ENERGY MANAGEMENT. Bespaart u volgend jaar écht op energie of blijft het bij goede voornemens? Bart Bode Een heldere blik op de energiefactuur

DIT DOSSIER WORDT GEPUBLICEERD DOOR MEDIAPLANET EN VALT NIET ONDER DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE REDACTIE VAN TRENDS

Certificatie Sleutel voor efficiënt energiebeleid

Energiedashboard Overzicht prestaties en verwachtingen

The Energy Box Nieuwe technologieën door cleantech kmo’s

ENERGY MANAGEMENT

7 TIPS

FOTO: ESSENT

OM KOSTEN TE VERLAGEN

Lieven Vanstraelen “Er is nood aan creatieve pioniers”

Bart Bode Een heldere blik op de energiefactuur

Bespaart u volgend jaar écht op energie of blijft het bij goede voornemens?

Ess_Energym_259x50.indd 1

8/11/12 14:52

2 · NOVEMBER 2012

UITDAGING

“De hernieuwbare energiesector, of liever de hernieuwbare elektriciteitssector, heeft de afgelopen jaren een aanzienlijke groei gekend”, zegt Lieven Vanstraelen, voorzitter van BELESCO, de Belgische ESCO-vereniging.

“Nood aan creatieve en gemotiveerde pioniers”

D

eze groei is het gevolg van innovatie die leidde tot de verhoogde efficientie van onshore en offshore windmolens, de daling in de kosten van photovoltaïsche zonnepanelen en flexibele WKKsystemen. Minstens even belangrijk is het feit dat hernieuwbare elektriciteit tastbaar is en hierdoor eigenlijk ook wel sexy voor particulieren, bedrijven, overheden en – vooral - voor investeerders. De sector staat echter voor nieuwe uitdagingen nu de gunstige fiscale voorwaarden, uitgebreide subsidies en interessante regelingen voor groenestroomcertificaten herzien zijn. Blijvende innovatie, alternatieve stimuli vanuit de overheid en dynamisch ondernemerschap zijn de recepten voor een hernieuwd elan,dat ook investeerders weer mee over de streep trekt.

Energie-efficiëntie De initiatieven rond energieefficiëntie komen moeilijker van de grond. Iedereen is het erover eens dat deze minstens zo belangrijk zijn, maar het is een complex verhaal. Je moet als gebouweigenaar of als beheerder van een industriële installatie kennis hebben van een dozijn verschillende technieken (verwarming, ventilatie, koeling,…). Hierbij stelt zich snel het probleem van de capaciteit van interne studiebureaus. Het belang om met de juiste externe partners in zee te gaan, wordt dus groter. Wan-

1

neer deze partijen geen garantie bieden dat de beloofde besparingen ook werkelijk gerealiseerd worden (en dat doen ze zelden) blijven projecten in de schuif liggen. Investeerders hebben in het verleden de weg gevonden naar de financiering van de gedecentraliseerde productie van groene mWh, maar veel minder naar energiebesparingsprojecten. Laten we eerlijk zijn, energie-efficiëntie was tot op heden het kleine broertje van hernieuwbare energie, dat bovendien ook nog stiefmoederlijk behandeld werd.

“Blijvende innovatie, alternatieve stimuli vanuit de overheid en dynamisch ondernemerschap zijn de recepten voor een hernieuwd elan”

Nieuwe businessmodellen Aan dit onevenwicht is recent een einde gekomen in België. In navolging van andere lander is het vandaag perfect mogelijk de negatieve (bespaarde) mWh-en te contractualiseren. De garantie op een bepaald niveau van besparingen, en bijhorende stabiele cashflows, zit ingebakken in de zogenaamde energieprestatiecontracten (EPC’s). Energy Services Companies (ESCO’s) die dit soort EPC-contracten leveren, nemen het risico over in wat in wezen DB(F)MO-contracten zijn. Deze ESCO’s staan te trappelen voor hun aandeel in deze markt. De nieuwe uitdaging voor energiemanagers wordt dan natuurlijk de juiste ESCO te selecteren voor zijn of haar project.

2

Voorbeeldrol overheid De federale overheid (met Fedesco) en de Vlaamse Overheid (met het Vlaamse energiebe-

3

Lieven Vanstraelen Voorzitter BELESCO, de Belgische ESCO-vereniging

drijf) hebben het OEPC-model (onderhouds- en energierestatiecontract) alvast omhelst. Fedesco heeft vanuit haar kenniscentrum recent een innovatief smart OEPC-model ontwikkeld dat nu al een nieuwe Europese de facto standaard is. Het is te verwachten dat ook private bedrijven en immobiliëneigenaars binnen afzienbare tijd de talrijke voordelen van deze nieuwe modellen zullen onderkennen.

Pioniersrol Ondanks deze evoluties op de markt van energie-efficiëntie is het aantal grootschalige innoverende energie-efficiëntieprojecten in ons land nog op de vingers van één hand te tellen. Nieuwe standaarden voor energiemanagementsystemen als ISO 50001 bieden nieuwe tools om dit proces te omkaderen, maar vooral het beslissingsproces voor energiebesparingen is er nog steeds één van lange adem. De eerste succesverhalen zullen dit zeker versnellen, maar zoals met zoveel veranderingsprocessen het geval is, zijn het hier ook een handvol pioniers voor wie obstakels eerder uitdagingen zijn en voor wie visie en motivatie hand in hand gaan met gedrevenheid en creativiteit. De energiemanager van morgen is eigenlijk de creatieve leider die van de energie-uitdaging binnen en buiten zijn organisatie de motor maakt van zijn eigen succes. Om het met een cliché te zeggen: ‘it’s all about the people…’

4

IN DE KIJKER Miguel Student Energiemanagement

PAGINA 13

“Er is veel vraag naar specifiek opgeleide energiemanagers”

Onderzoek in beweging

Een blik op het werk van Energyville rond Smart Grids.

Verschillende visies

p. 6

p. 8-9

Patrick Labat en Frank Brichau laten hun licht schijnen op de energieproblematiek.

We make our readers succeed! ENERGY MANAGEMENT, DERDE EDITIE, NOVEMBER 2012 Managing Director: Christophe Demir Editorial & Production Manager: Evi Vanparys Junior Production Manager: Daan De Becker Business Developer: Thijs Dely Project Manager: Sofie De Niet Tel: +32 2 421 18 26 E-mail: [email protected] Redactie: Bert Verbeke, Roosje Lowette, Daan De Becker, Philip Willaert, Sofie De Niet Lay-out: I Graphic Email: [email protected] Print: Roularta Distributie: Trends Mediaplanet contactinformatie: Tel: +32 2 421 18 20 Fax: +32 2 421 18 31 E-mail: [email protected] D/2012/12.996/21 @MediaplanetBE /MediaplanetBelgium Mediaplanet ontwikkelt hoogwaardige bijlagen die zich richten op een specifiek thema en de daarbij behorende doelgroep. Zo brengen wij lezer en adverteerder dichter bij elkaar. Deze bijlage wordt gepubliceerd door Mediaplanet en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie Trends.

Bachelor energiemanagement Ontwikkeld op vraag van en samen met de industrie Voor meer info, het aanbieden van stageplaatsen of het delen van uw energetische kennis: [email protected] www.plantijn.be/energiemanagement Plantijn Hogeschool - Van Leriuslaan 227, 2850 Boom - T 03 220 55 60

WET_energie259x50.indd 1

19/10/12 16:36

1 TIP

NIEUWS

“Bedrijven kunnen tot 20% energie besparen”

KOOP VERSTANDIG

■ Vraag: Hoe kunnen bedrijven bewuster energie aankopen? ■ Antwoord: Door meer aandacht te besteden aan het ontleden van hun factuur.

handelen, kunnen ze instappen in een groep die collectief aankoopt en waarvoor een consultant optreedt. Dat is een aanrader.” “Toch bekijken ze de zaken best eerst intern. Dat geldt zeker voor uit de kluiten gewassen kmo’s die jaarlijks facturen betalen tussen de 200.000 en 300.000 euro. Ervaring leert dat bedrijven vaak twintig procent of meer energie kunnen besparen. Bedrijven moeten dus werken aan de interne knowhow en de zaken zelf in handen te nemen. Ik adviseer deze bedrijven een energiemanager aan te stellen om zo de kennis in huis op te bouwen. Bestudeer de energiestromen in uw processen: het rendeert.”

“Bedrijven kopen wel energie aan, maar dat doen ze lang niet allemaal bewust. Als de energierekening in de bus valt, wordt ze vaak gewoon betaald. Te weinig bedrijven houden de factuur tegen het licht”, weet Gert Hendrickx, do-

Bedrijven vergeten nog te vaak om intern te onderzoeken waar ze kunnen besparen cent aan de Vereniging van Aankoop en Logistiek (VIB). Volgens hem kan je er nochtans heel veel uit leren. Grof berekend is bijvoorbeeld bij de elektriciteitsfactuur slechts zestig procent van toepassing op energie, de overige veertig procent heeft betrekking op distributiekosten, heffingen, bijdragen, zeg maar de gereguleerde kosten. Gert Hendrickx Docent aan de Vereniging van Aankoop en Logistiek (VIB)

Diverse parameters BEWUSTZIJN. Grof berekend is slechts zestig procent van de elektriciteitsfactuur FOTO: SHUTTERSTOCK van toepassing op energie.

Onderhandelen “Wat bedrijven vaak vergeten, is dat ze intern te weinig onderzoeken waar ze nog kunnen besparen. Pas als ze daarachter zijn gekomen, wordt het onderhandelen echt interessant. Bij deze onderhandelingen zijn er verschillende factoren die meespelen, zoals het verbruiksprofiel. Zijn er pieken of is het verbruik meer gespreid? Het komt erop neer dat stabieler verbruik gunstiger uitvalt. Dus werk eerst aan je profiel, en onderhandel dan.” Door vrijmaking van de Vlaamse energiemarkt in 2003 zitten bedrijven in

een betere onderhandelingspositie en spelen ze concurrenten tegen elkaar uit. Hendrickx: “Het onderhandelen gebeurt in werkelijkheid slechts over een gedeelte van de factuur. Over de gereguleerde kosten kunnen ze niet onderhandelen. Wel krijgen bedrijven die groene stroom kopen een korting op de federale bijdrage die de meerkost van groene stroom compenseert. Een contract heeft een bepaalde loopduur, na afloop opnieuw onderhandelen is zeker een optie. Wanneer kleine bedrijven niet de knowhow in huis hebben om zelf te onder-

Het onderhandelen zelf is afhankelijk van verschillende parameters, zoals de marktprijs die internationaal wordt bepaald. Maar de prijs is ook afhankelijk van het verbruiksprofiel, van de energiebronnen die worden gekozen en van de grootte van het verbruik. Bedrijven kunnen bovendien kiezen voor een vaste prijs ofwel speculeren met variabele contracten. “In dat geval kies je vandaag voor een bepaalde prijs voor bijvoorbeeld 6 maanden en nadien zie je wel verder, net zoals bij sommige hypothecaire leningen. Je weet natuurlijk nooit wat de toekomst brengt”, besluit Hendrickx.

NOVEMBER 2012 · 3

6

SLIMME AANKOOPTIPS Bestudeer en verbeter uw verbruiksprofiel alvorens je onderhandelt. Zorg voor detailmetingen op uw installaties, want de hoofdteller alleen geeft u te weinig informatie over de besparingsopties.Kan u met tien procent van uw energiefactuur een energiemanager betalen? Doen, want dit rendeert!

1

Kijk ook naar de service van de nieuwe leverancier. Voorziet hij extra diensten zoals audits en online diensten?

2

Is je onderneming net niet groot genoeg om vanuit een sterke positie te onderhandelen? Bekijk dan de mogelijkheden van een groepsaankoop.

3

Gebruik deze periode van economische crisis om gebruik te kunnen maken van goedkopere tarieven.

4

Zelf energie produceren? Dat is zeker slim, maar vergeet niet om de effecten op uw stroomcontract grondig te bestuderen, aangezien uw afnameprofiel zal veranderen.

5

Kies voor variabele energiecontracten indien u zelf over voldoende knowhow en de nodige marktkennis beschikt.

6

PHILIP WILLAERT PHILIP WILLAERT

[email protected]

[email protected]

Bespaart u volgend jaar écht op energie of blijft het bij goede voornemens? Zet 2013 alvast goed in en herbekijk nu uw energiecontract. Wij maken graag een voorstel op maat van uw bedrijf. Bezoek onze website of contacteer ons op 03 270 68 79.

Ess_Energym_259x121.indd 1

8/11/12 14:54

4 · november 2012

nieuws

Vraag: Hoe vinden nieuwe energietechnologieën de weg naar de markt? Antwoord: Technologiebedrijven kunnen hiervoor aankloppen bij Power-Link, het kennisplatform van de Universiteit Gent voor duurzame en hernieuwbare energie.

UGent Power-Link als motor voor een groen Vlaanderen fen en tankfaciliteiten, waterstofeconomie, toepassingen van elektrische netten, enz... Verder legt het kennisplatform de link tussen de bedrijfs- en onderzoekswereld, ondersteunt het fundamenteel en toegepast onderzoek rond duurzame en hernieuwbare energie en stimuleert het de innovatie en implementatie van energietechnologieën.

innovatie Gent

Het project The Energy Box demonstreert marktrijpe technologieën op het cleantech wetenschapspark van de Universiteit Gent, Greenbridge, in Oostende. Als kennis- en netwerkpartner is UGent Power-Link samen met haar hogeschoolpartners uitgegroeid tot een Vlaams wetenschapsplatform.UGent Power-Link sensibiliseert tot een rationeel, reductief en alternatief energiegebruik en biedt een administratieve en organisatorische ondersteuning aan tal van wetenschappelijke, demonstratieve en educatieve projecten. Denk aan kleine windturbines, fotovoltaïsche installaties, alternatieve brandstof-

The Energy Box Het project bij uitstek is The Energy Box, een demonstrator van innovatieve energietechnologieën ontwikkeld door cleantech kmo’s die professioneel begeleid worden in het proces van industriële marketing en ondernemerschap. De noodzaak is groot: financieringsmogelijkheden voor onderzoek

en ontwikkeling van technologieën zijn er voldoende, maar ondernemerschap wordt nog te weinig geprikkeld. Op een duurzaam wetenschapspark in Oostende zet The Energy Box nieuwe technologieën op vlak van duurzame energie (met het oog op energieproduc-

The Energy Box demonstreert nieuwe energietechnologieën ontwikkeld door cleantech kmo’s tie, -besparing en -efficiëntie) in de kijker. De focus ligt specifiek op kmo’s die marktrijpe prototypes in de cleantechsector ontwikkelden, maar niet het kader hebben of vin-

Cleantech: 3 INnovaties voor een duurzame toekomst

 

■■ Een webgebaseerd platform voor monitoring van decentrale energieproducerende installaties (waaronder fotovoltaïsche installaties) en meteorologische omgevingsparameters. De tool is in staat om de energieproductie van diverse hernieuwbare energietechnologieën te meten, te loggen en te visualiseren.

■■ Een Service Management Systeem waardoor industriële batterijen allerlei informatie met betrekking tot hun operationele toestand kunnen doorsturen. Dankzij die gegevens kan er, indien nodig, vroegtijdig ingegrepen worden om mogelijke problemen te vermijden. Zo krijgen de klanten energiegarantie.

■■ Een aardgastankstation dat aansluitbaar is op het wijdvertakte Belgische aardgasnet. Een modulair compressor-systeem comprimeert aardgas uit het lagedruknet in tijdelijke opslagtanks van waaruit zo’n veertig auto’s per dag kunnen tanken onder hoge druk.

den om de markt daadwerkelijk te betreden.

Hulp op drie domeinen Bedrijven met een innovatieve technologie kunnen aankloppen bij The Energy Box en worden na een screening en goedkeuring op drie domeinen geholpen. Enerzijds krijgen de bedrijven de nodige visibiliteit en promotie in de demonstratieruimte: dat is met meer dan drieduizend bezoekers per jaar een echte duw in de rug. Daarnaast worden de resultaten gemonitord en krijgen de bedrijven honderd uur coaching door een geïntegreerd team van professionele consultants. Sinds de opstart van het project klopten veertig bedrijven aan de deur en werden er 23 effectief toegelaten. Net zoals UGent Power-Link geniet The Energy Box financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), Vlaanderen en de Provincie WestVlaanderen. Daardoor kon dit traject gratis worden aangeboden. Vanaf januari 2013 zal Greenbridge het concept verderzetten, maar dit zal niet langer gratis zijn. Bert Verbeke

double tracking Het ‘double tracking’ fotovoltaïsche systeem volgt de beweging van de zon horizontaal en verticaal. foto: privé

Slimme lichtkoepels De installatie van slimme lichtkoepels laat bedrijven en overheden toe om energie te besparen via daglicht zonder eerst te moeten investeren. Centraal staat het geheel van een gepatenteerd product inclusief meet- en monitoringtechnologie. De technologie is een realisatie van het Gentse bedrijf EcoNation,die de technologie samen met de afdeling Regeltechniek van de Universiteit Gent ontwikkelde.Technologische innovatie op het vlak van business kan soelaas brengen voor bedrijven die willen besparen op energie.Een voorbeeld daarvan is een slimme

[email protected]

M Met 1% v van uw dak v verlichte en we 10 00% van n uw vlo oer.

D Da’s slim dagllicht. Slim daglic cht, da’s slim m besparen m met de LightCatcher. Minstens 20% van v uw energiefac ctuur gaat naar ve erlichting. Elke da ag opnieuw. Daaro om ontwikkelde EcoNation E de Ligh htCatcher, een intelligent dagllichtsysteem met 100% Belgische technologie. De LiightCatcher breng gt u tot 3.650 uur per jaar een masssa intens daglich ht: diffuus versprreid, tot vier keer g geoptimaliseerd, UV-gefilterd en van zijn hinderlijke e warmte ontdaan n. De LightCatche er is erkend als me eest performan nt daglichtsysteem m in Europa en sc coort in onafhank kelijke tests tot tie en keer efficiënte er dan de meest gekende g lichtkoep pels. En het beste nieuws is:: het kost u geen n cent, dankzij onss ‘LightCatcher Light Energy’-conc cept. Dat gaat als volgt: v Wij installerren op on nze kosten LightCatcher-lichtkoepe els op uw dak, dez ze sturen rechtstrreeks uw verlichtin ng en lampen aan n, we monitoren same en met u de bespa aring in real time en samen delen we de energiewinst. U bespaart vanaf v dag één, zon nder een cent te in nvesteren.

www.lightcattcher.be

M Meer info? Conta cteer onze lichti ngenieurs voor een e berekening op p maat: info@econ nation.be.

TiP

2

november 2012 · 5

VErTrouW oP innoVATiE

benut het Daglicht optimaal Een belangrijk middel tot energievriendelijk verlichten is door het daglicht verstandig te benutten. Het ontwerp van een gebouw bepaalt al grotendeels hoeveel daglicht er kan binnenvallen. Voor een maximaal daglicht door de ramen,gebruik je best glas met een hoge LTA-waarde (lichttoetredingsfactor). Zorg dat het glasoppervlak tot dicht bij het plafond reikt.Het licht valt dan diep in de ruimte.

inTElligEnTE liCHTkoEPEl Terwijl een klassieke, passieve lichtkoepel louter beperkt licht binnenhaalt, gaat een intelligente lichtkoepel steeds op zoek naar de meest heldere spot aan de hemel. foto’S BovEN EN oNDEr: privé

beSparen energie lichtkoepel met ingebouwde spiegel op het dak van een bedrijfsgebouw. “Terwijl een klassieke,passieve lichtkoepel enkel beperkt licht binnenhaalt, zorgt deze lichtkoepel met een sturingssysteem in een ingebouwde spiegel voor een maximale lichtinval, zowel bij lage zon als bij een bewolkte hemel”,vertelt dr. ir. Jeroen De Maeyer, Business Developer bij de Universiteit Gent.“Het sturingssysteem - op basis van zonne-energie - gaat hierbij steeds op zoek naar de meest heldere spot aan de hemel. Via een filter wordt het licht vervolgens optimaal verdeeld over een volledig gebouw.”

Autonoom energiesysteem Het leverde EcoNation het label ‘Best Beschikbare Technologie’ op in

Dr. ir. Jeroen De Maeyer business Developer bij Sustainable energy technologies, Universiteit Gent

Europa. Bovendien biedt het bedrijf deze koepel aan volgens een innovatief businessmodel, waarbij de eigenaar geniet van de voordelen van het actief daglichtsysteem, maar zelf geen investeringen hoeft te dragen. Via een draadloze technologie worden de lichtopbrengsten continu gekwantificeerd, zodat de voordelen van het actief daglichtsys-

“via een draadloze technologie worden de lichtopbrengsten continu gekwantificeerd” teem in euro’s vertaald kunnen worden, samen met zekerheid wat de opbrengst aangaat. Gemiddeld tien uur per dag kan een bedrijf genieten van UV- en warmtegefilterd natuurlijk daglicht en dat aan dezelfde lichtintensiteit als kunstlicht. De klassieke lampen kunnen uitblijven en zo bespaart een bedrijf direct, zonder een cent uit te geven.

Vele toepassingen Energiebesparing via dit intelligent daglichtsysteem is al van toepassing op vele soorten gebouwen: van vrachtwagenbouwer Scania en peperkoekfabrikant Vondelmolen tot een vliegtuigloods op de luchthaven van Schiphol en een sporthal in Sint-Truiden. Via heel compacte dakopeningen, vaak slechts één procent van een dakopening van een gebouw, kunnen industriële hallen honderd procent verlicht worden. In een gebouw van tienduizend vierkante meter kan een bedrijf op die manier op tien jaar tot bijna vierduizend euro besparen.

Vermijd dat het daglicht geblokkeerd wordt door oversteken,vaste zonneweringen,enz… Gebruik een lichte tint voor de wanden en het plafond. Het invallend daglicht zal een groter effect hebben. Een energiezuinig verlichtingssysteem is essentieel voor het beheersen van de energierekening. Slimme lichtregelsystemen met ingebouwde sensoren passen het lichtniveau aan op basis van het binnenkomende daglicht en de menselijke activiteit. Kijk of er voldoende daglicht is om te werken voor je het licht aandoet. Zeker in de zomermaanden is het niet elke dag nodig het licht aan te doen. Plaats werkplekken en bureaus bij het raam om daglicht maximaal te benutten.

Bert VerBeke

Bert VerBeke

[email protected]

[email protected]

Neem een vliegende start met uw onderneming! Het Greenbridge wetenschapspark in Oostende is de innovatiehub voor creatief ondernemerschap. Vanaf 2013 staan er 25 nieuwe kantoren, ateliers en demonstratieruimte ter beschikking aan interessante voorwaarden.

www.greenbridge.be | [email protected]

6 · NOVEMBER 2012

NIEUWS EXPERTISE

Werk aan de winkel Elektriciteitsnetten zijn er vandaag de dag op gericht elektriciteit vanuit grote centrales tot bij de gezinnen en bedrijven te brengen. “Maar die werking is niet langer houdbaar”, zegt Per-Olof Granström, secretarisgeneraal EDSO Smart Grids Association.

Onderzoek in volle beweging ■ Vraag: Hoe kunnen we de bestaande energiecapaciteit beter benutten? ■ Antwoord: Dankzij een betere timing van de energievraag en -opslag. Hernieuwbare energie komt nu vooral in het nieuws door de hoge kost van de ondersteuning. Het beste voorbeeld zijn de groenestroomcertificaten voor bezitters van zonnepanelen. Die garanderen gedurende twintig jaar een hoge prijs voor alle geproduceerde stroom.Deze kost wordt gedragen door iedereen die op het elektriciteitsnet is aangesloten en tikt door in het totale plaatje. Recente cijfers tonen dat het in Duitsland om ongeveer een vijfde van de totale factuur gaat. Maar het is niet alleen het ondersteuningssysteem dat een invloed heeft. Nog fundamenteler is dat ons elektriciteitssysteem niet aangepast is om veel verspreide en onvoorspelbare energiebronnen - zoals zonnepanelen - aan te sluiten,laat staan om de erg wisselende energiestromen die daarmee gepaard gaan,op te vangen.

Eén grote centrale Tijdens het ontwerp ervan - in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw - vertrok men steevast van de idee dat elektriciteit zou vloeien van één grote centrale naar vele kleinere gebruikers. Daardoor was het logisch om rond die centrales de sterkste netten met de dikste kabels te leggen en die stelselmatig te laten opsplitsen tot de veel dunnere kabels die voor de huisaansluitingen gebruikt worden. Bovendien was het minder cruciaal om op elk moment exact te weten hoeveel energie zich waar in het netwerk bevond.

bijzonder duur is - of we benutten de bestaande capaciteit op een betere manier. Dat laatste kan. Het vereist een betere timing van de energievraag en -opslag.” De timing van de energievraag zorgt dat de capaciteit van het bestaande elektriciteitsnetwerk gedurende de hele dag zo goed mogelijk benut wordt. Overschotten of tekorten worden vermeden door verbruik op te schuiven naar een tijdstip dat er minder vraag of meer productie is. De technologieën om dit op grote schaal, geautomatiseerd en volledig transparant te doen,zitten nu in de laboratoria.

Energievraag

Energieopslag

Het werk van EnergyVille (kenniscentrum dat de krachten en expertises binnen de Vlaamse energietechnologie bundelt) rond Smart Grids is er nu net op gericht om ons systeem hier wel op voor te bereiden, op een technisch én economisch haalbare manier. Ronnie Belmans, CEO van EnergyVille, legt uit: “Technisch gezien zijn er twee mogelijkheden: we leggen overal nieuwe leidingen - wat

Opslag, het tweede speerpunt, is nodig wanneer de verschuiving van de vraag onvoldoende blijkt te zijn. Vandaag is opslag nog erg duur en vaak omvangrijk. Zo kost opslag in batterijen al snel honderd tot tweehonderd euro per kWh – terwijl de totale kostprijs voor elektriciteit voor de meeste consumenten rond de twintig eurocent per kWh draait. Binnen EnergyVille wordt daarom onderzoek

verricht naar de volgende generaties batterijsystemen die grote hoeveelheden energie tijdelijk kunnen stockeren. Ook alternatieve technologieen, zoals tijdelijke stockage onder de vorm van warmte,worden uitgebreid getest en verbeterd. Belmans is duidelijk: “Smart grids maken elektriciteitsuitwisseling in twee richtingen mogelijk, en zorgen er daarnaast voor dat bedrijven en consumenten een maximale controle krijgen over hun eigen verbruik. Dit vergt onderzoek en investeringen, maar zonder de intelligente netten, geen hernieuwbare energie en geen CO2-reductie.”

!

Meer informatie: www.energyville.be DAAN.DE.BECKER

“Europese richtlijnen op het gebied van onder meer duurzaamheid en bevoorradingszekerheid hebben ervoor gezorgd dat systeemoperatoren op korte tijd moeten kunnen inspelen op de sterke evolutie van het aandeel te verdelen hernieuwbare energie op het elektriciteitsnet. In België groeide de capaciteit van zonnepanelen tussen 2007 en 2011 van 0,2 GW tot 2 GW en ook in de Europese Unie vertienvoudigde deze van 5 GW naar 50 GW. Om de elektriciteitsverdeling via onze netten ook in de toekomst vlot te laten verlopen, moeten we overschakelen naar zogenaamde slimme netten of ‘smart grids’. Deze moeten op een meer lokaal niveau inspelen op de behoefte aan opslag en distributie van energie.”

Noodzaak Om deze ‘smart grids’ effectief mogelijk (en succesvol) te maken is er volgens Granström nood aan: ■ Meer investeringen in R&D. ■ Een platform waarop knowhow gedeeld kan worden. ■ Europese richtlijnen die samenwerking over de grenzen heen bevorderen. ■ Een stabiel nationaal regulatoir kader met als doel investeerders aan te trekken. ■ Overleg en communicatie met de klanten.

[email protected]

VITO is een toonaangevend en onafhankelijk Europees onderzoeks- en adviescentrum, dat innovatieve technologieën en wetenschappelijke kennis toepasbaar maakt voor overheid en industrie, onder meer op het gebied van DUURZAME ENERGIETECHNOLOGIEËN. Voor al uw energievraagstukken kan u als bedrijf terecht bij VITO Energietechnologie/EnergyVille.

Neem vrijblijvend contact op: Erik De Schutter Commercieel verantwoordelijke Tel. + 32 14 33 59 59 GSM + 32 492 97 79 23 [email protected] VITO NV - Boeretang 200 - 2400 MOL - www.vito.be

Een greep uit ons aanbod: » Labo- en fieldtests: » power line communication; » thermische systemen; » elektrische systemen; » DC & AC microgrid; » energiebeheersystemen & -gateways; » interoperability testing van smart grid componenten; » slimme laadtechnologie voor elektrische voertuigen. » Complexe energie- en flexibiliteitsaudits voor aggregatoren en energiegrootverbruikers » Analyse en ontwerp van virtual power plants (VPP)

NIEUWS

Water te weinig bekend als betrouwbare energiebron ■ Vraag: Is gebruikt warm water enkel iets om te lozen? ■ Antwoord: Neen, het is een bron van energie. Water is de bron van alle leven. Maar ook van energie, want uit vrijwel alle water is er warmte recupereerbaar. Vooral in de industrie zijn de mogelijkheden legio. In de praktijk gaat het momenteel voornamelijk over de warmte van proces-, afvalen koelwater. Over het algemeen wordt dit water met een warmtepomp doorheen een warmtewisselaar gestuurd. Heel eenvoudig gesteld, gaat het om een toestel waarin twee aparte stromen water in tegengestelde richting circuleren. Tijdens dit proces verwarmt de ene stroom (het warme water) de andere (het koude water), waarna deze laatste wordt ingezet voor voorverwarmd proceswater, verwarming of ander sanitair warm water.

3 TIP

RECUPEREER ENERGIE

ten waarbij de warmte van de bodem ondergronds wordt opgeslagen en gebruikt indien nodig. Vice versa wordt op die manier de koude van de bodem gebruikt om in de zomer de panden te koelen.Maar de rendabiliteit en haalbaarheid van dergelijke projecten is afhankelijk van het type bodem.

NOVEMBER 2012 · 7

INSPIRATIE

Van water naar bodem naar verwarming In één van de Nederlandse vestigingen van de internationale zuivelproducent Friesland Campina werd zowel koel- als afvalwater met relatief hoge temperatuur (gemiddeld 30°C en 40°C) in respectievelijk het kanaal en de riool geloosd.

Tweede leven

TWEEDE LEVEN. Binnenkort zal al het gebruikte warm water als energiebron dienen. FOTO: PRIVÉ

Rendabel Recente toepassingen maken zelfs gebruik van warmte afkomstig van relatief ‘koude’ stromen, waarbij bij een klein temperatuurverschil de thermische energie wordt gevaloriseerd. Maar over welke warmte het nu ook gaat: in de meeste gevallen zal er toch nog bijverwarming nodig zijn. Alleen is dit veel rendabeler dan de temperatuur van pakweg 1°C naar 25°C te moeten optrekken.Trouwens,ook het omgekeerde is mogelijk: warmterecuperatie onder de vorm van ‘koude’ uit water winnen. Dit gebeurt op eenzelfde manier als bij warmtewinning. Vooral voor de voedingssector en de koeling van kantoorgebouwen biedt deze techniek perspectieven.

Transporteren Het is ook mogelijk om warm proceswater van het ene bedrijf via thermisch geïsoleerde leidingen te transporteren naar een nabijgelegen firma

die in haar productie nood heeft aan minder heet water of om als sanitair water aan te wenden. Dergelijke toepassingen zijn haalbaar als er zich een ‘tweede gebruiker’ in de buurt bevindt. Want hoe verder het warm water wordt getransporteerd, hoe sterker de temperatuurafname. Dit principe kan trouwens ook voor woningen, appartementen en kantoorgebouwen worden toegepast. Maar omdat deze zich meestal ver van een industriezone bevinden, zal het warme water dan in ondergrondse tanks moeten worden opgeslagen, waardoor het rendement kleiner is. Niettemin wordt in verschillende landen met deze oplossing geëxperimenteerd.

Kantoormarkt Er zijn echter nog andere mogelijkheden om warmte uit water te recupereren voor de kantoormarkt. Zo wordt er al volop gebruikgemaakt van de warmte uit grondwater. Dat wordt dan opgepompt en via een warmtewisselaar gecirculeerd.Tevens zijn er grootschalige ‘geothermische’ projec-

Tot slot is het mogelijk om zelfs de warmte uit onze riolering te valoriseren. Ook hier is de combinatie met warmtewisselaars en warmtepompen aan de orde. Vooral in Nederland en Duitsland wordt met deze techniek geëxperimenteerd, en dit met mooie resultaten. De toepassing in België laat echter nog op zich wachten, vooral omdat hier maar weinig gescheiden rioleringen zijn. En wanneer er (koud) regenwater met het afvalwater wordt gemengd, is de techniek niet langer rendabel.Toch wordt verwacht dat deze techniek ook hier zal doorbreken. Het ziet er dus naar uit dat zowat al het gebruikte warm water in de toekomst een tweede leven als energiebron kan krijgen. ELS JONCKHEERE [email protected]

STAPPENPLAN VOOR WARMTERECUPERATIE UIT WATER ■ Fase 1: een externe expert brengt de water- en energiehuishouding in kaart aan de hand van een waterbalans. ■ Fase 2: een haalbaarheidsstudie gaat na of energierecuperatie zinvol is en welke de investeringen en baten zijn. ■ Fase 3: de installatie komt op maat van de klant tot stand. Naast het bouwen van de installatie, is een continue monitoring en optimalisatie cruciaal.

Uit onderzoek bleek dat er een warmterecuperatie van honderdduizend tot honderdvijftigduizend GJoules per jaar van het koelwater en afvalwater mogelijk was. Dat is zo’n acht procent van de benodigde energie. Na een haalbaarheidsstudie werd er gekozen om deze warmte via een warmtewisselaar aan het water te onttrekken om vervolgens in de ondergrond op te slaan. Grondwater stroomt relatief langzaam en kan daarom de warmte goed vasthouden. Dit grondwater wordt vervolgens in de winter opgepompt om de warmte te gebruiken bij de verwarming van de bedrijfspanden.

Terugverdiend Er is natuurlijk wel nog bijverwarming nodig, aangezien er buitentemperaturen zijn die een groter vermogen vragen dan wat de opgeslagen warmte kan leveren. Niettemin is het een rendabele oplossing, aangezien de bijverwarming maar enkele dagen per jaar energie vraagt, terwijl de extra investering om ook op de koudste drie dagen met grondwater te verwarmen, zo’n vijftig procent zou bedragen. Concreet zal dit project dan ook op 6 à 7 jaar zijn terugverdiend. ELS JONCKHEERE [email protected]

Haal energie uit de waterketen dankzij Tauw Energie uit waterstromen recupereren voor bedrijven en overheden? Tauw België onderzoekt voor u de mogelijkheden: • • • •

U krijgt met een waterbalans een overzicht van alle warme en koude stromen Weet dankzij onze haalbaarheidsstudie of energierecuperatie haalbaar is U bekijkt samen met ons de mogelijkheden, investeringen en terugverdientijd U krijgt een totaaloplossing: lastenboek, integratie, monitoring en optimalisering

Tauw garandeert u een klare kijk. Helder als water!

www.tauw.be/water

Denkkracht voor duurzame omgevingskwaliteit

8 · NOVEMBER 2012

EXPERTISE

Vraag: Hoe kunnen we de bevoorradingszekerheid garanderen en onze ecologis Antwoord: De discussies zijn talrijk en de meningen verdeeld. Twee experten ter hun licht schijnen op de huidige energieproblematiek en reiken elk op hun

“ENERGIE KENT G ESCO “Door het systeem voor het energiebeheer van gebouwen en het onderhoud van de technische installaties kunnen bedrijven en instellingen heel wat energie besparen.Zo bestaan er in België al installaties voor gezamenlijke energieopwekking, bijvoorbeeld in de CHIREC ziekenhuizen en in het Erasmusziekenhuis. Als ESCO (Energy Service Company) zijn we immers gespecialiseerd in energiebezuiniging verbonden aan het technisch beheer van het gebouw.Voor de energiefactuur houdt de mogelijke besparing al snel een daling in van tien tot vijftien procent. Bovendien is ook de CO2-uitstoot veel kleiner.”

Intelligente gebouwen

PATRICK LABAT, CEO DALKIA BENELUX

Als we biomassa aanwenden voor gezamenlijke energieopwekking, hebben we toch al voor een stuk een antwoord op de aangekondigde sluiting van de kerncentrales. Gelukkig zijn de betrokken kabinetten zich bewust van het belang hiervan

“In feite kunnen we voor het verbruik in een gebouw dezelfde redenering maken als voor het verbruik van een auto: de constructeur garandeert ons een heel precies verbruik per kilometer, maar in de praktijk zal het reële verbruik afhangen van de chauffeur en van de manier waarop die rijdt.Voor gebouwen geldt precies hetzelfde: de technische installaties kunnen dan wel instaan voor een lager energieverbruik, maar de manier waarop we dagelijks met dat gebouw omgaan, bepaalt of we deze energiezuinige prestatie ook echt halen.” “Zo kunnen we installaties heel scherp afstellen in functie van een aantal belangrijke parameters zoals bezettingsgraad, veranderende weersomstandigheden, plaats van lichtinval, enz... Verbindingssystemen tussen de verschillende

meetinstrumenten en regelingsinstallaties maken het via een gecentraliseerd technisch beheer (GTB) mogelijk om elke dag een optimale werking van het gebouw te verkrijgen. Naast het plaatsen van deze installaties, is het heel belangrijk om ook te kunnen rekenen op technici die de installaties optimaal laten functioneren en tussenkomen wanneer deze niet goed werken Dat doen ze uiteraard rekening houdend met het comfort van de mensen die in het gebouw werken.”

Gezamenlijke energieopwekking

“Al vijftig tot jaar bepalen de intelligentie van de mens en het energieverbruik hoe snel onze technologische vooruitgang zich ontwikkelt. We zijn verplicht naar alternatieven te zoeken voor het traditionele ontwikkelingschema op basis van fossiele brandstoffen. Die zijn immers steeds minder voorhanden. Bovendien bemoeilijken klimaatveranderingen en prijsschommelingen op de energiemarkt de zaken aanzienlijk.”

“Biomassa kunnen we ook aanwenden voor installaties die gelijktijdig verschillende soorten energie opwekken,zoals warmte en elektriciteit.Die leveren een zeer hoog rendement. In België bestaan al zulke installaties, bijvoorbeeld met een gasmotor: de motor die elektriciteit produceert werkt op gas en vervolgens wordt de warmte van die motor gerecupereerd om de gebouwen die hierop aangesloten zijn te verwarmen.” “Gezamenlijke energieopwekking heeft als voordeel dat de elektriciteit ter plaatse wordt geproduceerd, vlakbij de plaatsen waar ze wordt verbruikt. Gevolg: we moeten de elektriciteit niet meer over grote afstanden vervoeren,waardoor we zowel de verspilling onderweg als het onderhoud van het vervoersnet reduceren. Als we dit alternatief op grote schaal ontwikkelen,hebben we toch al voor een stuk een antwoord op de problemen als gevolg van de aangekondigde sluiting van kerncentrales.”

Biomassa

Geen utopie meer

“Vandaag is veel hoop gevestigd op nieuwe energieën uit biomassa, op basis van verbranding van hout afkomstig uit bossen die regelmatig opnieuw aangeplant worden. In termen van CO2 is deze hernieuwbare energie in feite neutraal, omdat de CO2 die het hout uitstoot bij de verbranding vervolgens weer wordt verbruikt bij het groeien van de jonge bomen. Het grote voordeel van biomassa is dat we die energie kunnen leveren in functie van de werkelijke behoefte.”

“Vandaag vormen de per gewest uiteenlopende reglementeringen voor groene certificaten nog een rem op de projectontwikkeling verbonden aan biomassa en gezamenlijke energieopwekking. Gelukkig zijn de betrokken ministeriële kabinetten zich steeds meer bewust van het belang, waardoor een sprong voorwaarts niet langer een utopie is.”

Belangrijke uitdagingen

OLIVIER CLINCKART [email protected]

LRQA ISO 50001 certification doesn’t cost, it pays. “ De aanpak van ALcontrol in het verminderen van het energiegebruik werd aanzienlijk geholpen door de aanpak van LRQA Business Assurance. We hebben meer dan £ 100 000 bespaard en tijdens het hele proces hebben de auditors van LRQA bewezen van onschatbare waarde voor ALcontrol te zijn, door hun ruime ervaring in veel verschillende sectoren en organisaties.” David Doherty — Health, Safety & Environment Manager, ALcontrol Laboratories

media-planet-02.indd 1

TIP

NOVEMBER 2012 · 9

4

ische voetafdruk verkleinen? r zake, Patrick Labat en Frank Brichau, laten domein en vanuit hun visie oplossingen aan.

WEET WAT ER SPEELT

GEEN GRENZEN” ENERGIELEVERANCIER “Dat bedrijven over het algemeen energiebewuster gaan werken, hoeft geen betoog. De energie-intensieve industrie gaat al geruime tijd in overleg met de leveranciers actief op zoek naar manieren om hun energiefactuur te verlagen, en dat is goed.”

Transparantie “Als energieleverancier streven wij er in eerste instantie naar om telkens op zoek te gaan naar de formule die het best past bij de behoefte van onze klanten. Wij dragen daarbij het begrip transparantie hoog in het vaandel. Een bedrijf kan verdere investeringen of besparingen namelijk pas correct inschatten als het zijn energiefactuur volledig begrijpt. Daarnaast is het voor bedrijven interessant om structurele aanpassingen door te voeren. De beste manier is uiteraard om minder te verbruiken. De goedkoopste kwh blijft nu eenmaal deze die je niet verbruikt. Ik denk dat dit inzicht inmiddels wel bij de meeste bedrijven overeind staat.”

Rol overheid “Maar die positieve ingesteldheid van de bedrijfswereld is slechts één aspect. In heel dit debat speelt de overheid een vooraanstaande rol. Als we kijken naar de huidige initiatieven van de overheid, kunnen we niet anders dan besluiten dat we de eindmeet nog niet in zicht hebben op vlak van energiebeleid.” “Er is dringend nood aan duidelijke visie op ons energiebeleid,

met een open blik naar Europa en een stabiel regulatoir kader in eigen land. Ik overdrijf niet als ik zeg dat de wetgeving voor ons het voorbije jaar quasi elke zes weken veranderde. Daarenboven zijn we ook nog eens onderhevig aan verschillen in de verschillende regio’s van ons land. Het spreekt voor zich dat dit geen gezonde basis is. Niet voor de energieleveranciers, niet voor de klanten, niet voor het ondernemersvertrouwen in eigen land, maar ook niet om potentiële

Energie is een Europese aangelegenheid. En toch blijft België vooral op zichzelf gericht buitenlandse investeerders aan te trekken. Europa telt vele landen met een duidelijker beleid dan België. Logisch toch dat multinationals dan kiezen voor landen met een gunstig en vooral stabiel investeringsklimaat? Bedrijven gaan ook voor hun energiebevoorrading steeds meer internationaal denken. Internationale offertes zijn een opkomende trend. Energie is een Europese aangelegenheid. En toch blijft België intussen vooral op zichzelf gericht.”

Solidariteit “Natuurlijk moeten we voldoende aandacht besteden aan de problemen in ons eigen land, maar juist daarom geloof ik dat er een sterke nood aan een grensoverschrijdend energiebeleid is. Je moet we-

ten dat energie een aparte karakteristiek heeft. Te veel of te weinig geeft hetzelfde resultaat: namelijk nul. Je kunt energie immers niet opslaan… Landen met een energieoverschot – zoals Duitsland op dagen met veel wind en zon – zouden in staat moeten zijn om hun energie door te sturen naar landen waar op dat moment een tekort is. Enkel op die manier kunnen we de Belgische én de Europese bevoorrading in balans brengen.” “Nu staan er gloednieuwe, duurzame centrales op enkele kilometers van onze grenzen die mee voor onze bevoorrading zouden kunnen zorgen, maar waar we intraday geen gebruik van kunnen maken. Het is toch beter om te kijken hoe we die kunnen inzetten in plaats van te debatteren over de organisatie van lokale investeringen?”

Juiste richting “Laat mij duidelijk zijn: de energieproblematiek is geen gemakkelijke materie. De overheid heeft het energievraagstuk na tien jaar eindelijk met prioriteit op de tafel gelegd en er worden goede initiatieven genomen. Maar ik ben ervan overtuigd dat we alsnog een tandje moeten bijsteken om ons beleid op lange termijn én op Europees vlak vorm te geven.”

■ In huidige functie sinds 1 mei 2011 ■ Ingenieur elektromechanica – Vrije Universiteit Brussel – magna cum laude – 1990 ■ PhD Toegepaste Wetenschap (Ingenieur): ‘Een Numeriek Model voor Kathodische Bescherming van Begraven Pijpen’ Vrije Universiteit Brussel – magna cum laude – 1994 ■ Finance & Business Administration – EHSAL Brussels – maxima cum laude – 1995 ■ Business courses gesponsord door Shell: Negotiation skills (Harvard Business School), M&A (Insead), Pension fund (Mercer)/ People (IMD)/project&change management, … - sinds 1993

DAAN DE BECKER [email protected]

Wie zijn we?

ISO 14001

ISO 50001 MVO

FRANK BRICHAU, CEO ESSENT BELGIUM

ISO 9001 Benchmarking Convenant

DMA

LRQA is één van ’s werelds leidende certificeerders van managementsystemen in de verschillende domeinen van kwaliteit, welzijn op het werk, milieu en voeding. Daarnaast verzorgt LRQA ook verificatie van corporate reports en hebben wij een uitgebreid trainingsaanbod binnen deze domeinen. LRQA is pionier in Business Assurance en heeft zo een voorsprong op de concurrentie. We werken met IRCA-geregistreerde auditoren met ruime expertise in de sector. Als onpartijdige en onafhankelijke instantie, verbeteren we uw erkenning en geloofwaardigheid naar uw stakeholders toe. www.lrqa-view.be ı www.businessassurance.com ı +32(0)3 212 16 40

07/11/12 13:09 - 07/11/12

10 · NOVEMBER 2012

NIEUWS

TIP

CERTIFICATIE ALS SLEUTEL VOOR EEN EFFICIËNT ENERGIEBELEID

■ Vraag: Wat is de beste manier om een energiebeleid te voeren? ■ Antwoord: Door ISO 50001 te implementeren.

gekend zijn. Daardoor is er weinig motivatie om nog verder aan energie-efficiëntie te werken en blijven heel wat opportuniteiten onbenut.

Handleiding Energie-efficiëntie is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor je imago, concurrentievermogen en winstmarge. Helaas halen bedrijven nog lang niet het onderste uit de kan.Vaak kan er nog gemakkelijk 20 à 30 % op de energiefactuur worden bespaard. De mogelijkheden zijn legio: optimale regeling van installaties, recuperatie van restwarmte, investeren in isolatie en energiezuinigere apparatuur, veranderen van de attitude van de gebruikers, de implementatie van andere productiemethodes en –procedures, de toepassing van duurzame energie (zonnepanelen, windturbines,WKK’s), herbelichting,... En bedrijven beginnen deze ingrepen ook effectief toe te passen. Alleen gebeurt dit vaak weinig gestructureerd of doordacht. Snelle investeringen krijgen immers vaak prioriteit op een aangehouden besparingsproject. Hierdoor zijn er geen concrete doelstellingen op de lange termijn en wordt er zelden opgevolgd wat de losse ingrepen effectief opbrengen. Het gevolg is dat de resultaten achterwege blijven of on-

Dat bedrijven vaak ad hoc te werk gaan, heeft alles te maken met het feit dat de energiekennis, samen met de onderhoudstaken, zijn uitbesteed. En een externe adviseur aantrekken, is voor kleinere kmo’s vaak een te dure oplossing. Sinds 2011 is er echter een manier om de zaken wel juist aan te pakken: ISO 50001. Want deze norm biedt een houvast om een efficiënt en continu energiebeleid uit te stippelen en te voeren. Het systeem is gebaseerd op de kennis en ervaring – zeg maar de ‘best practices’ – van bedrijven wereldwijd en kan door elke onderneming volgens de eigen behoefte, het actieterrein en de werkprocedures worden ingevuld. In concreto biedt de norm een soort van handleiding om tot het beste resultaat te komen. Het grote voordeel is dat het gebruik van ISO 50001 ertoe zal leiden dat je een ‘gestandaardiseerd’ energiebeleid voert. Want overal ter wereld wordt ze toegepast. Deze specifieke norm is intussen al in een 70-tal landen gepubliceerd. Wegens haar jonge leeftijd zal ze in de toekomst in nog

WAAROM ISO 50001 IMPLEMENTEREN? ■ Voor het bedrijf zelf: structureel kader, 20 à 30 % minder verbruik, handleiding voor een efficiënt energiebeleid. ■ Voor het milieu: minder verbruik van schaarse grondstoffen, minder CO 2-uitstoot. ■ Voor je klanten: ‘groen imago’ en bewijs dat je op een structurele manier met energie bezig bent; in de toekomst wellicht een vereiste om business te doen. ■ Voor je business: manier om concurrentieel te blijven

(gerealiseerde besparing zorgt dat je de prij s van producten of diensten niet hoeft op te trekken, dat je in research en development kunt blijven investeren, dat je meer marketing kunt voeren,...). ■ Voor de overheid: komt tegemoet aan eisen bij subsidies, CO 2-rechten en convenanten.

!

Meer informatie: www.agentschapondernemen.be

veel meer landen van toepassing worden. Let wel: het is geen verplichting om ISO 50001 toe te passen, want ze heeft niets met reglementering te maken. Het is een initiatief dat uit het bedrijfsleven zelf komt.Niettemin zal ze met de jaren, net als de ISO-normen voor kwaliteit, door steeds meer businesspartners worden vereist. Ondernemingen hebben er dus alle baat bij om snel op de trein te springen.

Snel terugverdiend Concreet biedt ISO50001 een aantal eisen waaraan het energiebeleid moet voldoen. Een onafhankelijk certificatieorganisme controleert na de implementatie van de norm via een audit of het bedrijf in alle voorwaarden is geslaagd. Is dat het geval, dan krijgt ze een certificaat dat drie jaar geldig is. De kostprijs van 2.000 à 5.000 euro kan gemakkelijk worden terugverdiend door het energiebeleid dat veel efficienter is. Bovendien liggen de reële kosten voor de ISO 5 0 0 0 1- c e rtificatie vaak veel lager, aangezien het wordt geintegreerd in andere ISO-systemen, zoals ISO 14001 voor milieu en/of de ISO-normen voor kwaliteit.

ELS JONCKHEERE [email protected]

5 LAAT JE CERTIFICEREN

NOVEMBER 2012 · 11

8 BELANGRIJKE VEREISTEN VAN ISO 50001

SNELLE ACTIE. Bij de lancering van ISO 50001 aarzelde Ontex geen seconde om de FOTO: BERT VEREECKE norm door een certificatiebureau te laten implementeren.

Kader voor meer efficiëntie

FOTO: BRANIMIR MEDIC & PERO PULJIZ, DE ARCHITEKTEN CIE

Eén van de bedrijven die momenteel bezig is met de implementatie van de ISO 50001-norm, is Ontex.

Voor deze internationale producent van babyluiers, maandverband, tampons en incontinentiemateriaal is dit een logische stap. Als je echt resultaat wil bereiken, is een kader immers noodzakelijk. En het is precies dat wat ISO 50001 biedt.

Omkadering Zelfs toen Ontex nog een 100 % Belgisch bedrijf was, vond ze een duidelijke omkadering van haar managementacties belangrijk.Vandaar dat ze al snel een partnership met een certificeringsinstantie afsloot en alle mogelijke ISO-managementsystemen implementeerde. Aanvankelijk ging het vooral om kwaliteit, maar gaandeweg werd ook milieu een topprioriteit.Vandaar dat Ontex in 2009 de ISO 14001-standaard implementeerde. “Energiemanagement is in deze certificatie echter een beperkt onderdeel”, legt Group Sustainability & Scientific Affairs,Bart Waterschoot,uit. “En dit terwijl besparen op energie nu precies het meeste opbrengt, zowel voor de portemonnee als het milieu.Vandaar dat we met Ontex al enkele jaren vooral op dat domein werken. Het ging echter om verschillende projecten die los van elkaar stonden,zonder gecontroleerde opvolging en sturing.Dat is het probleem in de meeste bedrijven: vanuit alle hoeken hoor je hoe er energie kan worden bespaard en je begint eraan zonder duidelijke objectieven of methode van opvolging, waardoor er eigenlijk geen consistent en geïntegreerd beleid is. Wat ontbreekt, is een kader met richtlijnen hoe je een degelijk energiebeleid moet invoeren en opvolgen.”

ISO 50001 als oplossing Tot vorig jaar bestond er nog geen internationaal erkend kaBEST PRACTICES Het is geen verplichting om ISO 50001 toe te passen, want ze heeft niets met reglementering te maken. Het is een initiatief dat uit het bedrijfsleven zelf komt. PHOTO: NAME SURNAME

Bart Waterschoot Group Sustainability & Scientific Affairs

der. Voor veel bedrijven was de ISO 50001-standaard dan ook een geschenk uit de hemel. Waterschoot: “Wij hebben in elk geval geen moment geaarzeld om deze norm te implementeren. Het gaat namelijk om een soort van framework waarmee je alles in kaart brengt dat met energie verband houdt en een geintegreerde strategie met duidelijke doelstellingen kunt opzetten. Ze helpt tevens om het energiebeleid naar het personeel en de stakeholders te communiceren, een uniforme aanpak in alle vestigingen van de groep te hanteren en vooral... een efficiënt energiemanagementsysteem te ontwikkelen dat mee evolueert en blijft zoeken naar verbetering.”

Investering die loont De Ontex Groep startte dit jaar met de implementatie van de ISO 50001-norm in de hoofdzetel en twee productiefaciliteiten. “De moeilijkheid is dat er erg weinig informatie te vinden is over hoe je bepaalde zaken moet interpreteren”, vertelt Waterschoot.“Het is immers een erg jonge norm die maar weinig bedrijven gebruiken. Vandaar dat het interessant is om een erkende certificeringsinstantie bij de implementatie te betrekken. Zij heeft immers de kennis om de nodige informatie en uitleg te verschaffen.” “Natuurlijk moet het wel een partij zijn die wil meedenken met jouw bedrijf.Want bij een ISO-implementatie komt het erop neer algemene richtlijnen om te zetten in een managementconcept dat op maat van jouw firma en manier van werken is gesneden. Daarnaast vereist de ISO 50001-standaard dat je continu alle inspanningen op energievlak monitort, meet en opvolgt. En dat is geen evidentie, zowel op technisch vlak als wat tijdsbesteding aangaat. Met andere woorden: het is een investering. Maar wel eentje die loont, want met een dergelijk kader zal een bedrijf betere resultaten boeken in energiemanagement en –performantie.”

Er moet continu aan een verbetering van het energieverbruik worden gewerkt en dit moet ook kunnen worden aangetoond.

1

Eerst moeten de posten met het grootste besparingspotentieel worden aangepakt.Er dient dus planmatig worden gewerkt.

2

Meten is weten: de basis van ISO 50001 is een continue en gedetailleerde monitoring van het verbruik. Elke verbruikerspost moet een KPI krijgen.

3

Het resultaat van elke ingreep moet worden nagegaan. Dit impliceert ook dat leveranciers van nieuwe installaties of componenten op voorhand de energiewinst moeten kunnen aantonen en nadien moeten bewijzen dat de vooropgestelde doelstelling op dat vlak effectief werd behaald.

4

Het onderhoud van installaties en infrastructuur moet voldoende rekening houden met energie-efficiëntie. M.a.w.: het onderhoud zou eveneens in een afname van het energieverbruik moeten resulteren. Ook dit moet door de uitvoerder worden gegarandeerd en bewezen.

5

Voor elk (productie)proces moet het gerelateerde energieverbruik gekend zijn. Dat is vaak nog een groot hiaat in de kennis van de bedrijven. Ze weten wel hoe een machine werkt, maar kennen niet het verbruik ervan.

6

Er moet een energiemanager en –team worden aangesteld. Iedereen moet duidelijke bevoegdheden en taken krijgen.

7

Er moeten duidelijke, gedetailleerde en haalbare doelstellingen worden geformuleerd.

8

ELS JONCKHEERE ELS JONCKHEERE [email protected]

[email protected]

12 · NOVEMBER 2012

INSPIRATIE

“Energieverbruik maakt groot deel uit van onze productiekosten” Tekort aan voldoende relevante en betrouwbare energiedata is een vaak gehoorde reden om niet of slechts in beperkte mate te werken aan het verbeteren van de energieprestatie bij bedrijven.

DUURZAAM ONDERNEMEN VRAAGT GOED ENERGIEMANAGEMENT

CASE STUDY Een effectieve en transparante opvolging van strategische energieen procesdata is een essentiële eerste stap. Afgelopen jaar kwam ook Shell Gent, een productie-eenheid van smeermiddelen in de Gentse haven, tot deze conclusie. Naast de noodzakelijke meters voor de facturering van stookolie, stoom en elektriciteit, beschikt men er slechts over een klein aantal gegevens betreffende het energieverbruik op proces- of systeemniveau. Een beperkte kennis en inzicht in het werkelijke energieverbruik, dat aardig gefragmenteerd is over verschillende componenten, is het logische gevolg.

Bart Bode CEO van Ode (Organisatie Duurzame Energie)

“Voor vele bedrijven die duurzaam ondernemen is de energiefactuur een grote uitgavenpost, maar tegelijk ook een zeer haalbare kaart om te besparen.”

Competitiviteit Claude Penneman, Plant Manager Belgian Shell licht toe: “In de huidige economische context is het uiterst belangrijk om de competitiviteit van ons bedrijf nog robuuster maken. Wij produceren immers voor bestemmingen over de hele wereld. Daarom is de productiviteit van onze plant van essentieel belang en moet zij verder gewaarborgd worden met de juiste kosten. Het verbruik van energie is voor ons een behoorlijk en substantieel deel van onze productiekosten.”

Doelstellingen Om hieraan te verhelpen werd eerder dit jaar een project gestart met als doelstellingen het verbeteren van het inzicht in het huidige verbruik op basis van de beschikbare data, het identificeren van de tekortkomingen van het meetnet, samen met het formuleren van een kosteneffectieve oplossing, en het opstellen van een systematische rapportage die daadwerkelijk tot verbetering van de energieprestatie leidt.

ESSENTIEEL Een effectieve en transparante opvolging van strategische energie- en procesdata is noodzakelijk. FOTO: WIKIPEDIA MIKE DELGAUDIO

enkel de energiedata op proces- en systeemniveau die nodig zijn voor een systematische verbetering van de energieprestatie en waarvan de

Een energiedashboard biedt in één opslag een helder overzicht van de huidige energieprestatie en de verwachtingen

rende weersomstandigheden. Tot slot wordt het werkelijke verbruik opgevolgd door middel van de cumulatieve som van de afwijkingen tot de voorspellingen, de zogenaamde ‘CUSUM-analysis’. Deze aanpak laat toe occasionele schommelingen en storingen weg te filteren, maar wel afwijkende trends te detecteren. Het toont meteen ook het cumulatieve effect van een afwijkende energieprestatie en brengt onverwachte gevolgen vroegtijdig aan het licht.

Energiedashboard investering gerechtvaardigd kan worden. “Dankzij deze workshops hebben wij een duidelijker zicht op de potentiële hefbomen voor de optimalisering van ons energieverbruik. Dit geeft ons ook een geruste blik op de toekomst”, verduidelijkt Penneman.

Workshops

Anticiperen

Op basis van een reeks workshops en een on-site-analyse werd een intelligente groepering van producten opgesteld en het overeenkomstig energieverbruik bepaald. Volgend op de resultaten werd een verbeteringsvoorstel uitgewerkt voor het bestaande meetnet. Hierbij was het uitgangspunt het verzekeren van een directe opvolging van

Omdat effectief meten slechts de helft van de oplossing is, werden eveneens robuuste energiemodellen ontwikkeld om een gefundeerde analyse van het werkelijke verbruik te ondersteunen. Deze modellen verrekenen onder meer wijzigingen in productievolumes en de productiemix, het optreden van geplande en onvoorziene stops en verande-

Al het voorgaande werd gecombineerd in een compact en duidelijk ‘energiedashboard’ dat in één opslag een helder overzicht

van de huidige energieprestatie en verwachtingen biedt. Bij de ontwikkeling werd rekening gehouden met zowel de behoeften van het management als die van de productieverantwoordelijken en de aankoopafdeling. Resultaat hiervan is dat de verbruiken en de overeenkomstige kosten, alsook de afwijkingen op maand- en jaarbasis helder worden gevisualiseerd. Het belangrijkste is echter de verplichte maandelijkse evaluatie van deviaties en bijhorende voorstellen van corrigerende en preventieve maatregelen.

DAAN DE BECKER [email protected]

ISO50001 EN ENERGIECONVENANT ■ Het staat in de sterren geschreven dat de ISO50001certificering in de toekomst een belangrijke rol zal spelen voor energie-intensieve bedrijven die zich in het Vlaamse Energieconvenant hebben ingeschreven. ■ De geruchten gaan dat de vernieuwde versie (voorzien voor 2013) meer de nadruk zal leggen op geleverde inspanningen inzake energiebeheer, in plaats van het halen van

doelstellingen alleen. ■ Zolang de klimaatproblematiek niet is opgelost, mogen we ons dus aan nieuwe beleidsinitiatieven blijven verwachten. ■ Pro-actieve bedrijven kunnen via de ISO 50001 altijd als eerste de vruchten plukken en tegelijkertijd alvast de energiekosten reduceren.

“De beste start is een grondige studie over het verbruik in het bedrijf”, zegt Bart Bode van Ode. “Zo kan er heel wat gebeuren met de toepassing van nuttige restwarmte. Misschien heeft u een afdeling in het eigen bedrijf die na het productieproces over voldoende warmte beschikt om de kantoren te verwarmen of kan een naburig bedrijf die warmte leveren. De introductie van de ISO 50001-norm voor energiemanagement biedt voor elk bedrijf een gepaste oplossing aan de hand van een gestructureerd Energie Management Systeem. Deze norm is gebaseerd op reeds bestaande standaarden en de laatste ontwikkelingen in energiemanagement, en is bijzonder relevant bij energie-intensieve bedrijven of industrietakken die met regelgeving inzake broeikasgassen te maken hebben.”

Besparen en investeren “Naast het besparen op energieconsumptie kan een bedrijf zelf investeren in hernieuwbare energie. Ook dit vraagt opnieuw een goede analyse vooraf. Zonnepanelen blijven meer dan de moeite waard om die stroomfactuur naar beneden te halen. Voor kantoorgebouwen zijn warmtepompen een pak efficiënter dan welk ander verwarmingssysteem ook, omdat ze gebruik maken van de omgevingswarmte. In de zomer kunnen ze ook voor koeling zorgen”, besluit Bode. [email protected]

!

Meer informatie: www.agentschapondernemen.be

6

INSPIRATIE

TIP

“Er is veel vraag naar specifiek opgeleide energiemanagers” ■ Vraag: Hoe kunnen bedrijven efficiënter met energie omgaan? ■ Antwoord: Door de hulp van professionele energiemanagers in te schakelen. Slim omspringen met energie vormt voor veel bedrijven een topprioriteit. Omdat het beter is voor het milieu. Maar vooral omdat het heel wat kosten uitspaart. Begin september startte Miguel met de gloednieuwe opleiding Energiemanagement. Daarmee wordt hij binnenkort de persoon bij uitstek om bedrijven te adviseren over hun energieverbruik.

Miguel

mer en economisch rendabeler energiebeleid. Er is dus heel veel vraag naar specifiek opgeleiden die hen daarin kunnen bijstaan. Natuurlijk doe ik het ook vanuit een ideologisch standpunt. Hoe energiebewuster de

Ondersteuning voor doelstellingen voor energiemanagement

mens wordt, hoe minder vervuiling. En dat willen we toch allemaal?”

“Ik heb nog geen concreet toekomstbeeld. Na mijn studies hoop ik als zelfstandige aan de slag te gaan en op vraag van bedrijven advies verlenen. Eerst het energieverbruik meten en de bestaande stromen in kaart brengen. En dan nadenken hoe je nieuwe toepassingen implementeert of hoe je de bestaande processen optimaliseert. Dat lijkt me een enorme uitdaging.”

Interessante vakken “Tot nu toe kreeg ik vakken die ik al kende uit mijn vorige studies, zoals

Afgestudeerden in Energiemanagement kunnen breed worden ingeschakeld op de arbeidsmarkt: Als zelfstandig consultant om het energiebeheer van kmo’s in betere banen te leiden. Meestal gaat het om een specifiek energieprobleem, maar de consultant kan ook het totale energieplaatje onder de loep nemen en een aangepast energiemanagementsysteem ontwikkelen. Als werknemer bij een van de energiebedrijven. Bij een studiebureau om in opdracht van een bedrijf het globale energiegebeuren te onderzoeken en te leiden. Als werknemer van (installatie)bedrijven. Op basis van uitvoeringsplannen bouwt de energiemanager nieuwe installaties (bijvoorbeeld installaties voor perslucht, stoom en elektrische distributie).

ROOSJE LOWETTE [email protected]

De zakelijke dienstverlening van DNV KEMA op het gebied van duurzaamheid is gericht op het positieve effect waarop energie wordt gebruikt. Voor onze klanten voegen we waarde toe door middel van strategische planning, markt- en technologieonderzoek, implementatieondersteuning en prestatiemetingen. DNV KEMA heeft de expertise in huis voor het ontwerpen, implementeren en evalueren van programma’s ter bevordering van energie besparing, vraagsturing en decentrale opwekking. De consultants van DNV KEMA geven ook advies over het beleid ten aanzien van energiegebruik en verlenen diensten op het gebied van marktonderzoek.

Contacteer ons vrijblijvend www.dnvkema.com

WAT NA DE STUDIES?

Uitdaging

Bewuster beleid Miguel: “Ik koos heel bewust voor de opleiding Energiemanagement. Na mijn middelbare studies elektrische technieken wilde ik doorstromen in die richting. Toen ik hoorde over de driejarige opleiding Energiemanagement, moest ik geen twee keer nadenken. Tegenwoordig heeft de industrie echt oog voor een duurza-

HEB OOG VOOR JONG TALENT

‘Warmteleer’ en ‘Elektriciteit’. De eerste weken vielen dus goed mee. Maar in de tweede module staan er bijvoorbeeld ‘Labo elektriciteit’, ‘Technisch Engels’ en ‘Excel en Statistiek’ op het programma. Daarvan heb ik nog niet veel kaas gegeten, maar het boeit me nu al. Wat ik vooral leuk vind: de klemtoon ligt op de praktijk. Wat je uit de cursus leert, wordt zo veel tastbaarder.”

Wat ik vooral leuk vind is dat de klemtoon op praktijk ligt

NOVEMBER 2012 · 13

+32 3 206 65 47 [email protected]

DNV KEMA verleent diensten aan de eigenaren van gebouwen en aan verschillende industriële klanten om hen te helpen doelstellingen ten aanzien van duurzaamheid te formuleren en te halen. Deze dienstverlening varieert van strategische oriëntatie tot implementatieondersteuning. DNV KEMA helpt deze klanten hun risico’s te beheersen en prestaties te beoordelen.

14 · NOVEMBER 2012

INZICHT

3

Tom Maes

VOORBEELDEN VAN DUURZAME BEDRIJVENPARKEN

Functie: Dokter-Ingenieur Bedrijf: Onderzoeksgroep Milieu- en Ruimtebeheer van de Universiteit Gent

EXPERTISE

Vraag: Hoe kunnen bedrijvenparken een stap verder gaan in de opgelegde CO2-neutraliteit? Antwoord: Door via een doordacht parkmanagement onderling en met de overheid samen te werken voor decentrale energievoorziening.

Evolis in Kortrijk Het bedrijventerrein Evolis in Kortrijk werd ontwikkeld door de Intercommunale Leiedal. In 2007 riep de toenmalige Vlaamse minister van Economie het park uit tot een TOP-project, omdat het een praktijkvoorbeeld vormde voor de aanleg, inrichting en het beheer van CO2-neutrale bedrijventerreinen. Het terrein

1

Samen naar een groene bedrijfsomgeving

G

ewestelijke ontwikkelingsmaatschappijen, intercommunales, gemeenten of private ontwikkelaars die nieuwe bedrijventerreinen ontwikkelen moeten volgens het Vlaams subsidiebesluit van 2007 voldoen aan de voorwaarde van CO2neutraliteit in het elektriciteitsverbruik. Dat wordt al bereikt wanneer alle bedrijven op het terrein groene stroom aankopen en indien nodig werken met een compensatie voor de CO2-emissie. Gelukkig zijn de ambities van heel wat terreinontwikkelaars groter dan dat. Zo zijn er terreinontwikkelaars die daarbovenop een quickscan aanbieden voor rationeel energieverbruik. “Daarbij gaan ze samen met de bedrijfsleiders na hoe de plannen voor het gebouw en de installaties geoptimaliseerd kunnen worden met het oog op minder energieverbruik”, zegt dr. ir. Tom Maes van de onderzoeksgroep Milieu- en Ruimtebeheer van de Universiteit Gent. Denk aan individuele maatregelen zoals de oriëntatie van het gebouw, het gebruik van natuurlijke verlichting, een watersysteem dat warm water kan voorverwarmen met een zonnecollector,enz...

Doorgedreven clustering De zogenaamde duurzame bedrijventerreinen gaan nog een stap verder. Doorheen een centraal parkmanagement werken de bedrijven op deze industriezones onderling en met de overheid samen voor het verbeteren van bedrijfsprocessen, het

verminderen van de beheerskosten en het verlagen van de milieuimpact. Op het vlak van energie kan dat door het organiseren van groepsaankopen voor groene stroom of het aantrekken van gemeenschappelijke energiemanagementdiensten. Verder is er de mogelijkheid om op het terrein een gezamenlijke productiecentrale te voorzien.

Overkoepelende aanpak “Denk aan windturbines of zonnepanelen, waarbij de bedrijven de stroom die op het terrein wordt geproduceerd via een externe evenwichtspartij aan zichzelf doorverkopen”, illustreert Maes. Behoren binnenkort nog tot de mogelijkheden: intelligente elektriciteits- en warmtenetten, waarbij buurbedrijven energie uitwisselen doorheen de valorisatie van warmte, biogas, houtsnippers of andere afvalstromen. Voor deze vormen

“Denk aan windturbines of zonnepanelen, waarbij de bedrijven de stroom die op het terrein wordt geproduceerd via een externe evenwichtspartij aan zichzelf doorverkopen”

van energieclustering vermijden de bedrijven best een directe koppeling met de energieproductie. Bij windenergie houdt de directe participatie van de bedrijven immers fiscale verliezen in, die ze kunnen vermijden wanneer een externe partij of ontwikkelaar zich verbindt aan de investeringen en bijhorende winsten. Ook bij warmte-uitwisseling van energieoverschotten geeft een overkoepelende aanpak meer technologische, juridische en financiële flexibiliteit.

Centrale bron “Bij terreinen in de zware industrie, zoals havens, is een rechtstreekse uitwisseling van de industriële restwarmte met andere warmtegebruikers geen probleem omdat de bron stabiel is en de terugverdientijden kort. Op een bedrijvenpark met veel meer (en kleinere) bedrijven zijn zulke een-op-een relaties veel moeilijker.” Dat blijkt ook uit de haalbaarheidsstudie aan de industriezone langs het Ieperleekanaal in Ieper. “Om problemen te vermijden wanneer een bedrijf het park verlaat of plots minder produceert, kan de ontwikkelaar beter een centrale bron voorzien met een warmtenet,waarop de lokale overschotten geïnjecteerd worden”,zegt Maes.Daarnaast omvat de grootste uitdaging het lokaliseren van bedrijven op basis van hun uitwisselingspotentieel en de zoektocht naar een grotere betrokkenheid van bedrijven bij de ontwikkeling en het beheer van bedrijventerreinen. SOFIE DE NIET [email protected]

Blue Gate Antwerp Dit innovatieve bedrijvenpark tegen de Schelde in Antwerpen is nog in opbouw en positioneert zich als de voorloper in een nieuwe energierevolutie. Het watergebonden en eco-effectief project ambieert een energiepostieve ontwikkeling en zal dat in de eerste plaats doen door een lokale opwekking van hernieuwbare energie (biomassa, windtur-

2

Lissewege Kazerne in Brugge Voor kmo’s zijn bedrijfsverzamelgebouwen een handige optie: verschillende bedrijven vinden er samen, maar in aparte modules, onderdak. Een voorbeeld daarvan is het bedrijventerrein Lissewege in de ex-kazerne in Brugge, uitgebaat door de West-Vlaamse Intercommunale. De bedrijven die er een showroom, atelier opslagruimte of kantoor installeren, moeten uiteraard CO 2 -

3

voorziet onder andere een collectieve waterbuffering en telt vier windturbines die in 2009 20,6 gWh elektrische energie produceerden. Daarbovenop komt er binnenkort een groenestroomcentrale, waarvan de restwarmte aan een warmtenet zal worden gekoppeld om zo de omliggende bedrijven van verwarming te voorzien.

bines en zonnepanelen), het hergebruik van reststromen en het streven naar maximale energieefficiëntie. Voor een optimale uitwisseling van energie tussen de verschillende productie-units en gebruikers, ambieert het terrein de uitbouw van een smart grid- en warmtenet. Op termijn moet Blue Gate Antwerp meer duurzame energie opwekken dan verbruiken.

neutraal zijn door de aankoop van groene stroom en eigen energie-opwekking. Anderzijds krijgen ze van de intercommunale het nodige advies voor de bouwkundige, ruimtelijke en installatietechnische ingrepen voor een optimaal energie- en isolatiepeil.

!

Voor meer informatie: http://co2profit.eu/ www.agentschapondernemen.be

NIEUWS

Efficiënt op volle toeren draaien De industrie kent specifieke noden in energiemanagement. Bij gereedschapsmachines heeft de optimalisatie van het energiegebruik van de motoren en hulpcomponenten een beduidende invloed op het energetisch kostenplaatje. De keuze van de machine en de bediening ervan spelen een grote rol in dat verhaal.

Aandrijfmotoren voor bewerkingscentra worden al een lange tijd in rendementsklassen ingedeeld. Toch hadden industriële spelers tot voort kort weinig aandacht voor het energetische rendement van gereedschapsmachines. Door de stijgende energieprijzen is dat vandaag anders: factoren zoals tijdswinst en de kostprijs van de onderdelen delven steeds meer het onderspit voor energie-efficiëntie. De volgende maatregelen hebben samen een grote invloed op de energiefactuur.

Nauwkeurig Hoe nauwkeuriger de machines gestuurd worden, hoe minder energieverlies er opduikt in de motor. Deze precisie kun je verkrijgen door het inbouwen van meetsystemen die de beweging van de machines controleren en afwijkingen vermijden. Enkel zo kan de machine de gewenste beweging uitvoeren. In dat kader

NOVEMBER 2012 · 15

7 TIP

KIES ENERGIEZUINIGE MACHINES

door de manuele handelingen die moeten gebeuren om het machinenulpunt in te stellen te laten uitvoeren door een elektrische werkstuktaster, een automatisch systeem dat de insteltijd aanzienlijk verkort. Met tien opstellingen per dag en 220 werkdagen in een jaar, kun je zo per jaar makkelijk 730 kWh besparen.

Focus op efficiëntie

MENSELIJK HANDELEN. Een heel nauwkeurige machine zal niet naar behoren werFOTO: PRIVÉ ken als deze verkeerd wordt geprogrammeerd.

zorgen lineaire meetsystemen voor een optimale accuraatheid. Deze systemen meten immers niet de beweging van de motor, maar de beweging op de werktafel zelf. En hoe dichter je meet bij het stuk dat de machine maakt, hoe preciezer de meting.

sturen en hergebruiken voor andere doeleinden. Dit principe is helemaal gelijkaardig aan het zogenaamde recuperatief remmen van een elektrische wagen, waarbij de energie die bij het remmen loskomt teruggeleverd wordt aan de voedingsbron.

Remenergie hergebruiken

Niet-productieve perioden

Bij het afremmen verbruiken de machinemotoren heel wat energie. Door voor de juiste componenten te kiezen kun je ervoor zorgen dat deze overtollige energie niet in warmte omgezet wordt, maar in elektriciteit. Deze elektriciteit kun je vervolgens terug op het net

Ook in stand-by modus verbruiken machines en nevenapparaten energie doordat ze onder spanning blijven staan. Aangezien het niet altijd mogelijk is een machine helemaal uit te schakelen, houden bedrijven de niet-productieve perioden best zo kort mogelijk. Dat kan

Creating energy progress

Onderhoud en beheer van uw technische installaties. Garantie van energie-efficiëntie.

Dit is onze uitdaging!

Dalkia nv-sa Quai Fernand Demetskaai 52 – 1070 Anderlecht T: 00 32 2 525 10 11 www.dalkia.be [email protected]

Maatregelen voor de ondersteuning van de bediener zijn even cruciaal. Een heel nauwkeurige machine zal immers niet naar behoren werken als deze verkeerd wordt geprogrammeerd. Dit menselijk handelen met het oog op precisie verkort eveneens de nietproductieve perioden, omdat een nauwkeurige productie voor minder afkeuring zorgt. Daarbovenop wordt de energiezuinigheid van de machine geoptimaliseerd volgens de bewerking die ze moet uitvoeren. Of omgekeerd: hoe meer universeel een machine werkt, hoe meer energieverlies er optreedt. Bedrijven kiezen er daarom beter voor om verscheidene stukken door goed ingestelde en geschikte machines te laten vervaardigen. Het duurt iets langer en omvat meerdere stappen, maar het levert wel een flinke energiebesparing op. SOFIE DE NIET [email protected]

6

AANDACHTSPUNTEN VOOR DE JUISTE KOELING ■ Koeling vormt eveneens een verlieslatende factor voor energiezuinigheid. Sven Claeys, beleidsmedewerker op de Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu en gezondheid van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie, sprak erover tijdens de beurs Energy Forum. Vermijd het gebruik van gefluoreerde broeikasgassen (HFK’s).Milieuvriendelijke alternatieven hebben ondertussen hun degelijkheid meer dan bewezen. Sommige installaties functioneren nog met het koelmiddel R-22.Vanaf 2015 mag je dit ozonlaagafbrekend koelmiddel niet meer gebruiken. Stap daarom over naar natuurlijke koelmiddelen of een HFK-vrije koeltechniek. Ga na welke de ecologiepremiemogelijkheden voor milieuvriendelijke koelmiddelen zijn. Vraag je bij de vervanging van een koelmachine af of je de behoefte aan koeling kan verminderen of zelfs vermijden. Als je dan toch HFK’s gebruikt, beperkt dan de lekkage.Het is schadelijk voor het milieu en leidt tot hogere onderhoudskosten. Een nieuwe Europese regelgeving rond het gebruik van gefluoreerde broeikasgassen is in de maak. Koelmiddelen met een hoge negatieve bijdrage aan de klimaatverandering zullen daarbij onder druk staan.

1

2

3 4 5 6

Hoe energie-efficiënt kan een sturing zijn? Hogere energie-efficiëntie hangt af van de juiste conditionering en professionele technieken. Daarom is de TNC de juiste sturing voor uw dagelijkse freesbewerkingen. Doorgedreven energiemanagement, energierecuperatie en geoptimaliseerde bewerkingen dragen bij tot een lagere energiefactuur. De nauwkeurigheid van de afgewerkte producten is in grote mate te danken aan de HEIDENHAIN lineaire en hoek-meetsystemen, die de asbewegingen direct op de machinetafel meten. Hierdoor kan u meer doen met minder energie. HEIDENHAIN nv/sa, Pamelse Klei 47, 1760 Roosdaal, Belgium, Telefoon: +32 54 34 31 58, http://www.heidenhain.be Hoekencoders

Lineaire encoders

Numerische sturingen

Digitale aflezingen

Meettasters

Rotatieve encoders

Energy Management Systems ISO 50001 Show your best-in-class practice for Energy Saving

and …………. Move Forward with Confidence

Why Choose Bureau Veritas Certification? Pioneers in Energy Management Systems Certification ISO 50001 & EN 16001 are based on national standards for which Bureau Veritas Certification has been accredited for many years: By DANAK for DS2403:2001 in Denmark By SWEDAC for SS627750:2003 in Sweden Energy and Climate Change Expertise Bureau Veritas Certification is a leader in Energy related services and climate change project validations and verifications (Kyoto Protocol Mechanisms : CDM, JI, EU ETS) Network A Global presence in more than 100 countries means clients benefits from both international expertise and in-depth knowledge of local standard Bureau Veritas has great expertise in Energy Efficiency Energy mappings and audits Measurement services & technologies Asset Management and integrity including energy conservation Green building services : Green Rating system, LEED, BREEAM, Energy Star Green-house gas verification for local trading schemes (ISO 14064)

  Bureau Veritas Certification Belgium N.V. Mechelsesteenweg 128 – 136 B-2018 Antwerpen www.bureauveritas.be Tel: 03 – 247 95 30