Er zijn voor de mensen in de wijk Als kerk beter zichtbaar Alsof God mij heeft teruggevonden

Er zijn voor de mensen in de wijk • Als kerk beter zichtbaar • Alsof God mij heeft teruggevonden •

bries

Voorjaar 2014

missionaire kanjer Willem Jan Mazier

Het besef dat de kerk missionair moet zijn groeit.

2

bries voorjaar najaar 2013 2014

“Ik verkondig het evangelie, desnoods met woorden” Zo’n vijf jaar geleden reisde hij voor de vervolgde kerk naar China en Noord-Korea. “Een heel indrukwekkende reis. Een paar dagen nadat ik terug was, was er een evangelisatieactie in mijn woonplaats. Toen dacht ik: ik reis naar de andere kant van de wereld om mensen te bemoedigen, maar wat doe ik thuis? Dat was de aanleiding om missionair actief te worden.” Willem Jan Mazier (44) is voorzitter van het Missionair Platform in zijn woonplaats Ermelo. En al is dat een dorp op de biblebelt, het besef dat de kerk missionair moet zijn groeit. Zo haken er veel mensen tussen de dertig en veertig jaar af. De hervormde kerk wil daar actief mee aan de slag en hield een enquête onder deze kerkverlaters, gevolgd door een bezoek waar dieper op de vragen in werd gegaan. Het leidde tot het oprichten van het Missionair Platform met daarin een afgevaardigde uit elk van de vijf wijken van de hervormde gemeente. Willem Jan, lid van de Nieuwe Kerk, ging de kar trekken. “Eerder was ik voorzitter van de bovenwijkse Jeugdraad. Ik denk dat men dacht: hij kan kerkbreed kijken.” Afscheidsgesprekken Het Missionair Platform wil wijken missionair prikkelen en missionaire activiteiten ontwikkelen. “Dat eerste is nog lastig. Elke wijkgemeente heeft haar eigen beleid, en het valt niet mee om daarin in te breken. Maar er moet wel wat gebeuren. Kerkverlaters kunnen ons een hoop leren, want waarom zijn ze afgehaakt? Ons idee is om op een goede manier afscheid van hen te nemen, met een bezoek aan huis en een afscheidsgesprek. We denken dat we met de uitkomsten daarvan echt wat kunnen doen. Het komende half jaar gaan we de wijkkerkenraden bezoeken, en handvatten meegeven voor die afscheidsgesprekken.”

Kerkverlaters kunnen ons een hoop leren.

De missionaire activiteiten worden groots aangepakt. De eerste happening ging, naar aanleiding van de enquête onder kerkverlaters, onder andere over het geloofsgesprek en over ‘pubers en geloof’. Een forumdiscussie met een overtuigd atheïst in het gezelschap sloot de avond af. “Dat ging er soms best pittig aan toe, maar dat mag ook. We willen mensen prikkelen.” De tweede grote activiteit was een debat tussen overtuigd christen Arjan Lock, directeur van de Evangelische Omroep, en een tegenpool, voormalig judoka Dennis van der Geest. Verder doet het platform aan vorming en toerusting, bijvoorbeeld rond de vraag ‘hoe houd je geloofsgesprekken?’ “Ik doe dit werk vanuit mijn volle overtuiging. Ik probeer bij alles te denken: wat zou Jezus doen? Voor mij is dat geen keuze, maar een opdracht. Ik verkondig het evangelie, desnoods met woorden, zoals Franciscus van Assisi zei.”

bries briesvoorjaar najaar 2013 2014

3

inhoud

bries

reportage

is het relatiemagazine van Missionair Werk en Kerkgroei van de Protestantse Kerk.

Pioniersplek Nijkleaster

Adreswijzigingen kunt u doorgeven aan: Protestantse Kerk, t.a.v. donateuradministratie, Postbus 8504, 3503 RM Utrecht, tel. (030) 880 18 80, e-mail [email protected]. Wanneer u een vaste bijdrage geeft aan missionair werk, dan wordt deze in de eerste week van de maand automatisch afgeschreven. We hanteren altijd het door u opgegeven vaste bedrag, rekeningnummer en frequentie. Wijzigingen ten aanzien van de machtiging kunt u doorgeven via tel. (030) 880 18 80. De Protestantse Kerk in Nederland is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). U kunt dus alle giften aan missionair werk van de belasting aftrekken, binnen de daarbij geldende regels die de Belastingdienst stelt. Teksten Janet van Dijk, Nynke Dijkstra, Bram Dijkstra-Geuze Vormgeving Oblong - Jet Frenken - www.oblong-jetfrenken.nl Fotografie Dio van Maaren (cover, pag. 2/3, 4/5, 6/7, 8/9, 10/11, 13, 14/15) Anne Droogsma (pag. 7 en 8/9) Henk Gaasbeek (pag. 20) Studio Staalkaart kaart Walcheren (pag. 16/17) Annet Jonker, www.annetjonker.nl (pag. 18, achterkant cover) Adri Benschop, adribenschopfotografie.blogspot.nl (pag. 19) beeldbank Protestantse Kerk (pag. 21) Reformatorisch Dagblad (pag. 23) druk Roto Smeets GrafiServices Utrecht U heeft het vijfde nummer van bries in handen. U ontvangt het omdat u donateur of ambassadeur van het missionaire werk bent, of op een andere manier hebt aangegeven geïnteresseerd te zijn in het missionaire werk. Dit magazine verschijnt twee keer per jaar. Als u het niet meer wilt ontvangen, of voorkeur heeft voor een digitale uitgave, dan kunt u dat aangeven in een mail of briefje aan [email protected] of Protestantse Kerk in Nederland, t.a.v. de donateursadministratie, Antwoordnummer 53019, 3503 VB Utrecht o.v.v. uw naam, volledige adres en – in het geval u een digitale uitgave wenst – e-mailadres. 4

bries voorjaar 2014

6-9 de kerk uit

“Nooit een persoonlijke relatie gevoeld”

10 13 missionair ambassadeur Freek Regterschot

“Graag de kerk in stand houden”

bij bries

14

Terwijl veel mensen helemaal los gaan rond het kerstfeest is het rond Pasen vaak stukken stiller. Voor de consumenten zijn er wel speciale paasaanbiedingen, maar dat haalt het niet bij alle kerstcommercie. Ook het echte verhaal van Kerst, het kind in de kribbe, is voor veel mensen makkelijker te vatten dan het verhaal van Pasen. Kerst biedt de kerk veel missionaire mogelijkheden om naar buiten te treden en bij het gevoel van mensen aan te sluiten. Dat doet de kerk dan ook! Pasen is moeilijker. Iemand die opstaat uit de dood – het is niet te vatten.

Cothen langs de missionaire

“Veel zichtbaarder geworden” meetlat:

2 missionaire kanjer Willem Jan Mazier “Ik verkondig het evangelie” 11 de kerk in “Alsof God mij heeft teruggevonden” 12 Pasen is geen eitje

Ik zeg wel eens: als Kerst het feest is van de wereld, laat Pasen dan maar het feest zijn van de kerk. Want dan komt het er voor gelovige mensen op aan. Het besef dat je leven niet zinloos is, niet eindigt in het niets of in een zwart gat. Het vertrouwen dat er een dikke streep is gezet door alles wat mis ging in je leven. Eén man aan een kruis, één man die opstond uit het graf en daarmee fundamenteel uw en mijn leven veranderde. Dát is allemaal Pasen. Pasen herbergt de fundamentele boodschap van het leven van Jezus in zich. Eentje die het uitdragen waard is.

16-17 missionair op de kaart: Twente 18 missionaire materialen 19 Almere: er zijn voor de mensen in de wijk 20 groetencouscous 21 missionaire vraag over kerk en Pasen 22 ‘Mensen zijn alleen betrokken bij een kerk omdat ze dat willen’

Ik wens u alvast een vrolijk paasfeest toe. ds. Hans van Ark, programmamanager Missionair Werk en Kerkgroei van de Protestantse Kerk

'Pasen is het feest van de kerk' bries voorjaar 2014

5

Met de komst van Nijkleaster kreeg het Friese kloosterleven een nieuwe impuls. Dit begin van een ‘klooster nieuwe stijl’ in Jorwerd wil een plek bieden waar mensen terechtkunnen voor stilte, bezinning en verbinding. Sinds juli 2012 is Nijkleaster ook een pioniersplek, verbonden aan de Protestantse Kerk in Nederland. Veel mensen weten inmiddels de weg te vinden naar deze spirituele plek op het Friese platteland.


Een plek om stil te wor 6


Ds. Hinne Wagenaar, pionier-predikant van Nijkleaster, vertelt over deze plaats van bezinning en verbinding die open staat voor mensen die op zoek zijn naar stilte en bezinning “Van kerkelijke mensen hoor ik vaak dat ze zo druk zijn met het kerkenwerk, zoveel moeten en er zo weinig voor terugkrijgen. Ze worden nauwelijks geraakt. Mensen investeren vaak niet voldoende in bezinning, in waar het om gaat in ons leven. Lokale kerken willen veel en doen veel, maar kunnen ze ook een plek bieden waar je stil kunt worden, ontvankelijk worden voor God en voor jezelf? Dergelijke plekken zijn belangrijk.” “Ik heb vroeger geleerd: je moet investeren in kwaliteit. Het moet goed zijn. Maar tijdens ons verblijf in Kameroen leerden we het ook anders. In de vieringen daar was de kwaliteit soms ver te zoeken, maar het zat bomvol en men was enthousiast. Toen bedacht ik: het heeft te maken met verbinding. Het gaat niet alleen om kwaliteit, het moet ook vrolijk, mooi en interactief zijn. Dat streven we na op bijvoorbeeld de kleasterdagen. De diensten duren hooguit een half uur. We zingen, er is een kleine preek en we drinken zeer uitgebreid koffie. Daarna is er een kuier (wandeling rond een thema) of gelegenheid tot gesprek. Het gaat om verbinding en hoe mensen gevoed worden. “

rden voor God bries najaar 2013

7


“Het vlakke land maakt dat ik hier ver kan kijken en dat ik ook ver in mijzelf kan kijken.” deelneemster aan een kleasterkuier (kloosterwandeling)

8


Gastvrij en inclusief “Met Nijkleaster verbinden wij ons aan de context waar we geplaatst zijn. We verbinden ons aan de taal, de geschiedenis, de cultuur, het landschap, noem maar op. Als je hier bent geweest weet je dat je in Friesland was, niet toevallig ergens anders. We proberen de Friese geschiedenis in ons denken een plek te geven. Op onze eigen wijze, maar tegelijk gastvrij en inclusief. Je op die manier verbinden, dat moet je ook als je in het centrum van Amsterdam of in Zuid-Limburg bent.” Aanbod Nijkleaster wil graag een echte kloosterfunctie gaan vervullen. Als er een pand is, zullen weekend- en weekprogramma’s mogelijk worden. Nu bestaat het aanbod uit ochtendgebed en kloosterwandelingen op woensdagochtend, de ‘Nijkleaster-dei’ op de derde zaterdag van de maand, en een programma op maat voor groepen, bijvoorbeeld kerkenraden. De kloosterwandeling op woensdagochtend begint om half tien met een gebed, daarna wordt koffie/thee gedronken en stellen mensen zich voor en vertellen wat hen hier brengt. “Mensen van allerlei achtergronden en overal vandaan komen hier. Sommigen komen voor de stilte, anderen voor de viering, weer anderen voor de contacten. Iedereen mag op eigen wijze komen om mee te bidden. Hier komen ook mensen zonder kerkelijke achtergrond. Wat ze gemeen hebben, is dat ze stil willen worden voor God en willen ervaren wat dat met hen doet.”

Bezinning, stilte en verbinding Indrukwekkend “Met mijn oudere zus deed ik mee aan een ‘kuier’. Het was die dag vreselijk koud en het waaide heel hard. We liepen drie kilometer in drie keer een half uur van bezinning, stilte en verbinding. Ik vond het heel zinvol. Hinne legde veel uit, en op de momenten van stilte was het ook echt stil. Dat was indrukwekkend.” Wies Dijkstra, deelneemster aan een kleasterkuier www.pkn.nl/missionair > pionieren > pioniersplekken www.nijkleaster.nl

bries voorjaar 2014

9

de kerk uit

Ralf Emmerich

“Ik heb geen heftig verhaal hoor. Ik ben christelijk opgevoed in een kerkelijk betrokken gezin. Ik heb drie broers en we gingen als gezin elke zondag naar de kerk. Maar de tijd dat ik alles deed omdat dat zo hoorde ging voorbij. Naarmate ik ouder werd ging ik voor mezelf steeds meer vragen stellen bij de gang van zaken in de kerk. Bepaalde dingen werkten vervreemdend. Bijvoorbeeld het massaal vergiffenis vragen. Niet iedereen zal iets verkeerds gedaan hebben toch? Voor mezelf dacht ik in ieder geval: ik heb de afgelopen week niets verkeerds gedaan, en toch vraag ik hier vergiffenis. Waarom eigenlijk? Iedereen komt voor zichzelf in de kerk maar uiteindelijk doe je er allemaal hetzelfde. Als deze handelingen er dan weer opzitten kun je naar huis. Het ging me steeds meer tegenstaan – het voelde alsof we met z’n allen een toneelstukje aan het opvoeren waren. Toen de pastor van de kerk overleed en die link met de kerk wegviel, voelde ik geen behoefte om nog te gaan. Dat leverde thuis wel discussies op, maar toen ik op een gegeven moment gewoon op m’n kamer bleef zitten als de rest van het gezin naar de kerk ging begrepen m’n ouders dat het me ernst was. Mijn uitleg konden ze snappen en ze deden er niet te moeilijk over. Ik ben nu 28. Ik heb absoluut geen nare herinneringen aan de kerk, maar houd me er helemaal niet meer mee bezig. Ik denk niet bewust dat God niet bestaat, maar ook niet dat Hij wel bestaat. Ik heb nooit een persoonlijke relatie met God gevoeld. God was de kerk en andersom. De zondag heeft nu een heel andere invulling gekregen.”

“Nooit een persoonlijke relatie met God gevoeld” 10

bries voorjaar 2014 2013

de kerk in

Marja Westerlaken

Marja Westerlaken (49) werd christelijk opgevoed en deed op haar 21e belijdenis. Ze trouwde al jong en ging ook weer uit elkaar. “Dat was echt een ‘breekpunt’. Veel mensen van de kerk waar ik bij hoorde vonden scheiden fout, en ook de mensen die ik nog uit mijn jeugd kende vonden dat. Zelf kon ik het ook maar moeilijk matchen met m’n geloof. Gevolg was dat ik brak met de kerk. Ik besloot te verhuizen naar een omgeving waar niemand mij kende en maakte een heel nieuwe start in Den Haag waar ik werk vond waar ik me volledig op stortte. Ik ontdekte dat ik God helemaal niet nodig had. Maar toen ik na een val op m’n hoofd me lange tijd niet kon concentreren en mede daardoor mijn baan verloor, stortte m’n wereld in. Ik ontdekte dat mijn werk en ik vrijwel samenvielen. Wie was ik nu nog? Op zoek naar wat vertrouwds bezocht ik af en toe weer een kerkdienst. Toen ik een jaar later tijdens een wandelvakantie in de Ardennen een kerkje bezocht, gebeurde er wat met me. Ik werd zo geraakt dat ik daar voor mijn gevoel voor de tweede keer belijdenis deed. De eerste keer had ik dat met m’n verstand gedaan, nu deed ik dat met m’n hart. Toen ik thuiskwam ben ik op internet op zoek gegaan naar een kerk in mijn woonplaats. Ik belde de predikant die vermeld stond als contactpersoon van de kerk die me het meest aansprak. Ik vertelde wie ik was en hij zei: ‘Ben je morgenavond thuis? Dan kom ik langs.’ We hebben uren gepraat. Ik heb nog even gewacht met de kerkgang. Dacht: als ik ga, dan is dat echt een keuze voor God. Maar ik ben gegaan en kwam terecht in een warm bad. Mensen spraken me direct aan. Toen ik thuis kwam voelde ik me zo gelukkig! Sindsdien ga ik elke zondag. Vroeger moest ik, nu is het een behoefte, in de kerk krijg ik m’n voeding. Het voelt alsof God mij heeft teruggevonden. Ik ben gelukkiger en voel me een completer mens.”

“Het voelt alsof God mij heeft teruggevonden” bries voorjaar 2014 bries najaar 2013

11 11

Tips & stops Onlangs verscheen ‘100 tips & stops voor de missionaire gemeente’, een eigenwijs boekje met allerlei handige do’s en don’ts die gemeenten vandaag al kunnen doen én laten om missionair te zijn. In dit magazine lichten we de komende edities een aantal tips uit en koppelen die aan aansprekende voorbeelden uit de praktijk.

• Deel met Pasen plastic eitjes uit met daarin een tekst, zoals ‘Pasen is geen eitje’, ‘Er is leven na de dood’ of ‘Er is hoop’ en daaronder: ‘De kerk wenst u mooie paasdagen. Graag nodigen wij uit voor…’ • De Koningskerk in Rotterdam deelde paaseitjes uit met de volgende tekst: “Pasen is voor veel mensen het feest van de eitjes: van chocolade-eieren of een lekker gekookt en geverfd eitje. Maar voor ons is het vooral het verhaal van de dood en opstanding van Jezus. Een eeuwenoud en krachtig verhaal dat de wereld op zijn kop zette en nog steeds miljoenen christenen in zijn greep houdt.” • In de plaatselijke hobbywinkel kunt u plastic paaseitjes kopen die elk uit twee helften bestaan en dus zelf gevuld kunnen worden. Het idee is dat u uw eigen creativiteit gebruikt om niet alleen de eitjes te vullen, maar ook de inhoud ervan te delen met anderen.

Top uit het land: Joris van der Spek (kerkelijk werker in de Rotterdamse Koningkskerk) en ds. Taco Koster (Crosspoint Getsewoud) experimenteerden al met het verspreiden van paaseitjes:

ten wat lastig te me ijd lt a is t e Joris: “H plevert. u precies o zo’n actie n leuke l kregen we In ieder geva d ast at de en was verr reacties: m deed.” kerk zoiets

12 12

bries voorjaar najaar 2013 bries 2014

Taco: “Het uitd elen van paasei tjes in het winkelcentrum was voor ons al s C ro mooie manier ssPoint een om op ludieke wijze een uurtje te zijn in het w aanwezig inkelcentrum. Veel kinderen w enthousiast en aren soms was er he el ev en ee n leuk gesprekje met een vader of m oeder.”

Missionair ambassadeur

Freek Regterschot

(56)

Wat? Missionair ambassadeur Waar? Hervormde Johanneskerk, Heerde Waarom? “Ik wil graag dat mensen met het geloof in aanraking komen en ik wil ook graag de kerk in stand houden. Daarom ben ik evangelisatieouderling geworden in hervormd Heerde dat uit twee wijkgemeenten bestaat. Met beide wijkkerkenraden hebben we nagedacht over hoe we missionair willen zijn: wat past het beste bij ons? We hebben ter ondersteuning en inspiratie de missionaire rondes bezocht. Vervolgens hebben we een missionaire opdracht geformuleerd waar ik een goed gevoel bij heb. Er zijn drie speerpunten: geloofsverdieping, getuigen en omzien naar elkaar, binnen én buiten de gemeente. Vandaaruit hebben we acties uitgezet: een begroetingscommissie bij de ingang van de kerk die mensen welkom heet en wegwijs maakt; een welkomstfolder die ouderlingen meenemen als ze nieuwe gemeenteleden bezoeken; maar ook een wekelijkse advertentie in het huis-aan-huisblad over de dienst van de komende zondag. Verder organiseren we avonden met sprekers in het bijgebouw bij de kerk en vesperdiensten in de consistorie van de kerk. Er komen mensen op af die we anders niet zien. We willen niet dat gemeenteleden die niet of niet vaak naar de kerk gaan alleen iets van de kerk horen via de actie Kerkbalans. Voor hen gaan we Facebook en een nieuwsbrief inzetten. Ik word echt warm van deze plannen.”

Missionair ambassadeur worden De missionair ambassadeur zorgt ervoor dat het missionaire werk op de agenda van de kerkenraad komt. Nieuwe ambassadeurs krijgen een pakket met missionaire uitgaven, en de gelegenheid een missionair project te bezoeken met daarbij ontmoeting en uitwisseling. Meer informatie via www.pkn.nl/missionair > werk > ondersteuning > ambassadeur worden.

bries najaar 2013 bries voorjaar 2014

13 13

Langs de missionaire meetlat

Cothen De kerk is er niet alleen voor wie op zondagmorgen komt. Iedereen is welkom. De mensen in het dorp kennen elkaar goed, er is soms maar weinig onderscheid tussen binnen en buiten. De bloemen in de kerk bijvoorbeeld worden net zo goed bij mensen buiten de kerk bezorgd.

“We zijn als kerk veel zichtbaard Rebecca Onderstal, predikant van de Protestantse Gemeente Cothen, gelooft er heilig in dat kerkzijn betekent dat je gelovig bent daar waar je bent. Dus ook buiten de kerkmuren. “We doen ons best om als kerk open en missionair te zijn. Het is natuurlijk de vraag of de mensen van buiten de kerk dat ook zo zien en ervaren. In ieder geval is de beeldvorming een stuk opener geworden. We zijn als kerk echt veel zichtbaarder geworden, bijvoorbeeld in de lokale krant en via onze Facebookpagina, maar de drempel naar de kerk op zondagochtend wordt maar weinig genomen. Ergens willen we dat toch altijd wel graag.” Ze heeft moeten leren af te stappen van de overtuiging dat mensen naar de kerk moeten komen. “De kerk moet naar de mensen toe. Dat vind ik ook voor mij persoonlijk. Ik ben hier als predikant in de 14

bries najaar voorjaar 2013 2014

samenleving aanwezig, ook als ik naar de supermarkt ga of langs het voetbalveld sta, maar bijvoorbeeld ook op Facebook. Het ambt gaat altijd mee. De gemeente is in die overtuiging meegegroeid.” Online naast offline Een digitale veertigdagentijdkalender vormde de start van missionaire activiteiten. “Die kalender leidde tot een wekelijkse inspiratiemail, daar kwam een website bij, en daar werden vervolgens lokale activiteiten aan gekoppeld. Ik geloof in een mix van online en offline.” Veel activiteiten vinden plaats met het naburige Wijk bij Duurstede waar Rebecca tijdelijk voor een dag in de week werkt. Zo is er maandelijks een meditatieavond rond stilte, een gespreksgroep over geloof en dagelijks leven, een spreekuur op vrijdagochtend in een café op de markt in Wijk

Rebecca Onderstal:

“Kerkzijn betekent dat je gelovig bent daar waar je bent.”

Uitslag: In Cothen en Wijk bij Duurstede is een missionaire beweging op gang gekomen. Sterke punten: gaan waar de mensen zijn. Dat levert heel organisch allerlei initiatieven op. Je gaat in op wat je tegenkomt, op wat er in je dorp gebeurt. De predikant speelt een centrale rol en schrikt daar niet voor terug. Tegelijk is het belangrijk dat de gemeente meekomt in die beweging. Het moet niet alleen afhangen van de dominee. Op de missionaire meetlat scoort de gemeente ...

der geworden” bij Duurstede, de ‘preek van de leek’, stiltewandelingen… “Hier komen ook mensen op af die je op zondagochtend niet ziet.” Afgelopen december plaatste Rebecca een gedichtje op Facebook naar aanleiding van nogal ingrijpende gebeurtenissen in het dorp. “Veel mensen zeiden: alweer in Cothen! Dat tekstje ging veel rond en was voor het AD reden voor een interview.” Een eerdere ingrijpende gebeurtenis was de vondst van de twee broertjes uit Zeist met Pinksteren vorig jaar. “We hebben als kerk toen de deuren opengezet. Mensen konden binnenkomen voor stilte, voor het branden van een kaars, voor een gesprek. Dat deden we samen met de rooms-katholieke kerk. Ook toen kwamen mensen die je anders niet ziet.”

bries najaar 2013 bries voorjaar 2014

15 15

Wat gebeurt er in deze vijf, willekeurig gekozen, kerken in Twente aan missionaire activiteiten?

Missionair op de kaart Almelo De contacten met mensen in de wijk vindt hij erg belangrijk. Ds. Catharinus Elsinga, predikant in de Protestantse Gemeente Almelo, gaat huis aan huis bij alle ingeschrevenen langs. In ruim een jaar tijd heeft hij 170 adressen gehad. “Ik had daar geen hoge verwachtingen van, maar het valt me alleszins mee, er is veel openheid. Dikwijls blijft het bij een goed gesprek. Niet zelden leidt het tot nieuwe betrokkenheid. Toen de gemeente een eigen gebouw betrok werd er een presentatiegids in de hele wijk rondgebracht en werden open dagen georganiseerd. Elsinga is voor een deel van zijn tijd missionair predikant voor heel Almelo. Er is een missionaire werkgroep namens de vijf wijkgemeenten. “We kijken naar de mogelijkheden die passen bij de eigenheid van elke wijk. Het gaat nog wel traag.” Er zijn vijfduizend folders gemaakt voor de stad waarin het missionaire aanbod staat, waaronder een cursus ‘waarom zou je niet geloven?’

Enter We zijn er niet alleen voor onszelf, we zijn er voor het hele dorp. Die overtuiging heeft ds. Arjan Berensen van de gereformeerde kerk in Enter. Missionair werk is een van de vier speerpunten van beleid geworden. “In mijn beleving zijn alle gemeenteleden lid van de evangelisatiecommissie. Ik maak hen duidelijk dat zij heel belangrijk zijn, de verbindende schakel naar mensen van ‘buiten’. Dat kan ook heel goed in dit dorp, er is hier nog echt naoberschap, iedereen spreekt elkaar. Natuurlijk begint missionair werk al in de eigen gemeente, want hoe verwoorden we ons geloof en dragen we het over aan bijvoorbeeld onze kinderen? Afgelopen zomer hadden we een dorpsfeest. We hebben toen met vier kerken een viering gehouden waar ook mensen van buiten de kerk zich thuis voelden. Je hoeft niet altijd allerlei andere dingen te doen. Soms kun je hetzelfde doen maar dan net even anders.” 16

bries voorjaar 2014

Hengelo “We gebruiken het woord missionair niet, maar we willen natuurlijk naar buiten gericht zijn. We kijken altijd: hoe open zijn we? Zijn we voldoende zichtbaar via bijvoorbeeld de kranten?” Ds. Peter Hendriks van de Protestantse Gemeente Hengelo zegt dat de kerk inzet op zichtbaarheid in de stad. “We hebben veel in huis voor de stad, we willen kerk voor de Hengeloërs zijn.“ De kerkgang in Hengelo is zich aan het verjongen. “Daar doen we ook ons best voor, het gaat om hun toekomst. Jongeren doen hier intensief mee, we hebben een participatie van meer dan vijftig procent. Via de sociale media ontstaan hechte groepen. Wij zorgen voor iets goed inhoudelijks, zij onderhouden het netwerk. Als er eenmaal een groep is, is die niet meer stuk te krijgen.” Hendriks gaat elk jaar naar Taizé met zestig jongeren van wie een derde deel zegt niet te geloven. “Ik voer daar de hele dag gesprekken, over het hele leven. Machtig mooi.”

Enschede Ds. Jaco Zuurmond van de Protestantse Gemeente Enschede is duidelijk: “Het is niet ons woord, missionair. We noemen het liever presentie. We roepen niet: kom bij ons, maar we zijn erbij waar Enschede leeft. Op allerlei plekken. Op koopzondag bijvoorbeeld zijn we in de binnenstad aanwezig met een mooie vesper of cantate. We laten dan kwaliteit zien. Het heeft geen verdere pretenties: wie er is, heeft er wat aan.” De kerk is graag gesprekspartner en wil graag een rol in het maatschappelijke debat in Enschede. En ze wil in de verschillende wijken aanwezig zijn. “We gaan toe naar één grote stadskerk in 2015. In de wijken blijven we present met kleine plekken, samen met de rooms-katholieke kerk. We noemen die plekken padista’s, dat woord komt van ‘pastoraat’ en ‘diaconaat’. Eén hiervan wordt een ‘huiskamer met zin’: koffie mét gesprek. En alles onder ons motto ‘wat je doet, doe dat goed en open’.”

Haaksbergen De hervormde gemeente van Haaksbergen organiseert een aantal missionaire activiteiten samen met de gereformeerde kerk en soms breder. Zo is er jaarlijks op tweede kerstdag een kerst-inn, en is er elke woensdagochtend, als er ook markt is, een inloop-koffieochtend waar iedereen welkom is. Samen met de rooms-katholieke kerk en de burgerlijke gemeente wordt de jaarlijkse dodenherdenking georganiseerd, die start bij het monument bij het gemeentehuis en via een ‘processie’ door het dorp uitkomt in de kerk. Alle drie kerken staan vlak bij elkaar in het centrum van het dorp, vertelt ds. Bob Wijnbergen, evenals de synagoge en de moskee. Dat biedt kansen. Ook de Taizédiensten, de vespers met eigentijdse muziek (denk aan nummers van Trijntje Oosterhuis) en een experimenteel karakter staan nadrukkelijk open voor iedereen en worden breed aangekondigd.

bries voorjaar 2014

17

Missionair Werk maakt mooie boekjes, kalenders en kaartensets. Ze zijn bedoeld voor persoonlijke inspiratie, maar ook geschikt om weg te geven. Om de prijs hoeft u het niet te laten.

Missionaire materialen

‘Help ons U te vinden’ 101 gebeden

‘Met zonder Jezus’ over Hemelvaart Hemelvaart is voor veel mensen maar moeilijk uit te leggen. We herdenken dat Jezus veertig dagen na zijn opstanding is opgevaren naar God, zijn vader in de hemel. Maar hoe moeten we dat precies begrijpen? En wat valt aan dit feest te beleven? In dit boekje gaan tien mensen in op wat Hemelvaart voor hen betekent. Gebeden, gedichten en andere teksten helpen om het feest van Hemelvaart dichterbij te brengen. Prijs € 6,95

18

bries voorjaar 2014

Het is niet altijd eenvoudig om de juiste woorden te vinden als u in een bepaalde situatie (hardop) wilt bidden. In het gebedenboekje ‘Help ons U te vinden, 101 gebeden’ staan honderd en één nieuwe gebeden, geschreven door vijf mannen en vijf vrouwen die aan de basis van het kerkenwerk staan of hebben gestaan. Rond tien thema’s – waaronder ‘wijsheid’, ‘troost’, ‘hoop’ en ‘stilte’ – hebben zij opgeschreven wat soms maar moeilijk onder woorden valt te brengen. Met dit gebedenboekje zit u voorlopig niet meer om woorden verlegen. Prijs ca. € 7,95 Beide producten zijn te bestellen via www.pkn.nl/webwinkel, [email protected] of (030) 880 13 37. Zie voor meer missionaire materialen www.pkn.nl/missionair/materiaal

Pioniersplek Almere

In een nieuwbouwwijk in Almere met bovengemiddeld veel financiële stress en echtscheidingen is in december een pioniersplek-nieuwe-stijl van de Protestantse Kerk van start gegaan: ‘De Schone Poort’.

Deze pioniersplek van de Protestantse Gemeente Almere i.w. kwam tot stand i.s.m. de afdeling Missionair Werk en Kerkgroei van de Protestantse Kerk. Op dit moment staan zo’n veertien pioniersplekken-nieuwe-stijl op het punt van beginnen. Uiteindelijk doel is dat een vernieuwende en zelfstandige vorm van kerkzijn ontstaat, die aansluit bij onze veranderende cultuur en allereerst gericht is op mensen die het evangelie niet kennen en niet (meer) betrokken zijn bij een bestaande kerk. Meer informatie en een filmpje op www.pkn.nl/ missionair en www.deschonepoort.nl.

“Er zijn voor de mensen in de wijk” In deze wijk, Almere Poort, is geen kerk en zijn ook geen plannen om er één te bouwen. En de drie kerkgebouwen die Almere telt liggen niet naast de deur. “Maar we willen er wel zijn voor de mensen in de wijk” vertelt initiatiefnemer ds. Pieter ter Veen. Hij bedacht onder meer een labyrint dat is aangelegd in een park. “Het staat symbool voor onze levensweg. Al lopend kun je nadenken over de wendingen in je leven en het doel van je reis. Wij lopen met je mee om erover te praten.” Een oude SRV-wagen wordt omgebouwd tot de rijdende kerk van Almere Poort. Zo gaat de kerk letterlijk naar mensen toe.

bries voorjaar 2014

19

door kookdominee Han Wilmink

Zie voor de ingrediënten en de beschrijving van de bereiding van de salade www.pkn.nl/ missionair/recept.

Deze kleurrijke schotel met zijn diversiteit aan groenten en kruiden zou symbool voor de kerkelijke gemeente kunnen staan. Ook die is divers. In dit gerecht kun je de afzonderlijke groenten goed proeven, ze hebben hun eigen kleur, geur en smaak en ook de combinatie smaakt voortreffelijk. Dat zou ook een beeld van de gemeente kunnen zijn. Diversiteit hoeft geen probleem te zijn wanneer iedereen in zijn eigenheid gerespecteerd wordt en de ruimte krijgt om met zijn talenten bij te dragen aan het geheel. Juist de verschillen kunnen aanvullend werken! In dit gerecht zijn zgn. ‘vergeten’ groenten verwerkt als pastinaak, meiknol en ‘oerwortels’ (donkerpaarse wortel). Wat oud en vergeten is kan verrassend en ook eigentijds smaken!

De keuze voor de groenten laat ik afhangen van seizoen en verkrijgbaarheid. Uien, tomaten, knoflook en kikkererwten vormen een vaste basis. Ze worden aangevuld met diverse soorten wortelen (winter, oer-, gele wortels), pompoen of zoete aardappel (die laatste voldeed beter, want blijft steviger), spitskool, knolselderij, pastinaak, meiknolletjes, broccoli, venkel (wat spaarzamer gebruiken in verband met de karakteristieke smaak), prei en paprika (rood en geel). In de zomer passen (snij)bonen, courgette en aubergine ook heel goed. De kunst bij dit gerecht is om alle groenten de juiste garing te geven. De groenten houden dan hun bite en de smaak van iedere groente afzonderlijk blijft dan bewaard.

groentencouscous 20


Missionaire lezersvraag

Vraag:

Hoe laat je als kerk met Pasen van je horen? Antwoord: Pasen is hét feest van het christendom en reden om uitbundig te vieren. Dat begint bij uzelf: wat betekent Pasen voor u? In hoeverre verheugt u zich? En dan: merkt uw omgeving ook dat het Pasen is? Een goede mogelijkheid om de boodschap van Pasen te verspreiden vindt u op pag.12 in dit nummer. Vroeger trok in sommige plaatsen het Leger des Heils met een orkest door de straat en speelde paasliederen. Zo’n ‘fanfare’ is nu ook nog mogelijk, wellicht in samenwerking met andere kerken. Wappert er een vlag bij de kerk? Deel bloemen uit bij de uitgang, die gemeenteleden vervolgens weggeven aan mensen die ze tegenkomen op straat of aan hun buren. Met een kaartje eraan: vrolijk Pasen! En stuur eens paaskaarten. De Protestantse Kerk heeft een mooi aanbod, zie www.pkn.nl > webwinkel.

Heeft u ook een missionaire vraag? Stuur deze naar [email protected].

bries voorjaar 2014

21

Mensen zijn alleen betro ‘Voorspellen is moeilijk, vooral als het de toekomst betreft’, zegt een bekend spreekwoord. Dat is een waarheid als een koe; de toekomst is voor ons een gesloten boek. Toch kijk ik hier vooruit naar de religieuze toekomst. En dan vooral naar de ontwikkelingen in de gevestigde (protestantse) kerken en de evangelische en charismatische bewegingen. Welke tendensen verwacht ik? Een van de lange-termijntrends die we in de afgelopen eeuwen hebben gezien is dat de monopoliepositie van de kerk langzaam maar zeker is ondermijnd. Via allerlei tussenfasen zijn we beland in een volledig vrije markt van religie. Ruwweg houdt dat in dat kerk en staat volledig gescheiden zijn, met twee gevolgen: • Je kunt in Nederland burger zijn in volle rechten en plichten zonder kerklid te zijn, of zonder zelfs maar iets te hebben met religie. Er is dus geen enkel voordeel verbonden aan kerklidmaatschap. Dat betekent dat religieuze betrokkenheid vandaag de dag geheel uit de intrinsieke motivatie van mensen moet komen. • Geen enkele levensbeschouwing of levensbeschouwelijke groepering wordt bevoordeeld boven de andere. Met andere woorden, het staat iedereen geheel vrij zich op de markt van religie te begeven als ondernemer.

Kerken zullen De gevolgen daarvan voor kerken lijken me glashelder. ondernemend In onze tijd zullen kerken ondernemend moeten zijn. Ze kunnen niet langer verwachten dat mensen ‘toch moeten zijn wel komen’, vanuit een gevoel dat het zo hoort, vanuit verplichting of zelfs een zekere mate van dwang. Vandaag is er nog maar één reden waarom mensen betrokken willen zijn bij een kerk en dat is omdat ze het willen. Een ondernemende kerk realiseert zich dat en zal dit respecteren. Zij zal geen tijd verspillen met mopperen over ‘consumentisme’ en zij zal niet te lang stilstaan bij nostalgie over de volkskerk. Zij zal erover gaan nadenken waarom mensen andaag naar de kerk komen en zij zal proberen

22

bries voorjaar 2014

contact te leggen met de intrinsieke motivaties van mensen. Plek waar mensen God ontmoeten Dat doet zij op twee manieren: door een uniek profiel te vinden en door te werken aan kwaliteit. Een kerk kan vandaag alleen overleven en bloeien, wanneer zij een heel scherp beeld heeft van wat haar onderscheidt van anderen op de (religieuze) markt. Zij zal zich dus de vraag stellen: wat is het dat mensen alleen hier kunnen vinden en nergens anders? Dat hoeft niet per se te betekenen dat kerken zich moeten beperken tot simpele slogans. Het mag best een boodschap zijn van mysterie en diepgang, graag zelfs. Maar een kerk die denkt er te komen met ‘discussies’ over ‘spiritualiteit’ zal het niet lang maken. Dat kan overal, daar heb je de kerk niet voor nodig. Uiteindelijk zal de kerk een plek moeten zijn waar mensen God ontmoeten. En vervolgens zal zij streven naar kwaliteit. Zolang mensen toch wel komen, omdat het zo hoort of omdat er sprake is van zachte dwang, hoeft een kerk zich niet erg in te spannen om hen vast te houden. Zij kan een bevoogdende, paternalistische stijl ontwikkelen; zij kan genoegen nemen met slechte muziek en rommelige en saaie preken; zij kan de schouders ophalen over een kille, afstandelijke omgang met elkaar. Een kerk met een monopolie kan er de kantjes aflopen, zonder ervoor gestraft te worden. Het geld komt toch wel binnen. Dat is nu echter niet meer mogelijk. Authentiek zijn Een andere trend die al heel lang aan de gang is, kunnen we ‘subjectivering’ noemen. Mensen zijn steeds meer aangewezen op zichzelf als het gaat om hun levensrichting. Vroeger werd de gang van ons leven voor een groot deel bepaald door de wieg waarin we geboren waren, door de omgeving, door bepaalde sociale rangordes. Dat is veranderd: steeds meer gaan mensen bij zichzelf te rade om erachter te komen wat ze moeten doen en hoe ze moeten leven. Tegenwoordig vinden we

okken omdat ze dat willen het belangrijk dat iemand zelf voor het geloof kiest, dat een geloof ook persoonlijk en doorleefd is. Of, om het woord maar te gebruiken: we vinden het belangrijk dat mensen ‘authentiek’ zijn. Voor steeds meer mensen is het leven niet zozeer iets wat ons wordt gegeven door ons voorgeslacht en door dorpstradities, maar het is een weg om te gaan geworden. Het leven is een voortdurende stroom van ontdekkingen en levenslessen. Mensen zijn pelgrims geworden. Kerkelijk verhuizen Ook dit heeft gevolgen voor het onderwerp van dit artikel. Een student van mij onderzocht laatst waarom kerkleden in Hardenberg overgingen tot de evangeliegemeente in die plaats. Hij kwam drie redenen tegen, en ik vermoed dat die redenen op meer plaatsen geldig zijn: • Therapeutische redenen: veel mensen gingen over na een echtscheiding of een ander trauma. Vaak voelden zij zich niet meer op hun gemak in hun oude kerk, hadden het gevoel dat zij veroordeeld werden. In de evangeliegemeente ervoeren zij een meer troostende theologie en spiritualiteit, met aandacht voor hun eigen gevoelens en pijn. • Ontwikkeling van een meer persoonlijk geloof: veel mensen die overgingen, vertelden dat zij in de jaren ervoor steeds meer twijfels hadden gekregen bij alles wat de kerk hun steeds had voorgehouden. Zij waren zelf in de Bijbel gaan lezen, ontdekten daar dingen die in hun kerk niet gebeurden (of andersom). Toen zij daarover gingen praten, voelden zij zich vaak niet serieus genomen. Typerend was de uitspraak dat het in de oude kerk vaak ging om een ‘angstgeloof’, of om ‘gewoontegeloof’. In de evangeliegemeente vonden zij een meer ‘authentiek’ geloof. • Vooral mensen met groter wordende kinderen vonden de evangeliegemeente vaak een betere plek om hun kinderen bij het geloof te houden: meer eigentijds, moderner, met meer ruimte voor multimedia, moderne muziek en in het algemeen een kindvriendelijker klimaat.

Wat geloof ik nu echt? Wat je hier ziet, is iets van de dynamiek achter het kerkelijk verhuizen van mensen. Een overgang heeft vaak te maken met breuken in je eigen biografie of nieuwe fasen in je geloofsleven. In onze tijd betekent dat bijna automatisch dat mensen zichzelf opnieuw gaan onderzoeken: wat geloof ik nu echt? En dat kan leiden tot afhaken, tot vernieuwde toewijding, maar ook tot verhuizen naar een andere kerk of naar een andere vorm van religie. We zien ook welke kerken het goed doen in de nieuwe religieuze vrije markt. Dat zijn kerken die mensen helpen om ‘authentiek’ te geloven. Zulke kerken helpen mensen om hun eigen verhaal te vinden, door hun taal te bieden die hun innerlijk ontsluit (psychologisch, gaven, therapeutisch), door een klimaat te bieden voor zelfonderzoek (getuigenissen, verhalen, veel bemoediging en bevestiging, kwetsbare en charismatische rolmodellen), door praktische oriëntatie te bieden (levenslessen en praktisch bijbels onderwijs), door aansluiting te vinden bij hun dagelijkse leefwereld (multimedia, eigentijdse sfeer, moderne muziek, moderne gebouwen, moderne typen voorgangers), en ten slotte door het kleine verhaal van mensen op de een of andere manier te verbinden met een groot verhaal (in dit geval: een christelijk ‘theodrama’). Naar mijn idee zijn dit kenmerken die voorlopig wel belangrijk zullen blijven. Natuurlijk zijn ze variabel, in die zin dat de één een hechtere gemeenschap verlangt dan de ander, dat de een meer individuele experimenteerruimte wil dan de ander, en dat persoon A een andere intellectuele benadering zoekt dan persoon B. Maar ik ben ervan overtuigd dat kerken die in de huidige vrije markt van religie willen overleven en bloeien, deze zoektocht naar authenticiteit serieus moeten nemen.

Stefan Paas bijzonder hoogleraar kerkplanting en -vernieuwing aan de Vrije Universiteit in Amsterdam

Kerken die mensen helpen 'authentiek' te geloven, doen het goed

Dit is een samenvatting van de lezing die Stefan Paas hield bij de gelegenheid van 600 jaar Nijkerk in september 2013. Zie voor de hele lezing www.theoblogie.nl.

bries voorjaar 2014

23

Lentewind De zon knijpt één oog dicht van al dat licht. Onder de luifel van de maan legt zij zich straks te ruste. Ze heeft haar best gedaan. Tevreden keert de boer naar huis terug. Een moeder speelt nog even met haar kind. En in de lenteheg met groene strikjes aan neuriet de fluit van de wind. Hoor maar. Ruik maar. Voel maar en herinner je een ogenblik de zegeningen van het paradijs. Kris Gelaude

24

uit Voor wie bidden wil, uitg. Altiora/Averbode nv/FORTE Uitgevers bv Baarn, 2013

bries najaar 2013

Er zijn voor de mensen in de wijk Als kerk beter zichtbaar Alsof God mij heeft teruggevonden

Recommend Documents