteert het verhaal van de vroege visserij en bij de camping Het Boze Wijf is een digitale presentatie over de ontwikkeling van Lauwersoog. Vanuit deze samenwerking is een gemeenschappelijk gidsenproject opgezet en zijn verschillende producten gemaakt op basis van degelijk historisch onderzoek en samenwerking met de lokale historische vereniging. Samen met ondernemers uit het gebied worden arrangementen ontwikkeld.
17
Begroting Erfgoedpartners Baten Subsidie provincie Bijdrage leden
projectsubsidies Totaal baten
€ 400.000 € 10.000
pm
€ 410.000
Lasten personeel
huisvesting
organisatiekosten activiteiten
advisering pr & marketing Totaal lasten
€ 260.000
€ 40.000
€ 60.000
€ 50.000
pm
€ 410.000
18
Toelichting op de begroting De hier gepresenteerde begroting van Erfgoedpartners dient gelezen te worden als meerjarenbegroting. Hoewel de activiteiten in de jaren die dit beleidplan bestrijkt zullen verschillen, heeft dit geen consequenties voor de jaarlijkse begroting. Baten Provinciale subsidie: uitgegaan is van het huidige subsidiebedrag. Zoals in het beleidsplan staat, is het huidige niveau van dienstverlening alleen mogelijk door de inzet van vrijwilligers. Vanwege de financiële situatie die tot bezuinigingen noopt, is besloten om de huidige subsidie taakstellend te laten zijn. Bijdrage leden: Voor de dienstverlening aan erfgoedorganisaties wordt een geringe bijdrage naar draagkracht gevraagd, variërend van € 50,- per jaar tot € 200,- per jaar. Projectsubsidie: op het gebied van promotie, marketing en public relations wordt een beroep gedaan op projectsubsidies. Dat geldt evenzeer voor projecten. Lasten Personeel: uitgegaan is van een directeur (1 fte), een consulent erfgoed en publiek (0,6 fte), een consulent erfgoed en collecties (0,6 fte) en bureau- en projectmedewerkers (1,5 fte). Huisvesting: kosten gebaseerd op huidige huisvesting Organisatiekosten: kosten gebaseerd op huidig kostenniveau Activiteiten: kosten voor het opzetten van gemeenschappelijke projecten en promotie Advisering: op het gebied van promotie, marketing en public relations wordt een beroep gedaan op projectsubsidies.
19
