Eindrapport Werkgroep Interieur Andreaskerk Hilvarenbeek
Inhoudsopgave De opdracht van de werkgroep ............................................................................................................... 1 De werkwijze van de werkgroep ............................................................................................................. 2 Uitgangspunten en doelstelling............................................................................................................... 3 Overwegingen ......................................................................................................................................... 4 De bestaande situatie en knelpunten ..................................................................................................... 5 De zondagse erediensten .................................................................................................................... 5 Getijden van het jaar ........................................................................................................................... 5 Andere vieringen ................................................................................................................................. 6 Niet-liturgisch gebruik ......................................................................................................................... 6 Scenario A ................................................................................................................................................ 7 Scenario B ................................................................................................................................................ 8 Scenario C ................................................................................................................................................ 9 De invulling van de liturgische ruimte ................................................................................................... 10 Restauratie van de preekstoel............................................................................................................... 11 Stoelen of banken.................................................................................................................................. 12 Te bereiken verbeteringen .................................................................................................................... 13 Kosten van de renovatie........................................................................................................................ 14 Fondsenwerving .................................................................................................................................... 15 Hoe verder ............................................................................................................................................. 16
Maart 2014 Bij deze tekst behoort een presentatie die een onlosmakelijk onderdeel van het eindrapport is
Leden van de werkgroep: Gerd Cloo Rinus Dane Joke Horstmeier-Geleijnse Romke Kootstra Frans Overkleeft ii
De opdracht van de werkgroep In de in 2012/2013 uitgevoerde toekomstverkenning kwam naar voren dat in onze gemeente breed de mening leefde dat het interieur van ons kerkgebouw aan een opknapbeurt toe was. Niet alleen omdat er sprake is van gebreken en noodzakelijk onderhoud, maar ook omdat de inrichting beperkingen oplegt aan het gebruik dat we er van willen maken. Het rapport bevat daarom de aanbeveling om het interieur van de kerk aan te pakken en ons kerkgebouw klaar te maken voor de toekomst. Achtergrond van deze aanbeveling is dat we als gemeente actief willen inspelen op de ontwikkelingen en ons niet neer willen leggen bij een “uitsterf constructie”. De kerkenraad heeft uitvoering gegeven aan deze aanbeveling door op 25 september 2013 een werkgroep te installeren met de volgende opdracht: Werk drie scenario’s uit voor de renovatie van het interieur van de Andreaskerk: A. Algehele vervanging van het interieur waarbij preekstoel en orgel behouden blijven B. Vergroting van de liturgische ruimte voor in de kerk en opknappen van de resterende banken C. Opknappen van het bestaande interieur De uitwerking van de drie scenario’s dient ter voorbereiding en ondersteuning van de besluitvorming en zal op 10 april 2014 aan het gemeenteberaad worden gepresenteerd.
1
De werkwijze van de werkgroep De maand oktober is door de werkgroep besteed aan het formuleren van de uitgangspunten, het inventariseren van het beschikbare materiaal (onder meer de onderliggende documenten van eerdergenoemde toekomstverkenning en stukken van de werkgroep liturgie) en de aanpak van het onderzoek. In november heeft de werkgroep enkele kerken bezocht en documentatie over kerkinrichtingen verzameld. Tevens zijn contacten gelegd met potentiële leveranciers, aannemer, schilder, restaurateurs, elektricien. Daarnaast is veel tijd besteed aan het discussiëren over de functie van het interieur in de liturgie en mogelijke andere – niet liturgische – vormen van gebruik van het kerkgebouw. Aangezien ons kerkgebouw een rijksmonument is, is er in deze periode ook overlegd met de Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed en betrokken instanties van de burgerlijke gemeente en de provincie. Ook is er contact geweest met de Regionaal College Behandeling Beheerszaken van NoordBrabant en Limburg over de randvoorwaarden voor de renovatie van het interieur. In december 2013 en januari 2014 zijn door de leveranciers offertes uitgebracht, door de werkgroep beoordeeld en daarna bijgesteld. Met de informatie uit deze offertes zijn vervolgens de drie scenario’s zo concreet mogelijk ingevuld. In februari 2014 is met een klankbordgroep bestaande uit Dick van de Bunt, Jannet Dijkgraaf, Wim Gerritsen, Pascal Neeleman, Corrie Oving en Wil van Egmond uitgebreid gesproken over de invulling van het liturgisch centrum en over de mogelijkheden die de drie scenario’s bieden. De conclusies van de klankbordgroep zijn verderop in dit rapport verwoord. In februari hebben we de resultaten tot dan toe ook getoetst aan enkele externe deskundigen. We hebben de Regionale Werkgroep Kerkelijke Gebouwen Zeeland bereid gevonden om onze plannen te bekijken en van commentaar te voorzien. Zij adviseerden ons om vooral niet te beperkt te denken en niet op voorhand ingrijpende oplossingen uit te sluiten wegens te verwachten weerstand. Tevens raadden zij ons aan om ook het orgel in de beschouwingen te betrekken. In maart is het eindrapport opgesteld en zijn nog enkele losse eindjes afgehandeld. Na bespreking van het rapport met de kerkenraad op 27 maart, zal het rapport beschikbaar zijn voor geïnteresseerde gemeenteleden en daarna op 10 april aan het gemeenteberaad worden gepresenteerd.
2
Uitgangspunten en doelstelling In het eindrapport van de werkgroep toekomstvisie van april 2013 staat over het kerkgebouw het volgende: Algemeen wordt de mening gedeeld dat het kerkgebouw en het Open Huis primair ten dienste van de activiteiten van onze gemeente staan. Gebruik voor andere doeleinden is secundair en kan als dat passend is. Een vaker genoemd voorbeeld is om de kerk tot een formele trouwlocatie te laten bestempelen. Activiteiten als concerten, voordrachten en tentoonstellingen zouden moeten kunnen. Het is moeilijk te voorspellen hoe zich dit verhoudt tot de ontwikkeling van het MCC. Probeer wel een “speler” te zijn in deze markt. Het Open Huis wordt algemeen gezien als zeer goed bruikbaar, daar hoeft niets aan te veranderen. De inrichting van het kerkgebouw is echter voor het huidige gebruik al beperkend en zal bij andersoortig gebruik nog meer beperkingen opleveren. De elementen van het kerkgebouw die het meest als beperkend en soms zelfs storend, worden ervaren zijn:
De geluidsinstallatie, inclusief de cassette recorder voor het opnemen van de dienst en de verbinding naar het Open Huis. (Dit is inmiddels al aangepakt en gerealiseerd) De te kleine liturgische ruimte waardoor het ernstig dringen wordt als daar meer mensen aanwezig moeten zijn dan alleen predikant, ouderling van dienst en lector. De banken die geen enkele flexibiliteit in de indeling toestaan. De banken zijn bovendien nogal sleets en niet overal even stevig.
Elementen die behouden dienen te worden zijn preekstoel en orgel. Vervanging van de banken is een grote ingreep en heeft aanpassing van de vloer en de verwarming tot gevolg. Aanbevolen wordt om een werkgroep, samen met een deskundige, de herinrichting waarbij alle bovengenoemde punten worden meegenomen, te laten voorbereiden en begeleiden. Aangezien de kosten van zo’n aanpassing substantieel zullen zijn is het aan te bevelen om goede afspraken te maken ten aanzien van budgetbewaking. De werkgroep heeft daarvan de volgende uitgangspunten voor de renovatie van het interieur afgeleid:
Primair is het gebruik van de Kerk voor de eredienst en de speciale diensten o Oplossen van in het verleden geconstateerde knelpunten o Mogelijk maken van alternatieve vormen van de erediensten o Veranderen van de wat sleetse en vermoeide uitstraling van nu in een meer positief en vertrouwen in de toekomst gevend beeld Secundair mogelijk maken van ander – niet liturgisch – gebruik van het kerkgebouw door een meer flexibele indeling
De doelstelling van de werkgroep hebben we als volgt geformuleerd: Een kerkruimte scheppen die voluit liturgische ruimte is, met een flexibele indeling, met een moderne gastvrije uitstraling, met respect voor de traditie, en met inachtneming van de ontwikkelingen in onze tijd. 3
Overwegingen De Andreaskerk is gebouwd in 1809, naar de voorbeelden die in die tijd voorhanden waren, gebaseerd op de liturgische invulling van die tijd. De zondagse eredienst was een woorddienst, de predikant beklom de kansel, de gemeente luisterde en zong de liederen. Een paar maal per jaar vierden zij de Maaltijd van de Heer (hoe weten wij niet), soms werd een kind gedoopt met water uit het koperen doopbekken, dat aan de kansel was bevestigd. Liturgische ontwikkelingen sinds 1950 ondervinden steeds meer de beperkingen van de statische kerkinrichting van 200 jaar geleden. Van belang is de vraag: Hoe willen we als gemeente zijn? Gastvrijheid betekent ook ruimte scheppen voor andere belevingen, voor mensen buiten ons kleine kringetje. De ruimte zo inrichten naar onze/deze tijd waarin er zoveel aan het veranderen is, waarin we inspelen op de toekomst. Dit houdt in dat het belangrijk wordt om aandacht te geven aan: Ruimte, uitstraling, welkom voelen, en elkaar ontmoeten, niet alleen bij de koffie, maar ook in de kerk. De klankbordgroep verwoorde het als volgt:
Het zou mogelijk moeten zijn om de flexibiliteit van de zitplaatsen en ander meubilair te vergroten voor allerlei vormen van liturgisch gebruik. Het zou ook de aantrekkelijkheid vergroten voor ander gebruik zoals concerten, exposities, lezingen , etc. Wanneer we, gelet op de toekomst, openheid en gastvrijheid hoog in het vaandel hebben dan kiest de klankbordgroep unaniem voor optie A.
4
De bestaande situatie en knelpunten De zondagse erediensten Bestaande situatie: Iedere zondag is er een eredienst, om 10 uur, het aantal kerkgangers varieert van 25 tot 80. Er is een zitplaats voor de predikant en de twee dienstdoende ambtsdragers. De paaskaars brandt. Er staan twee kaarsen op de tafel, er staan bloemen, er zijn collectezakjes in een staande schaal, er is een vrijstaande lezenaar voor de lector, de historische preekstoel (uit 1688) staat ter beschikking, de predikant heeft de keuze om achter de tafel met lezenaar te blijven staan, de predikant kan ook zittend op een hoge kruk, ontspannen, een verhaal vertellen. Muziek d.m.v. het orgel achterin en een piano voorin de kerk. Solisten of andere musici staan op het orgelpodium. Soms is er een muziekgroepje, zij zitten voorin bij de piano. Er is een CD- speler, een opname wordt gemaakt t.b.v. gemeenteleden die de dienst niet kunnen bezoeken. Soms zingt een cantorij van 12 leden, kerkgangers komen binnen via de hoofdingang en via de verbindingsdeur naar het Open Huis (want er is een garderobe in het Open Huis). Er is een liturgieblad en een aantal liedboek exemplaren. Wanneer er kindernevendienst is er vaak een gesprekje met de kinderen, daarna nemen zij het licht van paaskaars mee naar het Open Huis. Er zijn antependia die hangen over de tafel. Het klokje in het torentje luidt 10 minuten voor aanvang van de dienst en tijdens het bidden van het Onze Vader. Bij hoogtijdagen verlaten de kerkgangers de kerk door de hoofdingang, in alle andere gevallen door de verbindingsdeur naar het Open Huis. Knelpunten: de kerkbanken zijn sleets en zitten niet comfortabel, kerkgangers met rugklachten zitten het liefst op de paar stoelen achterin de kerk, het gangpad is te smal, de ruimte voorin is te klein, er zijn allerlei oneigenlijke elementen binnen geslopen in de loop der jaren (zoals een losse lezenaar op de tafel), liedboeken liggen in een bank achterin of op een stoel voorin, de piano staat noodgedwongen voorin, de cantorijleden voorin zittend staan op, verplaatsen zich frontaal en gaan weer naar hun plaatsen, het contact dirigent/organist is slecht. De verlichting kan beter. Kerkgangers leggen hun kleding af op de banken, terwijl in het Open Huis voldoende garderobe voorzieningen aanwezig zijn. Het orgelbordes is aan de kleine kant, zeker als daar ook nog een CD-speler en/of andere apparatuur moet worden bediend.
Getijden van het jaar
Adventstijd er is een adventskrans met kaarsen die door kinderen worden aangestoken Knelpunten: Beperkte ruimte voor in de kerk Kersttijd er staat een kerstboom, er is een viering in de Kerstnacht en op Eerste Kerstdag, kerstversiering aan de wanden Knelpunten: de kerstboom is vaak te groot en te breed voor de plek die er voor beschikbaar is, een sta in de weg, snoeren liggen over de grond Veertigdagentijd geen afwijking van de zondagse vieringen Drie dagen van Pasen De viering met de kinderen op Witte Donderdag kan wegens plaatsgebrek niet in de kerk plaats vinden, maar is uitgeweken naar het Open Huis bij het begin van de Paaswake wordt de nieuwe paaskaars binnengedragen, alle kerkgangers steken hun eigen kaars aan, de verlichting is gedimd 5
Hemelvaart een ochtenddienst die begint na ontmoeting koffiedrinken in de tuin Pinksteren Gedachtenisviering kerkgangers komen naar voren om een lichtje aan te steken Knelpunten: te smal gangpad, gedrang voorin bij de tafel
Andere vieringen
Kinderkerstfeest kleine of grotere groep in een kring bijeen Knelpunten: kerkruimte vrij in te delen is niet mogelijk Viering van de Maaltijd van de Heer allen zijn welkom rond de tafel in een kring rond de tafel Knelpunten: de ruimte om een echte kring te vormen is te klein, het wordt dan ook staan in de zijbanken voorin Doopdienst de doop vindt plaats rond de vrijstaande doopvont Knelpunten: ruimte rond doopvont is beperkt Trouwdienst er is een knielbank, CD-speler, geluidsopname voor het bruispaar Knelpunten: het gangpad is te smal om als bruidspaar binnen te schrijden, de geluidsopname is inmiddels sterk verbeterd. Muziek ingebracht door het bruidspaar lukt soms niet Uitvaartdienst via de deur en het gangpad wordt de kist de kerk binnengereden, beperkte ruimte voor bloemen, foto en boek op tafel, soms een 7-armige kandelaar. Bij grote belangstelling zijn er extra zitplaatsen in het Open Huis, met een beeld- en geluidsverbinding Knelpunten: te smalle tussendeur en te smal gangpad met drempels, beperkte ruimte voorin de kerk voor kist en bloemen Taizéviering deelnemers zitten in een kring op lage krukjes of op stoelen rond kaarsen, licht is gedimd Knelpunten: echte kringvorming is niet mogelijk, verlichting niet te dimmen in voor en achter Vespers , Avondgebeden, Meditaties kleine groepen kunnen vormen zonder teveel lege ruimte te ervaren Knelpunten: kleine of grotere kring niet mogelijk, verlichting niet te dimmen voor en achter Hiernaast leven er nog andere wensen die met de huidge indeling van de kerk niet gerealiseerd kunnen worden Een stiltehoekje, een vitrinekast voor de gerestaureerde kanselbijbel
Niet-liturgisch gebruik
Exposities zo spaarzaam mogelijk toestaan, passend in een liturgische ruimte Knelpunten: geen flexibele opstelling mogelijk, geen goed ophangsysteem aanwezig Concerten, Presentaties, Filmvoorstellingen/DVD, Lezingen, Vergaderingen Knelpunten: statische opstelling Repetities van cantorij en muziekgroep Knelpunten: statische opstelling in nabijheid van orgel en piano
6
Scenario A In scenario A worden alle banken verwijderd en vervangen door stoelen. De stoelen, die voorzien zijn van een bergplaats voor liedboek en liturgieblad, kunnen in de gangbare opstelling worden gekoppeld. Als alternatief kan ook worden gekozen voor een opstelling met schuine of gebogen lijnen. Voldoende flexibiliteit. Aangezien de vloer onder de banken niet is betegeld is het noodzakelijk om ook de vloer te vervangen. Daarbij worden tevens alle leidingen voor verwarming, elektra en audio/visuele voorzieningen in de vloer weggewerkt. Het kozijn van de deur naar het portaal wordt verbreed en de bestaande deur wordt vervangen door een glazen deur. Avondmaalstafel, doopvont en lezenaar worden vervangen door een bij elkaar passende set. De keuze daarvoor moet nog worden gemaakt. Eventueel moeten avondmaalstafel, doopvont en lezenaar speciaal voor de Andreaskerk worden ontworpen. De radiatoren worden vervangen, zo mogelijk door exemplaren die platter tegen de muur kunnen worden geplaatst. De verlichting wordt aangepast zodat elk lichtpunt apart kan worden gedimd. Er komen lichtpunten bij voor en achter in de kerk. De verlichting wordt zo geprogrammeerd dat het mogelijk is om met één handeling alle lichtpunten in en uit te schakelen op vooraf ingestelde lichtsterkte. De verlichting in het portaal wordt verbeterd en voorzien van een automatische schakelaar. Zo mogelijk wordt het plafond aangelicht door spots of een led-strip om een beter ruimtelijke effect te bereiken. Het interieur wordt geheel geschilderd. De preekstoel wordt gerestaureerd.
7
Scenario B De voorste twee banken worden verwijderd en vervangen door stoelen. De stoelen worden gekoppeld en zijn voorzien van een bergplaats voor liedboek en liturgie. De zijbanken worden verwijderd. De resterende banken worden 15 cm ingekort en opgeknapt (geloogd, hersteld en opnieuw op kleur gebracht). De vlonder onder de banken wordt vernieuwd. Aangezien de vloer onder de banken niet is betegeld, wordt de tegelvloer ter plaatse aangevuld met rode, zo veel mogelijk bij de bestaande passende, estriken Het kozijn van de deur naar het portaal wordt verbreed en de bestaande deur wordt vervangen door een glazen deur. Avondmaalstafel, doopvont en lezenaar worden vervangen door een bij elkaar passende set. De keuze daarvoor moet nog worden gemaakt. Eventueel moeten avondmaalstafel, doopvont en lezenaar speciaal voor de Andreaskerk worden ontworpen. De radiatoren worden vervangen, zo mogelijk door exemplaren die platter tegen de muur kunnen worden geplaatst. De verlichting in het portaal wordt verbeterd en voorzien van een automatische schakelaar. Zo mogelijk wordt het plafond aangelicht door spots of een led-strip om een beter ruimtelijke effect te bereiken. Het interieur wordt geheel geschilderd. De preekstoel wordt gerestaureerd.
8
Scenario C De banken worden 15 cm ingekort en opgeknapt (geloogd, hersteld en opnieuw op kleur gebracht). De vlonder onder de banken wordt vernieuwd. Het kozijn van de deur naar het portaal wordt verbreed en de bestaande deur wordt vervangen door een glazen deur. Avondmaalstafel, doopvont en lezenaar worden opgeknapt. De radiatoren worden vervangen, zo mogelijk door exemplaren die platter tegen de muur kunnen worden geplaatst. De verlichting in het portaal wordt verbeterd en voorzien van een automatische schakelaar. Zo mogelijk wordt het plafond aangelicht door spots of een led-strip om een beter ruimtelijke effect te bereiken. Het interieur wordt geheel geschilderd. De preekstoel wordt gerestaureerd.
9
De invulling van de liturgische ruimte Voor de invulling van de liturgische ruimte moeten we uitgaan van de functie die het heeft voor Eredienst, Doop, Avondmaal, Huwelijksdienst, Uitvaartdienst, Oecumenische avondgebeden en Taizé vieringen en andere vieringen. De belangrijkste elementen die in de liturgische ruimte staan zijn:
Avondmaalstafel Doopvont Paaskaars Lezenaar
Dit zijn geen losse elementen maar ze zijn met elkaar verbonden. Daarom moeten ze bij voorkeur ook qua stijl en ontwerp bij elkaar horen. De huidige elementen zijn op verschillende momenten en langs verschillende wegen tot ons gekomen. Het koperen doopvont aan de preekstoel is in 1934 geschonken door de familie van Beusekom. Het staande doopvont is in de jaren 70 geschonken door de heer J. Kooiman. De lezenaar is eind jaren 80 aangeschaft. De tafel is waarschijnlijk van de jaren 50 en inmiddels al verhoogd en voorzien van een nieuw blad. Bij deze renovatie van het interieur hebben we de kans om een eenheid te maken van het liturgische centrum. Waarbij we zowel kunnen kiezen voor passend bij als contrasterend met de 17e eeuwse kansel, Vervanging kan op twee manieren worden aangepakt. Er zijn fabrikanten van liturgisch meubilair die verschillende modellen aanbieden. Het is geen grote markt en de ontwerpen zijn meestal erg neutraal. Een alternatief is om een architect of kunstenaar een ontwerp te laten maken dat is afgestemd op de Andreaskerk. In het geval gekozen wordt voor scenario A, kan de keuze voor de inrichting van het liturgisch centrum niet los gezien worden van de keuze voor het model van de stoelen. Omdat flexibiliteit van de inrichting gewenst is, moet worden gekozen voor elementen die verplaatsbaar zijn. Door de werkgroep uit Zeeland die onze plannen heeft bekeken werd geopperd om in plaats van het kerkorgel gebruik te gaan maken van een klein orgel (kistorgel of huisorgel) dat voor in de kerk is geplaatst. De organisten zijn echter van mening dat een volwaardig kerkorgel met twee manualen en pedaal noodzakelijk is voor het begeleiden van de gemeentezang. Wel wijzen ze er op dat door de sluiting van kerken in de nabije toekomst er mogelijk interessante kansen liggen om een mooi kerkorgel aan te schaffen. Vervanging van het orgel is echter op dit moment niet aan de orde en geen onderdeel van de renovatie van het interieur. De organisten zijn tevreden met het huidige instrument.
10
Restauratie van de preekstoel De kansel is in 1935 geschonken door de hervormde gemeente te Neede. De preekstoel is op veel punten beschadigd, onder meer door de beschietingen tijdens de late oorlogsjaren. Veel beschadigingen zijn slechts provisorisch gerestaureerd. Daarnaast zijn klankbord en sokkel duidelijk niet origineel. Het klankbord bevat nog wel enige originele elementen, maar het merendeel is van veel later datum en bovendien niet erg in stijl opgebouwd. De restaurateur heeft een restauratieplan opgesteld dat de volgende werkzaamheden omvat:
Terugbrengen van het klankbord naar het originele model Reparatie van alle beschadigingen Waar nodig bijkleuren Opnieuw stofferen Vervangen van de sokkel naar het originele model
Het is waarschijnlijk beter om de fondsenwerving voor de preekstoel te ontkoppelen van de fondsenwerving voor de renovatie van het interieur. De preekstoel is een monument en daar gelden andere regels voor. Ook is de bereidheid om voor de restauratie van een monument te doneren verschillend van de bereidheid om bij te dragen aan de renovatie van het interieur van de kerk. Met name de Maatschappij van Welstand kan wellicht bereid gevonden worden om een substantieel deel van de kosten van de restauratie van de preekstoel te dragen. Als onvoldoende fondsen kunnen worden geworven voor de restauratie, dan is het beter om de preekstoel te laten zoals hij nu is. Geen restauratie is beter dan een verkeerde restauratie.
11
Stoelen of banken In scenario A worden de uit de jaren 50 van de vorige eeuw stammende banken vervangen door stoelen. Dit is een punt dat voor de nodige controverse kan zorgen. Voordeel van stoelen is vooral dat het de indeling van de kerk heel flexibel maakt. Wel zijn er voorwaarden verbonden aan het gebruik van stoelen. Uit veiligheidsoogpunt is gewenst, en in een grotere ruimte dan onze kerk zelfs vereist, dat de stoelen onderling kunnen worden gekoppeld. Verder moet er ook een oplossing worden gevonden voor het tijdens de dienst kunnen opbergen van liedboek en liturgieblaadje. Een voordeel van stoelen is ook dat het een meer ruimtelijk effect geeft. Banken geven een meer gesloten indruk. Niet onbelangrijk is ook dat het zitcomfort van stoelen in de regel een stuk beter is dan dat van banken. Een voordeel van banken is dan weer dat er meer zitplaatsen per strekkende meter mee kunnen worden gerealiseerd. Tenslotte is het natuurlijk zo dat we de banken al hebben en de stoelen nog moeten aanschaffen. Als we kwalitatief goede stoelen willen hebben zal dat altijd duurder zijn dan het opknappen van de banken. Voorbeelden van de flexibiliteit van het gebruik van stoelen in plaats van banken voor zijn: Muziekuitvoering met orgel
Lezing met lichtbeelden
Ronde tafel gesprek
Vrijere kerkopstelling
12
Te bereiken verbeteringen In alle scenario’s bereiken we verbeteringen: De onderhoudstoestand zal na de restauratie zeer goed zijn. Elk scenario draagt echter verschillend bij in het oplossen van de bestaande knelpunten. In onderstaande tabel is globaal weergegeven wat het effect van elk scenario op de ervaren knelpunten is. De betekenis van de symbolen: 0 + ++ +++
Geen effect Lichte verbetering Verbetering Knelpunt geheel opgelost
Gewenste verbeteringen
A
B
C
Flexibele indeling
+++
+
0
Verbreding gangpad
+++
++
++
Vergroting liturgische ruimte
+++
++
0
Opknappen banken
Nvt
+++
+++
Meer ruimtelijk en open inrichting
+++
++
+
Betere verlichting
+++
++
++
Verhoogd zitcomfort
+++
+
0
Aanpassen kleurstelling
+++
++
++
13
Kosten van de renovatie Aan deze verbeteringen hangt een prijskaartje. Voor de meeste zaken hebben we offertes gevraagd en ontvangen. Alleen voor de vervanging van avondmaalstafel, doopvont en lezenaar hebben we een stelpost op moeten voeren. De kosten daarvan hangen sterk af van keuzes die nog gemaakt moeten worden: Kopen uit de catalogus van een leverancier of laten we speciaal voor de Andreaskerk een ontwerp maken. Ook met de offertes is er nog een onzekerheid over de totale kosten. Vandaar dat er nog een vrij forse post onvoorzien is opgenomen. Restauratieonderdeel
A
B
Meubilair liturgische ruimte, nieuw in scenario A en B, bestaand opknappen in scenario C (avondmaalstafel, doopvont, lezenaar)
25.000
25.000
Stoelen (80 in Scenario A, 2o in scenario B)
30.000
7.500
Bouwkundige aanpassingen (vloer, leidinggoten, herstelwerk banken)
40.000
25.000
25.000
6.000
8.000
6.000
10.000
10.000
Verlichting
15.000
5.000
5.000
Verwarming
7.000
1.500
1.500
Beeld en geluid
8.000
8.000
14.000
7.000
5.000
145.000
95.000
55.000
25.000
25.000
25.000
Logen van de banken Schilderwerk
Diversen en onvoorzien Totaal
Restauratie preekstoel
14
C 500
Fondsenwerving De ervaring van buurgemeenten is dat het in deze tijd niet makkelijk is om subsidies los te krijgen in enkele gevallen kreeg men maar de helft van wat oorspronkelijk werd verwacht. Voor de restauratie van de preekstoel ligt dat, vanwege het monumentale karakter, mogelijk iets makkelijker. Om die reden is het ook aan te bevelen om de restauratie van de preekstoel wat los te koppelen van de verdere renovatie. Restauratie van de preekstoel is zeer specialistisch werk. Omdat het een monument betreft, is overleg met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voor deze restauratie noodzakelijk. Onze gemeente zal zelf het grootste deel van het benodigde geld moeten opbrengen. Deels kan dit uit het onderhoudsfonds, deels zullen we ook bijdragen van gemeenteleden moeten vragen en geldwervingsacties moeten organiseren. De fondsenwerving zal in het najaar van dit jaar moeten plaatsvinden. Er zal een aparte groep moeten komen die de organisatie van de fondsenwerving op zich neemt.
15
Hoe verder Als eerste zal moeten worden gekozen voor scenario A, B of C: Voor een totale renovatie van het interieur, voor een aanpassing van het bestaande interieur of voor het enkel opknappen van het bestaande interieur. Dit is een zwaarwegende keuze met verstrekkende gevolgen waarin vele aspecten meewegen. De werkgroep heeft geen unanieme keuze voor scenario A, B of C gemaakt. Dat was ook niet de opdracht. De werkgroep moest de drie scenario’s uitwerken ter voorbereiding van de besluitvorming in gemeenteberaad en kerkenraad. Alle drie de scenario’s zijn zorgvuldig uitgewerkt. De bedragen zijn voor het overgrote deel gebaseerd op concrete offertes van leveranciers. Met deze leveranciers hebben we voor elk scenario de alternatieven besproken en steeds gezocht naar een goede afweging van kosten, duurzaamheid en te bereiken effect. De vorige grootschalige renovatie van het interieur was in de jaren 50 toen de oude banken zijn vervangen door de huidige. Met deze renovatie moeten we weer voor een periode van enkele tientallen jaren vooruit kunnen. Voor die periode moeten we een kerkinterieur creëren waarin we ons allen thuis voelen, waarin we als gemeente kunnen functioneren en waarin we gasten en nieuwkomers kunnen verwelkomen. Naar verwachting zal niet bij de eerste bespreking op 10 april al een keuze voor één van de drie scenario’s kunnen worden gemaakt. Gemeenteleden moeten de tijd krijgen om de alternatieven af te wegen en de voor en nadelen met elkaar te bespreken. Om die reden is het ook aan te bevelen om het rapport voorafgaand aan het gemeenteberaad op 10 april al beschikbaar te maken via de website en in de twee zondagen kopieën uit te delen tijdens de koffie na de dienst. De tijdslijn voor het vervolg van besprekingen, besluitvorming en keuzes is daarom als volgt: In april en mei kan het rapport desgewenst worden besproken in de raden en werkgroepen en tijdens de koffie op zondagmorgen. Als men daarbij ondersteuning wenst van één van de leden van de werkgroep interieur, dan is dat mogelijk. Eind mei moet dan de keuze worden gemaakt voor scenario A, B of C en moeten eventuele aanvullende randvoorwaarden bekend zijn. Zodra de keuze voor één van de scenario’s is gemaakt, kan een gedetailleerd implementatieplan en een begroting worden opgesteld. Van september tot en met november moeten dan de volgende zaken worden afgehandeld:
Aanvragen van de benodigde vergunningen (Gemeente, Rijksdienst, RCBB) Materiaal keuze vloer (alleen scenario A) Akoestisch onderzoek (alleen scenario A) Keuze stoelen (scenario A en B) Keuze invulling liturgisch centrum (scenario A en B) Keuze verlichtingsarmaturen en wijze van aanlichten van het plafond (scenario A en B) Keuze kleuren van wanden en plafond Fondsenwerving Afsluiten overeenkomsten met de leveranciers
De werkzaamheden kunnen dan in het eerste kwartaal van 2015 worden uitgevoerd. We moeten er rekening mee houden dat in alle scenario’s het kerkgebouw gedurende enkele maanden niet kan worden gebruikt.
16
