Erfgoeddag in kleur. Antwerpen zondag 23 april 2006

Erfgoeddag in kleur Antwerpen zondag 23 april 2006

MEER INFO OVER ERFGOEDDAG Vóór Erfgoeddag Antwerps programma: Toerismelijn 03/232 01 03 www.erfgoedcelantwerpen.be Vlaams programma: Vlaamse infolijn 0800/30 20 1 www.erfgoeddag.be Tijdens Erfgoeddag Centraal infopunt: Mercator-Orteliushuis Het centrale Antwerpse infopunt op Erfgoeddag is zelf een prachtig stukje erfgoed in hartje Antwerpen: het Mercator-Orteliushuis in de Kloosterstaat is een patriciërswoning uit de 16/17e eeuw met een rustige binnentuin. Op de benedenverdieping huist het Stedelijk Informatiecentrum voor archeologie en monumentenzorg (36). Je kan er aan de informatiebalie terecht voor alle informatie over Erfgoeddag in Antwerpen. Erfgoeddag Antwerpen is een organisatie van de gezamenlijke stuurgroep Erfgoeddag/Open Monumentendag Antwerpen Averechts (Annemie Cortvriendt), Cultuurbeleidscel stad Antwerpen (Astrid Thoné), Kabinet van de schepen voor Cultuur, Bibliotheken en Monumentenzorg (Jan Rombouts), Kapa - Kring van Archivarissen in de Provincie Antwerpen (Inge Schoups), Koninklijke Gidsenvereniging van Antwerpen (Roeland De Meester), Monumentale Kerken Antwerpen (Rudi Mannaerts), Monumenten en Landschappen Antwerpen (Greet Plomteux), OCMW Antwerpen, Dienst Monumentenzorg (Luc Vermoesen), Publieksbeleid Musea/ Bewaarbibliotheken/Erfgoed stad Antwerpen (Iris Kockelbergh), Provincie Antwerpen, museumconsulent (Annemie Adriaenssens), Stedelijke Dienst Monumenten- en Welstandszorg (Eline Daelman), Toerisme Antwerpen (Vera Verschooren), Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon (Rutger Steenmeijer) en de Erfgoedcel Antwerpen (Vera De Boeck).

Mercator-Orteliushuis Kloosterstraat 15 2000 Antwerpen Doorlopend open van 10 tot 18 uur T 03/232 92 08

Redactie Patrick De Rynck Vormgeving Peggy Wouters, Grafisch Centrum Stad Antwerpen Administratie Sandy Van Handenhove, Erfgoedcel Antwerpen Samenstelling en coördinatie Vera De Boeck, Erfgoedcel Antwerpen Erfgoedcel, Brouwershuis, Adriaan Brouwerstraat 20, 2000 Antwerpen [email protected] www.erfgoedcelantwerpen.be Met dank aan alle deelnemers en alle stedelijke diensten voor hun gewaardeerde medewerking. Verantwoordelijke uitgever Vera De Boeck, Erfgoedcel Antwerpen, Adriaan Brouwerstraat 20, 2000 Antwerpen

ConsulANTen De consulANTen van de stad Antwerpen staan op Erfgoeddag klaar om tekst en uitleg te geven bij het Antwerpse programma en je, indien nodig, de weg te wijzen. Je vindt de ConsulANTen in de hal van het Centraal Station.

Erfgoeddag en Open Monumentendag Erfgoeddag is een deel van een tweeluik. Erfgoeddag spitst zich in het voorjaar toe op ons roerend erfgoed en op alles wat immaterieel is (verhalen, tradities, gebruiken...). In september is de Open Monumentendag gewijd aan ons onroerend patrimonium. In 2006 is het thema ‘Import/Export’. In Antwerpen werken de twee evenementen nauw samen.

Wettelijk depotnummer D/2006/0306/64

www.erfgoedcelantwerpen.be

Erfgoeddag 2006

Hoe moet je deze brochure gebruiken? De deelnemers Op de bladzijden 33 tot en met 117 stellen de 42 deelnemers aan de Antwerpse Erfgoeddag 2006 zich voor. Ze staan in alfabetische volgorde en hebben elk een nummer. Je krijgt telkens een beschrijving van waar de deelnemer voor staat en van de speciale activiteiten voor Erfgoeddag. Daar hoort ook de nodige praktische informatie bij. Bij elke deelnemer vind je een vierkantje in een bepaalde kleur en met een letter erin. De vierkantjes geven aan tot welke categorie de erfgoedbewaarder behoort:

A Archieven/Bibliotheken/Documentatiecentra H Heemkundige verzamelingen M Musea O Overige R Religieus erfgoed Als het gebouw toegankelijk is voor andersvaliden, wordt dit aangegeven met:

Zes kleurenparcours We hebben de 42 deelnemers ondergebracht in vijf thematische parcours; een zesde ‘parcours’ groepeert de deelnemende instellingen die zich met een activiteit specifiek tot kinderen of jongeren richten. In deze brochure geven we wat algemene inhoudelijke toelichting bij de themaparcours. Zo kan je makkelijker je keuze maken. Alle deelnemers krijgen ook het symbool/de symbolen van het parcours of de verschillende parcours waar ze bij horen.

INHOUD

Voorwoord

5

Antwerpen in kleur, kleur in Antwerpen. De zes parcours van Erfgoeddag

7

PARCOURS 1 - KLEUR, THE MAKING OF...

9

PARCOURS 2 - WAT KLEUREN ZEGGEN

13

PARCOURS 3 - IN ‘T GROEN

17

PARCOURS 4 - KLEUR, TOEGEPAST

21

PARCOURS 5 - OP PAPIER, IN KLEUR

25

PARCOURS 6 - KLEURENKIDS

29

Programma deelnemers

33

Open Monumentendag: nog een erfgoedfeest

119

Overzicht van de deelnemers

120

4

VOORWOORD

De organisatoren van Erfgoeddag slagen er elk jaar weer in om een aantrekkelijk thema te kiezen en uit te werken. Dat is in 2006 met ‘In kleur’ niet anders. En ook zoals elk jaar biedt de stad Antwerpen u een bijzonder rijkgevuld programma aan: u kunt op zondag 23 april terecht bij meer dan 40 musea, documentatiecentra, kerken, heemkringen, archieven, bibliotheken en andere erfgoedinstellingen. Ze zorgen samen voor wat we dit jaar letterlijk een ‘kleurrijk’ en zelfs bont geheel mogen noemen. Dat is opgedeeld in zes uiteenlopende themaparcours waarin iedereen, jong en oud, zijn gading kan vinden. U vindt er alles over in deze brochure. Antwerpen mag trots zijn op zijn erfgoed én op al degenen die er zich om bekommeren, de honderden vrijwilligers en alle mensen die er beroepshalve mee bezig zijn. Een evenement als Erfgoeddag is een mooie gelegenheid om daarmee uit te pakken, zoals Open Monumentendag dat in het najaar doet voor onze gebouwen en monumenten. De stad Antwerpen beschouwt de twee evenementen als twee delen van een geheel. Ze zijn complementair. Alle twee laten ze zien hoe onze stad is geworden wat ze vandaag is. Ze frissen ons geheugen op en dat maakt dat we anders naar de toekomst kunnen kijken. Naar mijn overtuiging is dat de grote kracht van erfgoed. Tot slot: Erfgoeddag is veel meer dan een Opendeurdag. Er vinden tientallen bijzondere activiteiten plaats die exclusief voor die dag worden georganiseerd! Een niet te missen kans dus. Ik wens u een Erfgoeddag toe vol kleurenpracht! Philip Heylen Schepen voor Cultuur, Bibliotheken en Monumentenzorg

5

SJAAL VAN CRISTOBAL BALENCIAGA (DETAIL) © FOTO TIM STOOPS, COLLECTIE MOMU PROVINCIE ANTWERPEN

GEPOLYCHROMEERD MADONNABEELD © HOGESCHOOL ANTWERPEN

POVARD ANNA, THE TULIP. BLOOMSBURY, LONDON, 1999 © COLLECTIE STADSBIBLIOTHEEK ANTWERPEN

TOERISTISCHE AFFICHE VOOR ANTWERPEN (CA. 1936) ONTWORPEN DOOR JOZEF WINTERS © COLLECTIE AMVC-LETTERENHUIS ANTWERPEN

GROENE GASBOEI © FOTO ALBERT VERDOREN, COLLECTIE RIJN- EN BINNENVAARTMUSEUM ANTWERPEN

ART NOUVEAU JUWEEL, CA. 1900 © COLLECTIE ZILVERMUSEUM STERCKSHOF PROVINCIE ANTWERPEN

NATUURVRIENDELIJK VERVEN IN EHA! © FOTO LUC DE RYCK

DE ZES PARCOURS VAN ERFGOEDDAG

ANTWERPEN IN KLEUR, KLEUR IN ANTWERPEN 42 deelnemers, dat is een groot aanbod. Om je van Erfgoeddag-stress te vrijwaren hebben we ‘de 42 van Antwerpen’ ingedeeld in themaparcours.

KLEUR, THE MAKING OF

hoe komen de dingen aan hun kleur? En hoe bewaar je al die kleuren op al die materialen? Een opvallende vaststelling: natuurlijke kleurstoffen beleven in onze dagen een revival.

WAT KLEUREN ZEGGEN

zwart is chic en wit is zuiverheid... Kleuren ‘staan’ voor iets, in de liturgie, in de scheepvaart, in de schilderkunst etc. Daar zijn boeiende Antwerpse verhalen over te vertellen!

IN ‘T GROEN

Arabische binnentuinen, stadstuinen van patriciërs, hoven van plaisantie, onbetaalbare tulpen... De kleurrijke natuur verovert Antwerpen en Erfgoeddag. Met de geuren en de kleuren van de volle lente!

KLEUR, TOEGEPAST

majolica, textiel, meubels, email, glasramen, zilver... Antwerpen was (en is) een belangrijk centrum voor een aantal (toegepaste) kunsten en kunstambachten. Dat leverde schitterende producten op. We zetten ze in de verf.

OP PAPIER, IN KLEUR

‘t is niet allemaal zwart op wit wat op papier staat. Foto’s, ingekleurde archiefstukken en illustraties, affiches, ander drukwerk... je staat soms versteld van hun kleurenwaaier. Wit is altijd schoon, maar kleuren zijn ook niet mis.

KLEURENKIDS

maak er een gezellige gezinsdag van! Een aantal deelnemers doet iets extra speciaal voor kinderen.

Moet ik alles doen? 7

Elk parcours is geheel vrijblijvend, je bezoekt wat je wil. De parcours willen je alleen maar helpen om door alle mooie bomen het kleurrijke bos te zien. Op de volgende bladzijden stellen we de parcours kort voor. Die inleidingen geven meer inhoudelijke duiding bij diverse facetten van de verschillende parcours. Ze gaan uit van het Antwerpse Erfgoeddagaanbod en kunnen helpen om je persoonlijke Erfgoeddag uit te stippelen. De cijfertjes in en bij de teksten verwijzen dan ook naar Antwerpse deelnemers. Die vind je met hun activiteiten en alle praktische informatie op de bladzijden 33 tot 117.

KLEUR, THE MAKING OF

03 BETET SKARA 05 DOCUMENTATIECENTRUM ANTWERPSE NOORDERPOLDERS 06 EHA! ECOHUIS ANTWERPEN 07 ETNOGRAFISCH MUSEUM 10 HEEMMUSEUM WILRICA 11 HOGESCHOOL ANTWERPEN, RESTAURATIE EN CONSERVATIE 14 KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN ANTWERPEN 19 MODEMUSEUM 20 MONUMENTENWACHT INTERIEUR 24 MUSEUM POORTERSWONING 34 SINT-JACOBSKERK 38 VERENIGING VOOR KRUIS EN BEELD 40 VOLKSMUSEUM DEURNE

9

Meekrap uit de Antwerpse polders, wat mag dat zijn 05 ? En wat is het verband tussen rode snoepjes en schildluizen, en tussen jeans en indigo 06 ? Wat doet de Marokkaanse purperslak op de Antwerpse Erfgoeddag 07 ? Waarom was het prachtig blauwe lapis lazuli dat schilders wilden gebruiken, zo duur 14 ? Hoe bewaar je de kleuren van bedreigde muurschilderingen en hoe restaureer je de kleuren van ‘gewone’ schilderijen 10 11 20 ? Applaus voor de natuur! Meekrap, drakenbloed, braziel, indigo en wede, lapis lazuli, de kermesluis, de nucella lapillus of purperslak... Het is een bont gezelschap, met één gemeenschappelijk kenmerk: allemaal zijn deze planten, mineralen en diertjes toeleveraars van kleur. Meer zelfs: tot in de 19e eeuw is de natuur de enige leverancier van kleur. Tot aan de enorme (petro)chemische revolutie die de ontdekking van synthetische kleuren betekende en die veel natuurlijke leveranciers wegconcurreerde. Schilderijen, beelden, gebouwen, Perzische tapijten, andere kunstwerken, glasramen, textiel enz.: allemaal zijn ze eeuwenlang dankzij de natuur gekleurd geraakt 06 . Neem nu de plant meekrap, waarvan de wortels een rode kleurstof leverden. Die was geschikt voor het verven van wol en van leer. Je krijgt er een palet mee dat gaat van rood tot koperbruin. Meekrap, dat een vruchtbare (klei)bodem nodig heeft, was hét landbouwproduct uit de (ook Antwerpse) polders. De teelt en de handel bloeiden van de middeleeuwen tot ongeveer de jaren 1870. Tot de handel verlieslatend werd en de meekrapverwerkingsbedrijven (de zogeheten ‘meestoven’) hun poorten moesten sluiten. In de plaats kwamen de cichoreiwortel en de suikerbiet, maar die hebben met ons kleurverhaal niets meer te maken 05 .

Terug naar de natuur! Als je de samenlevings-watchers goed beluistert, is een van dé grote tendensen in onze dagen de hang naar ‘authenticiteit’ en ‘zuiverheid’. Ook kleuren die van natuurlijke grondstoffen zijn gemaakt, zijn aan een opmars bezig zijn, vanuit datzelfde (‘romantische’?) streven naar echtheid, ambachtelijkheid, authenticiteit 03 40 . Dit lijkt een wereldwijd en recent fenomeen te zijn. De handel in natuurverven lag immers gedurende een groot deel van de 20ste eeuw op apegapen. Ook in de Antwerpse polders ontdekken hobbyisten en professionele modeontwerpers weer de schoonheid van het rood van de meekrap... Wacht de natuurlijke kleurstoffen een nieuwe toekomst? En zijn zij altijd zuiver en gevaarloos? 06

10

Kleurherstel Hoe bewaar en/of restaureer je al die (natuurlijke) kleuren op al die materialen 11 20 40 ? Het is een belangrijke kwestie in het erfgoed. Leg maar eens een stuk textiel een tijdlang in het zonlicht. En het gaat niet alleen om van nature kwetsbare dragers als papier en textiel, maar ook om hout, steen, glas...: hoe verf je oude materialen bij met natuurlijke kleurstoffen? Hoe kwam men vroeger eigenlijk aan een vergulde barokke sokkel en een veelkleurig onderstel van een klavecimbel? Hoe verf je glas zodat het weer fonkelt als vanouds? Hoe restaureer je schilderijen tot ze weer schitteren zoals de schilder het wilde? 10 11 ? En wat weten we eigenlijk van kleur in het interieur: hoe zag de binnenkant van een woning eruit in Antwerpens Gouden 16e eeuw 24 ?

Madonna’s in kleur Of neem al die Madonna’s op Antwerpse straathoeken, in gevelnissen, op pompzuilen en op andere plaatsen. Ze zien er tegenwoordig vaak onopvallend eenkleurig uit tussen de schreeuwerige licht- en andere reclames, maar dat was oorspronkelijk even anders: de Maria’s en hun voetstukken waren veelkleurig, opgesmukt met ‘gouden’ sterren, en ze stonden in een blauwwit gevelveld. Maria trok de aandacht. Pas vanaf omstreeks 1850 werden de beelden in het wit gezet. Dat maakte houten beelden als het ware van steen (wat kostbaarder was) en het toonde een zuiverder Maria (die geen slachtoffer was van de erfzonde). Sinds kort wordt Maria’s veelkleurigheid in eer hersteld 11 38 .

De vijanden van kleur Wat bedreigt er zoal de kleuren van pakweg een kerkinterieur? Dat is merkwaardig genoeg in de eerste plaats datgene wat zorgt voor kleur: licht. Een felrood fluweel kan door te veel licht flets roze worden (verkleuring is hoofdzakelijk het gevolg van UV-stralen), verflagen krijgen blazen en springen los door de warme zonnestralen (infraroodstraling), het licht van een lamp dat op een topwerk is gericht, is schadelijk. Maar ook de verwarming bedreigt kleuren. Vuile installaties en uitblaasroosters verspreiden stof en roet, en ongemerkt wordt alles in het interieur steeds grauwer. Een schitterend watervergulding gaat dan weer verloren omdat iemand ijverig met een natte doek poetst. Zo belanden we bij de mens als kleurenwisser: het bekendste voorbeeld zijn de kleurrijke muren die effen wit overschilderd worden (zie ook het tweede parcours), waarna de elektricien van dienst zich van geen kwaad bewust in diezelfde muur gaat slijpen om nieuwe leidingen aan te leggen. Daarbij vernielt hij soms zonder het te weten kostbare, onzichtbare muurschilderingen 20 .

11

WAT KLEUREN ZEGGEN

01 ADVN - ARCHIEF, DOCUMENTATIEEN ONDERZOEKSCENTRUM 02 AMVC-LETTERENHUIS 03 BETET SKARA 04 CONSULANTEN 10 HEEMMUSEUM WILRICA 14 KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN ANTWERPEN 15 KONINKLIJKE KRING VOOR HEEMKUNDE MERKSEM 24 MUSEUM POORTERSWONING 25 NATIONAAL MUSEUM EN ARCHIEF VAN DOUANE EN ACCIJNZEN 26 ONZE-LIEVE-VROUWEKATHEDRAAL 29 RIJN- EN BINNENVAARTMUSEUM 30 RUDOLF STEINERACADEMIE 31 SINT-ANDRIESKERK 32 SINT-BENEDIKTUSKERK 33 SINT-FREDEGANDUSKERK 34 SINT-JACOBSKERK 37 TOERISME ANTWERPEN 38 VERENIGING VOOR KRUIS EN BEELD

13

Wit als kleur van de zuiverheid en rood als kleur van de liefde, rode boeien, kleurrijke verenigingsvlaggen...: kleuren kunnen behalve mooi zijn ook betekenissen hebben. Met de juiste sleutel kan je die ook achterhalen. Groen = valse hoop Mensen vertaalden hun emoties altijd al in kleuren. Hierdoor worden met kleuren associaties gelegd. Dat zijn er veel, ze zijn heel verscheiden en soms zelfs tegengesteld. Blauw is een mooi historisch voorbeeld: het is dé kleur die trouw uitdrukt maar ook de kleur van ontrouw en van schijn en bedrog. Of neem groen, dat zowel voor ‘natuur’ en ‘veiligheid’ stond en staat als voor ‘vergiftiging’ en ‘valse hoop’. Denk aan het groen van goktafels. Al die verbanden kunnen nauw verbonden zijn met een periode, een culturele context, de traditie van een land, maar ook met de persoonlijke appreciatie van mensen. Los van deze wisselende en subjectieve appreciaties zijn er ook ‘objectieve’ kleurentheorieën: Goethe formuleerde een belangrijke en invloedrijke kleurenleer 30 .

Bontgekleurde kerken Bij ons was de Kerk lange tijd een bepalende factor, ook als het over kleuren ging. Gave muren, pijlers en gewelven in het wit, de kleur van de zuiverheid: zo zien veel mensen vandaag de dag kerkgebouwen. Zo zal het wel altijd geweest zijn, veronderstellen ze. En dat houten beelden bruin waren. Niets is minder waar. In de middeleeuwen waren kerken over grote oppervlakten intens beschilderd, binnen en buiten. En beelden waren veelkleurig (polychroom). Middeleeuwers hadden het niet begrepen op het ‘naakte’ materiaal. Er was trouwens nog meer kleur in de kerken: ambachten, gilden en broederschappen lieten in de buurt van hun altaar vaak hun geschilderde emblemen en wapenschilden aanbrengen. Een kerkinterieur was een kleurrijk spektakel. Het cliché ‘duistere middeleeuwen’ is dus dringend aan herziening toe. Door het witten van de muren met lagen kalk zijn veel kleurrijk beschilderde sculpturen en muur- en plafondschilderingen verdwenen. Dat gebeurde in periodes waarin men afwijzend stond tegenover ‘primitieve’ (lees: middeleeuwse) kunst. We spreken dan over de 17e en 18e eeuw. Sommige neogotische enthousiastelingen wilden in de 19e eeuw kerken, waaronder bijvoorbeeld ook de kathedraal, opnieuw kleurrijk beschilderen en/of het wit weghalen. Daar werd fel over gediscussieerd en er kwam soms een compromisoplossing uit de bus: deels wit, deels gekleurd 20 26 31 37 .

14

Rood = liefde en bloed Erfgoeddag vindt plaats in de paastijd, als in de katholieke liturgie de kleuren goud, geel en wit centraal staan, de kleuren van de vreugde om Jezus’ verrijzenis. Onder meer in de katholieke liturgie zijn kleuren, behalve decoratief, ook symbolisch beladen met betekenissen. Feesten hebben hun kleuren. Hierdoor baden kerken naargelang van het seizoen in heel andere kleuren. Al het textiel wordt daaraan aangepast: kelkdoekjes, kazuifels, de kleren van Mariabeelden, doeken voor altaartafels en lezenaars, heiligenbeelden etc. Op bepaalde momenten in het jaar is het textiel rood (bv. op Pinksteren, het feest van de liefde, maar ook op feesten van martelaren die een bloedige dood stierven), zwart (bv. op Goede Vrijdag en bij missen voor overledenen), paars (de boetekleur tijdens de advent en de vasten), blauw (op feesten voor Maria), groen (in de Kerk de kleur van de hoop) enz. Al sinds 1200 is het gebruik van een aantal van deze kleuren vastgelegd en verplicht; andere zijn van later datum. Met name het Concilie van Trente (16e eeuw) legde regels vast. En de invloed van de kerkelijke kleurensymboliek gaat verder: omdat rood de kleur is van de liefde, draagt Johannes, Jezus’ favoriete apostel, op voorstellingen van hem rode kleren. En omdat ‘geel’ staat voor ‘afgunst’, zien we verrader Judas in het geel enz. 26 31 32 33 34 37 38 .

Kleuren op het water Kleuren zijn ook in heel andere contexten betekenisvol: denk aan het rood, blauw, oranje en groen in het verkeer. Iets gelijkaardigs treffen we aan in het verkeer op het water, de scheepvaart: boeien in allerlei kleuren, positielichten van schepen, gekleurde vlaggen, de kleuren van rederijen of scheepseigenaren enz. 29 .

Wapenschilden en uniformen De kleuren maken de groep. Dat kennen we van de sport. Maar ook dat is geen fenomeen van onze tijd. Zo hadden gilden hun kleuren, en er zijn natuurlijk de wapenschilden die aanvankelijk dienden om op het slagveld te kunnen onderscheiden wie de vriend en wie de vijand was. Later evolueerde dat tot de wapenschilden zoals we die nog kennen. Ze maken het voorwerp uit van een heuse wetenschap: de heraldiek. Daarin hebben kleuren specifieke functies én eigen namen 10 . Kleuren maken ook de groep als iedereen hetzelfde uniform draagt: soldaten, politiemensen, schoolkinderen, douaniers. Die laatsten begonnen als de Groene Jagers in de tijd van Napoleon, droegen lange tijd kaki en gaan nu gekleed in donkerblauw. Zij zijn buitenbeentjes in de overheidsdienst Financiën 25 .

15

IN ‘T GROEN

07 ETNOGRAFISCH MUSEUM 09 HEEMKUNDIG DOCUMENTATIECENTRUM WIJKWERKING MARIABURG 12 KBC ROCKOXHUIS 13 KONINKLIJKE APOTHEKERSVERENIGING VAN ANTWERPEN 14 KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN ANTWERPEN 17 MIDDELHEIMMUSEUM 21 MUSEA STAD ANTWERPEN, PUBLIEKSBELEID 23 MUSEUM PLANTIN-MORETUS / PRENTENKABINET 31 SINT-ANDRIESKERK 35 STADSBIBLIOTHEEK ANTWERPEN 37 TOERISME ANTWERPEN 40 VOLKSMUSEUM DEURNE 41 ZILVERMUSEUM STERCKSHOF

17

Een Arabische binnentuin als stadsoase 07 , de gezonde groene buitenlucht van Mariaburg 09 , historische tulpensoorten zoals Rubens, Rockox en Plantijn ze ook al kenden... 12 21 23 41 , beeldhouwwerken in een park 17 . De natuur doet volop mee aan de Erfgoeddag over kleur. Mariaburg-Bad Is de natuur nu ook al cultureel erfgoed? Zonder enige twijfel. Het groene Sint-Mariaburg is een mooi voorbeeld: met z’n zwemdok, z’n uitkijktoren (25 meter hoog!) en z’n bossen rond de Kattekensberg verlokte dat van rond 1900 tot in de jaren 1970 duizenden Antwerpenaren. De gezonde buitenlucht stond synoniem met ontspanning. Én met gezondheid: wie een remedie zocht tegen longaandoeningen als tbc, moest naar ‘den buiten’: “Wat is er gezonder dan eene wandeling in mastbosschen, bijzonder voor hen die op de borst zijn aangedaan, en in eiken bossen voor de maaglijders,” meldt de Gazet van Sint-Mariaburg publiciteitsgewijs, en niet zonder Antwerpse flair: “Oostende en Scheveningen kunnen gerust op het schap gezet worden. Wij hebben Sint-Mariaburg-Bad vlak bij de deur.” Mensen kwamen met de trein naar Ekeren en werden vandaar met een stoomtrein naar de bossen gebracht. Ook de joodse gemeenschap zocht er verpozing en was er thuis. Joodse kinderen vonden in W.O.II hier dan ook een toevluchtsoord bij de plaatselijke bevolking 09 .

Tulpen uit Antwerpen ‘Tulpen uit Amsterdam’, zegt het bekende lied maar historisch kan je met evenveel recht spreken van ‘Tulpen uit Antwerpen’. De Scheldestad speelde een belangrijke rol in de introductie van de tulp uit Turkije in Europa. Eind 16e eeuw en begin 17e eeuw was de bloem een exotische en dure curiositeit, die alleen in het bereik lag van wie het kon betalen. Je zag de tulp alleen in stadstuinen van welgestelde Antwerpenaren van het kaliber Rubens, Rockox en Plantijn 12 23 , of in de kasteeltuin van Gerard Sterck van het huidige Sterckshof 41 . Ook apothekers hadden belangstelling voor de mogelijk geneeskrachtige eigenschappen van tulpen 13 .

18

De bloemige kleurenpracht kwam op papier terecht, in geleerde boekwerken over plantkunde die ten huize Plantin-Moretus werden gedrukt en over heel Europa verspreid raakten 23 . Ook later nog werd het merkwaardige verhaal van de tulp in studies te boek gesteld of werd de bloem in literatuur bezongen 35 . En tulpen maakten natuurlijk deel uit van al die weelderig geschilderde bloemstukken die zo populair werden vanaf de 17e eeuw 12 14 . Het was soms goedkoper zo’n schilderij in huis te halen dan een echte tulp... Je vond tulpen als motief ook terug op textiel, meubels enz. Tulpen uit Antwerpen, en Antwerpen anno 2006 weer in de ban van de tulp. Een kleurrijk verhaal, dat wordt verteld in een aantal stadstuinen en Antwerpse musea 21 37 , en op Erfgoeddag tot in Deurne toe 40 .

IN APRIL EN MEI STAAT DE TULP IN ANTWERPEN CENTRAAL, DUS OOK OP DE ERFGOEDDAG © MUSEA ANTWERPEN

(Op Erfgoeddag doen gidsen het tulpenverhaal, maar je kan het volledige tulpenparcours de hele maand april en mei afleggen met een handig tulpenboekje. Er bloeien voor de gelegenheid duizenden tulpen in de stad. Meer info bij Musea Antwerpen 21 .

KLEUR, TOEGEPAST

21

03 BETET SKARA 05 DOCUMENTATIECENTRUM ANTWERPSE NOORDERPOLDERS 06 EHA! ECOHUIS ANTWERPEN 07 ETNOGRAFISCH MUSEUM 10 HEEMMUSEUM WILRICA 11 HOGESCHOOL ANTWERPEN, RESTAURATIE EN CONSERVATIE 12 KBC ROCKOXHUIS 14 KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN ANTWERPEN 15 KONINKLIJKE KRING VOOR HEEMKUNDE MERKSEM 16 KRISTUS-KONINGKERK 17 MIDDELHEIMMUSEUM 19 MODEMUSEUM 21 MUSEA STAD ANTWERPEN,PUBLIEKSBELEID 22 MAS/COLLECTIE VOLKSKUNDEMUSEUM 24 MUSEUM POORTERSWONING 26 ONZE-LIEVE-VROUWEKATHEDRAAL 31 SINT-ANDRIESKERK 32 SINT-BENEDIKTUSKERK 33 SINT-FREDEGANDUSKERK 34 SINT-JACOBSKERK 36 STEDELIJK INFOCENTRUM ARCHEOLOGIE EN MONUMENTENZORG 37 TOERISME ANTWERPEN 38 VERENIGING VOOR KRUIS EN BEELD 40 VOLKSMUSEUM DEURNE 41 ZILVERMUSEUM STERCKSHOF

Assyrische handgeweven stoffen in oorspronkelijke kleuren die weer in de smaak vallen van de allergrootste Antwerpse modeontwerpers 03 , textiel geverfd met meekraprood 05 , de letterlijk schitterende glasramen in veel van onze kerken (zie de bijbehorende deelnemers), de befaamde Antwerpse kunstkabinetten en hun geheimen 12 , geverfd textiel 19 , tulpen op textiel en schilderijen 12 14 21 , email 22 41 , majolica 36 , zilver 41 , nagebootst marmer 40 ...: in allerlei kunstambachten en kunsten speelt kleur een of simpelweg de hoofdrol. En al die kleuren moeten te zijner tijd worden gerestaureerd... 11 . Kleurtovenaars De bekendste ambachtslui-kunstenaars die met kleur werken, zijn uiteraard de schilders. Hun werk IS kleur. De gouden achtergrond op de oudste panelen, het stralende wit, rood en blauw van de Vlaamse Primitieven, het statige zwart van chique portretten en de bonte kleuren van een bloemenstilleven, Rubens’ levensechte lichaamskleuren, Ensor en zijn blauw, de primaire kleuren van Cobra-schilder Karel Appel enz. enz. Schilderen is toveren met kleur, ook als het om minder befaamde (amateur-)kunstenaars gaat 12 14 26 34 40 .

Zijde in luizenkleuren Kan je zeggen dat een bepaalde periode in een bepaalde kleur baadt? Ja, je kan dat, en we horen het elk seizoen weer: de kleur van de volgende winter is X, de lente zal er Y uitzien. Tendensbureaus voorspellen al die nieuwe kleurenwaaiers en ze spelen daarbij in op zogeheten ‘maatschappelijke stemmingen’. De chemische industrie levert vervolgens alle tinten die ontwerpers verlangen. Vóór pakweg 1850, toen de Chemische Tijd begon, was dat anders. De eigenschappen van een natuurlijke kleurstof bepaalden de kleurechtheid. Indigoblauw was stabiel in water en dus geschikt voor werkkleding in linnen of katoen. Het rood van de cochenilleluis was intens maar zeer duur; daarom werd zijde in interieurs en kleding vaak rood geverfd. Geel dat uit planten werd gewonnen, was minder duur maar ook minder kleurecht. Het werd daarom ook minder gebruikt. Zwart verkleurde vrij snel naar vaalbruin of groen. De kleur van je kleren was een graadmeter voor je maatschappelijke positie 19 .

Antwerpen, zijn majolica

22

Majolica is een soort aardewerk waarbij een ondoorschijnend laagje wit tinglazuur wordt gebruikt. Dat doet dienst als ondergrond voor de tekening en de kleuren. De techniek ontstond in het Midden-Oosten om Chinees porselein te imiteren, en beleefde na Spanje en Italië in Antwerpen een bloeiperiode tussen 1508 en 1626. Bij het begin van de 16e eeuw immigreren namelijk Italiaanse ambachtslui naar Antwerpen. Ze brengen de knowhow mee om majolica te produceren. Met dit kleurrijke product weten ze zich op korte termijn een stevige positie te verwerven op de lokale markt van het luxeaardewerk. In de loop van de 16e eeuw nemen lokale ambachtslui de techniek over en verspreidt de majolicaproductie zich vanuit Antwerpen over Noordwest-Europa. Zo staat de majolica aan de wieg van de 17e-eeuwse faienceproductie, beter bekend als het zogenaamde ‘Delfts aardewerk’. Antwerps majolica heeft een eigen kleurenpalet: blauw, paars, groen, bruin, oranje en geel 36 .

Stralend glas Glasramen zijn tijdens het maken op een bepaalde moment een soort legpuzzel van enkele honderden stukjes kleurglas. Het glas wordt met speciale verf beschilderd en vervolgens gebrand, waardoor de gesmolten verf er zich aan vasthecht. Dit is een rudimentaire technische uitleg voor wat uiteindelijk een feest van kleur in glas wordt 10 11 15 26 31 37 . Ook in de 20ste eeuw zijn er nog Antwerpse glasramen gemaakt. Een bekende Antwerpse glazenier was Armand Calders, van wie we glasramen vinden in Merksem 15 en in de Kristus-Koningkerk die gebouwd werd voor de wereldtentoonstelling van 1930. De huidige glasramen vervangen er de exemplaren die tijdens W.O.II zijn vernield 16 .

Onverwoestbaar email Al eens in een museum vol bewondering gestaan voor dat middeleeuwse doosje dat na zevenhonderd jaar nog schittert door zijn prachtige kleuren? Voor de oorbellen van je overgrootmoeder met hun mooie tinten? Of heb je misschien op de rommelmarkt eindelijk dat oude reclamebord kunnen bemachtigen dat perfect past in je interieur 22 ? Fascinerend aan deze voorwerpen in metaal, glas, keramiek... is dat ze hun prachtige kleuren behouden. Dat komt dankzij email. De techniek - het gaat om een laagje glas - bestaat al sinds het begin van onze jaartelling en is het resultaat van het voortdurende zoeken om de felbegeerde kleuren van edelstenen te evenaren. Ook in de 20ste eeuw evolueerde de techniek nog sterk. Zo wordt email in de industrie nog steeds gebruikt voor ligbaden of afvoerbuizen.

Zilver in kleur Zilver is lang niet de enige kleur in een... zilvercollectie. Je kan zilver op diverse manieren kleuren. Bijvoorbeeld met lakwerk. Lak is het natuurlijke sap of hars van bepaalde boomsoorten in het Verre Oosten. Het beschermt de drager, zoals zilver, tegen natuurlijke invloeden, maar het maakt een voorwerp ook fraaier. Verlakken is een enorm delicaat proces, dat veel vakkennis en tijd vergt. Ook email is in de edelsmeedkunst een techniek om kleur aan te brengen. Het was vanaf de 12e eeuw zelfs een van de belangrijkste versieringstechnieken. Niëllo - de oude Egyptenaren kenden dat al - geeft dan weer door z’n zwart kleur aan zilver! Ook vuurvergulden tot slot wordt al duizenden jaren beoefend. Het bleef tot de uitvinding van de elektrolyse dé manier om een zilveren of koperen voorwerp te voorzien van een dunne laag goud aan de oppervlakte. Vergulden kan je om verschillende redenen doen: het voorwerp krijgt zo niet alleen het uitzicht van het kostbaarder goud, maar je gaat er ook het aanlopen van zilver mee tegen 41 .

Net echt

23

‘t Is niet al marmer wat blinkt... Marmer kan je nabootsen al schilderend. Soms bracht men acht tot twaalf lagen boven elkaar aan, en vaklui konden daar prachtige effecten mee verkrijgen. Zo’n imitatie werd nu en dan zelfs hoger geschat dan echt marmer, omdat je zo kon laten zien dat je een vakman-kunstschilder aan het werk kon zetten - marmer werd tenslotte ‘maar’ in de natuur gevonden - en omdat de tekening van het marmer foutloos was. Dat kon je van natuurproducten niet zeggen... In Deurne weten ze er alles van 40 . Meer nog: ze weten er ook alles van houtimitatie: hoe maak je van een ‘goedkope’ deur een duur ogend stuk?

OP PAPIER, IN KLEUR

02 AMVC-LETTERENHUIS 08 FOTOMUSEUM 11 HOGESCHOOL ANTWERPEN, RESTAURATIE EN CONSERVATIE 23 MUSEUM PLANTIN-MORETUS 27 REUZENHUIS 28 RIJKSARCHIEF ANTWERPEN 35 STADSBIBLIOTHEEK ANTWERPEN 39 VERENIGING VOOR ONTWIKKELING EN EMANCIPATIE VAN MOSLIMS 42 ZOO - KONINKLIJKE MAATSCHAPPIJ VOOR DIERKUNDE VAN ANTWERPEN

25

Oude drukken met ingekleurde prenten, bijvoorbeeld van en over tulpen 23 35 , een handschrift van Paul van Ostaijen die met kwistig rood reliëf aanbrengt in zijn prachtige gedichten, onnozele droedels van grote schrijvers in brieven of manuscripten, veelkleurige affiches 02 , kleurrijke Arabische kalligrafie 39 en tekeningen van dieren en planten uit de Zoo 42 ... Het is niet altijd zwart op wit als we het over papier hebben. Soms is dat papier dan ook gewoon prachtig om naar te kijken, niet alleen om het te lezen. En hoe zit dat in de fotografie: zijn zwart-witfoto’s ‘waardevoller’ dan kleurenfoto’s 08 ? En ook hier rijst de vraag: hoe bewaar en restaureer je kwetsbaar ‘kleurpapier’ 11 ? Met de hand Drukken in quadri (dat wil zeggen: in vier kleuren), het is in onze dagen een evidentie geworden, maar nog niet sinds lang. Als we verder in de tijd teruggaan, in de periode waarin Antwerpen in de 16e en 17e eeuw een drukkerscentrum van Europees niveau is, zien we dat drukken in kleur simpelweg (bijna) onmogelijk was: je drukte in zwart-wit, hoogstens aangevuld met rood. Als je meer kleur wilde, werd het handwerk: illustraties in kleur zijn in deze tijd dus ingekleurde illustraties. Dat geldt ook voor al die plannen en kaarten(boeken) die in onze archieven en musea worden bewaard. Allemaal minutieus handwerk, netjes binnen de lijntjes gekleurd 23 28 .

Leve zwart-wit?

Iets anders is er aan de hand in de fotografie 08 . Daar kon men technisch eigenlijk al vroeg in kleur werken, maar toch bleef zwart-wit de norm. Fotograaf Michiel Hendryckx: “Als ik begin van de jaren zeventig aan de Gentse academie fotografie studeer, zijn de eerste twee jaar van de opleiding uitsluitend in zwart-wit en de laatste twee in kleur. Maar onderhuids wordt vrij snel duidelijk dat zwart-wit het ‘echte ding’ is. Kleurenfoto’s hebben op dat moment nog de kwalijke reputatie niet lichtecht te zijn, snel te verkleuren, onbetrouwbaar en dus lichtzinnig te zijn. Kleur is de uitdrukkingsvorm van de reclame en daar kan een geëngageerd beeldjournalist zich beter ver van houden. Zwart-wit is echt, kleur is fake, vals.” Maar die mentaliteit is intussen veranderd: “Nu hebben we de keuze tussen zwart-wit en kleur. En kunnen en mogen kiezen is pas echte luxe.” Zo’n keuze maakt het bijvoorbeeld mogelijk om op z’n Man Bijt Honds straten, wijken, mensen en zichten van vroeger en nu te confronteren, op fotopapier. Dat doen ze bijvoorbeeld in Borgerhout 27 .

26

Pareltjes op papier Adverteren met kleurrijke, opvallende beelden is niet iets van onze dagen. Dat kun je aflezen aan de soms prachtige (en reusachtige) affiches die evenementen aankondigden: kermissen, jaarmarkten, processies, toneelvoorstellingen, operettes... In de culturele sfeer zijn ze wel eens van de hand van ontwerpers die in hun tijd naam en faam hadden, en vooral: het zijn pareltjes van kleurgebruik 02 28 .

Schoon schrift Kalligrafie of schoonschrijven is in de islam erg belangrijk. Dat komt omdat het overschrijven van de koran in schoon schrift een daad van verering en dank is. Hierdoor - maar ook door het verbod op het afbeelden van dieren en mensen - wordt het Arabische schrift - in diverse kleuren! -als versiering gebruikt op mozaïeken, maar ook op ceramiek, meubels, wapens etc. 39 .

De moeder van veel kunsten Tekenen is de moeder van veel kunsten. Tekeningen in zwart, grijs, bruin, rood en wit kunnen work in progress zijn, studies op de weg naar een hoger doel (een schilderij, een ets), maar kunstenaars kunnen er ook zelfstandige kunstwerken van maken. De meesten hebben ooit wel getekend, en sinds de 17e eeuw was de wereld zoals ze is in veel gevallen hun inspiratiebron. In het geval van Alfred Ost, die net voor W.O.I in de Zoo van Antwerpen tekende, is het de getemde of gekooide natuur: dieren, bloemen, planten, maar ook de hiërogliefen van de Egyptische tempel enz. En allemaal in opvallende kleuren 42 !

27

KLEURENKIDS

05 DOCUMENTATIECENTRUM ANTWERPSE NOORDERPOLDERS 06 EHA! ECOHUIS ANTWERPEN 07 ETNOGRAFISCH MUSEUM 08 FOTOMUSEUM 15 KONINKLIJKE KRING VOOR HEEMKUNDE MERKSEM 17 MIDDELHEIMMUSEUM 23 MUSEUM PLANTIN-MORETUS 24 MUSEUM POORTERSWONING 25 NATIONAAL MUSEUM EN ARCHIEF VAN DOUANE EN ACCIJNZEN 38 VERENIGING VOOR KRUIS EN BEELD 41 ZILVERMUSEUM STERCKSHOF

29

Zelf een oude prent inkleuren 23 , gekleurde wol vilten tot toverballetjes 05 , kennismaken met de Marokkaanse purperslak 07 , een kleurenmuseumspel 17 , glazen bokalen schilderen met daarin een bijna magisch theelichtje 15 , fleurige workshops 06 , een fotospeurtocht 08 en een kleur- en tekenwedstrijd 25 , ‘speuren naar kleuren’ 38 41 , kinderkleding uit de 16e eeuw 24 ,... Erfgoeddag is sowieso voor velen een familiedag, maar die heeft dit jaar een speciaal... kleurtje. Er ís namelijk iets tussen kinderen en kleuren. Ze kunnen een intieme band met elkaar hebben. Een aantal grotemensenactiviteiten op Erfgoeddag zullen dus ongetwijfeld ook kinderen boeien. Maar bij flink wat deelnemers kan je ook terecht voor speciale kinderactiviteiten of activiteiten waar jong en oud zich samen aan kunnen zetten, geheel interactief en in alle kleuren van de regenboog.

GRATIS DOE-BOEKJE Bij alle Antwerpse deelnemers ligt er voor kinderen HELEMAAL GRATIS een heerlijk doe-boekje waarin Eddie de grijze muis z’n jonge lezers en kijkers allerlei leuke weetjes, tips en opdrachten geeft over erfgoed en kleur. Daarbij ook dit heerlijke doordenkertje: Doordenkertje De uitvinders van de fotografie slaagden er alleen maar in om zwart-witbeelden te maken. Stel dat het hen tóch meteen was gelukt in kleur... Zou er dan ooit iemand op het idee zijn gekomen om zwart-witfoto’s te maken? Wedden dat ook volwassenen dit boekje zullen lezen... met rode oortjes? (Het Doe-boekje is na Erfgoeddag ook nog verkrijgbaar in scholen, bibliotheken en op aanvraag: [email protected]).

30

EDDIE DE MUIS LOODST JONGE LEZERS DOOR DE ERFGOEDWERELD © CULTURELE BIOGRAFIE VLAANDEREN

PROGRAMMA-OVERZICHT DEELNEMERS

01

ADVN - ARCHIEF, DOCUMENTATIEEN ONDERZOEKSCENTRUM Lange Leemstraat 26, 2018 Antwerpen T - +32 3 225 18 37 E - [email protected] W - www.advn.be

Het ADVN verzamelt, bewaart en ontsluit archieven omtrent de Vlaamse beweging, de nationale bewegingen in Europa en de daarmee verbonden thema’s, zoals culturele identiteit, migratie enz. Het ADVN is een van de vier erkende maatschappelijk-filosofische archiefcentra in Vlaanderen. Naast zijn opdracht als archief en documentatiecentrum heeft het ADVN ook een functie als onderzoekscentrum. Talrijke projecten getuigen daarvan en resulteren in de publiekswerking van de instelling: publicaties, tentoonstellingen, colloquia enz. treinstation Antwerpen Berchem + tram 8 (halte Bexstraat) tram 7 (halte Van Bréestraat) lijn 8 (haltes Bexstraat en Hemelstraat) lijn 12 (halte Nationale Bank), 24 (halte Nationale Bank) bus 1, 13, 23, 290, 292, 294, 500 (halte Nationale Bank)

A

opendeur en tentoonstelling: Een nationale beweging - de Koerden Van bij zijn oprichting in 1984 plaatste het ADVN zijn verzamel- en onderzoeksterrein in een internationale context. Dit leidde ertoe dat de historiografie van de nationale bewegingen - en verwante onderwerpen, zoals identiteit, culturele diversiteit, migratie e.a. - inherent deel uitmaakt van het werkveld. De collectie bevat dan ook bronnen over een groot aantal volken en regio’s. Op Erfgoeddag wordt exemplarisch een selectie tentoongesteld van bronnen over de Koerdische beweging. tussen 10 en 18 uur

demonstratie: Voorstelling NISE-project NISE is een wetenschappelijk databankproject gecombineerd met een archivistisch project. Het legt een gegevensverzameling aan en ontwikkelt een helpdesk voor de studie van nationalistische intermediaire structuren in Europa (partijen, instellingen, verenigingen en de ermee verbonden personen). De verzameling bevat zowel actuele als historische gegevens. Het ADVN maakt van Erfgoeddag gebruik om dit project voor te stellen. tussen 10 en 18 uur

34

A DETAIL VAN HET VOORBLAD VAN CORSICA INFURMAZIONE, WEKELIJKSE BIJLAGE BIJ HET TIJDSCHRIFT U RIBOMBU, 1991, NR. 13 (ADVN, SPE)

A

02

AMVC-LETTERENHUIS

Minderbroedersstraat 22, 2000 Antwerpen T - +32 3 222 93 20 E - [email protected] W - http://museum.antwerpen.be/amvc_letterenhuis

Het AMVC-Letterenhuis verzamelt en bewaart archieven van schrijvers en kunstenaars, en documentatiemateriaal (knipsels, brochures, affiches...) en portretten i.v.m. het Vlaamse cultuurleven vanaf 1750. De collectie telt ongeveer 1,5 miljoen brieven en handschriften, 120.000 foto’s, 35.000 affiches en voorts beelden, schilderijen en grafiek. Gedetailleerde beschrijvingen hiervan vind je in de internetdatabank Agrippa, het materiaal zelf kan je inkijken in de leeszaal. Als museum maakt het AMVC-Letterenhuis dit literaire erfgoed toegankelijk voor een ruim publiek. Een nieuwe vaste opstelling met een hedendaagse kijk op twee eeuwen Vlaamse literatuur werd geopend in oktober 2004.

M

tram 4, 7, 10 (halte Keizerstraat of Wijngaardbrug) bus 9 (halte Keizerstraat of Wijngaardbrug)

rondleiding: Een depot vol veelkleurig papier Het Letterenhuis bewaart kilometers handschriften, brieven en andere archiefstukken. Tijdens een depotrondleiding kan je de kleurrijke schatten uit de collectie (zoals de handschriften van Paul van Ostaijen) komen ontdekken en tegelijk vaststellen dat papier lang niet altijd wit is.

A

om 10, 11.30, 13, 14.30 en 16 uur

opendeur: Kleurrijke afficheschat Een van de kleurrijkste collecties van het AMVC-Letterenhuis is de uitgebreide en gevarieerde afficheverzameling. Behalve archieven, brieven en handschriften van schrijvers en uitgevers bewaart het AMVC-Letterenhuis namelijk nog ca. 40.000 affiches, een van de grootste collecties in Vlaanderen. Op Erfgoeddag kan je deze fleurige papieren getuigen van allerlei (culturele) evenementen komen ontdekken. open tussen 10 en 18 uur

36 A HANDSCHRIFT VAN HET GEDICHT ‘HET IS EEN WONDER...’ UIT DE DICHTBUNDEL ‘NOSTRADAMUS’ (1963) VAN PAUL SNOEK © COLLECTIE AMVC-LETTERENHUIS ANTWERPEN

B AFFICHE VOOR DE HIPPODROOMSCHOUWBURG (1931) ONTWORPEN DOOR JAN HASSINK © COLLECTIE AMVC-LETTERENHUIS ANTWERPEN

C TOERISTISCHE AFFICHE VOOR ANTWERPEN (CA. 1936) ONTWORPEN DOOR JOZEF WINTERS © COLLECTIE AMVC-LETTERENHUIS ANTWERPEN

A

B

C

03

BETET SKARA

Bisschopstraat 18 , 2060 Antwerpen

Betet Skara, een weverij in het hartje van Antwerpen, ontwerpt luxestoffen op een ambachtelijke manier. De methode, het putweven, is de oorspronkelijke weeftechniek van de Assyrische wevers. Zij laten zich inspireren door hun authentieke cultuur. Kleuren spelen hierin een zeer belangrijke rol.

0

opendeur en demonstratie: Ikara collectie, een vluchtverhaal vol emoties Kleur heeft een zeer belangrijke plaats in de collecties van Betet Skara. De nieuwe collectie IKARA is geïnspireerd op kleur en is een vluchtverhaal vol emoties. Ze vertelt het verhaal van mensen die hun thuisland achter zich laten en op zoek gaan naar een beter bestaan. De collectie is ontworpen in verschillende kleuren, van zwart tot wit, met elk hun symboliek i.v.m. het vluchtverhaal, de droom en de hoop. open tussen 10 en 18 uur, doorlopend demonstraties

tentoonstelling: Fotomozaïek ‘World heritage’ i.s.m. AD!DICT Op Erfgoeddag toont Betet Skara haar bijdrage aan Ad!dict Creative Lab en z’n huidige onderzoeksthema ‘Wold Heritage’, dat creatieve geesten uit verschillende culturen bij elkaar brengt. Met een mozaïek/ installatie van foto’s en textiel wordt in beeld gebracht hoe we in een globaler wereldbeeld schoonheid vinden door rekening te houden met ons verleden, onze tradities en culturele eigenheden. ‘World heritage’ werd gerealiseerd door Katherina Kitsinis (artistieke productie), Stephen Mattues (fotografie) en Frieda Rijckaert (styling). open tussen 10 en 18 uur

38

A LUXESTOFFEN MET BIJZONDER KLEURGEBRUIK, ONTWORPEN DOOR BETET SKARA

A

04

CONSUL-ANTEN

Zoo - Darwinzaal - Koningin Astridplein 26 , 2018 Antwerpen

Consul-Anten zijn vrijwilligers met een groot hart voor Antwerpen. Ze beantwoorden vragen over het actuele culturele leven in Antwerpen, lichten de grote evenementen toe die er plaatsvinden en schetsen hun historische achtergrond. De consul-Anten geven zowel diapresentaties en voordrachten als wandelingen met een specifieke invalshoek op Antwerpen. Van Rubens over mode tot Antwerpen Wereldboekenhoofdstad: je komt het allemaal te weten tijdens een aangename babbel met diepgang. Naast een toeristische vervullen de consul-Anten ook een sociale rol. Ze verwelkomen Antwerpse nieuwkomers of gaan naar dienstencentra om mensen die zich niet meer kunnen verplaatsen toch nog met hun stad in contact te brengen. Consul-Anten worden door de stad Antwerpen geselecteerd op basis van hun culturele interesse en hun enthousiasme om met mensen in dialoog te gaan. trein Antwerpen-Centraal tram 10 halte Cogelsplein, tram 24 (halte Waterbaan), bus 21 (halte Collegelaan) trein Antwerpen-Berchem, bus 21 (halte Collegelaan) vanuit Hoboken/Merksem: bus 33 (halte Sterckshof)

0

lezing: Antwerpse uitdrukkingen en gezegden We bekijken de mens als taalvirtuoos (met een fenomenaal geheugen), taalfamilies, het Nederlands, dialecten en het Antwerps. Aan de hand van een 80-tal ludieke tekeningen zien we daarna hoe de Antwerpenaar zijn taal op een zeer plastische, speelse, kleurrijke en gekruide wijze gebruikt. Ontdek de klankkleur van de taal in sinjoor-uitdrukkingen als ‘Haren hoed staat op half zeven’ of ‘Hij staat waar de borstel staat’. Loop na de lezing zeker ook eens langs de prachtige tekeningen van Alfred Ost: zie Zoo p. 116. om 10, 13 en 16 uur

40

05

DOCUMENTATIECENRUM ANTWERPSE NOORDERPOLDERS i.s.m. Cultuurantenne District Ekeren Boerderij Van Look - Schriek 87 , 2180 Antwerpen - Ekeren bus 660 Ekeren - Merksem - Antwerpen 661 Ekeren - Merksem - Antwerpen (via Kapelsesteenweg) 720 Putte - Kapellen - Hoevenen - Ekeren - Antwerpen 770/772/775/779 Zandvliet - Hoevenen - Ekeren - Antwerpen trein Station Sint Mariaburg

A

tentoonstelling: Meekrap, erfgoed met toekomst Meekrap werd in de eerste helft van de 19de eeuw geteeld op vochtige kleigronden in de omgeving van Ekeren. De wortels bevatten een kleurstof die geschikt is voor het verven van textiel en leer. Vanaf het einde van de 19de eeuw werd meekrap weggeconcurreerd door synthetische rode kleurstoffen. Vandaag wint de plant opnieuw aan populariteit. Hobbyisten, maar ook professionele modeontwerpers experimenteren weer met het rode pigment. open tussen 10 en 18 uur

workshop: Vilten en verven met meekrap i.s.m. Wolatelier Herba Lana De deelnemers vilten wol tot placemats. Nadien wordt de vilten lap geverfd met meekrap. Tegelijk worden enkele zijden sjaals in het verfbad gedompeld. Meekrap geeft een kleurenpalet van rood over oranje tot roodbruin en koperbruin. De deelnemers krijgen de stoffen mee naar huis. De hele dag lang kunnen ook kinderen (+6) aan de slag met geverfde wol. Onder begeleiding vilten ze toverballetjes, knikkers en knopen. om 10.30 en 13.30 uur (duur ongeveer 2 uur) reservatie: Marijke Van Royen, [email protected] +32 3 543 29 08 , 12 plaatsen per workshop

42

A EEN MEESTOOF IN OORDEREN © COLLECTIE DOCUMENTATIECENTRUM ANTWERPSE NOORDERPOLDERS EKEREN

B DE MEEKRAPPLANT UIT: DE KANTER, J; DE MEEKRAPTELER EN –BEREIDER OF VOLLEDIGE BESCHRIJVING VAN PLANTEN, TELEN EN BEREIDEN DER MEEKRAP. DORDRECHT, 1802

A

B

06

ECOHUIS ANTWERPEN EHA!

Turnhoutsebaan 139, 2140 Antwerpen - Borgerhout T - +32 3 217 08 11 E - [email protected] W - www.eha.be

0

Het EHA! (Ecohuis Antwerpen) is Vlaanderens nieuwste milieueducatieve attractie. Op onze locatie brengen we een milieuboodschap op een aantrekkelijke en laagdrempelige manier, voor een zo breed mogelijk publiek. In het Ideum, onze permanente interactieve tentoonstelling, kom je op een boeiende manier vanalles te weten over milieu en duurzame ontwikkeling, en vooral over wat je daar als consument en burger mee te maken hebt. Je kan er ook je eigen milieugedrag testen. Met een audiogids bezoek je de EcoLogieskijkwoning, boordevol haalbare, betaalbare en duurzame tips die je meteen zelf thuis kan toepassen. Wil je er een nachtje over slapen, dan kan dat ook, in ons EcoLogies-gastenverblijf. Er is ook een uitgebreide mediatheek, de EcOriginal-shop en het EcoCafé. tram 10 en 24 bus 6, 21, 34, 41.0 tot 41.7, 242, 243, 420 tot 429 (halte ‘Drink’)

opendeur en demonstratie: (V)Erfgoeddag i.s.m. Vibe Tijdens de (V)Erfgoeddag in het EHA! (EcoHuis Antwerpen) gaan we op zoek naar de oorsprong (en de toekomst!) van natuurlijke kleurstoffen en staan we stil bij de impact van verfstoffen - vroeger en nu - op ons milieu en onze gezondheid. Naast decoratieverf komt ook het kleuren van textiel aan bod. Op het programma staat de theorie (aan de hand van de eerste resultaten van een Vibe-studie rond milieuvriendelijk verven) en de praktijk (met verfdemonstraties). Er zijn fleurige workshops voor kinderen. open tussen 10 en 17 uur

44

A NATUURVRIENDELIJK VERVEN IN EHA! © FOTO LUC DE RYCK

A

07

M

ETNOGRAFISCH MUSEUM ANTWERPEN Suikerrui 19, 2000 Antwerpen T - +32 3 220 86 00 E - etnografi[email protected] W - http://museum.antwerpen.be/etnografisch_museum

Het Etnografisch Museum bezit een rijke verzameling van ruim 30.000 voorwerpen, waarvan er zowat 2500 permanent opgesteld staan. Je maakt er kennis met de leef- en denkwereld van volken uit Afrika, Amerika, Azië en Oceanië. Vedertooien uit het Amazonegebied, maskers en voorouderbeelden uit Kongo, boeddha’s uit Tibet of Japan, textiel uit Indonesië, prauwen uit Papoea...: het is maar een kleine greep uit het grote aanbod. Het museum staat ook bekend om zijn vele tijdelijke tentoonstellingen. trein Station Antwerpen Centraal metro/tram 2, 3, 4, 8, 15 (Groenplaats), 10, 11 (Melkmarkt). bus 6, 34 (Van Dijckkaai), 290 (Tunnelplaats), 22, 25, 26 (Groenplaats)

tentoonstelling en rondleiding: Marokko in geuren en kleuren Het was de zoektocht naar een kleur die de kuststreek van de huidige Marokkaanse stad Essaouira op de kaart zette: Feniciërs en Romeinen wonnen er kostbaar purper uit slakken. Met de purperslak ontdekken we de tentoonstelling ‘Marokko. Levend Erfgoed’. Het blauw van Fès, henna, veelkleurig mozaïek, scharlakenrode tapijten... De gidsen goochelen met pigmenten, eiwitten, schildluizen en verhalen. Hoe zijn deze ambachtelijk vervaardigde kleuren gemaakt? Wat vertellen ze over de Marokkaanse cultuur? - Kinderen ontdekken kleurrijke verrassingen in de schatkamer van het huisje van een purperslak. open tussen 10 en 18 uur, doorlopend rondleidingen

Marokkaanse binnentuin Wie zich laat leiden door de wierookwolken van de mbkhâra (parfumbrander), belandt in een kleurrijke tent op de binnentuin van het museum. Je kan er genieten van een glaasje muntthee, zoetigheden en stemmige muziek. Laat op je hand een hennaversiering zetten en kom in de sfeer van de Marokkaanse patio’s, die in de steden oases van rust zijn. Kleuren en geuren versmelten er tot een harmonieus geheel. Kinderen kunnen een hennatekening op hun hand laten zetten en luisteren naar Marokkaanse sprookjes. open tussen 10 en 18 uur

46

kinderroute: Puni de purperslak Puni de purperslak woont in Marokko en verzamelt er hebbedingetjes. In de wast-al-dar (het hart van zijn huisje) bewaart hij Marokkaanse beelden, kleuren, geuren, voorwerpen en verhalen. Op Erfgoeddag logeert Puni in een soektentje op de binnenplaats van het museum. Hij nodigt er de kinderen uit om te komen snuisteren in de schatkamers van zijn slakkenhuisje. open tussen 10 en 18 uur

A HOED, ZEMMOUR, MIDDEN-ATLAS, MAROKKO. DOUMPALM, ZIJDE LOVERTJES B PAAR VROUWENSCHOENEN. CENTRALE ANTI-ATLAS, MAROKKO. LEDER, ZIJDE C HOOFDDOEK, CENTRALE HOGE ATLAS, MAROKKO, WOL, PLANGI. MIDDEN 20E EEUW COLLECTIE ETNOGRAFISCH MUSEUM © FOTO MICHEL WUYTS - BART HUYSMANS, COLLECTIEBELEID MUSEA ANTWERPEN

De tulp Antwerpse tuinen en musea zijn in de bonte ban van de tulp, ook het Etnografisch Museum. Zie Musea Stad Antwerpen, p.74. We tonen voorwerpen uit Azië versierd met tulpmotieven. Je ziet o.m. een geborduurde mantel, een bord in aardewerk en een luit uit CentraalAzië. De felrood gekleurde lentebloem staat er symbool voor vruchtbaarheid. open tussen 10 en 18 uur

A

B

C

08

M

FOTOMUSEUM PROVINCIE ANTWERPEN Waalse Kaai 47, 2000 Antwerpen T - +32 3 242 93 00 E - info@fotografie.provant.be W - www.fotomuseum.be

Sinds 21 maart 2004 is het FotoMuseum Provincie Antwerpen opnieuw open voor het publiek. Achter het bestaande pakhuis waarin het museum sinds 1986 is ondergebracht, werd een prestigieuze maar sobere nieuwbouw opgetrokken, ontworpen door architect Georges Baines. In de nieuwe museumopstelling, die om de vier maanden wisselt, vindt de bezoeker alle aspecten van de fotografie. Naast artistieke fotografie is er ook plaats voor journalistieke, documentaire en modefotografie, collecties van verenigingen, familiefoto’s, prentbriefkaarten en reclamefoto’s. Een eigentijdse fotogalerie, een uitgebreide vakbibliotheek, een museumcafé, een bookshop en twee filmzalen maken het bezoek compleet. Voor kinderen, jongeren en volwassenen, voor leken en specialisten zijn er aangepaste activiteiten, zoals rondleidingen, ateliers, workshops, masterclasses, lezingen en filmprojecties. vanaf Berchem Station, tram 8 tot terminus Lambermontplaats vanaf Centraal Station, bus 23 tot terminus Vlaamse Kaai

tentoonstelling: ROGER BALLEN - Shadow Chamber Foto’s 1994-2004 Roger Ballen portretteert de arme gedegenereerde blanken aan de rand van de kleurrijke Zuid-Afrikaanse samenleving. Aanvankelijk is de natuurlijke omgeving van deze mensen het decor van zijn subtiele zwart-witfoto’s. De recente foto’s uit de reeks ‘Shadow Chamber’ lijken eerder surrealistische scènes waarin Ballen focust op de interactie tussen mensen, dieren en objecten. Door het weglaten van kleur lijken de geportretteerden nog meer vervreemd en geïsoleerd, maar blijven ze toch zichzelf. Fotospeurtocht Een spel waarmee kinderen samen met hun ouders en familie op ontdekkingstocht kunnen gaan in het FotoMuseum. Met een tas vol fotofragmenten en opdrachten gaan ze op wandel in de tentoonstelling. Zo wordt een museumbezoek een plezierige kijk-en doe-ervaring voor het hele gezin. open tussen 10 en 18 uur loopt nog tot 28 mei 2006

A

48

A VISEGRAD, 2003, © FOTO SARAH TERRY B LUNCHTIME, 2001, © FOTO ROGER BALLEN C CAT CATCHER, 1998, © FOTO ROGER BALLEN

tentoonstelling: SARAH TERRY - Aftermath. Bosnia’s long road to peace De aangrijpende beelden van Sarah Terry vertellen in geuren en kleuren wat er zich in Bosnië afspeelt na de oorlog, de genocide, de etnische zuiveringen. Deze Amerikaanse fotojournaliste laat zien hoe de nasleep van de oorlog de mensen heen en weer slingert tussen de hoop op een stabiele vrede en de angst voor een herhaling van de geschiedenis. Intussen proberen de Bosniërs weer greep te krijgen op het alledaagse leven. Ook bij deze tentoonstelling is er een fotospeurtocht voor kinderen. open tussen 10 en 18 uur loopt nog tot 25 maart 2006

rondleiding: De kleur van zwart-wit Op het eerste gezicht passen de tentoonstellingen met de zwartwitfoto’s van Ed van der Elsken en Roger Ballen niet bij het thema van Erfgoeddag. Of toch...? Is het gebrek aan kleur een gemis? Hoe wordt kleur weergegeven in zwart-wit en zijn er misschien toch kleurnuances in zwart-wit? Om 11 uur kan je gratis deelnemen aan een rondleiding met een van onze gidsen in de verschillende tentoonstellingen om dit allemaal te achterhalen. Er is een aparte rondleiding op kindermaat. om 11 uur (duur ongeveer 1 uur) reservatie: Ann Van Dyck, anna.vandyck@fotografie.provant.be +32 3 242 93 11 , 60 plaatsen

voorstelling: JEF jongeren en fotografie i.s.m. APGA en Spoor-Noord, Kids, SISA, OCMW JEF is de jongerendenk- en doetank van het FotoMuseum. Sinds de opening van het nieuwe museum in 2004 laten deze jongeren regelmatig hun stem horen. In het voorjaar van 2006 fotograferen ze, samen met jongeren van Kids, studenten van het SISA en bejaarde bewoners van het Antwerpse Noord, de nog steeds troosteloze omgeving van het oude spooremplacement. Op Erfgoeddag tonen ze hun werk in het museum en geven graag een woordje uitleg. open tussen 10 en 18 uur

B C

09

HEEMKUNDIG DOCUMENTATIECENTRUM WIJKWERKING MARIABURG Nieuw Kwartier - Schriek 360, 2180 Antwerpen - Ekeren T - +32 3 605 73 61

In het buurthuis ‘Nieuw Kwartier’ wordt alles verzameld wat te maken heeft met de geschiedenis van de wijk Sint-Mariaburg (Ekeren/ Brasschaat) en De Sterre (Kapellen). Foto’s, teksten, voorwerpen, krantenknipsels en publicaties allerhande zijn beschikbaar voor het publiek, elke dinsdagmorgen tussen 10 en 11 uur. Regelmatig worden tentoonstellingen over deelaspecten van de wijkgeschiedenis georganiseerd, cultuurhistorische wandelingen gehouden en artikels gepubliceerd in de buurtkrant Gazet van Het Nieuw Kwartier (oplage 4200 exemplaren, viermaal per jaar). trein Antwerpen-Essen 12 (stopplaats Sint-Mariaburg) bus 73, 65 (halte Vrijwilligerslei)

opendeur en wandelvoordracht: Groen Sint-Mariaburg Het zwemdok en de bossen rond de Kattekensberg lokten van 1896 tot 1970 duizenden Antwerpenaars naar de gezonde buitenlucht. Het groene Sint-Mariaburg was een uitverkoren plek voor stedelingen die nood hadden aan ontspanning. Ook de joodse gemeenschap kwam hier op vakantie. In WOII zaten er joodse kinderen ondergedoken.

A

open tussen 10 en 18 uur, wandeling om 14 uur

50 A DECENNIALANG WAREN DE KATTEKENSBERG EN DE MARIABURGSE BOSSEN VOOR DUIZENDEN ANTWERPENAARS HET RECREATIEOORD, LANG VOOR ZE NAAR BLANKENBERGE OF DE SPAANSE COSTA’S OP VAKANTIE TROKKEN © COLLECTIE HEEMKUNDIG DOCUMENTATIECENTRUM WIJKWERKING MARIABURG

B SINT-MARIABURG HAD REEDS IN 1900 EEN OPENLUCHT ZWEMBAD, ÉÉN VAN DE EERSTE IN DE PROVINCIE ANTWERPEN. OOK DAARDOOR WERDEN ELKE ZOMER VELE SINJOREN NAAR DEZE GROENE OASE GELOKT © COLLECTIE HEEMKUNDIG DOCUMENTATIECENTRUM WIJKWERKING MARIABURG

A

B

10

HEEMMUSEUM WILRICA

Kasteel Steytelinck - Sint-Bavostraat 20, 2610 Antwerpen - Wilrijk T - +32 3 827 03 91 (secretaris) E - [email protected]

‘In het verleden ligt het heden; in het nu, wat worden zal.’ (Rodenbach)

M

De doelstelling van heemkunde is de alzijdige studie van de eigen woonplaats en omgeving, voornamelijk van vroegere maar ook van recentere gebruiken en overleveringen. In die optiek wil de Kring voor Heemkunde Wilrica de getuigenissen en folklore van het rijke Wilrijkse verleden opsporen, verzamelen, verspreiden, tonen en bewaren. Het driemaandelijks tijdschrift ‘Wilrica’ (27ste jaargang in 2005) staat in voor de bekendmaking. In het mooie kader van Kasteel Steytelinck is het heemmuseum gevestigd en bevindt zich het archief met de verzamelde documenten. De thema’s: archeologische opgravingen, heraldiek, gebouwen en monumenten, werken van Wilrijkse kunstenaars, oude beroepen en gebeurtenissen. contact erfgoeddag: +32 497 64 24 20 bus 22, 33 in de Sint-Bavostraat (halte Kerkhofstraat)

tentoonstelling en rondleiding: Kleur in het museum In het heemmuseum gaan we in op kleuraspecten, zoals: het gebruik van materialen, goed en fout, bij het schilderij ‘Het Laatste Avondmaal’ van Hubert Coeck (pas gerestaureerd); verfmateriaal van de Wilrijkse schilder Bernard De Pooter (midden 20ste eeuw); de betekenis van kleuren in de heraldiek (te zien op obiits en panelen van hoven van plaisantie); de toepassing en aanmaak van kleurschakeringen in glasramen; kleuren in spreuken en gezegden. open tussen 10 en 18 uur, rondleidingen vanaf 11 uur

52

A HET GERESTAUREERDE SCHILDERIJ “HET LAATSTE AVONDMAAL VAN WILRIJK” VAN BERNARD DE POOTER © WILRICA

A

11

HOGESCHOOL ANTWERPEN - AFDELING CONSERVATIE EN RESTAURATIE Hogeschool Antwerpen, Dep. B - Audio en visuele Kunst Opleiding Conservatie en Restauratie Bureel van Weldadigheid Blindestraat 9-13, 2000 Antwerpen T - +32 3 213 71 34 E - [email protected] W - www.academieantwerpen.be/conservatie.html

0

In de studio’s zijn vele objecten te bezichtigen die door de studenten worden geconserveerd. Een kunstobject, twee- of driedimensionaal en van welk materiaal ook, komt hier als er gevaar dreigt voor zijn voortbestaan en levensduur. Het wordt onderzocht, in een combinatie van (kunst)historisch en wetenschappelijk onderzoek. Een onderzoek naar de samenstelling van verf bv. biedt informatie over het ontstaan van een schilderij en metingen met X-stralen, UV-licht en IR-opnames leggen de onderliggende lagen van een kunstvoorwerp bloot. Dat levert informatie op over z’n verleden. De restaurator heeft als taak de levensduur van kunstvoorwerpen te verlengen door de materiële kwaliteit ervan te verbeteren. De conservatie of restauratie zelf mag in de nabije en verre toekomst geen nieuwe gevaren opleveren voor het kunstvoorwerp. tram 4 of 7 (halte Minderbroedersrui)

opendeur en demonstratie: Kleur in conservatie en restauratie Pigmenten, kleurstoffen, verfstoffen, beitsen... i.s.m. docenten van de verschillende studio’s, Voor Kruis & Beeld vzw Op Erfgoeddag zetten wij onze deuren open voor het grote publiek! Er zijn demonstraties over het belang en het gebruik van kleur binnen de conservatie en restauratie van objecten. Verschillende aspecten van het onderzoek op monochrome of verborgen verflagen op religieuze buitenbeelden komen aan bod. Met Powerpoint-presentatie. Ook kinderen kunnen hun talent tonen via een inkleurwedstrijd. open tussen 10 en 18 uur

lezing: Conserveren, restaureren: wat met kleur? i.s.m. docenten Opleiding Conservatie / Restauratie Docenten geven elk uur een lezing over het gebruik van kleur bij het conserveren en restaureren van objecten. lezingen om 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 en 17 uur

54

A STUDIO TEXTIEL: RESTAURATIE VAN DE KOSTUUMS VAN DE REUZEN VAN BORGERHOUT © COLLECTIE HOGESCHOOL ANTWERPEN – OPLEIDING CONSERVATIE EN RESTAURATIE

B GLAS-IN-LOOD IN DE STUDIO GLASKUNST © COLLECTIE HOGESCHOOL ANTWERPEN – OPLEIDING CONSERVATIE EN RESTAURATIE

A

B

12

M

KBC ROCKOXHUIS

Rockoxhuis - Keizerstraat 12, 2000 Antwerpen T - +32 3 201 92 50 E - [email protected] W - www.rockoxhuis.be

KBC kocht het Rockoxhuis in 1970 aan en liet het restaureren in Vlaamse-renaissancestijl. Rockox’ woning, waarvan de gelijkvloerse verdieping als museum is opengesteld, fungeert vandaag als een voorbeeld van 17de-eeuwse Vlaamse wooncultuur. Je kunt er een uitgelezen selectie zien van meubelen, schilderijen (Rubens, Jordaens, Van Dyck, Pieter II Brueghel...), beeldhouwwerk, porselein, aardewerk...: voorwerpen uit Rockox’ tijd die het huis opnieuw zijn oude luister geven. Recent is ook de tuin gerestaureerd, met o.m. een keuze van planten, heesters en boompjes die ook Rockox ooit had: de boksdoorn, de steenlinde, de fluweelboom en niet te vergeten de appelsienbomen. Deze oase van groen is een evocatie van een vroeg-17de-eeuwse stadstuin. De vernieuwde audiovisuele presentatie werpt een verfrissende blik op de periode waarin Rockox en zijn tijdgenoten leefden. vanuit het Centraal Station: tram 10 en 11 (halte St Katelijne Vest), pre-metro 2, 3 en 15 (halte Meir) vanuit de randgemeenten: tram 4, 7 (halte Keizerstr) en 8 (halte Groenplaats), bus 9 (halte Keizerstr), 18, 25 en 26 (halte Groenplaats)

lezing: Bontgekleurde geheimen in een zwart kunstkabinet Dr. Ria Fabri, specialiste in kunstkabinetten, brengt de geheimen van een kunstkast aan het daglicht. Een van die geheimen zijn... tulpenbollen. Tulpen(bollen) en kunstkabinetten, het is op het eerste gezicht geen voor de hand liggende combinatie. Wie nieuwsgierig is naar de oplossing van dit raadsel, is vriendelijk uitgenodigd op deze exclusieve lezing. om 11 en 14 uur (duur ongeveer 30 minuten) reservatie: Balie Rockoxhuis; +32 3 201 92 50 , 20 per lezing

wandeling: De tulp in Antwerpen i.s.m. Antwerpse musea en Toerisme Antwerpen Antwerpse tuinen en musea zijn in de bonte ban van de tulp, ook het KBC Rockoxhuis. Zie Musea Antwerpen, p.74. open tussen 10 en 18 uur reservatie: Toerisme Antwerpen; +32 3 232 01 03 , 20 per wandeling

56

A OSIAS BEERT, BLOEMSTUK IN EEN NIS COLLECTIE ROCKOXHUIS ANTWERPEN © FOTO ERWIN DONVIL, KBC BANK NV

tentoonstelling: De tulp in Antwerpen, eigen kunstwerken in de kijker Kunstwerken laten zien hoe geliefd de tulp in onze regionen wel was. We selecteerden een aantal kunstwerken waarop de tulp is afgebeeld en uitgebreide infopanelen geven duiding. Een smaakmaker is ‘Bloemstuk in een nis’ van Osias Beert, maar er is ook onze laatste aanwinst, de ‘Heilige Katharina tussen de zomer- en lentebloeiers’ van Daniël Seghers en Erasmus Quellinus. Ook kunstkasten en een wandtapijt zijn ‘besmet’ door de bontgekleurde tulp. open tussen 10 en 18 uur loopt nog tot 31 mei 2006

A

13

KONINKLIJKE APOTHEKERSVERENIGING VAN ANTWERPEN KAVA - Consciencestraat 41, 2018 Antwerpen T - +32 3 280 15 99 E - [email protected] W - www.kava.be

In de KAVA-stadstuin bloeien in april en mei 2006 400 tulpen, waarvan ca. 100 die afstammen van een soort uit 1750. In de prachtige tuin van KAVA werd ook een kruidentuin aangelegd, die geïnspireerd is op de oude renaissancetuinen en die je ook kan bezoeken. Tegelijk is er een tentoonstelling met nieuwe tulpenvazen en andere kunstwerken. Klap op de vuurpijl zijn enkele unieke prenten en publicaties, en een virtueel bezoek aan het kruidboek van Dodoens. Verder kan je een bezoek brengen aan de oude 19de-eeuwse apotheek Van Schoor en is de Bibliotheca Pharmaceutica Antverpiens is toegankelijk op afspraak.

0

tentoonstelling: Tulpen in de KAVA-tuin In de prachtige stadstuin van KAVA bloeien 400 tulpen, waarvan ca. 100 afstammelingen van een soort uit 1750. In de tuin werd ook een kruidentuin aangelegd. Die is geïnspireerd op de oude renaissancetuinen en te bezoeken. Tegelijk is er een tentoonstelling met nieuwe tulpenvazen en andere kunstwerken. Klap op de vuurpijl zijn enkele unieke prenten en publicaties, én een virtueel ‘bezoek’ aan het kruidboek van Dodoens. Verder kan je ook een bezoek brengen aan de 19e-eeuwse apotheek Van Schoor. open tussen 11 en 17 uur loopt van 1 april tot 31 mei 2006 (alle werkdagen open van 8u30 tot 17u)

58

14

M

KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN ANTWERPEN Leopold De Waelplaats, 2000 Antwerpen T - +32 3 238 78 09 E - [email protected] W - www.antwerpen.be/cultuur/kmska

Sedert 1810 bewaart het KMSKA een uitgelezen verzameling schilderijen, beelden en tekeningen van de 14de tot de 20ste eeuw. De verzameling is representatief voor de artistieke productie en de smaak van liefhebbers in Antwerpen, België en de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden vanaf de 15de eeuw. Het KMSKA staat voor Rubens, de barok en de Vlaamse primitieven, maar bewaart ook een van de belangrijkste verzamelingen moderne kunst in België. De ensembles met werken van James Ensor en Rik Wouters zijn ongeëvenaard. Henri Evenepoel maar ook Georg Breitner, Léon Spilliaert, Jakob Smits en Jules Schmalzigaug zijn uitstekend vertegenwoordigd. tram 4 (halte Geuzenstraat) en 8 (halte Museum) bus 6, 34, 23 en 290 (halte Museum)

tentoonstelling en rondleiding: Oude kunst ‘in het nieuw’ Vanaf half maart wordt de 17de- tot 19de-eeuwse kunst ‘in het nieuw’ gepresenteerd. Erfgoeddag vormt dan ook een unieke gelegenheid om aan het ruime publiek de (kleur)rijke permanente verzamelingen van het museum te tonen. ‘s Namiddags staan de gidsen klaar. Ze vertellen je het verhaal van een kleur aan de hand van een aantal schilderijen: het gebruikte materiaal, de betekenis en de expressieve kracht van de stralend rode, blauwe en witte kleuren van de Vlaamse primitieven, de levensechte lichaamskleur bij Rubens, het Ensoriaanse blauw, de primaire kleuren van Karel Appel, ... Wist je dat: De naam van Peter Paul Rubens is nauw verbonden met het schilderen van vlees. De Franse 19de-eeuwse kunstenaar Ingres - de schilder van gladde, eentonige huidskleur bij uitstek - kon de vlezigheid van Rubens zo slecht verdragen dat hij een paraplu meenam naar de musea waar diens schilderijen hingen om zich te beschermen tegen de aanblik van zoveel wulpse verf! open tussen 10 en 18 uur, doorlopend rondleidingen van 13 tot 17 uur

60

A JEAN FOUQUET, MADONNA OMRINGD DOOR SERAFIJNEN EN CHERUBIJNEN © COLLECTIE KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN ANTWERPEN

A

15

KONINKLIJKE KRING VOOR HEEMKUNDE MERKSEM VZW Hofke van Roosendael - Terlindenhofstraat 265 2170 Antwerpen - Merksem T - +32 3 646 76 20 E - [email protected] W - www.heemkring-merksem.be

M

De Merksemse heemkundige kring werd opgericht in 1939. Doel van de werking is het Merksemse verleden te verzamelen, bewaren, bestuderen en toegankelijk te maken. De kring beschikt over een eigen archief en stelt tentoon in een bescheiden museum. Hij stelt een grote verzameling doodsbrieven, doodsprentjes, kieslijsten, foto’s enz. ter beschikking van de familieonderzoeker. In het museum wordt een rijke collectie glasramen, devotievoorwerpen enz. aangevuld met een klaslokaal, een keukentje en een kapelletje. contact erfgoeddag: +32 3 645 16 77 bus 33 en 66 (halte Kroonplein), bus 28 (halte Laarsebaan), tram 3 (halte Oudebareellei)

tentoonstelling en rondleiding: Kleur in het leven van... De tentoonstelling is opgebouwd rond voorwerpen die onze voorouders gebruikten. We staan stil bij het belang of het effect van kleur op de voorwerpen. De zorg die men eraan besteedde komt tot uiting in de uitvoering ervan. Zo zien we bij de belangrijkste steeds de kleur ‘goud’ verschijnen. Ook de politieke of geloofsovertuiging bepaalde de gebruikte kleuren. Speciale aandacht is er voor de kleuren in onze glasramencollectie. open tussen 10 en 18 uur

workshop voor kinderen: Levende kleuren! De kinderen beschilderen glazen bokalen. In de bokalen wordt achteraf een theelichtje geplaatst, zodat de kleuren beginnen te leven. om 13 en 15 uur (duur ongeveer 1 uur) reservatie: inschrijven de dag zelf , 15 plaatsen per workshop

62

A SUBTIEL KLEURGEBRUIK IN EEN MERKSEMS GLASRAAM (DETAIL) © FOTO LIA SOMERS

A

16

KRISTUS-KONINGKERK

Louis Strausstraat 3, 2020 Antwerpen - Zuid

opendeur en rondleiding: Glasramen in kleur In de kerk is het monumentale Klaisorgel te bezichtigen. Kerk en orgel zijn gebouwd voor de wereldtentoonstelling van 1930. De rondleiding heeft extra aandacht voor de glasramen van o.a. Eugeen Yoors en Oscar Calders. Daar is pas een mooi kunstboek over verschenen. open tussen 14 en 17 uur, rondleidingen om 14.30 en 16 uur

R

64

A GLASRAAM SINT-CAMILLUS GLASRAAM SINT-ANTONIUS © KRISTUS-KONINGKERK ANTWERPEN

A

17

M

MIDDELHEIMMUSEUM

Middelheimlaan 61, 2020 Antwerpen T - +32 3 827 15 34 of +32 3 828 13 50 E - [email protected] W - http://museum.antwerpen.be/middelheimopenluchtmuseum

De collectie van het Middelheimmuseum biedt een overzicht van de moderne westerse beeldhouwkunst, met werk van o.a. Rodin, Bourdelle, Maillol, Gargallo, Zadkine, Manzu en Moore (Middelheimhoog). Sinds 1993 heeft het museum ook hedendaags werk van o.a. Carl Andre, Tony Cragg, Luciano Fabro, Per Kirkeby, Matt Mullican, Juan Muñoz, Panamarenko en Franz West (Middelheim-laag). In 2000 werd het park uitgebreid met nieuwe terreinen op Middelheim-hoog. Zo kon het museum zijn collectie herschikken en meer tentoonstellingen organiseren. Op het terrein aan de Beukenlaan werden gekleurde metaalsculpturen uit de jaren ‘60-’70 opgesteld. Sinds 2004 krijgen sculpturen van Pedro Cabrita Reis, Luc Deleu en Dan Graham een plaats op het terrein aan de Lindendreef. In 2005 kocht het museum ‘Yayoi’ van Corey McCorkle. In 2006 realiseert John Körmeling een nieuwe museumingang. trein Berchem Station bus 21(300m), bus 32 (400m), bus 501 of 502 (300m) trein Antwerpen-Centraal Station bus 17 (500m), bus 21 (300m), bus 27 (300m), bus 32 (400m), bus 501 of 502 (300m) vanuit Antwerpen-Centrum bus 22 (500m)

rondleiding: Kleur-rondleiding voor volwassenen en kinderen Op Erfgoeddag kan je een rondleiding volgen over de kleur van de beeldhouwwerken. Kleur heeft zowel te maken met de materiaalkeuze als met de relatie van de beelden met de natuur. Terwijl de volwassenen hun rondleiding volgen, kunnen kinderen (6-12 jaar) deelnemen aan een interactieve rondleiding met het nieuwe museumspel Muzzzé rond ‘Kleur’. om 11 en 14 uur (duur ongeveer 2 uur) reservatie: vanaf 3 april bij Publiekswerking Middelheimmuseum: +32 3 827 15 34, 40 plaatsen per rondleiding

66

A KINDEREN OP BEZOEK IN HET MIDDELHEIMMUSEUM © COLLECTIE MIDDELHEIMMUSEUM ANTWERPEN

B TEKENING VAN KARRETJE MET THEMAKOFFERS VAN HET MUSEUMSPEL MUZZZÉ © VORMGEVING NICOLE SCHELLEKENS, COLLECTIE MIDDELHEIMMUSEUM ANTWERPEN

A

B

18

MINERALOGISCH MUSEUM

Frans de l’Arbrelaan 12, 2170 Antwerpen - Merksem T - +32 3 658 62 83 E - [email protected] W - www.acam.be

Het museum biedt een overzicht van de gesteenten volgens hun ontstaancyclus. Het brengt je de basisbegrippen van de mineralogie bij. Het laat de mineralen zien, met rijke thema’s als ertsen, kwarts, dendrieten en tweelingen, pigmenten en siermateriaal, met hun culturele, sociale en economische betekenis. Er is aandacht voor het typisch mineralogisch patrimonium van België. Ook de diamant, als mineraal en bewerkte edelsteen, staat in de kijker. Een speciale ruimte toont fluorescerende en fosforescerende mineralen. Fonkelende sieren edelstenen zullen je bekoren. Ook mineralen door de mens gemaakt (‘synthesen’), vinden hier hun plaats. En de pure wetenschap komt aan bod met de systematisch geschikte mineralencollectie volgens H. Strunz. Een collectie fossielen, opgesteld volgens ‘leeftijd’, is tot slot als een geschiedenisboek van het leven.

M

premetro 3 (halte Burg. Nolfplein) bus 28, 38, 640, 643 en 650 (halte Burg. Nolfplein) zie ook www.acam.be

tentoonstelling en rondleiding: Mineralen, een rijk palet Wat zijn de verklaringen voor de prachtige kleuren die we in sommige mineralen ontdekken? Dat wil deze tentoonstelling laten zien. In de permanente opstelling gaan we op zoek naar de mineralen die als pigmenten voor verf, keramiek en glas worden gebruikt. Ook de mineralen die onder UV-belichting prachtige kleuren ‘bekennen’, staan in het spotlight. Ten slotte is er de vraag waarom niet alle mineralen kleurrijk zijn. open tussen 10 en 18 uur

68

A AMETRIEN: EEN GEMENGD KRISTAL VAN AMETHIST EN CITRIEN. VINDPLAATS ANAHI-MIJN, BOLIVIË. ACAM-MUSEUMCOLLECTIE

A

19

MODEMUSEUM PROVINCIE ANTWERPEN Nationalestraat 28, 2000 Antwerpen T - +32 3 470 27 70 E - [email protected] W - www.momu.be

Sinds de opening in 2002 is het MoMu uitgegroeid tot veel meer dan een museum dat baanbrekende tentoonstellingen organiseert. Het is een ontmoetingsplaats voor iedereen die geboeid is door mode, kunst en cultuur. Het museum beschikt over een waardevolle collectie van ruim 25.000 historische en hedendaagse kledingstukken en objecten. Je kan ook terecht in de bibliotheek, waar je meer dan 15.000 boeken en tijdschriften vindt over mode, textiel, modeontwerpers enz. Het MoMu is meer dan een museum! Met een uitgebreid aanbod van workshops, voordrachten en interactieve rondleidingen is het ook een studiecentrum en ontmoetingsplaats. contact erfgoeddag: +32 3 470 27 78

M

metro 2, 3 en 15 (halte Groenplaats) tram 4, 8 (halte Van Rijswijckplaats) bus 22, 25 en 26 (halte Groenplaats) trein Centraal Station / Station Berchem zie ook www.modenatie.com

tentoonstelling: De kleur van de tijd, mode in kleur MoMu stelt objecten uit de eigen collectie tentoon waarvan de kleur - eerder dan het ontwerp, de vorm of het materiaal - hét typerende kenmerk is. Het gegeven ‘kleur op textiel’ wordt geïllustreerd met objecten uit de historische collectie, in samenhang met kleurstoffen, stalenboeken en oude receptenboeken uit de ververij en drukkerij. De bezoeker kan ook een ‘kleuren-parcours’ volgen. open tussen 10 en 18 uur

70

A SJAAL VAN CRISTOBAL BALENCIAGA © FOTO TIM STOOPS, COLLECTIE MOMU PROVINCIE ANTWERPEN

A

20

MONUMENTENWACHT ANTWERPEN INTERIEUR T - +32 3 360 52 34 E - [email protected] W - www.monumentenwacht.be

Sinds 2001 voert de Antwerpse Monumentenwacht behalve bouwkundige inspecties ook interieurinspecties uit. De interieurwachters brengen in kaart welke schade de kunstvoorwerpen in historische interieurs bedreigt en geven advies op maat om het gevaar tijdig af te wenden. Dit advies bestrijkt een waaier aan mogelijke maatregelen: je leert welke voorwerpen enkel met een conserverende ingreep behouden kunnen worden, op welke plaatsen schimmels en insecten huishouden, welke preventieve maatregelen schade kunnen voorkomen en hoe je met een goed courant onderhoud kan bijdragen om het erfgoed voor toekomstige generaties te bewaren. Er wordt ook aandacht besteed aan de voordelen en mogelijkheden van optimale klimaatbeheersing en aan diefstal- en brandbeveiliging. rondleiding: Zorg voor kleur in een historisch interieur De monumentenwachters Interieur tonen hoe ze door inspecties en adviezen de gevaren die ons roerend erfgoed bedreigen dagelijks trachten af te wenden. Elk halfuur nemen ze een groepje mee om in de kerk de waarde van kleur in het historisch interieur te ontdekken (polychromie, muurschilderingen, textiel). Ze leggen uit hoe kleur bedreigd én bewaard kan worden. Zie ook Sint-Jacobskerk, p.98.

R

Sint-Jacobskerk - Lange Nieuwstraat 73 , 2000 Antwerpen doorlopend tussen 13 en 18 uur

72

A KLEURRIJKE CORROSIE VAN METAAL © COLLECTIE MONUMENTENWACHT VLAAMS-BRABANT

B TEXTIEL VERKLEURD DOOR (ZON)LICHT. © COLLECTIE MONUMENTENWACHT ANTWERPEN

C KLEURRIJKE AFWERKLAGEN ZIJN BEDREIGD DOOR AFSCHILFERING. © COLLECTIE MONUMENTENWACHT ANTWERPEN

A

B

C

73

21

MUSEA ANTWERPEN Publieksbeleid E - [email protected] W - http://museum.antwerpen.be

M

A

0

wandeling: De Tulp. Een wandelparcours door de tuinen en musea van Antwerpen Diverse Antwerpse tuinen en musea zijn in de ban van de tulp. Je kan er deze lente een bont palet van tulpen gaan bewonderen: de ene bloem met eenkleurige, de andere met geveerde of gevlamde bloemblaadjes. Vele kunstenaars en ambachtslui lieten zich door de schoonheid van de tulp inspireren. Je vindt de bloem dan ook terug in boeken, kunstwerken en op talrijke gebruiksvoorwerpen. Wandel mee op Erfgoeddag en ontdek de tulp in al haar glorie! Zie ook Toerisme Antwerpen p. 106. De volgende tuinen en musea nemen deel aan het tulpenparcours: Botanische Tuin Etnografisch Museum Koninklijke Apothekersvereniging Van Antwerpen Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen Letterenhuis ModeMuseum Provincie Antwerpen Museum Mayer van den Bergh Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet Rockoxhuis Rubenshuis Stadsbibliotheek Zilvermuseum Sterckshof Provincie Antwerpen om 10, 10.30, 11, 14, 14.30, 15, 15.30 en 16 uur (duur ongeveer 2 uur) Het startpunt van de wandeling is de Botanische Tuin (Leopoldstraat 24, 2000 Antwerpen), ter hoogte van het standbeeld. reservatie: Toerisme Antwerpen; [email protected]; +32 3 232 01 03 20 plaatsen per wandeling loopt nog tot 31 mei 2006

74

A DECORATIEF BORD IN AARDEWERK, KÜTAHYA, CA. 1980 © COLLECTIE ETNOGRAFISCH MUSEUM ANTWERPEN

A

22

MUSEUM AAN DE STROOM / VOLKSKUNDEMUSEUM EN MUSEUM VLEESHUIS Museum aan de Stroom|Volkskundemuseum Gildekamersstraat 2-6, 2000 Antwerpen T - +32 3 220 86 66 E - [email protected] W - http://museum.antwerpen.be/volkskunde/

In het Volkskundemuseum maak je kennis met het Vlaamse, en vooral het Antwerpse, dagelijks leven in de 19de en de vroege 20ste eeuw. Er zijn drie thema’s: de levensloop (tussen geboorte en dood), het dagelijks leven (feesten en ontspanning, volksgeneeskunde, religieuze volkscultuur, volkskunst) en ‘wereldberoemd in Antwerpen’ (Ommegang, Poesjetheater, volksfiguren). De diversiteit van het tentoongestelde is zeer groot: van een complete antieke apotheek-drogisterij tot een indrukwekkend Mortierorgel, van volksprenten tot het hoofd van Druon Antigoon. tram 2, 3, 4, 7, 8, 15 (halte Groenplaats), 10, 11 (halte Korte Nieuwstraat) bus 6, 34 (halte Suikerrui/Steenplein)

M

rondleiding en demonstratie: Gekleurd email op de korrel i.s.m. Museum Vleeshuis - Klank van de stad (heropening voorzien op 1 september 2006) In het Museum Vleeshuis en het Volkskundemuseum staan vele collecties te wachten die het MAS als bestemming hebben. De emailcollectie is zo’n bijzondere verzameling. Email is een glaslaag die wordt aangebracht op metaal. Het heeft intense en rijke kleuren die erg duurzaam zijn. Email wordt gebruikt voor sieraden maar ook voor uithangborden en gebruiksvoorwerpen. Eva Annys en Laurence De Bolle verklappen je de eeuwenoude geheimen van email en geven EHBO-tips. doorlopend tussen 10 en 18 uur

76

A SHEARWOOD ZAKHORLOGE MET DUBBELE KAST WAARVAN DE GEËMAILLEERDE WIJZERPLAAT VERSIERD IS MET EEN LANDSCHAP. LONDEN, 1793 © COLLECTIE MAS [MUSEUM AAN DE STROOM]

A

23

MUSEUM PLANTIN-MORETUS / PRENTENKABINET Vrijdagmarkt 22, 2000 Antwerpen T - +32 3 221 14 50 E - [email protected] W - http://museum.antwerpen.be/plantin_moretus

M

Het Museum Plantin-Moretus staat voor drie eeuwen boekdrukkunst. De woning van aartsdrukker Christoffel Plantin en zijn opvolgers, de Moretussen, bevat unieke werkplaatsen uit de 16de en 17de eeuw. De originele gieterij, drukkerij, lettervoorraadkamer, correcteurskamer, boekwinkel en kantoor doen je het digitale tijdperk even vergeten. De stijlkamers weerspiegelen het leven van een van de rijkste Antwerpse ondernemersfamilies uit de 16de tot 19de eeuw. Het bedrijfsarchief is van onschatbare waarde, met o.m. de oudste gegevens over de boekdrukkunst. Dit archief werd door de Unesco in 2001 erkend als Werelderfgoed. Op 15 juli 2005 werd het Museum Plantin-Moretus ingeschreven op de Lijst van het Werelderfgoed als het ‘Complex woning - drukkerij - museum Plantin-Moretus’. Daarmee is deze historische site erkend als van wereldniveau. trein Antwerpen-Centraal premetro 2, 3 of 15 richting Linkeroever (halte Groenplaats) Antwerpen-Berchem - tram 8 richting Lambermont (halte Groenplaats) premetro 2,3 en 15 en tram 4 of 8 - tot (halte Groenplaats) bus 22,25, 26 (halte Groenplaats)

tentoonstelling: De tulp De tulp was in de 16de en 17de eeuw zeer gegeerd. We tonen enkele merkwaardige exemplaren uit plantkundige boeken van 1568 tot 1644. De afbeeldingen werden met de hand ingekleurd. Ook de houtblokken of de kopergravures die voor het drukken werden gebruikt, kan je bewonderen. In de expositie vertellen we hoe de tulpen beschreven en afgebeeld werden in de oude plantkundige werken die Christoffel Plantijn en zijn opvolgers drukten en uitgaven. Voor de kinderen is er een prent beschikbaar van een tulp uit een werk van Mathias Lobelius. De best ingekleurde exemplaren worden geselecteerd en opgehangen in het museum. open tussen 10 en 18 uur loopt nog tot 31 mei 2006

78

A MATTHIAS DE LOBEL, KRUYDTBOECK OFT BESCHRIJVINGHE VAN ALLERLEYE GHEWASSEN, KRUYDEREN, HESTEREN ENDE GHEBOOMTEN. ANTWERPEN, 1581

A

24

M

MUSEUM POORTERSWONING

Poorterswoning Pelgrom - Pelgrimsstraat 15-17, 2000 Antwerpen T - +32 3 234 08 09 W - www.pelgrom.be

Een ‘huisbezoek’ aan een 16de-eeuwse woning, met alles erop en eraan: meubels, keukengerei, de werkplaats met gereedschap (weefgetouw, spinnewiel) én (levende) dieren: kippen in de keuken, duiven op zolder. Dat alles bekijk je met kaars- en olielampverlichting en terwijl de haard brandt. Je zet een echte stap in het verleden. Na de rondleiding verwelkomen we je in de 15de-eeuwse kelders, waar een romantische drank- en eetgelegenheid is gevestigd. Wees welkom bij Jan van Krasene, de 16de-eeuwse poorter die hier in 1533 woonde. Hij toont je zijn lifestyle in Antwerpens Gouden Eeuw. Een bezoek waard! Voor groot en klein. tram 2, 3, 4, 8, 15 (halte Groenplaats) bus 25, 26, 22 (halte Groenplaats)

opendeur en rondleiding: Kleur in de 16de eeuw Op de rondleiding gaan we in op kleuren in de 16de eeuw, in kledij en in de decoratie van interieurs en exterieurs. Kom de 16de-eeuwse kleuren ontdekken! Kinderen kunnen hun kleren vergelijken met kinderkleding uit de 16de eeuw. open tussen 11.30 en 18 uur, doorlopend rondleidingen

80

A INTERIEUR VAN DE VOORMALIGE POORTERSWONING DE PELGROM © COLLECTIE MUSEUM DE PELGROM ANTWERPEN

A

25

NATIONAAL MUSEUM EN ARCHIEF VAN DOUANE EN ACCIJNZEN Douane en Accijnzencentrum - Kattendijkdok-Oostkaai 22 2000 Antwerpen T - +32 3 229 22 42 E - [email protected] W - http://home.tiscali.be/douanemuseum

M

A

Ons museum belicht het grensgebeuren en de werking van douane en accijnzen door de tijd heen. De administratie en haar ambtenaren werden ingezet in vaak moeilijke en ondankbare omstandigheden. Achter ieder voorwerp, ieder document of iedere foto schuilt een verhaal: over inventieve geesten en speurneuzen, over fraude en fraudebestrijding. Vaak zijn het anekdotes over kat-en-muisspelletjes tussen gelegenheidsmokkelaars en douaniers, maar er zijn ook relazen van harde confrontaties met beroepsmisdadigers. Vooral het gedeelte waarin allerlei smokkeltechnieken aan het licht worden gebracht, krijgt steevast bijval, maar er zijn nog tal van andere aspecten die de moeite waard zijn. Ook in ons archief, onze bibliotheek en onze publicaties maak je kennis met diverse facetten van ons rijke verleden. bus 1 en 13 (van Hoboken, stop buurt CS) (halte Londenstraat) bus 35 en 37 (van Rooseveltplaats, buurt CS) (halte Londenstraat of halte Cadixstraat, voor Douanecentrum); 501 (van Berchem-Wilrijk-Rumst) en 502 (van B-W-Boom) (halte Cadixstraat, voor Douanecentrum)

tentoonstelling en rondleiding: Van Kaki tot Blauw, van Zilver tot Goud Douaniers in onze gewesten oefenen reeds twee eeuwen geüniformeerd hun opdrachten uit. Dit maakt ons een beetje tot buitenbeentjes in de FOD Financiën en gaf/geeft tevens wat meer kleur aan ons bestaan. Het heeft ook de korpsgeest aangewakkerd. In een speciale tentoonstelling wordt onze ruime collectie uniformen en kentekens van douaniers uit heden en verleden, nationaal en mondiaal, in de kijker gezet. open tussen 10 en 18 uur oopt nog tot 28 mei 2006

82

A DE SCHAT VAN ALLE DOUANIERS © COLLECTIE NATIONAAL MUSEUM EN ARCHIEF VAN DOUANE EN ACCIJNZEN ANTWERPEN

tentoonstelling: Van Zilver en Goud, van Kaki en Blauw De tentoonstelling toont de resultaten van een fotowedstrijd waarbij de deelnemers gevraagd werd het werkterrein van de Belgische Administratie der Douane en Accijnzen weer te geven. Voor het jonge volk werd een kleur- en tekenwedstrijd opgezet rond ‘kleurigheid bij de douane’ De resultaten kan je bewonderen op Erfgoeddag. De werken worden getoond als diavoorstelling en in expositievorm. Kinderen kunnen als kunstcritici in spe de foto’s en tekeningen beoordelen en zo een prijs winnen. open tussen 10 en 18 uur loopt nog tot 28 mei 2006

A

26

ONZE-LIEVE-VROUWEKATHEDRAAL Handschoenmarkt, 2000 Antwerpen T - +32 3 213 99 51 E - [email protected] W - www.dekathedraal.be

Tussen 1350 en 1520 verrees hier de grootste gotische kerk van de Nederlanden, aanvankelijk met vijf beuken en later uitgebreid tot zeven. Bij de oprichting van het bisdom Antwerpen in 1559 werd de Onze-Lieve-Vrouwekerk tot kathedraal of bisschopskerk verheven. Ze werd geteisterd door een brand in 1533, geplunderd en beschadigd tijdens de beeldenstormen van 1566 en 1581, en leed onder de inbeslagname door de Franse revolutionairen in 1794. Telkens kwam ze de rampspoed te boven. Na de val van Antwerpen in 1585 werd ze heraangekleed in barokstijl. Na de Franse tijd werd de kathedraal heringericht in neostijlen. Recent werd een begin gemaakt met een wetenschappelijke restauratie.

R

tram 2, 4, 8, 15,... bus 25,...

rondleiding: Kathedraal in kleur i.s.m. Toerismepastoraal Antwerpen vzw Vaak heeft men van gotische kerken de indruk dat ze als een gaaf interieur bedoeld waren. Niets is minder waar. In de 15de en de 16de eeuw was Antwerpens hoofdkerk kakelbont beschilderd: zowel buiten aan het portaal als binnen op de muren, kapitelen, pijlers en gewelven. In combinatie met de kleurrijke glasramen moet het een sprookjesachtige ruimte geweest zijn. Dat kleuren naast een decoratieve ook een symbolische betekenis hebben, willen we tijdens de rondleidingen aantonen. Thematische rondleidingen door de Onthaalgroep van de kathedraal. om 13, 13.30, 14, 14.30, 15, 15.30 en 16 uur

84

A KLEURENPRACHT VAN EEN GLASRAAM © ONZE–LIEVE–VROUWEKATHEDRAAL ANTWERPEN

A

27

REUZENHUIS Turnhoutsebaan 110 , 2140 Antwerpen - Borgerhout T - +32 3 272 55 39 E - [email protected] tram 10 en 24 stoppen vlakbij. Op 15 minuten stappen ligt het centraal station. alle bussen richting Turnhout stoppen vlakbij.

tentoonstelling: Borgerhout in zwart-wit en in kleur Borgerhout is een dankbaar onderwerp om te fotograferen. Nergens anders is er door de tijd zoveel veranderd. De tentoonstelling nodigt uit om aandachtig te kijken. Hoe zijn we omgegaan met de publieke ruimte? Zijn het nog ‘dezelfde’ bewoners als vroeger? Als je klikt op een van de tientallen pijlen op een beeldscherm, geven het vroegere en huidige uitzicht een beeld van een stukje stad. Misschien vormt deze activiteit de kiem van een vaste tentoonstelling in dit ‘Reuzenhuis’? open tussen 10 en 18 uur

0

86

A RANSTSTRAAT IN BORGERHOUT, 1911 RIJ MENSEN DIE AANSCHUIVEN VOOR EEN WATERBEDELING TIJDENS EEN DROOGTEPERIODE © FOTO LÉON VERRECKT

B RANSTSTRAAT IN BORGERHOUT, 2005 © FOTO HENDRIK ROELANDT

A

B

28

RIJKSARCHIEF ANTWERPEN Door Verstraeteplein 5, 2018 Antwerpen T - +32 3 236 73 00 E - [email protected] W - http://arch.arch.be/frame_nl_d2.htm

Het Rijksarchief Antwerpen maakt deel uit van een grotere instelling waarvan de officiële benaming luidt: ‘Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën’, een federale wetenschappelijke instelling belast met de zorg voor en het beheer van het archivalisch erfgoed in heel België. In het Rijksarchief Antwerpen worden miljoenen archiefstukken bewaard van schepenbanken, heerlijkheden, abdijen, kloosters, kerkfabrieken, polders, notarissen, het provinciebestuur enz. Het oudste stuk dateert van 1124. Wegens plaatsgebrek wordt het grootste deel van het archief uit de 19de en 20ste eeuw (vooral rechtbanken en ministeries) bewaard in het Rijksarchief Beveren. Daarnaast bezit het Rijksarchief Antwerpen een gespecialiseerde historische bibliotheek, ca. 2600 kaarten en plattegronden, 12 tot 15.000 kadasterkaarten en ca. 14.000 microfilms, vooral van parochieregisters en burgerlijke stand. vlakbij het Rijksarchief hebben tram 11 (Dageraadplaats) en bussen 9 en 34 (Draakplaats) een halte tram 8 en de bussen 16, 18, 21, 32 en 52A stoppen nabij Berchem-station. Berchem-station ligt op een kwartier wandelen van het Rijksarchief

A

tentoonstelling en rondleiding: Van kaart tot kermis - kleur in het Rijksarchief van Antwerpen Op Erfgoeddag kan je uitzonderlijk originele oude kaarten en kaartboeken bewonderen die anders enkel op microfilm te raadplegen zijn. Sommige kaarten werden recent gerestaureerd. Ook reusachtige affiches van kermissen, jaarmarkten en processies worden getoond, afgewisseld met kleurrijke archivalia. open tussen 10 en 18 uur doorlopend rondleidingen

opendeur: Achter de schermen - een bezoek aan een archiefdepot Dit jaar is het Rijksarchief precies 100 jaar gevestigd op zijn huidige adres. Een eeuw geleden waren de depots een model waarnaar heel wat binnen- en buitenlandse archivarissen kwamen kijken. Ook de bezoeker van Erfgoeddag kan een blik achter de schermen werpen. open tussen 10 en 18 uur

88

demonstratie: Hoe maak ik mijn stamboom in het Rijksarchief Antwerpen? Hoewel er prachtige en kleurrijke stambomen worden bewaard van adellijke families, moeten de meeste genealogen klein beginnen. Een medewerker legt de basisprincipes van het stamboomonderzoek uit. doorlopend tussen 10 en 18 uur

A KAART VAN EN HOEVE TE LINT, 1694 UIT: ARCHIEF VAN HET FALCONTINNENKLOOSTER VAN ANTWERPEN, NR. 18 © COLLECTIE RIJKSARCHIEF ANTWERPEN

B AFFICHE VAN EEN KERMIS TE BOOM, 1927 UIT: HEDENDAAGS GEMEENTEARCHIEF BOOM, NR. 4217 © COLLECTIE RIJKSARCHIEF ANTWERPEN

B

A

29

RIJN- EN BINNENVAARTMUSEUM ANTWERPEN Bonapartedok Nieuwpoortkade, 2000 Antwerpen T - +32 3 219 09 80 E - [email protected]

Het Rijn- en Binnenvaartmuseum is eigenaar van drie oude binnenschepen: de ‘Mon désir’ en de ‘Liomar’ zijn ingericht als museum en de ‘Angèle’ als cafetaria. De ‘Mon désir’ toont foto’s, maquettes en oude gebruiksvoorwerpen uit de scheepvaart. In het laadruim van de ‘Liomar’ staan enkele oude Belgische scheepsmotoren en -modellen. Er worden ook foto’s getoond. Om het museum in stand te houden worden jaarlijks de Open Scheepvaartdagen georganiseerd. contact erfgoeddag: +32 475 90 52 89

tentoonstelling en rondleiding: Kleur in de scheepvaart Rondleidingen door oud-varenden. Met een speciale fotoreportage over kleur in de binnen- en Rijnvaart. Wat is de betekenis van kleur in de bebakening, in gevarenseinen en -vlaggen, positie- en andere lichten...? En dan zijn er nog de kleuren van de schepen zelf, de verschillende rederijkleuren enz. Of hoe kleur in de scheepvaart van (levens)belang is.

M

open tussen 10 en 18 uur, doorlopend rondleidingen loopt nog tot 31 augustus 2006

90

A GROENE GASBOEI OP HET HOLLANDS DIEP. DE GROENE KLEUR GEEFT AAN DAT MEN VAN ZEE WEGVAART. EEN RODE BOEI GEEFT AAN DAT MEN NAAR ZEE VAART © FOTO ALBERT VERDOREN, COLLECTIE RIJN- EN BINNENVAARTMUSEUM ANTWERPEN

B BRANDBLUSBOOT © FOTO ALBERT VERDOREN, COLLECTIE RIJN- EN BINNENVAARTMUSEUM ANTWERPEN

A

B

30

RUDOLF STEINERACADEMIE Nachtegaalstraat 8, 2060 Antwerpen T - +32 3 237 87 10 E - [email protected] W - www.rudolfsteineracademie.be

In onze bibliotheek worden tijdschriften bewaard uit de eerste helft van de 20ste eeuw (‘Vrije Opvoedkunst’ en ‘Das Goetheanum’), naast een heel aantal boeken uit de 19de eeuw. Behalve dit ‘echte’ antiquariaat bewaart de Rudolf Steineracademie een omvangrijke collectie antroposofische werken die elders in Vlaanderen nauwelijks nog te vinden zijn (en al helemaal niet meer in de boekhandel). De Antwerpse antroposofische bibliotheek beschikt zo over meer dan 3000 titels! Op Erfgoeddag zetten wij dit eigen en internationale erfgoed in de kijker. Oude(re) boeken hebben voor ons een grote waarde, niet zozeer om hun schattig geel papier, maar voornamelijk voor hun inhoud. via tram 3 (halte ‘Elisabeth’).

tentoonstelling: Alternatieve filosofie van de kleuren Voor Erfgoeddag selecteren we ons materiaal i.v.m. de kleurenleer van Goethe, het kleurgebruik in de organische architectuur en in de Steinerpedagogie (zowel in de gebouwen als in de klaspraktijk). De tentoonstelling is bedoeld als kennismaking. Het grootste deel van het materiaal is ontleenbaar, maar niet op Erfgoeddag zelf.

0

open tussen 10 en 18 uur

workshop: Gevoelens in kleur Nat-in-nat-schilderen op papier. Elke kleur heeft zijn eigen kwaliteiten. Die te ontdekken en te verbinden met je eigen gevoelens is het doel van deze inleidende schilderoefening. van 11 tot 12.30 uur reservatie: Chris Parijs, [email protected], +32 3 237 87 10 , 8 plaatsen

Kleurrijk drinken Onze smaak wordt voor een groot deel beïnvloed door het visuele aspect van wat we eten en drinken. We presenteren je enkele drankjes met verrassende kleuren! open tussen 10 en 18 uur

92

31

R

SINT-ANDRIESKERK

Sint-Andriesstraat 5, 2000 Antwerpen T - +32 3 233 42 63 W - www.topa.be

Ofschoon de oorspronkelijke bouwheren, de met Luther sympathiserende augustijnen, verdreven werden, werd deze monumentale kerk met het oog op de aangroei van de bevolking toch voltooid en in 1529 als parochiekerk in gebruik genomen. Na de Franse Revolutie kreeg ze er twee monumentale kunstwerken bij: het barokke hoofdaltaar uit de Sint-Bernardusabdij in Hemiksem en - de blikvanger bij uitstek - de wondermooie neobarokke preekstoel met de roeping van de apostel Andreas en diens broer Petrus als levend toneel. ‘Onbekend maakt onbemind’: dat geldt zeker voor de verborgen schatten van Sint-Andries. trams 4 en 8 (halte Aalmoezenierstraat en/of halte Steenbergstraat) bussen 18, 25 en 26 (halte Prekerstraat of halte Aalmoezenierstraat)

tentoonstelling en rondleiding: Maria’s kleurrijke bloemen Toegegeven, van de totale kleurenweelde op wanden en gewelven zoals die in de 16de eeuw in kerken trendy was, valt hier geen spoor meer te bekennen. Maar de kunst om de kerkelijke feesten kracht bij te zetten door symbolisch gekleurde textilia zoals praalmantel van de Maria wordt hier theatraal beoefend. De 19de eeuwse praalmantel is getooid met een tiental kleurrijke bloemen die elk symbool staan voor een deugd van Maria. De vlammende tulp staat voor vurige liefde. De erfgoeddag heeft plaats in de paastijd, en dus zal de kerk in een zonnig goud-geel-wit baden, de kleuren van de vreugde voor Jezus’ verrijzenis. Een tentoonstelling toont de andere liturgische tijden en bijhorende kleuren. De gitzwarte rouwkapel met zilveren decoratiestukken staat permanent opgesteld. Wie hier dúrft binnentreden neemt a.h.w. afscheid van een kleurrijk bestaan. doorlopend tussen 11.30 en 18 uur

94

A PRACHTIG (SYMBOLISCH) KLEURGEBRUIK OP KAZUIVELS EN ANDER KOSTBAAR RELIGIEUS TEXTIEL © WIM STRECKER

B ROOD INTERIEUR VAN DE SINT-ANDRIESKERK TIJDENS DE PINKSTERVIERING © FOTO WIM STRECKER

A B

32

SINT-BENEDIKTUSKERK Havenmarkt 5, 2040 Antwerpen - Lillo T - +32 3 227 11 73 E - [email protected]

Van het polderdorp Lillo blijft na de havenuitbreiding enkel nog het gehucht Lillo-Fort over. Deze vroegere vesting aan de Schelde speelde in de politieke en militaire geschiedenis van de streek een belangrijke rol. De huidige neogotische Sint-Benediktuskerk in Lillo is gebouwd in 1883, nadat de vorige kerk afgebrand was. Ze werd in 1995 volledig gerestaureerd.

R

In de omgeving: - het gemeentehuis (1877) verloor in 1958 zijn functie en werd in 1993 door de vzw Fort Lillo gerestaureerd en omgedoopt tot Landshuis; - het Poldermuseum werd gesticht in Wilmarsdonk en in 1963 overgebracht naar de voormalige beschuitbakkerij. Het geeft een beeld van de geschiedenis en het leven van de polderbevolking; - van het fort bleven het kruitmagazijn, de officierswoningen, de soldatenverblijven en een deel van de omwalling bewaard. Het werd in 1981 als stadsgezicht beschermd. alleen bereikbaar met eigen vervoer, met de wagen via ring of Scheldelaan, of met de boot aanleggen in haven Lillo, (getijdenhaventje)

film- en diavoorstelling: Kleur in de liturgie Doorlopende Powerpoint-projectie van liturgische kleuren in de verschillende werelddelen, de kleur van relieken, het waarom en de betekenis ervan. open tussen 10 en 18 uur

tentoonstelling: Kleur in de liturgie Er worden stukken uit het patrimonium getoond. open tussen 10 en 18 uur

96

A GEORGE BLOMMAERT, SINT-BENEDIKTUSKERK, LILLO-FORT. AQUAREL © COLLECTIE SINT-BENEDIKTUSKERK LILLO

A

33

R

SINT-FREDEGANDUSKERK DEURNE Lakborslei 31, 2100 Antwerpen - Deurne T - +32 3 324 35 96 E - [email protected] W - www.sintfredegandusgezellen.be

De huidige laatgotische driebeukige kerk in regionale baksteen met banden van witte zandsteen dateert uit 1644. Het is een vrijstaande, georiënteerde kruiskerk met een uitgebouwd zuidelijk zijportaal. De kerk heeft een vieringtorentje met opengewerkte klokkenstoel. Tegen de buitenmuren zijn veel grafmonumenten aangebracht en rondom de kerk bevindt zich een kerkhof. De kerk zelf is sinds 1976 beschermd als monument en werd in 1997-1998 gerestaureerd. Het barokke interieur bevat een aantal kunstwerken uit de voormalige Antwerpse Sint-Michielsabdij, o.a. de biechtstoelen in de kruisbeuken en de beide grote schilderijen in het hoogkoor (respectievelijk gemaakt door A. Van Diepenbeeck en W. Herreyns). Verder kan je nog schilderijen zien van o. m. E. Dujardin, P. en J.P Ykens, en beeldhouwwerken van de kunstenaars J.B. De Vré, J.B. De Boeck en J.B Van Wint. Het orgel is van P. Stevens. tram 10 en bus 41 (halte Cogelsplein).

tentoonstelling en rondleiding: Kleur in kerkelijk textiel bij erediensten In de eredienst wordt allerlei textiel gebruikt. Niet enkel de kleur van de kleding van de priester maar ook de bekleding van het altaar en andere cultische voorwerpen zijn aangepast aan de periode van het jaar of aan feestelijke gelegenheden. Het kerkelijk textiel (o.m. kazuifels, dalmatieken, koorkappen) wordt tentoongesteld. De nadruk ligt op de verschillende kleuren en hun betekenis. open tussen 13 en 18 uur, rondleidingen om 14, 15 en 16 uur

98

A KAZUIFEL EN STOOL IN DAMAST UIT DE 18DE EEUW. HET KRUIS EN KOLOM OP KAZUIFEL EN STOOL DATEREN UIT DE 19DE EEUW © COLLECTIE SINT-FREDEGANDUSKERK DEURNE

B KOORKAP, KAZUIFEL, DALMATIEKEN EN STOOL MET BORDUURWERK IN RELIËF, 19DE EEUW © COLLECTIE SINT-FREDEGANDUSKERK DEURNE

B

A

34

SINT-JACOBSKERK

Lange Nieuwstraat 73 bus A, 2000 Antwerpen T - +32 3 225 04 14 E - [email protected] W - www.topa.be

De Sint-Jacobskerk is een Brabants-laatgotische kruisbasiliek met een prachtig barok meubilair, een uniek koorensemble, de grafkapel van Rubens en 24 altaren. Als de barok zich in Antwerpen in superlatieven heeft kunnen uitdrukken, dan is het wel hier. De kerk is ook de vertrekplaats voor bedevaarders naar Santiago de Compostela vanuit het Antwerpse: een tocht die niet zonder gevaar was.

R

trams 10 en 11 (halte Sint-Jacobsmarkt).

tentoonstelling: Kleur in de eredienst In de expositie gaan we op zoek naar de betekenis van het gebruik van kleuren in de liturgie. open tussen 10 en 18 uur

tentoonstelling: Een bonte bende Deze kleine tentoonstelling wordt ingericht door het genootschap van de bedevaarders in het pelgrimshuisje. De kerk was het vertrekpunt voor bedevaarders naar Santiago de Compostela. open tussen 10 en 18 uur

rondleiding: Zorg voor kleur in een historisch interieur i.s.m. Monumentenwacht Antwerpen Interieur De monumentenwachters Interieur tonen hoe ze door inspecties en met adviezen de vele gevaren die ons roerend erfgoed bedreigen dagelijks af trachten te wenden. Ze nemen een groepje bezoekers mee om in de kerk de waarde van kleur in het historisch interieur te ontdekken (polychromie, muurschilderingen, textiel). Ze leggen uit hoe kleur bedreigd en bewaard kan worden. Zie ook p.70. doorlopend tussen 13 en 18 uur

100

A WELKE KLEURENPRACHT ZIT ER VERBORGEN ACHTER DE WITTE MUREN VAN DE SINT-JACOBSKERK? © COLLECTIE SINT-JACOBSKERK ANTWERPEN

A

35

A

STADSBIBLIOTHEEK ANTWERPEN Leeszaal - Korte Nieuwstraat, 2000 Antwerpen T - +32 3 206 87 10 E - [email protected] W - http://stadsbibliotheek.antwerpen.be

De Stadsbibliotheek Antwerpen - niet te verwarren met de Openbare Bibliotheek Antwerpen - profileert zich als wetenschappelijke bewaarbibliotheek voor de humane wetenschappen en het Vlaams cultureel erfgoed. Systematisch worden verzameld: oude drukken, Antverpiensia, Nederlandse letterkunde, literatuur- en cultuurgeschiedenis van Vlaanderen en Nederland, en de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De collectie, waarvan de oorsprong teruggaat tot 1481, telt ca. één miljoen volumes, met daarbij handschriften, duizenden oude drukken (waaronder 109 incunabelen) en een indrukwekkende verzameling tijdschriften en dagbladen. De collectie is enkel ter plaatse raadpleegbaar en wordt dus niet uitgeleend. Het merendeel ervan bevindt zich in de magazijnen; aangevraagde werken worden dadelijk overgebracht naar de leeszaal. contact erfgoeddag: +32 3 206 87 31 tramlijnen 10 en 11 stoppen voor de deur.

tentoonstelling: Variatie en kleur in de Stadsbibliotheek De Stadsbibliotheek opent haar deuren. Ook de prestigieuze Nottebohmzaal is voor deze gelegenheid toegankelijk, met een tentoonstelling van een vijftigtal topstukken. In de garage in de Nieuwstraat is er de traditionele boekenverkoop. open tussen 10 en 18 uur

tentoonstelling: De tulp in Antwerpen Vanuit Turkije kwamen in de 16de eeuw de eerste tulpenbollen in Europa aan. Dertig jaar voor Amsterdam arriveerden ze in het Antwerpen van Plantin. De Stadsbibliotheek focust op de cultuurhistorische achtergrond van de tulp uitgaande van haar uitgebreide bewaarcollectie. open tussen 10 en 18 uur loopt nog tot 29 mei 2006

102

A POVARD ANNA, THE TULIP. BLOOMSBURY, LONDON, 1999 © COLLECTIE STADSBIBLIOTHEEK ANTWERPEN

A

36

STEDELIJK INFORMATIECENTRUM ARCHEOLOGIE EN MONUMENTENZORG Mercator-Orteliushuis - Kloosterstraat 15, 2000 Antwerpen T - +32 3 232 92 08 E - [email protected] W - http://archeologie.antwerpen.be

Het Stedelijk Informatiecentrum Archeologie en Monumentenzorg fungeert als aanspreekpunt voor burgers met vragen over archeologie en monumentenzorg in de stad Antwerpen. Het is gevestigd in het Mercator-Orteliushuis, een 16de-eeuwse patriciërswoning met prachtige binnenplaats en tuin. In de kleine tentoonstellingsruimte worden op tijdelijke basis aspecten van het archeologisch en monumentaal erfgoed belicht. Geïnteresseerden kunnen de vakbibliotheek raadplegen. In het pand bevinden zich het atelier en de kantoren van de afdeling Archeologie. Deze stedelijke dienst is op het grondgebied van de stad Antwerpen verantwoordelijk voor het beheer, het onderzoek en de ontsluiting van het archeologisch patrimonium. De afdeling Monumenten- en Welstandszorg (in de Spanjepandsteeg) vervult dezelfde taken voor het stedelijk monumentaal patrimonium. tram 4, 8 bus 6, 18, 25, 26, 34

0

tentoonstelling: Majolica, kleurrijk product van een wereldstad Begin 16de eeuw immigreren Italiaanse pottenbakkers naar Antwerpen. Ze brengen hun deskundigheid mee om majolica te produceren, een veelkleurige aardewerksoort van mediterrane oorsprong. Na een tijdje nemen lokale ambachtslui de techniek over en verspreidt de majolicaproductie zich vanuit Antwerpen over Noordwest-Europa. Aan de hand van archeologische gegevens over Antwerpse majolicabakkers focust de tentoonstelling op de techniek, het kleurgebruik en de vormentaal. open tussen 10 en 18 uur loopt nog tot 31 augustus 2006

104 A 16DE EEUWS BORD IN ANTWERPSE MAJOLICA MET GEOMETRISCHE VERSIERING EN GESTILEERD GRANAATAPPELMOTIEF OP DE RAND © FOTO DIENST ARCHEOLOGIE ANTWERPEN

B ‘CALBARELLI’ OF ZALFPOT © FOTO DIENST ARCHEOLOGIE ANTWERPEN

C TEGEL MET GEOMETRISCHE VERSIERING, ANTWERPEN, 2DE HELFT 16DE EEUW © FOTO DIENST ARCHEOLOGIE ANTWERPEN

A

B

C

37

0

TOERISME ANTWERPEN

Balie Grote Markt - Grote Markt 15, 2000 Antwerpen T - +32 3 232 01 03 E - [email protected] W - www.visitantwerpen.be

Toerisme Antwerpen biedt aan elke bezoeker in Antwerpen een avontuurlijke reis. Bij de Gidsenwerking kunnen verenigingen, scholen, reisbureaus en individuele bezoekers rondleidingen boeken met een van de meer dan 100 gediplomeerde en door Toerisme Vlaanderen erkende gidsen. Zo ontdek je de fascinerende veelzijdigheid van Antwerpen. Je kan kiezen uit 14 halvedagprogramma’s, een 20-tal wandelingen op maat, de jaarlijkse historische stadswandeling, een fietstocht, zomeravondwandelingen en een winterwandeling. Wie de stad liever in eigen tempo verkent, kan bij Toerisme Antwerpen wandel- of fietsboekjes aanschaffen. wandeling: Kleur in kerken i.s.m. Koninklijke Gidsenvereniging van Antwerpen Tijdens deze wandeling met een stadsgids in de historische binnenstad belichten we de rijke kleurschakeringen in verschillende toepassingen. De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal bekent kleur met haar prachtige glasramen en al dan niet verborgen muurschilderingen en schilderijen. Je ontdekt de kleurensymboliek van kerktextiel in de SintAndrieskerk. We eindigen in de Sint-Joriskerk, waar we de prachtige muurschilderingen van Guffens en Swerts bewonderen. afspraak met de stadsgids aan Toerisme Antwerpen Grote Markt 13 , 2000 Antwerpen reservatie: Toerisme Antwerpen; [email protected]; +32 3 232 01 03 om 13, 13.30, 14, 14.30 en 15 uur

wandeling: De Tulp. Een wandelparcours door de tuinen en musea van Antwerpen i.s.m. Stedelijke Musea Antwerpen, Koninklijke gidsenvereniging van Antwerpen Diverse Antwerpse tuinen en musea zijn in de ban van de tulp. In de lente kan je een bont palet van tulpen bewonderen: de ene bloem met eenkleurige, de andere met geveerde of gevlamde bloemblaadjes. Veel kunstenaars en ambachtslui lieten zich door de schoonheid van de tulp inspireren. Je vindt de bloem dan ook terug in boeken, kunstwerken en op talrijke gebruiksvoorwerpen. Wandel mee en ontdek de tulp in al haar glorie! Zie Musea Antwerpen p.74.

106

loopt nog tot 31 mei 2006 reservatie: Toerisme Antwerpen; [email protected]; +32 3 232 01 03 , 20 plaatsen per wandeling vertrek: Botanische Tuin,Leopoldstraat24, 2000 Antwerpen ter hoogte van het standbeeld om 10, 10.30, 11, 14, 14.30, 15, 15.30 en 16 uur (duur ongeveer 2 uur)

A ROOD INTERIEUR VAN DE SINT-ANDRIESKERK TIJDENS DE PINKSTERVIERING © FOTO WIM STRECKER

B DANIËL SEGHERS EN ERASMUS QUELLINUS KATHARINA TUSSEN DE LENTE- EN ZOMERBLOEIERS, CA. 1650-1660 COLLECTIE ROCKOXHUIS ANTWERPEN © FOTO ERWIN DONVIL, KBC BANK NV

A

B

38

R

VERENIGING ‘VOOR KRUIS EN BEELD’ T - +32 3 647 28 10 E - [email protected] W - www.verbeelding.be - www.symboliek.be

Antwerpse Madonna’s worden vandaag de dag in ons erfgoed als één groep beschouwd. Maar historisch zijn deze beelden opgericht door uiteenlopende buurtgemeenschappen en in diverse periodes. Het zijn ‘individuele’ getuigen. De vrijwilligersorganisatie ‘Voor Kruis en Beeld’ heeft sinds 1934 als doel het bewaren en de restauratie van de Madonna-gevelbeelden, een waardevol stukje erfgoed dat bedreigd is en waarvoor restauratie zich in veel gevallen opdringt. Samenwerking kan op dit vlak veel teweegbrengen. contact erfgoeddag: +32 473 61 06 83

opendeur en demonstratie Zie bij Hogeschool Antwerpen, afdeling Conservatie en Restauratie p. 54. Academie voor Schone Kunsten - Blindestraat 9, 2000 Antwerpen tram 4 of 7 (haltes Minderbroedersrui)

108

A GEPOLYCHROMEERD MADONNABEELD ONZE-LIEVE-VROUW ZONDER KIND AFKOMSTIG VAN HET GESLOOPT PAND AAN DE KUIPERSSTRAAT 22, WACHTEND OP EEN RESTAURATIE DOOR DE STUDENTEN VAN DE HOGESCHOOL © VOOR KRUIS EN BEELD

A

39

VERENIGING VOOR ONTWIKKELING EN EMANCIPATIE VAN MOSLIMS ANTWERPEN T - +32 3 272 35 07 W - www.voem-vzw.be

De Vereniging voor Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims (VOEM vzw) is als landelijke Migrantenvereniging erkend. VOEM vzw en haar lidverenigingen organiseren over heel Vlaanderen educatieve, cultuurspreidende en recreatieve activiteiten met als doel de dialoog tussen mensen van verschillende achtergronden, culturen en geloofsovertuigingen te stimuleren. VOEM vzw probeert vooroordelen te voorkomen door een helder beeld van moslims te geven en pleit voor een verdraagzame samenleving waarin alle levensbeschouwingen met elkaar in harmonie leven. tentoonstelling en workshop: Arabische kalligrafie Kalligrafie neemt een belangrijke plaats in binnen de Arabische cultuur. Op Erfgoeddag geeft VOEM aan iedereen de kans om ervan te proeven. Er wordt een tentoonstelling van kleurrijke werken georganiseerd en een workshop waarin je de basis van het Arabische schoonschrift aangeleerd krijgt en je eigen naam leert schrijven. Het Oude Badhuis - Stuivenbergplein 35 , 2060 Antwerpen reservatie: [email protected]; +32 3 272 35 07 , 15 plaatsen per workshop

0

tram 3 (halte Handel) bus 23 (halte Stuivenberg) tram 12 (halte Stuivenbergplein) open tussen 10 en 18 uur, workshop om 14.30 en 16 uur

110

A KALLIGRAFIE DOOR JAFAAR ALTAMEMI © COLLECTIE V.O.E.M. VZW

A

40

M

VOLKSMUSEUM DEURNE

Turninum - Koraalplaats 2, 2100 Antwerpen - Deurne T - +32 3 326 75 98 E - [email protected] W - www.turninum.ch.vu

In een zevental oude arbeiderswoningen en een wagensmidse biedt het museum een getrouwe reconstructie van het leven en werk van de gewone werkman begin 20ste eeuw. Het museum ligt midden in Deurne-Dorp met zijn pittoreske stegen, het Sint-Fredegandusbegraafpark en de kerk. Het maakt onverbrekelijk deel uit van de historische woonkern. Het bijbehorende schilders- en decoratiemuseum geeft een inzicht in de interieurversiering in de eerste helft van de 20ste eeuw. De film ‘Kaas’ naar het werk van W. Elsschot werd deels opgenomen in de 19de-eeuwse woonvertrekken. Het museum stelt zich centraal op in de woongemeenschap DeurneDorp en tracht mee het culturele leven te stimuleren i.s.m. Culturele Raad Deurne. tram 10 bus 410, 411, 412

opendeur en rondleiding: Deurne-Dorp in kleur en beeld i.s.m. C.R.Deurne/kunstenaars en ateliers Deurne-Dorp /Poesje van StAndries (vzw Spontane Glimlach)/Meubelen-galerij Pluym/ EWT/Nat in Natjes/ bewoners van Deurne-Dorp, District Deurne en Cultuurantenne. Turninum combineert Erfgoeddag 2006 met de Week der Amateurkunsten. Het museum is het centrale punt voor heel Deurne. De afdeling Schilder- en Decoratiekunst vormt het hoofdthema, met demonstraties en rondleidingen. Diverse kunstenaars en ateliers houden opendeurdagen: H.Cant, A.Kesteloot en de ateliers Nat in Natjes en Pluym. De Poesje brengt een kleurrijk spektakel. Bewoners kleuren voortuinen met bloembollen en sommigen schilderen gevels op. De bestaande muurschilderingen worden opgefrist en er komen enkele nieuwe bij. Op enkele plaatsen worden beelden geplaatst. Deurne-Dorp lééft. Praktische info op www.turninum.ch.vu. in heel Deurne-Dorp open tussen 10 en 18 uur, doorlopend rondleidingen loopt nog tot 7 mei 2006

112

A MARMERIMITATIE OP EEN SOKKEL © COLLECTIE VOLKSMUSEUM DEURNE

A

41

M

ZILVERMUSEUM STERCKSHOF PROVINCIE ANTWERPEN

Kasteel Sterckshof - Cornelissenlaan, 2100 Antwerpen - Deurne T - +32 3 360 52 52 E - [email protected] W - www.zilvermuseum.be

Al vijfhonderd jaar is Antwerpen een belangrijk productiecentrum voor edelsmeedkunst. In het Zilvermuseum Sterckshof vertrekt men van de grondstof zilver om via de bewerkingstechniek te komen tot het afgewerkt product: het zilveren voorwerp in al zijn verscheidenheid. Minstens 1400 zilveren kunstvoorwerpen bieden bezoekers een globaal overzicht van de Belgische edelsmeedkunst in de jongste vijf eeuwen. Het Antwerps zilver is het best vertegenwoordigd, vooral uit het ancien régime. Alle stijlen, types en formaten worden getoond in themakamers. Het museum is bijzonder rijk aan tafelzilver. Er zijn ook themakamers met toiletzilver, kerkelijk zilver, gildenzilver en een pronkkamer met rariteitenkabinet. In een deels formele, deels speelse tuin met buxushaagjes, bloemperken en waterpartijen kan de bezoeker verpozen in de cafetaria. trein Antwerpen-Centraal tram 10 (halte Cogelsplein), tram 24 (halte Waterbaan), bus 21 halte Collegelaan trein Antwerpen-Berchem, bus 21 (halte Collegelaan) vanuit Hoboken/Merksem: bus 33 (halte Sterckshof)

rondleiding en demonstratie: Kleur in zilver i.s.m. Joris Kuyl, edelsmid, Jean Lemmens, edelsmid, Koen Wygaerden, edelsmid Drie zilversmeden, vier kleurtechnieken: email, lakwerk, vergulden en niëllo. Wil je eindelijk het verschil kennen tussen ‘email cloisonné’, ‘champlevé’ en ‘vensteremail’? De Egyptenaren kenden het al maar op Erfgoeddag geeft Koen Wygaerden je het geheim prijs. En als we zilver niëlleren, moeten we het dan nog poetsen? Joris Kuyl toont hoe je zilver verguldt. En wat hebben een duikboot en lakwerk met elkaar te maken? Jean Lemmens ging hiervoor naar Japan. Op Erfgoeddag doet hij zijn verhaal. open tussen 10 en 18 uur, rondleidingen om 11, 14 en 16 uur

114

wandeling: Kleuren uit Constantinopel Maak een wandeling in de tuin van Kasteel Sterckshof en je bevindt je in een mooi en kleurrijk internationaal gezelschap. Er bloeien 3000 botanische tulpen: bostulpjes uit Iran, geel en licht geurend, witte tulpen met roze ‘wangen’, zwavelgele tulpen uit Centraal-Azië, bloedrode uit Turkmenistan, kaneeloranje tulpen uit West-Turkije, tulipa ‘Lilac Wonder’ gevonden op Kreta... En 22 schoolklasjes plantten 1680 tulpenbollen in zes hedendaagse variëteiten. Een feest van kleur! open tussen 10 en 18 uur

A VENSTEREMAIL © COLLECTIE ZILVERMUSEUM STERCKSHOF PROVINCIE ANTWERPEN

B ART NOUVEAU JUWEEL, CA. 1900 © COLLECTIE ZILVERMUSEUM STERCKSHOF PROVINCIE ANTWERPEN

kinderroute: Speuren naar kleuren Een zoekspel voor jonge bezoekers naar kleur. Met een schilderspalet en kleurpotloden gaan we op zoek naar kleur. Tijdens de zoektocht ontdek je technieken om zilver kleurig te versieren. Wie zelf aan de slag wil, kan dan van een ‘kleurloos’ doosje een prachtig schatkistje maken. open tussen 10 en 18 uur

A

B

42

ZOO - KONINKLIJKE MAATSCHAPPIJ VOOR DIERKUNDE VAN ANTWERPEN Zoo Antwerpen - Koningin Astridplein 26, 2018 Antwerpen T - +32 3 202 45 40 E - [email protected] W - www.zooantwerpen.be

De Zoo van Antwerpen is sinds 1843 een vaste waarde in Vlaanderen. Zijn werking beperkt zich allang niet meer tot het tonen van een omvangrijke dierenverzameling. Sinds lang heeft de dierentuin een niet te onderschatten educatieve functie. Bovendien wordt er druk aan wetenschappelijk onderzoek gedaan en speelt de Zoo een voortrekkersrol wat natuurbescherming betreft, niet enkel in de dierentuin maar ook in het wild. In al die jaren werd ook een omvangrijk erfgoed verzameld. Getuigen daarvan zijn de unieke architectuur, de belangrijke bomenverzameling en de vele kunstwerken die integraal deel uitmaken van het zoolandschap. trams 2, 15 (halte Centraal Station), 3 (premetrohalte Astrid), 10, 11, 12 en 24 (halte Gemeentestraat) en bussen 16, 17, 18, 27, 31, 32 (halte Centraal Station), 21, 23, 33, 36, 41, 42 (halte Koningin Astridplein) trein

0

tentoonstelling en rondleiding: Ost in kleur Van 1907 tot 1914 woonde Alfred Ost in Antwerpen. In deze periode maakte hij in de Zoo vele schetsen en studies van dieren, bloemen en planten, en van architecturale elementen, zoals de hiërogliefen op de Egyptische tempel. Op Erfgoeddag krijgt het publiek de kans een blik te werpen op enkele van zijn werken met een opvallend coloriet. open tussen 10 en 18, rondleidingen om 11.15, 14.15 en 17.15 uur (duur ongeveer 45 minuten)

lezing: Antwerpse uitdrukkingen en gezegden Zie Consul-ANTen p. 40.

116

A VROUW MET KIND BIJ TWEE GIRAFFEN DOOR ALFRED OST, 1939 © COLLECTIE ZOO ANTWERPEN

A

PAKHUIZEN AAN DE GODEFRIDUSKAAI TE ANTWERPEN © FOTO JAN MARSTBOOM

OPEN MONUMENTENDAG GAAT VREEMD Op 10 september vindt de 18e Open Monumentendag plaats, dat andere jaarlijkse erfgoedevenement. Thema is dit jaar ‘Import-export’. Dat wordt in Antwerpen onder meer uitgewerkt in de vorm van een pakhuizen- en een havenwandeling. Een voorsmaakje. De haven De haven is sinds het ontstaan van Antwerpen uiterst belangrijk voor de import en export van en naar de stad. De havenwandeling wijst bezoekers op het belang ervan voor de stadsontwikkeling en op het bouwkundig en (industrieel-)archeologisch erfgoed. Daarnaast gaan we in op landschappelijke relicten in de haven en op erfgoed dat voor de haven heeft moeten wijken. De Antwerpse haven heeft zich stelselmatig uitgebreid naar het noorden. De wandeling begint waar de haven in het huidige stadscentrum is ontstaan: de ‘Werf’, een kleine en waarschijnlijk kunstmatige landtong die bij de bouw van de huidige kaaimuur in 1884 verdween. We gaan verder langs de vroegere vestinggrachten, die door opeenvolgende stadsvergrotingen hun defensieve functie verloren en werden omgevormd tot primitieve binnenhavens. De wandeling gaat naar het noorden langs het Bonaparte- en het Willemdok (1811-1812), gegraven in opdracht van Napoleon. We passeren de droogdokken, de sluismeesterswoning, de pomphuizen en de hijswerktuigen op het Eilandje, allemaal herinneringen aan de vroegere havenactiviteit. Nog verder naar het noorden komen we in de moderne haven, die tot aan de Nederlandse grens reikt. Door de uitbreiding in 1958-1965 verdween er heel wat erfgoed, zoals de polderdorpen Oosterweel, Oorderen en Wilmarsdonk, Oud Lillo en Lillo Kruisweg. Er bleven enkele schaarse referentiepunten over: een stukje Noordkasteel, het kerkje van Oosterweel, de kerktoren van Wilmarsdonk en Lillo Fort... Op de linkeroever werd sedert 1970 vruchtbare poldergrond opgeofferd. Van de vroegste polders rest slechts weinig, maar sommige natuurgebieden in de haven zijn waardevol en internationaal erkend, zoals de Kuifeend, de Oude Landen, Blokkersdijk, het Vliet en het Rot. Pakhuizen Een andere wandeling neemt u mee naar Antwerpse pakhuizen: het Hessenhuis, Sint-Felix, Godefridus en Rubens, materiële getuigen van de import en export te Antwerpen. Goederen werden er heengebracht en opgeslagen. In 1874 waren er in Antwerpen ongeveer 270, vooral in de eerste en de vijfde stadswijk, aangezien de aangevoerde goederen vanuit de Schelde zo dicht mogelijk bij hun laad- en losplaatsen werden gestockeerd. De wandeling leidt u langs voorbeelden van pakhuisarchitectuur. U ziet hoe in de 19e eeuw clusters van utilitaire architectuur ontstonden met dokken, pakhuizen en goederenstations. De evolutie in het materiaalgebruik - van hout over gietijzer naar gewapend beton - wordt toegelicht.

119

Meer info? Is uw interesse gewekt? Nieuwsgierig naar een andere OMDwandeling? Wij verwachten u op 10 september! Stuur een mailtje met uw adresgegevens naar [email protected] en wij bezorgen u in augustus de brochure met alle informatie over de Antwerpse OMD. Eline Daelman, Dienst Monumentenzorg Stad Antwerpen

OVERZICHT VAN DE DEELNEMERS 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

120

23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42

ADVN – archief, documentatie– en onderzoekscentrum AMVC–Letterenhuis Betet Skara ConsulAnten Documentatiecentrum Antwerpse Noorderpolders EHA! Ecohuis Etnografisch Museum FotoMuseum Provincie Antwerpen Heemkundig Documentatiecentrum Wijkwerking Mariaburg Heemmuseum Wilrica Hogeschool Antwerpen – Afdeling Restauratie en Conservatie KBC Rockoxhuis Koninklijke Apothekersvereniging van Antwerpen Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen Koninklijke Kring voor Heemkunde Merksem Kristus-Koningkerk Middelheimmuseum Mineralogisch Museum ModeMuseum Provincie Antwerpen Monumentenwacht Antwerpen Interieur Musea Antwerpen Museum aan de Stroom/ Volkskundemuseum i.s.m. Museum Vleeshuis – Klank van de Stad Museum Plantin-Moretus/ Prentenkabinet Museum Poorterswoning Nationaal Museum en Archief van Douane en Accijnzen Onze–Lieve–Vrouwekathedraal Reuzenhuis Rijksarchief Antwerpen Rijn- en Binnenvaartmuseum Rudolf Steineracademie Sint-Andrieskerk Sint-Benediktuskerk Sint-Fredeganduskerk Sint-Jacobskerk Stadsbibliotheek Antwerpen Stedelijk Infocentrum Archeologie en Monumentenzorg Toerisme Antwerpen Vereniging Voor Kruis en Beeld Vereniging voor Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims (VOEM) Volksmuseum Deurne Zilvermuseum Sterckshof Provincie Antwerpen Zoo – Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen

Erfgoeddag in kleur Antwerpen zondag 23 april 2006

MEER INFO OVER ERFGOEDDAG Vóór Erfgoeddag Antwerps programma: Toerismelijn 03/232 01 03 www.erfgoedcelantwerpen.be Vlaams programma: Vlaamse infolijn 0800/30 20 1 www.erfgoeddag.be Tijdens Erfgoeddag Centraal infopunt: Mercator-Orteliushuis Het centrale Antwerpse infopunt op Erfgoeddag is zelf een prachtig stukje erfgoed in hartje Antwerpen: het Mercator-Orteliushuis in de Kloosterstaat is een patriciërswoning uit de 16/17e eeuw met een rustige binnentuin. Op de benedenverdieping huist het Stedelijk Informatiecentrum voor archeologie en monumentenzorg (36). Je kan er aan de informatiebalie terecht voor alle informatie over Erfgoeddag in Antwerpen. Erfgoeddag Antwerpen is een organisatie van de gezamenlijke stuurgroep Erfgoeddag/Open Monumentendag Antwerpen Averechts (Annemie Cortvriendt), Cultuurbeleidscel stad Antwerpen (Astrid Thoné), Kabinet van de schepen voor Cultuur, Bibliotheken en Monumentenzorg (Jan Rombouts), Kapa - Kring van Archivarissen in de Provincie Antwerpen (Inge Schoups), Koninklijke Gidsenvereniging van Antwerpen (Roeland De Meester), Monumentale Kerken Antwerpen (Rudi Mannaerts), Monumenten en Landschappen Antwerpen (Greet Plomteux), OCMW Antwerpen, Dienst Monumentenzorg (Luc Vermoesen), Publieksbeleid Musea/ Bewaarbibliotheken/Erfgoed stad Antwerpen (Iris Kockelbergh), Provincie Antwerpen, museumconsulent (Annemie Adriaenssens), Stedelijke Dienst Monumenten- en Welstandszorg (Eline Daelman), Toerisme Antwerpen (Vera Verschooren), Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon (Rutger Steenmeijer) en de Erfgoedcel Antwerpen (Vera De Boeck).

Mercator-Orteliushuis Kloosterstraat 15 2000 Antwerpen Doorlopend open van 10 tot 18 uur T 03/232 92 08

Redactie Patrick De Rynck Vormgeving Peggy Wouters, Grafisch Centrum Stad Antwerpen Administratie Sandy Van Handenhove, Erfgoedcel Antwerpen Samenstelling en coördinatie Vera De Boeck, Erfgoedcel Antwerpen Erfgoedcel, Brouwershuis, Adriaan Brouwerstraat 20, 2000 Antwerpen [email protected] www.erfgoedcelantwerpen.be Met dank aan alle deelnemers en alle stedelijke diensten voor hun gewaardeerde medewerking. Verantwoordelijke uitgever Vera De Boeck, Erfgoedcel Antwerpen, Adriaan Brouwerstraat 20, 2000 Antwerpen

ConsulANTen De consulANTen van de stad Antwerpen staan op Erfgoeddag klaar om tekst en uitleg te geven bij het Antwerpse programma en je, indien nodig, de weg te wijzen. Je vindt de ConsulANTen in de hal van het Centraal Station.

Erfgoeddag en Open Monumentendag Erfgoeddag is een deel van een tweeluik. Erfgoeddag spitst zich in het voorjaar toe op ons roerend erfgoed en op alles wat immaterieel is (verhalen, tradities, gebruiken...). In september is de Open Monumentendag gewijd aan ons onroerend patrimonium. In 2006 is het thema ‘Import/Export’. In Antwerpen werken de twee evenementen nauw samen.

Wettelijk depotnummer D/2006/0306/64

www.erfgoedcelantwerpen.be

Erfgoeddag in kleur Antwerpen zondag 23 april 2006

MEER INFO OVER ERFGOEDDAG Vóór Erfgoeddag Antwerps programma: Toerismelijn 03/232 01 03 www.erfgoedcelantwerpen.be Vlaams programma: Vlaamse infolijn 0800/30 20 1 www.erfgoeddag.be Tijdens Erfgoeddag Centraal infopunt: Mercator-Orteliushuis Het centrale Antwerpse infopunt op Erfgoeddag is zelf een prachtig stukje erfgoed in hartje Antwerpen: het Mercator-Orteliushuis in de Kloosterstaat is een patriciërswoning uit de 16/17e eeuw met een rustige binnentuin. Op de benedenverdieping huist het Stedelijk Informatiecentrum voor archeologie en monumentenzorg (36). Je kan er aan de informatiebalie terecht voor alle informatie over Erfgoeddag in Antwerpen. Erfgoeddag Antwerpen is een organisatie van de gezamenlijke stuurgroep Erfgoeddag/Open Monumentendag Antwerpen Averechts (Annemie Cortvriendt), Cultuurbeleidscel stad Antwerpen (Astrid Thoné), Kabinet van de schepen voor Cultuur, Bibliotheken en Monumentenzorg (Jan Rombouts), Kapa - Kring van Archivarissen in de Provincie Antwerpen (Inge Schoups), Koninklijke Gidsenvereniging van Antwerpen (Roeland De Meester), Monumentale Kerken Antwerpen (Rudi Mannaerts), Monumenten en Landschappen Antwerpen (Greet Plomteux), OCMW Antwerpen, Dienst Monumentenzorg (Luc Vermoesen), Publieksbeleid Musea/ Bewaarbibliotheken/Erfgoed stad Antwerpen (Iris Kockelbergh), Provincie Antwerpen, museumconsulent (Annemie Adriaenssens), Stedelijke Dienst Monumenten- en Welstandszorg (Eline Daelman), Toerisme Antwerpen (Vera Verschooren), Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon (Rutger Steenmeijer) en de Erfgoedcel Antwerpen (Vera De Boeck).

Mercator-Orteliushuis Kloosterstraat 15 2000 Antwerpen Doorlopend open van 10 tot 18 uur T 03/232 92 08

Redactie Patrick De Rynck Vormgeving Peggy Wouters, Grafisch Centrum Stad Antwerpen Administratie Sandy Van Handenhove, Erfgoedcel Antwerpen Samenstelling en coördinatie Vera De Boeck, Erfgoedcel Antwerpen Erfgoedcel, Brouwershuis, Adriaan Brouwerstraat 20, 2000 Antwerpen [email protected] www.erfgoedcelantwerpen.be Met dank aan alle deelnemers en alle stedelijke diensten voor hun gewaardeerde medewerking. Verantwoordelijke uitgever Vera De Boeck, Erfgoedcel Antwerpen, Adriaan Brouwerstraat 20, 2000 Antwerpen

ConsulANTen De consulANTen van de stad Antwerpen staan op Erfgoeddag klaar om tekst en uitleg te geven bij het Antwerpse programma en je, indien nodig, de weg te wijzen. Je vindt de ConsulANTen in de hal van het Centraal Station.

Erfgoeddag en Open Monumentendag Erfgoeddag is een deel van een tweeluik. Erfgoeddag spitst zich in het voorjaar toe op ons roerend erfgoed en op alles wat immaterieel is (verhalen, tradities, gebruiken...). In september is de Open Monumentendag gewijd aan ons onroerend patrimonium. In 2006 is het thema ‘Import/Export’. In Antwerpen werken de twee evenementen nauw samen.

Wettelijk depotnummer D/2006/0306/64

www.erfgoedcelantwerpen.be