Economische Visie. Gemeente Renkum. Economische Visie, vastgesteld in collegevergadering

Economische Visie

Gemeente Renkum

Economische Visie, vastgesteld in collegevergadering 080211

1

Inhoudsopgave INLEIDING ...................................................................................................................... 2 DE ECONOMISCHE VISIE .................................................................................................. 3 1.

AMBITIE: EEN ROBUUSTE LOKALE ECONOMIE ................................................... 3

2.

STRUCTUUR EN DYNAMIEK .............................................................................. 5

3.

VISIE ............................................................................................................ 19

1.1 1.2

2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5.

3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5

Kwaliteiten: meer dan groen alleen ..............................................................................4 Leidraad biedt kader .....................................................................................................4

Bedrijfsruimte................................................................................................................9 Zorgeconomie .............................................................................................................11 Toerisme en recreatie.................................................................................................13 Detailhandel ................................................................................................................15 Conclusie ....................................................................................................................18

Overkoepelende visie .................................................................................................19 Bedrijfsruimte..............................................................................................................21 Zorgeconomie .............................................................................................................23 Toerisme en recreatie.................................................................................................25 Detailhandel ................................................................................................................27


1

Inleiding Er is een breed samengestelde werkgelegenheid in Renkum. De gemeente beschikt over een zestal bedrijventerreinen, een uitgebreide zorgsector, middenstand, veel kleine kantoortjes of bedrijven aan huis en toerisme. De behoefte aan werkgelegenheid verandert. Vanuit een meer geïndustrialiseerde samenleving gaat Nederland steeds meer naar een gediversificeerde diensteneconomie. Economie wordt meer kennisintensief en het gemiddelde opleidingsniveau stijgt. Het is echter niet zo dat er naar industriële activiteiten geen vraag meer is. Deze worden echter ook kennisintensiever en grootschaliger, waardoor er minder werknemers zijn. De gemeente Renkum stelt zich ten doel om werkgelegenheid te behouden en te bouwen aan een robuuste economische structuur voor de toekomst. De gemeente Renkum wil een aantrekkelijke gemeente blijven om te wonen en te werken en staat daarbij voor een aantal economische opgaven. De economische structuurvisie beoogt hiervoor een samenhangend kader te creëren. Hoe is de economische visie beleidsmatig gepositioneerd binnen het gemeentelijk beleid? Zoals in onderstaand schema weergegeven, wordt de strategische visie nader uitgewerkt in de voorliggende economische visie, de ruimtelijke structuurvisie en de sociale visie. De economische visie heeft diverse beleidsmatige dwarsverbanden met de overige visies (flankerend beleid) ondermeer op de terreinen van natuur, milieu, verkeer (ruimtelijke visie), arbeidsmarkt, zorg en onderwijs (sociale visie). Schema positionering economische visie

Strategische Strategische structuurvisie visie

Economische structuurvisie visie

Ruimtelijke structuurvisie

Sociale visie structuurvisie

Deze economische visie bestaat uit drie delen: Ambitie, Structuur en Dynamiek en Visie. In het eerste hoofdstuk “Ambitie” wordt de economische ambitie geformuleerd. Het hoofdstuk “Structuur en Dynamiek” is een analyse gebaseerd op achtergrondinformatie waarin de huidige situatie en ontwikkelingen van de lokale economie beschreven staan. Analyses per thema vormen de basis voor het laatste hoofdstuk 1 “Visie”. Aan het eind van het hoofdstuk is een SWOT-analyse voor de hele gemeente opgesteld . In de Visie worden via de kwaliteitsdragers van de gemeente de hoofdkeuzes als speerpunten van beleid benoemd. De Visie is uitgewerkt in programmalijnen van de hoofdkeuzes, waarin concrete aanbevelingen als aandachtspunten worden geformuleerd.

1

SWOT staat voor Strength, Weakness, Opportunities and Threat s, ofwel sterkte, zwakte, kansen en bedreigingen.


2

De economische visie 1.

Ambitie: Een robuuste lokale economie

De gemeente Renkum is een aantrekkelijke woongemeente met bovendien veel recreatieve mogelijkheden. Een diversiteit aan met name kleinschalige economische activiteiten domineert de economie. De ruimtelijke kwaliteiten (natuurlijke kwaliteiten) beperken namelijk de ontwikkeling van grootschalige economische activiteiten. Niet ieder type (grootschalige) economische ontwikkeling staat echter haaks op de ruimtelijke kwaliteiten. Juist de ruimtelijke kwaliteiten en de strategische ligging van de gemeente Renkum bieden perspectieven voor een robuuste economische ontwikkeling. De economische ambitie die de gemeente nastreeft is daarom als volgt geformuleerd: Economische ambitie Een robuuste economische ontwikkeling rekening houdend met de ruimtelijke kwaliteiten en de strategische ligging van de gemeente.

De term ‘robuust’ duidt op toekomstbestendig. Een robuuste economische ontwikkeling is gebaseerd op de reeds bestaande economische kwaliteiten en is in harmonie met de ruimtelijke kwaliteiten. Een robuuste economische ontwikkeling is gericht op activiteiten die duurzaam toekomstperspectief hebben. Het toekomstperspectief wordt enerzijds beïnvloed door macro-economische omstandigheden en anderzijds door de regionale context. Belangrijke trends op macro-economisch niveau die van invloed zijn op de toekomstperpectieven van economische activiteiten in de gemeente Renkum zijn: • • • • • • •

verschuiving van arbeidsintensieve activiteiten naar lage lonenlanden; verdienstelijking van de economie; toenemende kennisintensiviteit; vergrijzing van de bevolking; toenemende welvaart; krimp van de beroepsbevolking; vergroening van de economie.

Samen met de regionale context bepalen deze trends de economische structuur en dynamiek in de gemeente Renkum. De meest bepalende aspecten van de regionale context zijn de ruimtelijke kwaliteiten en de strategische ligging van de gemeente Renkum. Het economisch beleid van de gemeente speelt een bescheiden, maar wel degelijk essentiële rol bij de ontwikkeling van de lokale economie. De gemeente heeft geen directe invloed op de ontwikkeling van de economie. Het functioneren van de economie in de gemeente wordt primair bepaald door de bedrijven en instellingen, door de vernieuwingskracht van de ondernemers en de kwaliteit van hun personeel. De rol van de gemeente is vooral om de gewenste economische activiteiten te stimuleren en te faciliteren. Deze economische visie is bedoeld om hieraan richting te geven. Visie geeft de richting aan waar de gemeente de komende jaren heen wil met de lokale economie.


3

1.1

Kwaliteiten: meer dan groen alleen

Bij het formuleren van de visie op hoofdlijnen is aansluiting gezocht bij reeds bestaande ideeën en visies op de gemeente Renkum. De strategische visie vormt hierbij een belangrijke bron. Daarin wordt een visie beschreven waarin het samenspel van goed wonen, werken en leven en daarmee de leefkwaliteit van de dorpen, centraal staat. In de Strategische Visie worden de volgende kwaliteitsdragers genoemd: de specifieke ligging, een hoge diversiteit aan landschappen, een rijke cultuurhistorie en de Airbornegeschiedenis. Deze zijn voor de specifieke (ruimtelijk-) economische situatie verder uitgewerkt en aangevuld tot de volgende economische kwaliteiten • prettige werken leefomgeving Strategische ligging en bereikbaarheid Hoog opgeleide ondernemende beroepsbevolking 2 Aantrekkelijke vestigingslocatie voor zakelijke dienstverlening Sterke aanwezigheid zorgcluster Toeristisch-recreatieve potentie

1.2

Leidraad biedt kader

Om te waarborgen dat de economische visie terug is te voeren op de ambitie, is deze ambitie vertaald in een leidraad, bestaande uit de volgende drie hoofdkeuzes: 1. 2.

3.

Bestaande economische activiteiten moeten worden gekoesterd. Versterk de kwaliteiten van de gemeente en vertaal dit in perspectiefvolle economische activiteiten: a. kennisintensieve activiteiten b. intensief ruimtegebruik een hoge toegevoegde waarde per m2 c. geen grootschalige economische activiteiten die afbreuk doen aan de kwaliteitsdragers Zoek waar mogelijk verbindingen met bestaande kwaliteitsdragers binnen of buiten de gemeente: a. bij het initiëren van nieuwe economische activiteiten b. bij het doorontwikkelen van bestaande economische activiteiten

De kern van de leidraad formuleren we in de drie volgende kernwoorden: Koesteren Benutten Verbinden Met de term “koesteren” wordt gerefereerd aan de wens om de bestaande economische kwaliteiten van de gemeente Renkum te behouden en te versterken. De term “benutten” heeft betrekking op het vergroten van de bijdrage van de economische kwaliteiten aan de ontwikkeling van de lokale economie. “Verbinden” is sterk gerelateerd aan het benutten. Door het verbinden van de kwaliteitsdragers onderling en met de kwaliteiten elders in de regio ontstaan nieuwe kansen, maar kunnen ook bestaande economische kwaliteiten beter tot hun recht komen. 2

De zakelijke dienstverlening is een sterk groeiende sector, maar in de huidige economische structuur is het belang van de zakelijke dienstverlening nog relatief gering. Het aspect is echter opgenomen bij de kwaliteiten, omdat de omgeving potentie biedt voor een versterking van de sector.


4

2.

Structuur en dynamiek

In de gemeente Renkum zijn circa 2.100 bedrijven en instellingen gevestigd die samen voor 12.100 banen zorgen. Ten opzichte van de bedrijvigheid en werkgelegenheid in de nabijgelegen stedelijke centra Ede en Arnhem, is de gemeente Renkum economisch gezien een kleine speler. In de onderstaande tabel zien we het aantal bedrijfsvestigingen en banen voor de gemeente Renkum vergeleken met Arnhem, Ede, Overbetuwe en Wageningen. Tabel 1 Bedrijfsvestigingen, banen en inwoners in 2008

Renkum Arnhem Ede Overbetuwe Wageningen

banen

vestigingen

12.110 100.620 55.020 17.140 17.010

2.110 10.380 7.650 3.110 2.030

potentiële bevolking beroepsbevolking 31.752 145.574 107.623 45.097 36.695

17.528 95.364 62.830 26.855 24.357

Bron: Lisa Vestigingenregister

Een aantrekkelijke woongemeente nabij stedelijk gebied De relatief kleine omvang van de economie heeft niet alleen met de relatief kleine omvang van de gemeente te maken. De gemeente Renkum kenmerkt zich namelijk ook als een woongemeente. Dit is in kaart gebracht door de verhouding te nemen tussen de potentiële beroepsbevolking, woonachtig in de gemeente en het aantal banen in de gemeente. Deze verhouding wordt de werkgelegenheidsfunctie van een gebied genoemd. Gemiddeld in Nederland ligt deze werkgelegenheidsfunctie op 0.72. Bij een lagere werkgelegenheidsfunctie, zoals dat in de gemeente Renkum het geval is (0.69) wordt de gemeente meer als woongebied dan als werkgebied getypeerd. Voor Ede en Arnhem ligt de werkgelegenheidsfunctie echter hoog. Deze gemeenten worden als werkgemeenten getypeerd. Renkum is dus een aantrekkelijke woongemeente. Dat is terug te zien in de gemiddelde woningwaarde. De gemiddelde WOZ-waarde van woningen in de gemeente Renkum ligt met 296.000 euro 23 procent hoger dan gemiddeld in Nederland. De inwoners van de gemeente zijn ook gemiddeld gezien welvarender en hoger opgeleid. Van de beroepsbevolking in de gemeente is 46 procent hoog opgeleid ten opzichte van 24 procent gemiddeld in Nederland. Met name middelbaar opgeleiden zijn minder sterk vertegenwoordigd in de beroepsbevolking van de gemeente Renkum. Renkum kan echter niet als een typische woongemeente met weinig bedrijvigheid worden gezien. Opvallend is namelijk dat de gemeente Renkum wel een sterk ondernemende bevolking kent. Het aantal bedrijven per 1.000 inwoners in de werkende leeftijd (15-65 jaar) (potentiële beroepsbevolking) ligt veel hoger dan in Nederland. Het betreft voornamelijk eenmanszaken. Bij liefst 59 procent van alle bedrijven in de gemeente Renkum gaat het om eenmanszaken. In Nederland ligt dit percentage op 48 procent . Dit zijn vooral zakelijke diensten (advocaten, notarissen, accountants etc.), maar ook het aandeel kleine zelfstandigen in de zorgsector is groot. Het grote aantal eenmanszaken is terug te zien in de gemiddelde omvang van het bedrijfsleven in de gemeente Renkum. Met nog geen zes werknemers per bedrijf ligt de gemiddelde bedrijfsomvang behoorlijk lager dan in Nederland (7,6) en Arnhem en Ede.


5

Tabel 2 Werkgelegenheidsfunctie en bedrijfsomvang

werkgelegenheidsfunctie

aantal bedrijven per 1.000 inw.

bedrijfsomvang

Renkum Arnhem Ede Overbetuwe Wageningen

0,69 1,06 0,88 0,64 0,70

120 109 122 116 83

5,7 9,7 7,2 5,5 8,4

Nederland

0,72

94

7,6


Het sterke ondernemerschap van de bevolking van de gemeente Renkum is ook terug te zien in het aantal startende ondernemers. De Kamer van Koophandel heeft in 2008 173 startende ondernemers geregistreerd in de gemeente Renkum. Het aantal starters per inwoner blijft achter bij het gemiddelde in Nederland en de regio. Wanneer we echter het aantal starters berekenen per inwoner in de leeftijd van 1565 jaar, dan zien we dat dit startersquotiënt hoger dan gemiddeld in Nederland uitvalt. Per inwoner in de potentiële beroepsbevolking zijn er in de gemeente Renkum ongeveer 10 startende ondernemers, terwijl dit aantal in Nederland gemiddeld op 8,5 ligt. Tabel 3 Aantal startende ondernemers, 2008

Renkum Arnhem Ede Overbetuwe Wageningen Nederland

starters 2008

starters per 1000 inwoners

starters per 1000 inwoners van 15-65 jr

173 1022 580 235 164 94500

5,4 7,0 5,4 5,2 4,5 5,9

9,9 10,7 9,2 8,8 6,7 8,5

Bron: Kvk, CBS

Zorgsector domineert economische structuur Er is een aantal kenmerkende aspecten van de economische structuur van de gemeente Renkum. De zorgsector domineert de economische structuur. Eenderde van alle werkgelegenheid in de gemeente is te vinden in de zorgsector. Een dergelijke dominantie van de zorgsector komt niet vaak voor in een gemeente waar geen ziekenhuis is gevestigd. De gemeente telt een aantal grote verzorgings- en verpleeghuizen, maar ook kleine klinieken en zelfstandige dienstverleners in de zorg. Ondanks de aanwezigheid van twee papierfabrieken is de industrie niet erg dominant aanwezig. In vergelijking met Nederland is de industrie zelfs sterk ondervertegenwoordigd. Naast de zorg, zijn ook de bouw, de detailhandel en de horeca sterker vertegenwoordigd dan gemiddeld in Nederland. De zakelijke dienstverlening is na de zorg de belangrijkste werkgever in de gemeente. In vergelijking met Nederland is de zakelijke dienstverlening echter relatief minder belangrijk als werkgever.


6

Figuur 1 Werkgelegenheidsstructuur 2008 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Landbouw en visserij

Industrie

Bouw

Groothandel en Detailhandel logistiek

renkum

Arnhem/Nijmegen

Horeca

Gelderland

Zakelijke diensten

Zorg en w elzijn

Overheid en overige dienstverlening

NL


Economische dynamiek Evenals eind jaren negentig, kende Nederland in de periode 2005 tot 2008 een zeer sterke economische groei. Er is nu sprake van een stagnatie in de werkgelegenheidsontwikkeling. Passend in de landelijke trend kende de gemeente Renkum tot 2009 een sterke banengroei. Deze groei was voornamelijk te danken aan de groei van werkgelegenheid in de zakelijke dienstverlening en de zorgsector. De groei in de gemeente Renkum is sterker geweest dan gemiddeld en de stagnatie van de werkgelegenheidsontwikkeling is dan ook minder extreem dan in de regio Arnhem/Nijmegen en Gelderland. De industrie is een van de sectoren in de gemeente Renkum, die geen groei heeft doorgemaakt en gezien de huidige ontwikkelingen bij Norske Skog Parenco, moet ermee rekening worden gehouden dat de werkgelegenheid in deze sector verder zal afnemen. Tabel 4 Ontwikkeling werkgelegenheid Renkum Arnhem/Nijmegen Gelderland Nederland

2005-2006 2,9% 1,3% 1,6% 0,8%

2006-2007 1,9% 2,7% 2,8% 2,5%

2007-2008 3,4% 3,0% 2,6% 2,4%

2008-2009 -0,2% -0,4% -0,6% n.b.


In figuur 2 is de hierboven beschreven analyse samengevat. In deze figuur staan op de horizontale as de locatiecoëfficiënten van de sectoren in de gemeente Renkum en op de verticale as de banengroei van deze sectoren. De locatiecoëfficiënten bepalen de relatieve vertegenwoordiging van de sectoren. Daarbij is het werkgelegenheidsaandeel van een deelsector in de gemeente Renkum afgezet tegen het aandeel van de sector in de totale werkgelegenheid in Nederland. Met de locatiecoëfficiënt wordt inzichtelijk gemaakt welke sectoren over- dan wel ondervertegenwoordigd zijn in de gemeente in vergelijking met de situatie voor Nederland als geheel. Een locatiecoëfficiënt groter dan één duidt op een oververtegenwoordiging in termen van werkgelegenheid ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Een coëfficiënt kleiner dan één duidt op een ondervertegenwoordiging. Tenslotte is de omvang van de bollen gerelateerd aan de grootte van de sector. De zorg (zorgen welzijnsector) is veruit de grootste sector met hoogste locatiecoëfficiënt en de hoogste banengroei. Na de zorg is de zakelijke dienstverlening de grootste sector. Deze sector heeft ook een sterke groei gekend, maar is in vergelijking met Nederland nog


7

iets ondervertegenwoordigd. De (verblijfs)horeca is sterk aanwezig, maar kent een stagnerende ontwikkeling. Sectoren die een afname van het aantal banen kennen en een ondervertegenwoordiging in de gemeente Renkum, zijn de groothandel en de industrie. Figuur 2 Locatiecoëfficiënten en banengroei 1998-2008 per sector in de gemeente Renkum

zorg

40%

banengroei

bouwnijverheid zakelijke 20% dienstverlening horeca 0

landbouw

0% 0,5

groothandel industrie

1

1,5

2

2,5

detailhandel

-20%

overheid en overige dienstverlening -40% locatiecoëfficient

Bron: Lisa, bewerking DHV

Bereikbaarheid en verbindingen De gemeente ligt tussen en is verbonden met de grootstedelijke kwaliteiten van Wageningen en Arnhem en in een wat groter verband van WERV en Stadsregio. Deze ligging op een kruispunt van verbindingen vormt een belangrijke functionele kwaliteit die wonen en werken in de gemeente aantrekkelijk maakt. Verbindingen zijn essentieel voor de in de gemeente gevestigde bedrijven. Renkum heeft een centrale ligging door de aanwezigheid van twee snelwegen en een spoorlijn. Deze bereikbaarheid wordt gekoesterd en verbeterd, maar kan ook nadelen opleveren voor de leefkwaliteit. Sommige wegen door of langs de dorpen zijn al druk en verstoppingen op de snelwegen leiden snel tot veel sluipverkeer. Het is belangrijk dat de gemeente bereikbaar blijft voor het gemotoriseerde verkeer vanaf de A12/A50, maar ook via het provinciale en gemeentelijke wegennet. Afwaardering van wegen voor het gemotoriseerd verkeer ligt dan ook niet voor de hand. De problemen rond de A12 en de A50 worden in de periode 2010-2013 door Rijkswaterstaat aangepakt: beide autowegen gaan dan van 2 x 2 naar 2 x 3 rijstroken. Dit zal zeker tot in 2020 de verkeersdruk op deze wegen verminderen, evenals de druk op het onderliggende wegennet. Daarnaast is het belangrijk een goed ontwikkeld openbaar vervoer te behouden. Het huidige openbaar vervoer bestaat uit een treinverbinding, diverse busverbindingen, een buurtbus en de regiotaxi. Aandacht is nodig voor optimalisatie van de stoptrein Arnhem-Ede/Wageningen. Ook de stations Arnhem en Ede/Wageningen zijn van groot belang voor de aansluiting op het intercitynetwerk.

De locale economische thema’s Gebaseerd op bovenstaande, algemene analyse gaan de volgende paragrafen nader in op een aantal voor de gemeente Renkum belangrijke economische thema’s. Thema’s die voor de lokale economie essentieel zijn. Dat zijn bedrijfsruimte, zorgeconomie, toerisme en recreatie en detailhandel.


8

Bedrijfsruimte vormt een belangrijke bouwsteen van de lokale economie, zowel voor de industrie en de bouwnijverheid als voor de zakelijke dienstverlening. Dit gezien de schaarste aan ruimte en het belang van beschikbaarheid van bedrijfsruimte voor de gemeente als vestigings- en uitbreidingslocatie voor bedrijven. Daarnaast zijn de zorgeconomie en toerisme en recreatie, economische sectoren voor de gemeente.van groot belang. Deze beide sectoren vormen speerpunten voor de toekomstige economische ontwikkelingen, reden waarom aan beiden thema’s uitgebreid in de visie worden behandeld. Voor een prettige werk – en leefomgeving is de detailhandel van groot belang. De leefbaarheid van de dorpen wordt mede bepaald door de aanwezigheid van winkelvoorzieningen en hun kwaliteit..

2.1.

Bedrijfsruimte

Bedrijfsruimte op bedrijventerreinen in de gemeente Renkum is schaars. De gemeente kent een zestal bedrijfslocaties van enige omvang (zie tabel 5). Het zijn allemaal relatief klein locaties, waarvan sommige zich in de bebouwde omgeving bevinden. Slechts 13 procent van alle werkgelegenheid in de gemeente Renkum is op deze terreinen geconcentreerd. Gemiddeld in Nederland bevindt zich ongeveer een derde van alle werkgelegenheid op bedrijventerreinen. Het lage aandeel in de gemeente Renkum is terug te voeren op de omgevingskenmerken en de economische structuur. Bedrijventerreinen zijn lastig landschappelijk in te passen in de natuurlijke omgeving en blijven daarom beperkt in de gemeente Renkum in omvang Het grootste deel van de werkgelegenheid in de gemeente is terug te vinden op verspreide bedrijfslocaties (waaronder veel kantoren aan huis) en (zorg)instellingen. Daarnaast concentreert werkgelegenheid zich in de verschillende winkelcentra. Tabel 5 Bedrijfslocaties in de gemeente Renkum

Naam Cardanuslaan Schaapsdrift Klingelbeekseweg Veentjesbrug/Schut Norske Skog

Plaats Doorwerth Renkum Oosterbeek Heelsum Renkum

Totaal

Oppervlakte ha netto 1,6 7,8 3,4 4,0 41,8

Aantal werknemers 172 535 151 155 483

58,6

1496

Aantal Werkgelegenheidsbedrijven dichtheid 19 108 36 69 10 44 8 39 6 12 79

26

Bron: Oost N.V., bewerking DHV3

Van alle bedrijven in de gemeente Renkum heeft 37 procent verhuis- en of uitbreidingsplannen in de komende drie jaar. Veruit de belangrijkste reden voor deze plannen is dat het huidige pand te klein is. Ook geven veel ondernemers aan dat het pand verouderd is en dat er te weinig parkeergelegenheid is op de 4 huidige locatie. Het overgrote deel van de verhuisgeneigde bedrijven wil in de gemeente Renkum gevestigd blijven, maar wanneer er geen uitbreidingsmogelijkheden zijn of passende andere ruimte wordt aangeboden, dan bestaat de kans dat deze bedrijven de gemeente toch zullen verlaten. Dit onderstreept het belang van het aanbieden van voldoende passende bedrijfsruimte binnen de gemeente.

3

Aantal werknememers Norske Skog is inmiddels verlaagd naar ca. 250 OO&S gemeente Ede (2009), Gemeente Renkum een goede partner van bedrijven? Bedrijventevredenheid gemeente Renkum 2009. Concept rapportage. In maart 2009 heeft OO&S een enquête uitgezet onder een steekproef van 576 bedrijven met 2 of meer medewerkers. De respons op de enquête was met 38,4% hoog.

4


9

Oost N.V. heeft een inventarisatie uitgevoerd van bedrijfslocaties gemeente Renkum. Oost N.V. heeft het bedrijfsleven geconsulteerd en een aantal algemene aandachtspunten beschreven die leven bij het bedrijfsleven in de gemeente: Onvoldoende ruimte op bedrijventerreinen Door de Ondernemerskring Midden-Gelderland is aangegeven dat er binnen de gemeentegrenzen weinig tot geen ruimte meer is voor bedrijven die willen uitbreiden of die zich hier willen vestigen. Dit kan leiden tot een uitstroom van ondernemers en werkgelegenheid. Als oorzaak van dit tekort wordt genoemd dat de gemeente zich richt op groen en natuur en minder op ondernemers en dat er onvoldoende gecompenseerd is voor het ‘verlies’ van het terrein in het Renkums Beekdal (de Beukenlaan). Dit gesignaleerde 5 tekort aan ruimte is niet verder gekwantificeerd. Transformatie van werken naar wonen of natuur Op veel plaatsen worden bedrijfslocaties getransformeerd. Vaak naar woonlocaties, zoals garagebedrijven naar appartementencomplexen en heel soms naar natuur. Dat komt vooral omdat functieverandering financieel meerwaarde oplevert, waardoor het mogelijk wordt een verouderde locatie te verbeteren. Daar komt bij dat locaties die vroeger prima geschikt waren voor bedrijvigheid dat nu niet meer zijn vanwege de veranderingen in de omgeving of verandering (groei) van het bedrijf. Zorgpunt bij transformatie is dat er op dat moment ruimte voor bedrijvigheid wordt ingeleverd. Als sprake is van transformatie, dan dient er te worden geïnventariseerd of de bedrijfsruimte die opgeofferd is elders binnen de gemeente kan worden gecompenseerd. Weinig ruimte voor startende ondernemers Naast het gesignaleerde tekort aan ruimte voor uitbreiding of verplaatsing van ondernemers, wordt ook aangegeven dat er (te) weinig ruimte is voor startende ondernemers. Zij die de zolderkamer of garage ontgroeien, moeten binnen de gemeente makkelijk nieuwe huisvesting kunnen vinden. De ondernemersvereniging acht dit onder meer van belang om zodoende ook de jongere ondernemers aan Renkum te kunnen blijven binden. Belang ondernemers gaat verder dan alleen de economie De Renkumse ondernemers spelen, naast hun economische rol, ook een belangrijk rol binnen het plaatselijke verenigingsleven. Als sponsor, adverteerder of op andere wijze verlenen zij steun aan de maatschappelijke organisaties in de gemeente. Als deze ondernemers zich in de toekomst buiten de gemeentegrenzen zouden moeten huisvesten, verdwijnt ook de binding met het verenigingsleven. De ondernemersvereniging en ondernemers begrijpen best dat de gemeente andere locaties zoals de Gelderse Poort, naar voren schuift, maar ze zien dit om meerdere redenen niet als redelijke alternatieven voor bedrijven die hun klanten vooral in de gemeente Renkum of Arnhem hebben.

5

Oost N.V. (2008), Inventarisatie bedrijfslocaties gemeente Renkum.


10

Naast de consultatie van het bedrijfsleven heeft Oost N.V. geïnventariseerd wat de huidige situatie is op de bedrijfslocaties en welke verbeterpunten er zijn. In het algemeen valt er op de bedrijfslocaties nog een belangrijke kwaliteitsslag te realiseren. Aandachtspunten per locatie: Schaapsdrift: parkeerongemak, afwikkelen ontsluitingsverkeer A225/A50, verbeteringen uitstraling openbare ruimte en gebouwen, nagaan mogelijkheden intensivering Norske Skog/Bokkedijk: mogelijk vrijkomende ruimte door krimp van Norske Skog Parenco. Cardanuslaan: parkeerongemak, verbetering uitstraling openbare ruimte en gebouwen, nagaan mogelijkheden intensivering. Klingelbeekseweg: grenst aan Hes West, interesse van ontwikkelaars, mogelijk transformeren naar woon-werk gebied. Veentjesbrug : zoektocht uitbreidingsmogelijkheden, verkeersituatie verbeteren.

2.2.

Zorgeconomie

Het begrip zorgeconomie is lastig af te bakenen Om het economisch belang van de sector zorg en welzijn in kaart te brengen is gekeken naar banen en bedrijvigheid in deze sector. Deze sectordefinitie brengt echter maar een deel van de zorgeconomie in beeld. Het is namelijk niet eenvoudig om een allesomvattende definitie te geven van zorgeconomie. Het omvat in principe alle economische activiteiten die direct of indirect een relatie hebben met zorg. Zorgeconomie is meer dan alleen gezondheid- en welzijnszorg. Het gaat ook om een breed scala aan andere zorggerelateerde activiteiten binnen de zakelijke en financiële dienstverlening (zoals zorgverzekeraars), productie, handel en logistiek (zoals farmaceutische industrie, medische technologie, etc.), science en R&D (universiteiten, kennisinstellingen, etc.), detailhandel (drogisterijen, opticiens, etc.), voorzieningen voor sport en ontspanning (fitnesscentra, sauna, etc.).

Schema segmenten binnen de zorgeconomie Zakelijke en financiële diensten Onderwijs

Wonen en zorg Gezondheidszorg

Welzijnszorg Productie, handel en distributie

Science base en R&D Leisure, toerisme wellness, sport en preventie

Bron: Stec groep 2006


11

Zorgeconomie is belangrijke groeisector en grootste werkgever in de gemeente Renkum Afgelopen tien jaar is de werkgelegenheid in de zorgen welzijnsector in de gemeente Renkum met 920 banen fors toegenomen tot circa 4.000 arbeidsplaatsen. Door deze groei van 30 procent is inmiddels 1 op de 3 banen in de gemeente Renkum een baan in de zorgen welzijnsector. De zorgen welzijnsector is daarmee de belangrijkste groeisector en de grootste werkgever in de gemeente. Ook andere economische sectoren als detailhandel, groothandel, toerisme en bouw (woningcorporaties) in de gemeente Renkum hebben een sterke verbinding met de zorg. Het is belangrijk om te beseffen dat hier slechts een deel van de zorgeconomie in kaart is gebracht en dat de totale zorgeconomie in de gemeente dus nog groter is. Door een sterke vergrijzing van de bevolking en verdere diversificatie van het zorgaanbod zal de vraag naar zorg in de komende jaren verder groeien. De zorgsector is daarmee een belangrijke groeimarkt voor de gemeente. Voor de zorgen welzijnsector is met name het aandeel 75-plussers een belangrijke groep. 6 Het sociaal cultureel planbureau heeft onderzocht dat juist deze groep het meest zorgbehoevend is. In figuur 3 is te zien dat het aandeel 75-plussers in de gemeente Renkum nu al erg hoog is in vergelijking met de regio en Nederland. Het aandeel zal ook nog flink stijgen. Het verschil van de vergrijzingsgraad met de regio en Nederland zal kleiner worden, maar de gemeente Renkum blijft ook in de verre toekomst sterker vergrijsd dan gemiddeld. Dit biedt, gecombineerd met het huidige reeds uitgebreide zorgaanbod in de gemeente, een uitgelezen kans om de voorsprong op het gebied van de zorgeconomie verder uit te breiden. Het zorgaanbod in de gemeente Renkum zal zich daarbij niet moeten beperken tot alleen zorgbehoevenden uit de eigen gemeente. De voorsprong biedt kansen om op dit terrein een landelijk verzorgingsniveau te bereiken.

7

Figuur 3 Aandeel 75-plussers in de totale bevolking, 2009 – 2025 - 2040 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2009

2025 Renkum

Arnhem-Nijmegen

2040 Nederland

Bron: CBS, PBL

6 7

SCP (2005), Ouderen van nu en van de toekomst. Hun financiële spankracht, zorgbehoefte en woonwensen. De gegevens voor 2025 en 2040 zijn gebaseerd op de Pearl Prognoses van CBS en PBL uit oktober 2009


12

2.3.

Toerisme en recreatie

Toeristisch-recreatief aanbod De gemeente Renkum kent een groot en divers toeristisch-recreatief aanbod. Met name de grote hotels zorgen voor veel werkgelegenheid. De toeristisch-recreatieve activiteiten zijn redelijk verspreid over de verschillende kernen. De plaats Oosterbeek springt er echter uit; in en rondom deze plaats zijn de meeste toeristisch-recreatieve activiteiten geconcentreerd. Tabel 6 Toeristisch-recreatieve banen en bedrijven in de gemeente Renkum, 2009

Restaurants Snackbars Café´s Hotels Overige logies Verkoop Verhuur Personenvervoer Reissector Overig amusement Handel Productie TOTAAL

Aantal bedrijven 28 19 9 8 4 4 3 3 18 32 14 22

Werkzame personen 205 60 23 397 9 13 4 5 158 85 19 27

164

1005

Bron: Kamer van Koophandel

Tabel 7 Toeristisch-recreatieve banen en bedrijven per plaats in de gemeente, 2009

Doorwerth Heelsum Oosterbeek Renkum Wolfheze TOTAAL

Aantal bedrijven 27 13 74 37 13

Werkzame personen 174 120 383 112 216

164

1005

Bron: Kamer van Koophandel

Natuurlijke kwaliteiten Renkum De gemeente Renkum ligt op de grens van het heuvelachtige gebied van de Zuid-Veluwe en het Gelders Rivierengebied. De gemeente ligt in het Nationale Park de Hoge Veluwe en kent op haar eigen grondgebied ook veel natuurschoon. Zo zijn het Heelsums en het Renkums beekdal twee belangrijke historische beekdalen in de Veluwe. De Renkumse beek slingert met zijn naastgelegen beekdalgraslanden en landgoedbossen vanaf de Veluwe naar de Neder-Rijn. Het beekdal en de landgoedbossen kenmerken zich door een kleinschalige structuur. Bospercelen, akkers, lanen en graslanden wisselen elkaar af in dit gebied. De mix van landschapselementen is ontstaan vanuit de stichting van een aantal landgoederen langs de Renkumse beek. In het verleden zijn verschillende boerenhoeves uitgegroeid tot welvarende landhuizen, omzoomd door hun landerijen en bossen. Het grondbezit voorzag de landgoedeigenaar van zijn inkomen vanuit verpachting of eigen exploitatie. Deze historische structuur is nog grotendeels aanwezig en van grote cultuurhistorische, recreatieve en toeristische waarde.


13

In het Renkumse beekdal liggen nog altijd een paar bijzondere landgoederen als parels van het beekdal. Dit zijn de landgoederen Quadenoord, de Keijenberg en Oranje Nassau Oord. Ze zijn van grote waarde voor de regio! Daarnaast is het beekdal rijk aan historische relicten als grafheuvels en het restant van een papiermolen op landgoed Quadenoord. Het Renkums beekdal is te onderscheiden in enerzijds het Beekdal en de bossen en anderzijds de historisch waardevolle relicten; de zogeheten ‘Cultuurparels’. Door sanering van het bedrijventerrein aan de Beukenlaan (i.s.m. Provincie Gelderland, ministeries VROM en LNV) is de Renkumse Poort ontstaan, een ecologische verbinding tussen de Rijnuiterwaarden en de Veluwe. Battlefield toerisme en Airborne Herdenkingen Naast de bekende herdenkingen in de maand september ( bijvoorbeeld de Airborne Wandeltocht) is er duidelijk behoefte aan nieuwe impulsen met betrekking tot dit thema. De Liberationroute visualiseert op eigentijdse wijze de Slag om Arnhem als onderdeel van de route die de geallieerden in 1944/45 hebben afgelegd op weg naar Berlijn. Op deze wijze wordt de groeiende groep jonge geïnteresseerden in W.O.II aangesproken. Het Airborne Museum in Oosterbeek is recent flink vernieuwd. In de uitbreiding onder de grond is een ‘Airborne Experience’, die de bezoeker door de Slag om Arnhem leidt en uniek is in Europa. Sinds de opening van het vernieuwde museum (augustus 2009) trok het inmiddels 100.000 bezoekers (voordien 8 jaarlijks 50.000 tot 60.000 bezoekers) . Cultuur aanbod De gemeente Renkum staat bekend als een gemeente met een groot cultureel potentieel. Bij de inwoners bestaat een meer dan gemiddelde belangstelling voor kunst en cultuur. Er zijn diverse verenigingen en stichtingen die de inwoners van de Gemeente Renkum de gelegenheid bieden zelf actief te zijn op het gebied van de (amateur)kunsten. De aanwezigheid van kunstenaars in het verleden en het heden maakt de Gemeente Renkum tot een van de Europese kunstenaarskolonies. Denk hierbij aan de Oosterbeekse School en kunstenaarsvereniging Pictura Veluvensus. De gemeente onderhoudt sinds februari 2005 een culturele vriendschapsband met Tervuren (B) en Dachau (D). De gemeenten werken samen om hun historische en hedendaagse kunstenaarskolonies te promoten. Actief en sportief Het fietsknooppuntensysteem op de Veluwe en in de regio Arnhem Nijmegen, alsmede diverse wandelroutes maken van een sportieve inspanning een echte ontspanning. Allerlei faciliteiten zoals bijvoorbeeld de ecologische golfbaan in Heelsum verdienen aandacht voor wat betreft productontwikkeling en communicatie. De zakelijke markt De zakelijke markt is een zeer interessante doelgroep met een hoog bestedingsniveau. De gemeente Renkum kent veel accommodaties die voor deze markt een goed aanbod kennen. Het Convention Bureau regio Arnhem Nijmegen, onderdeel van het RBT KAN verzorgt de communicatie en acquisitie op deze belangrijke markt. Economische betekenis Het aantal toeristische overnachtingen in 2007 in de gemeente Renkum bedroeg 263.876 (gegevens gemeente Renkum, 2009). Aan de hand van dit cijfer kunnen de gemiddelde bestedingen door toeristen 8

Provincie Gelderland (2009), Bezoek aan toeristische attracties Gelderland. Een analyse van de ontwikkelingen 20042008.


14

berekend worden. Een gemiddelde uitgave van € 28,35 per toerist per dag betekent een totale omzet van 7,5 miljoen euro per jaar in de toeristische sector. Gemiddeld wordt ongeveer de helft van de bestedingen uitgegeven aan logies en ontbijt. Van deze 7,5 miljoen euro komt daarnaast een groot deel terecht in de (plaatselijke) detailhandel en horeca. Deze sectoren profiteren daarmee ook duidelijk van het toerisme. In onderstaand figuur is de toeristische werkgelegenheid als aandeel van de totale werkgelegenheid per Gelderse gemeente te zien. De gemeente Renkum scoort bovengemiddeld. Sinds 1999 schommelt dit aandeel rond de 6,6 procent. Dit percentage ligt hoger dan landelijk (6), provinciaal (5,5) en ArnhemNijmegen (5,8). De toeristische sector heeft ook economische betekenis voor andere sectoren. Elke honderd banen in de toeristische sector levert circa twintig banen op bij niet-toeristische bedrijven (Recron, 2008). Figuur 4 Aandeel toeristisch-recreatieve banen t.o.v. totaal banen, 2008

8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Renkum

Regio ArnhemNijmegen

Gelderland

Nederland

Bron: Provincie Gelderland, Kamer van Koophandel

Kwaliteiten De basis om de toeristische sector te laten groeien is aanwezig: de gemeente Renkum heeft veel kwaliteiten en ligt in een regio en provincie die grote aantrekkingskracht heeft op toeristen, getuige het 9 marktaandeel van de provincie Gelderland (belangrijkste binnenlandse vakantieprovincie ). De Renkumse kwaliteiten zijn ondermeer de groene en cultuurhistorische omgeving en het diverse en gevarieerde aanbod in vorm van culturele voorzieningen, het horeca- en het winkelaanbod. Dit aanbod is – fysiek – goed bereikbaar door de strategische ligging van de gemeente. Deze strategische ligging uit zich ook in de nabijheid van het stedelijke toeristisch-recreatieve aanbod in Arnhem als aanvulling op het dorpse en natuurlijke toeristisch-recreatieve aanbod in de gemeente Renkum.

2.4.

Detailhandel

Het winkelaanbod in de gemeente Renkum is sterk geconcentreerd in de plaatsen Oosterbeek en Renkum. Naast Oosterbeek en Renkum is er een beperkt aanbod in Doorwerth, Heelsum en Wolfheze.

9

NRIT (2008), Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd.


15

In zowel Oosterbeek als Renkum is het grootste deel van het aanbod te vinden in de centra van beide plaatsen. In beide centra is een redelijk aandeel dagelijks aanbod (30 procent van het winkelvloeroppervlak). Naast dagelijks aanbod is de groep Mode en Luxe relatief omvangrijk. De samenstelling van het aanbod wijkt beperkt af van het gemiddelde in plaatsen van een vergelijkbare omvang. Tabel 8

Winkelcentra Oosterbeek en Renkum VKP

WVO

WVO per VKP

VKP per 1000 inw

WVO per 1000 inw

Doorwerth

16

3.512

220

6

613

Heelsum

9

1.129

125

6

309

Oosterbeek

89

14.550

163

14

1.300

Renkum

82

15.202

185

15

1.613

Wolfheze Dagelijks Aanbod

3

240

80

6

137

Doorwerth

6

2.089

348

1

365

Heelsum

4

714

179

1

196

Oosterbeek

23

4.178

182

2

373

Renkum

18

3.336

185

2

354

Wolfheze Niet dagelijks aanbod

1

115

115

1

66

Doorwerth

9

1.310

146

5

228

Heelsum

5

415

83

5

113

Oosterbeek

60

6.742

112

11

603

Renkum

52

10.125

195

12

1.074

Wolfheze

2

125

63

5

71

Totaal aanbod

Bron: Locatus Retailverkenner februari 2010, bewerking DHV

Een opvallend groot deel van de winkels in de centra van zowel Oosterbeek als Renkum staat leeg. Het percentage leegstaande winkels ligt in Renkum centrum sinds 2008 boven het landelijke gemiddelde. Het leegstand percentage (op basis van het aantal verkooppunten) is tussen 2008 en 2010 bijna verdubbeld. Er is in de afgelopen twee jaar vooral een aantal kleine winkels leeg komen te staan. Momenteel staan er elf winkels in Renkum centrum leeg. Waar in Renkum vooral kleine winkels leeg staan (gemiddeld 112 m² winkelvloeroppervlak (wvo) per verkooppunt (vkp) staan in Oosterbeek ook grotere winkels leeg. In totaal staan er maar zes winkels leeg, maar het gemiddelde winkelvloeroppervlak van deze winkels is met 605 m² per verkooppunt wel aanzienlijk. Het hoge percentage leegstaande winkelmeters in Oosterbeek centrum doet zich pas sinds 2009 voor.


16

Tabel 9

Winkelcentra Oosterbeek en Renkum

VKP

% VKP

WVO

% WVO

WVO per VKP

Oosterbeek centrum Totaal

130

13.935

107

Leegstand

6

5%

3.630

26%

605

Dagelijks

23

18%

4.178

30%

182

Niet dagelijks

55

42%

6.127

44%

111

Mode & Luxe

30

23%

3.340

24%

111

Vrije Tijd

5

4%

1.162

8%

232

In/Om Huis en overig

20

15%

1.625

12%

81

Renkum centrum Totaal

100

Leegstand

11

11%

11.228 1.341

12%

112 122

Dagelijks

16

16%

3.276

29%

205

Niet dagelijks

41

41%

6.611

59%

161

Mode & Luxe

20

20%

3.718

33%

186

Vrije Tijd

3

3%

311

3%

104

In/Om Huis en overig

18

18%

2.582

23%

143

Bron: Locatus Retailverkenner februari 2010, bewerking DHV

Aanbod in vergelijking tot kernen van gelijke omvang De omvang van het aanbod in Renkum en Oosterbeek is in vergelijking tot plaatsen van een vergelijkbare omvang niet heel uitzonderlijk. De omvang van het dagelijkse aanbod is nagenoeg gelijk aan het gemiddelde voor plaatsen van deze grootte. Het recreatieve aanbod is in Renkum iets omvangrijker dan gemiddeld en in Oosterbeek iets minder omvangrijk. Het doelgerichte aanbod blijft in beide plaatsen 10 duidelijker achter bij plaatsen van een vergelijkbare omvang.

50.000

10.000

40.000

8.000

WVO recreatief

WVO doelgericht

Figuur 4 en 5: Doelgericht (links) en recreatief (rechts) aanbod in plaatsen Renkum en Oosterbeek

30.000 20.000 10.000 0 8.000

9.000

10.000

11.000

6.000 4.000 2.000 0 8.000

12.000

Renkum

Oosterbeek

Renkum

Vergelijkbare plaatsen

Bron: Locatus retail verkenner april 2009, bewerking DHV

9.000

10.000

11.000

12.000

Inwoners

Inwoners

Oosterbeek

Vergelijkbare plaatsen

Bron: Locatus retail verkenner april 2009, bewerking DHV

Op basis van de koopstromengegevens van MKB Reva en de meest recente kengetallen en bevolkingsgegevens is een inschatting gemaakt van de theoretische marktruimte in de plaatsen Renkum en Oosterbeek. In zowel Renkum als Oosterbeek functioneert de food sector op een omzet per m² die nagenoeg gelijk is aan het landelijke gemiddelde. In de non food sector is er in de plaats Renkum sprake van een licht overaanbod, terwijl er in Oosterbeek theoretisch nog sprake is van uitbreidingsruimte. Gezien 10

Dagelijks aanbod: voedings- en genotmiddelen en enige frequent aangekochte non-food artikelen (supermarkten, versspeciaalzaken en drogisterijen). Recreatief aanbod: mode, huishoudelijke artikelen, sport e.d. Doelgericht aanbod: doe het zelf, interieur, tuinbranche, auto, fietsen e.d.


17

de resultaten van de benchmark valt te verwachten dat er met name in het doelgerichte segment nog 11 enige uitbreidingsruimte is. Tabel 10 Draagvlakmeting plaatsen Renkum en Oosterbeek

Renkum Food

Oosterbeek Non Food

Food

Non Food

Inwoners

9.421

9.421

11.226

11.226

Inkomen

€ 14.000

€ 14.000

€ 16.200

€ 16.200

Inkomenselasticiteit Omzet per hoofd

0,25

0,5

0,25

0,5

€ 2.010

€ 2.890

€ 2.010

€ 2.890

Binding

80%

49%

85%

48%

Toevloeiing

13%

32%

14%

30% € 2.100

€ 6.600

€ 2.100

€ 6.600

Aanbod

Omzet per m²

2.768

10.693

3.609

7.311

Haalbaar aanbod

2.638

9.342

3.379

10.594

Marktruimte

-130

-1.351

-230

3.283

Bron: Locatus retailverkenner februari 2010, HBD 2009, CBS 2007, MKB REVA 2008, bewerking DHV

2.5.

Conclusie

De lokale economie van de gemeente Renkum kent een aantal typerende eigenschappen, zo blijkt uit de SWOT-analyse. De visueel meest aanwezige economische activiteit in de gemeente, de papierindustrie, is geen groeiende sector meer. De zorgen welzijnsector is dat wel. Eenderde van alle banen in de gemeente concentreert zich in deze sector. Daarnaast kent de lokale economie zeer veel eenmanszaken in de zakelijke dienstverlening. De bevolking is wat ouder dan gemiddeld, welvarend, hoog opgeleid en ondernemend. Deze aspecten zijn van belang bij het opstellen van de visie. SWOT-analyse gemeente Renkum Sterk

Zwak

Sterke zorgen welzijnsector

Stagnatie bevolkingsontwikkeling

Strategische ligging (A12, A50, A15, Rijn)

Weinig middelbaar opgeleiden

Aantrekkelijk vestigingslocatie

Weinig tot geen uitbreidingsruimte bedrijfsruimte

Welvarende, hoog opgeleide beroepsbevolking

Veel pendel

Ondernemende beroepsbevolking Aantrekkelijke woonomgeving Kansen

Bedreigingen

Kennis en innovatie

Beroepsbevolking krimpt

Aanscherpen economisch profiel

Krimp industrie

Versterken bereikbaarheid

Pendel toename – verslechteren bereikbaarheid

Entameren digitale infrastructuur Aantrekken jonge gezinnen

11 Bij de resultaten van de draagvlakmeting moeten wel een aantal kanttekeningen geplaatst worden. De gehanteerde koopstroomcijfers zijn overgenomen uit de publicatie van MKB Reva uit 2008. MKB Reva baseert zich daarbij op landelijke gemiddelden en ervaringscijfers. Het is denkbaar dat deze cijfers niet volledig overeen komen met de werkelijke situatie. De draagvlakmeting houdt geen rekening met de leegstand. Wanneer de leegstand wordt ingevuld, neemt de theoretische marktruimte af. Een draagvlakmeting berekent de theoretische marktruimte op basis van landelijke kengetallen. Of het voor de ondernemers mogelijk is om een rendabele bedrijfsvoering te realiseren is sterk afhankelijk van de mate waarin ondernemers inspelen op de lokale consumentenwensen.


18

3.

Visie

In dit hoofdstuk is uitgewerkt hoe de economische ambitie zich vertaalt in een economische visie op de gemeente Renkum. Daarbij worden de kwaliteiten en leidraad als een filter gehanteerd, zodat de visie is getoetst aan de uitgangspunten. Gestart is met een overkoepelende visie op de economische structuur en dynamiek en die is vervolgens vertaald naar specifieke thema’s die van belang zijn voor de lokale economie, namelijk: Bedrijfsruimte Zorgeconomie Toerisme en recreatie Detailhandel Per thema is een SWOT-analyse uitgevoerd.

3.1.

Overkoepelende visie

Koesteren bestaande bedrijvigheid De belangrijkste kernkwaliteit van de gemeente Renkum is de hoge natuurlijke en cultuurhistorische leefkwaliteit. Dit aspect - gecombineerd met de centrale ligging langs belangrijke transportassen - heeft grote economische betekenis. Deze uitgangsituatie is zeer bepalend voor de huidige (sociaal-)economische structuur en perspectieven voor ontwikkeling. De mooie groene woonomgeving trekt welvarende, hoog opgeleide en met name ondernemende inwoners. De omgevingskwaliteiten zorgen tevens voor veel toeristen en recreanten en dus een belangrijke toeristisch-recreatieve sector. Daarnaast is de rustgevende omgeving ook uitermate geschikt voor zorginstellingen. Mede hierdoor heeft ‘zorgen welzijn’ zich kunnen ontwikkelen tot de belangrijkste economische sector in de gemeente. Deze kenmerken van de inwoners en van de lokale economie van de gemeente Renkum zijn kwaliteiten op zich geworden, maar mogen vooral niet als vanzelfsprekend worden gezien. Het koesteren van deze kwaliteiten is daarom van belang. De mooie groene omgeving zorgt naast economische impulsen ook voor beperkingen. De keerzijde van de medaille is namelijk dat - door de hoge natuurwaarden in de gemeente - er weinig uitbreidingsruimte is voor nieuwe bedrijfsruimte, woningen of andere bebouwing. Dit stelt de gemeente primair voor de uitdaging om bestaande bedrijvigheid en dus werkgelegenheid in de gemeente te behouden. Dit is een belangrijk uitgangspunt van het gemeentelijk economisch beleid. De verbondenheid van het bedrijfsleven met het gebied is van vitaal belang voor de leefbaarheid van de gemeente, de werkgelegenheid en het op peil houden van het voorzieningenniveau. Dat geldt dus ook voor de industriële bedrijvigheid in de gemeente Renkum. Optimaal benutten van het arbeidspotentieel De huidige arbeidsmarkt kenmerkt zich door een grote groep hoger opgeleiden en een ondervertegenwoordiging van middelbaar opgeleiden. Gezien de toenemende kennisintensiviteit van onze economie is een robuuste economische ontwikkeling gebaat bij een grote groep hoger opgeleiden. Het lage aandeel middelbaar opgeleiden is echter een aandachtspunt voor het te voeren arbeidsmarktbeleid. Juist sterke sectoren als de zorg en welzijn en toerisme en recreatie hebben lager en middelbaar opgeleiden nodig. Belangrijke aspecten in het arbeidsmarktbeleid zijn: • Onderwijs • Regionale samenwerking • OV-infrastructuur • Huisvestingsmogelijkheden voor lage- en middeninkomens


19

Voor een optimale match van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt is regionale samenwerking essentieel. Er zijn inmiddels initiatieven voor regionale samenwerking op het gebied van arbeidsmarktbeleid. Een actieve rol van de gemeente Renkum in de bestaande regionale overlegstructuur over arbeidsmarkt en onderwijs is gewenst. De match tussen vraag en aanbod is ook gebaat bij een goede bereikbaarheid. Voor lager opgeleiden geldt dat zij vaker afhankelijk zijn van het openbaar vervoer. Optimalisering van het regionale OV-netwerk is in dit kader van belang. Ten aanzien van deze match en de ondervertegenwoordiging van middelbaar opgeleiden in de gemeente Renkum is ook onderwijs van belang. De gemeente Renkum zet daarom in op samenwerking tussen Onderwijs, Ondernemers en Overheid. Heel concreet kan om- en bijscholing van werknemers die in bijvoorbeeld de industrie boventallig zijn, ervoor zorgen dat ze ingezet kunnen worden in andere sectoren als bijvoorbeeld zorgen welzijn of toerisme en recreatie. De ontwikkeling van deze sectoren zijn afhankelijk van voldoende gekwalificeerde arbeid. 12

De krappe arbeidsmarkt voor met name middelbaar opgeleiden ondersteunt tevens de opgave uit de woonvisie om betaalbare woningen te realiseren voor huishoudens met lage- en middeninkomens. Het aantrekken van jonge gezinnen vormt een belangrijk aspect voor een toekomstbestendige arbeidsmarkt. Benutten en Verbinden Naast het koesteren van de bestaande werkgelegenheid, waaronder ook industriële werkgelegenheid, moet er ook gekoerst worden op ontwikkeling. Daarbij moet niet gezocht worden naar nieuwe ontwikkelingen die niet gerelateerd zijn aan de economische kwaliteiten van de gemeente. Er moet juist worden ingezet op het beter benutten van bestaande kwaliteiten. Om de kwaliteiten beter te verankeren in de lokale economie worden ze met elkaar verbonden en met kwaliteiten in de regio. Het verbinden van de kwaliteiten zorgt voor innovatie, het vergroten van draagvlak en afzetmarkt en kan een impuls geven aan de kwaliteit van de dienstverlening van economische activiteiten. Bij deze verbindingen spelen regionale netwerkorganisaties als de Stadsregio, Food Valley en kiEMT een belangrijke rol. De economische structuur van de gemeente Renkum heeft met name raakvlakken met de Stadsregio. De regionale Economische Agenda van de Stadsregio geeft richting aan het versterken van het economische klimaat o.a. door het focussen op een vijftal kennisclusters. Deze clusters zijn: Gezondheids, zorg en welzijn Energie- en milieutechnologie Halfgeleiders en technologie Mode en vormgeving Toerisme 13

14

Maar er zijn daarnaast ook verbindingen met Food Valley en kiEMT . Alleen zijn deze minder nadrukkelijk aanwezig. Toch doet de gemeente er goed aan om op de hoogte te blijven van de activiteiten die zich afspelen in het kader van kiEMT en Food Valley. Op deze wijze kan de gemeente de beide netwerken aanboren wanneer zich in de gemeente. interessante ontwikkelingen aandienen op het gebied van EMT of agrifood. In dit kader moeten de mogelijke ontwikkelingen aan de Klingelbeekseweg in relatie tot Arnhems Buiten worden beschouwd en ook bij mogelijke toekomstige ontwikkelingen op Norske Skog kunnen beide netwerken een actieve rol spelen. De volgende paragrafen gaan dieper in op de thema’s die in ons economisch beleid centraal staan. Met name wordt hier ingegaan op concrete verbindingen die gemaakt kunnen worden binnen de of tussen de betreffende thema' s. 12

Gemeente Renkum (2009), Woonvisie Renkum 2010-2020. Renkum in balans. De stichting Food Valley stimuleert innovatie in de Nederlandse agrifoodsector. Dat doet de stichting vraaggestuurd, dat wil zeggen: op basis van behoefte van het bedrijfsleven van Food Valley’. Door kennis en ondernemerschap aan elkaar te koppelen. 14 kiEMT (kennis en innovatie in Energie- en MilieuTechnologie) is een netwerk van EMT-gerelateerde bedrijven, overheden en kennisinstellingen in met name de Stadsregio Arnhem-Nijmegen en de Stedendriehoek. Doel is via nauwere samenwerking en kennis- uitwisseling innovaties en ' new business'inzake energie- en milieutechnologie te bevorderen. Dat doet kiEMT door een startmotor te zijn voor kansrijke innovaties en nieuwe levensvatbare initiatieven. 13


20

3.2.

Bedrijfsruimte

Het onderwerp bedrijventerreinen staat volop in de maatschappelijke belangstelling en hoog op de politieke agenda. Bedrijventerreinen zijn in Nederland in het verleden snel aangelegd, gebruikt en ook weer afgeschreven. Verrommeling en veroudering van bedrijventerreinen zijn daarmee aan de orde van de dag. Het ministerie van VROM wil met zijn innovatieprogramma ' Mooi Nederland'de komende jaren de nadruk leggen op het verbeteren en behouden van de kwaliteit op de bestaande bedrijventerreinen zowel in de publieke als in de private ruimte, boven de aanleg van nieuwe terreinen. De komende jaren moet een flinke herstructureringsslag van ca. 16.750 15 hectare tot 2020 gemaakt worden op bestaande terreinen. In dat kader heeft de Taskforce (her)ontwikkeling bedrijventerreinen (commissie Noordanus) in 2008 aanbevelingen gedaan om de veroudering van bestaande terreinen aan te pakken en het proces van herstructurering te versnellen. Voor de versnelde herstructurering komt zo' n 6.500 hectare in aanmerking. Hiervoor heeft het Rijk 400 miljoen euro beschikbaar gesteld. De versnelde opgave in de provincie Gelderland is zo' n 1.000 hectare groot en hiervoor heeft het Rijk 12,5 miljoen euro beschikbaar. Dat is onvoldoende en provincie en gemeenten zullen ook middelen ter beschikking moeten stellen voor de herstructurering.

Koester bestaande bedrijfsruimte Al eerder is aangegeven dat het behoud van bedrijvigheid van groot belang is voor de gemeente Renkum. Een essentieel aspect hierbij is het behoud van voldoende bedrijfsruimte met voldoende kwaliteit. Gezien de beperkte uitbreidingsruimte op bedrijventerreinen in de gemeente, is het koesteren van de bestaande bedrijfsruimte essentieel. Renkum werkt daarom nauw samen met gemeenten in (Stads) regionaal verband bij de ontwikkeling van bedrijfsterreinen. De kwaliteit van de diverse bedrijfslocaties is over het algemeen redelijk, maar om deze locaties toekomstbestendig te maken is een herstructureringslag nodig. In het provinciale herstructureringsprogramma zijn de bedrijfslocaties Schaapsdrift, Veentjesbrug en Klingelbeekseweg aangewezen om uiterlijk in 2013 te starten met herstructurering. Een ander te koesteren aspect gerelateerd aan bedrijfsruimte, is het sterke zelfstandig ondernemerschap in de gemeente. De sterke groei en het grote economisch belang van de kleine zelfstandigen dragen bij aan een robuuste lokale economie. De gemeente wil dit faciliteren door middel van een startersbeleid en het aanbieden van geschikte huisvesting voor (door)starters. Doel van het startersbeleid is bevordering van kwalitatief goed en duurzaam ondernemerschap. Ondernemerschap is belangrijk als banenmotor. Bovendien kunnen starters een bron van innovatie zijn. Er zijn talloze instellingen, voorzieningen en initiatieven die het de startende ondernemer zo gemakkelijk mogelijk willen maken. De kunst is om na te gaan waar de verschillende partijen elkaar kunnen aanvullen en versterken. Voor veel beginnende ondernemers is de Kamer van Koophandel het eerste 16 aanspreekpunt. Daarnaast neemt de gemeente deel aan het provinciale startersprogramma ‘Ik start smart’ . De toegevoegde waarde van de gemeente in dit veld ter ondersteuning van starters ligt in goede informatieverschaffing en begeleiding bij de toepassing (interpretatie) van wetten en regels. In ondersteuning, facilitering en stimulering is ook een duidelijke taak voor de gemeente weggelegd. Een belangrijk aspect hierbij is huisvesting voor startende ondernemers. Er is maar een klein percentage startende ondernemers dat bij de aanvang van een bedrijf gelijk kantoorruimte huurt. Beginnende en kleine ondernemers zien vaak op tegen hoge investeringen. Een representatieve huisvesting en moderne bedrijfsmiddelen zijn echter voor iedere ondernemer van essentieel belang. In bepaalde situaties kan de ondernemer eenvoudig niet vanuit huis starten zoals in de horeca, sommige productiebedrijven en andere activiteiten waar speciale vestigingseisen gesteld worden. Een ondernemer heeft in principe de keuze uit de volgende mogelijkheden; • een kamer(zolder) in huis; • een bedrijfsruimte huren, individuele of gezamenlijk; • een bedrijfsruimte kopen of bouwen; • een bedrijfsruimte leasen of pachten.

15 16

Commissie Noordanus (2009), Kansen voor kwaliteit. Een ontwikkelingsstrategie voor bedrijventerreinen. www.ikstartsmart.nl


21

De gemeente beoogt (door)startende ondernemers zo goed mogelijk te faciliteren in huisvesting door: • waar mogelijk ondersteunen van initiatieven voor de realisatie van bedrijfsruimte aan huis, waaronder kantoor- en atelierruimte; • Leegstaande (bedrijfs- / winkel)ruimte beschikbaar te stellen aan startende ondernemers; • Oprichting bedrijfsverzamelgebouw voor startende ondernemers te stimuleren. Om het werken aan huis te faciliteren moeten geschikte woningen worden ontwikkeld en bestemmingen zo nodig aangepast worden. Voor de laatste twee opties geldt dat de huisvesting betaalbaar en flexibel moet zijn. Het is vaak moeilijk de groei van de bedrijfsactiviteiten van tevoren precies te bepalen, waardoor de ondernemer onder andere het risico loopt een te grote of een te kleine ruimte te huren. Wat betreft de agrarische gronden in het buitengebied geldt dat gronden die vrijkomen door bedrijfsbeëindiging, in de eerste plaats bestemd dienen te worden voor mogelijke versterking van de resterende agrarische bedrijven. De bestaande ondernemers moeten in principe de mogelijkheid hebben een levensvatbaar bedrijf met ontwikkelmogelijkheden voort te zetten en niet te zeer belemmerd te worden in hun bedrijfsuitoefening. Indien dit niet mogelijk is, kan herbestemming plaatsvinden ten gunste van recreatie en toerisme. Pas daarna komt het gebied in aanmerking voor natuurontwikkeling. Benut bestaande bedrijfslocaties door intensivering en transformatie Een van de richtlijnen uit de leidraad is het streven naar intensief ruimtegebruik ofwel een hoge toegevoegde 2 waarde per m . Door middel van intensivering van het ruimtegebruik op de bestaande terreinen, kan ruimte worden gewonnen. Dit biedt uitbreidingsruimte die nodig is om bestaande bedrijvigheid te faciliteren in hun groei. Maar ook zal de gemeente zich blijven inspannen voor het behoud van kleine bedrijventerreinen in woonwijken, zolang deze het woon- en leefklimaat in hun directe omgeving niet aantasten. Wanneer een bedrijf zodanig groeit dat het niet meer past in de woonwijk, zal de gemeente meewerken aan verplaatsing naar één van de grotere bedrijventerreinen binnen de gemeente, zodat een doorschuif-mogelijkheid ontstaat voor groeiende bedrijven. De vrijkomende locaties op zulke bedrijventerreintjes in woonwijken moeten niet automatisch bestemd worden voor woningbouw. Op de locatie Norske Skog is een slag te maken met intensivering van het terrein. De grootste gebruiker op dit terrein is de papierfabriek Norske Skog Parenco. Het bedrijf heeft aangekondigd fors te gaan saneren. Wanneer dit ook betekent dat er ruimte op dit terrein vrijkomt, zal een groot deel van de vrijkomende ruimte een economische functie behouden. Dit terrein kan dan onder meer worden benut voor herplaatsing van bedrijven elders in de gemeente, die uit hun jasje zijn gegroeid of qua type activiteit niet passen op de huidige bedrijfslocatie. Benut het potentieel institutenmilieu Voor de ‘kantorensector’ - een breder concept dan de zakelijke dienstverlening - is de gemeente Renkum een aantrekkelijke vestigingsplaats. Door de gunstige ligging, het aantrekkelijke woonklimaat, de aanwezigheid van een hoogopgeleide beroepsbevolking heeft de gemeente in potentie een bovenregionale aantrekkingskracht. Momenteel zijn over het algemeen kleine en middelgrote kantoren gevestigd in de gemeente. Een nationaal hoofdkantoor van een gerenommeerd bedrijf of instelling zou goed binnen de huidige economische structuur passen en aansluiten bij de ambitie van een robuuste economische ontwikkeling. De precieze invulling en locatie voor deze ontwikkeling moet nog worden verkregen. Ten aanzien van het type bedrijf dat in aanmerking zou komen hiervoor kan worden gedacht aan een nationaal hoofdkantoor in de zakelijke dienstverlening, zorg of mogelijk een nationaal instituut als bijvoorbeeld het RIVM. Een dergelijke ontwikkeling zou een enorme stimulans zijn voor een robuuste economische ontwikkeling van de lokale economie. Een dergelijk instituut of bedrijf gaat door middel van investeringen in locatie en huisvesting een duurzame verbinding aan met de gemeente. Op korte termijn doet de komst van een dergelijk groot bedrijf de pendel toenemen. Met name op de langere termijn zal het een belangrijke bijdrage leveren aan lokale werkgelegenheid. Effecten op de druk op het wegennet en de noodzakelijke investeringen in infrastructuur en OV-verbindingen moeten bij een de beslissing over dit thema worden meegenomen. Verbinden: haak bij ontwikkeling Klingelbeekseweg aan bij planontwikkeling HES West


22

De bedrijfslocatie Klingelbeekseweg is rommelig en heeft een laagwaardig profiel. De locatie biedt echter potentie voor een meer hoogwaardig profiel. De ligging langs de uiterwaarden is bovendien aantrekkelijk voor een woonfunctie. Het gebied grenst aan HES West. Dit gebied zou ontwikkeld kunnen worden tot een gemengd woon-werkgebied, met het accent op bedrijvigheid in de vorm van (hightech) onderzoeksbedrijven en kantoren. Bij de invulling van kennisintensieve bedrijvigheid moet onder meer gedacht worden aan bedrijven die actief zijn in het energie en milieutechniek cluster (kiEMT). Om een dergelijke ontwikkeling door te trekken naar de Klingelbeekseweg, zal aansluiting worden gezocht bij de ontwikkeling van HES West. Bij de invulling van gewenste bedrijvigheid kan de verbinding worden gezocht tussen de reeds aanwezige technische bedrijvigheid en zorgeconomie. Zoals in de volgende paragraaf wordt beschreven groeit de zorgeconomie en een belangrijk onderdeel van deze groei is gebaseerd op technologische innovaties. Bij de herinrichting van het gebied aan de Klingelbeekseweg moet ook rekening worden gehouden met de bereikbaarheid en de effecten van de toenemende bedrijvigheid op de reeds hoge verkeersdruk op de toevoerwegen naar dit gebied (onder meer de Utrechtseweg). Om de bereikbaarheid van Arnhems Buiten met het OV te verbeteren is de realisatie van een nieuwe stationslocatie Arnhems Buiten een belangrijk punt.

SWOT-analyse bedrijfsruimte Sterk

Zwak

Organisatiegraad ondernemers (Ondernemerskring

Onvoldoende kwaliteit bedrijfsruimte en -terreinen

Midden-Gelderland) Norske Skog en Veentjesbrug: goede ontsluiting naar

Weinig tot geen uitbreidingsruimte bedrijfsruimte

snelweg Schaal bedrijfsruimte passend bij omgevingskwaliteiten

Weinig bedrijfsruimte voor (door)starters

Kansen

Bedreigingen

Aantrekken nationaal instituut / hoofdkantoor zakelijke

Beperkte mogelijkheden uitbreiding bedrijfsterrein

dienstverlening Opzetten beleid en bedrijfsruimte voor starters

Vertrek bedrijven door tekort bedrijfsruimte

Wijkeconomie: werken en wonen integreren Herstructurering, transformatie, intensivering (bedrijfs)ruimte Klingelbeekseweg: Aansluiten op plannen HES West

3.3.

Zorgeconomie

In toenemende mate wordt ingezien dat de zorgeconomie een niet te onderschatten economische sector is. Zelfs in tijden van economische neergang vertoont de zorg alle kenmerken van een groeisector. Daarnaast is de zorgeconomie ook in innovatief opzicht een dynamische sector. De zorg is een bron voor nieuwe (technologische) vindingen, innovatieve behandelmethoden en concepten en nieuw ondernemerschap. Regionale overheden en semi-overheden zien dan ook steeds meer in dat de zorgeconomie een belangrijke ‘motor’ vormt voor (sociaal-)economische ontwikkeling van hun regio. In de gemeente Renkum is de sector zorg en welzijn de belangrijkste werkgever. De gemeente beseft dat er economische kansen zijn die beter benut kunnen worden. Met economische kansen wordt dan bedoeld (vernieuwende) initiatieven die kunnen leiden tot meer bedrijvigheid en werkgelegenheid. Voor een sterke ontwikkeling van de zorgeconomie is voldoende arbeid nodig op alle niveaus, van laag- tot hoog opgeleiden. Met name middelbaar opgeleiden zijn schaars in de gemeente, is al geconstateerd. Het goed functioneren van de regionale arbeidsmarkt in relatie met goed openbaar vervoer en de woonopgave in Renkum is hierbij van belang.

Stimuleren ondernemerschap in de zorg


23

Er zijn verschillende ontwikkelingen gaande die ruimte bieden aan nieuwe spelers op de zorgmarkt. Zo zal door de vergrijzing de vraag naar ouderenzorg toenemen. Ook is er een trend waarbij er steeds meer nieuwe zorgvragen bijkomen (plastische chirurgie, behandeling overgewicht). Daarnaast is er een verandering in de vraag wat betreft het type zorg (meer vraag naar service, belevingsgerichte zorg). Tot slot kan nog gewezen worden op de toenemende marktwerking in de zorg. Het verzilveren van de kansen die deze ontwikkelingen met zich meebrengen vraagt om meer ondernemerschap bij partijen die werkzaam (willen) zijn binnen de zorgen welzijnsector. Bij veel huidige spelers in de zorgeconomie ontbreekt de ondernemersgeest nog vaak. Stimulering van het ondernemerschap bij deze organisaties is wenselijk. Daarnaast kunnen nieuwe spelers op de zorgmarkt gestimuleerd worden om hun activiteiten in de gemeente te gaan ontplooien. Dit kan worden gerealiseerd door hen de juiste en aantrekkelijke randvoorwaarden te bieden die nodig zijn om een bedrijf in de gemeente Renkum te starten. Eén van de voorwaarden is het bieden van geschikte vestigingsruimte.

Verbinding zoeken met regionaal netwerk Health Valley Niet alleen in Renkum, maar in de gehele regio is zorg en welzijn een belangrijke sector. De aanwezigheid van veel instellingen en bedrijven in deze sector gecombineerd met kennisinstellingen is bijzonder. Om dit cluster verder te versterken is de portal ‘Health Valley’ in het leven geroepen. Health Valley verbindt bedrijven en kennisen zorginstellingen en helpt ze om hun ideeën te verwezenlijken. Health Valley wil in Oost-Nederland de regio ontwikkelen en een omgeving creëren waarin bedrijven en kennisen zorginstellingen innovatief en met succes opereren. De gemeente Renkum heeft ambitie om de zorgeconomie verder uit te bouwen en heeft er dus baat bij om aan te haken bij Health Valley. De gemeente Renkum kent een grote zorgeconomie. Het zorgprofiel van de gemeente is met haar focus op verblijfskwaliteit, aanvullend op het aanbod in de regio. De zorgeconomie in de gemeente heeft dus ook iets toe te voegen aan dat van Health Valley. Anderzijds kan Health Valley veel voor de gemeente Renkum betekenen. Bijvoorbeeld in de promotie als gemeente met kwalitatief hoog zorgaanbod en verblijfskwaliteit. Daarnaast bij het binnenhalen van bedrijvigheid in de zorgeconomie die goed bij het gemeentelijk zorgprofiel past. Het netwerk van Health Valley is tenslotte ook bijzonder interessant voor het aangaan van nieuwe verbindingen tussen bedrijven en zorgen kennisinstellingen. Dergelijke verbindingen vormen de basis voor innovatie in de sector. Zorghotels Landelijk zijn zorghotels sterk in opkomst. Zorghotels zijn gericht op een tijdelijke verblijfssituatie met hotelmatig comfort. Hierbij verblijft een patiënt/klant voor een bepaalde tijd in een zorghotel (met 24-uurs zorgen dienstverlening) waarna hij/zij in principe naar huis teruggaat. Er zijn echter ook zorghotels waar een meer permanent verblijf mogelijk is, als alternatief voor ouderen voor opname in grootschalige zorginstellingen. Het verblijf heeft plaats in een hotelachtige setting die zich kenmerkt door een servicegerichte organisatie en een comfortabele accommodatie met diverse activiteiten. Er zijn drie typen zorghotels: • Zorghotels gekoppeld aan een ziekenhuis: het hotel is gevestigd binnen de muren van het ziekenhuis en bedoeld voor herstel na operatie of behandeling. • Zorghotels gekoppeld aan een zorgen behandelcentrum: het hotel is gevestigd binnen de muren van een verpleeg- en verzorgingshuis. Het gaat dan om een vorm van verplaatste thuiszorg, bijvoorbeeld na een behandeling in het ziekenhuis of in een situatie waarbij de verzorging thuis tijdelijk niet mogelijk is. • Zelfstandige zorghotels: het hotel is op een zelfstandige locatie gevestigd en is bedoeld voor allerlei doelgroepen zoals mensen met een beperking, mensen die zorg nodig hebben na een ziekenhuisopname, mensen die een aangepaste accommodatie nodig hebben in de vakantie et cetera. 17 In deze laatste vorm van zorghotels is zowel een meer permanent als een tijdelijk verblijf mogelijk. De laatste twee typen zorghotels zijn interessant voor de gemeente Renkum.

17

RIGO (2006), Zorghotels. Zonder zorgen verzorgd!


24

SWOT-analyse zorgeconomie Sterk

Zwak

Zorg en welzijn is de belangrijkste economische sector

Krapte arbeidsmarkt i.v.m. krimpende beroepsbevolking

Zorg biedt werkgelegenheid aan zowel hoog-, middel-, als

Ondernemerschap zorgaanbieders

laag opgeleiden Aantrekkelijke omgeving voor revalidatie

Samenwerking zorgaanbieders en retail- en toeristisch aanbod

Zorgsector is minder conjunctuurgevoelig Kansen

Bedreigingen

Combineren van zorg en toerisme / wellness

Gemeente is al sterk vergrijsd. Vergrijzing zal komende periode relatief achterblijven.

Verbindingen met toerisme en recreatie Stimuleren ondernemerschap in de zorg Combineren van zorg en sportvoorzieningen (revalidatie)

3.4.

Toerisme en recreatie

Evenals de zorgeconomie zijn toerisme en recreatie een groeimarkt. De behoefte aan toeristisch-recreatieve voorzieningen groeit en leidt ertoe dat de toeristisch-recreatieve sector in de Nederlandse economie een steeds grotere plaats inneemt. Bij zowel overheden als marktpartijen groeit het besef van het belang van toerisme en recreatie. Zo ook in Gelderland. Jaarlijks trekt Gelderland miljoenen toeristen. Vooral de Veluwe zorgt voor deze toeristische aantrekkingskracht. Toerisme en recreatie zijn daarom ook een speerpunt in het provinciale beleid en ook in veel gemeentelijke beleidsplannen wordt ruim aandacht besteed aan de mogelijkheden van toerisme en recreatie. De sector is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een economische speler van formaat. In de provincie Gelderland biedt zij werkgelegenheid aan 52.000 mensen. De totale toeristische én recreatieve bestedingen (dus inclusief dagrecreatie) worden geschat op € 3,7 miljard op jaarbasis. Ook bedrijven die buiten de toeristische sector opereren, zoals de detailhandel, profiteren van de aanwezigheid van toeristen. Op deze wijze zorgen de bestedingen van toeristen ervoor dat belangrijke voorzieningen in kleine kernen rendabel kunnen blijven draaien, terwijl dat zonder de toeristen en recreanten lastiger of niet mogelijk zou zijn. De uitgangspositie voor de sector is gunstig. De gemeente Renkum kent een aantal onderscheidende toeristischrecreatieve kwaliteiten. De belangrijkste zijn de natuurlijke kwaliteiten, de cultuurhistorische waarden, Airborne en Battlefield-toerisme en een ruim en divers toeristisch-recreatief aanbod. Landelijk signaleren we een trend dat de kwaliteitseisen van consumenten steeds hoger worden en dat de kwaliteit van het toeristisch-recreatieve aanbod niet navenant is mee gegroeid. Dit geldt tevens voor het aanbod in de gemeente Renkum en met name voor het aanbod van verblijfsaccommodaties. Om te zorgen voor een robuuste toeristisch-recreatieve sector moet in de kwaliteit van het toeristisch-recreatieve aanbod worden geïnvesteerd. Het economisch belang is reeds groot, maar de sector heeft nog voldoende groeiperspectieven. Een groei die recht doet aan de ruimtelijke kwaliteiten en die is ingegeven vanuit economische stimulering. Uitgangspunten voor groei - met mogelijkheden voor behoud en versterking van de groene omgeving en de hoge belevingswaarde van het buitengebied – zijn de volgende: • Kwaliteitsimpuls toeristisch-recreatief aanbod • Focus op kwaliteiten o Natuurlijke kwaliteiten


25

• • •

o Airborne o Kunst en Cultuur o Zakelijk toerisme Promotie toeristisch-recreatief aanbod (versterken imago) Aanbod wellness versterken Arrangementsvorming

Groei zit niet alleen in kwaliteit, maar met name ook in verbindingen maken tussen aanbod (arrangementvorming), organisaties & locaties en ook met de regio. Verbinden betekent ontsluiten van aanwezige potentie en het creëren van synergie voordelen. Dit zorgt voor vergroting van het draagvlak voor verblijfrecreatie. Concreet betekent dit dat er logische combinaties worden gezocht die versterkend werken. Randvoorwaarden zijn optimale inzet van; Promotie toeristisch-recreatief aanbod via toeristische portals; Toeristisch-recreatieve infrastructuur; Wandel-, fiets-, ruiterpaden verbonden met daghoreca en toeristische trekkers; Bewegwijzering. Dit zijn essentiële ingrediënten voor promotie en arrangementsvorming doordat zij de herkenbaarheid en vindbaarheid vergroten. Arrangementvorming speelt een belangrijke rol bij het versterken van het toeristischrecreatieve aanbod. Door het verbinden van verschillende elementen uit het toeristisch-recreatieve aanbod kunnen nieuwe product-marktcombinaties worden gerealiseerd. Hier liggen met name kansen op het terrein van de rijke cultuurhistorie en de Airbornegeschiedenis. Dat hoeft overigens niet alleen binnen de gemeente plaats te vinden, maar juist ook met het aanbod in de regio. De verbinding met de regio kan product-marktcombinaties versterken door hiaten in het productaanbod op te vullen. De omzetting van het industrieterrein Beukenlaan in natuur, biedt kansen voor de toeristische ontwikkeling van het Beekdal. In dit beekdal liggen de landgoederen Quadenoord, de Keijenberg en Oranje Nassau Oord. Daarnaast is het beekdal rijk aan historische relicten als grafheuvels en het restant van een papiermolen op landgoed Quadenoord. Combineer dit met daghoreca op het Everwijnsgoed en natuureducatie op het centrum “De Beken”. Daarnaast is er verbinding te leggen met de nabijgelegen “Ommuurde tuin”. Verbindt zakelijk toerisme met Food- en Health Valley Met zakelijke markt wordt de markt bedoeld voor cursussen, congressen, vergaderingen, workshops, personeelsbijeenkomsten en onderwijsinstellingen. De zakelijke markt is een zeer interessante doelgroep met een hoog bestedingsniveau. De gemeente Renkum kent veel accommodaties die voor deze markt een goed aanbod kennen. Om dit aspect beter te benutten moet regionale verbinding worden gezocht met als speerpunten de food- en health valley. Het Veluws bureau voor toerisme (VBT) en het regionaal bureau voor toerisme KAN (RBT KAN) werken op deze markt samen met de thema’s Food and Health, hierbij ondersteund door de provincie Gelderland. Op deze wijze wordt de gastvrijheidsindustrie aangehaakt op twee actuele thema’s in Gelderland (en 18 nationaal). Naast zakelijk toerisme, biedt ook het educatief toerisme kansen voor Renkum. Hiermee wordt gedoeld op educatie voor onder meer leerlingen van basis- en middelbare scholen. Educatieve arrangementen kunnen zich richten op bijvoorbeeld natuur, geschiedenis (Airbornegeschiedenis) en cultuur (schilderkunst). Verbindt toeristische accommodaties en wellness aanbod met zorg Zoals in de paragraaf over ' zorgeconomie'reeds beschreven is zorgtoerisme een groeiende markt. Steeds meer zorgbehoevenden zijn niet meer zoals vroeger aan huis of zorginstelling gekluisterd. Deze toegenomen mobiliteit van zorgbehoevenden uit zich onder meer in het groeiende vraag naar aangepaste accommodaties met daarom heen op de individuele situatie toegesneden zorgconcepten. Voor ondernemers in de toeristische verblijfsaccommodaties ontstaan mogelijkheden om nieuwe klantgroepen aan te boren en tot seizoensverlenging te komen. Dat geldt tevens voor het aanbod van wellness.

18

www.foodandhealthgelderland.nl


26

Om deze kansen te benutten zullen zij niet alleen hun accommodaties aangepast moeten hebben, maar ook 19 samenwerken met zorgondernemingen om geplande 24-uurs zorg te kunnen aanbieden. Daarnaast moeten de toeristische accommodaties en ook de openbare ruimte toegankelijkheid worden gemaakt voor de zorgtoerist. Met toegankelijkheid voor de zorgtoerist wordt met name de fysieke toegankelijkheid en het vervoer er naar toe bedoeld. In Nederland verstrekt de Chronisch Zieken- en Gehandicaptenraad het 20 Internationaal Toegankelijkheidssymbool (ITS) aan gebouwen die aan de eisen van het ITS voldoen. Voor de toeristische sector doet deze Raad dat in samenwerking met het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC). Om op deze groeimarkt in te spelen is het verkrijgen van dit keurmerk een randvoorwaarde. Een specifiek op de zorgtoerist toegespitst aanbod en promotie vormen een interessante aanvulling op het bestaande toeristisch-recreatieve profiel. Verbindt buitenrecreatie met daghoreca Buitenactiviteiten zijn populair. Er zijn niet veel Nederlanders die zelden in het buitengebied fietsen of wandelen. Zeker door de toenemende verstedelijking is een fraai landschap een toeristische trekker. De gemeente Renkum kent niet alleen een fraai en schilderachtig landschap, wat wandelen en fietsen tot een genot maakt, maar ook een ideaal landschap voor bijvoorbeeld mountainbiken en watersporters. De landschappelijke maar ook de fietsen wandel infrastructuur ligt er. Aan deze bestaande infrastructuur kan een aantal elementen worden toegevoegd en verbonden, zodat er een nog krachtiger product-marktcombinatie ontstaat. Het beter ontsluiten van de uiterwaarden en het stimuleren van waterrecreatie is zo’n element. Daarnaast kan regionaal worden aangesloten op het ‘historische belevenisnetwerk en de verbinding tussen middeleeuwse bezienswaardigheden in de regio zoals de talrijke kerken, kastelen en landgoederen. Een laatste element is het kwalitatief versterken en het toevoegen aan kleinschalige horeca op strategisch gelegen buitenlocaties (b.v. het Everwijnsgoed of bij een kano-aanlegsteiger of een opstartpunt voor fietsers).

SWOT-analyse toerisme en recreatie Sterk

Zwak

Economisch belang toerisme en recreatie

Onbekend imago

Landschappelijke kwaliteit en landgoederen

Verblijfaccommodaties verouderd

Cultuurhistorie (kunst, Airborne en papiergeschiedenis)

Organiserend vermogen sector ontbreekt

Ruim en divers aanbod (recreatief, horeca)

Lokaal toeristisch aanbod te weinig zichtbaar binnen regionale promotie

Sterke uitgangspositie zakelijk toerisme Kansen

Bedreigingen

Kwaliteitsimpuls aanbod in buitengebied

Concurrentie ‘vergelijkbare’ bestemmingen

Combinatie toerisme en gezondheid/wellness

Krimp zet draagvlak daghoreca onder druk

Verbinden unique selling points: cultuur, natuur,

Krappe arbeidsmarkt – specifiek jongeren, laag en

detailhandel, horeca

middelbaar opgeleiden

Ruimte maken voor trekkers b.v. Centrum voor Kunst en Cultuur Verbinding toeristisch-recreatief aanbod in de regio Station Wolfheze: realisering P+R voorziening en toeristisch overstappunt Ontwikkelen pleziervaart en watertaximogelijkheden

3.5

Detailhandel

Voor een robuuste economische ontwikkeling is een goed functionerend detailhandelsaanbod van groot belang. Om die reden is de detailhandel als een van de uit te werken thema’s meegenomen in deze economische visie. De gemeente Renkum hecht veel waarde aan een goed functionerend detailhandels- en horeca-aanbod, vanwege de economische en maatschappelijke functie. Zo wordt de aantrekkingskracht van de centra voor een 19 20

Kamer van Koophandel (2007), Vakantie met zorg in Zeeland. www.toegankelijkheidssymbool.nl/


27

belangrijk deel bepaald door winkels en horecagelegenheden. Winkelen is niet voor niets het belangrijkste motief voor een bezoek aan een centrum én landelijk de belangrijkste vrijetijdsbesteding. Op dorps-, wijk- en buurtniveau dragen detailhandel en horeca sterk bij aan de kwaliteit van de leefomgeving als ontmoetingsplaats en voorzieningencentrum. De aanwezigheid van aantrekkelijke winkelen horecavoorzieningen en representatieve centrumgebieden en locaties zorgt voor een optimale bediening en binding van inwoners en bezoekers van de gemeente Renkum. De detailhandel is voortdurend in beweging als gevolg van veranderingen in zowel vraag- als aanbodzijde. Ondanks deze dynamiek is het van belang een uitgangspunt te hebben waarop het economisch beleid zich kan 21 richten. Er is een detailhandelsstudie verricht om de belangrijkste opgaven voor de toekomst te duiden. Belangrijk in de opgaven zijn de veranderende wensen van de consument. Belangrijke aspecten voor het winkelgedrag van mensen is gemak, efficiency, bereikbaarheid en aantrekkelijkheid. Er is een grotere vraag naar meer keuzemogelijkheden en andere winkelen vrijetijdsconcepten. De beleving bij het winkelen wordt steeds belangrijker. Winkelgebieden kunnen daardoor een meerwaarde bieden met een aantrekkelijke winkelomgeving. De aantrekkelijkheid hangt mede af van het doel van de consument. Doorgaans wordt onderscheid gemaakt tussen boodschappen doen, recreatief winkelen en gerichte aankopen. De uitdaging ligt dan ook in het vinden van een goede balans tussen het behouden of creëren van een goede ruimtelijke structuur en het tijdig investeren in het vernieuwen van winkels, winkelconcepten en winkelcentra, zodat die tegemoet kunnen komen aan de steeds weer veranderende wensen van de consument. In de gemeente Renkum is in de loop der jaren is het aantal voorzieningen afgenomen. De winkelcentra binnen de gemeente hebben te maken met concurrentie van winkelcentra in de omgeving, zoals Arnhem en Wageningen. Toch is er nog voldoende ontwikkelpotentie. Het winkelen in de gemeente kan aantrekkelijker worden gemaakt binnen het relatief kleinschalige karakter ervan. Daarbij moet het onderscheidende vermogen centraal staan, waarbij de gemeente een ander en meer bijzonder aanbod moet creëren ten opzichte van centra in de omgeving. Dit kan onder meer door efficiëntie en gemak te bieden (gemakkelijk en gratis parkeren, goede bereikbaarheid) en door een kleinschalige mix van voorzieningen aan te bieden. De belangrijkste strategie is dan ook om: Het optimaal in de winkelstructuur inpassen en faciliteren van supermarkten, de zogenaamde trekkers en non-food-zaken met een bovenlokale uitstraling en aantrekkingskracht. De openbare ruimte aantrekkelijker, sfeervoller, veiliger en herkenbaarder te maken. Winkelen te koppelen aan andere voorzieningen, zoals maatschappelijke voorzieningen, cultureel aanbod (galerieën), recreatie of horeca. Hiervoor kunnen leegstaande panden worden benut. Versterken van de winkelfunctie in de centra van de dorpen door het wegnemen van planologische belemmeringen. Om de bovengenoemde strategie in beleid om te zetten formuleren we de volgende beleidskeuzen ten aanzien van detailhandel: Inzetten op aantrekkelijke winkelcentra. Inzetten op een sterkere bundeling van winkels en andere voorzieningen en diensten. De openbare ruimte in de winkelcentra verbeteren, waardoor de aantrekkelijkheid van het winkelen toeneemt. Hieronder is een korte kwalitatieve beschrijving gegeven van het voorzieningenaanbod van de verschillende 22 centra met daarin de opgaven opgenomen : Centrum Oosterbeek: benut recreatieve potentie Oosterbeek heeft een langgerekt centrum langs de Utrechtseweg (ongeveer 500 meter lang) met de Weverstraat als zuidelijke uitloper. Dit is een historisch gegroeid lineair winkelgebied. Er bevinden zich enkele trekkers in de vorm van drie supermarkten. De Utrechtseweg is verder eenzijdig bewinkeld met een aantal gespecialiseerde winkels in het hogere segment. De Weverstraat is een verrassend winkelstraatje met diverse gespecialiseerde 21

MKB-REVA (2008) winkelgebiedencheck gemeente Renkum Gebaseerd op waarnemingen DHV-adviseurs en de detailhandelstudie van MKB Reva (2008), Winkelgebiedencheck gemeente Renkum.

22


28

winkels. Hoewel de supermarkten zich aan de uiteinden van het centrum bevinden is er geen sprake van een sterke polenstructuur. Daarvoor is de winkelstrip langs de Utrechtseweg te lang en te versnipperd. In Oosterbeek is de opgave om het centrum in te dikken en compacter te maken ten behoeve van de beleving en de uitstraling. Aandachtspunten zijn hoe een aantrekkelijk circuit te realiseren, de overlast door verkeer en onveiligheid van de Utrechtseweg te verminderen en gezelligheid toe te voegen in de vorm van een verblijfsplein. De aantrekkelijkheid van het winkelcentrum kan verder worden versterkt door verbindingen met andere functies te leggen, zoals sociaal maatschappelijke functies en cultuur. De bijzondere mix van hoogwaardige winkels is hierbij een kracht, die concurrerend kan zijn met winkelen in Arnhem. Het vertrek van de functie van het postkantoor uit het gebouw op Plein 1946 biedt kansen om de minder sterke kanten van het centrum Oosterbeek structureel aan te pakken. Een ondernemer heeft het pand inmiddels gekocht en voor een deel al getransformeerd in winkelruimte. Een grondige herinrichting van Plein 1946 is nodig om de recreatieve aantrekkingskracht van centrum Oosterbeek te versterken. Centrum Renkum: bundel en concentreer publieksfuncties Het winkelgebied van Renkum strekt zich uit langs de Dorpsstraat tussen de Utrechtseweg in het oosten en de kruising met de Leeuwenstraat in het westen. Aan beide zijden van de Dorpsstraat bevindt zich een trekker in de vorm van een supermarkt. Tussen deze trekkers is het winkelen versnipperd geraakt. Er komen veel niet winkelfuncties voor. Ook is er sprake van leegstand. Buiten het kernwinkelgebied is een winkelconcentratie te vinden langs de Europalaan. Deze dient gehandhaafd te blijven, mede ter versterking van de pleinfunctie en de weekmarkt. Vooral het verblijfsklimaat in de Dorpsstraat moet worden versterkt en waar mogelijk worden verbindingen gelegd met zorgvoorzieningen en recreatie. Overige centra: koester het voorzieningenniveau In de kleinere centra is een winkelgebied voor de dagelijkse boodschappen of enkele winkels vaak het hoogst haalbare. Winkelcentrum Doorwerth is het enige planmatige winkelcentrum binnen de gemeente. In Doorwerth ligt er de opgave om het centrumgebied als geheel aantrekkelijker en extroverter te maken door rondom het winkelcentrum een openbare pleinfunctie te creëren en maatschappelijke voorzieningen zoveel mogelijk aan het winkelcentrum te verbinden. In Heelsum wordt ingezet op het behoud van de huidige concentratie van enkele winkelvoorzieningen. Voor Wolfheze is de opgave om enkele kleinschalige basisvoorzieningen te behouden. Hier wordt vooral gekeken naar bundeling van functies. Mogelijk kan dit vorm krijgen door commerciële en of maatschappelijke functies in één pand te combineren met een retailfunctie.

SWOT-analyse detailhandel Sterk

Zwak

Kwaliteit en specialisatie centrum Oosterbeek

Ontbreken gezellig dorpshart, Oosterbeek

Uitstraling Plein 1946 en Weverstraat in Oosterbeek

Verouderde uitstraling diverse winkelpanden

Breed dagelijks aanbod

Beperkte aanwezigheid daghoreca en terrassen

Gratis parkeren winkelgebieden

Beperkte gefragmenteerde parkeermogelijkheden

Gevarieerd aanbod winkelgebied van het dorp Renkum

Leegstand in centra Oosterbeek en Renkum Uitgestrekt en versnipperde winkelgebieden in Oosterbeek en Renkum Introverte uitstraling winkelcentrum Doorwerth

Kansen

Bedreigingen

Leefbare dorpen: winkels om de hoek

Toekomstige krimp

Centrumontwikkeling Oosterbeek

Beperkte perspectieven winkels kleine kernen

Uitbreiden recreatief aanbod23 centrum Oosterbeek

Internetwinkels en schaalvergroting

Clustering en bundeling winkels met ander functies b.v.

Beperkte ontwikkelruimte

maatschappelijke voorzieningen (zorg, onderwijs, cultuur) Multifunctioneel ruimtegebruik Kwaliteit winkelgebieden: compact & aantrekkelijk 23

We maken onderscheid tussen dagelijks, recreatief en doelgericht aanbod. Dagelijks aanbod: voedings- en genotmiddelen en enige frequent aangekochte non-food artikelen (supermarkten, versspeciaalzaken en drogisterijen). Recreatief aanbod: mode, huishoudelijke artikelen, sport e.d. Doelgericht aanbod: doe het zelf, interieur, tuinbranche, auto, fietsen e.d.


29


30

Economische Visie. Gemeente Renkum. Economische Visie, vastgesteld in collegevergadering

Recommend Documents