ENSCHEDE in sterk Twente onze visie op krachtig economisch beleid. Economische visie Enschede Najaar 2011

ENSCHEDE in sterk Twente onze visie op krachtig economisch beleid

Economische visie Enschede Najaar 2011

Inhoud Samenvatting………………………………………………………………………………… 3 1. Inleiding ....................................................................................................... 5 1.1 Aanleiding: verbinding economie en arbeidsmarktbeleid ................................... 5 1.2 Proces herijking economische visie ............................................................... 6 2. Actuele situatie 2011 ..................................................................................... 7 2.1 Sociaal-economische situatie Enschede/Twente .............................................. 7 2.2 Lessen uit 10 jaar economisch beleid ............................................................ 8 2.3 Sterke en zwakke punten Enschede/Twente ................................................... 9 3. Relevante trends en ontwikkelingen ............................................................. 9 3.1 Europa/ Euregio /Rijk/ Provincie/.................................................................. 9 3.2 Economische trends ................................................................................. 10 3.3 Kansen en Bedreigingen ........................................................................... 11 4. De vraagstukken voor Enschede .................................................................. 12 5. Economische visie Enschede ........................................................................ 13 5.1 Uitgangspunten ....................................................................................... 13 5.2 Economische visie 2020 ............................................................................ 14 5.3 Doelstelling 2020..................................................................................... 14 6. Route naar Realisatie................................................................................... 16 6.1 Keuze I: Uitvoering langs 5 thema’s............................................................ 16 6.2 Keuze II: Organisatie ............................................................................... 19 6.3 Vervolgproces. ........................................................................................ 20 Bijlagen .......................................................................................................... 20

Economische visie Enschede, 2011

Pagina van 20

2

Samenvatting 2020 – Enschede in sterk Twente Dé gezamenlijke stip op de horizon die inspireert, verbeeldt én de stip waar iedereen aan werkt, wordt hieronder kort verwoord. 2020 –Enschede in sterk Twente: het toekomstbeeld van ondernemers, inwoners, raadsleden, docenten, hoogleraren, bestuurders luidt….

"Het is 2020. Enschede is het dynamische centrum van Twente en OostNederland. Binnen de regio is samen een klimaat gecreëerd waarin iedereen mee doet en zijn /haar talent inzet voor de Twentse economie en samenleving, waar de krachten gebundeld zijn en bedrijfsleven, instellingen en overheid samen erin geslaagd zijn de welvaart en welzijn te vergroten. Ondernemerschap en een groot innovatievermogen geven Twente een belangrijk concurrentievoordeel. Twente staat bekend als gastvrije regio waar het goed wonen, werken en recreëren is. Enschede 2020 Stad van Nu."

De route naar Enschede 2020: Enschede in sterk Twente De ondernemers en werkgevers in Enschede staan de komende jaren voor grote uitdagingen. Hoe kunnen we groeien (of misschien wel overleven) in tijden van economische recessie? In een mondiale markt met wegvallende grenzen en toenemende transparantie door internet? Hoe creëren we toegevoegde waarde, waar zit ons concurrentievoordeel? Wat ondernemers hierbij helpt is het feit dat ze zich in 1 van de meest innovatieve regio's van Nederland bevinden. Met voldoende werknemers, die bekend staan als aanpakkers. Met een breed pallet aan onderwijs, een aantrekkelijke woonomgeving voor hun medewerkers en een goede bereikbaarheid via weg, water en binnen afzienbare tijd lucht. De (lokale) overheid speelt een rol in deze uitdagingen van ondernemers. Over het algemeen is dit een beperkte, faciliterende rol. Want niet de overheid maar ondernemers benutten economische kansen en creëren daarmee economische groei, werkgelegenheid en welvaart. Zowel op landelijk niveau (ministerie van ELI: nieuwe bedrijvenbeleid in actie) als provinciaal en regionaal niveau wordt gezocht naar de meest effectieve wijze van betrokkenheid. Ook het gemeentebestuur van Enschede is op zoek naar mogelijkheden om ondernemers in haar stad verder te ondersteunen, te faciliteren, te stimuleren. De gemeenteraad heeft hier ook een actieve rol bij ingenomen. Hiertoe is een nieuwe economische visie in ontwikkeling. Gesprekken met ondernemers, met belangenverenigingen, maar ook met raadsleden en het onderwijs geven nieuwe uitdagende inzichten. Ook is het beleid van de afgelopen 10 jaar tegen het licht gehouden. Wat wilden we en wat is er van terecht gekomen? De belangrijkste conclusies van het proces zijn: 1. Het is noodzakelijk op te schalen naar het (eu)regionale niveau. De economie laat zich niet langs de gemeentegrenzen sturen, het huidige economische systeem kent al een grote verwevenheid op Twentse schaal en bedrijfsleven en werknemers zien Twente als één gebied. De colleges van de netwerkstad hebben onlangs besloten een regionale economische visie te maken voor de netwerkstad, in samenwerking met de provincie en onze partners in de regio. Enschede brengt het resultaat van dit economische visie proces in in het netwerkstadproces met het doel om gezamenlijke inhoudelijke koers te


Pagina van 20

3

creëren en op de inhoudelijke (regionale) thema's draagvlak en uitvoeringskracht binnen de regio te organiseren. 2. Acquisitie van bedrijven die de Enschedese en Twentse waardeketens versterken is van essentieel belang. Samen met de in de regio aanwezige partners wordt ingezet op het aantrekken van die bedrijvigheid die economische ontwikkeling stimuleren. Van belang hierbij is een efficiënte en effectieve samenwerkingsstructuur om gericht te kunnen acquireren. Bij het opzetten van een offensieve strategie voor groei van bestaande en aantrekken van nieuwe bedrijven moeten het Twentse bedrijfsleven en instellingen leidend zijn. De overheid beschikt niet over de vereiste marktkennis. Partners als Kennispark, het Innovatieplatform Twente, Oost NV en het World Trade Center kunnen hierin een rol spelen. 3. Maatschappelijke uitdagingen zoals de vergrijzing, duurzaamheid en toenemende zorgvraag zijn de groeimarkten van de toekomst. In Twente hebben we een goede uitgangspositie op een aantal thema's omdat we een sterke kennisbasis hebben (UT/Saxion) en een innovatief bedrijfsleven. Het verzilveren en regionaal / nationaal/internationaal uitbouwen van deze uitstekende uitgangspositie vereist dat de Twentse bedrijven voortdurend blijven innoveren en op zoek gaan naar kansen op de wereldmarkt. Hierbij moeten ook de kansen in de Euregio benut worden. Samenwerking tussen partijen uit verschillende waardeketens moet leiden tot winnende proposities. Nieuwe combinaties hierin kunnen bijvoorbeeld zijn de creatieve industrie en zorg, ICT en toerisme. 4. Innovatie, internationalisatie en bereikbaarheid zijn en blijven belangrijke thema's die met name regionaal uitgevoerd moeten worden. 5. Talentontwikkeling van de beroepsbevolking is essentiële randvoorwaarde voor economische groei. De aanwezigheid van hoogopgeleid talent is een key-asset voor Enschede/Twente en een belangrijke vestigingsfactor voor bedrijven (bestaand en nieuw). Meer beschikbaar talent betekent groeikansen voor de bedrijven. De kansen voor het huidige, niet benutte arbeidspotentieel in Enschede zitten in: opleiden en aanbieden aan kansrijke sectoren (vakmensen in de techniek, zorg, dienstverlening en logistiek), scannen op potenties voor zelfstandig ondernemerschap, inzet op persoonlijke dienstverlening. Goed voorbeeldproject is talent4food, een samenwerkingsverband van bedrijven in deze sector. Mensen worden opgeleid voor een baan in de voedingsmiddelenindustrie. Talent4food richt zich op mensen die beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt (ingeschreven staan als werkzoekende bij het werkplein). 6. Versterken van de centrumfunctie van Enschede blijft belangrijk vanuit oogpunt van een aantrekkelijk vestigingsklimaat en voor de toekomst van detailhandel en horecasector. We moeten Enschede op de kaart blijven zetten door onderscheidende evenementen om zo het imago van de stad in te kleuren als een aantrekkelijke stad waar altijd wat te beleven is.

Vervolg De verdere uitwerking van deze visie in een uitvoeringsprogramma loopt via 2 sporen. 1. We maken een uitvoeringsprogramma voor de onderdelen waar Enschede ‘zelf over gaat’ (thema’s: centrumfunctie, bereikbaarheid, dienstverlening aan ondernemers). Daarbij benoemen we de strategische doelen die in ieder geval voor deze coalitie leidend zijn. Deze uitwerking en vertaling naar budgetten zijn gereed bij de behandeling van de kadernota in voorjaar 2012. 2. Tegelijkertijd trekken we met onze collega’s uit de netwerkstad op in het maken van een regionaal economische visie. Het doel is om een gezamenlijke visie, 1 koers uit te zetten en daar met z’n allen voor te gaan. De winst die we moeten boeken is meer slagkracht in de uitvoering organiseren (door minder afstemmen en meer samen te doen). Voor de te ontwikkelen visie zouden we –uitgaande van ieders kracht – inhoudelijke thema’s kunnen verdelen over de netwerksteden. We verdelen zo al aan


Pagina van 20

4

het begin van het proces verantwoordelijkheden en zijn ook allen eigenaar. Een procesvoorstel moet nog samen met de netwerksteden uitgewerkt worden.

1. Inleiding 1.1 Aanleiding: verbinding economie en arbeidsmarktbeleid De ondernemers en werkgevers in Enschede staan de komende jaren voor grote uitdagingen. Hoe kunnen we groeien (of misschien wel overleven) in tijden van economische recessie? In een mondiale markt met wegvallende grenzen en toenemende transparantie door het internet? Hoe creëren we toegevoegde waarde, waar zit ons concurrentievoordeel? Wat ondernemers hierbij helpt is het feit dat ze zich in één van de meest innovatieve regio’s van Nederland bevinden. Met voldoende werknemers, die bekend staan als aanpakkers. Met een breed pallet aan onderwijs, een aantrekkelijke woonomgeving voor hun medewerkers en een goede bereikbaarheid via weg, water en binnen afzienbare tijd lucht. De (lokale) overheid speelt een rol in deze uitdagingen van ondernemers. Over het algemeen is dit een beperkte, faciliterende rol. Want niet de overheid maar ondernemers benutten economische kansen en creëren daarmee economische groei, werkgelegenheid en welvaart. Zowel op landelijk niveau als provinciaal en regionaal niveau wordt gezocht naar de meest effectieve wijze van betrokkenheid. Ook het gemeentebestuur van Enschede is op zoek naar mogelijkheden om ondernemers in haar stad verder te ondersteunen, te faciliteren, te stimuleren. De gemeenteraad heeft opdracht gegeven tot het vernieuwen van de economische visie (amendement bij behandeling van de vernieuwende arbeidsmarktaanpak) en daarbij zelf een actieve rol ingenomen. Gesprekken met ondernemers, met belangenverenigingen, maar ook met raadsleden en het onderwijs geven nieuwe uitdagende inzichten. Ook is het beleid van de afgelopen 10 jaar tegen het licht gehouden. Wat wilden we en wat is er van terecht gekomen? Enschede heeft goede stappen gezet in de afgelopen periode. Hier mogen we trots op zijn. Ondernemers geven dat tijdens sessies ook aan. Ze vinden dat Enschede de afgelopen jaren steeds beter op de kaart is gezet. Ze zijn trots op Enschede en trots op Twente! We zijn er echter nog niet. Kijkend naar de conjuncturele situatie (een tweede en nog zwaardere crisis in 3 jaar tijd?), maar ook naar onze relatieve en absolute achterstand op een aantal belangrijke economische indicatoren, zijn gerichte keuzes noodzakelijk. Vanuit besturingsoogpunt ligt er dus een zeer uitdagende doelstelling: binnen een stabiliserende en mogelijk zelfs krimpende economie proberen te groeien. Voor ondernemers is dit over het algemeen ook de lastigste strategie: in een krimpende markt een groeiend marktaandeel verwerven. De bakens moeten dan ook op onderdelen flink verzet worden. Niet omdat het in het verleden niet goed is gedaan maar omdat de veranderende omstandigheden en onze vertrekpositie om een vernieuwing van de aanpak vragen. Onze ambitie is om 2 ontwikkelingen bij elkaar te brengen: • De aanpak om concurrerend te zijn in de moderne kenniseconomie (innovatie, high-tech, valorisatie en start-ups, hoogwaardige kenniswerkers binden) • Meer generieke groei van de arbeidsmarkt voor mensen met een lagere opleiding. De benadering van de ‘werkgever op kop’ zoals die voor ons arbeidsmarkt invalshoek is gekozen moet dan ook vertaald worden naar ontwikkeling en realisatie van de economische strategie. Dus verlaging van de overheidsdominantie in beleid en uitvoering naar gedeelde verantwoordelijkheid voor bedrijven, kennisinstellingen en overheid.


Pagina van 20

5

1.2 Proces herijking economische visie Enschede bouwt dus aan een vernieuwende economische visie Enschede 2020. Voor Twente in het algemeen en Enschede in het bijzonder draagt een versterkte economische groei het meest bij aan diverse sociale en maatschappelijke vraagstukken waar we voor staan. Minder werkloosheid en armoede, meer welzijn en welvaart. Inspirerend, verbindend en innovatief zijn kwaliteiten die het bouwproces van deze visie moeten kenmerken. Drie werkgroepen vanuit de Raad zijn aan het werk gegaan en er is een aantal bezoeken en bijeenkomsten georganiseerd met partners. De resultaten zijn verwerkt in dit document. Mede naar aanleiding van de conclusies van de Enschedese economische visie is door de 5 netwerksteden besloten een gezamenlijke economische visie op te stellen voor Twente (besluit 6 oktober 2011), in samenwerking met de Regio en de Provincie. Door de krachten te bundelen, met name in de uitvoering, kunnen we winnen aan slagkracht. We verspreiden de Enschedese visie in de netwerkstad, regio en provincie als input voor de te ontwikkelen regionale economische visie. Het vervolg van dit visietraject loopt via 2 sporen: 1. We maken een uitvoeringsprogramma voor de onderdelen waar Enschede ‘zelf over gaat’ (lokale thema’s: centrumfunctie, bereikbaarheid, dienstverlening aan ondernemers). Daarbij benoemen we de strategische doelen die in ieder geval voor deze coalitie leidend zijn. Deze uitwerking en vertaling naar budgetten zijn gereed bij de behandeling van de kadernota 2013 in voorjaar 2012. 2. Tegelijkertijd trekken we met onze collega’s uit de netwerkstad op in het maken van een regionaal economische visie. Het doel is om een gezamenlijke visie, 1 koers uit te zetten en daar met z’n allen voor te gaan. Onze Enschedese visie brengen wij ter discussie in dit traject in. Op de bovenlokale thema’s (innovatie, internationalisatie, bereikbaarheid, acquisitie) kunnen we gezamenlijk met de regio en de provincie een verdiepingsslag maken en een uitvoeringsstrategie ontwikkelen. Ons voorstel is om –uitgaande van ieders kracht – inhoudelijke thema’s te verdelen over de netwerksteden, al aan het begin van het regionale visietraject. We delen op deze manier in de verantwoordelijkheid en zijn ook allen eigenaar. Een procesvoorstel moet nog samen met de netwerksteden uitgewerkt worden. Het spreekt voor zich dat we in beide sporen onze partners betrekken. Immers, economische ontwikkeling loopt uiteindelijk via de verlies en winstrekening van bedrijven en instellingen. Zij hebben meegedaan in het bouwproces van deze Enschedese economische visie, we moeten hen dan ook de lead geven bij het aanscherpen en uitvoeren van de economische uitvoeringstrategie.


Pagina van 20

6

2. Actuele situatie 2011 2.1 Sociaal-economische situatie Enschede/Twente Enschede maakt onderdeel uit van en draagt bij aan de regionale Twentse economie. Die economie wordt grotendeels beïnvloed door de conjuncturele situatie. Enschede/Twente zijn relatief hard geraakt door de economische crisis. Zichtbaar wordt dit in de sterk toenemende werkloosheidcijfers. Relatief grote sectoren in Twente als de bouw en de aanverwante dienstverlenende sectoren (ingenieursbureaus, makelaars) en ook exporterende sectoren in de industrie zijn teruggegaan in omzet en werkgelegenheid. En hoewel in 2011 de (export)markt weer lijkt aan te trekken, maakt de onzekere financiële situatie in Europa voorspellingen over toekomstige economische groei zeer onzeker. De prognoses voor 2011 en 2012 zijn een matige economische groei van 1 ½% en 1% die nog geen aantrekkende werking zal hebben op de werkgelegenheid (en werkloosheid). Sinds het wegvallen van een belangrijk deel van de industriële basis (textiel en grootmetaal in de jaren 60 en 70) kent Twente een aantal sociaal-economische achterstanden: Het bruto regionaal product per inwoner blijft achter bij landelijk gemiddelde De ontwikkeling van de werkgelegenheid (Enschede, Twente) loopt achter op Nederlands gemiddelde en het gemiddelde van de G-32. Participatiegraad Enschede en Twente ligt lager dan het landelijk gemiddelde en gemiddelde referentiesteden Vergeleken met Nederland en referentiesteden telt de Enschedese en Twentse beroepsbevolking relatief weinig hoger opgeleiden en veel middelbaar opgeleiden. De werkloosheid is hoger dan het landelijk gemiddelde. Tegelijkertijd heeft Twente zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een kennisregio, met een aantal internationaal erkende kennis technologieën, een dynamisch ecosysteem van bedrijven, veel kennisintensieve starters, een wervend vestigingsklimaat en sterk organiserend vermogen. De ontwikkeling van Twente tot een Europees toonaangevende technologische topregio, waarin de ontwikkelde kennis optimaal wordt omgezet in economisch en maatschappelijk rendement, is een zaak van lange adem.

Economische structuur: sterke sectoren in Enschede en Twente NB: Analyses van de economische sectorstructuur van Enschede/Twente zijn gebaseerd op gegevens omtrent werkgelegenheidsontwikkeling, niet op basis van toegevoegde waarde.

Enschede verandert van een industrie – naar een dienstenstad, met veel klein MKB…. 1. De zorg (19%) , zakelijke dienstverlening (17% ) en onderwijs (11%) zijn de top 3 sectoren (in werkgelegenheidsaandeel), gevolgd door handel (detail- en groot) in Enschede. 2. Meer dan de helft van de (bijna 10.000) vestigingen in Enschede zijn 1-pitters. 3. De creatieve industrie is (nu nog relatief klein) een snelgroeiende sector in Enschede. 4. Industrie (16%), Zorg (15%) en zakelijke dienstverlening (12%) zijn de grootste werkgevers in Twente. Enschede/Twente sterk in innovatie… 1. De R&D intensiteit is hoger dan het landelijk gemiddelde. 2. De Jaarlijkse positie van Twentse bedrijven in Deloitte Fast fifty. 3. Veel kennis rondom top technologieën als nanotechnologie, biomedisch, ICT die Twente interessant maken voor bedrijven die zich bezig houden met high tech systemen en materialen, biomedische toepassingen en duurzaamheid. Focus ligt op duurzame oplossingen van maatschappelijke vraagstukken.


Pagina van 20

7

Sterke sectoren voor Enschede en Twente zijn: 1. Detailhandel en horeca zijn belangrijke dragers van de Enschedese economie. 2. Industrie is een grote sector in Twente: verbonden aan innovatiecapaciteit van de regio, belangrijke werkgever. 3. Zorg: vraag naar zorg neemt toe, bezuinigingen in de sector houden groei tegen, de vraag naar personeel groeit i.v.m. vervangingsvraag als gevolg van vergrijzing in het personeelsbestand. 4. Onderwijs. 5. Dienstverlening.

Conclusies: Dit leidt tot de volgende belangrijke conclusies: 1. Analyse van het economisch presteren van Enschede is alleen zinvol op Twentse schaal. Innovatiegedreven (top)sectoren als high tech systems en materialen (nano), zorg (biomedisch), ICT (als ondersteunende toptechnologie) zijn sterk in Twente met name op onderzoeksvlak, start ups en kleine bedrijven. Het heeft zich nog minder uitbetaalt in groei van bedrijvigheid en werkgelegenheid. 2. Er liggen kansen om vanuit de sterke top technologieën te groeien in (maatschappelijke) markten als duurzaamheid, zorg en veiligheid. De vraag is hoe we het beste de kansrijke markten hiervoor verkennen. Conclusie in het kader van deze visie is dat de kennis omtrent dit vraagstuk bij de lokale overheid te beperkt is om een goede analyse te maken. Onze partners (Kennispark, Oost NV , IPT) kunnen hier een grotere rol in spelen. 3. Industrie is (en blijft, is de verwachting) een belangrijke sector voor de Twentse economie. Andere sterke sectoren zijn de zakelijke dienstverlening en de zorg. Onlangs uitgevoerd onderzoek laat zien dat er voor de logistieke sector groeikansen zijn in Twente. En dit geldt ook voor toerisme. 4. Naast de genoemde sectoren, is een belangrijke drager onder de Enschedese economie de detailhandel en horeca. Verder uitbouwen van een krachtige centrumfunctie van Enschede is van groot belang voor de toekomst van deze sectoren en de stad.

2.2 Lessen uit 10 jaar economisch beleid Onderzoekers van de UT hebben de effectiviteit van 10 jaar economisch beleid onderzocht en hun resultaten getoetst aan een expertteam (bestaand uit partners uit bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden). De resultaten zijn kort samengevat: Te veel doelen en ambities, brede inzet middelen/capaciteit, weinig prioritering Gemeente lijkt het meest succesvol te zijn wanneer zij directe sturing kan geven op het gewenste resultaat In 10 jaar tijd is de onderzoek en innovatiecapaciteit in Enschede en de regio versterkt, wordt het ondernemersklimaat goed beoordeeld en is een goede samenwerking ontstaan tussen gemeente en haar partners. Ondanks investeringen en sturing op realisatie van woningen in het hogere segment, wordt de woonaantrekkelijkheid als matig beoordeeld. Dit is met name het gevolg van een zeer grote voorraad goedkope woningen in Enschede. Het onderwijs wordt als matig beoordeeld omdat ondanks een stijgend gemiddeld opleidingsniveau Enschede sterk achterloopt bij referentiegemeenten. Enschede kent nog steeds een nogal ‘leeg’ imago in Nederland. De mismatch op de arbeidsmarkt speelt Enschede ook in 2011 parten.

Onze partners geven ons het volgende mee bij hun terugblik op 10 jaar economisch beleid: Wat gaat goed? Samenwerking gemeente met partners Voorzieningenniveau stad Kennispark Trots in Enschede/Twente Economische visie Enschede, 2011

Pagina van 20

8

Wat zou versterkt moeten worden? 1 boodschap vanuit de regio ->internationale profilering Samenwerking onderwijs-bedrijfsleven Inzet op versterken competenties ondernemerschap Zoeken naar kansrijke markten (wereldmarkt) Stop Lokaal, Denk regionaal en concurreer internationaal

Conclusies: Meer focus: kiezen! Meer uitvoering, minder beleid (NB: samenvoegen ipv samenwerken tussen ambtenaren/overheden) Meer profileren: 1 regio, 1 verhaal (met trots!)

2.3 Sterke en zwakke punten Enschede/Twente Op basis van analyse sociaal economische situatie, gesprekken met partners en de uitgevoerde evaluatie zijn de volgende sterke en zwakke punten te benoemen: Sterkten: Er is sprake van een innovatie-drive. Er is een sterke basis aan hightech innovaties en business. Ondernemerschap staat er goed voor: veel nieuwe ondernemers. Er is sprake van een stevige arbeidsmoraal: imago van harde werkers. Er is een sterk gevoel identiteit en trots in de regio: noaberschap en betrouwbaarheid. Er is een aantrekkelijk woon- en leefklimaat. Er zijn sterke samenwerkingsverbanden tussen bedrijfsleven, overheden en kennisinstellingen. Enschede heeft een sterk voorzieningenniveau. Er is sprake van een goed innovatieklimaat met Kennispark als facilitator. Zwakten: Er is relatief weinig massa aan bedrijven. Er is sprake van lage arbeidsproductiviteit/inkomen. Er is een lage participatiegraad en een aanzienlijke werkloosheid. Het gemiddelde opleidingsniveau is laag. Er is een mismatch in de arbeidsmarkt. Het imago is zwak: onbekendheid / een te versnipperde boodschap. De inzet van de overheid is gericht op te veel verschillende doelen.

3.

Relevante trends en ontwikkelingen

3.1 Europa/ Euregio /Rijk/ Provincie/ Op alle niveaus is sprake van een heroriëntatie op de economische strategie voor de toekomst. Herkenbare uitgangspunten daarin zijn1: 1. In de open wereld economie is versterking van het concurrentievermogen van de Nederlandse economie essentieel, waarbij bevordering van innovatie en ondernemerschap centraal staat. 2. Concurrentieverhoudingen verschuiven van bedrijven onderling naar clusters van samenwerkende bedrijven en kennisinstelingen. Op regionaal niveau zijn deze partijen op een slimme manier aan elkaar te verbinden. 3. De concurrentie in de wereld gaat tussen (groot)stedelijke regio’s.

1

Europa 2020, topsectorenbeleid Rijk (naar de Top).


Pagina van 20

9

4. Inzetten op smart specialisation: Niet “ alle ballen in de lucht” houden, maar inzetten op een beperkt aantal concrete kansen die aansluiten op de authentieke kracht van de bedrijven en kennisinstellingen in de regio.. 5. Goed aansluiten op de 9 topsectoren2: deze leveren de grootste bijdrage aan de economie van de BV Nederland. 6. Succesvolle innovatie verloopt uiteindelijk via de verlies- en winstrekening van bedrijven en instellingen. Deze moeten dan ook in de lead zijn bij het vaststellen en de realisatie van de economische strategie. In antwoord op deze nationale en Europese beleidskaders is in de regio de afgelopen periode het Businessplan High Tech Twente opgesteld (als Twentse bijdrage aan het topgebiedenbeleid van het kabinet) en Europa2020: powered by Twente. Genoemde stukken laten zien waar we als Enschede/Twente sterk in zijn (topsector) en hoe we ons in de toekomst willen doorontwikkelen. Daarnaast kennen we de bestaande beleidskaders binnen de regio en netwerkstad waarin onderlinge afspraken gemaakt zijn over te realiseren doelen en projecten. Ook hebben de 4 O’s (Ondernemers, Onderwijs- en Onderzoeksinstellingen en de Overheid) enkele jaren geleden is de Innovatieroute Twente opgesteld. In deze route staan de voor Twente meest kansrijke kennisclusters centraal. Provincie Overijssel en regio Twente hebben een fonds gevormd waaruit investeringen zijn en worden gefinancierd die de kansen op het gebied van kennisontwikkeling en kennisvalorisatie versterken. Deze initiatieven (kennisontwikkeling, kennisvalorisatie en vestigingsklimaat) zijn vervolgens ingebed in de Agenda van Twente. Tegen de achtergrond van de ontwikkelingen op nationaal en Europees niveau wordt op dit moment het Twentse innovatiebeleid tegen het licht gehouden. Aanscherping van de inhoudelijke focus en een effectieve organisatie zijn kernpunten van discussie die samen met de provincie gevoerd wordt. In Enschede spelen we met het actieprogramma innovatie (en innovatiefonds) in op de nieuwe strategieën. Conclusies: Op alle overheidsniveaus worden nieuwe strategieën ontwikkeld ten behoeve van de economische ontwikkeling van de regio. Op inhoud lijken deze visies en beleidskaders niet veel uit elkaar te lopen. De inhoudelijke focus van Twente is op orde en kan wellicht nog wat verder aangescherpt. De grote stap voorwaarts heeft betrekking op een versterking van de coördinatie en een krachtige uitvoeringsorganisatie. Het lopende project vanuit provincie, regio en gemeente (innovatiesprong) alsmede de economische visie op Netwerkstadniveau zijn dan ook belangrijke stappen in de goede richting.

3.2 Economische trends De economische- en financiële crisis, globalisering, technologische ontwikkelingen, milieu en klimaatproblemen, ontgroening en vergrijzing en op termijn krimp (met name in Europa) bieden volop kansen en ook bedreigingen voor de economische ontwikkeling van Enschede/Twente. We lichten er hier een aantal uit. 3

1. Krimp De vergrijzing zal zich in de toekomst voortzetten. Deze ontwikkeling biedt economische kansen in o.a. zorg en toerisme. Ook worden we uitgedaagd kennis te ontwikkelen rondom ouderdom en gezondheid en personeelstekorten. De dreigende kwantitatieve tekorten op de arbeidsmarkt in Nederland, in regio’s en steden kan alleen het hoofd geboden worden als de arbeidsparticipatie aanzienlijk toeneemt (daarbij is 80% vaak nog onvoldoende om de dreigende kwantitatieve kloof te dichten), als

2 3

Agrofood, tuinbouw, high tech, energie, logistiek, creatieve industrie, life sciences, chemie en water. Meer over trends in het boekje Ondernemen en werken in Enschede, 2011.


Pagina van 20

10

er per arbeidskracht meer uren gewerkt gaat worden (minder parttime) en als arbeidsproductiviteit aanzienlijk wordt vergroot. De krimp maar ook de economische crisis heeft gevolgen voor de verwachte vraag aan bedrijventerreinen en kantoren die omlaag bijgesteld zal moeten worden.

2. De ondernemende economie Onder invloed van de ICT-revolutie en het wegvallen van economische grenzen zien we een ontwikkeling waarbij een economisch systeem gebaseerd op relatieve stabiliteit, continuïteit, homogeniteit en routine, wordt ingeruild voor een economie met kenmerken als flexibiliteit, turbulentie, diversiteit en creativiteit en nieuwe vormen van verbindingen, netwerken en clusteren. Dit staat bekend als de transformatie van een ‘managed economy’ naar een ‘entrepreneurial economy’. De concurrentie verhoudingen verschuiven van bedrijven onderling naar samenwerkende bedrijven. Wat daarmee ook verandert is de woon- en werkplek van veel ondernemers. In toenemende mate is de woonplaats ook de werkplek. Veel nieuwe bedrijven en nieuwe ondernemers zijn actief in ICT en zakelijke dienstverlening, waarvan bijna negentig procent aan huis begint en ongeveer tweederde zelfs na vijf jaar nog het bedrijf vanuit huis runt. In Enschede is deze groep sterk vertegenwoordigd, bijvoorbeeld de 200 bij de TKT-aangesloten bedrijven.

3. Globalisering De verschillen in grondstofpositie en de verschillen in economische groei in de wereld (o.a. in de BRIC’s4) zorgen voor aanzienlijke verschuivingen in de wereldeconomie. Hierdoor intensiveert de internationale concurrentiestrijd tussen landen en regio’s en worden ze gedwongen tot scherpere specialisatie en profilering. Globalisering is onder meer het gevolg van de nog steeds dalende transport- en communicatiekosten. Dit zorgt er onder andere voor dat onze diensteneconomie niet langer gevrijwaard is van internationale concurrentie. De globalisering van kennis en technologische ontwikkelingen is volop gaande. De Westerse wereld heeft ook met onderzoek en ontwikkeling geen blijvende voorsprong. De concurrentie gaat steeds meer afspelen tussen grootstedelijke regio’s.

3.3 Kansen en Bedreigingen Op basis van analyse van beleidskaders, economische trends en ontwikkelingen en gesprekken met partners zijn de volgende kansen en bedreigingen te benoemen: Kansen voor Enschede/Twente: Meer business uit topkennis. Grensligging benutten, meer voordeel behalen uit Euregio. Scholingsprogramma’s aan de top en de basis. Fysiek-ruimtelijke investeringen (innovatiedriehoek met kennispark, Luchthaven en Hart van Zuid). Meer gezamenlijke profilering van de regio. Meer samen doen/uitvoeren op regionaal niveau. Onbenut arbeidspotentieel inzetten voor (toekomstig en huidig) tekort aan aanbod op de arbeidsmarkt en onderscheidend profiel voor de regio (gastvrij, excellente dienstverlening). Bedreigingen voor Enschede/Twente: Mismatch op de arbeidsmarkt: tekorten aan arbeidskrachten met name hoogopgeleiden/kenniswerkers. Te veel visie, te weinig uitvoering. Te weinig verbinding van toptechnologie/innovatiekracht (UT) aan bestaand bedrijfsleven.

4

Brazilië, Rusland, India en China


Pagina van 20

11

Teruglopende rijksmiddelen onderzoek en innovatie. Leegstand als gevolg van teruglopende vraag naar ruimte (voor winkels, kantoren en bedrijventerreinen).

4. De vraagstukken voor Enschede Op basis van voorafgaande materiaal onderscheiden we de sociaal-economische vraagstukken waar Enschede voor staat:

1. Het vergroten van de innovatiecapaciteit Het innovatievermogen van de bedrijven en instellingen gaat hun toekomst bepalen. Enschede heeft samen met de Regio ingezet op het vergroten van de innovatiecapaciteit met organisaties als Kennispark en het IPT. Ook bouwen we hierop door met onder meer de uitvoering van het actieprogramma Innovatie waarbij we als lokale overheid verschillende rollen innemen als facilitator van een open innovatieplatform, als launching costumer en participerend investeerder. Het ondersteunen van de start en doorgroei van de innovatieve spinoffs blijft belangrijk. Daarnaast ligt er de uitdaging voor alle bestaande sterke sectoren te innoveren (denk bijvoorbeeld aan de bestaande detailhandel die moeten inspelen op de opkomst van webshops). Het verbinden van de innovatieve kracht in de regio aan het bestaande bedrijfsleven om zo een betere concurrentiepositie te krijgen is een belangrijke opgave.

2. Het versterken van ruimtelijk-economische clusters Belangrijk voor de economische toekomst van Enschede en de Regio is om inzicht te krijgen in waar de kansen liggen voor groei op de nationale en internationale markt. In welke markten kunnen sterke, innovatiegedreven sectoren als nano, biomedisch en ICT hun toegevoegde waarde leveren? De kennis hierover binnen de gemeente is vrij beperkt. Organisaties als kennispark, het IPT, Oost NV zitten midden in het veld. De vraag is hoe we de mogelijke kansen voor ons bedrijfsleven in beeld krijgen en daar maximaal op in zetten.

3. Het versterken van bestaande sectoren De Enschedese en Twentse economische structuur is veranderd de afgelopen 15 jaren: van een industrie/textielstad zijn we gegroeid naar een economie die in haar structuur gevarieerder is met sterke sectoren als de industrie, de zorg, het onderwijs, de zakelijke dienstverlening en de vrijetijdseconomie. De helft van onze bedrijven bestaan uit 1-pitters en trends laten zien dat deze ontwikkeling doorzet. Het ondernemersklimaat moet optimaal zijn/blijven ook voor de ontwikkelingen in deze sectoren die steeds meer concurreren op een internationale markt: met het bieden van goede dienstverlening (mogelijk maken!), ruimte en voorzieningen.

4. Het kansrijker maken van de bevolking Naast de innovatiekracht gaat de beschikbaarheid van een gekwalificeerde beroepsbevolking het verschil maken in de economische ontwikkeling tussen regio’s. Het hier naar toe halen en behouden van talent (hoogopgeleide kenniswerkers) is daarbij essentieel. Ook blijft het van belang ons in te zetten op het (hoger) scholen van onze bevolking en te zoeken met bedrijfsleven en onderwijs naar een goede aansluiting tussen die twee. Er is (of ontstaat) een tekort aan arbeidskrachten in de techniek en de zorg (op alle niveaus). Hoe organiseren we regie op beroepsoriëntatie bij onze jeugd? Bij een krimpende bevolking is iedereen hard nodig op de arbeidsmarkt, hoe stimuleren we talentontwikkeling? Een derde notie is die van de internationalisering: kunnen we onze ligging aan de Duitse grens (grootste exportmarkt voor Nederland) en de toenemende globalisering gebruiken om onze


Pagina van 20

12

beroepsbevolking een beter uitgangspositie op de arbeidsmarkt te laten innemen? De vraag is wat we meer/anders kunnen inzetten dan we nu doen? Met de uitvoering van de vernieuwde arbeidsmarktaanpak beogen we meer mensen aan het werk te krijgen. Belangrijk is dat er werk is!

5. Het vergroten van de aantrekkingskracht van Enschede Het versterken van de centrumfunctie van de binnenstad (met detailhandel en horeca als belangrijke dragers onder onze stedelijke economie) is essentieel. Daarbij richten we ons niet alleen op Twente maar ook meer op de Duitse buurmarkt. Voor de economische visie ligt ook de opgave om werk te maken van het klimaat voor hoger opgeleiden. Verbeteren van het imago en de marketing hierop is essentieel: één boodschap met profielen die dat inkleuren. Voor onze bedrijven en kennisinstellingen zijn internationale kenniswerkers belangrijk.

6. Het vergroten van de uitvoeringskracht Het beleid is te versnipperd en verschuift in de tijd. Economische ontwikkeling is één van de vele doelstellingen die afgewogen worden i.p.v. een topprioriteit binnen het totale gemeentelijke beleid. Daarnaast is er in Twente een zeer uitgebreid speelveld aan instanties, projecten en gremia dat zich direct of indirect met economisch beleid bezig houdt. Slechts een beperkt deel hiervan is ook bezig met concrete uitvoering.

5. Economische visie Enschede 5.1 Uitgangspunten a.

Het economische beleid (en vooral de uitvoering daarvan) organiseren we op netwerkstad/regionale schaal. Beginnen bij ieders sterkte is hierbij een werkbare insteek. Het versterken van de centrumfunctie van Enschede en het stimuleren bestaande bedrijfsleven, de wijkeconomie en ZZP-ers in de stad blijven we op een stedelijk schaalniveau aanpakken.

b.

De bestuurlijke topprioriteit ten aanzien van de sociaal-economische ontwikkeling van de stad wordt in de praktijk niet altijd zo ervaren is gebleken in dit proces. Economie wordt beleefd als één van de doelstellingen die afgewogen moet worden. We organiseren een proces waarbij economie op één komt te staan. Een instrument als een economische effect toets hierbij helpen.

c.

Ook op de agenda van raad en college moet economische ontwikkeling nog meer aandacht krijgen.

d.

Als (lokale) overheid spelen we wel een belangrijke maar geen volledig bepalende rol ten aanzien van de economische ontwikkeling van de stad/regio: daarom moeten we onze inzet richten op die randvoorwaarden waar we het grootste effect hebben: investeerder in de stad/launching costumer, bereikbaarheid (fysiek en digitaal), woon/leefklimaat, ruimte voor ondernemers en instellingen, optimale dienstverlening en het faciliteren van een goede samenwerking tussen de bedrijfsleven/instellingen, kennisinstellingen en overheid.

e.

De kennis over de dynamiek in de economie en over de strategische uitdagingen door verschillende sectoren is vooral bij het bedrijfsleven en kennisinstellingen aanwezig: de (uitvoerings)agenda moet vooral samen met hen aangescherpt moet worden.

f.

De kansen voor het huidige niet benutte arbeidspotentieel in Enschede zitten in: Opleiden en aanbieden aan kansrijke sectoren: vakmensen in de techniek, zorg,


Pagina van 20

13

dienstverlening en logistiek Scannen op potenties van zelfstandig ondernemerschap Inzet op persoonlijke dienstverlening g.

Zowel overheid als bedrijfsleven zijn in Twente sterk georganiseerd. Er is sprake van veel projecten, organisaties, overleggen, werkgeverskringen etc. In de praktijk vertaalt zich dit in een overdaad aan plannen, beleid, intenties, vergaderingen en afstemming en slechts geringe uitvoeringskracht. Adagium: ‘minder doelen, minder beleid, meer realisatiekracht en meer resultaat’

5.2 Economische visie 2020 Een gezamenlijk stip op de horizon die inspireert en verbeeldt waar iedereen aan werkt: is visueel gemaakt in een animatie filmpje en wordt hieronder kort verwoord.

Enschede 2020: het toekomstbeeld van ondernemers, inwoners, raadsleden, docenten, hoogleraren, bestuurders luidt….

“Het is 2020. Enschede is het dynamische centrum van Twente en OostNederland. Binnen de regio is een klimaat gecreëerd waarin iedereen mee doet en zijn /haar talent inzet voor de Twentse economie en samenleving, waar de krachten gebundeld zijn en bedrijfsleven, instellingen en overheid samen erin geslaagd zijn de welvaart en welzijn te vergroten. Ondernemerschap en een groot innovatievermogen geven Twente een belangrijk concurrentievoordeel. Twente staat bekend als gastvrije regio waar het goed wonen, werken en recreëren is. Enschede 2020 Stad van Nu.” 5.3 Doelstelling 2020 Uiteindelijk draait regionale economische ontwikkeling om het laten stijgen van het bruto regionaal product (de toegevoegde waarde die we met z’n allen creëren). De ontwikkeling van de werkgelegenheid is een afgeleide hiervan. We moeten ons meetinstrumentarium dus hierop richten waarbij we ons realiseren dat onze (gemeentelijke) invloed op een indicator als het BRP beperkt is. De economische conjunctuur heeft een grotere invloed op de economie van de regio en Enschede. We vertalen hier onze stip op de horizon naar een beperkt aantal indicatoren die aangeven of we op de goede koers zitten. We zullen deze indicatorenset uitbreiden in het kader van de regionaal op te stellen economische visie (van veel economische indicatoren zijn de gegevens ook alleen beschikbaar op regionaal niveau). Dan zullen we ook aangeven met welke regio’s we Twente willen benchmarken. Daarnaast zullen we voor het op te stellen uitvoeringsprogramma per thema (zie 6.1) SMART doelstellingen formuleren die richting geven aan de acties. Zowel de hieronder benoemde doelstellingen als ook de doelstellingen per thema zullen jaarlijks gemonitored worden. Indicatoren: Met behulp van de volgende set indicatoren signaleren we of we op de goede koers richting Enschede 2020 zitten:


Pagina van 20

14

1. Stijging Bruto Regionaal Product per inwoner in Twente5 tot minimaal Nederlands gemiddelde (waarbij de bijdrage van de sterke sectoren aan het BRP in beeld wordt gebracht). 2. Ontwikkeling Enschedese werkgelegenheid gelijk aan de G-32 3. Ontwikkeling arbeidsparticipatie (netto) richting NL gem. 4. Groei aantal starters in Enschede gelijk aan G-32 5. Groei aantal innovatieve start ups in Enschede hoger dan G-32 6. Waardering Enschedese ondernemersklimaat/dienstverlening in de top 3 van Nederland 7. Imago Enschede

1

Indicatoren

2011

2015

2020

BRP6

NL gem. = €35.500

verschil kleiner

Twente = NL gem.

Gelijk aan G-32

Gelijk aan G-32

Enschede = 62%

Verschil Enschede

Twente = €29.100 2

Arbeidsplaatsen

Enschede = -1,8% G-32 = -1,1%

3

Arbeidsparticipatie

Enschede = 58% NL gem. = 67%

NL gem. maximaal 4%

4

Starters

0-meting eind 2011

Groei minimaal G32

5

Innovatieve start ups

0-meting eind 2011

6

Waardering ondern. Klimaat

Enschede = 6,9

Rapportcijfer

Rapportcijfer

(5e positie)

minimaal een 7, Top

minimaal een 7,

3

Top 3

Enschede kennisstad

Breinpositie = nr.

in top 8 van NL.

11

Imago/Bekendheid7

7

Breinpositie8 = nr. 21

Hoger dan G-32

Enschede ondernemende stad in top 5 van NL .

5 6 7 8

Het schaalniveau waarop het BRP gemeten wordt is die van de coropregio Twente Ramingen ING 2011 op basis van CBS Sluit aan op doelstellingen en indicatoren uit imago-onderzoek ‘Enschede op de kaart’ Er is een kloof tussen werkelijke positie (nummer 11) en breinpositie (nr. 21) van Enschede


Pagina van 20

15

6. Route naar Realisatie 6.1 Keuze I: Uitvoering langs 5 thema’s In 1. 2. 3. 4. 5.

1.

de route naar Enschede 2020 onderscheiden we 5 economische thema’s: Innovatie in sterke sectoren Optimaal (Internationaal) ondernemersklimaat Talentontwikkeling beroepsbevolking Bereikbaarheid Versterken van centrumfunctie

Innovatie in sterke sectoren

Het gaat ons hier om het ontwikkelen van een offensieve strategie om onze sterke kennispositie op hightech te behouden en meer business te laten genereren. We richten ons hier op het versterken van de kennisbasis (high tech, nano, ICT) en de verbinding van deze zogenaamde enabling technologieën aan economische sectoren. Het ontwikkelen van roadmaps kan een goed instrument zijn om kansen voor groei van bestaande bedrijven en het aantrekken van nieuwe bedrijven te identificeren. De combinatie van technologiegebieden en toepassingsgebieden (technologie-markt combinaties) vormen de kern voor deze roadmaps. De technologiegebieden zijn per definitie klein in aantal en worden bepaald door de toponderzoekers en topkennisgebieden die je als regio in huis hebt. De toepassingsgebieden kunnen verschillend van aard zijn, denk bijvoorbeeld aan bouw, energie, veiligheid, zorg, onderwijs en water. Maatschappelijke uitdagingen zijn daarbij interessante onderwerpen voor vraagarticulatie. Door in te spelen op maatschappelijke trends ontstaat een marktgerichte ontwikkeling. De roadmaps geven aan hoe bedrijven vanuit een bepaalde technologie-markt combinatie denken de concurrentie aan te kunnen op de wereldmarkt. Roadmaps ‘dwingen’ partijen uit de gehele waardeketen samen te werken om te komen tot winnende proposities die een wereldmarkt kunnen veroveren. Het regionale bedrijfsleven (met betrokkenheid van partijen als Kennispark, het Innovatieplatform Twente en het WTC) dagen wij uit om te komen met roadmaps waarin de volgende vragen worden beantwoord: Wat zijn technologische ontwikkelingen? Welke ontwikkelingen en trends zijn er in de markt? Hoe sluiten deze ontwikkelingen aan bij regionale sterkten in de kennisbasis en ondernemersbasis Wat is er voor nodig om het cluster te versterken met als doel business te ontwikkelen voor de wereldmarkt? Mogelijke interessante technologie-markt combinaties voor Enschede zijn creatieve industrie en zorg, ICT en toerisme, energie en... Het introduceren van living labs kan Twente hierin een concurrentievoordeel geven. Met een living lab creëer je een realistische setting voor het testen en toepassen van nieuwe kennis. Gebruikers worden in een vroeg stadium betrokken waardoor dieper liggende behoeftes en nieuwe use-cases worden ontdekt. Het gaat in een living lab om samenwerkingsverbanden tussen bedrijven, kennisinstellingen, overheden en gebruikers die nieuwe producten, diensten en businessmodellen ontwikkelen in een realistische context. Ons doel is om de kloof te dichten tussen technologie ontwikkeling en het sneller kunnen introduceren van nieuwe producten. Deze gedachte sluit goed aan op de doelstellingen van (economisch programma van) Kennispark en Innovatieplatform Twente waar het gaat om bouwen aan open innovatieclusters rondom kennis en markten. En het sluit ook goed aan op ons actieprogramma innovatie waarbij we zoeken naar oplossingen voor maatschappelijke opgaven zorg, duurzaamheid en veiligheid en we als lokale overheid optreden als launching costumer.

Bestaande inzet: (fysieke) ontwikkeling van de innovatiedriehoek (Kennispark, Luchthaven, Hart van Zuid). Uitvoeren innovatiefonds op thema’s zorg, duurzaamheid en veiligheid.


Pagina van 20

16

Ondersteunen structuren voor startups en doorgroei (convenant TKT). Innovatie en groei via clustering via Kennispark/IPT. Ontwikkeling van stadsweide (zorg en technologie). Waar we sterker op in willen zetten: Inzet gemeentelijke investeringen in rol als launching costumer.

2. Creëren van een optimaal (internationaal) ondernemersklimaat Het versterken van het ondernemersklimaat door goede voorzieningen ook voor internationale bedrijven en expats. Uitvoering van (nieuwe) initiatieven: Investeren in de ontvangst en acquisitie van expats en bedrijven. Uitvoeren van (internationaal) acquisitieactiviteiten. Ondersteunen –indien nodig – handelsmissies naar opkomende economieën, daar waar het bedrijfsleven kansen ziet. Hierbij aanhaken bij landelijk georganiseerde missies. Samenvoegen en richten van de versnipperde uitvoeringscapaciteit op dit gebied in Twente (gemeenten, regio, netwerkstad, provincie, KvK, NV Oost, WTC Twente). Dienstverlening organiseren gericht op bedrijven die business willen doen in Duitsland en scherper in kaart brengen welke kansen hier liggen voor Twentse bedrijven. De Euregio hiervoor gebruiken. Faciliteren en ondersteunen van de internationale onderwijsvoorzieningen. Het Euregiogebied: 13.000 km2, 3,5 miljoen inwoners

Het versterken en ondersteunen van ons bestaande bedrijfsleven (veelal MKB en ZZP’ers) en instellingen zien we ook als onderdeel van dit thema. Het garanderen van een optimale dienstverlening (inclusief terugdringen regeldruk), bieden van ruimte aan ondernemers hoort hier bij. Ook onze visie op het startersbeleid9 maakt hier onderdeel van uit. Uitgangspunt hierin is dat er voor startende ondernemers (de niet-uitkeringsgerechtigden) voldoende ondersteunende voorzieningen beschikbaar zijn (denk aan de ondernemerspleinen, en branche-organisaties als MKB-Enschede). We blijven inzetten op het versterken van het kleine MKB en het bevorderen van de wijkeconomie (inclusief startersondersteuning). Initiatieven hierin zijn: Via het project Pathmos wordt invulling gegeven aan een pilot, waarbij de samenwerking tussen gemeente, MKB-Enschede en Saxion op stimulering ondernemerschap en starters op een innovatieve wijze invulling wordt gegeven. Zodat ervaring kan worden opgedaan met de uitvoering van bijvoorbeeld een stimuleringsregeling voor starters en bestaand MKB, door middel van een voucherregeling. Afhankelijk van deze (pilot)ervaringen kan opgeschaald worden naar stedelijk niveau. In Deventer zijn op dit gebied goede ervaringen opgedaan. Hierbij wordt de eigen verantwoordelijkheid van de (startende) ondernemer behouden. De ondernemer krijgt ondersteuning van diegenen die daar het meest verstand van hebben, namelijk ondernemers. Bovendien vermijden we het risico van concurrentievervalsing door deze diensten slechts bij één aanbieder in te

9

Bij brief d.d. 11 oktober 2011 met bijlage: de notitie Startersbeleid onder de loep (stuknummer15327) is onze visie op startersbeleid met name met betrekking tot het ROZ weergegeven.


Pagina van 20

17

•

• •

• • •

kopen. Het klein houden van deze pilot geeft de mogelijkheid ervaring op te doen met de samenwerking tussen gemeente, MKB-Enschede en Saxion op dit gebied. In de Stadsweide voor Kennis, Technologie en Zorg werken partijen samen aan de vorming van een kenniscluster en een cluster voor Technologie en Zorg. Bij de vorming van het kenniscluster wordt intensief samengewerkt tussen Saxion, ROC van Twente, UT, Bibliotheek Enschede, gemeente Enschede en diverse andere instellingen waar “kennis” de core business is. Het fysieke kristallisatiepunt voor deze kenniscluster zal het Kennishuis zijn, waarin bovengenoemde partijen in participeren. Het Kennishuis wordt gevestigd in het gebouw de Maere. Het Kennishuis gaat activiteiten uitvoeren (kennis creëren, kennis delen en kennis toepassen) op verschillende terreinen (economisch, cultureel en emancipatoir), waarbij een accent zal komen liggen op het economische aspect. Kenniscreatie door en voor ondernemers samen met de kennisinstituten (valorisatie- en innovatietrajecten), samenwerking in kennisknooppunten (in samenwerking/integratie met de expertisecentra die nu al bij Saxion en UT aanwezig zijn), en arbeidsmarktactiviteiten. In en rond het Kennishuis wordt een gebied gecreëerd tussen de publieke en private ruimte (third spaces) waar ondernemers (dus ook ZZPérs), studenten en instellingen elkaar kunnen ontmoeten informeren, en waar nieuwe economische initiatieven direct kunnen worden gefaciliteerd. Komen tot slimme samenwerkingsvormen tussen ondernemers/branche organisaties om bestaand MKB meer te betrekken bij de valorisatie agenda (bijvoorbeeld een samenwerking tussen MKB en TKT bedrijven) Bij gemeentelijke besluitvorming/investeringsprojecten wordt inzichtelijk gemaakt wat het effect is van het voorstel is op de economische ontwikkeling. (opname paragraaf economie). Bij een verwacht nadelig effect op de economie wordt een alternatief scenario voorgelegd zodat een transparante keuze gemaakt kan worden of economische ontwikkeling wel of niet voorrang krijgt op andere gemeentelijke doelstellingen. Bij het gemeentelijk inkoopbeleid wordt (is al beleid) zoveel mogelijk opdrachten verleend aan lokale ondernemers. De gemeente kan als launching customer producten/diensten van lokale bedrijven afnemen. Er wordt ingezet op intensivering van de samenwerking van gemeente, kennisinstellingen (Saxion en UT) en het MKB.

3. Talentontwikkeling van onze beroepsbevolking Het op regionaal niveau invullen geven aan een betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Hier gaat het om de verbinding tussen arbeidsmarkt- en economisch beleid: wat hebben bedrijven/werkgevers nodig aan arbeidskrachten (opleidingsniveau en richting) en hoe zorgen wij ervoor dat er een goede match ontstaat met onze beroepsbevolking. Gericht op aantrekken van meer studenten naar Hogeschool en UT Gericht op meer samenwerking met het onderwijs met meer beïnvloeding op beroepsoriëntatie naar kansrijke sectoren, zoals techniek en zorg. Gericht op talenonderwijs met name Engels en versterking van primary en secundary international onderwijs (o.a. voor Expat-families) en Duits als tweede taal (gegeven onze ligging, centrumfunctie ook voor de Duitse markt en de grote afzet naar BRD). Gericht op het versterken van ondernemerschapscompetenties als regulier onderdeel van het onderwijs. Het Kennishuis (zie ook onder thema 2) biedt plaats voor laagdrempelige verspreiding van nieuwe kennis. Kennis is de grondstof van een ontwikkelingsproces. Investeren in kennis blijkt uitstekend te renderen. Een jaar extra opleiding leidt gemiddeld tot een 7% hoger jaarinkomen. Een investering in het leren omgaan met dyslexie betaalt zich uit door het bereiken van een hoger opleidingsniveau. Maatschappelijke investering is daarom vanuit economische perspectief interessant.


Pagina van 20

18

4. Bereikbaarheid Optimale bereikbaarheid als onderscheidend voordeel: zowel fysiek als digitaal. Investeren in de bereikbaarheid via weg (A1 en N18!), spoor (reistijden, Duitsland), lucht (Luchthaven Twente) water (ontwikkeling havengebied, potentie Twentekanaal) en de digitale ontsluiting (glasvezel). Financiële, bestuurlijke en ambtelijke inzet hierop richten, zoveel mogelijk m.b.v. SMART-doelstellingen.

5. Versterken centrumfunctie Enschede Enschede is niet alleen de grootste stad van Oost-Nederland, maar vervult ook een centrumfunctie naar het Duitse achterland richting Munster en Osnabrück. Boven op het al bestaande actieprogramma binnenstad wordt extra ingezet op de versterking van de centrumfunctie. De Enschedese binnenstad moeten we behouden als aantrekkelijke en potentiële vestigingslocatie voor bekende winkelketens als ook de kleinere unieke winkels. Imago Enschede als aantrekkelijke winkel/horeca en cultuur stad. − Investeringen in woon en leef (cultuur) klimaat. − Extra inzet op acquisitie om leegstand te voorkomen. − Onderscheid je als binnenstad van de rest. Bijvoorbeeld door arrangementen aan te bieden die er elders nog niet zijn, zoals digitale bereikbaarheid als uniek voordeel: gratis Wifi in de binnenstad/ persoonlijke assistent via een app.

6.2 Keuze II: Organisatie Meer uitvoering regionaal…. Het vergroten van de slagkracht op regionaal/netwerkstadniveau is een ambitie in het coalitie akkoord van het Enschedese college. In de evaluatie van 10 jaar economisch beleid adviseren de onderzoekers dat de route naar economische versterking van Enschede via de regionale samenwerking moet lopen. Een bevestiging dat de ingezette samenwerking op het gebied van bedrijventerreinen, kantoren, gebiedsontwikkeling (innovatiedriehoek), marketing en acquisitie doorgezet en versterkt moet worden. Bovendien is in het kader van de discussie over de Enschedese economische visie (op tafel bij de netwerkstadbestuurders) besloten een gezamenlijk economische visie op te stellen. Het meer samen uitvoeren (i.p.v. enkel afstemmen) moet een resultaat zijn van dat visietraject. Voor de op te stellen visie kunnen we werken vanuit een rolverdeling die uitgaat van de sterktes van de partners waarbij thema’s verdeeld worden: Uitgangspunt is dat de inhoud leidend moet zijn, voor de structuur.

Internationaal economisch beleid (incl. acquisitie) Zorg en Technologie Duurzaamheid Ondernemersloket Logistiek Bereikbaarheid Toerisme Etc….


Pagina van 20

19

Meer uitvoering met en door partners…. Bedrijven en instellingen bepalen de economie van de stad en regio. Daarom willen we met hen het economische uitvoeringsprogramma op de 5 thema’s aanscherpen in gerichte gespreksrondes (soort van marktconsultaties) waarbij afspraken gemaakt worden over de rollen van een ieder en de verantwoordelijkheid voor de uitvoering belegd wordt. We beginnen daarin met de lokale thema’s en breiden uit naar de bovenlokale thema’s als onderdeel van het regionaal economische visie traject.

5 thema’s ► acties/resultaten ► partners

Thema

Acties

Resultaat

Innovatie sterke sectoren

1. 2. 3. 4.

1. 2. 3. 4.

1. 2. 3.

1. 2. 3.

1. 2. 3.

1. 2. 3.

1. 2.

1. 2. 3. 1. 2. 3. 4.

Internationaal ondernemersklimaat

Talentontwikkeling

Bereikbaarheid

Centrumfunctie Enschede

1. 2. 3. 4.

Wie *

* = gemeente, bedrijfsleven (TKT, MKB Enschede, ONE, IKT), Kennispark, WTC, IPT, UT, Saxion, ROC, etc…..

6.3 Vervolgproces. Verdere uitwerking van de visie in een uitvoeringsprogramma vindt plaats in voorjaar 2012 waarbij consequenties voor budgetten bij de kadernota 2013 in beeld gebracht zullen zijn. Analoog aan dit traject zal met de collega’s gewerkt worden aan een regionaal economische visie en uitvoeringsplan. De resultaten hiervan nemen we mee in de kadernota.

Bijlagen Boekje Ondernemen en werken in Enschede, 2011 Voor verslagen van bijeenkomsten en ander gebruikt materiaal zie www.enschede.nl/ezvisie


Pagina van 20

20

ENSCHEDE in sterk Twente onze visie op krachtig economisch beleid. Economische visie Enschede Najaar 2011

Recommend Documents