9/11/2011
Energiehout… een lokale opportuniteit? VITO – SPK Ruben Guisson Onderzoeker bio-energie VITO
Heat Geoth; Solar pumps; 2% th; 6% 11%
Energiehout… the big picture
Biol; 4%
» The EU Climate and Energy Package 2020
Biogas; 5%
» 20% BKG-reductie t.o.v. 1990 » 20% reductie in primair energieverbruik i.e. energie-efficiëntie » 20% hernieuwbare energie Richtlijn Hernieuwbare Energie
Solid biomas s; 69%
HE-doelstellingen EU27 2020
% energieverbruik
40
49
40
2005 2020 MF
38
14 12
34
30
10
31 30 25 25 24 23 23
20
8 20
18 18 17 16 16 15 15 14 14 13 13 13 13
10
6
11 10 4
Multiplicator-factor
50
2
0
0
SE LV FI AT PT DK EE SI RO LT FR ES GR DE IT BG IE PL UK SK NL CZ HU CY BE LU MT
10/11/2011 © 2010, VITO NV
2
Energiehout…the small picture » Biomassa als hernieuwbare energiebron is belangrijk voor Vlaanderen, nu en in de toekomst
60,0 50,0
Groene warmte 2020 Q-pompen 14% zonthermisch 6%
biomassa WKK 36%
30,0 20,0 10,0
Groene elektriciteit 2020
KWO 4%
biomassa dedicated 40%
biomassa; 38%
wind; 53%
PV; 9% 10/11/2011 © 2010, VITO NV
3
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
0,0 1990
» In 2010 wordt 64% van groene warmteproductie geproduceerd door installaties op hout. » Stijgende trend van gebruik van biomassa voor energiedoeleinde in Vlaanderen
PJ
40,0
Energiehout…potentieel
» Technologische randvoorwaarde: mechanisatie-oogst, infrastructuur en bereikbaarheid, procestechnieken
» Economische randvoorwaarde: winstgevend, toegevoegde waarde creërend
» Sociaal-politieke voorwaarden: beleid, sociaal aanvaardbaar
10/11/2011 © 2010, VITO NV
4
(Energie)hout… hoe inzetten? »
Biomassa/hout is een grondstof voor de productie heel wat bio-producten in een bio-based economy (F-ladder)
» De keuze voor specifieke biomassa-productie en valorisatie volgt een cascade systeem van » »
food-feed-material-energy. Als we hout willen gebruiken als energiebron dient rekening gehouden met dit kader Uitgangspunt is hout als energiebron in te zetten zonder daarbij andere toepassingen te beconcurreren »
»
Daarom geen focus op energiehout van landbouwgronden of rondhout uit bosbouwpercelen
Het hout dient ook zo duurzaam mogelijk te worden ingezet, » » »
Gebruik van lokaal beschikbaar energiehout Maximaliseren energetische rendementen Minimaliseren van de impact teelt, oogst, logistiek
» Bronnen van energiehout: » Houtig groenafval » Kroonhout/takhout » KOH-bermen
10/11/2011 © 2010, VITO NV
5
Energie... uit houtig groenafval Voorbeeld case Beerse-Merksplas IOK binnen project Energie Conversie Parken Composteerinstallatie composteerinstallatie met voorvergisting Totale verwerkte hoeveelheid IOK (GFT+groen): 60 kton/jaar Gft/groen-composteerders kunnen hun overschot aan zeefoverloop inzetten voor energetische valorisatie, met een maximum van 15/20 % van de input i.e. 5-10 kton/jaar (Vlaco) » Bijkomend potentieel snoeiafval /houtachtig afval 10-15 kton/jaar » Potentieel energie uit houtig groenafval: circa 15-25 kton/jaar* (*geen officiële cijfers) » » » »
Warmte Stortgas
Gasmotor Elektriciteit
Biogas Gaszuivering
GFT
Vergister
Groenafval
Scheiden
Digestaat
Compostering
Voertuigbrandstof Compost
Zeefoverloop
B-hout
Thermisch Verbranding Vergassing Pyrolyse Torrefactie
Houtskool Pyrolyse-olie Stookgas
10/11/2011 © 2010, VITO NV
6
Energie… uit kroonhout » Voorbeeld case: Bosland binnen project Energie Conversie Parken » Bosland: samenwerking Hechtel-Eksel, Overpelt, Lommel, RLLK, Toerisme Limburg en ANB » Circa 3.300 ha in beheer » Beperkte beschikbaarheid van transparante en gevalideerde gegevens » Robuuste aannames nodig om potentiëlen te bepalen » In rekening brengen van BEF, dood hout, beheerplan » Potentieel energie uit kroonhout: 1.5 – 4 kton/jaar, circa 3 kton/jaar* (*geen officiële cijfers)
10/11/2011 © 2010, VITO NV
7
Energie… uit KOH-wegkanten »
KOH:hout van snelgroeiende houtachtige gewassen waarbij de bovengrondse biomassa periodiek tot maximaal 8 jaar na de aanplanting of na de vorige oogst, in zijn totaliteit wordt geoogst (VREG). Traditioneel wilg en populier, oogst 4-6 jaar.
» Aanplant van KOH op bedrijventerreinen, restgronden, wegbermen of oeverzones » productie KOH-landbouw: 12 ton DS/ha/jaar of 20 ton vers/ha/jaar (40% watergeh) » Stel: » » »
500 km wegberm autosnelweg (6m*2) 500 km wegberm gewestweg, gemeenteweg (3m*2) 400 km treinspoor (3m*2) = circa 1.000 ha
» Stel 60% opbrengst t.o.v. klassieke KOH-teelt » Potentieel energie uit wegkanten 12 kton/jaar* (*geen officiële cijfers)
10/11/2011 © 2010, VITO NV
8
Energie... uit lokaal hout » Houtig groenafval » Kroonhout » Wegbermen
» » » »
20 kton/jaar 3 kton/jaar 12 kton/jaar = 35 kton/jaar
Stel: 40% watergehalte vers materiaal Potentieel 21 kton DS/jaar Stel: 18 GJ/ton DS 378 TJ/jaar of 105 GWh/jaar Stel: 8.000 draai-uren 13 MWth installatie Stel: 2.500 l/woning equivalent 4.100 woningen
» Er zijn OPPORTUNITEITEN » MAAR: » theoretisch potentieel, » robuuste aannames, » huidige valorisatie van deze stromen
10/11/2011 © 2010, VITO NV
9
Energiehout… een potentieel project Concept: Houtverwarming voor 26 nieuwe sociale woningen – Zonnige Kempen Grobbendonk » »
»
50
Concept: verwarming recreatiepark in warmtenetwerk (restaurant, gezinswoningen, zwembad,…) deels op basis van eigen biomassa
40 30 20 10 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500 5.000 5.500 6.000 6.500 7.000 7.500 8.000 8.500 9.000 9.500
»
20 ton vermeden fossiele CO2-emissies 200 MWh warmteproductie
Vermogen (kW)
»
Draaiuren (h)
Concept: lokaal warmtenetwerk op biowarmte » Haalbaar? In Oostenrijk 500 netwerken in 2000, ook elders in Europa
10/11/2011 © 2010, VITO NV
10
Energiehout… en ondersteuning » WKK-certificaten » » »
hout gestookte WKK erg beperkt in Vlaanderen grote installaties, > MWe, stoomturbines kwalitatieve WKK moeilijk realiseerbaar
» GSC (groene stroom certificaten) »
uitsluiting van houtstromen die gebruikt kunnen worden als industriële grondstof » WEL, snoeihout en twijgen van boomkruinen, diameter <4cm » WEL, andere houtstromen indien Cobelpa/Fedustria verklaren dat zij deze niet als industriële grondstof gebruiken
» Groene warmte ondersteuning » » » » »
Actieplan Groene Warmte (juli 2011) steunmechanisme installaties >1 MWth uitsluiting biomassa industriële grondstof uitsluiting indien WKC en GSC ontvangen inclusief restwarmte uit fossiele energie. 10/11/2011 © 2010, VITO NV
11
Energiehout… tot een energieproject
Teelt
Oogst
Preprocessing
Logistiek
10/11/2011 © 2010, VITO NV
Conversie
Energie transport
Eindgebruiker
12
PRODEM » PRODEM staat voor PROmotie en DEMonstratiecentrum van milieu- en energievriendelijke technologie.
» PRODEM helpt bedrijven bij de projectontwikkeling van haalbare en duurzame technologie. Bio-energie en het opzetten van ketens is hier een onderdeel van. » De doelgroep (clusters van) kleine en middelgrote ondernemingen. » Techno-economische haalbaarheidsstudies » Steun van de Vlaamse overheid en het EFRO » www.vito.be/kmo
10/11/2011 © 2010, VITO NV
13
Vragen ? Bedankt voor uw aandacht ! Ruben Guisson
[email protected] +32(0)14/33.58.49 Website: http://www.vito.be/NR/exeres/3F3A80C1-AFD9-4CE2-A8AB480E4E9F3CE7.htm
10/11/2011 © 2010, VITO NV
14
