EINDRAPPORT PROJECT PREVENTIE ARMOEDE EN SCHULDEN
in 2014 uitgevoerd door
Schuldhulpmaatje en Humanitas Heuvelrug
in opdracht van de gemeente Utrechtse Heuvelrug
Zeist, mei 2015
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 1
Inhoud Het project PREVENTIE ARMOEDE en SCHULDEN................................................................................... 3 1
Inleiding ........................................................................................................................................... 3
2
Resultaten project ........................................................................................................................... 3
3
Budget ............................................................................................................................................. 6
4
Lessons learned ............................................................................................................................... 6
5
Best practices .................................................................................................................................. 6
6
Aanbevelingen ................................................................................................................................. 7
BIJLAGEN ................................................................................................................................................. 8 Bijlage 1
Voorbereiding van het project ........................................................................................ 8
Bijlage 2
Verantwoording van Schuldhulpmaatje .......................................................................... 9
Bijlage 3
Persberichten, brochure en flyers ................................................................................. 11
Bijlage 4
Financiële verantwoording ............................................................................................ 13
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 2
Het project PREVENTIE ARMOEDE en SCHULDEN 1
Inleiding
In 2013 werd geconstateerd dat in de gemeente UHR steeds meer inwoners vanwege oplopende schulden aan de bel trekken. Vaak al op een moment dat zij zich nog niet hoeven of kunnen melden voor Schuldhulpverlening bij de RSD. Met name om mensen juist in deze fase al weer (blijvend) de regie over hun financiële situatie te laten terugwinnen, is in 2013/2014 door Humanitas en Schuldhulpmaatje het project Preventie Armoede en Schulden uitgevoerd in opdracht van de gemeente UHR. Deze notitie is de eindrapportage van dit project.
2
Resultaten project
Onderstaand staan de projectresultaten gegroepeerd per in het plan van aanpak geformuleerde (sub)doelstelling. Waar relevant worden afwijkingen van dit plan van aanpak toegelicht. Doelstelling 1: het bij een breed publiek bekend maken van de mogelijkheden tot ondersteuning bij het realiseren van sluitend budgetbeheer, inclusief het uitreiken van hulpmiddelen daartoe. In het laatste kwartaal van 2013 is een vooronderzoek uitgevoerd (zie literatuurlijst in bijlage 1). De uitvoering van het project is met een kwartaal vertraging gestart. Vanaf het 2e kwartaal tot en met januari 2015 zijn uitingen geplaatst in bladen, posters opgehangen en zijn flyers en folders verspreid waarmee het aanbod voor ondersteuning bij de thuisadministratie onder de aandacht werd gebracht. In februari was gestart met de ontwikkeling van een ‘Kanskaart’. In navolging van projecten in Groningen en Friesland zou de doelgroep hiermee worden geattendeerd op de verschillende financiële regelingen die er zijn. Omdat een theatervoorstelling van voldoende kwaliteit niet binnen het budget kon worden gerealiseerd, moest hiervan worden afgezien. Daarmee moest ook de ‘kanskaart’, die hierop was afgestemd, worden verlaten. In plaats van de voorstelling zijn in meerdere kernen inloopspreekuren georganiseerd. Voor de bekendmaking hiervan is zijn een flyer en bijbehorende poster ontwikkeld. De inloopspreekuren zijn opgezet als pilots, vooruitlopend op het inrichten van groepsbijeenkomsten/spreekuren met andere organisaties. In concreto zijn de volgende acties uitgevoerd: - In februari is het projectplan breed bekendgemaakt in het netwerk (zie bijlage 1 voor een overzicht van de betrokken organisaties/medewerkers). - De folder ‘Geen Geld? is ontwikkeld en breed is uitgezet in het hetzelfde netwerk. In totaal zijn ongeveer 1000 folders verspreid.
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 3
-
-
Voorjaar, najaar en winter 2014 zijn drie advertenties en acht artikelen geplaatst in (en op de website van) de Nieuwsbode, De Kaap en diverse kerkbladen. In een artikel van het blad van de Woningbouwvereniging zijn de activiteiten van Humanitas en Schuldhulpmaatje onder de aandacht gebracht. Er is een informatiepakket samengesteld voor (potentiële) cliënten dat ook wordt uitgereikt aan reguliere afnemers van Thuisadministratie. Hierbij kon gebruik worden gemaakt van het EHBS pakket van de RSD. In totaal zijn ongeveer 120 pakketten uitgereikt. Er zijn in totaal 10 inloopspreekuren gehouden. Gekozen is voor locaties in de wijken waar veel leden van de doelgroep worden verwacht. We hebben ochtend- en avondspreekuren aangeboden. Voorafgaand hieraan zijn in deze wijken flyers verspreid. In december zijn ook flyers in omliggende kernen rondgebracht. In totaal zijn ongeveer 1300 flyers door vrijwilligers verspreid. Ondersteunend hieraan werd informatie geplaatst op de eigen website en op de websites van lokale media c.q. aan de redacties aangeboden. Daarnaast zijn A-4 flyers opgehangen in diverse openbare locaties in de betreffende kernen.
Oktober 2014
December 2014
Januari 2015
t Hoekje, Groenhoek 73 Driebergen Dinsdag 14 oktober van 10:00 tot 11:30 uur Donderdag 30 oktober van 19.30 tot 21.00 uur. Doorn / Sitiolaan / in gebouw Heuvelrug Wonen Woensdag 10/12 van 10:00 tot 11:30 uur Woensdag 18/12 van 19.30 tot 21.00 uur. t Hoekje, Groenhoek 73 Driebergen Dinsdag 20/01: 19:30 - 21:00 Woensdag 21/01: 10:00 11:30
De Binder, Leersum Woensdag 15 oktober van 10.00 tot 11.30 uur Donderdag 30 oktober van 19.30 tot 21.00 uur.
1 respondent
Geen respondenten
Michaelshuis, Kerkplein 1, 3956 BW Leersum Dinsdag 27/01: 19:30 21:00 Woensdag 28/01:10:00 - 11:30
1 respondent
In totaal zijn bij de organisatie en uitvoering van de inloopspreekuren 27 vrijwilligers ingezet. In november hebben wij tussentijds geëvalueerd. Wij hebben toen besloten in januari nog op dezelfde manier door te gaan met inloopspreekuren, maar enkele wijzigingen aan te brengen. In
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 4
Leersum is voor een andere locatie gekozen omdat de eerste locatie niet voldeed (deelnemers zouden te zichtbaar zijn voor buitenstaanders). Verder is de tekst van de flyer aangepast. Een deel van de doelgroep schaamt zich voor de financiële problemen. Daarom hebben wij de boodschap aangepast: het kan iedereen overkomen. Wij hebben in januari ook de inloopspreekuren in de andere kern vermeld, zodat mensen die zich schamen 'anoniem' naar een andere kern konden gaan. Doelstelling 2: het aantrekken en trainen van 25 extra vrijwilligers (gelijkelijk verdeeld over Humanitas en Schuldhulpmaatje) voor het leveren van ondersteuning bij de thuisadministratie. Met de werving en selectie van extra vrijwilligers is door beide organisatie al begin 2014 gestart. Hierbij werden zowel interne kanalen als advertenties ingezet. In totaal zijn in 2014 door Schuldhulpmaatje 10 vrijwilligers geworven en opgeleid, en door Humanitas 19. De vrijwilligers van Humanitas zijn verspreid over de gehele regio Heuvelrug, en kunnen over en weer in alle gemeenten worden ingezet. Deze vrijwilligers begeleiden in 2014 totaal 249 cliënten, waarvan in de gemeente Utrechtse Heuvelrug 38 mensen die zich in 2014 hebben aangemeld en in totaal 69 cliënten. Ter vergelijking: in 2013 bedroeg de aanwas 7 respectievelijk 24. Voor vergelijkbare informatie bij Schuldhulpmaatje wordt verwezen naar de bijlage.
Toetsing projectresultaat aan de vooraf gestelde doelen Over het binnen de doelgroep bekend maken van de mogelijkheden tot ondersteuning bij het (weer) in eigen regie nemen van de persoonlijke financiën zijn op dit moment slechts tentatieve uitspraken te doen. Een harde meting van bekendheid voor en na het project viel budgettair volkomen buiten de orde. Beide organisaties gaan er echter van uit dat door de uitingen in de media en de huis aan huis verspreiding van flyers delen van de doelgroep zeker zijn bereikt. Dit heeft echter niet geleid tot significant bezoek op de spreekuren. De opkomst was hier zonder meer teleurstellend. Op basis van de ervaring van Humanitas met groepsspreekuren in andere gemeenten in samenwerking met Maatschappelijk werk (onder andere in Zeist) werd verwacht dat de spreekuren zouden aansluiten bij de doelgroep. Het uitblijven van samenwerking met andere partijen lijkt hier mede een rol te hebben gespeeld. Het opschalen van de organisaties met 25 vrijwilligers is wel succesvol verlopen. Het gesteld doel dat zij 50 cliënten in 1 op 1 begeleiding bedienen is gehaald. Het bekend maken van de inloopmogelijkheden bleek in de praktijk wel te leiden tot aanmelding van enkele vrijwilligers. In bijlage 2 is ongewijzigd de verantwoording van Schuldhulpmaatje integraal opgenomen.
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 5
3
Budget
Het plan van aanpak ging uit van een begroting van € 25.820 verdeeld over Humanitas (€ 15095) en Schuldhulpmaatje (€ 10725). De bestedingen zijn in de bijlagen verantwoord.
4
Lessons learned
Spreekuren vragen een lange adem Inloopmogelijkheden vragen om een langere adem. Door gedurende een langere periode regelmatig op dezelfde plaats en tijd aanwezig te zijn, ontstaat een zekere mate van laagdrempeligheid. Dit kan alleen bereikt worden als een langere horizon (minimaal een jaar) wordt gehanteerd. Aansluiten bij andere organisaties Het organiseren en verspreiden van flyers vraagt veel geld en energie. Dit pleit voor verdere ontwikkeling van de ketensamenwerking in de verschillende kernen zoals die op dit moment in het kader van de transities in de zorg tot stand komt. Ook voor het verkrijgen van verwijzingen is dit noodzakelijk. Feitelijk was hierop ook geanticipeerd. Door het veranderende takenpakket van (onder andere) het maatschappelijk werk, kwam een gezamenlijk groepsspreekuur echter niet tot stand. Tenslotte moet geconstateerd worden dat zonder het beschikbaar komen van ruimtes (of geld daarvoor) dergelijke spreekuren niet van de grond kunnen komen.
5
Best practices
Versterking door samenwerking Schuldhulpmaatje en Humanitas Door het project hebben beide organisatie elkaar beter leren kennen en werd het onderscheid tussen beide organisaties meer duidelijk: waar de vrijwilligers van Schuldhulpmaatje geneigd zijn om zelf het heft in handen te nemen om oplossingen te realiseren, zijn de vrijwilligers van Humanitas getraind om volgens het tandemmodel te streven naar optimale zelfredzaamheid van de cliënten. Door het uitwisselen van ervaringen tussen organisaties en individuele vrijwilligers verbetert de dekking en de kwaliteit. De samenwerking is als stimulerend ervaren. Preventie is ook per direct beschikbaar zijn Door de opschaling van beide organisaties konden wachttijden voor ondersteuning worden vermeden. Daarmee kan voor cliënten een vaak aanwezige neerwaartse financiële spiraal mogelijk eerder worden gestopt.
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 6
6
Aanbevelingen
Wettelijke regelingen op het gebied van werk en inkomen zijn dermate complex dat steeds meer mensen hierdoor in de problemen komen. Een rigide benadering van eventueel door cliënten gemaakte fouten versterkt dit effect. Dit maakt dat deze problematiek veel breder is dan door een aanpak zoals in een project als dit kan worden opgelost. Nauwere samenwerking in de keten, maar ook verbreding naar voorlichting op scholen en het aanbieden van bijvoorbeeld budgetteringscursussen, is van groot belang. Delen van de campagne om het werk van beide organisaties onder de aandacht te brengen, kunnen worden doorgezet. In het bijzonder een regelmatige aandacht in de lokale media en het uitzetten van folders op plekken waar de doelgroep kan worden verwacht, werken goed. Daarnaast kan het aantal kanalen nog worden uitgebreid. Hierbij moet wel goed worden afgewogen of nieuwe kanalen (dat geldt zeker voor sociale media) ook gedurende langere tijd kunnen worden onderhouden. De effecten van de campagne zijn vooral te verwachten in de reguliere stromen: eerder aanmelding van zowel vrijwilligers als cliënten (waarbij voor cliënten problemen in een vroeg stadium kunnen worden aangepakt). Daarboven kunnen via de overleggen die in het kader van de zorgtransities in kernen worden opgericht (keukentafel overleggen, servicepunten), cliënten worden aangemeld. In onderling overleg kan worden vastgesteld of kan worden volstaan met doorverwijzing dan wel dat een permanente deelname gewenst is.
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 7
BIJLAGEN Bijlage 1
Voorbereiding van het project
Oriëntatie literatuur /vooronderzoek Preventie Armoede en schulden Utrechtse Heuvelrug 2010
Arme Kant van Fryslan, Fries Samenwerkingsverband Uitkeringsgerechtigden: Projectplan intensivering armoedebestrijding met Kanskaarten
2011
Samenwerkingsverband Wijzer in geldzaken, MO-groep+, Divosa, Ministerie van Sociale Zaken en werkgelegenheid, NVVK, Nibud en VNG: Schuldpreventiewijzer. Over het belang van schuldpreventie en de mogelijkheden om daar lokaal invulling aan te geven.
2012
Eindrapport project Integrale armoedeaanpak1
2012
Vitras/CMD Zeist in samenwerking met Humanitas en Kerk en Samenleving Zeist, groepsaanpak bij materiële vragen
2013
Voorbereiding Projectplan PAS: notitie ter bespreking met gemeente UHR, Ton Weesie 2410-13
2013
Humanitas Amsterdam, Een nieuwe start: “Check je geld”, workshop Nibud voor jongeren met aandacht voor toenemende schuldenproblematiek
Bekendmaking projectplan aan netwerk Bekendmaking aan plm. 50 medewerkers van organisaties zoals AMW Vitras, Woningbouwverenigingen, RSD, Welnuh, Voedselbank, Rode Kruis, Zendings Diakonessenhuis Amerongen, Seniorenplatform, Huurdersbelangen Leersum, Woonzorgcentra, openbare gelegenheden zoals bibliotheken, zalencentra), Vluchtelingenwerk, gezondheidscentra/huisartsenposten, bibliotheken en incassobureaus
1
Conclusies en aanbevelingen: het plan was ambitieus, het resultaat minder glorieus. Het aanbod van vrijwilligers groeit niet in het tempo waarin de samenleving of overheid een beroep op hen doet. Voortdurend activeren van organisaties en mobiliseren van vrijwilligers is essentieel.
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 8
Bijlage 2
Verantwoording van Schuldhulpmaatje
Schuldhulpmaatje Utrechtse Heuvelrug De Lei 86 3971 CA Driebergen Na een start in 2013, waarin veel aanvragen om hulp binnen kwamen werd besloten eind 2013 om een nieuwe ploeg van 10 vrijwilligers op te leiden tot schuldhulpmaatje in onze gemeente. Tot onze vreugde kwam er de mogelijkheid van de Gemeente om daarvoor een subsidie te ontvangen in 2014. In de periode maart-april werden er drie cursusdagen gepland en gehouden in Nieuw Salem in Driebergen. Alle deelnemende vrijwilligers verkregen daar het certicaat en een certificeringsnummer van de landelijke organisatie Schuldhulpmaatje Nederland. Zo’n cursus en de daaraan gekoppelde helpdesk van de landelijke vereniging kost €1000,- persoon. De Gemeente Heuvelrug besloot het subsidie te verstrekken via Humanitas Heuvelrug. Er waren al afspraken gemaakt om samen een project op te starten gericht op het voorkomen van situaties waarin schulden ontstaan. Schuldhulpmaatje is een project van de diaconieen van de kerken in de Gemeente Heuvelrug. Die diaconieen van 14 kerken en groeperingen hebben het Diaconaal Platform Utrechtse Heuvelrug opgericht, waaraan de coordinator van Schuldmaatje twee maal per jaar rapporteert. Door deze samenwerkingsvorm is er direct contact met de kerken, die (schuld)hulpverlening vaak al eeuwen tot hun kerntaak rekenen. Resultaten: In 2014 hebben er 59 mensen een beroep gedaan op Schuldhulpmaatje. Daarvan hebben we 6 mensen niet kunnen helpen en twee mensen konden in een intakegesprek gerust worden gesteld. Met 51 mensen zijn we aan de slag gegaan, waarvan het merendeel door de nieuwe opgeleide maatjes werd opgepakt. Globaal is de helft van de zaken afgerond en zijn we met de overige hulpvragen nog aan de slag, sommige nog zeer intensief. Vergelijking met 2013: Vanaf mei 2013 hebben we met 9 maatjes 39 hulpvragen aangepakt. Sommige trajecten lopen nog steeds door. De meeste zijn tot een bevredigend einde gekomen.
Preventie:
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 9
Als het gaat om preventief werken signaleren wij dat een (groot) deel van de problematiek ook door de overheid wordt veroorzaakt: - Wanneer mensen een leefgeld van €15 per week krijgen, ligt het ontstaan van nieuwe schulden direct op de loer - Het op zich mooie systeem van toeslagen (zorg toeslag, huurtoeslag) is zodanig ingewikkeld dat veel mensen daardoor toeslagen krijgen, waar ze geen recht (meer) op hebben. Terugbetaling is oorzaak van veel schuldproblematiek. Schuldmaatje overlegt over deze problematiek met de verantwoordelijke instanties. Tot slot: De samenwerking met de Gemeente, met de Regionale Sociale Dienst, met de instanties die sinds januari samenwerken in de Servicepunten, met de woningbouwcorporaties, met de Vluchtelingenwerkgroep en niet in de laatste plaats met Humanitas is bijzonder goed en plezierig. Dat geeft ons de stimulans om met inzet door te gaan! Bram Dekker, coordinator.
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 10
Bijlage 3
Persberichten, brochure en flyers
Persbericht Inloopspreekuren financiële vragen en schuldpreventie De organisaties Humanitas Heuvelrug en Schuldhulpmaatje houden in oktober in Driebergen en in Leersum inloopspreekuren voor vragen op financieel of administratief gebied. Bij de inloopspreekuren kan iedereen kan binnenlopen en zijn vraag voorleggen aan een vrijwilliger. Als een vraag niet direct kan worden beantwoord is het mogelijk om individuele ondersteuning te krijgen. Hulpvragers ontvangen een pakketje als hulpmiddel om overzicht te krijgen in hun administratie. In Driebergen kunt u terecht bij ’t Hoekje, op dinsdag 14 oktober van 10.00 tot 11.30 uur en op maandag 27 oktober van 19.30 tot 21.00 uur In Leersum zijn de inloopspreekuren in De Binder, op woensdag 15 oktober van 10.00 tot 11.30 uur en op donderdag 30 oktober van 19.30 tot 21.00 uur. De vrijwilligers van beide organisaties hebben een training gevolgd. Zij begeleiden mensen ook thuis bij het op orde brengen van hun administratie of bij budgetbeheer. Ook helpen zij bij het zoeken naar oplossingen voor (dreigende) schulden. Zij staan voor iedereen klaar, ongeacht afkomst, levensovertuiging of leefsituatie. Meer informatie: www.humanitas.nl/afdeling/heuvelrug, Humanitas Heuvelrug tel. 06-49749200, of Schuldhulpmaatje: 0343-518826.
Brochure “Geen geld” en flyers inloopspreekuren zijn separaat bijgevoegd
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 11
Artikel Stichtse Courant
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 12
Bijlage 4
Financiële verantwoording
Nacalculatie Project Armoede en Schulden Begroting actieplan preventie armoede en schulden, deel Humanitas Heuvelrug
Werkelijke kosten
opmerkingen
zie projectplan voor meer uitgebreide omschrijving van de stappen stappen
uren/ aantal
1
voorbereiding afstemmen, planning, begroting, convenant opstellen
2
opstellen van communicatieplan te stellen eisen aan vrijwilliger medewerkers op basis van bestaande profielen
3
programmacampagne opstellen en uitvoeren externe medewerking publiciteit dmv advertenties flyers, in meerdere talen bijeenkomsten (presentatie campagne)
4
ondersteunend materiaal ontwikkelen productie van "een sluitende huishoudpot" (handvatten voor budgetbeheer en vraagbaak)
5
opleiding vrijwilligers samenstellen verzamelen, afstemmen
6
7
werving en selectie vrijwilligers advertentieteksten opstellen en afstemmen advertenties
9
kosten
resultaat
uren/ aantal
30 € 40,00 € 1.200,00 15x Werkgroepbijeenkomst incl. uitvoeren actiepunten
10
€ 40,00
€ 400,00
convenant
5
€ 40,00
€ 200,00
communicatieplan profiel
12 10 2 1000
€ 40,00 € 60,00 € 500,00 € 0,50
€ 480,00 € 600,00 € 1.000,00 € 500,00
3
€ 250,00
€ 750,00
8 250
€ 40,00 € 2,00
€ 320,00 € 500,00
6
€ 40,00
€ 240,00
tarief
3
€ 120,00
12 € 40,00 0 € 60,00 0 € 500,00 600 € 0,25 flyers, eigen produktie 0 € 250,00
€ 480,00 € 0,00 € 0,00 € 150,00
campagneplan
€ 40,00 € 2,00
€ 320,00 € 240,00
6
€ 40,00
€ 240,00
4
€ 40,00
€ 160,00
0
€ 500,00
opleidingsmateriaal
advertentie 15-20 aspirant vrijwilligers € 1.000,00
selectie en overeenkomst
15
€ 40,00
€ 600,00
VOG's voor 15 vrijwilligers
15
€ 30,00
€ 450,00
40
€ 40,00
€ 1.600,00
6 4 15
€ 80,00 € 100,00 € 25,00
€ 480,00 € 400,00 € 375,00
120
€ 0,00
120
40
pm
40
1-op-1 ondersteuning Intakegesprekken cliënten Onkostenvergoeding 15 vrijwilligers begeleiding / terugkombijeenkomsten
Rapportage en evaluatie tussentijds overleg en eindrapportage
Totaal
12x1 u overeenkomst 12 36 12x 3=36 intakegespr. 12
€ 0,00 370,56 Advertentie BDU 150,04 Flyers, EK 400,00 ETT, Samen voor elkaar
€ 40,00 € 40,00
€ 480,00 € 1.440,00
€ 30,00
€ 360,00
40
€ 40,00
€ 1.600,00
0 0 12
€ 80,00 € 100,00 € 25,00
€ 0,00 € 0,00 € 300,00
opgeleide vrijwilligers
15
€ 100,00
€ 1.500,00
60
€ 40,00
€ 2.400,00
12
€ 0,00
78,52 de Binder
€ 100,00
172 € 40,00 12x16 u = 172 begeleiding 3x6 u = 18 terugkombijeenkomsten 18 € 40,00
€ 1.200,00 € 6.880,00
€ 720,00
rapportage 20
€ 40,00
€ 800,00
Kantoor- en reiskosten Inbedding in structurele activiteiten na 2014 Onvoorzien
€ 0,00
8 120
€ 500,00
opleiden vrijwilligers instructie, voorbereiden en geven externe trainer/sprekers locatie cursusmateriaal
kosten
€ 40,00
2
groepsspreekuren vrijwilligers i.s.m. prof.organisaties locatie en verdere voorzieningen
8
tarief
20
€ 40,00
€ 800,00
€ 500,00 pm € 500,00
pm
€ 15.095,00
€ 18.189,12
TA/UHR/eindverslag Preventie Armoede en Schulden
Pagina 13
