Samen werken aan een sterk cultureel klimaat 2012-2016
Herijking Cultuurbeleid
#4124661
Samenvattend voorwoord ........................................................................................................ 3 Aanleiding ................................................................................................................................. 4 Proces......................................................................................................................................... 4 Thema’s ..................................................................................................................................... 7 1.
Samenwerken en verbinden……………………………………………………………………………………………………7
2.
Ruimte voor talent………………………………………………………………………………………………………………..10
3.
Cultuureducatie en –participatie .............................................................................................. 11
4.
Stadshart en Vathorst................................................................................................................ 12
5.
Festivals en evenementen......................................................................................................... 14
6.
Cultureel ondernemerschap...................................................................................................... 16
Beschikbare middelen………….…………………………………………………………………………..……………………….. 18
Bijlage 1: Overzicht stand van zaken uitvoering Nieuw Amersfoorts Peil Bijlage 2: Overzicht van reacties op de conceptnota
2
Samenvattend voorwoord De cultuurnota Nieuw Amersfoort Peil 2008 – 2015 is in 2008 geschreven, in een periode met groeiverwachtingen. Sinds die tijd ziet de wereld er om ons heen anders uit. De economische recessie en financiële crisis veroorzaken financiële krapte en nopen tot bezuinigingen. Tegen die achtergrond is het nodig om de ambities en doelstellingen van ons cultuurbeleid opnieuw tegen het licht te houden. Dat laat onverlet dat de visie uit Nieuw Amersfoorts Peil overeind blijft. Financieel is niet alles meer mogelijk. We staan achter de inhoud, willen een betrouwbare, maar ook realistische, partner zijn. De ambities blijven grotendeels overeind, maar we moeten proberen ze met minder geld te realiseren. De grote uitdaging in de komende periode is om het culturele klimaat op peil te houden en verschraling zoveel mogelijk te beperken. Naast een aanscherping in keuzes en een aantal nieuwe accenten, is vooral ook energie en elan nodig. En we weten dat dit in voldoende mate in de stad aanwezig is. Dat wordt keer op keer duidelijk. Dat geeft ons de overtuiging dat we, gezamenlijk met het culturele veld en andere partners in de stad, het stevige fundament voor een vitaal cultureel klimaat op peil kunnen houden en ook nieuwe impulsen kunnen geven. Dat is een spannende opgave. Hoewel de rol van de gemeente als subsidiegever uiteraard belangrijk blijft voor de culturele basisinfrastructuur en het stimuleren van een vitaal cultureel klimaat, wordt de financiële rol van de gemeente relatief meer bescheiden. Dat betekent een belangrijke accentverschuiving in werkwijze en sturingsfilosofie van de gemeente. De gemeente gaat zich meer richten op een gevarieerder palet aan rollen zoals stimuleren, voorwaarden scheppen, ondersteunen, verbinden, samenwerking en samenspel organiseren. Deze andere rollen kunnen we alleen goed oppakken als we ‘meer naar buiten’ kijken, op zoek naar kansen voor samenwerking en verbinding. Immers, lokale initiatieven en initiatiefnemers doen het culturele leven tot bloei komen en dit vormt een belangrijk fundament voor een goed cultureel klimaat in onze stad. We nodigen de stad dan ook uit om ons op te zoeken. De accenten waar we de komende 4 jaar voor kiezen zijn: 1. Samenwerken en verbinden 2. Ruimte voor (jong) talent 3. Cultuureducatie en –participatie 4. Stadshart en Vathorst 5. Festivals en evenementen 6. Cultureel ondernemerschap We hebben dit jaar de subsidieregelingen vereenvoudigt, door samenvoeging van de verschillende regelingen voor incidentele subsidies tot één regeling. Een onafhankelijke adviescommissie,de Back (waarin verschillende kwaliteiten en expertises uit de cultuursector vertegenwoordigd zijn, gaat ons adviseren bij de verdeling van de incidentele en meerjarige subsidies. Wat mij betreft is de uitdaging helder: samen werken aan een sterk cultureel klimaat Pim van den Berg Wethouder Cultureel Klimaat en Stadshart 3
Aanleiding Het college heeft aan de raad toegezegd met een herijking van doelstellingen en indicatoren van het beleid voor het cultureel klimaat te komen en deze aan de raad voor te leggen. De Cultuurnota Nieuw Amersfoorts Peil (bedoeld voor de periode 2008-2015) werd geschreven in een tijd waarin sprake was van een groeiverwachting. In bijlage 2 van deze nota geven wij een overzicht van de stand van zaken van de uitvoering van Nieuw Amersfoorts Peil (2008-2015). Daaruit blijkt dat er de afgelopen jaren al veel is gerealiseerd of op dit moment wordt uitgevoerd. De economische recessie en de bezuinigingen, die als gevolg daarvan ook binnen het culturele veld plaatsvinden, maken andere accenten, heroveroverwegingen en scherpere keuzes binnen het cultuurbeleid noodzakelijk. Met deze herijking worden de doelstellingen en indicatoren opnieuw tegen het licht gehouden. In het Coalitieakkoord zijn de uitgangspunten voor de lopende collegeperiode aangegeven. Samengevat behelzen deze het volgende: -
-
Een goed cultureel klimaat is een voedingsbodem voor expressie en nieuwsgierigheid. De gemeente schept basisvoorwaarden voor een goed cultureel klimaat. Attractieve elementen in het Amersfoortse culturele klimaat zijn de festivals die zowel in het stadshart als in de wijken plaatsvinden. Amersfoortse festivals moeten niet verwateren tot doorsnee evenementen. Er moet een meer samenhangende culturele basisinfrastructuur komen die langjarig wordt ondersteund en waarvan de programmering en communicatie stedelijk moeten zijn afgestemd. Cultuur is goed voor het welzijn, maar geen welzijnsproject. Cultuureducatie is onderdeel van goed onderwijs en een verantwoordelijkheid van het onderwijs zelf. In de hele cultuursector is professionalisering van de sponsoring nodig; de gemeentelijke subsidievoorwaarden moeten prikkels bevatten die dat stimuleren.
Met betrekking tot ‘cultureel erfgoed’ en ‘media’ heeft de raad in juni 2011 besluiten genomen over het beleid voor de komende jaren 1. Archief Eemland heeft een eigen meerjarenbeleid. (Hart voor geschiedenis, beleidsplan 2009-2013). Deze onderwerpen worden om die reden in deze herijkingnotitie buiten beschouwing gelaten. Proces In de zomer van 2010 kwamen tijdens de Tafel van Acht 2 prikkelende ideeën aan de orde over de groei van Amersfoort en de eigenheid en identiteit van de stad. De mogelijke rol van iconen werd besproken, evenals de noodzaak om focus in het beleid aan te brengen en het ondernemerschap van de gesubsidieerde sector te vergroten. Het belang van talent en educatie werd onderstreept en ook werd de noodzaak onderkend om het culturele aanbod niet over alle wijken uit te spreiden maar juist te concentreren in het stadshart, in wisselwerking met de creatieve economie.
1
Raadsvoorstel: Cultureel erfgoed 2011-2015: visitekaartje voor de stad (registratienummer 3813657) en Raadsvoorstel Toekomstgerichtemedia-agenda (registratienummer 3802123v2);
2
Hier vonden gesprekken plaats met vertegenwoordigers uit de creatieve en culturele sector die mede de basis hebben gevormd voor de gedachtevorming en keuzes voor de herijking cultuurbeleid
4
In vervolg hierop kwamen tijdens de Tafel van Bart (februari 2011) interessante vraagstellingen aan bod, geclusterd rond de onderwerpen educatie & talent, stadshart en iconen. Er werd ingegaan op de vraag hoe we jong talent en amateurs meer ruimte en ontplooiingsmogelijkheden kunnen bieden. Daarbij kwam ook naar voren dat de bestaande culturele organisaties en initiatieven hun deuren meer moeten open zetten voor lokaal Amersfoorts (jong) talent. Ook werd gesproken over wie of wat we tot onze iconen rekenen en wat we daar mee doen. Een ander gespreksonderwerp was hoe we door culturele activiteiten en voorzieningen de gebieden in het stadshart (zie paragraaf 4) met elkaar kunnen verbinden.Op 28 maart 2012 is met vertegenwoordigers uit het culturele veld van gedachten gewisseld over de conceptnota en het cultuurbeleid voor de komende jaren. Ook zijn enkele schriftelijke reacties binnengekomen. Op basis daarvan is deze nota aangescherpt en verbeterd 3 . Op basis van het coalitieakkoord, de gesprekken met diverse stakeholders uit de stad en de besluiten over de bezuinigingsvoorstellen mei 2011 komen wij tot een herijking van het cultuurbeleid, die leidt tot een bijstelling van de cultuurnota Nieuw Amersfoorts Peil. Tijdens het proces van herijking is nog niet geanticipeerd op de besluitvorming over de Tussenbalans.We realiseren ons dat we onze ambities moeten proberen te realiseren met minder geld.
Visie De visie die in Nieuw Amersfoorts Peil werd verwoord, blijft overeind: kunst en cultuur dragen bij aan de kwaliteit van de stad en versterken de identiteit en aantrekkelijkheid. Daarbij stimuleren kunst, cultuur en creativiteit een vitale samenleving waarin respect, persoonlijke ontwikkeling, inspiratie, ontspanning en uitdaging onmisbare elementen zijn. Immers een stad zonder cultuur, lijdt aan bloedarmoede. Ook willen we benadrukken dat kunst en cultuur een bijzondere bijdrage leveren aan het economische klimaat en de aantrekkingskracht van de stad. Als het over kunst en cultuur gaat wordt er vaak in termen van ‘kosten’ gesproken, zonder dat af te zetten tegen de toegevoegde waarde van kunst en cultuur aan de samenleving4. Immers, kunst en cultuur dragen bij aan welvaart en welzijn. Menselijke creativiteit is de motor van de economie en het cultureel klimaat een belangrijke vestigingsfactor. Recente onderzoeken laten zien dat van kunst en cultuur ook de economische en maatschappelijke waarde is uit te drukken. En die waarde is niet alleen terug te vinden in de kassa’s van musea en restaurants. De economische waarde van culturele instellingen als musea, theaters en poppodia is ongeveer vijf tot tien keer de kasopbrengst 5. ‘Cultuur zorgt op een veel bredere manier voor economische groei. Een stad zonder voldoende cultuuraanbod is een minder aantrekkelijke woonomgeving, trekt minder hoogopgeleide burgers6, minder bedrijven en genereert minder inkomen. Waar veel te zien of te doen is, willen mensen graag wonen’ 7.
Kunst en cultuur heeft daarnaast ook een belangrijke maatschappelijke waarde. ‘…Er zijn tussen amateurkunst en professionele kunstbeoefening natuurlijk wel allerlei verbanden. De topviolist begint als getalenteerd jongetje. En het is allang aangetoond dat actieve cultuurbeoefening 3
4
5
Zie bijlage met overzicht van de reacties
“De waarde van cultuur in cijfers” , Atlas voor gemeenten (2011) Gerard Marlet en Joost Poort, “Muziek in de stad: het belang van podiumkunsten, musea, festivals en erfgoed voor de stad” door Gerard Marlet (2010).
6
35,8% van de beroepsbevolking boven de 18 jaar van Amersfoort is hoog opgeleid (Kerncijfers werken en Leren 2010, gemeente Amersfoort)
7
Idem
5
goed is voor de sociale samenhang in buurten. Kinderen die muziek maken of op tekenles zitten, zorgen minder vaak voor overlast en komen minder snel in de criminaliteit. Ook dat kun je in geld uitdrukken’8
De economische, sociale en culturele infrastructuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en zijn basis voor het stedelijk kapitaal dat voedingsbodem biedt voor vernieuwing en ontwikkeling en crossovers op genoemde terreinen. Ten slotte hebben kunst en cultuur een waarde in zichzelf als uiting van de menselijke verbeeldingskracht. Uitgangspunt is dat cultuur een belangrijk verbindend element in de samenleving is. Het geeft kleur en smaak aan ons leven, brengt ons in contact met anderen en stimuleert ons in onze ontwikkeling. Belangrijk is dat dit verbindende karakter in beginsel op alle stadsbewoners zijn werkingskracht heeft. Ambitie Ieder nieuw cultuurbeleid heeft zijn eigen kenmerken. In 1994 werd met de nota Mondriaan aan Zee ingezet op een reorganisatie en modernisering van het kunstveld. In 2000 mikte Stijl van de Stad op de ontwikkeling van de infrastructuur en de Stad als Podium. In 2008 werd met Nieuw Amersfoorts Peil het accent gelegd op de beleefbaarheid van cultuur, in het bijzonder voor jongeren en in de wijken. De grote uitdaging in de komende periode is om, ondanks de financiële krapte, het culturele klimaat op peil te houden en te voorkomen dat er verschraling optreedt. Daarvoor is een aanscherping nodig van de richting die in 2008 is ingeslagen en leggen we een aantal nieuwe accenten. We weten dat er veel energie, inzet en betrokkenheid aanwezig is in de stad. Dat geeft ons ook de overtuiging dat we, gezamenlijk met het culturele veld en andere partners in de stad, het stevige fundament voor een vitaal cultureel klimaat op peil kunnen houden en ook nieuwe impulsen kunnen geven. Onze ambities formuleren we als volgt: het bevorderen en verbeteren van samenwerking binnen het culturele veld (thema Samenwerken en verbinden); • het bieden van ruimte aan jong talent, binnen de programmering van bestaande initiatieven en instellingen en met nieuwe initiatieven (thema Ruimte voor talent); • een grotere eigen verantwoordelijkheid van scholen voor het cultuureducatieve aanbod (thema Cultuureducatie en -participatie); • een bundeling van voorzieningen en activiteiten in het stadshart en in Vathorst( thema Stadshart en Vathorst) • ruimte en inzet voor festivals en evenementen (thema Festivals en evenementen) • het bevorderen van cultureel ondernemerschap van de instellingen en een grote groep Amersfoorters (consumenten, producenten, sponsoren, etc.) met talrijke grote en kleine initiatieven (thema Cultureel ondernemerschap).
•
8
Idem
6
Thema’s 1. Samenwerken en verbinden De rol van de gemeente als subsidiegever blijft uiteraard belangrijk voor de culturele basisinfrastructuur en het stimuleren van een vitaal cultureel klimaat. Gelet op de bezuinigingen en de financiële krapte, die zich ook de komende jaren doorzet, wordt de rol van de gemeentelijke overheid, als financier, relatief beperkter. Voor het in stand houden van een vitaal cultureel klimaat richt de gemeente zich dan ook meer op een andere, meer bescheiden, sturingsfilosofie met andere accenten zoals verleiden, stimuleren, voorwaarden scheppen, ondersteunen, verbinden, makelen en het samenspel organiseren. Dit relatief nieuwe rollenpalet gaan we de komende tijd -werkenderweg- verder ontwikkelen. De gemeente Amersfoort heeft niet alleen een voorwaardenscheppende en ondersteunende rol bij het voorzien in een goede culturele basisinfrastructuur, maar ook bij het mogelijk maken van en ruimte bieden voor allerlei initiatieven die worden genomen (zoals festivals, evenementen, tentoonstellingen). Een levendig cultureel klimaat wordt door de stad gemaakt. Samenwerken en verbinden worden steeds belangrijker. Met een continue stroom van nieuwe initiatieven vanuit de stad en een afnemend budget, komt hierop steeds meer de nadruk te liggen. In veel gevallen zal de gemeente niet, of slechts beperkt, in staat zijn een initiatief financieel te ondersteunen. Maar het gaat niet alleen om geld, maar vooral om het creëren van condities om de energie en initiatieven in de stad te ondersteunen, ruimte en kansen te geven, belemmeringen weg te nemen en energie toe te voegen. Zo kan de gemeente helpen om een organisatie in contact te brengen met bijvoorbeeld mogelijke sponsoren of gelijksoortige initiatieven, waarbij door samenwerking de initiatieven alsnog tot stand kunnen komen. Als gemeente willen we er aan bijdragen dat partijen (inwoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties, het onderwijs, culturele instellingen en initiatieven) elkaar weten te vinden en onorthodoxe en/of slimme verbindingen tot stand brengen. Er zijn veel netwerken in de stad die soms min of meer los van elkaar lijken te functioneren. De gemeente wil een rol spelen om die bij elkaar te brengen, zodat culturele allianties en verbindingen tot stand worden gebracht. Om dat te concretiseren gaan wij, bijvoorbeeld twee keer per jaar, samen met de culturele instellingen, een 'makelaarsmarkt' organiseren voor het culturele veld (denk bijvoorbeeld aan peckakuchabijeenkomsten). De diverse culturele spelers ontmoeten elkaar, en vraag en aanbod kunnen worden gematcht (jong talent en programmeurs, Amersfoortse kunstmakers en ‘toonders’ etc.). In aansluiting op de suggesties van het vierfestivaloverleg (4FO) willen we nagaan of bijvoorbeeld gezamenlijke sponsorwerving tot de mogelijkheden behoort en op welke wijze de gemeente dat kan faciliteren. Bijvoorbeeld door slim in te spelen op kansen en na te gaan hoe verschillende gremia/netwerken daarvoor zijn te benutten. We willen de samenhang en samenwerking binnen het culturele veld versterken. Dit kan bijvoorbeeld door clustering van culturele voorzieningen in één gebouw of complex, maar ook in de vorm van samenwerkingsverbanden waarin backoffice-taken worden gebundeld (zoals gebouwbeheer, inkoop, systeembeheer en administratieve taken of soms ook verdergaand). Daarnaast denken we aan gezamenlijke marketing en promotie, het op elkaar afstemmen van de programmering, het ontwikkelen van culturele arrangementen etc. Een betere afstemming van de programmering van de culturele instellingen kan het totale culturele aanbod en de kwaliteit versterken. Dat geldt ook voor de afstemming van de programmering en de samenhang van festivals onderling, en met de culturele basisvoorzieningen. 7
Verbinden en samenwerken, met het culturele veld, andere overheden, het bedrijfsleven en de onderwijssector, is een belangrijke voorwaarde om onze doelstellingen te bereiken. Daarom gaan we de gemeentelijke rol als ‘makelaar’ of ‘verbindingsofficier’ verbreden en sterker benutten. Wij zien onze rol daarbij vooral in het organiseren van het samenspel: - het verbinden van ideeën, mensen en middelen; - het bieden van ruimte voor initiatieven en vernieuwing; - het creëren van condities waaronder anderen hun werk kunnen doen. Dat betekent ook dat we meer naar ‘buiten’ kijken en zichtbaar aanwezig zijn, zodat we beter weten wat er ‘aan de voorkant’ speelt en waar behoefte aan is. Hierdoor zijn we beter in staat om onze nieuwe rol op te pakken en goede condities te stimuleren, verbindingen te leggen en te ‘makelen’. Om het aanboren van aanvullende (financiële) bronnen te optimaliseren gaan we nadrukkelijk ook onze eigen kennis- informatiepositie verbeteren. Zodat we provinciale en/of (inter)nationale fondsen en financiële mogelijkheden meer/beter kunnen benutten. In onze contacten met en lobby naar andere overheden willen we de culturele kwaliteiten van Amersfoort en de groeiende rol van Amersfoort als cultureel centrum in de regio nadrukkelijker profileren. Als gemeente willen we meer samenwerken en afstemmen met de provincie en de stad Utrecht. We ondersteunen de ambitie van De Vrede van Utrecht (2013) en van Utrecht Culturele Hoofdstad (2018) 9. We zien voor Amersfoort een rol en kans weggelegd, als partner van de provincie en de stad Utrecht. Deze samenwerking beoogt niet alleen om de kansen op de nominatie te verhogen, maar heeft ook uitdrukkelijk als doel om structurele samenwerking met de stad en de provincie Utrecht te doen ontstaan en te versterken. Bovendien kan die samenwerking het culturele profiel van Amersfoort, zowel regionaal als nationaal, versterken. Daarnaast zien we, gecombineerd met de verhuizing van Armando naar Amelisweerd, beslist meer mogelijkheden voor museale samenwerking met de stad Utrecht. Voor de bibliotheek onderzoeken we de wenselijkheid tot een verdergaande samenwerking in provinciaal verband. Uiteindelijk zou dit in de toekomst mogelijk kunnen leiden tot een fusie van de regionale bibliotheken tot een provinciale bibliotheek. De provincie heeft hierin een stimulerende rol. Op het gebied van programmering en publiciteit wordt door De Flint en De Lieve Vrouw al langer samengewerkt onder de naam De Lieve Flint. Verdergaande afstemming en samenwerking van de grotere Amersfoortse podia op het gebied van onder meer programmering, communicatie, promotie en kaartverkoop kan bijdragen aan een beter en gevarieerder aanbod, een effectiever gebruik van de podiumcapaciteit en een hogere bezettingsgraad. Vooral De Flint, De Lieve Vrouw en De Kelder zoeken en vinden elkaar met betrekking tot deze onderwerpen. De gemeente heeft hierbij vooral een ondersteunende en faciliterende rol. De Amersfoortse podia moeten gezamenlijk het hele spectrum bieden, van laagdrempelig podium tot theaterzaal en een volwassen poppodium. Daarbij moet voldoende ruimte worden geboden voor lokaal talent. Binnen het Eemhuis verwachten we veel van de samenwerking tussen de culturele instellingen Scholen in de Kunst, de bibliotheek, Kunsthal KAdE en Archief Eemland. Dat moet uitstraling, synergie en cross-overs opleveren die er toe moeten leiden dat het Eemhuis een herkenbaar, bruisend en zich onderscheidend cultureel centrum wordt.
9
Op dit moment wordt er aan het zogeheten bidboek gewerkt, waarmee Utrecht zich wil nomineren en waarvoor ook Amersfoortse organisaties voorstellen hebben ingediend. Mei 2014 volgt de officiële benoeming van de culturele hoofdstad. Uiteraard zullen wij de raad betrekken bij cruciale momenten in de ontwikkeling en besluitvorming, als er meer inzicht is in de (financiële) consequenties.
8
Bij de musea heeft samenwerking al geresulteerd in een fusie van Museum Flehite, Mondriaanhuis, Kunsthal KAdE/architectuurcentrum en het Armandomuseum binnen de stichting Amersfoort in C. Over het vertrek van het Armandomuseum naar Utrecht zijn in 2011 besluiten genomen. Daarnaast gaan we de samenwerking stimuleren tussen de musea en de kunstenaars die zijn verbonden aan Kunst in Amersfoort. Binnen Kunst in Amersfoort zijn verschillende initiatieven op het gebied van beeldende kunst samengebracht. De komende tijd onderzoeken we of hier, nu nog elders uitgevoerde activiteiten (zoals het atelierbeleid en de begeleiding van jonge kunstenaars naar een beroepspraktijk) aan kunnen worden toegevoegd. Ook binnen de zomerprogrammering stimuleren we een verdergaande afstemming en samenwerking. Er worden in Amersfoort op verschillende plaatsen voorstellingen in de open lucht geprogrammeerd. Daarbij gaat het veelal om organisaties die geheel los van elkaar functioneren. Dit kan zorgen voor relatief veel versnippering, hogere kosten, kans op overlap in de programmering en een kwetsbare organisatie. Gezamenlijke cultuurpromotie van cultuuraanbieders wordt gestimuleerd. Wij hechten belang aan een inhoudelijke verbinding tussen de aanbieders die ook uitgedragen wordt in de promotie. Daarbij speelt samenwerking met de stichting Citymarketing een belangrijke rol. Organisaties kunnen (inhoudelijk) bij elkaar aanhaken en naar elkaar verwijzen in bijvoorbeeld boekjes, programma’s, agenda’s en andere (digitale) uitingen. Samenhang en verbinding in het stadshart (paragraaf 4) is hier ook bij gebaat. Naar buiten toe hechten wij veel belang aan het uitdragen van de kwaliteiten van Amersfoort door talent. Wij juichen toe dat artiesten en kunstenaars met trots hun Amersfoortse ‘roots’ uit dragen. Deze vorm van promotie is gemeente- en regio overschrijdend en gekoppeld aan de artiest en zijn relatie met Amersfoort (bijvoorbeeld FC Amersfoort). Om zoveel mogelijk inwoners met het rijke cultuuraanbod te verbinden en dit aanbod beter zichtbaar te maken willen we een nieuwe stap zetten. Wij willen toe naar één vrijetijdsportal waarop zowel bewoners als (potentiële) bezoekers van stad en regio terecht kunnen voor informatie over onder meer cultuur, recreatie, horeca en winkelen. Dit is een multimediaal portal met tekst, foto’s en video. Het culturele veld kan hier zichtbaar verbindingen met elkaar aangaan en de bezoeker wordt duidelijk bediend. Het is de ambitie om de distributie van deze informatie op innovatieve manieren vorm te geven. Via websites, WijkTV, sociale media, mobiele applicaties etc. Het is daarom belangrijk dat dit portal tevens de centrale plaats (de voorkant) is waar bewoners, organisaties en ondernemers alle informatie kunnen vinden voor eigen gebruik of verdere verspreiding van deze informatie op andere websites of applicaties. De uitvoering van het project vrijetijdsportal is een samenwerking binnen project Amersfoort Breed tussen Bibliotheken Eemland, Stichting Citymarketing Amersfoort, gemeente Amersfoort en de podia. Daarnaast vindt afstemming plaats met de provincie Utrecht, de VVV en de andere cultuuraanbieders. Met de toekomstgerichte media-agenda willen wij de media-innovatie nadrukkelijk stimuleren. Binnen de kaders die er zijn (Mediawet en beperkte middelen) willen wij de komende tijd nagaan waar de gemeentelijke inzet een toegevoegde waarde heeft. Het doel van de toekomstgerichte media-agenda is het stimuleren van media-innovatie en het faciliteren van ontmoeting en uitwisseling Multi- en social media, verbinding tussen kunst, cultuur en communicatie (bijvoorbeeld het drop-stuffscherm op Eemplein), is bij uitstek een gebied waar we ook verwachtingen hebben van de jongere generatie. We willen hen dan ook uitnodigen met artistieke en innovatieve voorstellen te komen voor de toekomstgerichte media-agenda. Cultureel ondernemerschap van lokale initiatiefnemers doet het culturele leven tot bloei komen en vormt de basis voor een goed cultureel klimaat. De gemeente moet daarbij basisvoorwaarden creëren (stimuleren en ondersteunen, ruimte en energie toevoegen,) waaronder dit ondernemerschap kan 9
floreren. Dit geldt voor zowel gesubsidieerde als niet-gesubsidieerde culturele organisaties. Ook hier probeert de gemeente in dit opzicht een nieuwe manier van werken tot stand te brengen, niet geënt op eenrichtingsverkeer (d.w.z. beleid vanuit de overheid), maar op coproductie met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties. We verwijzen hier ook naar de bescheidener rol van de gemeente en de nieuwe sturingsfilosofie (p.5). Doelstelling Verdergaande samenwerking tussen de verschillende partijen binnen het culturele veld (culturele instellingen en organisaties, bedrijfsleven en overheden). Inzet Verbindende rol tussen de verschillende partijen binnen het culturele veld. 2. Ruimte voor talent Bij een bruisend cultureel klimaat hoort dat creatieve (jonge) mensen de ruimte krijgen. Een organisatie als Per Expressie is hier een goed voorbeeld van. Een aantal plekken in de stad, zoals de Wagenwerkplaats, het Oliemolenkwartier worden (verder) ontwikkeld tot creatieve clusters, zodat creatieven met elkaar in wisselwerking kunnen staan, gezamenlijk projecten kunnen starten en een gezamenlijke aantrekkingskracht op bezoekers kunnen uitoefenen. De nadruk vanuit het gemeentelijk cultuurbeleid komt te liggen op het stimuleren van programmering op deze plekken en de verbinding leggen tussen creatieve clusters en bestaande voorzieningen (zoals de musea en scholen in de kunst). Wij nodigen (jonge) creatieven nadrukkelijk uit om met concrete plannen te komen. Waar nodig en mogelijk werken wij graag mee aan de realisatie van deze plannen. Jongeren moeten de ruimte krijgen om zich te presenteren. Door ruimte te geven aan interessante initiatieven van jongeren (bijvoorbeeld jongerenfestivals), maar ook door jonge makers makkelijk toegang te bieden tot de bestaande podia, musea, festivals en manifestaties. Juist op de festivals moet Amersfoorts talent kunnen laten zien waartoe het in staat is. Van belang voor het ontwikkelen van jong talent is dat er meer oog is voor de creatieve keten: de samenhang en verbinding tussen cultuureducatie, cultuurproductie en cultuurexpositie. De gemeente geeft instellingen in de creatieve keten de gezamenlijke verantwoordelijkheid om die verbinding (meer) tot stand te brengen. Dit houdt concreet in dat er afspraken worden gemaakt met instellingen en festivals om actief een podium te bieden aan jong Amersfoorts talent. De instellingen wordt gevraagd om jongeren (meer) te betrekken bij de culturele programmering. Voor activiteiten van, voor en door jongeren en ontwikkeling van talent is geen specifiek subsidiebudget beschikbaar. Maar bij de toedeling van subsidies is het criterium ‘jongeren’ en educatie, participatie en talentontwikkeling wel nadrukkelijk van toepassing. In 2012 actualiseren we ons atelierbeleid. Immers, voldoende atelierruimte voor kunstenaars draagt bij aan de ondersteuning van deze culturele beroepsgroep en daarmee aan een gunstig cultureel klimaat in de stad. De gemeente fungeert als informatiemakelaar om vraag en aanbod te matchen. Ons netwerk met vastgoedpartners (o.a. makelaars, beheerders, woningcorporaties) onderhouden we actief om de vraag naar atelierruimten bij hen onder de aandacht te brengen én te houden, zodat zij ruimtes (blijven) aanbieden. Als er atelierruimte beschikbaar komt, stellen we de kunstenaars die op de gemeentelijke atelierlijst staan, hiervan op de hoogte. Voor jonge kunstenaars worden naast de bestaande atelierruimtes zes garageboxen als atelierruimte beschikbaar gesteld (april 2012). Het 10
beheer van de gemeentelijke atelierruimten (25 in totaal) wordt overgedragen aan woningcorporatie De Alliantie. Doelstelling Voldoende ruimte voor en programmering door Amersfoorts jong talent. Inzet Faciliteren van programmabudget en podia voor Amersfoorts jong talent.
3. Cultuureducatie en –participatie Vanuit onze visie dat cultuur een belangrijk verbindend element is en onze ontwikkeling stimuleert blijft actieve deelname aan kunst en cultuur van zoveel mogelijk inwoners een belangrijk beleidsdoel. Scholen in de Kunst levert een flinke bijdrage in het aanbod voor cultuureducatie en -participatie. Vanuit het fonds cultuurparticipatie is tot en met 2012 budget beschikbaar om actieve deelname te bevorderen. Vanaf 2013 richt het Fonds Cultuurparticipatie zich (met een kleiner budget) nog meer op cultuureducatie aan de basis: cultuur als onderdeel van de reguliere onderwijsprogramma’s. Rijksgelden die eerder beschikbaar waren voor brede cultuurparticipatie worden door het Rijk vanaf 2013 uitsluitend ingezet voor het programma Cultuureducatie met Kwaliteit, een programma dat zich richt op de culturele ontwikkeling van leerlingen in het basisonderwijs. Dit programma zet in op het belang voor kinderen om zich vanaf de basisschoolleeftijd breed cultureel te ontwikkelen, hen creatief en open te leren denken over zichzelf en hun omgeving. Het Ministerie van OC&W stelt via het Fonds Cultuurparticipatie matchingsgelden beschikbaar om cultuureducatie in de infrastructuur van onderwijs-instellingen te verankeren. Door deel te nemen aan het programma Cultuureducatie met Kwaliteit kan Amersfoort gericht inzetten op het verder ontwikkelen van beleid om cultuureducatie in te bedden in de infrastructuur van basisscholen. In plaats van gebruik te maken van Kunstmenu (Kunst Centraal) ontwikkelen we een lokaal educatief aanbod dat ook goed past binnen de landelijke ontwikkelingen en de middelen die daarvoor beschikbaar komen. Het Ministerie wil deze gelden vooral inzetten om onderwijzend personeel toe te rusten en partnerships tussen culturele en onderwijsinstellingen te ondersteunen. Goede samenwerking tussen culturele en onderwijsinstellingen is daarvoor de basis en de bouwstenen worden gevormd door een hoogwaardig cultuureducatief aanbod. De gemeentelijke opgave is dat proces te bevorderen en te faciliteren en om de cultuureducatie, zowel in het onderwijsbeleid als in het cultuurbeleid, te verankeren. Inbedding van cultuureducatie in de infrastructuur van scholen wordt vergemakkelijkt omdat de ontwikkeling wordt ondersteund door rijksbeleid, binnen een landelijk samenhangende aanpak. Naast de verschillende lokale culturele instellingen, zoals Scholen in de Kunst, Archief Eemland, Holland Opera en de musea, kunnen ook andere partners zoals Kunst Centraal hierin een belangrijke kwalitatieve rol vervullen. Het programma Kies Je Kunst blijft een belangrijk instrument. De gemeente stimuleert dat culturele instellingen, onderwijsinstellingen, festivals en kunstenaars onderling relaties leggen en een gezamenlijk aanbod vormgeven (coproductie). Over de vorm (bijvoorbeeld een jaarlijkse Kunstschooldag, waarop cultuurinstellingen, organisaties, kunstenaars, festivals zich presenteren met cultuureducatief aanbod) overleggen we met de culturele en onderwijsinstellingen. Scholen kunnen daarnaast bij het zoeken naar het juiste aanbod gebruik maken van de expertise van Scholen in de Kunst. Deze organisatie heeft een belangrijke regierol in het in het aanbieden en toegankelijk maken van cultuureducatief aanbod voor het onderwijs. 11
Via het Jeugdcultuurfonds kunnen kinderen en jongeren van 4 tot en met 18 jaar, die om financiële redenen geen lid kunnen worden van een theaterclub of geen les kunnen nemen bij een harmonie, dansschool of muziekschool, een bijdrage krijgen. Het Jeugdcultuurfonds wordt gefinancierd vanuit het minimabeleid en is ondergebracht bij afdeling Sociale Zekerheid. Voor kinderen, de primaire doelgroep van de bibliotheek, worden in vier jaar tijd in totaal zestien schoolbibliotheken ingericht. Daarbij wordt ingezet op afstemming en samenwerking tussen de school en de bibliotheek in het kader van leesbevordering en leesvaardigheid. Voor jeugd en volwassenen houden we drie goed geoutilleerde bibliotheken met een goede spreiding over de stad. Voor de periode 2012-2015 wordt met de inrichting en exploitatie van een plug in bibliotheek10 in de wijk Zielhorst, een schoolbibliotheek+ 11 in de wijk Kruiskamp en zes huiskamerbibliotheken in verschillende verzorgingshuizen een tijdelijk alternatief geboden voor het sluiten van twee bibliotheekfilialen en het afstoten van de bibliobus. Van belang is dat de lokale bibliotheek aansluit op de landelijke digitale infrastructuur, waardoor het onder meer mogelijk wordt om e-books aan leden van de bibliotheek uit te lenen. Hoewel de uitleen in toenemende mate digitaal zal plaatsvinden, blijft de uitlening en raadpleging van de fysieke collectie voorlopig nog van belang. De bibliotheek kan zich profileren op ondersteuning van (persoonlijke) ontwikkeling en educatie. Dit door studiefaciliteiten te bieden, en te fungeren als lokaal kenniscentrum voor leesbevordering,bestrijding van laaggeletterdheid en mediawijsheid 12. Hoewel het tempo van deze ontwikkeling nog niet precies is in te schatten, is het uiteraard belangrijk om hierop tijdig te anticiperen en lokale beleidsuitgangspunten vast te stellen, zodat de lokale bibliotheek zich kan voorbereiden op de nabije toekomst. Doelstelling Actieve deelname inwoners aan kunst en cultuur. Actieve deelname jongeren aan kunst en cultuur Inzet Faciliteren van een goed cultuureducatief en cursusaanbod. Faciliteren van samenwerking tussen culturele en onderwijsinstellingen Effectindicatoren a. % inwoners dat actief aan kunst en cultuur doet, uitgesplitst naar volwassenen en jongeren. b. % inwoners dat een creatieve cursus volgt of lid is van creatieve vereniging, uitgesplitst naar volwassenen en jongeren 4. Stadshart en Vathorst Amersfoort is een overzichtelijke stad waar het centrum met uiteenlopende vervoermiddelen goed en snel bereikbaar is. Inwoners zijn voor veel zaken als vanzelfsprekend op het centrum georiënteerd. 10 Een landelijk ontwikkeld concept, dat de mogelijkheid biedt om modulair bibliotheekvoorzieningen te plaatsen in verschillende locaties, zoals een winkelcentrum, een school of een ziekenhuis 11 Een bestaande schoolbibliotheek wordt uitgebreid met een aantal voorzieningen waar volwassenen gebruik van kunnen maken.
12
“De Openbare Bibliotheek in het Digitale Tijdperk”, handreiking VNG, april 2012
12
Waar we in de cultuurnota Nieuw Amersfoorts Peil nog inzetten op meer cultuur in de wijken, besluiten we nu om culturele voorzieningen en activiteiten vooral in het stadshart te concentreren. Het stadshart omvat een groter gebied dan enkel het historisch centrum. De binnenstad, het Eemplein en de Eemhaven, het Oliemolenkwartier, Stadhuisgebied, Stationsgebied, Wagenwerkplaats en de Zonnehof zijn de ‘kamers’ die samen het stadshart vormen. In 2011 heeft het college het programma Stadshart vastgesteld. Inzet van dit programma is de versterking van de verschillende ‘kamers’ van het Stadshart, zodat zij allemaal een aantrekkelijke mix van verschillende stedelijke functies kennen. Deze versterking vindt onder meer plaats op ruimtelijk, economisch en cultureel gebied. Het gemeentelijk cultuurbeleid richt zich op een bundeling van culturele voorzieningen en activiteiten in het stadshart. Het draagt bij aan de verbinding tussen de gebieden, waarbij deze aantrekkelijke stedelijke functies herbergen en toch verschillen in hun identiteit. In het stadshart bevinden zich de kernvoorzieningen die met een breed aanbod voor een breed publiek de basis leggen voor de culturele infrastructuur van de stad. De zorg voor deze voorzieningen is een kerntaak van ons brede cultuurbeleid. Daarbij is het onze ambitie om te komen tot meer programmatische, ruimtelijke en organisatorische samenwerking. Het is onze overtuiging dat deze samenwerking binnen ons stadshart goed te realiseren moet zijn. Dat vergt een strategiemix die de goede verbinding legt tussen de hardware (bv. fysieke infrastructuur) en de software (bv. creatieve broedplaatsen, opleidingen, sociaal, cultureel en particulier initiatief). Creatieve broedplaatsen bieden kunstenaars en creatieve ondernemers de mogelijkheid zich gezamenlijk te ontwikkelen, te profileren en te promoten. Locaties als de Wagenwerkplaats en het Oliemolenkwartier hebben of krijgen deze functies. Vanuit het programma cultureel klimaat stimuleert de gemeente de culturele programmering op deze locaties. Verder is het vooral aan particuliere partijen zelf om initiatieven te ontplooien. In de historische binnenstad dragen de theaters De Flint en De Lieve Vrouw, de musea en de festivals en evenementen bij aan het cultureel klimaat. Het Eemplein wordt een aansprekend stadsplein met voorzieningen die passen bij de groeiende stad. Rond het plein verrijzen onder meer een Pathé bioscoop met acht zalen, winkels, horeca, appartementen en het Eemhuis, waarin Stichting Bibliotheken Eemland, Scholen in de Kunst, Archief Eemland en kunsthal KAdE zich vestigen. Overdag gezellig winkelen, ’s avonds naar de grote bioscoop en na afloop nagenieten in een van de horecagelegenheden rond de Eemhaven. Het Oliemolenkwartier is een belangrijke locatie voor onderwijs en creatieve economie. Voor Poppodium De Kelder worden de mogelijkheden onderzocht zich op deze locatie verder te ontwikkelen en daarmee het popklimaat in Amersfoort te versterken. Er komt geen nieuw gebouw voor theater De Flint. Wel is er op de Wagenwerkplaats een plek gereserveerd voor de toekomst, wanneer een nieuwe congres- en theaterzaal mogelijk wel realiseerbaar blijkt. Ook biedt de Wagenwerkplaats mogelijkheden voor het houden van evenementen. Dit zou, naast de bestaande culturele voorzieningen, waaronder Holland Opera, de Laswerkplaats en Per Expressie, kunnen bijdragen aan een verdere versterking van het stadshart en de verbinding met de historische binnenstad. In het stadshart wordt de komende tijd gezocht naar een passende bestemming voor een aantal cultureel belangrijke gebouwen. Dit betreft in het bijzonder het Rietveldpaviljoen op de Zonnehof, de Elleboogkerk en de huidige locatie van KAdE in het RCE-gebouw. Wij onderzoeken in 2012 welke kansrijke ideeën en/of initiatieven er zijn voor de herbestemming van deze iconen. Daarbij streven we allereerst naar een culturele of een aan cultuurverwante invulling. Ook in Vathorst willen we een goed cultureel voorzieningenniveau behouden. Het Icoon herbergt het tweede bibliotheekfiliaal, een theater en een dependance van Scholen in de Kunst. De Kamers biedt de wijkbewoners een combinatie van cultuur, kunst, ontmoeting, eetgelegenheid, en overlegfaciliteiten. 13
Daarnaast blijft er op wisselende locaties ruimte voor festivals en evenementen in dit stadsdeel. In de verdere toekomst kan Vathorst Noord plaats bieden aan een vast evenemententerrein voor grote festivals en evenementen. Vario Mundo beëindigt, volgens afspraak, in 2012 haar activiteiten met de plaatsing van een kunstwerk, als laatste in de reeks. In de toekomst zal kunst in de openbare ruimte van Vathorst weer door de gemeente geïnitieerd en begeleid worden.
Architectuur Om de relatie van Amersfoort en de architectuur nadrukkelijk aan te wakkeren gaan we een Amersfoortse Architectuurprijs uitreiken. Bij deze prijs gaat het vooral om ‘de eer’ en bestaat de prijs uit een, door een Amersfoortse kunstenaar ontworpen, beeld/plastiek. Doelstelling Een breed, divers en toegankelijk kunst en cultuuraanbod voor volwassenen en jongeren in het Stadshart en Vathorst. Inzet Faciliteren van aantrekkelijke programmering en voldoende goed toegeruste accommodaties in het Stadshart en Vathorst en aantrekkelijke routes binnen het Stadshart. Effectindicatoren a. % inwoners dat tevreden is over het cultuuraanbod. b. % inwoners dat in de afgelopen 12 maanden een voorstelling, concert of museum heeft bezocht, uitgesplitst naar volwassenen en jongeren.
5. Festivals en evenementen Voor het culturele klimaat zijn de festivals en evenementen 13 belangrijk. We zijn er dan ook trots op dat Amersfoort zo’n royale sortering aan festivals en evenementen kent die worden georganiseerd met inzet van talrijke vrijwilligers. Ze brengen levendigheid in de stad, maken deze plezieriger om in te wonen, interessanter om in te werken en leuker om te bezoeken. De culturele festivals bieden daarbij aan heel veel mensen een laagdrempelige manier om te genieten van cultuur. Daarnaast hebben evenementen een economisch belang, gelet op de bestedingen van de bezoekers aan horeca en detailhandel14. Niet alleen omdat de horeca tijdens een evenement haar omzet flink ziet stijgen, of festivalbezoek in de binnenstad veelal wordt afgewisseld met winkelen. Ook bedrijven vestigen zich doorgaans liever in een stad met een creatieve uitstraling en waar op cultureel gebied veel te beleven valt. En ten slotte dragen evenementen bij aan de binding van de bewoners in de stad. Alleen al door het feit dat de meesten worden georganiseerd of gedragen door een grote groep enthousiaste vrijwilligers. Kortom, festivals en evenementen dragen in hoge mate bij aan het culturele klimaat in de stad en vormen om die reden een speerpunt van het beleid. Onder evenementen verstaan we overigens ook de kunstenaarsinitiatieven, zoals die bijvoorbeeld door Kunst in Amersfoort worden ontwikkeld en uitgevoerd (bijvoorbeeld de Kunstvaarroute).
13
Zie voor het Evenementenbeleid de Evenementennota 2009-2015.
14 Evenementen leveren meeste op voor lokale ondernemers Ongeveer 38% van de Amersfoortse evenementgangers combineert een evenementbezoek meestal met een cafébezoek, 18% combineert het meestal met een restaurant en de helft gaat dan meestal ook even winkelen in de binnenstad (Vrijetijdsmonitor 2010, gemeente Amersfoort)
14
We zien de festivals en evenementen als een van de basisvoorzieningen in onze stad. Organisaties moeten de tijd krijgen om zich artistiek te kunnen ontwikkelen. We willen echter ook periodiek opnieuw kunnen afwegen welke festivals en evenementen we binnen dit structurele budget financieel ondersteunen. Dit biedt ruimte aan nieuwe initiatieven en houdt bestaande organisaties scherp op hun prestaties en ontwikkeling. We hanteren hierbij een termijn van vier jaar. Voor het festival en evenementenaanbod zetten we in op een gevarieerd aanbod, zonder dubbelingen en met zo min mogelijk overlap. Programmering moet laagdrempelig zijn, geschikt voor een groot publiek en voor iedereen toegankelijk. Het grootste deel van de activiteiten zal zich richten op inwoners van de eigen stad en regio. Enkele festivals of evenementen zullen daar boven uitstijgen en door hun unieke en/of bijzondere karakter regionale en nationale (of zelfs internationale) betekenis kunnen hebben. Festivals en evenementen vinden vooral plaats binnen het stadshart, en daarnaast een aantal in stadspark Schothorst en in Vathorst. We vinden het belangrijk dat er voldoende aanbod voor jongeren is en dat er voldoende podia zijn voor lokaal talent. Binnen de programmering en/of in de presentatie moet aandacht zijn voor vernieuwing. We willen geen doorsnee evenementen. Vooral nieuwe (nog niet meerjarig gesubsidieerde) activiteiten en organisaties moeten expliciet iets toevoegen aan de bestaande programmering. Van de organisaties vragen we samenwerking met andere partijen binnen het culturele veld en denken we dat er nog een slag te maken is door versterking van de samenwerking met de ‘vaste’ podia. We vinden het dan ook een goed initiatief dat de vier grote festivals sinds oktober vorig jaar periodiek met elkaar om de tafel zitten en nagaan waar ze gezamenlijk kunnen optrekken. Ook moeten de organisaties blijk geven van cultureel ondernemerschap en voldoende aandacht geven aan marketing en promotie. Daarbij is afstemming en samenwerking met stichting Citymarketing Amersfoort belangrijk. Een groot aantal festivals en evenementen vindt plaats in de historische binnenstad. Deze locatie biedt echter nauwelijks of geen mogelijkheden voor verdere groei in aantal of omvang. Het Eemplein kan hier voor verlichting zorgen. Voor grotere festivals en evenementen wordt een nieuw evenemententerrein gerealiseerd op bedrijventerrein Isselt. In de verdere toekomst biedt een nog te ontwikkelen gebied in Vathorst Noord mogelijkheden voor een groot evenemententerrein. Een verdere uitwerking van het evenementenbeleid is te vinden in de Evenementennota 2009-2015. Het beperken van veiligheidsrisico’s bij evenementen brengen veiligheidseisen en –kosten met zich mee, zowel voor de gemeente, politie als de evenementenorganisaties. De afgelopen jaren zijn de eisen voor risicobeperking op het gebied van openbare orde en veiligheid toegenomen. Dit vraagt van alle betrokkenen aanhoudende inzet om planning en organisatie verder te professionaliseren. Naast de ingevoerde legeskosten brengt dit ook extra veiligheidskosten voor de organisaties met zich mee. Hoewel in het gemeentelijk beleid is vastgelegd dat de organisatie(s) primair verantwoordelijk zijn voor de veiligheid is het nodig nadrukkelijk in het oog te houden dat er een goed overwogen evenwicht is in de verantwoordelijkheid van de organisaties (en de kosten die zij daarvoor moeten dragen) en de verantwoordelijkheid van de gemeente en de politie. Dat geldt ook voor het proces van vergunningaanvraag. Dat wordt ervaren als een langdurig en ingewikkeld proces. Wij gaan, gezamenlijk met de evenementenorganisatie, kijken op welke wijze we de werkwijze daarvoor kunnen verbeteren. Bijvoorbeeld door vereenvoudiging van het proces, samenwerking en ondersteuning tussen organisaties onderling, mogelijkheden voor hulpconstructies (digitalisering, projectondersteuning). Onze prioriteit leggen we bij het verbeteren van het gehele proces van facilitering en ondersteuning en het oplossen van pregnante problemen. Dat vergt ook maatwerk bij iedere organisatie, zodat afspraken en uitwerking helder en tijdig kunnen worden vastgelegd en eventueel vroegtijdig kunnen worden opgelost. Op basis van de evaluatie van de evenementen, die medio 2012 wordt afgerond, willen wij een protocol opstellen dat duidelijkheid en houvast biedt voor de organisatoren en de gemeente bij de (voorbereiding) vergunningaanvraag en de beperking van de veiligheidsrisico’s. 15
Doelstelling Een breed, divers, toegankelijk en goed bezocht aanbod van festivals en evenementen in het stadshart en in Vathorst. Inzet Faciliteren van een breed, divers, toegankelijk en goed bezocht aanbod van festivals en evenementen in het stadshart en in Vathorst. Effectindicatoren a. % inwoners, dat tevreden is over het festival- en evenementenaanbod. b. % inwoners dat in de afgelopen 12 maanden een festival of evenement heeft bezocht.
6. Cultureel ondernemerschap De gemeente verwacht van culturele organisaties een ondernemende houding, om op die manier, naast subsidies, tevens andere geldstromen aan te kunnen boren. Daarbij is de vraag leidend, wat de basis is die door de overheid in stand gehouden moet worden, en wat kan worden overgelaten aan andere partijen, zoals sponsoren, fondsen, bedrijven en particulieren. Ook is het van belang te kijken of een meer duurzame samenwerking kan plaatsvinden met collega-instellingen, bijvoorbeeld op het gebied van de programmering en het prijsbeleid, de PR en marketing, de gezamenlijke en/of centraal georganiseerde kaartverkoop, de gezamenlijke inkoop en het delen van bepaalde backoffice-functies (secretarieel, administratie, techniek etc.). En of we ondersteunende kennis- en informatie-uitwisseling kunnen organiseren, bijvoorbeeld in de vorm van immateriële sponsoring door in Amersfoort aanwezige adviesbureaus. Producerende en professionele kunstenaars/kunstmakers zijn doorgaans al zelfstandig cultureel ondernemer 15 . Zij zijn een belangrijke creatieve beroepsgroep in de stad die een bijdrage levert aan het culturele klimaat in de stad. Wij willen, in overleg met hen, de positie van de kunstenaars/kunstmakers beter in beeld krijgen en nagaan of een meer faciliterende rol van de gemeente gewenst is. We actualiseren het atelierbeleid in 2012 en streven naar voldoende atelierruimte voor kunstenaars. Daarnaast willen we, vooral via een bemiddelende rol/voorwaarde scheppende rol, stimuleren dat kunstenaars meer fysieke ruimte krijgen in de stad om zich te manifesteren en te presenteren, bijvoorbeeld in (etalages van winkel-) panden die (tijdelijk) leegstaan. Doelstelling Een cultureel klimaat waarbij culturele voorzieningen en programmering minder afhankelijk zijn van de overheid en meer steunen op bijdragen uit het bedrijfsleven, particuliere fondsen, eigen inkomsten en commerciële activiteiten. Inzet Stimuleren van cultureel ondernemerschap. Effectindicator % subsidiegelden op begroting.
15 Volgens de Sectormonitor Beeldende Kunst, mei 2011, is ongeveer 83% van de Nederlandse beeldend kunstenaars werkzaam als zelfstandige. Dat is beduidend hoger dan alle kunstdisciplines gezamenlijk (gemiddeld rond 55%)
16
Financieel kader Subsidiering Directe financiering door de gemeente ten behoeve van het culturele klimaat vindt op de volgende drie manieren plaats:
• • • •
Structurele budgetsubsidie voor de culturele basisvoorzieningen Meerjarige subsidie voor meerjarige voorzieningen en activiteiten Incidentele subsidie voor (veelal eenmalige) activiteiten of producten (maximaal drie keer) Structurele subsidies voor amateur-kunstverenigingen
De culturele basisvoorzieningen krijgen een structurele budgetsubsidie. De basisvoorzieningen zijn grote professionele culturele instellingen met een breed publiek. Ze vormen de basis voor ons bestel en ons beleid is gericht op continuïteit van deze organisaties. Het betreft de musea binnen Amersfoort in C, de bibliotheek, de Flint, Theater de Lieve Vrouw, de Kelder en Scholen in de Kunst. Aan de subsidie liggen prestatieafspraken ten grondslag. Er is voor deze subsidie geen beëindigingdatum bepaald. De organisaties dienen jaarlijks een begroting te overleggen en verantwoording af te leggen over het voorgaande jaar. Een aantal kleinere culturele instellingen en organisaties, die een permanent of jaarlijks terugkerend programma aanbieden, wordt ondersteund met een meerjarige subsidie. Deze zijn de status van het ‘in principe eenmalig’ ontgroeid en krijgen de zekerheid van een vaste subsidie voor een periode van vier jaar. Dit moet hen de basis geven om zich verder te ontwikkelen, zowel artistiek als zakelijk. Ook deze organisaties dienen jaarlijks een begroting te overleggen en verantwoording af te leggen over het voorgaande jaar. Na vier jaar worden opnieuw afwegingen gemaakt over de verdeling van het beschikbare budget. Dit geeft ook de kans aan nieuwe initiatieven, of initiatieven die tot dan op incidentele basis zijn ondersteund, om in aanmerking te komen voor een meerjarige ondersteuning. De meerjarige subsidies worden vanaf 2012 niet meer toegekend op basis van de Algemene Subsidieverordening Amersfoort. Er is vanaf mei 2012 een nieuwe subsidieregeling van kracht: Meerjarige subsidies cultureel klimaat. Ten slotte is er budget voor incidentele subsidies. Hiermee worden vooral activiteiten op het gebied van podiumkunst en beeldende kunst en vormgeving incidenteel ondersteund. In 2012 zijn de verschillende regelingen voor incidentele subsidiëring terugbrengen tot één subsidieregeling: Incidentele subsidies cultureel klimaat. Deze regeling voorziet ook in de toekenning van subsidies uit het nieuw ingestelde budget, cultuurproductie en –participatie van, voor en door jongeren. De volgende regelingen zijn vervallen: Subsidieregeling incidentele activiteiten amateurkunst en podiumkunst 2008 Subsidieregeling incidentele activiteiten beeldende kunst en vormgeving 2008 Subsidieregeling snelle incidentele subsidies kunstensector 2008
• • •
Wat de financiering betreft zal de gemeentelijke bijdrage bij de incidentele subsidies (en ook bij de meerjarige subsidies) maximaal 50% van de subsidiabele kosten van de activiteit zijn. Een eventuele subsidie in de volgende twee jaren loopt dan terug tot respectievelijk 40% en 30%. Dit moet organisaties stimuleren om in toenemende mate andere partijen te binden aan de activiteiten. Ook bij meerjarige gesubsidieerde instellingen en organisaties zullen we kritisch kijken naar de verhouding tussen gemeentelijke subsidie en overige inkomsten16. 16
In de subsidieregeling nemen we een hardheidsclausule op om onbillijkheden te corrigeren.
17
Met dit beperkte en overzichtelijke pakket aan subsidieregelingen17 op het gebied van kunst en cultuur willen we de regeldruk verminderen, meer transparant werken en voor de aanvragers meer helderheid verschaffen. Ook willen we met de nieuwe subsidieregeling het cultureel ondernemerschap van de subsidieaanvragers stimuleren. Daarnaast voert Scholen in de Kunst de regeling structurele subsidies voor amateurkunstverenigingen uit. Op basis van deze regeling kunnen amateurkunstverenigingen aanspraak maken op een voorstellingsbijdrage, een basisbedrag per lid en een bijdrage in de begeleidingskosten. Bij Scholen in de Kunst wordt vanaf 1 januari 2013 de incidentele subsidie voor amateurkunstactiviteiten ondergebracht. Budget kunstopdrachten We vinden kunstwerken in de openbare ruimte van belang omdat ze bijdragen aan een inspirerende stedelijke omgeving en beleefbaar zijn voor iedereen. Voor de financiering van kunstopdrachten hebben we een percentageregeling op de grondexploitatie. Door het teruglopen van de bouwactiviteiten levert de percentageregeling minder op. Ook voor de kunstopdrachten moeten we daarom op zoek naar samenwerkingsverbanden, andere financieringsmogelijkheden en creatieve allianties met marktpartijen. Jaarlijks ontvangen we een specifieke Rijksuitkering voor Beeldende Kunst en Vormgeving. Een deel daar van kan mogelijk ingezet worden voor kunst in de openbare ruimte. In mei 2012 is een brede adviesgroep cultureel klimaat (BACK) ingesteld die het college adviseert over de hiervoor genoemde meerjarige en incidentele subsidies18. De adviesgroep bestaat uit professionals/deskundigen op cultureel gebied of mensen met andere expertise die van belang is voor de culturele sector, zoals marketing en ondernemerschap. Deze adviesgroep, die uit acht leden bestaat, moet met een frisse en brede blik op het culturele aanbod in de stad, eens in de vier jaar een advies geven over het bestaande en gewenste aanbod voor de komende periode en de initiatieven waarvoor een meerjarige subsidie wordt aangevraagd in samenhang te beoordelen. Dit betreft zowel festivals en evenementen als terugkerende activiteiten en organisaties op het gebied van podium- en beeldende kunst. Dit advies betrekt het college bij de besluitvorming over de meerjarige subsidiëring. Bij het advies worden de uitgangspunten gehanteerd die zijn omschreven bij het thema festivals en evenementen. Zowel bij de beoordeling als bij het besluit wordt niet alleen naar de afzonderlijke initiatieven gekeken, maar juist ook naar de combinatie van activiteiten en organisaties die het beste kan bijdragen aan het culturele klimaat. Daarnaast adviseert de adviesgroep het college over de toekenning van incidentele subsidies (m.u.v. die voor amateurkunst). De adviesgroep cultureel klimaat adviseert niet over subsidiëring van de culturele basisinstellingen. Wij willen periodiek onderzoeken hoe we ervoor staan en prestaties en kwaliteit toetsen aan onze ambities en doelstellingen. In dat kader st willen we over 2 jaar met het culturele veld weer van gedachten wisselen om te bepalen waar we staan met de uitvoering van het cultuurbeleid en de resultaten daarvan.
17
Overigens zijn de uitgangspunten van deze nota leidend voor de criteria en toekenning van subsidies
18
De Back gaat dus niet over de structurele budgetsubsidies voor de culturele basisvoorzieningen, noch over de subsidies voor amateurkunstverenigingen
18
Beschikbare middelen 2012-2015 In onderstaand overzicht de bedragen van de voor deze nota relevante onderdelen van Programma 9, Cultureel klimaat. Het zijn de bedragen zoals die zijn opgenomen in de huidige gemeentelijke exploitatiebegroting. De in de Tussenbalans opgenomen voorstellen zijn nog niet verwerkt, in afwachting van de besluitvorming over de Tussenbalans en de begroting 2013-2016 door de gemeenteraad. De daadwerkelijk beschikbare bedragen voor de periode 2013-2016 zullen daarom afwijken van de bedragen uit het overzicht hieronder. De culturele (meerjarige) subsidies voor 2013 en volgende jaren worden dientengevolge verleend onder het voorbehoud van de goedkeuring van de begroting 2013-2016 door de gemeenteraad.
€*1000 bibliotheken cultuureducatie amateurkunst theaters en andere podia overige podiumkust evenementen musea en expositieruimten beeldende kunst SALDO LASTEN EN BATEN
2012 3.510 3.711 230 3.699 343 469 2.645 207 14.814
2013 3.371 3.296 230 3.659 378 343 2.583 205 14.065
2014 3.178 3.196 229 3.514 348 343 2.492 204 13.504
2015 3.011 2.896 229 3.433 348 343 2.459 203 12.922
Rijk, provincie en fondsen Een deel van de culturele voorzieningen en programmering in Amersfoort ontvangt een financiële bijdrage van de provincie Utrecht en/of het rijk . Grote bezuinigingen bij het rijk en de provincie en een herbezinning op de taken bij de provincie maken dat er vanaf 2012 grote onzekerheid bestaat over financiering van deze voorzieningen, zoals vooral Holland Opera. De gemeente spant zich in om de betreffende voorzieningen overeind te houden, maar moet tegelijkertijd constateren daarvoor zelf niet over de structurele financiële middelen te beschikken. Tot en met 2012 ontvangt de gemeente een bijdrage uit het Fonds Cultuurparticipatie. Vanaf 2013 concentreert het Fonds zich (met kleiner budget) op cultuureducatie aan de basis en moet dat onderdeel worden van de reguliere onderwijsprogramma’s. Via dit fonds is, vanaf 1 februari 2013, voor vier jaar een matchingsbedrag van € 81.527,- per jaar beschikbaar. Matchingsgeld vanuit de gemeente wordt gedeeltelijk gefinancierd vanuit programma 9. Cultuur (€ 70.000,-) vanuit het budget Cultuureducatie en gedeeltelijk vanuit programma 5. Onderwijs (€ 11.527,-), vanuit het budget Onderwijsvernieuwing19. Behalve de overheidssubsidies zijn er verschillende (cultuur)fondsen waar instellingen en organisaties een beroep op doen en waar ook regelmatig bijdragen uit plaatsvinden aan culturele activiteiten in Amersfoort. Voorbeelden hiervan zijn het VSB-fonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds, het SNS-Reaalfonds, het K.F. Hein Fonds en het Fentener van Vlissingen Fonds. Met ingang van 2012 is het Amersfoort cultuurfonds actief, een initiatief van een aantal cultureel betrokken inwoners van Amersfoort. En ten slotte is er de ondersteuning van een groot aantal plaatselijke en landelijke betrokken bedrijven en ondernemers. Als lokale overheid spelen we graag een rol bij het matchen van organiserende en mogelijk financierende of faciliterende partijen.
19
Dit onder voorbehoud van goedkeuring van de begroting.
19
20
Bijlage 1: Overzicht stand van zaken uitvoering Nieuw Amersfoorts Peil
#4124661
#4124661
23
Bijlage 2: Overzicht reacties op conceptn
ota 24
Bijlage 2: overzicht reactie conceptnota
thema
opmerkingen
Samenwerken en verbinden
Suggestie: kan gemeente twee keer per jaar samen met een culturele instelling een 'makelaarsmarkt' (misschien soort peckakucha-night?) organiseren voor het culturele veld. De diverse culturele spelers ontmoeten elkaar, en vraag en aanbod kunnen worden gematcht. Zorg voor verbinding tussen creatieve clusters en bestaande voorzieningen (musea e.d.) Ambtenaren meer zichtbaar/aanwezig in culturele veld: dan weet je wat er gebeurt op cultureel gebied in de stad. Pas dan kan je ‘makelen’ Gemeente kan platform/markt/werkvorm faciliteren en de brug slaan tussen instellingen, een open mind stimuleren. Gemeente kan integratie en samenwerking tussen culturele instellingen bevorderen (of zelfs afdwingen?). Gemeente moet met culturele organisaties haar netwerk en kennis delen, zodat dat toegankelijk wordt . Vernieuwing en samenwerking heeft veel met keuzes te maken. Heeft niet alleen met geld te maken. Niet het gevoel dat de gemeente blij is met wat er wordt georganiseerd. Het gaat om de grondhouding. Hoe ga je met elkaar om. Daar loopt vaak veel energie weg
Ruimte voor talent
Multimediale vormen waarmee jongeren bezig zijn, zijn onvoldoende verwerkt in de nota. Alleen een korte alinea over toekomstgerichte media-agenda. Gemeente moet talent koesteren: Belang van terughalen van/binding houden met talent. Zorgen dat zij ambassadeurs zijn. Bij een bruisend cultureel klimaat hoort dat creatieve (jonge) mensen de ruimte krijgen. Een organisatie als Per Expressie is hier een goed voorbeeld van. Amersfoort barst van de culturele talenten, in allerlei disciplines. Deze talenten moeten wij koesteren en behouden voor de stad. Zij zijn onze ambassadeurs. Suggestie: kan gemeente een culturele markt organiseren om vraag en aanbod te matchen (jong talent met programmeurs, Amersfoortse makers met toonders) Goed dat er veel aandacht is voor cultuureducatie aan de basis! Ontwikkelen van cultureel bewustzijn is belangrijk voor jongeren, dat begint op de basisschool. Kies je Kunst en Kunstmenu zijn daarvoor goede middelen.
Cultuureducatie en participatie
Festivals en evenementen
Gemeente moet verantwoordelijkheid nemen om scholen cultuur aan te laten bieden (te stimuleren, motiveren, partners samen te brengen) -> samenwerking beleidsvelden Onderwijs en Cultuur. Haal creatieve opleidingen naar Amersfoort Theaters moeten jongeren als hun publiek van de toekomst zien, en jongeren om die reden veel meer als doelgroep benaderen en opnemen in hun basispakket. Partners op het vlak van cultuureducatie (culturele instellingen, onderwijsinstellingen, aanbieders, kunstenaars, festivals) moeten elkaar actief opzoeken om integraal samen te werken aan de vormgeving van lange leerlijnen. Bouwen aan onderlinge relaties, en het aanbod samen vormgeven, bijvoorbeeld in de vorm van coproducties. Maak een koppeling tussen jong en oud: generatie-educatie! Suggestie: Kunst School Dag: één dag in het jaar waarop alle culturele instellingen zichzelf presenteren en de hele dag onderwijsinstellingen ontvangen voor een voorstelling/bezoek om 10.00/12.00/14.00 uur. Iedereen werkt belangeloos mee, alle ondersteuning/begeleiding/promotie wordt gezamenlijk vormgegeven. Festivals kunnen een educatief festivalpakket ontwikkelen en dat aanbieden aan scholen. Waarom zijn de festivals niet aangemerkt als basisvoorziening? De gemeente moet echt kiezen, hier werd niet per se mee bedoeld om alleen een paar grote evenementen te ondersteunen, maar maak je als gemeente hard voor de festivals die je belangrijk vindt, wees hier trots op en draag dit uit naar buiten toe, profileer de stad er mee. Geef festivals voldoende tijd om zich te ontwikkelen en subsidie voor langere tijd. Gemeente moet zich sterk(er) maken tegenover de provincie en meer profileren ten opzichte van (maar ook samen met) de stad Utrecht. Het idee leeft dat we nu veel geld laten liggen bij de provincie (denk aan festivalbudget). Onduidelijk op basis waarvan keuzes gemaakt worden bij verdeling/toekenning subsidies aan de festivals.
25
Festivals worden niet genoemd in relatie tot city marketing.
Cultureel ondernemerschap
Men wil het gevoel krijgen dat de gemeente helpt om de festivals mogelijk te maken. Nu is er vaak eerder het gevoel dat men wordt tegen gewerkt (lange formulieren, geen of onvoldoende faciliteiten, er worden veel eisen gesteld, worden soms laat kenbaar gemaakt). Praktische hulp ontbreekt. Waarom kiezen we voor de markt in plaats van voor een festival op de Hof? Professionalisering van organisaties heeft een prijskaartje. Organisaties die zich bewijzen, zoals de grotere festivals, kunnen niet meer draaien op alleen vrijwilligers. Kan die professionalisering niet vanuit de gemeente worden ondersteund, door bijvoorbeeld projectbureautje dat vergunningenaanvraag verzorgt, subsidieaanvragen regelt etc. Tip: organiseren van een cultureel microkrediet Maak een koppeling met het bedrijfsleven: laat bedrijven hun creatieve ontwerp- vraagstukken bijvoorbeeld uitzetten bij culturele instellingen Hoe gaat de gemeente stimuleren dat cultureel ondernemerschap gaat floreren? Door meer samenwerking, maar dat kan ook door meer marktwerking: grote instellingen maken het vaak onmogelijk dat kleinere organisaties kunnen (concurrentie om budgetten) meedoen en kunnen bijdragen aan innovatie en vernieuwing. Hoe kan de meerwaarde van het marktgerichte denken zichtbaar worden en beloond worden. Efficiënt omgaan met budgetten betekent vaak dat daarna de subsidie wordt verminderd. Is geen stimulans voor meer marktgericht werken. Kan de gemeente niet ondersteunen door kennis te vergaren/beschikbaar te stellen voor bijv. modellen bedrijfsvoering?
Kunstenaarsbeleid
Algemeen
Amersfoort moet cultureel meer regionaal, provinciaal en (inter)nationaal denken en bewegen. Daarvoor kunnen culturele ambassadeurs worden ingezet die toch al onderweg zijn. Bij stimuleren cultureel ondernemerschap meer focussen op instellingen om innovatie te stimuleren. Naast financien ook andere beleidsinstrumenten nadrukkelijker en overzichtelijker benoemen. Positief is dat er meer aandacht is voor fysieke ruimte voor kunstenaars in de stad, maar hoe hard is dat? Er zou meer gebruik gemaakt moeten worden van bestaande ruimtes. Kennis nemen van de branchemonitor beeldende kunst (2011). In de nota ontbreekt beleid op beeldend kunstenaars. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen culturele producten en groepen producenten Nota en discussie worden heel erg gevoerd vanuit instituten en niet vanuit makers, kunstenaars zelf. Positie van kunstmakers is niet goed in beeld. Moet veel krachtiger in beeld worden gebracht. Op gebied van talentontwikkeling bijvoorbeeld. . Maker worden en hoe hou je ze binnen de stad? Niet uit het oog, uit het hart-beleid. Veel Amersfoorters in den landen. Die banden niet laten schieten. Zijn ambassadeurs van Amersfoort. Te weinig aandacht is voor de culturele zzp'er/kunstmakers. Zorg dat je zzp-ers als ondernemers aanspreekt en betaalt. Te veel aandacht gaat naar de meer gevestigde instellingen/festivals. Niet gaan voor ‘op peil houden’, maar kansen grijpen om te verbeteren door bv. samenwerking. Nota kan concreter, nu vaak gesproken over ‘streven naar’, ‘prikkels, enz. Beoogde uitkomsten van de nota zijn onvoldoende meetbaar Kunst moet veel meer naar de mensen toegebracht worden. Openheid! Naar buiten! Laat zien wat je maakt! Laat zien wat je doet! Laat zien wat je kunt! Participatie op alle leeftijden en alle niveaus stimuleren. Wat mist in de nota is dat cultuur niet wordt verbonden met sociale, economische en maatschappelijke vraagstukken. Geen relatie gelegd van cultuur met grote maatschappelijke vragen. Leegstand, etc. Vergelijk met duurzaamheid. Maatschappelijke kosten-batenanalyse van cultuur. Wat mis je als cultuur wegsnijdt. Is moeilijk om dat inzichtelijk te maken. Is heel anders als met verkeer. Ook zou geformuleerd moeten worden, als overkoepelende visie, wat voor stad Amersfoort eigenlijk wil zijn. Gemeente moet duidelijker rol aannemen. Als je succesvol bent, krijg je minder subsidie. Rol die gemeente aanneemt wordt toegejuicht, maar in huidige economische crisis gaat het wel om gedeelde verantwoordelijkheid. Welke rol neemt gemeente daarin? Herkent weliswaar de vaagheid over de rol van de gemeente, maar organisaties mogen ook naar zichzelf kijken. Nota lijkt net niet af. Overal losse aanzetten voor nieuwe rol overheid. Alles samenbrengen in aparte paragraaf. Net niet scherp genoeg Zaken in de nota kunnen scherper: soms veel te vaag In heel het land een enorme culturele verarming . Gemeente Amersfoort kan zich daarin gaan
26
onderscheiden Citymarketing kan daar ook een bijdrage aan leveren Niet alleen op peil houden, maar een plus erbij. We moeten trots zijn en de gemeente moet middelen geven om meer rijkdom te creëren, zowel cultureel als economisch Hoe profileer je je als culturele stad. Moet veel beter worden verkocht en beter vindbaar zijn. Hopelijk biedt vrije tijdsportaal daarvoor een oplossing. Beleid en structurele lobby naar andere overheden, zoals de provincie, anders missen we de boot Wat is de identiteit van de stad. Ijkpunt is Amersfoort 750. Vragen en energie die er toen was zou je richting kunnen geven. In dat jaar, waren activiteiten en initiatieven van zowel de grote instituten als van onderaf goed zichtbaar. Voor de rol als makelaar moet de gemeente actief het veld in. Niet alleen beleid maken als er aanvragen binnen komen Schriftelijke reacties Gemma Jelier
Link met omliggende gemeenten wordt gemist. Op andere departementen (milieu en verkeer) is wel samenwerking met b.v. Hoevelaken, Nijkerk, Bunschoten etc, maar bij cultuur nauwelijks. Er wordt veel gesproken over jongeren (b.v. pag 10), maar hier wordt geen budget aan gelabeld. Dat is lastig omdat het hier om jongeren gaat en een traject met jongeren realiseren vraagt niet alleen vrijwilligers. Dat moet professioneel ondersteund (vanuit de instellingen zelf maar ook door jongerenwerk). De gemeente (en dat is mij in het verleden ook al opgevallen) heeft soms de neiging om op de 'artistieke' stoel te gaan zitten. Dat uit zich b.v. in pag 12 door te spreken over 'laagdrempelig' aanbod. Tegelijkertijd wordt gestreefd naar vernieuwing, zelfde pagina. Dat is overigens in tegenstelling met elkaar (vernieuwing in aanbod is zelden in eerste instantie laagdrempelig). Over de invulling van de programma's van de culturele organisaties zou de gemeente (naar mijn mening) geen uitspraken horen te doen. Daar zitten professionele mensen met een heleboel ervaring die prima weten hoe ze een programma moeten opstellen. Diversiteit is inmiddels naar de achtergrond verdwenen (ook landelijk), maar dat is iets dat in een groei gemeente als Amersfoort nog steeds best hoog op de lijst mag staan als aandachtspunt (net als duurzaamheid). Samenvoegen van subsidies top! Eenmalige subsidies en de afbouwpercentages: prima, maar dat gaat in een rap tempo (50 - 40 - 30), maar is logisch in deze tijd. Het zou dan ook aardig zijn om het 30% ook aan de structurele instellingen te koppelen (op te leggen). Het landelijke beleid zet overigens in op 21,5 groeiend naar 25% in 2016.
Kunst Centraal gaat zich alleen nog richten op het primair onderwijs en laten het voortgezet onderwijs lopen. Educatie voor VO staat dus ernstig onder druk.
Dorpsfeest Hoogland
Holland Opera
Kennis inkopen en niet zelf gaan uitzoeken. Bij het doorlezen van de nota viel me op dat de dekzandrug in het stadspark Schothorst in het geheel niet bij de festivallocaties genoemd wordt. De beide festivals die hier gehouden worden, het Dorpsfeest Hoogland en het Highlands festival zijn in de nota ook volledig aan de aandacht ontsnapt. Er wordt namelijk gesteld (pagina 12) dat festivals vooral in de binnenstad en daarnaast enkele in Vathorst gehouden worden. Ik vroeg me af wat hier de reden voor is? Mag ik verzoeken dat onze festival locatie alsnog opgenomen wordt in de nieuwe cultuurnota Holland Opera kan zich goed vinden in de accenten waar Amersfoort de komende 4 jaar voor wil kiezen. Toch wil ik daar belangrijke opmerkingen bij plaatsen. Samenwerking tussen de podia HO is met regelmaat in overleg met de verschillende Amersfoortse podia en sluit zich graag aan bij de verdere samenwerking tussen de Flint, de Lieve Vrouw en de Kelder op divers gebied. ‘Meer ruimte voor Amersfoorts (jong) talent’ Natuurlijk is het belangrijk om lokaal talent een kans te bieden. Het zich louter richten op lokaal talent zou echter jammer zijn. Voor een prachtige grote stad als Amersfoort, met veel potentie, is het ook van belang om talent van buiten naar binnen te halen; dit geeft de nodige exposure, niet alleen voor de stad maar ook voor het plaatselijke talent. Binnen de sport is dit heel normaal; Ajax koopt een voetballer als Suarez die vervolgens maakt dat de club hoogtijdagen viert. Waarom niet een èn-èn-situatie creëren, zoals Holland Opera met Amersfoorts talent èn talent van buiten werkt. Een van de solisten tijdens Dido & Aeneas komt uit Amersfoort, evenals orkestleden en de regieassistent van de productie. Deze laatste studeert dit jaar af als regisseur aan de theaterschool van Maastricht. HO zorgt voor inbedding van lokaal talent in een professionele setting.
27
‘Cultuureducatie is onderdeel van goed onderwijs en de eerste verantwoordelijkheid van het onderwijs zelf’ Scholen zijn te lang afwachtend geweest en lijken nu pas in te gaan zien dat ze zelf moeten kiezen voor cultuureducatie en cultuur in het algemeen. Scholen moeten gaan leren dat cultuur in al zijn facetten geld kost, dit geld (voor zover het beschikbaar wordt gesteld door een overheid) zal geoormerkt voor cultuur moeten zijn en bovendien voorzien van een goed cultuurbeleid vanuit de school. Het gevaar bestaat dat er louter voor de ‘makkelijkste’ weg wordt gekozen. Legio zijn de kunstenaars die langs komen in de klas en na een uur weer verdwenen zijn. Natuurlijk is dat makkelijk en goedkoop, maar het draagt niet bij aan een evenwichtig cultuureducatiebeleid. Culturele instellingen moeten, naar mijn mening, te vaak onderwijshiaten opvullen. Het onderwijs zou geld vrij moeten maken om cultuur in al zijn facetten als reguliere les aan te bieden in het onderwijs. Culturele instellingen zouden vervolgens kunnen werken aan talentontwikkeling en speciale projecten, de basisvaardigheden als zingen in de klas zouden door de school zelf aangeboden moeten worden. In samenwerking met Scholen in de Kunst, Kunst Centraal, de gemeente Amersfoort en de scholen wil HO graag meedenken over het ontwikkelen van een goed beleid (voor de lange termijn) op het gebied van cultuureducatie binnen de scholen. ‘Kunst en cultuur leveren een bijzondere bijdrage aan het economische klimaat en de stedenbouwkundige kwaliteit van de stad’ Hier zijn wij het hartgrondig mee eens en onderzoek toont aan dat de economische baten van cultuur over het algemeen veel groter zijn dan de (gesubsidieerde) kosten. Cultureel ondernemerschap Holland Opera laat zien dat het met een relatief laag percentage van 8% Amersfoortse subsidie op de gehele omzet, er in slaagt om 48% elders te financieren en maar liefst 44% eigen inkomsten te genereren. HO is een regionaal (en landelijk opererend) gezelschap en vormt relatief een lage kostenpost voor Amersfoort om vervolgens veel geld voor diezelfde stad binnen te halen (winkelen, restaurantbezoek, versterking vestigingsklimaat bedrijven en burgers). Het is dus belangrijk om dergelijke spelers in een grote stad als Amersfoort te huisvesten en het is niet alleen aan de huidige in Amersfoort gevestigde culturele instellingen om te werken aan cultureel ondernemerschap. Ook de gemeente zou hier nog een slag kunnen maken. Kunstopdrachtenbeleid wagenwerkplaats Ondanks het feit dat de wagenwerkplaats steeds aantrekkelijker wordt, ligt het tempo waarin dit gaat niet hoog. Holland Opera heeft inmiddels duizenden bezoekers gehad en het is jammer dat die niet op een veel aantrekkelijker terrein terecht zijn gekomen. Publiek zou daarmee definitief gewonnen zijn voor dit gebied, ook met oog op toekomstige bewoning. Los van kunstopdrachten ‘ligt’ er natuurlijk ook nog veel kunst opgeslagen, waarom wordt deze niet ingezet? Of worden er opdrachten gegeven aan kunstopleidingen. De gemeente zou daar sturend in kunnen zijn, zonder dat het (veel) geld kost. Holland Opera verwacht in mei en juni 5duizend bezoekers. Al deze bezoekers zullen toch weer enigszins zoekend rondstruinen over het terrein. Hier is nog een wereld te winnen. Wagenwerkplaats, evenemententerrein? Is het niet een goed idee om juist naar dit terrein te kijken voor evenementen? ‘De gemeente kan helpen met mogelijke sponsoren’ Holland Opera dankt de sponsoring van Friesland Campina aan de gemeente Amersfoort. Het gezelschap voert een actief sponsoring beleid en heeft inmiddels ook een meerjarige overeenkomst met het Amersfoortse bedrijf Smink. Met Smink afvalverwerking is een plan om met scholen uit Vathorst een afval/operaproject te maken. Hoe geweldig dit ook is, het zijn druppels op een gloeiende plaat en bovendien van beperkte duur. Samenwerking tussen scholen, culturele instellingen en bedrijven heeft potentie: de kinderen zijn immers ook hun toekomstige klanten. De gemeente kan als intermediair functioneren tussen bedrijven en cultuurinstellingen, een voorwaarde voor de potentiële sponsors is echter altijd de verbintenis tussen instelling en gemeente. Fundamentele steun vanuit de gemeente blijft derhalve onontbeerlijk. Adviesgroep cultureel klimaat ‘cultureel betrokken inwoners van de stad’ vragen als leden van een adviesgroep cq visitatiecommissie lijkt ons een riskante onderneming. Hoe worden deze mensen geselecteerd? Het adviseren en beoordelen van culturele instellingen is een uiterst moeilijke zaak die gedegen en met kennis van zaken moet worden gedaan, zowel artistiek inhoudelijk als bedrijfsmatig, zonder dat er sprake is van persoonlijk smaak of voorkeur. Cultuur intendant In tijden van heroverweging is het soms goed om een buitenstaander met grote expertise aan te trekken. Misschien is het een overweging om een ervaren figuur als Han Bakker (voormalig DOGtroep / nu BIDboek Utrecht Culturele hoofdstad 2018/Vrede van Utrecht), Jan Zoet (directeur Schouwburg Rotterdam/Rotterdamse Operadagen)of Henk Scholten (voormalig directeur Fonds Podiumkunsten & SS Utrecht, nu Theaterinstituut TIN) aan te trekken? Sijmen Stronks, Paul Niezen
Rol van Kultlab in de Cultuurnota:
28
en Siep Stronks
1. Als wij kijken naar de ambities van de cultuurnota dan sluit Kultlab daar naadloos op aan. Wij bieden ruimte aan jong (lokaal!) talent, wij zijn zelf jong talent, we zorgen voor cultuurparticipatie, genieten geen duur overheidspand en dit allen maken wij waar door middel van gezonde dosis cultureel ondernemerschap. Binnen de hele cultuurnota wordt Kultlab geen een keer genoemd wat ons toch enigszins verbaasd. De naam "Kultlab" is natuurlijk pas 10 dagen jong, maar onze projecten "Struinen in de Tuinen, Fabeltjesstrand, Koninginnennacht Amersfoort, Gluren bij de Buren en het Into the Woods Festival" hebben toch al een aardige staat van dienst en zijn nergens terug te vinden. 2.Gluren bij de Buren wordt onder een jongerenfestival genoemd (pag 18). Natuurlijk betrekken wij ook jongeren bij het project maar de gemiddelde leeftijd van de bezoeker/artiest ligt op 43 jaar Cultuurnota in het algemeen: 1. Binnen de cultuurnota hebben jullie het over samenwerken. Jullie hebben het over gezamenlijke promotie. Wij hebben 2 jaar geleden al gepleit voor een samenwerking tussen bijvoorbeeld theater De Flint, Poppodium de Kelder en Theater de Lieve Vrouw. Wellicht handig dat bijvoorbeeld andere festivals hier ook op kunnen aanhaken? 2. Jullie geven aan dat Stichting Citymarketing een belangrijke rol speelt binnen de inhoudelijke verbinding van het culturele aanbod. Wij zijn het hier absoluut mee eens alleen vinden wij de uitvoering op dit moment niet goed. We moeten betalen om. 3. In de cultuurnota staat beschreven dat er veel waarde wordt gehecht aan citymarketing. In hoeverre wordt getoetst of evenementen hier aan voldoen? Ligt daar een plan voor? Weten de grotere festivals als Dias, Jazz, Spoffin wel de mensen buiten de stadsgrenzen te bereiken? 4. Concreet wordt er gezegd dat deze festivals actief een podium moeten aanbieden met lokaal talent. Zijn hier criteria voor? Wie houdt dit in de gaten? In verschillende gemeenten werken ze met talentscouts. In hoeverre is de gemeente daarmee bezig? 5. Op de evenementenagenda staat op 14 juli een groots dance-evenement gepland. Dit evenement wordt georganiseerd door een organisatie uit Leeuwarden. In hoeverre wordt er stilgestaan bij het feit dat er een niet-Amersfoortse organisatie een evenement in deze omvang mag organiseren. Hier hou je de ontwikkeling van jong-Amersfoorts (organisatie)talent alleen maar mee tegen en in hoeverre werkt dit in het nadeel van stads producties als Into The Woods en Stadsgeluid? 6.Over COMA wordt te weinig genoemd. Dit initiatief gaat de toekomst worden. Startsubsidies, prestatiesubsidies etc. Wij lezen daar vrij weinig over. In hoeverre is hier een apart plan voor?
Het 4FO
Vooraf Niet alle festivals betrokken geweest bij de Tafel van Acht en de Tafel van Bart. Waarom zijn niet alle festivals uitgenodigd? Rol overheid Geen problemen met een zich terugtrekkende overheid (gemeente & politie), maar moet wel vol- en afdoende facilitaire rol tegenover staan: eenduidige regelgeving, geen tussentijdse aanpassing, geen leges, vereenvoudiging vergunningaanvraag, geen bijkomende eisen op gebied beveiliging, verduidelijking rol & aanpassing tarieven City Marketing e.d. Kan de gemeente daarover in de nota iets concreets zeggen? Thema samenwerken en verbinden Omissie dat de nota niet meldt dat de vier grote binnenstadfestivals al sinds vorig jaar oktober zeer regelmatig met elkaar om de tafel zitten. Heeft weliswaar nog niet tot concrete bundeling van taken & zaken geleid, maar er is een begin gemaakt. En ook wordt zo nu en dan gezamenlijk opgetrokken dan wel een gezamenlijk standpunt bepaald. Voorbeeld van gezamenlijke sponsorwerving de nieuwjaarsreceptie van de VAB, waar de festivals zich aan het bedrijfsleven konden presenteren. Ook wordt al in sommige programmaboekjes naar elkaar verwezen en bijv. met Grid, SidK, Flehite/AiC bestaat al op deelterreinen een samenwerking. Welke rol wil/kan/denkt de gemeente hierbij te vervullen? Professionalisering sponsoring Een van de achterliggende gedachten van het vierfestivaloverleg (4FO) is om na te gaan of gezamenlijke sponsorwerving tot de mogelijkheden behoort. Welke support kunnen wij daarbij van de gemeente krijgen? Bedrijven die zich in Amersfoort vestigen krijgen soms van de gemeente een suggestie mbt sponsoring (vgl FrieslandCampina/HollandOpera). Welke criteria hanteert de gemeente daarbij? Is dat een rol voor de gemeente? Is het een idee dat gemeente/city marketing/kvk/vab een keer per jaar een gezamenlijke sponsorwervingsdag organiseren? Wat bedoelt de gemeente met ‘prikkels’ Afstemmen met provincie en de stad Utrecht
29
Amersfoort heeft voor een deel de boot gemist bij de vaststelling van de provinciale nota festivalbeleid 2013-1016. Dat deze kans is gemist, baart ons grote zorgen. Graag zouden wij zien dat de gemeente een veel assertiever beleid in deze voert, waarbij met de provincie en de stad Utrecht afspraken gemaakt over een zekere ‘rolverdeling’ tussen met name Utrecht en Amersfoort. Hoe pakt de gemeente dit aan? Welke input verwacht de gemeente hiervoor vanuit het 4FO? Jongeren (blz 9) Deze doelstelling onderschrijven wij, ergo, wordt bij de meeste festivals voor zover mogelijk al geconcretiseerd. Organisatorisch is dat doorgaans geen probleem, maar ontbreken vaak de financiën omdat het lastig is specifiek voor een ‘podium jong talent’ sponsoren te vinden. Kunnen de festivals aanspraak maken op een bijdrage uit het potje voor talentontwikkeling?
Stadshart/Evenemententerrein Hoewel wij het idee onderschrijven dat het stadshart uit meer bestaat dan de historische binnenstad en de pleinen, zal het voor de festivals in de praktijk logistiek lastig blijken uit te wijken naar de ‘kamers’. Het zal nog een hele klus worden het nieuwe Eemplein onderdeel te laten worden van de festivals, voor nog verder gelegen locaties als Zonnehof en Wagenwerkplaats zal dat nog veel moeilijker zijn.Wij begrijpen dat er in de Isselt een evenemententerrein komt. Als festivals echter denken wij niet dat wij daar snel gebruik van zullen (kunnen) maken. Festivals en evenementen Jammer dat de enthousiaste bewoordingen waarmee wethouder Pim van den Berg tijdens het Evenementenoverleg in april de waarde van de festivals beschreef, niet ook zo zijn verwoord in de inleiding. Deze is zo algemeen gesteld, dat dit op elke willekeurige gemeente van ons land van toepassing is. Daar waar bovendien in andere hoofdstukken voorbeelden worden genoemd, blijven die in dit hoofdstuk helaas achterwege. Waarom deze inleiding niet veel meer specifiek op Amersfoort gericht? Met voorbeelden? Qua beveiliging wordt gesproken van A, B en C festivals. Het zou de visie en intentie van de gemeente mbt de festivals zeer verhelderen, als de gemeente een soortgelijke indeling zou maken mbt de festivals. Welke festivals zijn voor de stad bepalend, behoren tot de ‘core business’, zijn onderscheidend? Welke beginnende festivals moeten een kans krijgen? Enzovoorts. (Ook de Evenementennota 2009-2015 is daarover niet helder) Ten aanzien van het museaal beleid is de gemeente wel duidelijk door aan te geven welke plek musea als Flehite, het Mondriaanhuis en (het relatief nieuwe) KAdE in Amersfoort innemen. Daar gaat ook relatief veel geld naar toe. Zonder daar afbreuk aan te doen, willen wij daarbij wel opmerken dat dit vooral ‘subsidie voor steen’ is. De festivals krijgen aanzienlijk minder, terwijl daarbij juist geen sprake is van ‘steen’, maar nagenoeg uitsluitend van ‘inboedel’ - oftewel het programma. In dit verband willen wij bovendien het (economisch) neveneffect van festivals voor de stad benadrukken. Op jaarbasis besteden de vele tienduizenden bezoekers van de diverse festivals vele miljoenen euro’s in de (binnen)stad. Realiseren museumbezoekers een soortgelijke economische impact? (Voorbeeld: kijk naar wat AiC aan subsidie krijgt en wat – bij voorbeeld - het jazzfestival) Amersfoort maakt geen duidelijk keuze, bij voorbeeld dat het dé festivalstad van Midden-Nederland wil zijn? Waarom niet? Waarom worden festivals ook niet beschouwd als behorend tot de culturele basisvoorziening? Cultureel ondernemerschap Daar wordt door de festivals al veel in geïnvesteerd. De vier grote festivals werken alle al met professionals. Maar aan het verder professionaliseren van organisatie, productie, marketing & promotie van de festivals hangt een prijskaartje. Dit lukt niet meer op een doordeweekse avond vanachter keukentafels door welwillende vrijwilligers. Dat kost geld, dat door sponsoren moet worden opgebracht. Voor kleinere festivals is dit o.i. nagenoeg onmogelijk. Hoe denkt de gemeente, moet de professionalisering / cultureel ondernemerschap verder gestalte krijgen Daarbij willen wij uitspreken dat wij, tot voor kort, de rol van City Marketing/VVV als teleurstellend hebben ervaren. Wij hopen dat door de komst van de tijdelijke parttime directeur CM/VVV de zo noodzakelijke initiërende en faciliterende rol gaat vervullen, dat vanuit CM/VVV significante initiatieven worden aangedragen. Dat CM/VVV uiteindelijk de koepel wordt waarvoor het bedoeld is. En dat vervolgens tegen, voor de festivals betaalbare, tarieven. Welke
30
rol ziet de gemeente concreet voor CM/VVV weggelegd? Is het zinvol een platform marketing & promotie olv CM/VVV op te zetten?
Subsidiebeleid Dat het subsidiebeleid wijzigt waarbij bovendien steeds minder geld beschikbaar komt voor de culturele sector is een hard gegeven. Ook dat betekent keuzes maken – keuzes die wij in de nota missen. Althans: de gemeente kiest voor wat betreft de structurele budgetsubsidie helaas alleen voor ‘subsidie in steen’. Wellicht zijn sommige festivals bereid de gemeentelijke subsidie in een paar jaar af te bouwen, in ruil voor facilitaire ondersteuning. Bij voorbeeld: de kosten van beveiliging e.d. nemen jaarlijks aanzienlijk toe en maken, zeker bij de kleinere festivals, al een onevenredig groot deel uit van het totale budget. In gesprek met de festivals die daarvoor belangstelling hebben, zou het afbouwen van de gemeentelijke subsidie wellicht interessant kunnen zijn als de gemeente gelijktijdig de kosten van beveiliging e.d. voor haar rekening neemt. Is de gemeente bereid dit te overwegen? Adviesgroep cultureel klimaat/visitatiecommissie Wij juichen het toe dat deze commissie er komt. Echter, wij hebben er wel een ‘dubbel gevoel’ over omdat het om een adviesgroep gaat. Maw: na het advies moet de gemeente er weer haar plasje over doen. Je zou er ook voor kunnen kiezen deze commissie tevens verantwoordelijk te maken voor de daadwerkelijke verdeling. Maw: dit bedrag is beschikbaar, jullie mogen het ‘verdelen’. Dit beleid past overigens ook in een zich terugtrekkende overheid, die meer aan de burgers zelf overlaat. Waarom een advies- en niet direct een besluitencommissie? De adviesgroep adviseert het college. Waarom niet aan de raad? Is een beroep tegen een advies mogelijk? Rijk, provincie en fondsen Wat kan de gemeente daadwerkelijk doen/ bemiddelen mbt het aanspreken van andere potjes en fondsen?
31
