Eigen vermogen bij fondsenwervende instellingen?

Eigen vermogen bij fondsenwervende instellingen ?

I I I

I

NIVRA-Nijenrode doctoraal Infonnation Management Afstudeerrichting Accountancy P.J.M. Weustink: Studentnummer: 903019 Eerste examinator: L.H. Stonn van ' s Gravesande RA Tweede examintor: drs. J. Maat Vakgroep: Externe Verslaggeving Datum verdediging: 15 juni 1999

Eigen vermogen bij fondsenwervende instellingen?

Pau\ Weustink

Inhoudsopgave

1. INLEIDING ........................................................................................................................................ 4 1.1 INLEIDING TOT DE PROBLEEMSTELLING..................................... : .................................................... 4 1.2 PROBLEEMSTELLING ...................................•.................................................................................. 6 1.3 WERKWUZE .................................................................................................................................... 6 2. FONDSENWERVENDE INSTELLINGEN IN HET ALGEMEEN ............................................. 7

\

.

2.1 INLEIDING ...................................................................................................................................... 7 2.2 NON-PROFITORGANISATlES ....•....................................................................................................... 7 2.2.1 Definiëring van non-profitorganisaties .................... '" .......................................................... 7 2.2.2 Indeling non-profitorganisaties ............................................................................................. 8 2.3 FONDSENWERVENDE INSTELLINGEN .............................................................................................. 9 2.3.1 Definiëringfondsenwervende instellingen ............................................................................. 9 2.3.2 Indeling vanfondsenwervende instellingen ........................................................................... 9 2.3.3 Doelstellingen van fondsenwervende instellingen ............................................................... 10 2.3.4 Fondsenwerving................................................................................................................... 11 2.4 CENTRAAL BUREAU FONDSENWERVING ...................................................................................... 12 2.4.1 Historie Centraal Bureau Fondsenwerving ......................................................................... 12 2.4.2 Taken van het Centraal Bureau Fondsenwerving................................................................ 12 2.4.3 Beoordeling door het Centraal Bureau Fondsenwerving .................................................... 13 2.5 FUND ACCOUNTING ..................................................................................................................... 14 3. WET- EN REGELGEVING .........•.................................................................................................. 16 3.1 INLEIDING .................................................................................................................................... 16 3.2 VERSLAGGEVING DOOR FONDSENWERVENDE INSTELLINGEN ....................................................... 16 3.2.1 Inleiding weten regelgeving............................................................................................... 16 3.2.2 Wet- en regelgeving voor fondsenwervende instellingen ..................................................... 17 3.2.3 De Richtlijn FW ................................................................................................................... 17 3.2.4 Eigen vermogen volgens de Richtlijn FW............................................................................ 19 3.2.5 Functies van het eigen vermogen ......................................................................................... 21 3.3 VERSLAGGEVING IN HET BUITENLAND ......................................................................................... 21 3.3.1 Verenigd Koninkrijk ............................................................................................................ 21 3.3 .1.1 Inleiding ................... ,.................................................................................................................... 21 3.3.1.2 Eigen vennogen volgens the Charities SORP ............................................................................... 22 3.3.1.2.1 De balans van een charity ..................................................................................................... 22 3.3.1.2.2 Fondsen van een charity ....................................................................................................... 23 3.3.1.2.3 De statement of fmancial activities ....................................................................................... 24

3.3.2 Verenigde Staten .................................................................................................................. 26 3.3.2.1 Inleiding ........................................................................................................................................ 26 3.3.2.2 Eigen vennogen volgens SFAS 117 ............................................................................................. 26

3.3.3 Canada................................................................................................................................. 28 3.3.3.1 Inleiding........................................................................................................................................ 28 3.3.3.2 Verslaggevingsmethoden volgens het CICA Handbook ...............................................................29 3.3.3.3 Eigen vennogen volgens het CICA Handbook ............................................................................ .30

3.5 VERGELIJKING NEDERLAND EN BUITENLAND ............................................................................... 32

4. EIGEN VERMOGEN IN DE PRAKTIJK....•..•................................................•................•........... 34 4.1 INLEIDING .................................................................................................................................... 34 4.2 ONDERZOEK VAN DE JAARREKENINGEN ....................................................................................... 34 4.2.1 Selectie van de onderzochtejaarrekeningen ........................................................................ 34 4.2.2 Functies van het eigen vermogen ......................................................................................... 36 4.2.3 Bevindingen ten aanzien van defoncties van het eigen vermogen. ...................................... 37 4.2.4 Overige bevindingen ............................................................................................................ 46 4.3 VERGELIJKING MET WET-EN REGELGEVING EN CONCLUSIES ....................................................... 48

Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

2

Eigen vennogen bij fondsenwervende instellingen?

Paul Weustink

5. FUNCTIES VAN HET EIGEN VERMOGEN ...............•...........................•.............•.................•.. 52 5.1 INLEIDING .................................................................................................................................... 52 5.2 VERSLAGGEVING DOOR FONDSENWERVENDE INSTELLINGEN ....................................................... 52 5.2.1 Doelstelling verslaggeving door fondsenwervende instellingen .......................................... 52 5.2.2 Fund accounting bij fondsenwervende instellingen ............................................................. 53 5.3 BEGRIPSBEPALING EIGEN VERMOGEN .......................................................................................... 54 5.3.1 Saldopost van activa en passiva .......................................................................................... 55 5.3.2 "De capaciteit", "de kracht" en "hetgeen ter beschikking staat. " ..................................... 56 5.4 FUNCTIES VAN HET EIGEN VERMOGEN.......................................................................................... 57 5.4.1 Buffer ingeval van tegenslag................................................................................................ 57 5.4.2 Performance van bestuur van de onderneming ................................................................... 59 5.4.3 Garantiefunctie .................................................................................................................... 59 5.4.4 Meetpunt voor uitkeringspotentieel ..................................................................................... 59 5.5 EIGEN VERMOGEN VAN FONDSENWERVENDE INSTELLINGEN ........................................................ 60 5.5.1 Onderscheidenfuncties ............................................................................................ ............ 60 5.5.2 Vergelijking met weten regelgeving .................................................................................. 64 5.5.3 Vergelijking met praktijkonderzoek ..................................................................................... 65 5.5.4 Vergelijking met nieuwe richtlijn ......................................................................................... 65 5.6 VOORLOPIGE CONCLUSIES ............................................................................................................ 66 6. SAMENVATTING ........................................................................................................................... 68 6.1 SAMENVATI1NG WERKWIJZE ........................................................................................................ 68 6.2 SAMENVA TI1NG CONCLUSIES ....................................................................................................... 68 7 . LITERATUURLIJST ...................................................................................................................... 72 8. BIJLAGEN ....................................................................................................................................... 76 BIJLAGE 1: BIJLAGE 2: BIJLAGE 3: BIJLAGE 4: BIJLAGE 5 : BIJLAGE 6: BIJLAGE 7:

VOORGESCHREVEN MODELLEN IN NEDERLAND ............................................................... 76 VOORGESCHREVEN MODELLEN IN HET VERENIGD KONINKRIJK ...................................... 79 VOORGESCHREVEN MODELLEN IN DE VERENIGDE STATEN .............................................. 83 VOORGESCHREVEN MODELLEN IN CANADA ..................................................................... 86 VOORGESCHREVEN MODELLEN IN NEDERLAND ............................................................... 89 GESELECTEERDE JAARREKENINGEN PRAKTIJKONDERZOEK ............................................. 90 FONDSENWERVENDE INSTELLINGEN MET CBF-KEUR ...................................................... 91

Afstudeerscriptie NivralNijenrode

3


Paul Weustink

1. Inleiding 1.1 Inleiding tot de probleemstelling Jaarlijks geven Nederlandse bedrijven, particulieren en overheden vele miljoenen guldens aan goede doelen. Het geld wordt gegeven om te besteden aan de bestrijding van honger in gebieden waar extreme droogte heerst, natuurrampen hebben plaatsgevonden of oorlog is alsmede voor bijvoorbeeld onderzoek naar ziekten zoals kanker, hart- en vaatziekten, astma, etcetera. De gelden worden gegeven aan fondsenwervende instellingen (FWI' en), die voor (één van) deze goede doelen zijn opgericht. Elke FWI heeft een bepaalde doelstelling waaraan dit geld wordt besteed (en waarvoor het door de gevers ook wordt verstrekt). Bekende FWI' en zijn onder anderen het Wereld Natuur Fonds, Unicef, De Nederlandse Hartstichting. Ultimo 1998 was er in Nederland weer volop aandacht in de media voor FWI' en. Zo was er een grote televisie-actie voor de slachtoffers van de orkaan Mitch in MiddenAmerika en verschenen in diverse dag- en weekbladen artikelen over de baten (ontvangen giften) en lasten in 1997. Dagblad De Gelderlander vermeldde dat de gevers veelvuldig wisselen tussen de goede doelen. Panorama en de Consumentengids besteedden aandacht aan de ontvangen bedragen in 1997 door FWI'en en de toegenomen "concurrentie" op de Nederlandse chari-markt door buitenlandse FWI'en. Het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) verzamelt jaarlijks zoveel mogelijk gegevens van FWI' en in Nederland. In haar jaarverslag geeft het CBF de door haar verzamelde gegevens van FWI'en weer, zoals naam, doel, juridische vorm en inkomsten uit fondsenwerving. Volgens het Verslag Fondsenwerving 1997 (CBF, 1998Q), pagina 6) zijn de totaalcijfers over 1997 van 334 FWI'en als volgt: *f cc

Resultaateig;" rorids~n~~rvf~g Resultaafovengé irikörnSten -.,:" - -_c Totaal b-eschikbaarvoorde doelstelling

Besteed-wlit dê~oelsièllu1~èn ~- _.. -

%

1:444

Baten uit tiigenfondsenwerving' Kosten eigen fondsenwerviÎlg Netto resu(taatyeÏ'kópen3

1.000.000

-~~--

203 33 1.274 1.431 2.705 cc2.504 -

14,1

:/92,6

De gegevens betreffen de opgaven van 334 FWI'en. In het jaarverslag van 1996 vermeldt het CBF (1997, pagina 24) dat er circa 554 FWI'en zijn die door haar zijn aangeschreven. Hierop is in 1996 door 322 FWI'en gereageerd. In 1997 vermeldt het CBF alleen de 334 instellingen die gereageerd hebben. Bovenstaande bedragen zullen derhalve nog hoger zijn als rekening wordt gehouden met de instellingen die niet gereageerd hebben. Zoals uit bovenstaande tabel blijkt hebben de FWI' en uit eigen fondsenwerving ruim 1,4 miljard opgehaald. Hiervoor hebben zij f 203 miljoen kosten gemaakt (=14,1 % van de baten uit eigen fondsenwerving). Dit betreft enkel de kosten ten behoeve van het verkrijgen van de gelden en derhalve niet de overige kosten van de eigen organisatie en kosten van voorlichting in het kader van de doelstelling, hetgeen op zich ook een doelstelling van de FWI kan zijn. Inclusief de overig inkomsten is totaal

f

Afstudeerscriptie NivrafNijenrode

4


Paul Weustink

voor de doelstelling beschikbaar ruim f 2,7 miljard. Hiervan is uiteindelijk f 2,5 miljard aan de doelstelling besteed (=92,6%). Het restant van f 201 miljoen resteert derhalve als exploitatiebate en is vermoedelijk aan het eigen vermogen toegevoegd. De meeste FWI'en stellen jaarlijks eenjaarrekening op conform de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen (Richtlijn FW). In de jaarrekening is een staat van baten en lasten opgenomen, waarin zij de ontvangen en bestede gelden verantwoorden. De ontvangen gelden worden in het jaar van ontvangst direct of indirect (bijvoorbeeld het pand waarin de FWI is gevestigd) gebruikt voor goede doelen of worden toegezegd voor latere jaren of "bewaard" om op een later tijdstip te worden besteed aan de goede doelen. De ontvangen gelden leidden derhalve tot activa en verplichtingen in de balans, alsmede tot een resterend saldo van activa en verplichtingen; het eigen vermogen. Indien in enig jaar meer geld wordt ontvangen dan aan de doelstelling wordt besteed of toegezegd, resteert een positief exploitatiesaldo, dat aan het eigen vermogen zal worden toegevoegd. Gezien het feit dat FWI'en het geld krijgen van de gevers teneinde aan een bepaald doel te besteden is het de vraag of er sprake is van eigen vermogen. Het geld wordt gegeven aan de FWI ten behoeve van het doel van deze instelling. De gevers verwachten dat de instelling het geld dan ook zal besteden aan de doelstelling. De kernfunctie van FWI'en is volgens Oosterom (1989, pagina 382) het verkrijgen van gelden teneinde deze te besteden aan de geformuleerde doelstelling van de FWI' en. De fondsenwerver vormt volgens Oosterom als het ware een intermediair tussen de vele gevers van geld en de instanties of mensen waar het geld uiteindelijk terechtkomt (de goede doelen). Hij stelt dat het begrip eigen vermogen van FWI discutabel is, voor zover al sprake is van eigen vermogen. De gever/donateur stelt geld beschikbaar om te besteden aan het goede doel. Daarom stelt hij dat bij eigen vermogen ook wel gesproken zou kunnen worden van "nog aan de doelstelling te besteden gelden". Hoogendoorn (1993, pagina 666) geeft als verschil tussen ondernemingen en organisaties zonder winstoogmerk, waartoe ook FWI' en worden gerekend, dat het eigen vermogen bij ondernemingen een weergave is van de financiële positie en bij OZW's eerder een weergave van een overschot op de exploitatie. Deze stelling werd al eerder vermeld door Bindenga (1988, pagina 217). De Richtlijn FW is opgenomen in de bundel "Richtlijnen voor de jaarverslaggeving" die wordt uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ). In de RJ-bundel is tevens opgenomen het Stramien, zoals uitgegeven door het International Accounting Standards Committee (IASC). Het IASC is een internationale organisatie, waarbij ook het Nederlands Instituut voor Register Accountants (Nivra) is aangesloten, en die tracht te komen tot uniforme regelgeving voor de aangesloten landen. Het Stramien bevat een uiteenzetting van de begrippen die ten grondslag liggen aan de opstelling en vormgeving van jaarrekeningen en vormt de basis voor de door het IASC op te stellen standaards. De in de RJ-bundel opgenomen richtlijnen worden door de RJ aan het Stramien en de richtlijnen van het IASC getoetst. De richtlijnen dienen in overeenstemming te zijn met het IASC tenzij omstandigheden of wetgeving in Nederland afwijking rechtvaardigen, hetgeen door de RJ in de bundel zal worden vermeld. Het eigen vermogen wordt volgens het Stramien (RJ, 1998, pagina 63) gedefinieerd als "het overblijvend belang in de activa van de onderneming na aftrek van al haar vreemd vermogen." Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

5


Paul Weustink

1.2 Probleemstelling Naar aanleiding van vorenstaande is de volgende probleemstelling geformuleerd: Welke functie(s) heeft het eigen vermogen bij fondsenwervende instellingen? En op welke wijze kan hierover, gegeven de functie(s) in de jaarrekening(en) van FWI'en, het beste verslag worden gedaan?

1.3 Werkwijze Deze nota zal, zoals uit de probleemstelling blijkt, handelen over het eigen vermogen van FWI' en. Alvorens dieper op het eigen vermogen in te gaan, zal in hoofdstuk 2 eerst worden ingegaan op FWI' en en hun positie binnen de non-profit organisaties. Tevens zal worden stilgestaan bij het CBF en Fund Accounting, aangezien fund accounting een belangrijk onderdeel is van de regelgeving in een aantal van de in hoofdstuk 3 behandelde landen. Tevens komt door fund accounting aan de orde of het gaat om het gehele eigen vermogen of een gedeelte daarvan. In hoofdstuk 3 wordt de weten regelgeving die voor FWI' en in Nederland van toepassing is behandeld, waarbij de functies van het eigen vermogen op grond van deze regelgeving zullen worden aangegeven. Hierbij zal tevens de regelgeving voor FWI' en in een aantal nader gespecificeerde landen worden behandeld, waarbij de in deze regelgevingen te onderscheiden functies van het eigen vermogen zullen worden vergeleken met die in Nederland zijn onderscheiden. Mogelijkerwijze kan in deze regelgevingen een aantal functies of handelwijzen worden onderscheiden, die in de Nederlandse situatie kunnen worden gehanteerd. In hoofdstuk 4 zal aan de hand van een onderzoek van jaarverslagen over 1997 van FWI' en worden vastgesteld welke functies van het eigen vermogen in de praktijk zijn te onderscheiden, hoe daar verslag over wordt gedaan en waarbij een vergelijking met de in hoofdstuk 3 behandelde weten regelgeving zal worden gemaakt. In hoofdstuk 5 zal ik aangegeven welke functies ten aanzien van het eigen vermogen door mij zijn onderscheiden en op welke wijze door FWI'en in hunjaarverslaggeving daarover het beste verslag kan worden gedaan, gegeven de huidige weten regelgeving en de praktijk. Tot slot volgen in hoofdstuk 6 een samenvatting alsmede de conclusies die naar aanleiding van vorenstaande kunnen worden getrokken.


6

Eigen vennogen bij fondsen wervende instellingen?

Paul Weustink

2. Fondsenwervende instellingen in het algemeen 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk zullen de FWI' en in het algemeen worden besproken. Aangezien FWI' en tot de non-profitorganisaties worden gerekend, zullen eerst de non-profit organisaties in het algemeen nader worden gedefinieerd en zal een indeling worden gemaakt van non-profit organisaties. Daarna zullen de FWI' en nader worden toegelicht, hun doeleinden en zal hun plaats binnen de non-profit organisaties worden vastgesteld. Daarna zal worden stilgestaan bij het eBF, die als koepel-organisatie een belangrijke invloed heeft gehad en nog steeds heeft op de verslaggeving door FWI' en. Tenslotte zal aan het eind van dit hoofdstuk worden stilgestaan bij een specifiek onderwerp, namelijk fund accounting, om redenen zoals in paragraaf 1.3 uiteengezet.

2.2 Non-profitorganisaties 2.2.1 Definiëring van non-profitorganisaties Om organisaties in de samenleving nader te rangschikken kan een indeling worden gemaakt in pro fit- en non-profitorganisaties. De Amerikaanse Financial Accounting Standards Board (FASB) geeft in haar Statement of Financial Accounting Standards No. 117 (welke in hoofdstuk 3 aan de orde komt) de volgende drie kenmerken die een not-for-profit organization van een business enterprise onderscheiden: a) contributions of significant amounts of resources from resource providers who do not expect commensurate or proportionate pecuniary return; b) operating purposes other than to provide goods or services at a profit; c) absence of ownership interests like those of business enterprises. Deze kenmerken leidden ertoe dat er bepaalde transacties plaatsvinden die niet voorkomen bij naar winst strevende organisaties. Dit betreffen de zogenaamde nonreciprocal transactions; vermogensoverdrachten met éénrichtingsverkeer. Herremans (1993, pagina 14) stelt dat vorenvennelde indeling van de FASB te eng is geformuleerd. Bepaalde organisaties die worden ingedeeld bij de organisaties zonder winstoogmerk (OZW's; deze term voor non-profitorganisaties wordt hierna gehanteerd) ontvangen financiële middelen waarbij de verstrekker wel een bepaalde tegenprestatie verlangt, zoals bij nutsbedrijven en ziekenhuizen. Deze worden op grond van de definitie ván het F ASB echter niet als een OZW aangemerkt. Ook stelt Herremans dat de formulering van het F ASB hoofdzakelijk ontkennend is geformuleerd, zodat alleen wordt aangegeven wat een OZW niet is. Een belangrijk element, namelijk het leveren van goederen en diensten teneinde een bepaald maatschappelijk nut te creëren, komt in de fonnulering van het F ASB niet naar voren. Herremans (1993, pagina 16) geeft daarom een definitie van een OZW volgens het Limperg Instituut die aan deze bezwaren tegemoet komt. Deze definitie luidt als volgt: "een organisatie wnder winststreven is een uitvoerende organisatie niet gericht op het behalen van een positief resultaat uit dienstverlening maar gevonnd voor sociale, culturele, educatieve of filantropische doeleinden, welke gefinancierd wordt met gelden afkomstig van leden, afnemers, schenkers enlof collectieve middelen en welke een particulier althans privaatrechtelijk karakter bezit."


7


PaulWeustink

Deze definitie geeft een vrij duidelijk beeld van wat men zich bij een OZW moet voorstellen. Daarnaast komt in de definitie naar voren het diverse karakter van OZW's, mogelijke doelstellingen alsmede een aantal soorten middelenverschaffers die bij de financiering een rol spelen. De definitie van FWI' en, zoals hierna nog zal blijken, sluit in belangrijke mate op deze definitie aan. De definitie van OZW's volgens het Limperg Instituut zal derhalve in deze scriptie worden gevolgd. 2.2.2 Indeling non-profitorganisaties De (non-profit)organisaties kunnen volgens Aukes (1996, pagina 21) weer nader worden ingedeeld naar diverse mogelijkheden, zoals naar doelgroep (bijvoorbeeld leden, cliënten) en naar het al dan niet bestaan van een winststreven. Anthony (ontleend aan Aukes, 1996, pagina 22) stelt dat het bestaan van een winststreven moeilijk te operationaliseren is en stelt voor de OZW' s te onderscheiden naar herkomst van de financieringsmiddelen, welke indeling betere aanknopingspunten biedt voor de externe verslaggeving. Dit onderscheid leidt tot de volgende indeling: Type A Non-profit organisatie

~Profit organiSatie

TypeB " Non-profit organisatie

Type A betreffen organisaties waarvan de financiële middelen geheel of grotendeels bestaan uit de opbrengsten van goederen of diensten die door middel van ruiltransacties op een markt worden gerealiseerd. Type B betreffen organisaties die een belangrijk deel van de inkomsten verkrijgen uit andere bronnen dan de verkoop van goederen en diensten bijvoorbeeld door subsidiëring door de overheid of uit particuliere bronnen (schenkingen, contributies, en dergelijke). De type A organisaties vertonen grotere overeenkomsten met naar winst strevende organisaties, aangezien ook zij voor hun inkomsten onderhevig zijn aan de krachten van de markt. Het verschil is dat bij profitorganisaties een hogere winst wordt gezien als een betere prestatie, terwijl dit in het geval van type A organisaties niet geldt. In het geval van type B organisaties is niet of nauwelijks sprake van verkoopopbrengsten en ontbreekt voor de inkomsten de toets van de markt. De binnenkomende geldstroom is niet gebaseerd op de omvang van de dienstverlening, maar omgekeerd. Hoogendoorn (1993, pagina 662) stelt dat de OZW's de noodzakelijke (fmancierlngs) middelen moeten verkrijgen om hun activiteiten uit te kunnen voeren. Deze middelen kunnen zij krijgen door een prijs in rekening te brengen aan afnemers (eigen opbrengsten; type A) of doordat middelen beschikbaar worden gesteld zonder dat daar directe tegenprestaties tegenover staan (bijdragen om niet; type B). Daarnaast kunnen OZW's beide soorten middelen verkrijgen. Doordat zich in werkelijkheid mengvormen voordoen en er sprake is van geleidelijke overgang van opbrengstenverwervend naar bestedingsgericht leidt dit tot de volgende indeling: 2

1

3

4

OZW's met overwegend bijdragen om niet en daarnaast eigen opbrengsten

OZW's met bijdragen om niet zonder eigen opbrengsten

. .'

OZW's met eigen opbrengsten en daarnaast bijdragen om niet

OZW's met eigen opbrengsten zonder bijdragen om niet

. ,- ..•. OpbrengstverwervendeO~Wls';,':: -

-

~-- -~--;-

.

Bestedingsgerrchte OZW's

-~~

-_c


"

-

-

8


Pau\ Weustink

Op basis van de herkomst van de financieringsmiddelen waarbij uitgegaan wordt van het onderscheid opbrengstverwervend en bestedingsgericht kunnen OZW's in vier categorieën worden ingedeeld. Dit biedt de mogelijkheid om de FWI' en nader te onderscheiden en in te delen naar één van de categorieën.

2.3 Fondsenwervende instellingen 2.3.1 Definiëring fondsenwervende instellingen Onder een FWI verstaat het CBF (1997, pagina 15) "stichtingen of verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid die voor realisering van charitatieve, culturele, wetenschappelijke of andere het algemene nut beogende doelstellingen een beroep doen op de publieke offervaardigheid. De verkregen gelden dienen vrijwillig te worden afgestaan en op generlei wijze een tegenprestatie te zijn voor geleverde goederen of bewezen diensten. Evenmin kunnen er rechten aan worden ontleend." Izeboud (1997, pagina 1092) geeft als definitie van een FWI "een (niet op winst gerichte) particuliere organisatie die qua doelstelling gericht is op het leveren van goederen en/of diensten ten behoeve van het bevorderen van een maatschappelijk nut, en die voor het realiseren van haar doelstelling een beroep doet op de publieke offervaardigheid. De bijeengebrachte gelden zijn door het publiek vrijwillig afgestaan, vonnen geen of geen evenredige tegenprestatie voor geleverde goederen of diensten en er kunnen geen rechten voor zorg of hulp aan ontleend worden." Een onderscheid tussen deze definities is dat Izeboud tot uitdrukking laat komen dat de doelstelling van een FWI is gericht op het verrichten van activiteiten (het leveren van goederen en diensten) die bijdragen aan het maatschappelijk nut. Dit is volgens Izeboud dan ook de kernfunctie van een FWI. Daarnaast geeft Izeboud nog aan dat de FWI' en niet op winst zijn gericht. Deze definitie sluit aan op de hiervoor vennelde definitie van OZW's. De definitie van Izeboud zal in het kader van deze scriptie worden gevolgd. Op grond van vorenstaande en in navolging van lzeboud kunnen de belangrijkste kenmerken/activiteiten van FWI' en als volgt worden samengevat: • realiseren van bepaalde, het algemene nut beogende, doelstellingen; • het verkrijgen van gelden om niet, met andere woorden: fondsenwerving. Nadat in de volgende paragraaf de indeling van FWI' en is gemaakt zullen deze twee kenmerken nader worden toegelicht.

2.3.2 Indeling van fondsenwervende instellingen Indien de definitie van FWI' en van lzeboud wordt vergeleken met de definitie van OZW's volgens het Limperg Instituut blijken deze op de volgende punten overeen te komen. Beide organisaties zijn volgens de defmities: • een particuliere organisatie; • niet op winst gericht, maar op het nastreven van bepaalde (het maatschappelijke nut beogende) doeleinden; • en verkrijgen fmanciële middelen van het publiek. Op grond van deze vergelijking is duidelijk dat de FWI' en tot de OZW' s kunnen worden gerekend.


9

Eigen vermogen bij fondsen wervende instellingen?

Paul Weustink

Zoals in paragraaf 2.2.2 is aangegeven kunnen de OZW's in vier categorieën worden onderverdeeld, waarbij een hoofdindeling is gemaakt naar opbrengstenverwervend en bestedingsgericht. Aangezien de ontvangen gelden van de FWI' en volgens de definitie door het publiek vrijwillig zijn afgestaan zonder dat hier een tegenprestatie tegenover staat kan worden gesteld dat de FWI' en hun bijdragen om niet verkrijgen. De verkregen middelen gebruiken zij om de activiteiten uit te voeren om hun doelstellingen te bereiken. Zij zijn derhalve bestedingsgericht. Zowel Hoogendoorn (1993, pagina 665) als Herremans (1993, pagina 25) stellen dat de FWI'en geen eigen opbrengsten hebben en delen de FWI' en om vorenvermelde redenen dan ook in bij de bestedingsgerichte OZW's met enkel bijdragen om niet (kolom 4). In paragraaf 1.1 is vermeld dat de totale inkomsten van FWI'en over 1997 f 2,872 miljard hebben bedragen. Hiervan hebben betrekking op "eigen" inkomsten: Inkomsten * / 1.000.000

Soort inkomst

.EIgen loterijen, eteetera

17 33 215

Eigen verkopen ~netto Beleggmgsrestiltaten Totaal

265

In % van totale inkomsten %

0,6 1,2 7,5 9,3

Mijns inziens kan worden gesteld dat FWI' en wél eigen opbrengsten hebben. Om de beleggingsresultaten als eigen opbrengsten aan te merken is echter discutabel, aangezien gelden die ontvangen zijn en die zijn gereserveerd om aan een goed doel te besteden, tijdelijk zijn belegd. Er is in feite sprake van opbrengsten van "andermans" geld. Als de beleggingsresultaten echter buiten beschouwing worden gelaten, zijn de eigen opbrengsten minimaal (nog geen 2% van de totale baten), zodat indeling in kolom 4 derhalve terecht is. De indeling van FWI' en naar één van de categorieën OZW' s is van belang met name ten aanzien van de verslaggeving. Herremans geeft een aantal doelstellingen van de verslaggeving die van belang zijn voor OZW's en koppelt deze aan de vier soorten OZW's. Daarbij stelt Herremans (1993, pagina 43) dat naarmate een OZW meer bestedingsgericht wordt, meer soorten doelstellingen een rol gaan spelen in de externe verslaggeving.

2.3.3 Doelstellingen van fondsenwervende instellingen In het jaarverslag van het CBF zijn de doelstellingen van FWI' en ingedeeld naar vier hoofddoelen. Deze zijn weer verder onderverdeeld in twaalf doelgroepen. De vier hoofddoelen zijn onderstaand weergegeven, waarbij de baten uit eigen fondsenwerving over 1997 zijn vermeld. Hoofddoelen

Maatschappelijke doelçri . Volksgezondheid Natuu{eri milieu·· Kinderhui p Totaal Afstudeerscriptie NivralNijenrode

Baten uit eigen fondsenwerving */ 1.000.000

780 404 173

87 1.444

Voorbeelden van FWl'en ~

54 ··Amnestylntemational 28 Astma Fonds 12 Wereld Natuur Fonds 6 Jàntje Beton

-----roo

10


Paul Weustink

Per hoofddoel zijn vervolgens de volgende doelgroepen te onderscheiden: Maatschappelijke doelen •. Ontwikkelingshulp • . Maatschappelijke zorg • M"ènseniechten .•. Vluchtelingenhulp • Slachtofferhulp • 'èuituui

Volksgezondheid • Volksgezondheid • Gehandicaptenzorg • Blinden en slechtzienden

Natuur en milieu • Natuur en milieu • Dierenbelangen

Kinderhulp • Kinderhulp

FWI' en zijn volgens het CBF actief op de hiervoor vermelde gebieden en zorgen ervoor dat de door hen geworven gelden ten goede komen aan personen, instellingen of doelen die op deze gebieden hulp nodig hebben of bieden, zoals bijvoorbeeld noodhulpverlening bij rampen en het uitvoeren van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek naar de bestrijding van ziekten. Dit houdt in dat FWI' en óf gelden of goederen overdragen aan instellingen die daarmee de ergste nood ledigen óf onderzoek (laten) uitvoeren óf zelf dergelijke activiteiten uitvoeren door bijvoorbeeld te zorgen dat noodgoederen op de plaats van bestemming komen ófhet geven van voorlichting in het kader van de doelstelling.

2.3.4 Fondsenwerving Zoals in paragraaf 1.1 reeds vermeld zijn de door FWI' en verkregen gelden in twee verschillende groepen in te delen, namelijk gelden uit eigen fondsenwerving en overige inkomsten. De inkomsten van deze twee groepen bedroegen over 1997 f 1,44 miljard respectievelijk f 1,43 miljard. De overige inkomsten houden volgens het CBF (1997, pagina 5) geen verband met eigen fondsenwerving. De belangrijkste overige inkomsten betreffen overheidssubsidies, aandeel in acties van derden (met name uit loterijen) en resultaten uit beleggingen. Deze inkomsten worden om niet verkregen zonder dat de FWI hiervoor fondsenwervende activiteiten ontplooit. De FWI' en zijn voor een belangrijk deel van hun inkomsten (meer dan 50% in 1997) derhalve aangewezen op eigen fondsenwerving. Hiertoe voeren de FWI'en diverse (fondsenwervende) activiteiten uit. Deze activiteiten alsmede de bijbehorende inkomsten over 1997 zijn in de volgende tabel weergegeven. Fondsenwervende activiteiten I<

Cóllecten Mailing acties . Nalatenschappen. Giften en schenkIngen DonatiesAdopties Contributies· Eigen loterijen, prijsvragen, etcetera Overlge eigen activiteiten Totaal

Inkomsten 1.000.000

f

110 249 292 155 204 -

-

..


251 121 17 4S 1.444

% 7,6 17,2 20,2 10,7 14,1 17,4 8,4 1,2 3,2 100,0

11


Paul Weu stink

2.4 Centraal Bureau Fondsenwerving 2.4.1 Historie Centraal Bureau Fondsenwerving In 1925 werd de Stichting Centraal Archief en Inlichtingenbureau Maatschappelijk Hulpbetoon voor Nederland opgericht. De doelstelling van deze stichting was (CBF, 1997, pagina 14): "tegengaan van misbruiken bij geldinzamelingen, steunaanvragen en dergelijke, uitgaande van onbetrouwbare of niet steunwaardige personen of instellingen en het bevorderen van den arbeid van bonafide instellingen, zulks in het bijzonder door het verschaffen van betrouwbare gegevens omtrent steunaanvragers." In 1963 werd de naam gewijzigd in Stichting Centraal Archief en Inlichtingenbureau en werd de doelstelling van de stichting: "het bevorderen dat de werving en de propaganda voor algemene doelen op aanvaardbare wijze plaatsvindt, zowel in het algemeen belang als in het belang van de betrokken instellingen." In 1978 werd de naam verkort tot Stichting Centraal Archief voor het Inzarnelingswezen. Aan de bestaande doelstelling werd toegevoegd: "de stichting zal slechts adviseren, wanneer de doeleinden zuiver humanitair zijn, zonder politieke doelen na te streven". In de loop der jaren is het spectrum van doelen waarvoor een beroep wordt gedaan op de vrijgevigheid van personen en bedrijven enorm verbreed. Deze doelen liggen op het terrein van maatschappelijk welzijn, volksgezondheid, cultuur, natuur- en dierenbescherming en de zorg voor het milieu. Daarbij verschoof de werving van gelden door middel van collectes en kansspelen naar girale fondsenwerving. Omdat ten aanzien van collecten en kansspelen een vergunningensysteem bestaat verminderde de mogelijkheid door deze verschuiving voor de gevers om inlichtingen te krijgen over hetgeen met het geld gebeurde. Naar aanleiding van deze ontwikkelingen werd in 1989 de naam gewijzigd in Centraal Bureau Fondsenwerving en werd opnieuw de doelstelling aangepast. De doelstelling luidt thans (CBF, 1997, pagina 14): "het doel van de stichting is om te bevorderen dat de werving van fondsen door en voor charitatieve, culturele, wetenschappelijke of andere het algemeen nut beogende rechtspersonen, en de voorlichting die door hen in dat kader wordt gegeven, op verantwoorde wijze plaatsvindt."

2.4.2 Taken van het Centraal Bureau Fondsenwerving Haar takenpakket omvat volgens het CBF (1997, pagina 15): • onderzoek naar de steunwaardigheid van Nederlandse charitatieve instellingen die zich voor hun werving richten tot het algemeen publiek; • documentatie; • bevordering van inzichtelijke Gaar-)verslaggeving door de fondsen; • advisering, onder meer van gemeenten bij de verlening van collectes; • coördinatie, met name gericht op een ordelijke en verantwoordelijke gang van zaken binnen de fondsenwervende sector (onder meer door middel van beheer van het coUecterooster en de bijdrage aan de zogenaamde RTV -steun; • tegengaan van misbruik; • informatieverstrekking aan het publiek en samenwerking met de media. Concreet heeft het CBF dus: • een adviesfunctie naar gemeenten en bedrijven; • een servicefunctie naar FWI'en; • een informatiefunctie naar het publiek. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

12


Pa uI Weustink

Als belangrijkste uitvloeisel van haar taken noemt het CBF de bewaking van de toegang tot de wervingskanalen. Hiertoe neemt het CBF deel aan het overleg met gemeenten en de Stichting Collecteplan (een stichting waarin de grootste FWI' en zijn verenigd) om tot een jaarlijks landelijk evenwichtig collecterooster te komen en neemt zij deel aan de commissie (waarin NOS en vertegenwoordigers van de branche deelnemen) die toeziet op een gelijkmatige verdeling van de radio- en televisiezendtijd onder de FWI'en (RTV-steun). Als uitvloeisel van de informatiefunctie analyseert en publiceert het CBF jaarlijks de gegevens inzake de fondsenwerving. Daarnaast is één van de belangrijkste uitvloeisels het beoordelen van de FWI' en. Deze beoordeling zal in de volgende paragraaf worden behandeld.

\

2.4.3 Beoordeling door het Centraal Bureau Fondsenwerving Het CBF beoordeelt door middel van onderzoek de FWI' en. Dit onderzoek richt zich op het vaststellen van voldoende waarborgen voor een verantwoorde wijze van fondsenwerving en besteding. Het CBF verlangt hiertoe een openhartige, transparante verslaggeving door FWI' en voor het publiek. De resultaten van deze onderzoeken worden ieder kwartaal gepubliceerd in het CBF -periodiek Mededelingen. Het CBF bemoeit zich niet met de doelen van de FWI' en. Instellingen moeten zelf in hun verslaggeving enJofvoorlichting duidelijk laten uitkomen waarvoor zij inzamelen. Het CBF maakt betrokkenen wel attent op instellingen met gelijke of soortgelijke doelen. Aan deze coördinatie is volgens het CBF behoefte, aangezien het aantal instellingen met gelijksoortige doelstellingen stijgt en daarmee ook de kans op overlappingen. Dit is met name verder toegenomen doordat ook buitenlandse FWI' en zich op de chari-markt in Nederland zijn gaan begeven. Het CBF mengt zich evenmin in de wijze waarop een FWI haar doelen nastreeft. Voorwaarde is wel dat de fondsenwerving niet ten goede komt aan gewelddadige activiteiten. Verder eist het CBF dat FWI' en op geen enkele wijze pressie op donateurs uitoefenen. Doel van het onderzoek door het CBF is geven van inzicht in de steunwaardigheid. Daarmee bedoelt het CBF dat zij geen bezwaar ziet in het werven van fondsen door de FWI. Bij haar onderzoek beoordeelt het CBF de volgende elementen, waaraan een FWI moet voldoen: • bestuur: minimaal vijf onafhankelijke bestuursleden; • overeenstemming tussen beleid en doelstelling; • wijze en kosten van fondsenwerving (gemiddelde kosten van fondsenwerving mogen de afgelopen drie jaar de grens van 25% niet hebben overschreden); • begroting en budgetcontrole; • bestedingen overeenkomstig de doelstelling; • inzichtelijk verslag van activiteiten en bestedingen; • relatie tussen bestedingen en begroting. Op grond van haar onderzoek kan het CBF tot de volgende verklaringen komen: 1. Verklaring van steunwaardigheid; 2. CBF-keurmerk. Deze verklaringen worden onderstaand toegelicht.

Ad 1. Verklaring van steunwaardigheid De verklaring van steunwaardigheid wordt verstrekt aan startende FWI' en voor een periode van 18 maanden. Aan de hand van deze verklaring kan door overheid, bedrijven, etcetera worden beoordeeld of de (nieuwe) FWI steun verdient onder andere ten behoeve van opname in collecterooster en RTV-steun. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

13


Paul Weustink

Ad 2. CBF-keurmerk Het CBF-keurmerk is bestemd voor FWI'en die tenminste 3 jaar actief zijn op de Nederlandse fondsenwervingmarkt. Het keurmerk wordt uitgereikt aan FWI' en die hebben aangetoond te voldoen aan criteria betreffende bestuur, beleid, fondsenwerving, propaganda en voorlichting, middelenbesteding en verslaggeving, een en ander conform het Reglement CBF-keur zoals uitgegeven door het CBF. Het keurmerk wordt maximaal voor de duur van 5 jaar verstrekt, waarbij eerdere intrekking of verlenging mogelijk is. Om in aanmerking te komen voor het keurmerk zijn FWI'en op grond van artikel 4 lid 5 van het Reglement CBF-Keur verplicht hun verslaggeving op te stellen conform de Richtlijn FW. De twee soorten onderzoek kunnen in het kort als volgt worden samengevat: Criteria .·cC-. Geldend

• •. • •

voor:

Geldigheid keurmerk: ~', Tussentijdse 'cOntrole::c:, Verslaggeving: Eisen:;-

Verklaring van steunwaardigheid Nieuwe F~'en ~>'z~c "~f8 ~aand~n

......

~.

.Geeil~;X

.-

Aanbeveli~g c~nfoimltichtlijn f'W Flexibèl-=

-.

CBF-Keurmerk Minstens 3 jiiirbestaande FW['en 5 jaar .. Mminulal. 2 51itar " ,.' .' Verplicht conform de Richtlijn FW Streng

in

Op 12 december 1996 werd het eerste CBF-keurmerk uitgereikt. De keurmerken zijn derhalve nog maar relatief korte tijd van toepassing. Het CBF heeft sindsdien vele aanvragen voor keurmerken ontvangen en zij verwacht dat de aantallen nog verder toe zullen nemen. Een overzicht van de FWI'en met een CBF-keur, zoals door het CBF gepubliceerd, is opgenomen in bijlage 7 bij deze scriptie. Het belang van het CBFkeur zit, in het kader van mijn scriptie, met name in de verslaggeving. Op grond van het willen verkrijgen of reeds bezitten van een keurmerk is het voor FWI' en van belang aan de Richtlijn FW te (blijven) voldoen. Bij het praktijkonderzoek van deze scriptie kan een onderscheid van FWI' en in wel en geen keurmerk gevolgen hebben voor het wel of niet voldoen aan de Richtlijn FW. Dit zal een overweging zijn bij de selectie van de te onderzoeken jaarverslagen.

2.5 Fund Accounting Fund accounting (fondsenadministratie) omvat volgens het CICA Handbook (paragraaf 4400.02 (c)) de gezamenlijke administratieve maatregelen die resulteren in een zelfstandige balans voor elk fonds, opgericht aan de hand van wettelijke, contractuele of vrijwillige acties van een organisatie. Elementen van een fonds kunnen zijn activa, schulden, net assets (eigen vermogen), opbrengsten en uitgaven (en winsten en verliezen, indien van toepassing). Fund accounting houdt in een administratieve scheiding, maar niet noodzakelijk een fysieke scheiding, van de middelen van de organisatie. Essentieel bij fund accounting is dat per fonds een (zelfstandige) administratie wordt bijgehouden. In iedere administratie worden de activa, verplichtingen en het saldo van de activa en verplichtingen geregistreerd. Daarnaast worden per fonds de inkomsten (bijdragen) en uitgaven alsmede winsten en verliezen (bijvoorbeeld op beleggingen) geregistreerd indien dit van toepassing is enlof dit door de beperkende voorwaarden van een fonds al dan niet wordt vereist. Fund accounting leidt tot een zelfstandige balans en staat van baten en lasten per fonds. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

14

Eigen vermogen bij fondsenwelVende instellingen?

Paul Weustink

Fund accounting kan worden toegepast indien financiële middelen worden verstrekt onder beperkende bepalingen. Er geldt als regel dat voor elke (soort) ontvangen bijdrage (eu/of voor elk afzonderlijk doel) waaraan beperkende bepalingen zijn verbonden een afzonderlijke administratie wordt gevoerd. Er kunnen derhalve meerdere fondsen zijn met in principe een gelijk doel. Daarnaast kunnen bestemmingen aan middelen worden opgelegd door het bestuur van een organisatie zelf. Deze bestemmingen zijn echter geen beperkingen (ten opzichte van derden) zodat dit vrij besteedbaar vermogen is. Fund accounting geeft het onderscheid aan tussen middelen die zijn verkregen met en zonder beperkingen en die afkomstig zijn uit diverse bronnen. Voor diegenen die middelen onder voorwaarde hebben verschaft blijkt duidelijk uit de verslaggeving of aan de voorwaarden is voldaan. Nadeel van fund accounting is dat het tot gecompliceerde en gesegmenteerde verslaggeving leidt, en volgens Mautz (1989, pagina 66) is fund accounting "the most useless and most confusing complexity ever introduced into general purpose financial reporting. " Aukes (1996, pagina 125) stelt dat OZW's de beschikking krijgen over financiële middelen, die alleen bestemd mogen worden voor het doel dat de verschaffer van deze middelen heeft aangegeven. Deze middelen heeft de organisatie niet ter vrije beschikking zodat in de verslaggeving het verschil met de vrij beschikbare middelen moet worden aangegeven. Aukes definieert fondsenadministratie als "een zelfstandige administratie van middelen die de OZW heeft verkregen voor een bepaald doel. Het betreft een administratie van zowel de middelen zelf als de eraan verbonden voor- en nadelen. Ieder fonds wordt beschouwd als een aparte verslaggevingseenheid" . Aukes (1996, pagina 126) geeft vervolgens een aantal mogelijke fondsen, waarvan de eerste 4 uit de Noord-Amerikaanse verslaggevingspraktijk komen. Deze fondsen betreffen: • fondsen zonder beperkingen: deze middelen staan ter vrije besteding ter realisering van de doelstellingen van de organisatie (inclusief de middelen waaraan het bestuur van de organisatie zelf beperkingen heeft opgelegd); • fondsen met beperkingen: deze beschikbaar gestelde middelen zijn bestemd voor bepaalde doeleinden ("geoormerkte" bedragen); • inkomstenfondsen: slechts het inkomen die deze middelen (bijvoorbeeld beleggingen) opleveren mogen worden besteed; • fonds voor vaste activa: in dit fonds worden de vaste activa geadministreerd, met name om deze activa afte scheiden van het fonds zonder beperkingen; • naamfondsen: middelen die van een bepaalde persoon zijn ontvangen ten behoeve van een door deze persoon bepaald doel; • fondsen van andere organisaties: in dit geval beheren organisaties fondsen voor andere organisaties met veelal sterk verwante doelstellingen. In de volgende hoofdstukken zal nog nader op fund accounting worden ingegaan.

Afstudeerscriptie NivraJNijenrode

15


Paul Weustink

3. Wet- en regelgeving 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk zal allereerst de weten regelgeving voor de verslaggeving worden behandeld zoals die voor FWI' en in Nederland van toepassing is, waarbij vooral zal worden ingegaan op de specifieke eisen met betrekking tot het eigen vermogen. Vervolgens zal ik de weten regelgeving behandelen, zoals die geldt voor FWI'en in een aantal andere landen. Het Nivra is, zoals in paragraaf 1.1 vermeld, aangesloten bij het IASC. Deze instantie vaardigt internationale standaarden voor verslaggeving uit, die door de aangesloten organisaties zoveel mogelijk worden toegepast. Het IASC heeft echter (nog) geen aparte standaard(s) met betrekking tot OZW's in het algemeen en FWI' en in het bijzonder uitgebracht. Hiermee kan derhalve geen vergelijking worden gemaakt. Voor een vergelijking met andere regelgeving kan naar mijn mening het beste worden gekeken naar landen uit de Anglo-Saksische richting, zoals het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada omdat in de Nederlandse literatuur rondom de OZW's veelvuldig wordt verwezen naar regelgeving uit deze landen. Ook is in deze landen veel gepubliceerd omtrent OZW's in het algemeen en FWI'en in het bijzonder in vaktijdschriften en boeken. Recent is er specifieke (herziene) regelgeving voor OZW's en FWI'en in het Verenigd Koninkrijk (1996), de Verenigde Staten (1993) en Canada (1995 en 1996) vastgesteld, zodat een vergelijking met de regelgeving van deze landen zal worden gemaakt, welke vergelijking aan het eind van dit hoofdstuk zal worden samengevat.

3.2 Verslaggeving door fondsenwervende instellingen 3.2.1 Inleiding weten regelgeving In Titel 9 van Burgerlijk Wetboek boek 2 (BW2) zijn wettelijke vereisten voor de verslaglegging vastgelegd voor Naamloze Vennootschappen (NV's), Besloten Vennootschappen (BV's), onderlinge waarborgmaatschappijen (OWM) en coöperaties. Daarnaast gelden thans voor stichtingen en verenigingen die een onderneming drijven en daarbij in concurrentie treden eveneens deze regels. Voor OZW's bestaat een dergelijke algemene verslaggevingsraamwet niet. De rechtsvorm van stichting of vereniging is volgens Aukes (1996, pagina 39) in de meerderheid bij OZW's. Zoals vermeld geldt Titel 9 BW2 niet voor (niet-commerciële) verenigingen en stichtingen. De stichtingen en verenigingen zijn echter niet geheel vrij in hun verslaggeving. Voor deze instellingen gelden summiere bepalingen uit BW2. In ieder geval geldt artikel 10 BW2lid 1, op grond waarvan iedere rechtspersoon te allen tijde inzicht in de rechten en verplichtingen van de rechtspersoon moet kunnen tonen en voorts geldt lid 2 op grond waarvan binnen 6 maanden na afloop van het boekjaar een balans en staat van baten en lasten moet worden opgesteld. Daarnaast geldt artikel 48 BW2 dat handelt over het jaarverslag en rekening en verantwoording. Het bestuur dient op een algemene vergadering binnen 6 maanden na afloop van het boekjaar een jaarverslag uit te brengen over de gang van zaken in de vereniging en over het gevoerde beleid. Tevens legt het bestuur de balans en de staat van baten en lasten ter goedkeuring aan de vergadering voor. In beide gevallen gelden geen inhoudelijke bepalingen. Mstudeerscriptie NivrnlNijenrode

16


Paul Weustink

Deze summiere regels uit BW2 kunnen volgens Aukes (1996, pagina 40) op een aantal manieren worden aangevuld, bijvoorbeeld door een algemene maatregel van bestuur, waarbij op grond van een wet (Wet ziekenhuisvoorzieningen, Mediawet) de rijksoverheid een besluit kan uitvaardigen met verslaggevingsvoorschriften voor een bepaalde sector. In sommige gevallen geschiedt dit door voorschriften van lagere overheden, door subsidiënten en subsidievoorwaarden of op grond van sectorinitiatief. In dit laatste geval kan initiatief worden genomen door betrokkenen in een bepaalde sector om gezamenlijk voorschriften op te stellen voor de verslaggeving. Dit is van toepassing in de charitatieve sector, waar door samenwerking regelgeving voor de FWI' en tot stand is gekomen.

3.2.2 Wet- en regelgeving voor fondsenwervende instellingen Volgens de verzamelde gegevens door het CBF alsmede haar definitie van FWI' en hebben de FWI' en allen de rechtsvorm van stichting of vereniging. In principe beogen de FWI' en geen winst en drijven zij geen concurrerende onderneming. Er zijn echter een groot aantal FWI' en die handelen in diverse produkten. Om te moeten voldoen aan Titel 9 BW2 moet de netto-omzet een bepaalde omvang te boven gaan, waarvan bij FWI' en geen sprake is, gegeven de cijfers van het CBF. Zodoende is de wetgeving inzake verslaggeving (Titel 9 BW2) voor FWI'en niet van toepassing. Elke FWI is in principe vrij in de wijze waarop zij haar jaarverslaggeving inricht, binnen de hiervoor reeds vermelde summiere bepalingen volgens artikel 10 BW2 en artikel 48 BW2. Door (vertegenwoordigers van) het CBF, het Nivra en de Stichting Collecteplan is eind 1988 een proeve van een richtlijn voor de verslaggeving door FWI'en opgesteld. Deze verslaggeving was volgens hen nodig om FWI' en, die hieraan voldoen, te kunnen kwalificeren als steunwaardig voor deelname aan het collecterooster en om tot een éénduidige, inzichtelijke en vergelijkbare verslaggeving te komen. Deze proeve is een aantal jaren door FWI'en gehanteerd. Na deze periode is de proeve geëvalueerd. Dit heeft begin 1994 geresulteerd in een concept-richtlijn, welke is voorgelegd aan de Rl en diverse FWI'en ter beoordeling. Na diverse reacties en aanpassingen is in september 1994 de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen (Richtlijn FW) uitgebracht, welke als ontwerp-richtlijn in de Rl-bundel is opgenomen. De FWI' en zijn niet verplicht om hun jaarverslaggeving op grond van de Richtlijn FW op te stellen. Zij zijn als stichting of vereniging alleen gebonden aan de summiere bepalingen van B W2. Om echter in aanmerking te komen voor het hiervoor in paragraaf 2.4.3 vermelde CBF-keur is de FWI verplicht om het jaarverslag op basis van de Richtlijn FW op te stellen. Daarnaast is volgens Herremans (1993, pagina 69) de richtlijn (mede) opgesteld aan de hand van forse kritiek van de Consumentenbond in een serie rapportages over de verslaggeving door FWI' en en de controle hierop in de Consumentgids gedurende de periode 1985-1986. De Consumentenbond, zo stelt Herremans, heeft zich hiermee, als vertegenwoordiger van de consumenten/donateurs, opgeworpen als gebruiker van de jaarstukken, naast deze donateurs zelf. In 1998 is wederom een onderzoek door de Consumentenbond uitgevoerd. Wil men de consument/donateurs behouden dan zullen de FWI'en in goede informatie moeten voorzien en de kritiek die wordt geleverd in de richtlijn(en) moeten verwerken.

3.2.3 De Richtlijn FW In deze paragraaf zal nader worden ingegaan op de Richtlijn FW en specifiek op het eigen vermogen. In de Rl-bundel is in november 1998 de definitieve Richtlijn FW opgenomen, die op een aantal punten is gewijzigd ten opzichte van de ontwerpAfstudeerscriptie NivralNijenrode

17


Paul Weustink

richtlijn die vanaf 1994 in de Rl-bundel was opgenomen. In hoofdstuk 4 zal een onderzoek plaatsvinden van de jaarverslagen van FWI' en. Deze jaarverslagen betreffen het verslagjaar 1997 en zijn nog opgesteld op basis van de ontwerp-richtlijn, zodat in dit hoofdstuk de "oude" richtlijn zal worden behandeld. In hoofdstuk 5 zal nog worden teruggekomen op de wijzigingen in de "nieuwe" richtlijn.

I

I.

Op grond van de Richtlijn FW dient de jaarverslaggeving van FWI' en in ieder geval de volgende onderdelen te bevatten: • Bestuursverslag, met daarin opgenomen: Statutaire naam, vestigingsplaats en rechtsvorm; - Omschrijving van de doelstelling; - Samenstelling van het bestuur en directie; • Jaarrekening, bestaande uit: Balans (inclusief vergelijkende cijfers vorig boekjaar); Staat van baten en lasten (inclusief vergelijkende cijfers vorig boekjaar); Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten alsmede een overzicht van de kosten van de eigen organisatie en de toerekening van deze kosten aan fondsenwerving enerzijds en aan de doelstellingen anderzijds; - Overige gegevens (omvattende in ieder geval de accountantsverklaring). In de toelichting dient vermeld te worden of de jaarrekening (geheel of gedeeltelijk) is opgesteld conform de Richtlijn FW. Het opnemen van de begroting van het boekjaar is niet verplicht maar wordt aanbevolen. Voor het opstellen van de jaarrekening zijn de volgende modellen voorgeschreven: A. de indeling van de balans; B. de staat van baten en lasten; C. de indeling en toerekening van de kosten eigen organisatie. Model B. is weer nader onderverdeeld in 1 model voor fondsenwerving (de baten) en 4 modellen voor de bestedingen (de lasten), afhankelijk van de sector waarin de FWI actief is. Model A en B zijn opgenomen in bijlage 1 bij deze nota zodat deze kunnen worden vergeleken met de voorgeschreven modellen uit de andere 3 landen. De grondslagen van waardering van de activa en passiva en van de bepaling van het resultaat zijn volgens de Richtlijn FW in beginsel gelijk aan de grondslagen en regels die gelden voor ondernemingen zoals opgenomen in de Rl-bundel. De afwijkingen ten opzichte van de Rl-bundel worden in de Richtlijn FW behandeld. Dit houdt in dat voor de waarderingsgrondslag van de activa en passiva in aanmerking komen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs en, voor de materiële en fmanciële vaste activa en de voorraden, tevens de actuele waarde. Hierbij gelden de volgende afwijkingen: • materiële vaste activa aangeschaft ten behoeve van de doelstelling kunnen in bepaalde situaties ineens worden afgeboekt als bestedingen in het kader van de doelstelling (bijvoorbeeld een actief gekocht na een speciale inzamelingsactie); • voorraden die nodig zijn voor de doelstelling (zoals hulpgoederen voor noodhulp, voorlichtingsmateriaal) mogen tot nihil worden afgewaardeerd; • beleggingen moeten gewaardeerd op marktwaarde (met uitzondering van de obligaties). Niet gerealiseerde waardeverschillen dienen te worden verantwoord in een "reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen" of zichtbaar in mindering te worden gebracht op de waarde van de beleggingen. Deze bijzondere afwijkingen hebben niet alleen gevolgen voor de omvang van het eigen vermogen maar kunnen ook consequenties hebben voor de functies van het eigen vermogen. Ik kom hier verderop nog op terug. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

18


Paul Weustink

3.2.4 Eigen vermogen volgens de Richtlijn FW Volgens paragraaf 6.2 van de Richtlijn FW dient een duidelijk onderscheid te worden gemaakt tussen eigen vermogen en verplichtingen. Onder verplichtingen verstaat de Richtlijn FW de in geld uit te drukken betekenis van het gehouden zijn tot betaling of tot levering van een andere prestatie. Het eigen vermogen wordt gedefInieerd als de som van de activa minus de som van de verplichtingen. De Richtlijn FW geeft in paragraaf 6.2.1. aan dat het vermogen van een FWI een bijzonder karakter heeft. De instelling is gehouden dit vermogen slechts aan te wenden in overeenstemming met de doelstellingen waartoe ze in het leven is geroepen. Principieel heeft het eigen vermogen derhalve het karakter van gelden die zijn ontvangen om aan de doelstelling te besteden maar waarvoor nog geen verplichting is aangegaan.

I

I

Op grond van de Richtlijn FW dient het eigen vermogen zodanig te worden gepresenteerd dat daaruit duidelijk blijkt: 1. Welk deel is vastgelegd in het kader van de doelstelling; 2. Welk deel van het eigen vermogen een specifIeke (beperktere) bestemming heeft, aan te duiden als "bestemmingsreserve"; 3. De "reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen"; 4. Het vrij besteedbaar deel van het eigen vermogen. Deze onderdelen worden hierna afzonderlijk nader toegelicht. Ad 1. Welk deel is vastgelegd in het kader van de doelstelling; Vermogen dat is vastgelegd in activa die direct en volledig zijn aangewend voor het realiseren van de doelstelling is volgens de Richtlijn FW weliswaar eigen vermogen maar is als zodanig reeds besteed aan de doelstelling. De fInanciering met eigen vermogen is volgens de Richtlijn FW gebruikelijk. In de toelichting op het eigen vermogen moet de samenstelling worden aangegeven. Met direct aangewend wordt bedoeld niet indirect. Dit betekent dat bijvoorbeeld de voorraad noodhulpgoederen wel hier onder valt, maar het gebouw waarin de FWI is gevestigd niet. Met volledig wordt bedoeld dat het actief volledig beschikbaar moet zijn voor de doelstelling en geen onderdeel moet zijn van een groter geheel (bijvoorbeeld als het magazijn waarin de noodhulpgoederen liggen opgeslagen een onderdeel is van het bedrijfsgebouw). Deze reserve dient derhalve te worden gevormd voor de materiële vaste activa direct in gebruik voor de doelstelling, de leningen/voorschotten verstrekt in het kader van de doelstellingen en de voorraden direct beschikbaar voor de doelstelling. De materiële vaste activa en voorraden kunnen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, vervaardigingsprijs of actuele waarde of ineens worden afgeboekt als besteding in het kader van de doelstelling respectievelijk tot nihil worden afgewaardeerd. In geval van hogere oflagere actuele waarde ten opzichte van verkrijgingsprijs wordt de omvang van de reserve hoger respectievelijk lager. De omvang van het eigen vermogen verandert dan wel echter de functie niet. Deze blijft gelijk en geeft aan welk deel van het vermogen is vastgelegd in activa direct in gebruik voor doelstelling. Indien echter de materiële vaste activa en/of de voorraden ineens worden afgeboekt en/of tot nihil worden afgewaardeerd dan verandert naar mijn mening niet alleen de omvang maar (verdwijnt) ook (een deel van) de functie van het eigen vermogen. De afgeboekte respectievelijk afgewaardeerde activa zijn immers nog aanwezig bij de FWI en er wordt van deze activa (met name van de materiële vaste activa) voor een lange periode gebruik van gemaakt. Gedurende deze periode wordt echter niet meer aangegeven dat de FWl hierover beschikt en voor welke omvang. Afstudeerscriptie NivralNijenrode

19


Paul Weustink

Ad 2. "Bestemmingsreserve" Dit deel van het eigen vennogen is volgens de Richtlijn FW afgezonderd omdat daaraan met betrekking tot de doelstelling een beperkte bestedingsmogelijkheid is gegeven door derden. FWl'en krijgen gelden van diverse instanties die voorwaarden stellen aan de aanwending van deze middelen (bijvoorbeeld aanschaf van specifiek natuurgebied). De FWl kan ook een beroep doen op de vrijgevigheid van particulieren voor een speciaal doel (bijvoorbeeld aanschaf van vakantie-woningen voor gehandicapten). Daarbij kan het voorkomen dat de FWl het geld heeft ontvangen maar nog niet voor het specifieke doel heeft aangewend. Het geld is derhalve aanwezig bij de FWl en mag aan niets anders worden besteed dat het natuurgebied of de vakantiewoningen. Dit deel dient als "bestemmingsreserve" te worden aangemerkt. Door het bestuur kan ook een deel van het eigen vennogen worden afgezonderd voor een speciaal doel. Dit wordt echter niet als bestemmingsreserve aangemerkt maar als een deel van het vrij besteedbaar vennogen. Het bestuur heeft deze beperking aangebracht en kan deze ook weer zelf opheffen, de beperking geldt derhalve niet jegens derden. In de toelichting moet de beperkte doelstelling alsmede de reden van de beperking worden venneld.

Ad 3. De "reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen" Zoals hiervoor reeds aangegeven dienen de niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen te worden verantwoord in een afzonderlijke reserve danwel zichtbaar in mindering te worden gebracht op de waarde van de beleggingen. FWl' en beschikken vaak over omvangrijke beleggingen die worden aangehouden in verband met de op lange(re) tennijn toegezegde subsidies. De beleggingen dienen op marktwaarde te worden gewaardeerd (waarbij een uitzondering mag worden gemaakt voor obligaties). Niet gerealiseerde waardestijgingen dienen aan de reserve te worden toegevoegd. Niet gerealiseerde waardedalingen dienen aan de reserve te worden onttrokken voor zover deze toereikend is. Is deze niet toereikend dan dienen de waardedalingen die de reserve overschrijden ten laste van de staat van baten en lasten te worden gebracht: Door de reserve wordt voorkomen dat niet gerealiseerde waardestijgingen als bate of vrij besteedbaar vennogen worden aangemerkt. De ongerealiseerde waardestijgingen zouden anders kunnen worden "aangewend" C.q. toegezegd aan andere doelstellingen. Indien echter de koersen van de effecten dalen en de FWl zijn toezeggingen moet nakomen dan kan zij mogelijk niet aan haar verplichtingen voldoen. De functie van de reserve is derhalve om aan te geven dat een deel van het vennogen besloten ligt in niet gerealiseerde waardestijgingen van beleggingen en derhalve niet kan worden aangewend. Indien de niet gerealiseerde waardestijgingen zichtbaar in mindering worden gebracht op de beleggingen vennindert de omvang van het eigen vennogen voor dit deel maar de functie niet, aangezien in beide gevallen hetzelfde wordt bereikt.

Ad 4. Het vrij besteedbaar deel van het eigen vermogen In de Richtlijn FW wordt gesteld dat het voor de beoordeling of men een instelling wil steunen, voor veel "gevers" van betekenis is te weten hoeveel geld de instelling op balans datum vrij beschikbaar heeft voor de besteding aan de doelstelling. Dit is het vrij besteedbare deel van het eigen vennogen, welk deel resteert na aftrek van de posten 1 tot en met 3. De Richtlijn FW geeft aan dat een deel van dit vrij besteedbaar vennogen veelal is vastgelegd in bedrijfsmiddelen welke noodzakelijk zijn voor de bedrijfsvoering. Daarnaast heeft het vrij besteedbare vennogen volgens de Richtlijn FW tevens de functie van "buffer" voor onverwachte tegenvallers en functioneert dus Mstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

20


Pau\ Weustink

ook als een continuïteitsreserve. Een en ander dient in de toelichting op deze post te worden aangegeven, waarbij tevens dient te worden vermeld welk deel voor (speciale) projecten is bestemd. De Richtlijn FW geeft niet aan of afzonderlijke reserves moeten worden gevormd voor de vastgelegde bedrijfsmiddelen, de continuïteitsreserve en/of de bestemmingsreserves door bestuur bepaald.

3.2.5 Functies van het eigen vermogen Op grond van de weten regelgeving onderscheid ik de volgende functies van het eigen vermogen. Het eigen vermogen geeft aan welk deel van de bezittingen: • is vastgelegd als materiële vaste activa, leningen/voorschotten en/of voorraden allen in gebruik, verstrekt of beschikbaar in het kader van de doelstelling; • dient te worden aangewend volgens de wensen/eisen van de verstrekker van de gelden of het speciale doel waarvoor het is geworven (speciale inzamelingsactie); • een ongerealiseerde vermogensstijging betreft die nog niet voor andere doel(en) kan worden aangewend; • nog vrij kan worden aangewend binnen de doelstelling(en) van de FWI. In de toelichting op het laatste deel kan worden aangegeven dat dit vastligt in bedrijfsmiddelen, dient als continuïteitsreserve of eventueel een nadere bestemming van het bestuur heeft gekregen. Een goede toelichting hierbij is onontbeerlijk omdat ten aanzien van dit deel de FWI wat heeft uit te leggen aan de gevers. Waarom is dit deel (nog) niet aan doelstelling besteed? 3.3 Verslaggeving in het buitenland 3.3.1 Verenigd Koninkrijk 3.3.1.1 Inleiding In het Verenigd Koninkrijk werd van oudsher liefdadigheids- en welzijnswerk door overheidsorganen uitgevoerd. Deze taken zijn in de loop der tijd echter overgedragen aan "the voluntary sector". De uitvoering van liefdadigheidswerk viel in beide gevallen onder de 1960 Charities Act. Nadat het werk werd uitgevoerd door particuliere instellingen bleef de overheid belangrijke financiële bijdragen leveren. Vanwege dit belang stelde de overheid diverse onderzoeken in naar het financiële reilen en zeilen binnen de charitatieve sector. In 1989 leidde een onderzoek tot een "Government White Paper", waarin de volgende conclusie werd getrokken (ontleend aan Palmer, 1997, pagina 29): "The Government has a duty to ensure, on behalf of taxpayers, that these very considerable sums are properly and efficiently used and that the services provided are etIective". In de tachtiger jaren werden tevens onderzoeken uitgevoerd naar de consistentie en de duidelijkheid in de verslaggeving door charities (in Nederland FWI). De Accounting Standards Committee (ASC), die later is vervangen door de Accounting Standards Board (ASB), was tezamen met de overheid, nauw betrokken bij de totstandkoming van verslaggeving door charities. De ASC publiceerde naar aanleiding van diverse onderzoeken in 1985 Exposure Draft (ED) 38, een voorstel voor verslaggeving door charities. De ED 38 werd in mei 1988 vervangen door de Statement ofrec6mmended practice No.2 (SORP 2). De overheid kwam enige tijd later met the Charities Act 1992 (die weer later met de 1960 Charities Act werd samengevoegd tot the Charities Act 1993). Deze wet was ontwikkeld om het publieke vertrouwen in the voluntary sector te vergroten door het verzorgen van toezicht op betrouwbaar management en Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

21


Paul Weustink

regulering van charities. Dit werd onder andere bereikt door voorschriften omtrent administratie en jaarlijkse verslaglegging en controle verplicht te stellen alsmede jaarlijkse deponering van jaarstukken en publieke inspectie van deze jaarstukken. De SORP 2 bleek echter ongeschikt om in deze voorschriften van de Charities Act adequaat te voorzien. Daarom volgde op 17 maart 1993 een ED voor een "revised" SORP, uitgegeven door de Charity Accounting Review Committee, een instantie die toezicht houdt op de charities en waar alle charities moeten worden geregistreerd. Een ED heeft een "negative assurance" nodig van de ASB, waarmee de ASB aangeeft dat er geen tegenstrijdigheden bestaan tussen de voorschriften in de SORP en andere bestaande verslaggevingsvoorschriften. De ASB gaf op 13 januari 1994 haar "negative assurance". Volgens Webber (ontleend aan Palmer, 1997, pagina 31) geldt tevens dat: "the revised SORP now accords with current accounting standards and respects the difference between charities and commercial entities." Met ingang van 1 maart 1996 is de revised SORP Accounting by Charities (the Charities SORP), van kracht voor de verslaggeving door charities. De revised SORP verstaat onder een charity: "any institution established for purposes which are exclusively charitabie ....... " (paragraaf 3 Appendix 1). Volgens de Charities Commissioners (1995~, pagina 1) "this SORP sets out recommendations on the way in which a charity should report annually on the resources entrusted to it and the activities it undertakes." Het doel van de revised SORP is "to help improve the quality offmancial reporting by charities ..... " (paragraaf 12) en is "intended to apply to all charities in the United Kingdom and the Republic of Ireland ... " (paragraaf 6).

3.3.1.2 Eigen vermogen volgens the Charities SORP Op grond van de revised SORP moet de verslaggeving door charities de volgende onderdelen bevatten: • een statement of financial activities (SOFA); • een samengevatte income and expenditure account; • een balans; • een kasstroomoverzicht; • toelichting op bovenstaande zaken. Het model voor de SOFA en een voorbeeld van een SOFA, een balans en (een deel van de) toelichting zijn opgenomen in bijlage 2 en kunnen bij de vergelijking van de regelgeving van de verschillende landen als voorbeeld dienen. Gezien het onderwerp van deze scriptie worden eerst de balans en de fondsen behandeld, waarna vervolgens de resterende onderdelen aan de orde zullen komen. 3.3.1.2.1 De balans van een charity De balans van een charity toont de (vaste en vlottende) activa, de verplichtingen en het netto-actief. Het netto-actief is niet meer dan het (rekenkundig) saldo van de activa en verplichtingen. In de balans moeten echter de fondsen waarover de charity beschikt worden aangegeven, waarvan het totaal gelijk is aan het netto-actief. De balans (of de toelichting hierop) moet tevens aangeven hoe de fondsen kunnen of (wegens restricties) moeten worden aangewend. De fondsen van een charity moeten in de balans worden opgenomen onderscheiden naar endowments, overige restricted funds, designated funds en overige unrestricted funds. Een nadere analyse van de individuele fondsen moet in de toelichting worden verstrekt. Deze fondsen worden in de volgende paragraaf nader uiteengezet. Afstudeerscriptie NivralNijenrode

22


Pau\ Weustink

3.3.1.2.2 Fondsen van een charity Charities die over meer dan één fonds beschikken zijn op grond van paragraaf 36 van de revised SORP verplicht een adequate administratie voor de individuele fondsen te voeren, met andere woorden zij zijn verplicht om fund accounting toe te passen. In de toelichting mogen de individuele fondsen in detail worden weergegeven, echter in de balans moeten de totalen per soort fonds worden getoond, onderscheiden naar "resticted" en "unrestricted" funds. De restricted funds zijn bij sommige charities weer onderscheiden in "permanent or expendable endowments". Onder funds verstaat de SORP (paragraaf 11 appendix 1) "a pool of unexpended resources, held and maintained separately from other pools because of the circumstances in which the resources were originally received or the way in which they have subsequently been treated. A fund will be one oftwo kinds: a restricted fund or an unrestricted fund". De fondsen van een charity betreffen derhalve de (verschillende) middelen die de charity bezit en afzonderlijk van elkaar aanhoudt wegens de omstandigheden waaronder zij zijn verkregen of de wijze waarop zij zijn aangewend. De verschillende fondsen worden hierna nader uiteengezet. Een unrestricted fund (paragraaf 1, appendix 3) staat ter vrije beschikking van het bestuur om aangewend te worden, binnen de doelstellingen van de charity. Als het bestuur een deel van dit fonds oormerkt ten behoeve van een bepaald doel of project dan kan een afzonderlijk fonds worden gevormd (designated fund) dat echter alleen een administratief onderscheid van de middelen inhoudt maar waardoor het bestuur van een charity niet wettelijk verplicht wordt het hiervoor aan te wenden. Het specifieke doel van een designated fund moet in de toelichting uiteen worden gezet. Designated funds worden volgens Derwent (1995, pagina 164) veelal gevormd als een buffer om grote fluctuaties op de balans te voorkomen. Als voorbeeld geeft hij hierbij de toekomstige kosten om de gebouwen in stand te houden. Dit voorbeeld betreft naar mijn mening een egalisatierekening ten behoeve van onderhoudskosten en zal in Nederland worden opgenomen onder de voorzieningen. De unrestricted funds en designated funds zijn vergelijkbaar met het vrij besteedbaar vermogen in Nederland, waarbinnen eveneens door het bestuur gelden voor speciale doeleinden of projecten kunnen worden afgezonderd. Designated funds moeten worden onderscheiden van restricted funds. Designated funds worden gevormd naar aanleiding van een besluit van het bestuur zelf terwijl een restricted fund (paragraaf 2, appendix 3) is onderworpen aan specifieke beperkingen die zijn opgelegd door de donateur, door het specifieke doel van de inzamelingsactie waarvoor het geld is ingezameld of in sommige gevallen door de regering; een en ander wel binnen de doelstelling(en) van de charity. De restricted funds kunnen worden onderscheiden in restricted income funds en capital funds. De restricted income funds kunnen worden aangemerkt als ontvangen bijdragen en moeten worden besteed aan één of meerdere doelstellingen van de charity in overeenstemming met de voorwaarden waaronder het is verkregen. De capita) funds betreffen ontvangen activa die niet als inkomen kunnen worden aangemerkt en die moeten worden belegd of moeten worden aangehouden voor direct gebruik (bijvoorbeeld een gebouw). Het restricted income fund vertoont grote overeenkomsten met de in de Richtlijn FW onderscheiden "Bestemmingsreserve", waarin middelen van de FWI worden opgenomen die eveneens onder (een) bepaalde beperking(en) val(len)t. Het capital fund wordt als zodanig niet onderscheiden in Nederland. Wel kan, indien een FWI een Afstudeerscriptie NivralNijenrode

23


Paul Weustink

actief krijgt geschonken, dit actief wordt aangewend in het kader van de doelstelling en wordt geactiveerd hiervoor een deel van het eigen vermogen worden afgezonderd als vastgelegd vermogen in het kader van de doelstelling. Dit actief kan echter op grond van de Richtlijn FW ook ineens worden afgeboekt als besteding in het kader van de doelstelling. Het doel van de "reserve" in Nederland is om aan te geven dat vermogen is vastgelegd in activa, niet dat men activa geschonken heeft gekregen zoals bij het capital fund. Voor de Richtlijn FW is er mogelijk vanuit gegaan dat dergelijke schenkingen niet voorkomen. Op grond van paragraaf 7 appendix 3 is een permanent endowment fund "a capital fund where there is no power to convert the capital into income ....... , which must generally be held indefmitely." De term permanent houdt in dat het fonds niet kan worden gebruikt alsof het inkomen is en dus niet voor betalingen of schenkingen aan anderen kan worden benut, maar dat het permanent in bezit moet worden gehouden. In sommige gevallen is vereist dat de specifieke activa in bezit worden gehouden (bijvoorbeeld historische gebouwen of kunstwerken) en in sommige gevallen dat de activa uit het fonds worden aangehouden om inkomsten mee te verwerven (als het bijvoorbeeld beleggingen zijn) die wel kunnen worden verkocht. Bij verkoop wordt de plaats in het fonds door de activa ingenomen, die uit de verkoop is verkregen. Samengevat moet op grond van paragraaf 36 van de SORP de volgende informatie van de verschillende fondsen van de charity worden weergegeven: • per fonds van de charity moet worden aangegeven welke activa en passiva toebehoren aan het desbetreffende fonds. De toelichting moet aangeven of een fonds over de juiste middelen beschikt om aan de voorwaarden van dat fonds te kunnen voldoen. Als de middelen van een fonds bijvoorbeeld op grond van gestelde voorwaarden op korte termijn moet worden besteed, dan moet dit fonds over voldoende vlottende activa beschikken (zie toelichting net assets, bijlage 2); • Gerealiseerde en ongerealiseerde verliezen op activa komen ten laste van het fonds, waartoe ook de activa behoren. Afschrijvingen en duurzame waardeverminderingen van activa komen eveneens ten laste van het fonds waarin de desbetreffende activa worden gehouden; • Restricted funds kunnen onderworpen zijn aan beperkingen ten aanzien van het gebruik van het inkomen dat eruit voortvloeit of het gebruik van het kapitaal van het fonds of beiden. Inkomen gegenereerd met activa die worden gehouden in een restricted fund zijn restricted income, tenzij de donateur anders heeft bepaald. Ook kan het restricted fund een capital fund zijn, waarvan de inkomsten besteedbaar zijn naar goeddunken van het bestuur van de charity. Deze informatie moet worden verstrekt in geval van meerdere fondsen. Hierdoor is fund accounting niet alleen verplicht maar ook noodzakelijk. In de Nederlandse situatie wordt fund accounting noch verplicht noch voorgesteld en dergelijke informatie hoeft op grond van de Richtlijn FW niet te worden verstrekt. 3.3.1.2.3 De statement of tinancial activities Volgens SORP 2 (paragraaf 69) geeft een traditionele staat van baten en lasten niet volledig de activiteiten van een charity weer, die niet streeft naar winst voor de aandeelhouder maar wiens doel is te voorzien in maatschappelijke behoeften. Tevens krijgen charities vaak aanzienlijke bedragen onder voorwaarden (restricted income) en kapitaalbijdragen (die niet via de traditionele staat van baten en lasten lopen), die moeten worden onderscheiden van "gewone" opbrengsten en die invloed hebben op Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

24


Paul Weustink

de soort en de graad van de dienstverlening. De SOFA (zie bijlage 2) is derhalve een overzicht dat per fonds toont: • de middelen die beschikbaar zijn gekomen in een jaar (inkomsten, endowments (kapitaalbijdragen) en gerealiseerde en ongerealiseerde winsten en verliezen op materiële vaste activa en beleggingen); • alle uitgaven die zijn gedaan; • alle overboekingen tussen fondsen; • en eindigt met het saldo van de fondsen van een charity per ultimo boekjaar. De SOFA is een afzonderlijk overzicht en wordt gepresenteerd in kolommen als de charity over meerdere fondsen beschikt. Er is een kolom per fonds (unrestricted, restricted, endowment) alsmede een totaalkolom. Er kan worden gesteld dat de SOFA overeenkomsten vertoont met de Nederlandse staat van baten en lasten (samen gevoegd met de toelichting op het eigen vermogen). Er zijn echter een aantal belangrijke verschillen. Volgens de SORP is het bij meerdere fondsen verplicht om fund accounting toe te passen. Als gevolg hiervan wordt in de SOFA per fonds een kolom weergegeven. Ondanks dat in Nederland delen van het eigen vermogen vergelijkbaar zijn met de fondsen volgens de SORP komt, zoals reeds vermeld, fund accounting in de Richtlijn FW niet aan de orde. In de SOFA worden alle vermogensmutaties opgenomen. Dit betekent dat bijdragen, schenkingen van activa, winsten en verliezen, herwaardering en zowel gerealiseerde als ongerealiseerde waardeverschillen op beleggingen in de SOFA worden opgenomen. Ook de overboekingen tussen fondsen worden getoond in de SOFA. In Nederland worden alleen de gerealiseerde waardeverschillen in de staat van baten en lasten opgenomen De ongerealiseerde waardeverschillen worden opgenomen in de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen of zichtbaar in mindering gebracht op de beleggingen, tenzij de reserve niet toereikend is ingeval van waardedalingen. Eventuele (overige) herwaarderingen worden in de Nederlandse situatie rechtstreeks via het eigen vermogen verwerkt. Schenkingen van activa (bijvoorbeeld van een niersteenvergruizer aan een FWl) en overboekingen tussen reserves worden in de Richtlijn FW niet behandeld. Tot slot eindigt de SOFA per fonds met de begin- en eindstand van het boekjaar. In de Nederlandse situatie moet van het exploitatiesaldo worden aangegeven of deze wordt onttrokken of toegevoegd aan het vrij besteedbaar vermogen en/of bestemmingsreserve. De in de Richtlijn FW overige onderscheiden rechtstreekse vermogensmutaties (effect stelselwijziging en herstel fundamentele fouten) komen in de SORP niet aan de orde. Gezien de uiteenzetting echter komt het mij voor dat deze ook via de SOFA zullen lopen. Naast de SOFA wordt in de SORP ook gesproken van een samengevatte staat van baten en lasten. Deze hoeft alleen door charities te worden opgesteld die onder de companies act vallen. Dit zou vergelijkbaar zijn met een FWl in Nederland die de rechtsvorm van een BV heeft; de FWl zal de jaarverslaggeving dan (ook) volgens Titel 9 BW2 moeten opstellen. In een dergelijk geval moet de charity op grond van andere weten regelgeving een staat van baten en lasten opstellen, waarin geen kapitaalbijdragen (endowments), herwaarderingen, ongerealiseerde waardestijgingen etcetera mogen worden opgenomen. Door de samengevatte staat van baten en lasten voldoet een charity aan de verslaggevingsvoorschriften van de companies act.


25


Paul Weustink

3.3.2 Verenigde Staten 3.3.2.1 Inleiding In de Verenigde Staten worden verslaggevingsvoorschriften uitgevaardigd door de Financial Accounting Standards Board (FASB). Doelstelling van de F ASB is voorschriften voor financiële verslaggeving vast te stellen (en te verbeteren) die dienen als richtlijn en educatie voor opstellers, controlerende instanties en gebruikers van fmanciële infonnatie. In oktober 1992 vaardigde de F ASB Exposure Draft 95 uit: "Financial Statements ofNot-for-Profit Organizations." Na een commentaarperiode vaardigde de FASB injuni 1993 de Statement of Financial Accounting Standards (SF AS) NO.117 "Financial Statements ofNot-for-Profit Organizations" uit. SFAS 117 geeft volgens paragraaf 1 van deze statement "standards for general-purpose extemal fmancial statements provided by a not-for-profit organization." Tegelijkertijd werd in juni 1993 SFAS No. 116 "Accounting for Contributions Received and Contributions Made" uitgevaardigd. Volgens paragraaf 2 van SFAS 116 valt deze statement binnen het algemene raamwerk voor financiële verslaggeving voor not-for-profit organizations zoals is vastgelegd in SFAS 117. Er is derhalve sprake van grote verwevenheid tussen deze twee statements. SFAS 116 behandelt specifiek de verslaggevingsvoorschriften met betrekking tot het verwerken, waarderen en rubriceren van (ontvangen en gedane) bijdragen, waarbij een aantal specifieke aspecten aan de orde komt zoals bijdragen in natura (zowel goederen als diensten) en ontvangen kunstwerken en historische schatten. Deze statements zijn niet de enige regelgeving voor not-for-profit organizations. Zo zijn er ook verslaggevingsvoorschriften opgenomen in de controlerichtlijnen van de American Institute of Certified Public Accountants en in de Unifonn Act (wetgeving die per staat verschillend kan zijn). De statements zijn echter onderdeel van een project dat de verschillen in kaart moest brengen tussen de diverse regelgevingen. De statements zijn daarna uitgebracht om de standaarden uit te vaardigen voor het rapporteren van bepaalde basisinformatie in financiële verslaggeving die van toepassing zijn voor alle not-for-profit organizations. SFAS 117 is ook geldend voor voluntary health and welfare organizations (voluntary: in Nederland FWI), die afzonderlijk worden genoemd, met name in verband met een aantal specifieke afwijkingen. De FASB (l993~, pagina 79) verstaat onder een voluntary: "organizations formed for the purpose of performing voluntary services for various segments of society. They are tax exempt (organized for the benefit of the public), supported by the public, and operated on a "not-for-profit" basis ...... " 3.3.2.2 Eigen vermogen volgens SFAS 117 Op grond van SFAS 117 is vereist dat not-for-profit organizations de volgende overzichten opstellen: • balans; • activiteitenoverzicht; • kasstroomoverzicht; • toelichting op deze financiële overzichten. Daarnaast is het voor de voluntaries vereist om een uitgavenoverzicht op te stellen op basis van een functionele indeling. Een voorbeeld van balans, activiteitenoverzicht en toelichting, ontleend aan de SFAS 117, zijn ter vergelijking opgenomen in bijlage 3. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

26


Paul Weustink

De balans van een not-for-profit organization geeft eerst de activa, daarna de schulden en tot slot het saldo; het netto-actief. Het netto-actief is volgens paragraaf 95 het eigen vermogen. Het eigen vermogen moet op grond van paragraaf 98 worden ingedeeld in drie categorieën. De indeling is gebaseerd op de aan- of afwezigheid van door de verstrekker van de middelen opgelegde voorwaarden en luidt als volgt: • permanently restricted net assets; • temporarily restricted net assets; • unrestricted net assets. Van elke categorie moet het saldo in de balans worden weergegeven. De wijzigingen in een categorie moeten worden getoond in het activiteitenoverzicht. De indeling en de verwerkingswijze vertonen gelijkenis met de SORP, echter in de SORP hanteert men de term funds en is fund accounting verplicht. De F ASB stelt in paragraaf 18 dat in SF AS 117 niet de term fondsen en wijziging in fondsen wordt gebruikt omdat hiermee individuele groepen van activa en verplichtingen worden aangeduid en niet het eigen vermogen of de wijzigingen in het eigen vermogen van de organisatie in zijn geheel. Fund accounting is niet verplicht maar wel toegestaan volgens SFAS 117. Naar mijn mening zal een voluntary, wil het aan SFAS 117 voldoen, wel fund accounting moeten toepassen. De permanently restricted net assets zijn middelen, geschonken onder de voorwaarde: • dat deze worden aangewend voor een specifiek doel, door de voluntary in bezit worden gehouden en niet dienen voor verkoop (voorbeelden hiervan zijn natuurgebieden en kunstwerken); • dat deze worden aangewend voor beleggingen om te voorzien in een permanente bron van inkomen. Deze worden permanent endowment funds genoemd. De permanently restricted net assets volgens SF AS 117 komen overeen met de capital funds zoals in de SORP gedefinieerd. De temporarily restricted net assets kunnen nader worden onderverdeeld naar tijdelijke beperkingen in verband met: • ondersteuning van bijzondere operationele activiteiten; • beleggingen voor een bepaalde termijn; • gebruik in een bepaalde toekomstige periode; • aankoop van vaste activa. Het gaat hierbij om onderverdeling in tijdgebonden en doelgebonden beperkingen of een combinatie van beide. Dit deel van het eigen vermogen komt overeen met de restricted funds volgens de SORP, voorzover het doelgebonden beperkingen betreft. Tijdgebonden voorwaarden worden in de SORP niet afzonderlijk vermeld. De unrestricted net assets ontstaan uit de opbrengsten van geproduceerde en geleverde goederen, verleende diensten, ontvangsten van bijdragen zonder beperkingen en inkomsten uit beleggingen minus de uitgaven voor het produceren en leveren van de goederen en diensten, fondsenwerving en administratie. De unrestricted net assets kunnen een specifieke bestemming van het bestuur krijgen (designated net assets) of vrij worden aangewend, in beide gevallen wel binnen het doel van de organisatie. Alhoewel de unrestricted net assets gelijk zijn aan de unrestricted funds volgens de SORP en het vrij besteedbaar vermogen volgens de Richtlijn FW is de definitie afwijkend. De F ASB geeft namelijk aan hoe deze zijn ontstaan, namelijk uit inkomsten waaraan geen voorwaarden zijn verbonden, hetgeen ook samenhangt met de indeling van het activiteitenoverzicht (zie bijlage 3). Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

27


Paul Weustink

Het activiteitenoverzicht geeft volgens paragraaf 18 van SFAS 117 de wijziging in het eigen vennogen (voor de organisatie in zijn geheel) voor de periode. Het overzicht moet tevens (afzonderlijk) de wijzigingen in pennanently restricted, temporarily restricted en unrestricted net assets voor de periode aangeven. Daarnaast moet afzonderlijk worden aangegeven de wijziging tussen de onderdelen van het eigen vennogen, bijvoorbeeld het expireren van tijdgebonden voorwaarden, hetgeen leidt tot reclassificaties tussen onderdelen van het eigen vennogen. Het voorbeeld in bijlage 3 is gelijk aan de SOF A, echter andere indelingen zijn ook toegestaan, mits per soort net assets de wij ziging wordt getoond. Het activiteitenoverzicht geeft (evenals de SOFA) de inkomsten en uitgaven, de winsten en verliezen alsmede wijzigingen tussen soorten net assets weer. Volgens de SFAS kunnen de ontvangsten en uitgaven maar ook de winsten en verliezen (bijvoorbeeld op beleggingen) onderhevig zijn aan door de verstrekker van de middelen opgelegde restricties, waartoe alle inkomsten naar de soorten restricties worden onderverdeeld. Uitgaven (zoals kosten voor personeel en huisvesting) komen alleen voor in de unrestricted net assets, tenzij deze uitgaven samenhangen met de inkomsten van restricted net assets (bijvoorbeeld de kosten van advies en provisie inzake beleggingen). Zoals hiervoor reeds aangegeven stelt de SFAS fund accounting niet verplicht, maar kan aan de voorwaarden slechts worden voldaan door toepassing van fund accounting. Bijzondere mutaties in (de onderdelen van) het eigen vennogen (bijvoorbeeld stelselwijzigingen of beëindigde activiteiten) worden op grond van paragraaf 114 van SF AS 117 onderaan het activiteitenoverzicht opgenomen. De SF AS 117 kent derhalve, evenals de SORP, niet de rechtstreekse vennogensmutaties, zoals in de Nederlandse situatie. 3.3.3 Canada 3.3.3.1 Inleiding In Canada worden voorschriften voor de verslaggeving ontwikkeld door het Canadian Institute ofChartered Accountants (CICA). Het CICA is het oudste en grootste nationale orgaan van accountants in Canada. De verslaggevingsvoorschriften die het CICA uitvaardigt, zijn opgenomen in het CICA Handbook. In 1989 zijn de meeste "Recommendations" van het CICA Handbook ook van kracht geworden voor not-forprofit organizations. Sindsdien is er door de Accounting Standards Board (AcSB) van het CICA samen met de Not-for-profit Organizations Task Force gewerkt aan het ontwikkelen van verslaggevingsvoorschriften op verschillende gebieden die aan de specifieke omstandigheden van not-for-profit organizations tegemoet moeten komen. Dit leidde ertoe dat in 1992 en 1993 Exposure Drafts werden uitgevaardigd, die door leden van het CICA en gebruikers en opstellers van verslaggeving van commentaar kon worden voorzien. Na de commentaarperiode werden in 1995 en 1996 de volgende zeven CICA Handbook Sections definitief in het CICA Handbook opgenomen: • Financial statement presentation by not-for-profit organizations (sectie 4400); • Contributions-revenue recognition (sectie 4410); • Contributions receivable (sectie 4420); • Capital assets held by not-for-profit organizations (sectie 4430); • Collections held by not-for-profit organizations (sectie 4440); • Reporting controlled and related entities by not-for-profit organizations (4450); • Disclosure ofrelated party transactions by not-for-profit organizations (4460). De voorschriften van deze secties zijn vanaf 1 april 1997 van kracht. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

28


Paul Weustink

Het CICA Handbook is vergelijkbaar met de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving in Nederland. De richtlijnen in het CICA Handbook zijn zowel voor de profit als de notfor-profit organizations van toepassing, tenzij anders aangegeven. De not-for-profit organizations worden gedefinieerd in sectie 4400 "Financial statement presentation by not-for-profit organizations" als (paragraaf 02 (c)): "entities, normally without transferable ownership interests, organized and operated exdusively for social, educational, professional, religious, health, charitable or any other not-for-profit purpose. A not-for-profit organization's members, contributors and other resource providers do not, in such capacity, receive any financial return directly from the organization." Voorafgaand aan de secties voor not-for-profit organizations wordt een overzicht van de overige secties van het CICA Handbook weergegeven. Daarbij wordt vermeld of deze: • geheel van toepassing zijn; • alleen van toepassing zijn in geval van relevante gebeurtenissen of bijzondere omstandigheden; • beperkt of niet van toepassing zijn voor not-for-profit organizations. Onder de laatstgenoemde groep vallen ook de secties 3240 Share capital, 3250 Surplus en 3260 Reserves (i.c. het eigen vermogen).

3.3.3.2 Verslaggevingsmethoden volgens het CICA Handbook De not-for-profit organizations kunnen hun financiële overzichten op grond van paragraaf 4400.02 volgens twee methoden opstellen, te weten: 1. the restricted fund method of accounting for contributions; 2. the deferral method of accounting for contributions. Deze methoden worden onderstaand behandeld.

ad 1. the restrictedfund method Bij deze methode vindt fund accounting plaats en geeft de organisatie in haar financiële overzichten de samenstelling van ieder fonds weer alsmede het totaal van de verschillende fondsen. De fondsen zijn te onderscheiden in general funds, één of meer restricted funds en indien van toepassing een endowment fund. Een restricted fund wordt volgens paragraaf 441 0.02.(e) (i) gedefinieerd als een zelfstandig samenstel van activa en passiva (fonds) waarvan de middelen aan beperkingen onderhevig zijn. In dit fonds worden bijdragen en overige opbrengsten met extern opgelegde beperkingen (met uitzondering van endowment bijdragen) als inkomsten opgenomen. Middelen waaraan door het bestuur beperking worden opgelegd, worden aan het fonds toegevoegd door middel van "fundtransfers." Een endowment fund wordt volgens paragraaf 4410.02.(e) (ii) gedefinieerd als een fonds die de ontvangst(en) van endowment bijdragen weergeeft. In dit fonds worden alleen endowment bijdragen en inkomsten uit bestaande endowments als opbrengst opgenomen. Endowment bijdragen zijn in dit geval ontvangen activa die permanent moeten worden aangehouden, overeenkomstig de wensen van de gever. Een general fund wordt volgens paragraaf 441 0.02.(e) (iii) gedefinieerd als een fonds waarin alle bijdragen en opbrengsten die niet onderworpen zijn aan beperkingen worden opgenomen alsmede bijdragen met beperking waarvoor nog geen overeenkomstig restricted fund is. Dit fonds geeft de net assets weer die niet zijn onderworpen aan extern opgelegde beperkingen. Middelen die aan een fonds worden toegevoegd enlof onttrokken als gevolg van intern opgelegde beperkingen worden afzonderlijk weergegeven als overdrachten tussen fondsen. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

29


Paul Weustink

De drie onderscheiden fondsen vertonen grote gelijkenis met de fondsen volgens de SORP en de onderdelen van het eigen vermogen volgens de SFAS 117. Er moet echter wel in de jaarverslaggeving worden aangegeven welke activa en passiva tot welk fonds behoren (fund accounting) hetgeen ook volgens de SORP verplicht is. Belangrijk verschil is dat in de Canadese situatie fondsen bestaan uit middelen waarvan het gebruik door derden is beperkt maar ook intern kan zijn beperkt. Indien bijvoorbeeld het bestuur geld vastzet (belegd) ten behoeve van beleggingsinkomsten, wordt dit in Canada aangemerkt als onderdeel van het endowment fund, waaraan een interne restrictie is opgelegd. Dit kan in de andere landen niet voorkomen, aangezien dergelijke middelen worden aangemerkt als bestemd door het bestuur (designated) en onderdeel is van het vrij besteedbaar vermogen (unrestricted). ad 2. the deferral method Bij deze methode worden bijdragen die zijn verstrekt onder voorwaarden pas verwerkt als bijdrage als de hieraan gerelateerde kosten zich voordoen. Als een organisatie bijvoorbeeld een bijdrage krijgt voor de aanschaf van een gebouw dan wordt een uitgestelde bijdrage op de balans (van het desbetreffende fonds) opgenomen en als bate van het fonds afgeboekt naar rato van de levensduur van het gebouw. De afschrijvingskosten van het gebouw zijn hierbij de gerelateerde kosten. Endowment bijdragen worden bij deze methode verwerkt als directe verhogingen van de net assets van het fonds. Alle andere bijdragen worden verwerkt als opbrengsten (in de betreffende periode dat de kosten zich voordoen). Bij toepassing van de restricted fund method is fund accounting verplicht; bij de deferral method kunnen de financiële overzichten worden opgesteld op basis van fund accounting echter dit is niet verplicht. Er zijn derhalve drie methoden van verslaglegging mogelijk, namelijk: • restricted method en verslaggeving op basis van fund accounting; • deferral method en verslaggeving op basis van fund accounting; • deferral method en verslaggeving zonder toepassing fund accounting. De keuze van een organisatie voor één van de methodes voor de verwerking van bijdragen heeft gevolgen voor de presentatie van de financiële overzichten. De bijdragen waaraan door de gever voorwaarden zijn gesteld worden verschillend verwerkt zowel in de staat van baten en lasten als in de presentatie van restricted funds in de balans. Als bijvoorbeeld in een jaar een bijdrage is ontvangen voor de aanschaf van een pand over een x-aantal jaar of indien een winst is gemaakt op beleggingen, welke beleggingen worden aangehouden ten behoeve van onderzoek in de toekomst dan leidt dit bij de deferral method tot een lagere waarde van de restricted funds dan bij de restricted fund method omdat deze als "uitgestelde" bijdrage (verplichting) op de balans worden opgenomen en bij de restricted fund method als opbrengst (bate) van het desbetreffende fonds.

3.3.3.3 Eigen vermogen volgens het CICA Handbook In hun verslaggeving dienen not-for-profit organizations (paragraaf 4400.04) te vermelden: • doelstelling van de organisatie; • de voorgenomen dienstverlening; • de van toepassing zijnde belastingwetgeving; • de juridische vorm waarin de not-for-profit organization wordt uitgeoefend. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

30


Paul Weustink

De verslaggeving omvat de volgende onderdelen (paragraaf 4400.05): • balans; • staat van baten en lasten; • overzicht wijzigingen in de net assets; • kasstroomoverzicht; • toelichting op bovenstaande zaken. De staat van baten en lasten en het overzicht wijzigingen in de net assets kunnen worden gecombineerd. Een voorbeeld van een balans, een staat van baten en lasten en overzicht wijziging in net assets volgens de deferral method, waarbij fund accounting is toegepast, is opgenomen in bijlage 4 ter vergelijking met de andere landen. De balans is onder de deferral method zonder toepassing van fund accounting gelijk aan de balans volgens de SORP, met het verschil dat bijdragen als uitgestelde bijdragen (verplichting) op de balans worden opgenomen. De balans volgens de deferral methode met toepassing van fund accounting en de restricted fund methode tonen per fonds een kolom waarin de activa en passiva zijn weergegeven alsmede een totaalkolom. Het in de balans vermelde netto-actief wordt ook wel aangeduid als (paragraaf 4400.22) "fund balances" of "geaccumuleerde overschotten of tekorten". De balans moet niet alleen aangeven welke activa en passiva tot welk fonds behoren maar ook welke middelen extern of intern zijn beperkt. In de balans wordt afzonderlijk een Capital Assets Fund opgenomen. Dit fonds geeft het bedrag weer dat is vastgelegd in bedrijfsmiddelen. Onder de deferral method zijn de net assets van dit fonds gelijk aan de boekwaarde van de bedrijfsmiddelen minus de hiermee gerelateerde schulden en de "resterende" uitgestelde bijdragen. Onder de restricted fund method zijn de net assets van dit fonds gelijk aan de boekwaarde van de kapitaalgoederen minus de gerelateerde schulden. Daarnaast kan in dit fonds ook andere activa worden opgenomen, bijvoorbeeld beleggingen of liquide middelen indien deze worden aangehouden om bedrijfsmiddelen aan te schaffen, zowel als deze beperkte bestemming aan de activa door derden als door het bestuur is opgelegd. Dit fonds toont gelijkenis met het "vastgelegd vermogen in het kader van de doelstelling" in Nederland indien bedrijfsmiddelen zijn opgenomen. Het verschil is dat in Nederland de hoogte gelijk is aan de boekwaarde van het actief; over schulden en (uitgestelde) bijdragen ter zake wordt niet gesproken. Daarnaast zal de toevoeging van overige activa aan dit fonds in Nederland worden opgenomen onder de bestemmingsreserves door derden bepaald of door het bestuur bepaald. In paragraaf 4400.02 (b) wordt aangegeven dat voorwaarden zowel extern (door de gever van de bijdrage) als intern (door een besluit van het bestuur) kunnen worden opgelegd. Indien intern voorwaarden zijn opgelegd wordt dit deel aangeduid als reserves of bestemmingsreserves. Deze reserve wijkt duidelijk af van de bestemmingsreserve zoals die in Nederland is geformuleerd. In Nederland is de bestemmingsreserve juist van toepassing indien de voorwaarden door derden of het doel van een speciale inzamelingsactie is opgelegd. De staat van baten en lasten vertoont overeenkomsten met het activiteitenoverzicht van de Verenigde Staten en de SOFA. Er wordt in alledrie de gevallen geen onderscheid gemaakt naar eigen fondsenwerving. De staat van baten en lasten eindigt met het overschot of tekort van een jaar. Indien fund accounting wordt toegepast moet voor ieder fonds een kolom worden opgenomen. In de staat van baten en lasten Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

31

Paul Weustink


worden geen ongerealiseerde waardestijgingen opgenomen, aangezien geen actuele waarde wordt toegepast, tenzij er sprake is van waardedalingen, die wel in de staat van baten en lasten worden verwerkt. Kapitaalbijdragen (endowments) worden onder de restricted fund method in de staat van baten en lasten opgenomen en onder de deferral method in het overzicht wijziging in net assets. Overdrachten tussen fondsen moeten in alle gevallen via het overzicht wijziging in net assets lopen (paragraaf 4400.12). Dit overzicht wordt bij toepassing van fund accounting samengevoegd met de staat van baten en lasten en onder aan de staat van baten en lasten opgenomen.

3.5 Vergelijking Nederland en buitenland In onderstaande tabel worden de bevindingen ten aanzien van formele en inhoudelijke aspecten van de weten regelgeving van Nederland en de drie onderzochte landen naast elkaar gezet, waarna een toelichting zal volgen.

geving

activiteiten (SOFA) • samengevatte staat van baten en lasten • balans • kasstroomoverzicht • toelichting Ja, verplicht (bij meer dan 1 fonds)

• staat van baten en lasten • kostenverdeelstaat • toelichting • overige gegevens

vermogen

• vrij besteedbaar vermogen • vastgelegd vermogen: -aangewend in kader van doelstelling - bestemmingsreserve -reserve waardeverschillen beleggingen

I

• activiteitenoverzicht • uitgavenoverzicht op basis van F-indeling • kasstroomoverzicht • toelichting

• staat van baten en lasten • overzicht wijziging in net assets • kasstroomoverzicht

Nee, maar toegestaan

van verslaggeving, waarvan 2 met en I zonder fund accounting Net assets Fund balances Geaccumuleerd overschot/tekort • unrestricted fund(s) • restricted fund( s) • capital asset fund • endowment fund(s)

Net assets

Net assets Equity

• unrestricted fund(s) • restricted fund( s) • endowment fund(s)

• permanently restricted net assets • temporarily restricted net assets • unrestricted net assets

waarbinnen weer (intern of extern opgelegde) beperkingen kunnen worden onderscheiden in net assets; bij fund accounting wordt dit samengevoegd met activiteitenoverzicht

Afstudeerscriptie NivrafNijenrode

32


Paul Weustink

Bij vergelijking van de weten regelgeving voor FWI'en van Nederland met de drie andere landen, blijkt dat er een grote mate van overeenstemming is tussen deze drie landen en dat Nederland de belangrijkste afwijkingen vertoont, met name als gevolg van het toepassen van fund accounting. In het Verenigd Koninkrijk is fund accounting verplicht, in de Verenigde Staten en Canada is dit niet verplicht, maar mag het worden toegepast. Daarnaast zullen de organisaties in de Verenigde Staten en Canada om aan de gestelde voorwaarden van verslaggeving te kunnen voldoen, naar mijn mening wel fund accounting moeten toepassen. In alle drie de landen worden de ontvangsten en uitgaven en winsten en verliezen gesplitst naar de verschillende soorten fondsen in het activiteitenoverzicht, ongeacht of fund accounting wel of niet wordt toegepast. Het gaat er hierbij met name om dat wordt aangegeven hoe de verschillende fondsen in een jaar muteren. De activiteitenoverzichten eindigen hierdoor in alle drie de gevallen met de wijzigingen in de afzonderlijke fondsen. In Nederland eindigt de staat van baten en lasten met een overschot of tekort op de exploitatie dat wordt verdeeld tussen vrij besteedbaar vermogen en bestemmingsreserve. Uit de toelichting(en) moet blijken wat de (overige) wijzigingen in de verschillende onderdelen van het eigen vermogen zijn. Een belangrijk verschil tussen de andere landen en Nederland ligt naar mijn mening in het verschil in de bijdragen die worden ontvangen en de verwerking daarvan. Zo is in alle drie de landen sprake van ontvangsten van bijdragen met beperkingen en kapitaalbijdragen (waarvan slechts de opbrengsten ten gunste van de organisatie komen, maar het kapitaal zelf niet mag worden aangewend). In deze gevallen zijn door de verstrekker van de bijdrage beperkingen opgelegd aan het gebruik hetzij permanent, hetzij tijdelijk, hetzij ten aanzien van de bestemming. Een belangrijke functie van het eigen vermogen is derhalve het aangeven van de beperkingen welke door de verstrekker ten aanzien van bijdrage zijn gesteld. Daarnaast moeten in de andere landen ook baten en lasten aan de desbetreffende fondsen worden toegerekend. In Nederland zullen beperkingen worden aangegeven door de bestemmingsreserve; er is echter geen apart overzicht (kolom) voor de ontvangst van dergelijke bijdragen in de staat van baten en lasten. In de Richtlijn FW is tevens niet opgenomen dat aan de bestemmingsreserves (of andere reserves) afzonderlijk baten en lasten moeten worden toegerekend. In de drie andere landen vindt onderverdeling van het eigen vermogen (net assets) derhalve plaats naar de beperkingen die zijn opgelegd aan de ontvangen bijdragen (van inkomsten en kapitaal) en in Nederland vindt onderverdeling voornamelijk plaats op grond van het feit ofhet eigen vermogen wel of niet is vastgelegd in (bepaalde) activa en in sommige gevallen in opgelegde beperkingen. Een belangrijke functie in de Nederlandse situatie is, volgens de Richtlijn FW, dat wordt aangegeven welk deel van het vermogen nog vrij besteedbaar is voor de doelstelling(en) van de organisatie. Dit wordt ook in de drie andere landen bereikt door de onderverdeling in unrestricted net assets. Enige overeenkomst bestaat tussen Nederland en Canada voor wat betreft de kapitaalgoederen. In beide gevallen dient voor materiële vaste activa een afzonderlijke reserve te worden gevormd. In Canada kan echter worden gekozen tussen verschillende methoden. Bij de deferral methode wordt een bijdrage die voor activa is ontvangen als uitgestelde bijdrage op de balans gepassiveerd. De bijdrage valt evenredig aan de afschrijving van de activa vrij. Hier is in feite sprake van een egalisatiereserve. Bij de restricted fund method wordt de bijdrage direct ten gunste van de desbetreffende reserve gebracht. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

33


Paul Weustink

4. Eigen vermogen in de praktijk 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de bevindingen behandeld die naar voren zijn gekomen naar aanleiding van de bestudering van een hieronder nader omschreven aantal jaarrekeningen van FWI' en. Bij deze bestudering is vastgesteld welke functies van het eigen vermogen, ten minste, worden gehanteerd in de verslaggevingspraktijk en hoe daarover het beste verslag kan worden gedaan. Allereerst zal uiteen worden gezet welke jaarrekeningen zijn onderzocht alsmede de reden van de selectie. Daarna zullen de bevindingen worden behandeld ten aanzien van (de functies van) het eigen vermogen die op grond van het onderzoek zijn aangetroffen. In de daaropvolgende paragraaf zullen deze functies worden vergeleken met de functies zoals die bij de weten regelgeving zijn onderscheiden.

4.2 Onderzoek van de jaarrekeningen 4.2.1 Selectie van de onderzochte jaarrekeningen Het CBF verzamelt, zoals reeds eerder vermeld, de gegevens van de FWI' en. Deze gegevens werden door het CBF tot en met 1996 jaarlijks opgenomen in het jaarverslag over haar boekjaar. Vanaf het boekjaar 1997 brengt het CBF de verzamelde gegevens en haar eigen jaarverslag afzonderlijk uit. Het CBF verzoekt alle haar bekende FWI' en de gegevens over het boekjaar te verstrekken inzake fondsenwerving en de bestedingen. Het CBF geeft in haar verslag alle verzamelde gegevens per FWI alsmede in totalen weer. Dit betreft totalen per soort baten (collectes, subsidies etcetera) alsmede totalen per hoofddoel en subdoelen (maatschappelijke zorg, natuur en milieu, etcetera). In het verslag fondsenwerving 1997 vermeldt het CBF de verzamelde gegevens van 334 FWI'en; in 1996 betrof dit 322 FWI'en. Het CBF stelt tevens een lijst op van de FWI'en die een "CBF-keur" of een "verklaring van steunwaardigheid" hebben (zie paragraaf 2.4). De lijst met FWI'en met CBF-keur is als bijlage 7 bij deze scriptie opgenomen. De instellingen die wel een CBF-keur hebben zijn verplicht de verslaggeving volgens de Richtlijn FW op te stellen. Voor deze groep is derhalve zeker dat de verslaggeving conform de Richtlijn FW is opgesteld. Van de andere groep is niet bekend of de verslaggeving al dan niet volgens de Richtlijn FW is opgesteld. Vanuit de verzamelde gegevens van het CBF kunnen de 334 FWI'en worden ingedeeld in twee groepen (wel of geen CBF-keur), waarvan de aantallen in onderstaande tabel zijn weergegeven.

lb:".

In % van het totaal

20%

25

37%

267

80%

25

9%

334

100%

50

15%

Aantal volgens

CBF

In % van het totaal

67

Geen CBF-keur Totaal

FWI'en Wel CBF-keur

~

~

Áantal onderzoek.

Het CBF verzamelt van de FWI' en ook de gegevens van inkomsten en uitgaven. Deze gegevens kunnen als volgt in totaal en voor de twee groepen worden weergegeven (in miljoenen guldens; ontleend aan het jaarverslag 1996 en 1997 van het CBF): Afstudeerscriptie NivralNijenrode

34


Paul Weustink

Totaal 1996 1997

FWl'en met CBF-keur 1997 1996

FWI'en zonder CBF-keur 1996 1997

/

%

/

%

/

%

/

%

1.078

998

78%

865

80%

276

22%

213

20%

1.431

1.033

1.018

71%

813

79%

413

29%

220

21%

Totaal beschikbaar voor de doelstelling

2.705

2.111

2.016

75%

1.678

79%

689

25%

433

21%

Totaal besteed aan de doelstelling

2.504

2.016

1.864

75%

1.606

80%

639

25%

410

20%

201

95

152

75%

50

25%

23

24%

/ Netto-resultaat eigen fondsenwerving

1.274

Overige inkomsten

Overschot toegevoegd aan het eigen vermogen

/

--

72

76% •

Er bestaat een wezenlijk verschil tussen de 2 onderscheiden groepen. De eerste groep zal aan de weten regelgeving (moeten) voldoen; van de tweede groep is dit niet zeker. Daarnaast verkrijgt de eerste groep, die 20% van het aantal FWI'en betreft, 75% van de inkomsten. Ondanks dat de omvang van de FWI geen invloed heeft op de functies van het eigen vermogen, kan wel worden gesteld dat het publiek, waaraan in diverse onderzoeken (zie paragraaf 5.2) en in de Richtlijn FW een groot belang wordt toegekend, een grotere belangstelling heeft voor deze groep. Op grond hiervan bestaat de groep van 334 FWI'en uit twee subgroepen, te weten: 67 FWI'en met CBF-keur en 267 FWI'en zonder CBF-keur, waarbij ik de volgende hypothese stel: • Wel CBF-keur: de jaarrekeningen voldoen aan de weten regelgeving waarbij de geen nieuwe enlof afwijkende functies zijn te onderkennen; • Geen CBF-keur: de jaarrekeningen voldoen niet of niet allemaal aan de weten regelgeving. Mogelijk zijn nieuwe of afwijkende functies te onderkennen.

, t

Gezien het feit dat er 2 groepen zijn, kan worden gekozen voor een a-selecte gestratificeerde steekproef. Bij een gestratificeerde streekproef is de populatie in meerdere (sub-)populaties verdeeld (Swanborn, 1987, pagina 274). De eerste subpopulatie bestaat uit FWI' en met een CBF -keur en de tweede uit FWI' en zonder CBF-keur. Voor mijn onderzoek ben ik ervan uitgegaan dat ten aanzien van de functies van het eigen vermogen een normaal verdeling geldt omdat het maatschappelijk doel en de omvang van de FWI geen invloed hebben op de functies die kunnen worden onderkend. Bij een normaal verdeling is een (minimum!) aantal van 25 a-select getrokken elementen uit elke populatie toereikend om betrouwbare uitspraken te kunnen doen (Van den Brink, 1988, pagina 126). Op de betrouwbaarheid kom ik bij de conclusies nog terug. De elementen (FWI' en) van beide populaties, volgens de gegevens van het CBF, zijn per groep doorlopend genummerd. Met behulp van de Random-functie in Excel zijn vervolgens per populatie 25 nummers bepaald die de te onderzoeken FWl' en aangeven. De a-selecte keuze is hiermee gewaarborgd.


35


Paul Weustink

Gegeven de twee populaties en de gestelde hypothesen, kunnen voorafgaand aan de onderscheiden functies van het eigen vennogen, nog de volgende bevindingen worden venneld: Aantal met CBF-keur

Aantal zonder CBF-keur

Aantal onderzochte jaarrekeningen Jaarrekening confonn de Richtlijn FW volgens FWI zelf

25

25

24

6

Áccollritantsverklaring aanwezig

25

19

24

1

18 2

23

6

.

... . .

..

Goedkeurende accountantSverklarIng·

Andere dan goedkeurendeaccountantsverklarlrlg .. Jaarrekening confonn Richtlijn FW volgens acCountàntsverkiaring

FWI' en met CBF-keur Zoals uit de tabel blijkt geven op één na alle FWI'en aan dat zij de jaarverslaggeving hebben opgesteld op basis van de Richtlijn FW. Alleen het Rode Kruis geeft aan dat zij hier (nog) niet aan voldoet omdat zij (nog) geen geconsolideerde jaarrekening heeft kunnen opstellen. In alle gevallen is een accountantsverklaring aanwezig. Alleen bij het Rode Kruis is geen goedkeurende verklaring afgegeven, wegens vorenvennelde reden. In 23 van de 25 gevallen stelt de accountant in zijn verklaring dat de jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de Richtlijn FW. Bij het Rode Kruis en het Aids Fonds geldt dit volgens de accountant niet. Bij het Rode Kruis is dit wegens vorenvennelde reden en het verantwoorden van baten uit nalatenschappen afwijkend van de Richtlijn FW. Het Aids Fonds verantwoordt door het ministerie van VWS toegezegde bedragen afwijkend van de Richtlijn FW. FWI'en zonder CBF-keur Slechts 6 FWI'en geven aan dat zij de jaarrekening volgens de Richtlijn FW hebben opgesteld. Daarnaast heeft 1 FWI aangegeven dat zij er aan werkt in verband met een steunwaardigheidsverklaring en heeft 1 FWI niet aangegeven dat zij volgens de Richtlijn FW heeft opgesteld, maar is dit volgens de accountantsverklaring wel het geval. In 1 geval waarin de FWI instelling aangeeft dat zij de jaarrekening confonn de Richtlijn FW heeft opgesteld, geeft de accountant dit niet aan in de verklaring. In 19 gevallen is er een accountantsverklaring opgenomen, waarvan 18 goedkeurend en één oordeelonthouding. In 6 gevallen wordt opgemerkt dat de jaarrekening is opgesteld confonn de Richtlijn FW en in 3 andere gevallen confonn de vigerende subsidiebepalingen. Daarnaast is bij 1 jaarrekening een samenstellingsverklaring opgenomen, waarin de accountant aangeeft dat de samenstelling overeenkomstig de Richtlijn FW is geschied. Door mij is onderzocht welke functies ten aanzien van het eigen vennogen zijn te onderkennen en of dit al dan niet afwijkt van de weten regelgeving. Het vaststellen of de jaarrekening ook volledig aan de Richtlijn FW voldoet is door mij niet onderzocht en naar mijn mening op zich een onderzoek voor een scriptie.

4.2.2 Functies van het eigen vermogen Met betrekking tot het eigen vennogen zijn in de onderzochte jaarrekeningen de volgende functies van het eigen vennogen aangetroffen:

Afstudeerscriptie Ni vra/Nijenrode

36


Paul Weustink

Wel CBF-keur

Geen CBF-keur

25

Aantal onderzochte jaarrekeningen 1. Vrij besteedbaar vermogen: vastgelegd in activa. ihkv bedrijfsvoering 2. Vrij besteedbaar vermogen: tbv toekomstig exploitatie-tekort 3. Vrij besteedbaar vermogen: bestemmingsreserve door bestuur bepaald 4. Vrij besteedbaar vermogen: continuïteitsreserve 5. Vrij besteedbaar vermogen: risicoreserve 6. Vrij besteedbaar vermogen: overige (vrij besteedbaar) 7. Vastgelegd vermogen: vastgelegd /flactlva ihlcv doelstelling 8. Vastgelegd vermogen: vastgelegd in activa ihkv b~rijfsvoering 9 . Vastgelegd vermogen: besteinrningsreservedoorbestuur bepaald 10. Vastgel~gd vermogen: bestemming;;'~serV~doordonateurs bepaald 11. Vastgelegd vermogen: risicoreserve 12. Reserve niet gerealiseerde waarderingsverschillen beleggingen 13. VlIStgelegd vermogen: vastgelegd in beleggingen ip:~o/g14. Onderscheid in eigen vermogen deel per entiteit

25

8

~

1

I

10 15

7 4

I 21 14

23 1

5 .•

. 3

5

I

1

1

12 1 •...

2

3

In de tabel is, gesplitst per groep FWI'en (wel of geen CBF-keur), eerst aangegeven hoeveel jaarrekeningen zijn onderzocht en welke functies zijn onderscheiden met daarbij de aantallen jaarrekeningen waarbij deze functie werd aangetroffen. De functies zullen hierna per groep achtereenvolgens worden behandeld.

4.2.3 Bevindingen ten aanzien van de functies van het eigen vermogen Ad 1. Vrij besteedbaar vermogen vastgelegd in activa ihkv bedrijfsvoering

Aantal onderzochte jaarrekeningen Aantal FWl'en met activa ihkV bedrijfsvoering Aantal keer dat functie voorkomt Aantal FWI'en met afzonderlijke deel "Vrij besteedbaar vermogen vastgelegd activa ihkv bedrijfsvoering" .• _ _. . __ ._ _ _ _ Aantal FWI' en met todichting op vrij besteedbaar vermogen dat dit (gedeeltelijk) is vastgelegd in activa ihkv bedrijfsvoering FWFen met activa ihkv bedrijfsvoering maar met afzonderlijki:leel "Vastgelegd vermogen activa ihkv bedrijfsvoermg"

m

Wel CBF-keur

Geen CBF-keur

25

25 20

24 8

5 3

1

FWI' en met eBF-keur Van de 25 FWI'en beschikken er 24 over activa die zijn aangewend ten behoeve van de bedrijfsvoering. Het betreft hier gebouwen, inventaris, voorraden drukwerk en dergelijke. In 8 van de 25 jaarrekeningen is de functie vermeld. Van deze 8 FWI' en hebben er 5 afzonderlijk in de balans een reserve opgenomen. De 3 andere vermelden in de toelichting op het vrij besteedbaar vermogen dat hiervan een gedeelte is vastgelegd in de activa aangewend voor de bedrijfsvoering. In I geval (Greenpeace) is aangegeven dat vastlegging van activa aangewend voor de bedrijfsvoering geen Vrij besteedbaar vermogen is, maar Vastgelegd vermogen (ad 8). Dit is niet conform de Richtlijn FW, ook al geeft zowel Greenpeace zelf als de accountant aan van wel. Een combinatie van ad I en ad 8 komt in de onderzochte jaarverslagen niet voor. De 16 FWI'en die wel over activa ten behoeve de bedrijfsvoering beschikking maar hiervoor geen deel hebben afgezonderd of toegelicht, beschikken wel over een vrij besteedbaar vermogen, maar hebben hieruit andere reserves gevormd of een andere bestemming gegeven in de toelichting (onder andere continuïteitsreserve, bestemming door bestuur bepaald, of vrij beschikbaar binnen doelstelling). Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

37


Paul Weustink

FWI' en zonder CBF-keur In deze groep komen in 20 van de 24 gevallen activa aangewend voor de bedrijfsvoering voor. Hierbij is in één geval aangegeven dat het eigen vermogen voornamelijk is vastgelegd in (eigendoms-)panden. Ad 2. Vrij besteedbaar vermogen ten behoeve van toekomstig exploitatie-tekort De Vereniging Natuurmonumenten stelt in haar jaarrekening dat zij voor de interne financieringsstroom onderscheid maakt tussen 4 belangrijke geldstromen, te weten: • de exploitatierekening. Dit betreft voornamelijk structurele baten en lasten van de organisatie ten behoeve van de bedrijfsvoering. De inkomsten bestaan uit (vaste) contributies, beheers- en overige inkomsten uit de door haar beheerde terreinen; • verwerven van natuurterreinen. Deze terreinen worden aangeschaft met de van het Rijk ontvangen subsidies. Een niet subsidiabel deel bij aanschaf wordt vanuit het door het bestuur bestemde deel van het eigen vermogen gedragen; • uitvoering van projecten. Dit betreft de door het bestuur vastgestelde projecten die door de vereniging worden uitgevoerd en gefmancierd vanuit het eigen vermogen; • bijzondere inkomsten. Dit betreft onzekere inkomsten uit beleggingen, nalatenschappen, loterijen en dergelijke. Van de exploitatierekening wordt jaarlijks een tienjarenraming gemaakt. De begrote tekorten op de exploitatierekening worden contant gemaakt tegen 4% en verhoogd met een opslag van 20% ter dekking van onvoorziene omstandigheden. Het jaarlijkse exploitatietekort wordt aan de reserve onttrokken, waarna door middel van een dotatie ten laste van de exploitatierekening de reserve op het vereiste niveau wordt gebracht. De vereniging geeft hiermee aan dat ze nog minimaal 10 jaar haar "normale" activiteiten wil blijven voortzettèn. De aldus gevormde reserve is een andere dan de continuïteitsreserve, welke wordt gevormd voor onvoorziene tegenvallers. De vereniging gaat er echter vanuit dat tekorten voorzienbaar zijn op basis van de (onzekere) meerj arenraming. Ad 3. Vrij besteedbaar vermogen: bestemmingsreserve door bestuur bepaald FWI' en met CBF-keur Door 10 FWI' en is binnen het vrij besteedbaar vermogen een deel van dit vermogen door het bestuur bestemd ten behoeve van specifieke doeleinden. Een aantal voorbeelden van hierbij gevormde reserves is als volgt: • bijdragen komende jaren (Jantje Beton): in de komende periode is een bedrag van circa f 3 miljoen nodig voor activiteiten; hiertoe is een bedrag gereserveerd, dat jaarlijks wordt aangevuld uit het batig saldo of jaarlijks (gedeeltelijk) wordt benut; • fonds PR/voorlichting (Zonnebloem): door bestuur is een deel afgezonderd ten behoeve van PR en voorlichting; een deel hiervan zal worden aangewend voor een te maken film over de Zonnebloem; • fonds bestuursbesluit (Artsen Zonder Grenzen): kortlopende (I) fondsen voor lopende of nog te starten projecten die niet door subsidies worden gefinancierd. Bij de 10 FWI' en zijn één of meerdere (bestuurs-)reserves gevormd. In totaal zijn door deze 10 FWI' en 21 verschillende soorten reserves gevormd. Er zijn 7 reserves gevormd om de activiteiten of bijdragen aan projecten in het (de) komende jaCa)r(en) te kunnen financieren. De overige gevormde fondsen hebben een specifiek doel, zoals bijvoorbeeld de voorlichtingsfilm van de Zonnebloem. In 5 gevallen zijn de bestemmingsreserves die door het bestuur zijn bepaald (in strijd met de Richtlijn FW) onder het vastgelegd vermogen opgenomen (zie ad 9). Een combinatie van ad 3 en ad 9 komt niet voor. Mstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

38


Pa uI Weustink

Bij de 7 reserves bedoeld om de activiteiten voort te kunnen zetten, met name de activiteiten in het kader van de doelstellingen (subsidiebijdragen, projecten) is er eigenlijk sprake van een overheveling van ontvangen bijdragen in enig jaar naar het volgende jaar aangezien niet zeker is of (de) komend(e) ja(a)r(en) wel geld wordt ontvangen om bepaalde projecten te kunnen uitvoeren. Deze reserves moeten worden onderscheiden van de hierna te behandelen continuïteitsreserve, die zoals reeds gesteld betrekking heeft op onvoorziene tegenvallers en bedoeld is om de activiteiten van de organisatie zelf voort te zetten (personeelslasten). Wel zijn beide soorten reserves door het bestuur gevormd. FWI' en zonder CBF-keur Door 7 FWI'en is binnen het vrij besteedbaar vermogen een deel door het bestuur bestemd ten behoeve van specifieke doeleinden. Voorbeelden van hierbij gevormde reserves zijn als volgt: • reserve klimgroep: door het bestuur is geld geryserveerd om bij acties in beslag genomen materialen snel te kunnen vervangen; , • reserve voor toekomstige bijdragen en garanties aan derden. In 4 gevallen is de bestemmingsreserve onderdeel van het vrij besteedbaar vermogen. In 3 gevallen is de reserve opgenomen als afzonderlijke post in de balans, naast het eigen vermogen. In 1 geval is een bestemmingsreserve opgenomen als onderdeel van het vrij besteedbaar vermogen en is er tevens een bestemmingsreserve door het bestuur bepaald afzonderlijk in de balans opgenomen, naast het vrij besteedbaar vermogen. Hierbij is derhalve sprake van een combinatie van ad 3 en ad 9. Ad 4. Vrij besteedbaar vermogen: continuïteitsreserve

Aantal onderzochte jaarrekeningen Aantal keer dat functie voorkomt A;m~1 Fwh;il rrletitfz~~derlijke continuïteitsreserve onder vrij besteedbaar vennogen Aantal FWI'en die in toelichting op vrijoesteedbaar vermogen aangeven dat dit (gedeeltelijk)beno~igdjsalscontinuïteitsreserve . .

Wel CBF-keur

Geen CBF-keur

25

25

15

4

7

3

8

FWI' en met CBF -keur Bij de afzonderlijke continuïteitsreserve zijn een aantal toelichtingen als volgt: • het bestuur acht het noodzakelijk om in het kader van de continuïteit van de stichting een reserve aan te houden. Het bedrag is vastgesteld door het bestuur, maar niet nader onderbouwd (Wereld Natuur Fonds); • reserve ter waarborging van de bedrijfsvoering van het Nederlandse comité. De omvang is door het bestuur gesteld op f 5 miljoen en zal constant dit bedrag zijn tenzij ontwikkeling in de bedrijfsvoering aanpassing wettigt (Unicef); • reserve organisatie betreft bestemmingsreserve ten behoeve van waarborg om bij onverwachte structurele moeilijkheden voorziening voor het personeel te kunnen treffen en is gebaseerd op de personeelslasten over het boekjaar (Zonnebloem); • "kapitaal" is bedoeld als buffer ter financiering van de doorgaande lasten in geval van stagnatie van de inkomsten. Het bedrag zal maximaall jaarsalaris bedragen (Nationaal Reumafonds). De volgende toelichtingen zijn onderscheiden ten aanzien van de gevallen waarin geen afzonderlijke continuïteitsreserve is opgenomen: Afstudeerscriptie NivralNijenrode

39

I , I Eigen vennogen bij fondsenwervende instellingen?

Paul Weustink

•

de algemene reserve bestaat uit een bedrag dat beschikbaar is voor de jaarlijkse lasten van de eigen organisatie (inclusief kosten van fondsenwerving) en uit een bedrag bestemd voor het verstrekken van leningen (Jantje Beton); • door het bestuur wordt een bedrag van het vrij besteedbaar vermogen afgezonderd om bij onverhoopte discontinuïteit de opkomende kosten in verband met de afwikkeling in het kader van de doelstelling te kunnen voldoen en is gebaseerd op de personeelslasten voor een jaar (Liliane Fonds); • het vrij besteedbaar vermogen dient als zekerheid voor de continuïteit van de organisatie: dit dient onder andere gezien te worden in het risico van fluctuaties in de totale geldstroom alsmede in benodigd vermogen voor eventuele afbouw van de activiteiten gedurende tenminste 3 jaren (Nierstichting); • de vermogenspositie wordt in de komende jaren in overeenstemming gebracht met het hiertoe genomen bestuursbesluit in 1997 om de omvang van het vermogen te baseren op de kosten van de eigen huisvesting vermeerderd met de vaste lasten van de organisatie over 6 maanden. Dit bedrag zou ultimo 1997 f 13,5 miljoen hebben bedragen. Dit vermogen dient om de continuïteit van de organisatie enigszins te garanderen (Nederlandse Hartstichting). De continuïteitSreserve is in alle gevallen een deel van danwel toelichting op het vrij besteedbaar vermogen, veelal om nog een bepaalde tijd personeelskosten te kurmen voldoen. FWI' en zonder eBF-keur Door 3 FWI' en is binnen het vrij besteedbaar vermogen een deel van dit vermogen afgezonderd als continuïteitsreserve, met 1 keer een toelichting, als volgt: • reserve arbeidscontinuïteit bevat de geschatte kosten in geval van gedwongen afvloeiing deel van het personeel en is gebaseerd op de inkomens van 30% van het personeel voor 3 maanden. In de andere gevallen is de reserve niet onderbouwd. Het Fonds Johanna Stichting heeft in de jaarrekening een eigen vermogen gepresenteerd en een reserve voor toekomstige bijdragen en garanties. Het exploitatieresultaat wordt aan de reserve toegevoegd. Aan het exploitatieresultaat is echter wel een bedrag onttrokken voor de soliditeit van het fonds (berekend door over beginsaldo eigen vermogen percentage van bepaald prijsindexcijfer 1997 te nemen). Dit bedrag is toegevoegd aan het eigen vermogen. Daarnaast worden aan het eigen vermogen de in het jaar ontvangen nalatenschappen toegevoegd, alsmede niet uitbetaalde projectenverplichtingen. Door dat een nadere toelichting ontbreekt ben ik ervan uitgegaan dat het eigen vermogen (gedeeltelijk) bedoeld is voor de continuïteit van het fonds.

Ad 5. Vrij besteedbaar vermogen: risicoreserve Door Jantje Beton zijn diverse leningen (en bouwkredieten) verstrekt in het kader van de doelstelling van de organisatie. Hiervoor is geen Vastgelegd vermogen in het kader van de doelstelling in de jaarrekening opgenomen (zoals de Richtlijn FW stelt en waaraan Jantje Beton naar eigen zeggen en volgens de accountant wel voldoet). Aangezien er over de leningen wel risico wordt gelopen heeft Jantje Beton een risicoreserve gevormd (ter grootte van circa 10% van de verstrekte leningen). Deze reserve is opgenomen onder het vrij besteedbaar vermogen.


40


Paul Weustink

Ad 6. Vrij besteedbaar vermogen: overige (vrij besteedbaar)

Aantal onderzochte jaarrekeningen Aantal FWI'en met vrij besteedbaar vermogen (of deel daarvan) Aantal FWI'en waarbij het hele vrij besteedbaar vermogen als vrij besteedbaar is aangemerkt Aantal FWI' en waarbij het vrij besteedbaar vermogen is onderverdeeld en een deel als Vrij besteedbaaiis aangemerkt

Wel CBF-keur

Geen CBF-keur

25 21

25

IQ

17

II

6

23

FWI'en met CBF-keur In 21 gevallen is het vrij besteedbaar vermogen in zijn geheel of een (bestand)deel volgens de jaarrekening geheel of gedeeltelijk vrij besteedbaar (in sommige gevallen wordt bijvoorbeeld vermeld dat een deel hiervan is vastgelegd in activa aangewend in het kader van de bedrijfsvoering of als continuïteitsreserve dient). Van de 4 FWI' en die geen overig (vrij besteedbaar) vermogen hebben, is het vrij besteedbaar vermogen geheel aangewend voor andere reserves (continuïteitsreserve of bestemmingsreserve). Van de 21 gevallen zijn er 10 waarbij het vrij besteedbaar vermogen niet nader is onderverdeeld. Van deze 10 geven er 3 aan dat het vrij besteedbaar vermogen dat deel van het eigen vermogen is dat niet is vastgelegd. De andere 7 geven aan dat het vrij besteedbaar vermogen kan worden aangewend in het kader van de doelstelling en vermelden dat een deel dient ten behoeve van de continuïteit (zie ad 4) enlof dat een deel hiervan is vastgelegd in activa aangewend voor de bedrijfsvoering (zie ad 1). In deze gevallen worden de volgende toelichtingen gebruikt: • "reserves zijn gewenst in verband met de continuïteit omdat tijdstip van ontvangst en besteding van gelden niet gelijk zijn" (Liliane Fonds); • "het batig saldo (waaruit vermogen is opgebouwd) is ontstaan deels door fasering van bestedingen aan doelstellingen ............ " (Nationaal Huidfonds); • "vrij besteedbaar vermogen heeft betrekking op middelen waaraan door het bestuur nog geen specifieke bestemming is toegekend" (Aids fonds). In 11 gevallen resteert van het vrij besteedbaar vermogen een deel na aftrek van de hiervoor behandelde onderdelen c.q. reserves (onder andere bestemmingsreserves, continuïteitsreserves). De resterende delen worden aangeduid als: • algemene reserve (4x); • overig vrij besteedbaar (5x); • te besteden in volgend boekjaar (2x). Van de 11 geven 6 FWI'en geen nadere toelichting op dit deel van het vermogen. Wel geven zij aan dat dit deel een continuïteitsfunctie heeft (4x; deze FWI' en hebben geen afzonderlijke continuïteitsreserve ad 4 opgenomen) en dat uit dit deel de activa ten behoeve van de bedrijfsvoering is gefinancierd (lx). De overige 5 FWI'en geven aan dat dit deel van het vermogen dient voor de doelstelling (op korte of lange termijn) maar waaraan nog geen specifieke bestemming is gegeven door het bestuur. Voorbeelden van hierbij gebruikte toelichtingen zijn als volgt: • "overige reserve is vrij besteedbaar voor (deel-)financiering van nieuwe projecten in 1998" (Artsen Zonder Grenzen); • "reserve te besteden in volgend boekjaar: dit betreft deel van het vrij besteedbaar vermogen dat bestuur vrij beschikbaar heeft voor bestedingen aan doelstellingen. Aan deze gelden zal in het volgende boekjaar een bestemming worden gegeven" (Wereld Natuur Fonds). Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

41


Paul Weustink

FWI'en zonder eBF-keur In 17 gevallen is het vermogen het saldo van activa en passiva in de balans en wordt dit saldo aangeduid als: • eigen vermogen; • kapitaal; • (stichtings-)vennogen; • voorziening algemene risico' s. In 6 gevallen bestaat het vermogen uit een aantal onderdelen en is een (rest-)deel aangemerkt als vrij besteedbaar vermogen of algemene reserve. Van de 23 FWI'en geven 8 aan dat (een deel van) het vermogen beschikbaar is voor financiering van de activiteiten dan wel het opvangen van financiële tegenvallers. De toelichtingen ter zake luiden als volgt: • "het grootste deel van het stichtingsvermogen zal echter worden gespaard ten behoeve van de nieuwbouw" (Stichting Zwerfdier); • "doordat de stichting geen personeel in dienst heeft kan het vennogen jaarlijks stijgen. Door de goede financiële positie kan er ook meer naar de doelstelling worden gestort -indien dat noodzakelijk is voor de voortgang- dan de inkomsten uit giften toelaten. Bij een jaarlijkse ovennaking van /480.000 kan zonder inkomsten uit giften nog 2,5 jaar betaald worden" (Kindertehuis Las Palmas); • "het eigen vennogen van de stichting betreft de met andere inkomsten dan rijkssubsidies opgebouwde reserves. Dit vermogen is voornamelijk in (eigendoms)panden belegd" (Stichting Reclassering); • "het vermogen van de stichting bestaat uit de diverse exploitatiesaldo's van de verscheidene jaren. Gezien het onregelmatig karakter van de inkomsten van de stichting streeft zij naar een eigen vennogen ter grootte van minimaal de helft van de jaarlijkse exploitatie" (Sociale honden); • " .... op een reserve voor calamiteiten en een bescheiden eigen vermogen na om onze medewerkers te kunnen beschennen als dat onverhoopt ooit nodig mocht blijken, gelooft de stichting niet in ovennatig oppotten" (Alzheimerstichting); • "het vrij besteedbaar vermogen wordt aangehouden ter financiering van toekomstige projecten in het kader van de doelstelling" (Biblionef). In de 15 overige gevallen wordt in 1 geval een toelichting op het vennogen gegeven, die als volgt luidt: • "het eigen vennogen is beschikbaar voor wensvervullingen" (Doe Een Wens stichting); Bij 14 FWI' en is geen nadere toelichting gegeven op het eigen vennogen, behoudens een verloopoverzicht die echter uit niet meer bestaat dan de beginstand plus of min het overschot/tekort van de exploitatierekening. Ad 7. Vastgelegd vermogen in activa aangewend in het kader van de doelstelling

Aantal onderzochte jaarrekeningen Aantal FWI'en met aCtiva aangewend ihkvdoelstelling Aantal keer dat functie voorkomt . "ReserVe'; opgellomeIi voor. alle activa~ aangewend iliIcvdoelstelling. Niet voor alle activa aangewend ihkv doelstelling "reserve" opgenomen - __

-_ - " " : : _ _ '


~} _

-

-

-0_-

Wel CBF-keur

Geen CBF-keur

25 17

25 8

14 12 2

42


Paul Weustink

FWI'en met eBF-keur Door 14 FWI' en is een deel van het vermogen aangemerkt als vastgelegd vermogen aangewend in het kader van de doelstelling. Dit is gevormd voor de materiële vaste activa, leningen/voorschotten en/of voorraden allen in het kader van de doelstelling. Van de 11 FWI'en die deze "reserve" niet hebben opgenomen, beschikken er 3 wel over dergelijke activa, maar hebben geen "reserve" hiervoor gevormd. Van de 14 FWI' en die de "reserve" wel hebben opgenomen is deze bij 11 FWI' en exact gelijk aan de opgenomen bedragen voor de desbetreffende activa en is in 1 geval een (naar boven) afgerond bedrag opgenomen. De andere 2 FWI' en hebben niet voor alle aanwezige activa aangewend in het kader van de doelstelling een "reserve" opgenomen. In beide gevallen is deze alleen gevormd voor de materiële vaste activa en niet voor de leningen/ voorschotten verstrekt in het kader van de doelstelling.

FWI' en zonder eBF-keur In 8 gevallen is er sprake van activa aangewend in het kader van de doelstelling. Er is slechts in 1 geval een "reserve" gevormd, die gelijk is aan het bedrag van de activa. Ad 8. Vastgelegd vermogen in activa aangewend in het kader van de bedrijfsvoering Hiervoor verwijs ik naar ad 1. Zoals daar vermeld is in 1 geval het vermogen dat is vastgelegd in activa aangewend in het kader van de bedrijfsvoering opgenomen onder het Vastgelegd vermogen (in strijd met de Richtlijn FW). Bij zowel Unicef als het Liliane Fonds was ultimo 1996 ook vermogen vastgelegd in activa aangewend in het kader van de bedrijfsvoering opgenomen onder het Vastgelegd vermogen. Beide hebben in 1997 echter toegelicht dat zij hunjaarverslaggeving hebben aangepast aan de Richtlijn FW en dit vastgelegd vermogen(deel) kon vervallen C.q. onderdeel was van het vrij besteedbaar vermogen. Ad 9. Vastgelegd vermogen: bestemmingsreserve door bestuur bepaald

Aantal onderzochte jaarrekeningen AantalFWI'en met bestemmingsreserve door bestuur bepaald onder vastgelegd vermogen·' :. .-- .. : , Aantal FWI' en met bestemmingsreserve door bestuur bepaald onder vrij· besteedbaar vermogen Aantal FWI'en met een combinatie van beide

Wel CBF-keur

Geen CBF-keur

25

25

5

3

10

7 1

FWI' en met eBF-keur Hiervoor verwijs ik naar ad 3. Zoals daar vermeld is door 5 FWI'en een door het bestuur vastgestelde bestemmingsreserve opgenomen onder het vastgelegd vermogen. Van deze 5 hebben er 4 één bestemmingsreserve opgenomen, die in de toelichting in diverse "fondsen" is onderverdeeld. Eén van de 5 heeft onder het vastgelegde vermogen meerdère bestemmingsreserves opgenomen, waarvan er 1 door het bestuur is bepaald. Door één FWI is onder het vastgelegd vermogen een "overige reserve" opgenomen, waaruit echter niet blijkt of deze door bestuur of door derden is bepaald. FWI'en zonder eBF-keur In 3 gevallen is er sprake van een door het bestuur bepaalde reserve die afzonderlijke in de balans is opgenomen, naast het vrij besteedbaar vermogen. Hiervan heeft 1 FWI onder het vrij besteedbaar vermogen ook een bestuursreserve opgenomen. In dit geval is derhalve sprake van een combinatie van ad 3 en ad 9. Mstudeerscriptie NivralNijenrode

43

Pau] Weustink


Ad 10. Vastgelegd vermogen: bestemmingsreserve door donateurs/gevers bepaald

Aantal onderzochte jaarrekeningen Aantal FWI' en met een bestemmingsreserve Aantal FWl'en met een bestemmingsreserve door donateurs/gevers bepaald Aantal FWl'en met een bestemmingsreserve door inzamelingsactie bepaald

Wel eBF-keur

Geen eBF-keur

25

25

5 4 I

FWI' en met CBF-keur In 5 gevallen zijn onder het vastgelegd vennogen bestemmingsreserves opgenomen die door donateurs/gevers zijn bepaald. Van deze 5 gevallen is er 1 die ook een bestemmingsreserve ad 9 heeft opgenomen en zijn er 2 die ook een bestemmingsreserve ad 3 hebben opgenomen. De bestemmingsreserves zijn in 4 gevallen bepaald door de donateurs en in 1 geval (Wereld Natuur Fonds) door de inzamelingsacties ten behoeve van specifieke doelen c.q. projecten. Ad 11. Vastgelegd vermogen: risicoreserve FWI'en met CBF-keur In één geval is een risicoreserve opgenomen onder het vastgelegd vennogen, waarvan de toelichting als volgt luidt: "de risicoreserve betreft het niet-bestede deel van de ontvangen subsidie van het ministerie VWS en mag uitsluitend worden aangewend ter aanvulling op een nadelig verschil in toekomstige jaren. De omvang wordt begrensd tot maximaal 10% van de in het desbetreffende jaar door het ministerie toegezegde subsidie" (Aids fonds).

FWI'en zonder CBF-keur In één geval is een risicoreserve opgenomen als zelfstandige post in de balans na het eigen vennogen, maar vóór de voorzieningen en waarvan de toelichting als volgt luidt: "risicoreserve : aangezien ter zake van onder meer overschotten op reguliere subsidie geen uitvoeringsregelingen zijn vastgesteld worden deze in principe gereserveerd. Deze reserve dient ter afdekking van risico's in lopende projecten alsmede ter zekerstelling van voltooiing met inachtneming van aangegane verplichtingen" (Stichting Reclassering). Ad 12. Reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen

Aantal onderzochte jaarrekeningen Aantal FWl'eI?m-etbefeggingen Aantal keer dat functie voorkomt "Reserve" opgenomeit~alszelfstandige póst onder hefeigen vermogen. "Reserve" opgenomen als onderdeel van het vastgelegd vermogen

Wel eBF-keur

Geen eBF-keur

25

25

19

9 2

12 4 8

1

FWI' en met CBF-keur In de 25 onderzochte jaarrekeningen zijn in 6 gevallen geen beleggingen aangetroffen. Van de 19 FWI'en met beleggingen hebben er 7 geen reserve opgenomen omdat de aandelen tegen nominale waarde zijn gewaardeerd (4x), de reserve negatief was en daardoor ten laste van de exploitatie is gebracht (2x) of omdat de reserve zichtbaar in mindering is gebracht op de beleggingen (lx).


44


Paul Weustink

Door de resterende 12 FWI' en die over beleggingen beschikken en waarbij de effecten op actuele waarde zijn gewaardeerd, is een reserve gevormd voor het niet gerealiseerde waardeverschil. Bij 4 FWI' en is deze reserve afzonderlijk onder het eigen vermogen opgenomen; in de andere 8 gevallen is deze reserve als onderdeel van het vastgelegd vermogen gepresenteerd.

FWl'en zonder CBF-keur In onderzochte jaarrekeningen zijn in 16 gevallen geen beleggingen aangetroffen. In de andere 9 gevallen zijn wel beleggingen aangetroffen. In 7 gevallen is echter geen reserve opgenomen omdat de aandelen tegen nominale waarde zijn gewaardeerd (4x) , omdat de aandelen tegen historische kostprijs oflager beurswaarde zijn gewaardeerd (2x) of omdat de aandelen tegen koerswaarde zijn gewaardeerd en de koersresultaten ten gunste of ten laste van de exploitatierekening worden gebracht (lx). Door 2 FWI' en die over beleggingen beschikken en de effecten op actuele waarde waarderen, is een reserve gevormd voor het niet gerealiseerde waardeverschil. Deze reserve is één keer als onderdeel van het eigen vermogen en één keer als onderdeel van het vastgelegd vermogen gepresenteerd. Ad 13. Vastgelegd vermogen: vastgelegd in panden aangehouden als belegging In één geval is een deel van het vermogen aangemerkt als vastgelegd vermogen in panden aangehouden als belegging. Uit de jaarrekening blijkt wel dat dit bedrag gelijk is aan het bedrag van deze belegging, echter niet waarom de reserve is gevormd. Het pand is (blijkens toelichting) tegen geschatte opbrengstwaarde gewaardeerd. Het pand is vermoedelijk om niet verkregen, waardoor er derhalve sprake is van een ongerealiseerde waardestijging. Ad 14. Onderscheid in eigen vermogen per entiteit van de verslaggevende eenheid

Aantal onderzochte jaarrekeningen Aantal geconSolideerde c.q.· sa:IIlengevoegde jaarrekeningen Aantal keer dat functie voorkomt

Wel CBF-keur

Geen CBF-keur

25

25

11 3

FWI'en met CBF-keur In hoofdstuk 2 van de Richtlijn FW wordt gesteld dat de verslaggevende eenheid de rechtspersoon of groep van rechtspersonen is die een zodanige onderlinge relatie hebben dat ze als één economische eenheid moeten worden beschouwd. In navolging van profit-ondememingen kan ook bij FWI'en sprake zijn van een economische eenheid. In dit geval dient een FWI een geconsolideerde jaarrekening op te stellen. Aangezien de rechtsvorm van FWI' en vereniging of stichting is, is er geen sprake van kapitaalbelangen. In de geconsolideerde jaarrekening is derhalve sprake van het optellen van de vermogens van verschillende rechtspersonen, zodat beter is te spreken van samengevoegde jaarrekening. Zodoende kunnen in geval van "consolidatie" ten aanzien van het eigen vermogen andere functies worden onderscheiden. In 11 gevallen is sprake van een geconsolideerde jaarrekening. In deze gevallen zijn de jaarrekeningen van 2 of meer verbonden organisaties samengevoegd. In 3 gevallen wordt melding gemaakt van de verschillende vermogens per entiteit van de verslaggevende eenheid. De belangrijkste opmerkingen luiden als volgt: Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

45


•

•

•

Paul Weustink

in het eigen vermogen van de Zonnebloem is opgenomen de bestemmingsreserve "afdelingen". Deze reserve betreft het meegeconsolideerde vermogen van de 1.462 afdelingen en staat ter vrije beschikking van het bestuur van de afdelingen binnen de doelstellingen van de Zonnebloem; ultimo 1996 heeft Jan"tie Beton een afzonderlijke reserve opgenomen voor het vermogens deel van de stichting Nationaal Activiteiten Fonds. Deze laatste stichting is in 1997 opgeheven. Het vermogen ultimo 1996 van deze stichting is als bijzondere bate in de Staat van baten en lasten over 1997 verantwoord; het vrij besteedbaar vermogen van Missie Verkeersmiddelen Actie bestaat uit 3 fondsen; voor elke Nederlandse stichting die deel uitmaakt van de verslaggevende eenheid één. Het vastgelegd vermogen bestaat uit 4 fondsen; voor elke buitenlandse stichting die deel uitmaakt van de verslaggevende eenheid één.

4.2.4 Overige bevindingen Bij het onderzoek van de jaarrekeningen zijn nog de volgende bevindingen geconstateerd, die in het kader van het onderzoek van belang zijn. Deze zijn als volgt samen te vatten, waarna een toelichting volgt:

Aantal onderzochte jaarrekeningen 1. Immateriële vaste activa 2. • Afboeking-materiële vaste activa in het kader van de doelstelling 3. P.M. ge\Vaardeerde activa 4. Fund accounting (?) 5.- Egalisatieiekening 6. Latente verplichtingen

Aantal met CBF-keur

Aantal zonder CBF-keur

25

25

3 4

1

1

3

2 4 I

Ad 1. Immateriële vaste activa Door 3 FWI' en is in 1997 immateriële vaste activa opgenomen. Dit betrof activering van kosten ten behoeve van donateursactie, marketing respectievelijk ontwikkeling collectebussen. De motivering voor activering was in alle 3 gevallen dat de kosten betrekking hebben op meerdere jaren en zodoende matching van baten en lasten plaats vindt. De post komt niet voor in de Richtlijn FW. Door geen van de drie instellingen was een deel van het vermogen aangemerkt als vastgelegd in immateriële vaste activa, alhoewel door deze activering een hoger eigen vermogen ontstaat, waarvan dit deel niet meer vrij besteedbaar is. Uit de jaarrekening van de overige FWI' en is niet vast te stellen of zij vergelijkbare kosten hebben gemaakt, die niet zijn geactiveerd. Ad 2. Afboeking activa in het kader van de doelstelling Door 4 FWI' en wordt in de jaarrekening vermeld dat zij materiële vaste activa ten behoeve van de doelstelling direct afboeken ten laste van de staat van baten en lasten. Deze instellingen geven niet aan wat de waarde is van deze activa. Uit een bijlage bij de jaarrekening van Vereniging Natuurmonumenten blijkt over welke terreinen zij beschikt. Hierin staan alleen naam en oppervlakte (totaal 62.265 hectare) van de terreinen maar niet de bedragen. In 1997 zijn terreinen met een oppervlakte van 1.359 hectare en verwervingskosten van f 102 miljoen ineens afgeschreven als besteding in het kader van de doelstelling. Als de kosten per hectare over 1997 worden gehanteerd voor het totale bezit dan betekent dit dat circa f 4,67 miljard niet is gewaardeerd op een totaal vermogen van f 305 miljoen. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

46


Paul Weu stink

Ad 3. P.M gewaardeerde activa Door de Zonnebloem is in de balans een P.M. waardering opgenomen. Zij venneldt in haar jaarrekening dat zij voor haar werk gebruik maakt van de Zonnebloemboot. De eigendom en exploitatie van deze boot is in een B.V. ondergebracht. De middelen die benodigd waren voor de aanschaf van deze boot zijn verworven door een andere stichting. Deze stichting heeft f 15 miljoen aan de Zonnebloem geschonken, voor welk bedrag de Zonnebloem de aandelen van de B.V. heeft gekocht. Bij een eventuele verkoop of liquidatie van de B.V. moet het geschonken geld weer worden terugbetaald aan de stichting. De Zonnebloem stelt daarom dat zij niet de vrije beschikking heeft over de voor de deelneming aangewende gelden. De waardering van de B.V. is derhalve geschied tegen historische kostprijs onder aftrek van de verkregen gelden, hetgeen per saldo nihil is. De waardering is daarom P.M. opgenomen en de B.V. is niet mee geconsolideerd. Een dergelijke schenking van fmanciële middelen die alleen mag worden aangewend ten behoeve van de aanschaf van de boot (althans de aandelen van de B.V., waarin de boot is ondergebracht) vertoont grote gelijkenis met de pennanent endowment funds uit het Verenigd Koninkrijk en de pennanently restricted net assets uit de Verenigde Staten. De Fonds Johannastichting (geen CBF-keur) heeft in haar balans de verkrijging van bloot eigendom (boedels) opgenomen in de balans vanaf jaar van aankondiging tegen fiscale boedelwaarde. Dezelfde waarde wordt opgenomen in een "reserve vennogensmutatie bezit in bloot eigendom." Op moment van verkrijgen in volledig eigendom wordt de waarde aan het eigen vennogen toegevoegd. De boedels worden in de balans opgenomen onder aftrek van de reserve, per saldo nihil. Dit geval is afwijkend van de Zonnebloem. Men geeft hier aan dat er nog onzekerheid bestaat omtrent de omvang en de inning van het bedrag, waardoor het nog niet als eigen vennogen wordt beschouwd. Hierbij is zeker geen sprake van bijvoorbeeld de vonning van een endowment fund.

Ad 4. Fund accounting (?) Zoals in paragraaf 4.2.2 (ad 2) aangegeven maakt de Vereniging Natuunnonumenten onderscheid tussen 4 geldstromen. Gezien deze indeling van de financieringsstromen, kan de vereniging naar mijn mening haar administratie slechts voeren op basis van fund accounting. Voorafgaand aan de jaarrekening geeft de vereniging ook een staat van baten en lasten naar de 4 financieringsstromen, waaraan afzonderlijk baten en lasten worden toegekend (dus op basis van fund accounting) en die gelijkenis vertoont met de activiteitenoverzichten uit het Verenigd Koninkrijk en Canada. Jantje Beton en Prins Bemhard Fonds hebben in hun jaarrekening één door derden bepaalde bestemmingsreserve respectievelijke fondsen opgenomen. Jantje Beton onttrekt in het jaar een bedrag aan de reserve overeenkomstig het doel waarvoor deze is verstrekt. Tevens worden beleggingsbaten aan deze reserve gedoteerd. De fondsen van het Prins Bemhard Fonds betreffen diverse verschillende fondsen, die zijn ontstaan door giften van derden ten behoeve van een specifiek doel. Aan de verschillende fondsen worden bedragen onttrokken overeenkomstig het specifieke doel. Aan enkele fondsen, dus niet aan alle (!), worden beleggingsbaten en bepaalde kosten toegerekend. Zowel Jantje Beton als Prins Bemhard Fonds geven niet aan waarom dotaties plaatsvinden. Deze handelwijze vertoont grote overeenkomst met de toevoegingen aan de restricted funds uit het Verenigd Koninkrijk en (een deel van) de temporarily restricted net assets uit de Verenigde Staten. Afstudeerscriptie NivralNijenrode

47


Paul Weustink

De Stichting CAMA-Zending (geen CBF-keur) heeft de exploitatierekening verdeeld in 6 delen. In de balans zijn 6 overeenkomstige posten, waarvan 4 onder het eigen vermogen (reserves) en 2 voorzieningen. Van elk deel van de exploitatierekening wordt het voor- of nadelig saldo toegevoegd aan één van de posten in de balans. De vraag is of in bovenstaande gevallen daadwerkelijk sprake is van fund accounting. De drie FWI' en geven wel aan dat er diverse inkomens stromen zijn respectievelijk doteren baten aan bestemmingsreserves. In geval van fund accounting zou ook sprake moeten zijn van het afzonderlijk toe wijzen van de activa en passiva aan de verschillende fondsen, hetgeen echter nergens blijkt uit de jaarrekening.

Ad 5. Egalisatierekening Door 4 FWI'en (zonder CBF-keur) is een egalisatierekening opgenomen in de jaarrekening. In 3 gevallen gaat het hierbij om ontvangen subsidies bij de aanschaf van materiële vaste activa. De egalisatierekening is in deze gevallen Ix in mindering gebracht op de materiële vaste activa, Ix als vastgelegd vermogen gepresenteerd en I x als een afzonderlijke post na het eigen vermogen. Deze 3 gevallen vertonen gelijkenis met de deferral methode in Canada waar een ontvangen bijdrage als uitgestelde post wordt opgenomen en naar rato van de kosten vrijvalt. De stichting Sociale Honden leidt honden op tot blindegeleidehond. Indien een hond is "afgetraind" en geplaatst vindt een waardering plaats van deze hond in de balans tegen een vast bedrag. Hiertegenover wordt eenzelfde bedrag als egalisatierekening honden opgenomen. Men geeft aan op deze wijze een beter inzicht te geven in de activiteiten en de vermogenspositie van de stichting.

Ad 6. Latente verplichtingen De stichting Reclassering heeft na het eigen vermogen in de balans een post "latente verplichtingen" opgenomen. De stichting heeft in haar balans de met bijzondere subsidie gefinancierde panden geactiveerd. Hierover wordt niet afgeschreven. Waarde verschillen hierop komen ten gunste of ten laste van de subsidiegever en heeft volgens de stichting geen invloed op haar vermogen. Het bedrag van de met subsidie gefinancierde activa is als verplichting aan de subsidieverstrekker opgenomen, aangezien de panden bij beëindiging van de stichting moeten worden teruggegeven. In dit geval is er naar mijn mening sprake van een capital endowment zoals die in de verslaggeving van het Verenigd Koninkrijk voorkomt.

4.3 Vergelijking met weten regelgeving en conclusies In paragraaf 3.2.5 zijn een aantal functies van het eigen vermogen onderscheiden op basis van de weten regelgeving. In de voorgaande paragraaf zijn een aantal functies van het eigen vermogen onderscheiden op basis van de verslaggevingspraktijk voor twee groepen FWI'en (wel of geen CBF-keur). De beide groepen uit de verslaggevingspraktijk en de weten regelgeving worden in onderstaande tabel samengevat weergegeven, waarbij met ja wordt aangegeven of de functies in de desbetreffende groep voorkomt. Daarna volgen de conclusies.


48

Paul Weustink


1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 1O.

Vrij besteedbaar vennogen: vastgelegd in activa ihkv bedrijfsvoering Vrij besteedbaar vennogen: tbv toekomstig exploitatie-tekort V rij besteedbaar vennogen: bestemmingsreserve door bestuur bepaald Vrij besteedbaar vennogen: continuïteitsreserve VriJbeSteedb~vennogen:risicoreserve.

Vrij besteedbaar vennogen: overige (vrij besteedbaar) Vastgelegdvernlogen:vastgelegd ÎnacÜva iblëVdoeIstelling Vastgelegd vennogen: vastgelegd in activa ihkv bedrijfsvoering Vastgelegd vermogen: beste}1unîngsrese edoor bestUur bepaald Vastgelegd vennogen: bestemmingsreserve door donateurs bepaald 11. VaStgeIegdye.nnogen: .ri~icoteserve~c; := 12. Reserve niet gerealiseerde waarderingsverschiUen beleggingen 13. VastgelegdVe.nnogen: vastgelegd in beteggU1gen in olg 14. Onderscheid in eigen vennogen deel per entiteit

rv

Praktijkonderzoek Wel Geen CBFCBFkeur keur Ja Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja Ja Nee . Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja Ja Nee Ja Ja Nee

Wet-en regelgeving Nee Nee Ja Nee Nee Ja Ja Nee Nee Ja Nee Ja Nee Nee

FWI'en met eBF-keur Als de FWI'en met CBF-keur worden vergeleken met de weten regelgeving, blijkt dat deze groep, althans voor wat betreft het eigen vermogen, de Richtlijn FW vrij goed volgt. Uit de tabel blijken tussen deze twee een 9-tal verschillen te bestaan, die op een aantal punten echter niet of nauwelijks materieel zijn. Zo komen de functies ad 2 (exploitatie-tekort), ad 5 (risicoreserve), ad 11 (risicoreserve), ad 13 (belegging in o/g) en ad 14 (deel per entiteit) zeer beperkt voor. Daarbij kan nog worden gesteld dat ad 2 een bestemmingsreserve is door bestuur bepaald, ad 5 niet nodig was geweest als Jantje Beton voor de verstrekte lening/voorschotten een deel had afgezonderd conform de Richtlijn FW, ad 11 een bestemmingsreserve is door de gever (in dit geval de overheid) bepaald en ad 13 niet nodig was geweest als deze FWI de waardestijging van het pand had toegevoegd aan de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen. Ten aanzien van ad 14 is naar mijn mening ook sprake van een bestuursreserve, omdat in de voorkomende gevallen geld is afgezonderd voor een bepaald onderdeel (bijvoorbeeld de afdelingen) waarmee het bestuur aangeeft dat middelen van de vereniging voor dat onderdeel (de afdeling) zal worden aangewend. De overige verschillen (ad 1, ad 4, ad 8 en ad 9) zijn wel van belang en naar mijn mening ontstaan door "spraakverwarring." Zo geeft de Richtlijn FW aan dat het eigen vermogen uit 4 delen kan of zal bestaan. Het 4e deel is het vrij besteedbaar vermogen. De Richtlijn FW stelt dat dit deel nog vrij beschikbaar is voor de doelstelling en veelal vastgelegd zal zijn in bedrijfsmiddelen noodzakelijk voor de bedrijfsvoering. Daarnaast heeft het de functie van "buffer" en kan het door het bestuur worden bestemd voor speciale projecten. Naar mijn mening is de Richtlijn FW op dit punt te weinig concreet, waardoor er tussen de FWI' en interpretatieverschillen ontstaan. Zo komen bedrijfsmiddelen ten behoeve van de bedrijfsvoering in 24 van de 25 gevallen voor. Door 5 FWI' en wordt hiertoe een afzonderlijke reserve onder het vrij besteedbaar vermogen gevormd, door één FWI een reserve onder het vastgelegd vermogen en door 3 FWI' en wordt een toelichting op het (overig) vrij besteedbaar vermogen gegeven.


49


Paul Weustink

De contimüteitsreserve komt in 15 gevallen voor, waarbij er 7 een afzonderlijke reserve vormen en 8 een toelichting geven op het (overig) vrij besteedbaar vermogen. Daarbij varieert het bedrag dat noodzakelijk is als continuïteitsbuffer. In sommige gevallen wordt 3 maanden salaris toereikend geacht, in sommige gevallen een heel jaar salarislasten inc1usiefkosten fondsenwerving enJofhuisvestingskosten. Als men door de Richtlijn FW wil bevorderen dat voor "gevers" duidelijk blijkt welk deel nog vrij beschikbaar is, dan zou het mijns inziens niet zo moeten zijn dat dit deel kan worden verkleind door bijvoorbeeld een grotere continuïteitsreserve op te nemen. De door het bestuur gevormde reserve mag uitdrukkelijk niet onder het vastgelegd vermogen worden opgenomen, maar is onderdeel van het vrij besteedbaar vermogen, volgens de Richtlijn FW. Toch wordt door 5 FWI'en deze wel onder het vastgelegd vermogen opgenomen. Door 10 andere FWI' en is de reserve wel onder het vrij besteedbaar vermogen opgenomen. Mogelijk dat de eerste 5 de reserve als dusdanig vastgelegd beschouwen (er zal niet meer van het bestuursbesluit worden afgeweken) dat .dit onder vastgelegd vermogen is opgenomen. De reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen behoort wel tot het vastgelegd vermogen volgens de Richtlijn FW, maar is van de 12 keer dat de functie voorkomt 8 keer als vastgelegd vermogen aangemerkt en 4 keer als afzonderlijke post. Gegeven de hypothese (FWI'en met CBF-keur voldoen aan de regelgeving) ontstaan 2 mogelijkheden: wel of niet aan de regelgeving voldaan. Bij een binominale verdeling (er zijn dan slechts 2 mogelijkheden; Van den Brink, 1988, pagina 65), kan met behulp van de "Tabie IX. 13 Median, 5 percent, and 95 percent rank distribution tables" van Kolark (1995, pagina 882) met 95% zekerheid betrouwbare uitspraken worden gedaan voor de gehele groep, geldend bij een steekproef van 25 elementen. Dit is gedaan voor de belangrijkste conclusies als volgt: Range Min. Max. Activa aangewend ihkv bedrijfsvoering: '. Als afzonderlijk deel onder het vrij besteedbaar vermogen (5x + Ix) Als toelichting op het vrij bts~baar vermogen (3x + Ix) Zowel toelichting als afzonderlijk deel is goed (8x + Ix) Met uitZondering van Greenp~ce'doet iedereen h~t g0e
goed

11% 6% 20% . 82% 45% 00/;

37% 28% 50% ·98% 76% .'Jl%

1'4%

42% 46% 72%

11% '42% 8%,-

33%

6%

28%

De tabel moet als volgt worden gelezen. Van de 25 FWI' en hebben er 24 activa aangewend voor de bedrijfsvoering. Hiervan hebben er 5 een deel onder het vrij besteedbaar vermogen opgenomen. Als dit de enige mogelijke wijze is die volgens de Richtlijn FW is toegestaan, dan hebben er 6 aan de weten regelgeving voldaan (degene zonder activa aangewend voor de bedrijfsvoering heeft het immers ook goed gedaan) en geldt volgens de tabel van Kolark met 95% betrouwbaarheid dat tussen de 11 en 37% van alle FWI'en op dit punt aan de weten regelgeving voldoen. Als wordt Afstudeerscriptie NivralNijenrode

50


Paul Weustink

gesteld dat alleen Greenpeace (die activa nodig voor de bedrijfsvoering onder vastgelegd vennogen heeft opgenomen) het fout doet, geldt dat tussen de 0 en 11 % van alle FWI'en dit verkeerd doet. Ten aanzien van de continuïteitsreserve kan eigenlijk niet worden gezegd dat het goed of fout is; het is immers niet verplicht deze op te nemen. Als echter gesteld wordt dat het afzonderlijk opnemen goed is, dan geldt met 95% betrouwbaarheid, dat tussen de 14 en 42% van alle FWI'en het goed doet, maar dus ook dat tussen de 14 en 42% het op deze wijze zal doen.

FWI'en zonder CBF-keur Ten aanzien van de FWI'en zonder CBF-keur blijkt, zoals reeds gesteld in paragraaf 4.2, dat deze de Richtlijn FW niet tot nauwelijks volgen. In een beperkt aantal gevallen (6x) komt dit voor en zijn ook meerdere functies (confonn de Richtlijn FW) te onderscheiden. In 17 van de 25 gevallen is het eigen vennogen één (saldo) post, waarbij geen nieuwe functies zijn onderscheiden. In 14 gevallen wordt geen toelichting gegeven op (de functie van) het vennogen. Gegeven de hypothese (FWI' en zonder CBF -keur voldoen niet aan de regelgeving; er zijn geen nieuwe functies te onderkennen) ontstaan 2 x 2 mogelijkheden: wel of niet aan de regelgeving voldaan en wel of geen nieuwe functies onderkend. Ook hierover kunnen met 95% zekerheid betrouwbare uitspraken worden gedaan voor de gehele groep, geldend bij een steekproef van 25 elementen, als volgt: Range Min. Max. Toepassing weten regelgeving: Jaarrekening niet confonn Richtlijn FW (19x) Nieuwe fUDcties: Geen nieuwe functies onderscheiden (25x) Eigen vermogen: _ Slechts één saldopost (17x) Geen nadere toelichting (14x)

58%

86%

88%

100%

50% 38%

80% 68%

Op grond van de tabel van Kolark geldt met 95% betrouwbaarheid (bij een steekproef van 25 elementen) dat tussen de 58 en 86% van de FWI'en zonder CBF-keur niet aan de weten regelgeving voldoen. Er geldt dat tussen de 88 en 100% van de FWI'en geen nieuwe functies van het eigen vennogen in hun jaarrekening hebben opgenomen, tussen de 50 en 80% slechts één post voor het eigen vennogen heeft opgenomen en tussen de 38 en 68% geen nadere toelichting geeft op het eigen vennogen.

Overige bevindingen Ten aanzien van de overige bevindingen kan worden gesteld dat deze in een beperkte mate voorkomen. Deze bevindingen zijn met name weergegeven omdat deze op een aantal punten gelijkenis vertonen met de weten regelgeving van de drie andere landen, zoals in hoofdstuk 3 behandeld. De vraag is of de weten regelgeving van deze landen toepassing biedt in de Nederlandse situatie. Gezien de beperkte vergelijkbare bevindingen zou kunnen worden gesteld dat dit niet noodzakelijk is. Aan de andere kant kan worden gesteld dat de FWI' en die de Richtlijn FW volgen (alle FWI'en met CBF-keur en 6 FWI'en zonder CBF-keur) dit confonn de Richtlijn FW doen. Aangezien dergelijke situaties in de Richtlijn FW niet worden behandeld zou dit ook kunnen betekenen dat het wel meer voorkomt, maar FWI' en dit niet anders weergeven dan in de Richtlijn FW is opgenomen. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

51


Paul Weustink

5. Functies van het eigen vermogen 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk zullen de functies van het eigen vermogen van FWI' en, zoals die door mij worden onderscheiden, worden aangegeven. Hiertoe zal ik eerst ingaan op de doelstelling van de verslaggeving door FWI' en, met name ten aanzien van het eigen vermogen, en op fund accounting teneinde vast te stellen of dit wel of niet zou moeten worden toegepast. Daarna zal ik ingaan op de functies van het eigen vermogen zoals die bij pro fit-organisaties worden onderscheiden om na te gaan of hierbij zaken zijn aan te treffen die van toepassing kunnen zijn voor FWI' en. Vervolgens zal ik aan de hand van het voorgaande (uit dit en andere hoofdstukken) vaststellen welke functies voor het eigen vermogen van FWI' en kunnen worden onderscheiden. Deze functies zullen worden vergeleken met weten regelgeving, het praktijkonderzoek en tot slot met de Richtlijn FW zoals die vanaf 1998 van kracht zal zijn. Aan het eind van dit hoofdstuk worden de voorlopige conclusies getrokken.

5.2 Verslaggeving door fondsenwervende instellingen 5.2.1 Doelstelling verslaggeving door fondsenwervende instellingen Oosterom (1989, pagina 382) stelt naar aanleiding van het reeds eerder aangehaalde onderzoek van de consumentenbond en gezien hun kernfunctie dat de FWI'en op de volgende punten worden beoordeeld: • de efficiency van de fondsenwerving, met andere woorden welk deel van de geschonken gulden komt ten gunste van het uiteindelijke doel; • de effectiviteit van de bestedingen; • de mate van vermogensvorming: in hoeverre slaagt de instelling erin de gelden snel door te geven aan de definitieve ontvangers; • de kwaliteit van het vermogensbeheer. Het inzicht in deze aspecten wordt in de praktijk bemoeilijkt omdat de FWI' en zich niet tot fondsenwerving in de meest zuivere vorm beperken. Dit zou het geval zijn als FWI' en gelden inzamelen zonder daarvoor kosten te maken en de gelden direct aan de daarvoor bestemde doelen overdragen. Dit is echter niet mogelijk zonder zelf kosten te maken om publiciteit te verkrijgen en donateurs te werven. Tevens verrichten FWI' en zelf activiteiten in het kader van de doelstelling en beschikken zij over vrij besteedbare middelen (binnen de doelstelling). FWI'en geven voorlichting waartoe zij brochures maken. Zij beschikken over gebouwen, inventaris en voorraden (al dan niet direct) ten behoeve van de doelstelling en zijn zodoende zelf gebruiker van de verkregen gelden, waardoor mede een bepaald eigen vermogen wordt aangehouden. De effectiviteit van de bestedingen door de FWI' en hangt af van de zorgvuldigheid waarmee de aanvragen voor geld worden behandeld en de voorwaarden die aan de bestedingen worden gesteld. Deze zorgvuldigheid brengt met zich mee dat alle ontvangen gelden niet direct worden doorgesluisd. Zo zal een beslissing of geld aan een wetenschappelijk onderzoek ter beschikking wordt gesteld zorgvuldig worden afgewogen. Deze afwegingen nemen geruime tijd in beslag en noodzaken dat de ontvangen gelden belegd worden met als gevolg dat er vermogen wordt gevormd.


52

Eigen vermogen bij fondsenwelVende instellingen?

Paul Weustink

Het CBF (1995, pagina 5) stelt dat de Richtlijn FW een correcte bedrijfsmatige verantwoording combineert met de gewenste inzichtelijkheid. Het doel van de Richtlijn FW is dat de FWI' en hun verslaggeving zo inrichten dat het publiek daarin de duidelijke antwoorden kan vinden op de door haar gestelde vragen (zoals hieronder vermeld). Tevens is gestreefd naar uniformering om onderlinge vergelijkbaarheid zo objectief mogelijk te kunnen uitvoeren. Uit onderzoek is volgens het CBF (1995, pagina 7) gebleken dat het publiek aan de FWI' en drie essentiële vragen heeft: 1. welk deel van de gift blijft over voor het goede doel? Met andere woorden hoe hoog zijn de kosten van de fondsenwerving in relatie tot de opbrengsten? 2. wordt het geld wel besteed, of wordt het geheel of voor een groot deel opgepot? 3. wordt het geld daadwerkelijk besteed aan het doel, of wordt het achteraf aan andere, eventueel minder "populaire" doelen besteed? De verslaggeving moet volgens het CBF in ieder geval op deze drie vragen duidelijke antwoorden geven. In de Richtlijn FW zijn daarom vormvereisten voorgesteld voor de balans en staat van baten en lasten en zijn standaard-modellen opgenomen. Door de voorgeschreven verslaggeving wordt volgens het CBF inzicht verstrekt in: • het kostenpercentage van de fondsenwerving; • de besteding van de gelden; • de besteding aan het doel waarvoor het is gevraagd. De besteding van de gelden blijkt volgens de Richtlijn FW: • door de vergelijking van de bedragen "totaal beschikbaar voor de doelstelling" en "totaal besteed aan de doelstelling"; • door een duidelijk onderscheid in schulden, voorzieningen en eigen vermogen; • door introductie van het begrip: "vrij besteedbaar vermogen". Door introductie van deze begrippen moet de besteding van de gelden inzichtelijker worden. Het begrip "totaal besteed aan de doelstelling" moet volgens Izeboud (1997, pagina 1093) worden gelezen als "totaal direct besteed aan de doelstelling", aangezien volgens het doel van de FWI alle geworven gelden aan de doelstelling moeten worden besteed. Het niet bestede deel zal veelal worden toegevoegd aan het vermogen en één of meerdere jaren later aan de doelstelling worden besteed. Uit de tabel in paragraaf 1.1 blijkt dat in 1997 f 201 miljoen niet aan de doelstelling is besteed en vermoedelijk aan het eigen vermogen is toegevoegd, met andere woorden (tijdelijk) is opgepot. Het onderscheid in schulden, voorzieningen en eigen vermogen komt tegemoet aan de vraag van het publiek of het geld wel wordt besteed en niet wordt opgepot als eigen vermogen. De Richtlijn FW geeft aan wanneer iets tot de verplichtingen behoort zodat de FWI' en geen eigen vermogen onder andere posten van de passiefzijde kunnen rangschikken teneinde een lager eigen vermogen te tonen. Daarnaast is het begrip "vrij besteedbaar vermogen" geïntroduceerd om aan te tonen welke delen van het eigen vermogen vastliggen en welk deel nog kan worden aangewend. Belangrijke conclusie die uit vorenstaande kan worden getrokken is dat het publiek liever niet ziet dat er (te) veel geld wordt opgepot. In de Richtlijn FW is daarom gesteld dat voor veel gevers het vrij besteedbaar deel belangrijk is om te beoordelen of men een FWI wil blijven steunen. Inzicht in dit deel is derhalve van groot belang.

5.2.2 Fund accounting bij fondsenwervende instellingen Zoals in hoofdstuk 2 vermeld verkrijgen de FWI'en het grootste deel van hun inkomsten om niet. In het geval van subsidies zal de subsidieverstrekker (kunnen) eisen dat deze middelen overeenkomstig de subsidievoorwaarden worden aangewend. Afstudeerscriptie Ni vra/Nijenrode

53


Paul Weustink

Indien de FWI een inzamelingsactie houdt ten behoeve van materiële vaste activa nodig voor de doelstelling, zal het ingezamelde geld ook daadwerkelijk hieraan moeten worden besteed. In de meeste gevallen (de overige bijdragen) kan worden gesteld dat deze worden verstrekt teneinde te besteden aan de doelstellingen van de FWI. In alle gevallen kan worden gesteld dat de bedragen onder min of meer beperkende voorwaarden ter beschikking zijn gesteld.

,I

De vraag is of FWI' en hierom fund accounting kunnen of moeten toepassen. In het geval van toepassing zullen aan de verschillende fondsen baten en lasten en/of winsten en verliezen moeten worden toegerekend en moeten de activa en passiva per fonds worden geadministreerd. In de 3 andere in hoofdstuk 3 onderzochte landen is fund accounting wel verplicht en/of noodzakelijk. Dit komt naar mijn mening met name omdat hier, zoals uit de weten regelgeving blijkt, bijdragen worden ontvangen waarbij de gevers beperkende voorwaarden stellen en die tevens vereisen dat aan dit fonds baten en lasten worden toegerekend. In de Richtlijn FW wordt niets over fund accounting vermeld en in de verslaggevingspraktijk komt fund accounting in zéér beperkte mate voor. Dat dit laatste niet gebeurt kan betekenen dat door FWI'en geen bijdragen worden ontvangen van donateurs of subsidiënten, die eisen dat afzonderlijke administraties worden gevoerd en dat aan het fonds baten en lasten moeten worden toegerekend. Het kan ook het gevolg zijn van het feit dat dit op grond van de Richtlijn FW niet hoeft en daarom niet wordt toegepast in de verslaggevingspraktijk. Ook als de FWI' en geen bijdragen met beperkende voorwaarden ontvangen, kan men besluiten om fund accounting toe te passen. In dit geval kunnen voor de in bezit zijnde bedrijfsmiddelen, de bestuursreserves en de continuïteitsreserve verschillende (fondsen)administraties worden gevoerd, waarin activa en passiva worden geregistreerd en waaraan baten en lasten worden toegerekend. Indien het bestuur besluit om een bedrag toe te kennen aan een bepaald onderzoek voor de komende jaren, wordt een fonds gevormd waarin bijvoorbeeld beleggingen worden gehouden ter hoogte van het bestemde bedrag. Jaarlijks moeten dan baten en/of lasten en koersverschillen van de beleggingen alsmede (overhead)kosten aan dit fonds worden toegerekend. Per fonds is er een eigen vermogen (saldo van activa en passiva) die het antwoord moet geven op de door het publiek gestelde vragen. Bij het jaarrekeningonderzoek zijn in 6 van de 50 gevallen reserves met beperkingen door derden aangetroffen. Van de overige aangetroffen reserves komen van de door Aukes (1996, pagina 126) onderscheiden fondsen (zie ook paragraaf 2.5) naar mijn mening alleen de fondsen zonder beperkingen en de fondsen voor vaste activa in aànmerking (en in zéér beperkte mate fondsen van andere organisaties). De meeste onderscheiden reserves (zoals bestuursreserves en continuïteitsreserve) maken echter onderdeel uit van het fonds zonder beperking. Naar mijn mening komt hierdoor het toepassen van fund accounting niet tegemoet aan de duidelijkheid en de inzichtelijkheid die de verslaggeving moet geven aan het publiek in met name het vrij besteedbaar c.q. "opgepotte" vermogen. Naar mijn mening kan op andere wijze, zoals hierna wordt behandeld, beter aan deze eisen tegemoet worden gekomen.

5.3 Begripsbepaling eigen vermogen Voor profitorganisaties onderscheidt Van der Zanden (1997, pagina 416) ten aanzien van het eigen vermogen twee mogelijke wijzen, waarlangs de term kan worden benaderd: Afstudeerscriptie NivralNijenrode

S4


Paul Weu stink

1. eigen vennogen als saldopost van activa en passiva; 2. eigen vennogen als aanduiding van "de capaciteit", "de kracht" en "hetgeen ter beschikking staat." Deze begrippen worden hierna nader uiteengezet.

5.3.1 Saldo post van activa en passiva Bij het eigen vennogen als saldopost wordt de inhoud van het begrip eigen vennogen afgeleid uit hetgeen als bezittingen en schulden wordt aangemerkt. Het eigen vennogen is daannee het saldo van activa en passiva of van bezittingen en schulden. Dit sluit aan bij de definitie van het eigen vennogen volgens paragraaf 49.c van het Stramien waarin eigen vennogen wordt gedefinieerd als het overblijvend belang in de activa van de onderneming na aftrek van al haar vreemd vennogen. Deze definitie houdt in dat het eigen vennogen alleen indirect is te bepalen namelijk door de omvang van de activa en de passiva vast te stellen. Het Stramien definieert volgens paragraaf 49.a een actief als "een uit gebeurtenissen uit het verleden voortgekomen middel, waarover de onderneming de beschikkingsmacht heeft en waaruit in de toekomst naar verwachting economische voordelen naar de onderneming zullen vloeien". Een passief wordt gedefinieerd volgens paragraaf 49.b als "bestaande verplichtingen van de onderneming die voortkomen uit gebeurtenissen in het verleden, waarvan de afwikkeling naar verwachting resulteert in een uitstroom uit de onderneming van middelen die economische voordelen in zich bergen." In eerste instantie moet worden bepaald of iets als actief of passief kan worden gekwalificeerd, hetgeen tot discussies kan leiden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij financial of operationallease (is het geleasde al dan niet een actief) en bij een achtergestelde verplichte converteerbare lening (behoort dit tot het passief of het eigen vennogen). Daarna moet op grond van het Stramien sprake zijn van de mogelijkheid de omvang van het actief of passief voldoende betrouwbaar te meten, wil het voor verwerking in de jaarrekening in aanmerking komen. Is aan vorenstaande voldaan dan moet tot waardering worden overgegaan, waartoe verschillende mogelijkheden bestaan en die derhalve tot een verschillende omvang van het eigen vennogen leiden. Het eigen vennogen is hierdoor afhankelijk van min of meer subjectieve schattingen en interpretaties van de opstellers van de jaarrekening. Zoals in de Richtlijn FW wordt aangegeven is deze benaderingswijze ook van toepassing voor FWI' en. Ook hier is het eigen vennogen het saldo van de activa en passiva, waarbij het saldo afhankelijk is van schattingen en interpretaties van de opstellers. Zo kunnen bijvoorbeeld materiële vaste activa aangewend in het kader van de doelstelling worden geactiveerd maar ook ineens als besteding in het kader van de doelstelling worden afgeschreven. Daarnaast kan de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen worden gepresenteerd als onderdeel van het eigen vennogen, maar ook direct in mindering worden gebracht op de beleggingen. Deze voorbeelden geven aan dat de saldopost tot verschillende omvang kan leiden. Zoals in paragraaf 4.2 venneld verwerft de Vereniging Natuunnonumenten terreinen in verband met haar doelstelling, namelijk behoud van natuur, die zij ineens afboekt als besteding in het kader van de doelstelling. Zij heeft deze terreinen in eigendom en heeft hierover de beschikkingsmacht. De economische voordelen kunnen volgens Aukes (1995, pagina 63) bij FWI'en worden vervangen door voordelen uit het oogpunt van doelrealisatie (in dit geval behoud van natuur). Zodoende kan de definitie Afstudeerscriptie Nlvra/Nijenrode

55


Paul Weustink

van een actief volgens het Stramien ook van toepassing worden verklaard voor FWI'en. Omdat directe afschrijving van materiële vaste activa niet is toegestaan volgens het Stramien wijkt de Richtlijn FW dan in ieder geval op dit punt af. De benaderingswijze blijft in beide gevallen gelijk (activa minus passiva) echter de omvang zal verschillen.

5.3.2 "De capaciteit", "de kracht" en "hetgeen ter beschikking staat." Bij deze aanduiding betekent eigen vermogen in economische zin de fmanciële middelen waarover de onderneming beschikt. Dit wordt ook wel aangeduid als het organisatorisch verband van kapitaal en arbeid dat duurzaam aan het economisch verkeer deelneemt door middel van levering van goederen enlof diensten in het kader van het maatschappelijk voortbrengingsproces om winst te maken, teneinde te kunnen blijven voortbestaan. De financiële middelen kunnen ter beschikking worden gesteld door derden (vreemd vermogen) en door degenen die wensen te ondernemen (eigen vermogen). In dit laatste geval is de term "eigen vermogen" de bron waaruit de middelen zijn aangetrokken, i.c. degenen die wensen te ondernemen. Hierbij ligt het accent op het samenbrengen van het vermogen en het aanwenden van het bij het ondernemen hiermede gegenereerd vermogensaccres. Het eigen vermogen kan zodoende worden beschouwd als resultante van het samenbrengen van geld en goederen door de aandeelhouders. De aandeelhouders stellen vermogen beschikbaar aan de vennootschap met het doel dat het bestuur van de vennootschap daarmee zal ondernemen, teneinde een vermogensaccres te bewerkstelligen. Voor het ter beschikking stellen krijgen de aandeelhouders in ruil recht op zeggenschap, een recht op een aandeel in het vermogensaccres en in een eventuele liquidatie-uitkering. Het vermogensaccres wordt toegevoegd aan het eigen vermogen tenzij de aandeelhouders tot uitdeling besluiten. Het oorspronkelijk beschikbaar gestelde vermogen kan, evenals het vermogensaccres, worden terugbetaald aan de aandeelhouders. Het eigen vermogen kan derhalve worden beschouwd als het deel van het vermogen van de vennootschap waartoe de aandeelhouders van een vennootschap gerechtigd zijn. Het eigen vermogen zal ook bij FWI' en aangeven over welke financiële middelen zij beschikt en staat tevens voor een organisatorisch verband van kapitaal en arbeid dat aan het economisch verkeer deelneemt. De term duurzaam is achterwege gelaten omdat FWI' en naar mijn mening niet zijn opgericht om duurzaam deel te nemen maar met een bepaald doel (bijvoorbeeld het vinden van een medicijn voor een bepaalde ziekte) hetgeen kan inhouden dat de instelling maar kort bestaat. Daarnaast neemt een FWI deel aan het economisch verkeer, maar niet om winst te maken teneinde voort te kunnen blijven bestaan. Het maken van winst en voortbestaan mogen naar mijn mening geen van beide doel zijn van een FWI. Indien het doel is om hulpbehoevende mensen te helpen, kan continuïteit van de instelling van belang zijn omdat dergelijke hulpbehoevende mensen er hoogstwaarschijnlijk altijd zullen zijn, echter voortbestaan (evenals duurzaam) kan geen doel op zich zijn. De financiële middelen van de FWI' en zijn bijeengebracht door derden (gevers/ donateurs). Deze bijdragen zijn veelal om niet verstrekt. Naar mijn mening is ook hier de term "eigen vermogen" van toepassing als de bron waaruit de middelen zijn aangetrokken. Hierbij is echter niet de behoefte van de derden om te ondernemen maar ligt het accent op het samenbrengen van vermogen om zodoende (het bestuur van) de FWI in staat te stellen in bepaalde maatschappelijke behoeften te voorzien. De Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

56


Paul Weustink

door gevers/donateurs verstrekte middelen vallen niet onder de term "vreemd vermogen", aangezien vreemd vermogenverschaffers een vergoeding alsmede terugbetaling verlangen en de gevers/donateurs hun bijdragen om niet verstrekken.

5.4 Functies van het eigen vermogen Van der Zanden (1997, pagina 420) onderscheidt ten aanzien van het eigen vermogen van profitorganisaties de volgende functies: 1. economische functie, te onderscheiden in: a) buffer ingeval van tegenslag; b) performance van bestuur van de onderneming; 2. juridische functie, te onderscheiden in: a) garantiefunctie; b) meetpunt voor uitkeringspotentieel. Deze functies worden hierna achtereenvolgens behandeld. De benaderingswijze van het eigen vermogen volgens paragraaf 5.3.1 geeft aan hoe de omvang van het eigen vermogen kan worden bepaald, hetgeen noodzakelijk is om de bovenstaande functies aan het eigen vermogen toe te kennen. Zo kan alleen worden vastgesteld welk deel als buffer, garantiedeel of voor uitkering in aanmerking komt of welke vermogensstijging door het bestuur is bereikt, als de omvang bekend is. De benaderingswijze van paragraaf 5.3.2 geeft aan welk deel van het eigen vermogen door de aandeelhouders ter beschikking is gesteld en waarop zij nog recht hebben. De vermelde functies zijn hierbij met name gericht op de aandeelhouders teneinde vast te stellen hoe het bestuur heeft gefunctioneerd (met de middelen van de aandeelhouders), welk deel direct kan worden uitgekeerd, welk deel als buffer kan dienen en waarbij een eventueel minimum zal moeten worden vastgesteld om ook bij tegenslag te kunnen blijven voortbestaan en welk deel als garantie minimaal moet worden aangehouden omdat derden anders mogelijkerwijs geen zaken meer willen doen met de onderneming. De functies zijn er bij deze benaderingswijze derhalve met name op gericht om vast te stellen welk (resterend) deel aan de aandeelhouders kan worden uitgekeerd.

5.4.1 Buffer ingeval van tegenslag Deelname aan het maatschappelijk voortbrengingsproces kan betekenen dat de onderneming winst maakt, maar er bestaat ook het risico van verlies. Bij verlies zijn de lasten hoger dan de baten. Op korte of lange termijn betekent dit dat de uitgaven hoger zullen zijn dan de ontvangsten waardoor de liquiditeitspositie en de solvabiliteitspositie kunnen worden aangetast. Door verkoop van activa kan op korte termijn enigszins aan deze problemen worden tegemoet gekomen maar niet op lange termijn. De omvang van het eigen vermogen zal echter afnemen; er wordt ingeteerd op het eigen vermogen. De omvang van het eigen vermogen in relatie tot het vreemde vermogen is dan ook een indicatie van de mate waarin de onderneming eventuele verliezen gedurende een bepaalde periode het hoofd kan bieden. Het eigen vermogen geeft ruimte om de organisatie te reorganiseren teneinde weer winst te kunnen maken. Hierdoor is het eigen vermogen een buffer ingeval van tegenspoed. De FWI'en nemen deel aan het economisch verkeer, waarbij gelden worden geworven om aan de doelstellingen te besteden. In een jaar kan meer of minder aan de doelstelling(en) worden besteed dan beschikbaar is gekomen. Dit leidt dan tot toevoeging of onttrekking aan het eigen vermogen. Een FWI mag naar mijn mening pas geld aan de doelstelling(en) besteden als zij weet dat dit beschikbaar is of komt. In Afstudeerscriptie NivralNijenrode

57


Pau\ Weustink

een jaar meer besteden aan de doelstelling dan beschikbaar is gekomen kan derhalve alleen als er voldoende eigen vermogen aanwezig is en waarbij sprake is van een bewuste keuze. In principe is hierbij naar mijn mening niet zozeer sprake van een tegenslag maar van bewust meer geld beschikbaar stellen. Er zou naar mijn mening pas sprake van een tegenslag zijn als de FWI vindt dat zij in een jaar geld aan een doelstelling moet besteden, maar dit niet kan omdat de aanwezige en in het jaar beschikbaar gekomen middelen ontoereikend zijn. In dit geval kan zij slechts hetgeen beschikbaar is aan de doelstelling besteden, maar leidt dit niet tot "verlies."

,

t

I

Gezien de huidige omvang van FWI'en (waarbij veelal een aantal personeelsleden in vaste dienst is en men bedrijfsmiddelen bezit) is er echter sprake van vaste jaarlijkse kosten, die uit de inkomsten moeten worden gedekt. Hierdoor kan de FWI wél in financiële nood komen. De FWI heeft in dit geval een buffer nodig om te zorgen voor acties om weer inkomsten binnen te krijgen of om voor een correcte afvloeiing van het personeel te zorgen. Er kan echter ook worden gesteld dat de gevers/donateurs geld ter beschikking stellen aan de FWI om in bepaalde maatschappelijke behoeften te voorzien. Indien de FWI geen geld meer ontvangt kan dit ook inhouden dat de maatschappelijke behoefte niet meer bestaat enlof de doelstelling van de FWI is bereikt en zij derhalve geen bestaansrecht meer heeft c.q. krijgt van het publiek. In de jaarverslagen van 19 FWI'en is een continuïteitsreserve opgenomen of vermeld. De vraag is hoe deze moet worden opgenomen danwel vermeld in de jaarrekening. Als voorbeeld dient de volgende balans van Unicef: 31.12.1997 Materiele vaste activa aangewend in het kader van de bedrijfsvoering Beleggingen Voorraden nodig voor de bedrijfsvoering

f 5.963.000 60.000

31.12.1997 Eigen vermogen Vrij besteedbaar vermogen: - stichtingskapitaal - continuïteitsreserve - noodhulpfonds

147.000

Vorderingen

25.285.000

Voorzieningen

Liquide middelen Totaal

43.398.100 74.853.100

Schulden korte termijn Totaal

f 100 5.000.000 5.593.000 10.593.100 3.800.000 60.460.000 74.853.100

Indien op korte termijn de voorzieningen moeten worden aangesproken en de schulden worden voldaan (totaal f 64,3 miljoen) uit de vorderingen en de liquide middelen (totaal f 68,7 miljoen), resteert f 4,4 miljoen aan liquide middelen en beschikt Unicefnog over de voorraden, de beleggingen, en de materiële vaste activa. Als het (door het bestuur bestemde) fonds voor noodhulp wordt aangesproken wegens acute noodhulp ergens ter wereld kan dit niet (geheel) voor het vermelde bedrag worden voldaan, maar slechts tot een bedrag van f 4,4 miljoen plus het bedrag van de beleggingen. Zou nu ook nog de continuïteit in gevaar komen dan houdt dit in dat de materiële vaste activa enlof voorraad moeten worden verkocht. Naar aanleiding hiervan kan worden gesteld dat Unicef had moeten aangeven welk deel van het eigen vermogen vastligt in materiële vaste activa Cf 5,9 miljoen) en in voorraden Cf 147.000) en dus niet vrij besteedbaar is! Het restant van f 4,358 miljoen kan wel als vrij besteedbaar vermogen worden aangemerkt. Hieruit kan dan een noodhulpfonds worden gevormd. Het huidige noodhulpfonds had niet kunnen worden aangesproken zonder activa te verkopen. Daarnaast is het de vraag of uit het restant Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

58


Paul Weustink

een continuïteitsreserve gevonnd moet worden. Men kan ook vennelden dat ingeval van tegenvallers een eventuele verkoopopbrengst van het pand (dat ook als het volledig is afgeschreven toch nog een waarde vertegenwoordigt) wordt aangewend ten behoeve van de continuïteit. In dit verband is ook de tenn "continuïteit" van belang. Is het namelijk de bedoeling dat de FWI blijft voortbestaan of dat slechts bepaalde voorzieningen worden getroffen voor het personeel (afvloeiingsregeling)?

5.4.2 Performance van bestuur van de onderneming De omvang van de aangroei van het eigen vennogen is een indicatie van de prestaties van het bestuur van de onderneming. Dit vennogensaccres (toename bezittingen, afname schulden) kan worden onderscheiden in winst en overig accres (veelal herwaardering). Ieder vennogensaccres heeft betekenis voor de aandeelhouder en zegt iets over de prestaties van het bestuur, waarbij ook de aard van het accres iets zegt over de wijze waarop is bestuurd. Het eigen vennogen wordt bijeengebracht om te ondernemen en daannee winst te genereren. De winst komt tot uitdrukking in de aangroei van het vennogen. Deze aangroei kan een indicatie zijn van de mate waarin het management de doelstellingen van de onderneming realiseert (perfonnance). Zoals al eerder aangegeven is het maken van winst bij FWI' en nooit een doelstelling. Uit het vermelde onderzoek van het eBF blijkt dat het publiek geen voorstander is van oppotten van gelden en vennogenstoename eigenlijk uit den boze is. Gezien de doelstellingen van de FWI' en zal het meten van de perfonnance van het bestuur zich richten op het bereiken van deze doelstellingen. Voorbeelden hiervan zijn het aantal waterputten waarin is voorzien in ontwikkelingslanden en het aantal wensen van zieke kinderen dat is uitgevoerd. Deze perfonnance is veelal opgenomen in het activiteitenof bestuursverslag en zeker geen functie van het eigen vennogen.

5.4.3 Garantiefunctie Op grond van artikel 276 boek 3 Burgerlijk Wetboek staat ieder rechtssubject die deelneemt aan het economisch verkeer met zijn gehele vennogen in voor de juiste nakoming van zijn verplichtingen. Eén van de functies van het eigen vennogen is hierdoor "als zekerheid dienen voor degenen met wie zaken worden gedaan." De vennootschap is degene, die als rechtssubject deelneemt aan het rechtsverkeer en derhalve schuldenaar zal zijn. Schuldeisers hebben verhaal op de bezittingen van de vennootschap. Als vereniging of stichting zijn de FWI' en ook rechtspersonen waarvoor deze garantiefunctie geldt. 5.4.4 Meetpunt voor uitkeringspotentieel Het eigen vennogen kan dienen als meetpunt voor het uitkeringspotentieel aan aandeelhouders (en eventuele andere winstgerechtigden). De wetgever heeft regels opgesteld welk deel van het vennogensaccres mag worden uitgekeerd. Dit betreft slechts het vennogenaccres dat uit de jaarrekening blijkt en dat voor uitbetaling aan aandeelhouders is gerealiseerd. Daarnaast heeft de wetgever voor een aantal situaties voorgeschreven dat een deel van het vennogen binnen de vennootschap moet worden vastgehouden om aldus de garantiefunctie, die het eigen vennogen heeft, te versterken (zoals wettelijke reserve minimumkapitaal en ongerealiseerde herwaardering). Een vennogenstoename of een exploitatie-overschot kan bij FWI' en voorkomen, maar is zoals gesteld geen doelstelling. De FWI' en hebben volgens het eBF allen de rechtsvonn van vereniging of stichting. Voor stichtingen en verenigingen geldt echter een uitkeringsverbod aan bestuurders en/ofleden (Laman, 1997, pagina 25) zodat Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

59


Paul Weustink

deze functie voor FWI'en als zodanig niet van toepassing kan zijn. Wel kan worden gesteld dat bij FWI' en op soortgelijke wijze een vermogensbestanddeel kan worden bepaald dat "uitkeerbaar" is aan de doelstelling, i.c. het vrij besteedbaar vermogen.

5.5 Eigen vermogen van fondsenwervende instellingen 5.5.1 Onderscheiden functies Volgens de Richtlijn FW, de definitieve richtlijn (zie paragraaf 5.5.4) alsmede diverse onderzoeken (zie paragraaf 5.2) wil het publiek liever niet dat de FWI geld oppot en moet duidelijk worden gemaakt welke middelen de FWI nog vrij beschikbaar heeft. De belangrijkste functie die kan worden onderscheiden is naar mijn mening dan ook om aan te geven welk deel nog (echt) vrij besteedbaar is. Dagblad de Telegraaf vermeldt op 5 maart 1999 op haar voorpagina: "Goede doelen steeds rijker." Daarbij vermeldt zij nog dat de kas van de grote instellingen een half miljard voller is geworden tussen 1993 en 1998. De Telegraaf gaat in op (de toename van) het eigen vermogen, maar suggereert naar mijn mening met de kop van het artikel dat dit samenhangt met de toename van de kas (liquide middelen). Hierdoor bestaat het risico dat het publiek alleen kijkt naar de bezittingen, bijvoorbeeld de omvang van de beleggingen. Om hierover duidelijkheid te geven aan het publiek kan naar mijn mening gebruik worden gemaakt van een overzicht financiële positie. Een dergelijk overzicht is door mij in 3 van de onderzochte jaarrekeningen aangetroffen. Om de functies van het eigen vermogen te kunnen onderscheiden bij FWI' en alsmede een voorgesteld overzicht financiële positie zal ik uitgaan van een (gefingeerde) balans van een FWI die als volgt luidt: 199X

ACTlVA

f

Immaterille vaste activa Materiële vaste activa: - aangewend ibkv doelstelling - aangewend ibkv bedrijfsvoering

750

199X

f

Eigen vermogen

11.800

Voorzieningen 2.000 2.500 4.500

Lening/voorschotten verstrekt ihkv doelstelling

1.600

Beleggingen

9.300

Voorraden: - aangewend ihkv doelstelling - aangewend ibkv bedrijfsvoering

PASSIVA

Schulden: - op lange termijn - op korte termijn

1.750

6.300 1.850 8.150

1.100 100 1.200

Vorderingen Liquide middelen

1.500 2.850 21.700

21.700

Indien een overzicht financiële positie, zoals in 3 jaarrekeningen aangetroffen, voor bovenstaande balans wordt toegepast ontstaat het volgende beeld: 1. Overzicht financiële positie Voorraden ihkv bedrijfsvoering Vorderingen Liquide middelen

M: kortlopende schulden Netto vlottende middelen

Afstudeerscriptie NivraJNijenrode

100 1.500 2.850 4.450 -1.850 2.600

60


Paul Weustink

In dit voorbeeld is ervan uitgegaan dat de voorraad nodig voor de bedrijfsvoering vrij snel liquide kan worden gemaakt. De voorraad in het kader van de doelstelling dient niet voor verkoop maar voor de doelstelling(en) van de FWI (bijvoorbeeld acute noodhulp door het Rode Kruis dat voorraden dekens en tenten heeft voor slachtoffers van natuurrampen). In het voorbeeld wordt uitgegaan van deze soorten voorraad. Aan dit overzicht kan naar mijn mening het volgende worden toegevoegd: 2. Overzicht vrij beschikbare activa 2.600 9.300 11.900

Netto vlottende middelen Beleggingen

M: vOOlzieningen M: langlopende schulden

-1.750 -6.300 -8.050 3.850

Vrij beschikbare activa

3. Bepaling resterend vermogen Het vennogen van de stichting bedraagt: Het vennogen is als volgt aangewend: Vastgelegd in: • immateriele vaste activa • materiele vaste activa ihkv doeIsteIl ing • materiele vaste activa ihkv bedrijfsvoering • leninglvs verstrekt ihkv doelstelling • voorraden ihkv doelstelling

11.800

750 2.000 2.500 1.600 1.100 7.950

Resterend vennogen (= direct vrij beschikbare activa)

3.850

Het bestuur kan vervolgens aangegeven wat met de direct vrij beschikbare activa zal worden of moeten (in geval van door donateurs bestemd) gedaan, als volgt: 4. Aanwending resterend vermogen Het resterend vennogen is beschikbaar binnen de doelstelling van de stichting en is als volgt bestemd: Beperkt besteedbaar: • door donateurs bepaalde bestemming 1.200 • niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen 600 1.800 Vrij besteedbaar (binnen de doelstelling): 800 • continuïteitsreserve 1.000 door bestuur bestemde reserve (voor acute noodhulp) • 250 vrij beschikbaar binnen doelstelling van de FWI. • 2.050 3.850

De overzichten 1 en 2 geven aan welke fmanciële middelen direct vrij beschikbaar zijn. Overzicht 3 geeft aan welk deel van het vermogen is vastgelegd en welk deel resteert als niet vastgelegd. Dit resterende deel uit overzicht 3 is gelijk aan de vrij beschikbare activa. Overzicht 4 geeft vervolgens aan wat de bestemming is (of moet zijn) van dit resterende deel en kan worden uitgebreid en/of anders zijn samengesteld al naar gelang eisen van donateurs en/ofwensen van het bestuur. In overzicht 4 is het door donateurs bestemde deel en de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen als afzonderlijk (beperkt besteedbaar) deel opgenomen. Hiertoe zou ook de reserve behoren die ontstaat als gevolg van een speciale inzamelingsactie. Dit beperkt besteedbaar deel is afzonderlijk opgenomen omdat deze onderdelen noch vastgelegd noch vrij besteedbaar vermogen zijn. Zoals uit de overzichten blijkt is dit Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

61


Paul Weustink

deel als vrij beschikbare activa aanwezig respectievelijk als beleggingen en ligt dus niet vast. Door de beperking van de donateur of de speciale inzamelingsactie of omdat de waardestijging van de beleggingen nog niet gerealiseerd is, is het echter ook niet als vrij besteedbaar vermogen aan te wenden. Volgens Aukes (1995, pagina 64) zou daarom voor de niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen een plaats tussen het vastgelegd vermogen en het vrij besteedbaar vermogen in beter zijn dan onder het vastgelegd vermogen. Dit geldt naar mijn mening ook voor de bestemmingsreserves door de donateur of de speciale inzamelingsactie bepaald. Overzicht 3 geeft aan welk deel van het vermogen van de FWI is vastgelegd en niet direct kan worden aangewend (voor andere doeleinden). Zoals in paragraaf 5.2 vermeld wil het publiek liever niet dat de FWI geld oppot. Overzicht 3 geeft aan dat van het vermogen een bepaald deel (noodzakelijkerwijs) is vastgelegd en derhalve niet is opgepot. Van het resterende deel kan slechts het "vrij besteedbaar" deel worden gezien als "opgepot". In het voorbeeld zijn de immateriële vaste activa en alle materiële vaste activa als vastgelegd vermogen aangemerkt. In de Richtlijn FW behoeven slechts de activa die direct en volledig zijn aangewend in het kader van de doelstelling als vastgelegd vermogen te worden beschouwd; over immateriële vaste activa wordt in de Richtlijn FW niet gesproken, alhoewel diverse FWI' en deze activa wel in hun jaarverslag hebben opgenomen. Naar mijn mening kan worden gesteld dat niet alleen activa die direct en volledig zijn aangewend in kader van de doelstelling vastgelegd vermogen betreffen, maar ook de immateriële vaste activa en materiële vaste activa in het kader van de bedrijfsvoering. Er hoeft naar mijn mening ten aanzien van vastgelegde vermogen geen onderscheid te worden gemaakt in wel of niet aangewend in het kader van de doelstelling. Dit onderscheid kan wel van belang zijn voor het publiek. Ook kan het van belang zijn in geval van continuïteitsproblemen. Activa aangewend in het kader van de doelstelling (bijvoorbeeld een niersteenvergruizer die ter beschikking is gesteld aan een ziekenhuis) is door de FWI aangeschaft ten behoeve van het bereiken van haar doelstellingen. Om haar activiteiten uit te kunnen uitvoeren moet de FWI over ruimte beschikken. Hiertoe kan een FWI een pand huren, maar zij kan dit pand uit kostenoverwegingen ook zelf aanschaffen. Zou de FWI in fmanciële problemen komen dan kan zij overwegen activa te verkopen. In deze situatie zal een pand (waartegenover huurinkomsten zullen staan) makkelijker te verkopen zijn dan een niersteenvergruizer, die ter beschikking van een ziekenhuis is gesteld. Daarnaast is verkoop van de niersteenvergruizer eigenlijk onlogisch als dit een doelstelling is van de FWI. In beide gevallen kan echter een bedrag aan fmanciële middelen vrij komen, waardoor zij weer een tijd kan voortbestaan en in welke periode getracht kan worden geld te werven door middel van het opzetten van nieuwe acties. In de overzichten ga ik ervan uit dat alle activa zijn opgenomen in de balans en dat er geen afschrijvingen van activa ineens als besteding in het kader van de doelstelling plaatsvinden. Door deze afboekingen is, zoals eerder uiteengezet, de omvang van het eigen vermogen lager, maar zijn belangrijke activa, aangeschaft in het kader van de doelstelling (zie Vereniging Natuurmonumenten), niet meer zichtbaar voor het publiek. Bij afboeking ineens zal het eigen vermogen lager zijn zodat voor het publiek lijkt dat er minder geld is opgepot, echter bij wel activeren en het getoonde overzicht wordt aangegeven dat het vermogen is vastgelegd.


62


Paul Weustink

In overzicht 4 is ook een continuïteitsreserve opgenomen. Zoals eerder aangegeven is het de vraag of deze afzonderlijk moet worden gevormd. Indien namelijk de FWI een pand in eigen bezit heeft kan in tijden van tegenvallers dit pand worden verkocht en teruggehuurd. Het geld dat dan beschikbaar komt kan worden aangewend voor de continuïteit. In dat geval hoeft geen afzonderlijke continuïteitsreserve te worden gevormd, maar kan ook worden volstaan met een vermelding hiervan (waarbij dan wel een andere waarde voor het pand geldt dan de boekwaarde). In beide gevallen (wel of niet vormen) is het de vraag wat de hoogte van de reserve moet zijn. De meeste FWI'en die in hun jaarverslag een continuïteitsreserve opnemen of vermelden geven uiteenlopende onderbouwingen. Omdat de FWI' en vrij zijn om een reserve op te nemen, kunnen zij het vrij besteedbaar deel "manipuleren" door bijvoorbeeld een hogere of lagere reserve op te nemen. Een goede toelichting op dit deel is derhalve uitermate belangrijk, zodat voor het publiek duidelijk blijkt hoe de reserve is bepaald. De bestuursreserve(s) en de continuïteitsreserve zijn door mij allebei onder het vrij besteedbaar vermogen opgenomen. De reserves zijn allebei door het bestuur bepaald en het bestuur kan dit besluit ook weer ongedaan maken, waardoor het feitelijk vrij besteedbaar blijft. Een bestuur kan bijvoorbeeld besluiten om de continuïteitsreserve niet langer afzonderlijk op te nemen omdat men bijvoorbeeld een bedrijfspand heeft, waarvan men besluit, zoals hiervoor vermeld, deze in geval van nood te verkopen en de opbrengst voor de continuïteit aan te wenden. Ook andere bestuursreserves kunnen door het bestuur voor een bepaald doel worden bestemd, maar zolang dit geld nog niet is uitgegeven of is toegezegd aan derden, kan het bestuur besluiten alsnog een ander doel aan te wijzen en is er feitelijk sprake van vrij besteedbaar vermogen. De functies van het eigen vermogen kunnen naar mijn mening worden ingedeeld naar drie categorieën, namelijk naar: • de aanwending van de middelen (waarin is het geld vastgelegd): vastgelegd . vermogen; • de beperking die is opgelegd door de donateur bij het verkrijgen van de middelen, door de speciale inzamelingsactie of doordat het een (nog) niet gerealiseerde waardestijging van beleggingen inhoudt: beperkt besteedbaar vermogen; • het restant van het vermogen, waarbinnen bestemming door het bestuur mogelijk is: vrij besteedbaar vermogen. Zoals in paragraaf 3.3 .1.2.1 vermeld moeten de charities op grond van de SORP in de balans alleen de totalen van de soorten fondsen opnemen. In de toelichting wordt per fonds een nadere onderverdeling gegeven. Dit zou naar mijn mening ook in de Nederlandse situatie moeten worden toegepast. In (het model A van) de balans worden dan alleen de bovenvermelde drie categorieën opgenomen. Dit komt de inzichtelijkheid en de vergelijkbaarheid voor het publiek ten goede. In de toelichting op de balans wordt vervolgens de volgende indeling van het eigen vermogen vermeld: • Vastgelegd vermogen in: immateriële vaste activa; materiële vaste activa aangewend in het kader van de doelstelling; materiële vaste activa aangewend in het kader van de bedrijfsvoering; leningen/voorschotten verstrekt in het kader van de doelstelling; voorraden aangehouden ten behoeve van de doelstelling; • Beperkt besteedbaar vermogen, wegens: Afstudeerscriptie NivraJNijenrode

63


Paul Weustink

door donateurs opgelegde beperkingen; door een speciale inzamelingsactie opgelegde beperking; een (nog) niet gerealiseerde waardestijging van de beleggingen; • Vrij besteedbaar vermogen, nader onderverdeeld in: bestuursreserve( s); - continuïteitsreserve; - overig vrij besteedbaar. Door het opnemen van een overzicht financiële positie wordt aan het publiek vervolgens duidelijk aangegeven hoe de middelen vastliggen C.q. aangewend zijn en dat slechts een deel resteert als "vrij" beschikbare activa, welk saldo gelijk is aan het beperkt en het vrij besteedbaar vermogen. Daarmee wordt tevens duidelijk dat bijvoorbeeld een hoog saldo beleggingen niet inhoudt dat er veel geld is "opgepot." 5.5.2 Vergelijking met weten regelgeving Zoals in hoofdstuk 3 uiteengezet dient volgens de Richtlijn FW het eigen vermogen zodanig te worden gepresenteerd dat daaruit duidelijk blijkt: 1. welk deel is vastgelegd in activa in het kader van de doelstelling; 2. welk deel van het eigen vermogen een specifieke (beperktere) bestemming heeft, aan te duiden als "bestemmingsreserve"; 3. de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen; 4. het vrij besteedbare deel van het eigen vermogen. De Richtlijn FW stelt dat het eigen vermogen slechts mag worden aangewend in overeenstemming met de doelstellingen waartoe de FWI in het leven is geroepen en het eigen vermogen daardoor principieel het karakter heeft van gelden die ontvangen zijn om aan de doelstelling te besteden, maar waarvoor nog geen verplichting is aangegaan. Dit laatste geldt volgens de Richtlijn FW niet voor de activa die direct en volledig zijn aangewend in het kader van de doelstelling. Niet alleen deze activa, maar ook activa ten behoeve van de bedrijfsvoering (bijvoorbeeld immateriële vaste activa, gebouw ten behoeve van huisvesting, inventaris) zijn aangewend, zij het indirect, ten behoeve van de doelstelling. Hiervoor geldt, zoals reeds vermeld, hetzelfde als voor activa aangewend in het kader van de doelstelling. In de toelichting op het vrij besteedbaar vermogen kan worden aangegeven dat een deel hiervan is vastgelegd in middelen noodzakelijk voor de bedrijfsvoering. Dit deel is derhalve niet vrij besteedbaar maar vastgelegd vermogen, zoals ook Aukes (1995, pagina 64) al stelde. De Richtlijn FW stelt dat de posten 1 tlm 3 vastgelegd vermogen zijn (zie ook model A in bijlage 1). Post 1 is wel vastgelegd vermogen, maar moet worden uitgebreid met alle vastgelegde (bedrijfs)middelen. De posten 2 en 3 zijn, zoals hiervoor vermeld, geen vastgelegd vermogen, maar beperkt besteedbaar vermogen. Deze worden op grond van de Richtlijn FW afzonderlijk gepresenteerd (en niet, zoals door mij voorgesteld, als beperkt besteedbaar vermogen). Het vrij besteedbaar vermogen (post 4) is een restpost en het belangrijkste onderdeel volgens de Richtlijn FW. De Richtlijn FW laat zich niet duidelijk uit of onder dit deel bestuursreserves, contuïteitsreserve en/of"reserves" voor vastgelegde bedrijfsmiddelen moeten worden gevormd en zo ja of deze reserves in de balans of in de toelichting moeten worden opgenomen, óf dat alleen een toelichting op het vrij besteedbaar vermogen volstaat.


64


Paul Weu stink

5.5.3 Vergelijking met praktijkonderzoek Bij het praktijkonderzoek zijn de jaarverslagen van 50 FWI'en onderzocht verdeeld over twee groepen. Eén groep betrofFWI'en met CBF-keur en één groep FWI'en zonder CBF-keur. De eerste groep is verplicht de jaarrekening op te stellen overeenkomstig de Richtlijn FW en doet dit ten aanzien van het eigen vermogen in grote mate goed. De tweede groep is te verdelen in een aantal FWI' en die graag een CBF -keur willen en daartoe de Richtlijn FW volgen en een groot aantal die de Richtlijn FW niet volgt en voor het eigen vermogen veelal één (saldo-)post heeft opgenomen. Eén van de belangrijkste functies is aangeven wat nog vrij besteedbaar is. De groep zonder CBF-keur die niet de Richtlijn FW hanteert doet dit in zijn geheel niet. De overige FWI' en volgen de Richtlijn FW wel maar aangezien deze door interpretatieverschillen anders kan worden uitgelegd, ontstaan alsnog verschillen omtrent het vrij besteedbaar vermogen. De Richtlijn FW zal dus duidelijke en concrete aanwijzingen moeten geven, die geen ruimte overlaten voor interpretatieverschillen. Tevens zal het bevorderen van het gebruik van de Richtlijn FW (door het CBF-keur) bijdragen aan de inzichtelijkheid en vergelijkbaarheid van FWI'en. 5.5.4 Vergelijking met nieuwe richtlijn De Richtlijn FW, zoals in hoofdstuk 3 beschreven, was geldend vanaf 1994. Het betrof hier echter nog wel een ontwerp-richtlijn. In november 1998 is door de Raad voor de Jaarverslaggeving in samenwerking met het CBF de Richtlijn FW aangepast aan de hand van de commentaren die op de ontwerp-richtlijn zijn ontvangen. Dit heeft geresulteerd in een definitieve richtlijn (Richtlijn 98) die vanaf november 1998 is opgenomen in de RJ-bundel. De belangrijkste wijziging met betrekking tot het eigen vermogen is dat het eigen vermogen verder is uitgesplitst. Thans worden de categorieën "Fonds activa doelstelling" en "Fonds activa bedrijfsvoering" onderkend. Deze geven volgens de Richtlijn 98 aan dat de instelling activa heeft waarvan de bestemming is vastgelegd zodat zij niet meer voor andere doeleinden kunnen worden ingezet. Het nieuwe balansmodel is ter vergelijking opgenomen in bijlage 5. Het eigen vermogen dient op grond van paragraaf 328 van de Richtlijn 98 in de balans zodanig te worden gepresenteerd dat daaruit duidelijk blijkt: 1. het vrij besteedbare deel van het eigen vermogen; 2. de reserve waardeverschillen beleggingen (gevormd voor de nog niet gerealiseerde waardeverschillen van beleggingen); 3. welk deel van het eigen vermogen een specifieke (beperktere) bestemming heeft, aan te duiden als bestemmingsfonds; 4. welk deel is vastgelegd in het kader van de doelstelling, aan te duiden als fonds activa doelstelling; 5. welk deel is vastgelegd in materiële vaste activa voor de bedrijfsvoering, aan te duiden als fonds activa bedrijfsvoering. Post 1 wordt in de Richtlijn 98 aangemerkt als (vrij) besteedbaar vermogen. De posten 2 tot en met 5 worden aangemerkt als vastgelegd vermogen. Volgens paragraaf 329 van de Richtlijn 98 willen gevers weten hoeveel geld de instelling reeds beschikbaar heeft voor de besteding aan de doelstelling ter beoordeling of men een instelling wil (blijven) steunen. Dit is het vrij besteedbaar vermogen en wordt gedefinieerd als het bedrag dat resteert van het eigen vermogen, na aftrek van de posten 2 tot en met 5. Het is naar mijn mening opmerkelijk dat, aangezien het vrij besteedbaar deel als restpost wordt beschouwd, deze in de presentatie als eerste wordt opgenomen. Zo is bijvoorbeeld het bedrag dat bij profitorganisaties beschikbaar is voor uitkering (de Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

65


Paul Weustink

overige reserves), en waannee het vrij besteedbaar vennogen in paragraaf 5.4.4 is vergeleken, ook als laatste opgenomen, na aftrek van de vastgelegde bestanddelen die in principe niet voor uitkering in aanmerking komen. Ook is niet duidelijk waarom in de Richtlijn 98 de tenn "fondsen" wordt gehanteerd. Dit zou suggereren dat fund accounting moet worden toegepast, echter hierover wordt niets venneld. Volgens paragraaf 103 hebben gebruikers van de jaarverslaggeving van FWI'en behoefte aan infonnatie over welk deel van het geld dat FWI'en inzamelen wordt besteed en welk deel (of eventueel het geheel) wordt opgepot. De verslaggeving van FWI' en voorziet op grond van paragraaf 104 van de richtlijn in deze infonnatie door: • vergelijking van de bedragen "totaal beschikbaar voor de doelstelling" en "totaal besteed aan de doelstelling"; • door een duidelijk onderscheid in schulden, voorzieningen en eigen vennogen; • door introductie van het begrip: "vrij besteedbaar vennogen". Op grond van paragraaf 208 van de Richtlijn FW dient het beleid van de instelling met betrekking tot de omvang en functie van het vrij besteedbaar vennogen duidelijk verwoord te worden, mede in verband met de continuïteit van de instelling. Bij vergelijking van de Richtlijn 98 met de door mij vastgestelde functies is naar mijn mening de invoering van het "Fonds activa bedrijfsvoering" ten opzichte van de Richtlijn FW een verbetering. Dit fonds wordt thans opgenomen onder het vastgelegd vennogen. Hiennee komt de Richtlijn 98 tegemoet aan het bezwaar dat uit vrij besteedbaar vennogen, dat vastligt in activa ten behoeve van de bedrijfsvoering, andere reserves werden gevonnd. Het bezwaar dat in paragraaf 5.5.2 bij de Richtlijn FW is venneld dat de bestemmingsfondsen en de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen afzonderlijk worden opgenomen onder vastgelegd vennogen, geldt ook thans nog. Daarnaast is thans toegestaan (zie model A in bijlage 5) dat het vrij besteedbaar vennogen in de balans verder onderverdeeld kan worden opgenomen, hetgeen naar mijn mening een verslechtering is ten opzichte van de Richtlijn FW en de vergelijkbaarheid en inzichtelijkheid voor het publiek niet ten goede komt.

5.6 Voorlopige conclusies Belangrijkste conclusies die uit vorenstaande kunnen worden getrokken zijn ten aanzien van het eigen vennogen als volgt. Het publiek wil niet dat FWI' en geld oppotten. Aan het publiek moet dus duidelijk worden gemaakt wat de FWI nog aan vennogen vrij beschikbaar heeft voor de doelstelling. In de Richtlijn FW wordt gesteld dat daarom belangrijk is aan te geven wat nog aan vrij besteedbaar vennogen aanwezig is, aangezien op basis van dit deel gevers beoordelen of zij al dan niet de FWI blijven steunen. Uit het praktijkonderzoek is gebleken dat FWI'en met CBFkeur, of de instellingen die dat graag willen, ten aanzien van het eigen vennogen de Richtlijn FW volgen; de overige FWI' en geven voor het vennogen hoofdzakelijk één post. De Richtlijn FW laat omtrent het vrij besteedbaar deel van het vennogen echter ruimte over voor de volgende interpretatieverschillen: • al dan niet een deel afzonderen voor vastgelegd vennogen in bedrijfsmiddelen of alleen toelichten; • al dan niet een deel afzonderen als continuïteitsreserve of alleen toelichten; • opnemen van een bestuursreserve onder vrij besteedbaar of vastgelegd vennogen. Tevens worden de (door derden bestemde) bestemmingsreserves en de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen onder het vastgelegd vennogen Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

66


Paul Weustink

opgenomen en de laatste ook wel als afzonderlijke post. Hierdoor tonen FWI' en in de verslaggevingspraktijk verschillen ten aanzien van het vrij besteedbaar vermogen. Om goed aan te tonen wat nog vrij besteedbaar is (c.q. opgepot) moet de Richtlijn FW strikt voor schrijven hoe de FWI' en dit deel moeten tonen. De FWI' en moeten naar mijn mening in de balans een driedeling maken, die in de toelichting wordt uitgesplitst (vergelijkbaar met het Verenigd Koninkrijk) als volgt: • vastgelegd vermogen; • beperkt besteedbaar vermogen; • vrij besteedbaar vermogen. In de balans worden alléén de totalen gegeven; in de toelichting de nadere uitsplitsing. Het vastgelegd vermogen betreft zowel de activa aangewend voor de doelstelling als voor de bedrijfsvoering, aangezien ten aanzien van beide soorten het vermogen vastligt. Het beperkt besteedbaar vermogen kan in de toelichting nader worden onderscheiden in reserves door derden of speciale inzamelingsactie bepaald of betreft (nog) niet gerealiseerde waardestijgingen beleggingen. Het vrij besteedbaar vermogen kan in de toelichting nader worden onderverdeeld in bestuursreserves en een contintüteitsreserve. Aangezien enige willekeur kan ontstaan bij de bepaling van de contintüteitsreserve kunnen FWI'en het vrij besteedbaar vermogen "manipuleren." De Richtlijn FW zal daarom moeten benadrukken dat als een contintüteitsreserve wordt opgenomen of vermeld in de toelichting duidelijk moet worden uitgelegd hoe deze is bepaald, zodat het publiek zelf een adequate vergelijking met andere FWI' en kan maken. Omdat het publiek mogelijk ook slechts kijkt naar de beleggingen of de aanwezige liquide middelen ter beoordeling van het "oppotten" van geld kan een door mij voorgesteld overzicht financiële positie bijdragen aan de duidelijkheid, inzichtelijkheid en vergelijkbaarheid voor het publiek. De Richtlijn 98 die vanaf boekjaren 1998 van kracht zal zijn is ten aanzien van het eigen vermogen verbeterd voor wat betreft de activa aangewend voor bedrijfsvoering. Deze vastlegging van het vermogen moet nu ook afzonderlijk worden aangegeven. Opmerkelijk is wel dat hierbij de term "Fondsen" wordt gehanteerd omdat dit fund accounting zou suggereren, hetgeen overigens niet aan de orde komt in de Richtlijn 98. De Richtlijn 98 komt niet toe aan het bezwaar dat de bestemmingsfondsen en de reserve waardeverschillen beleggingen nog afzonderlijk worden opgenomen onder vastgelegd vermogen. Daarnaast is thans toegestaan (zie model A in bijlage 5) dat het vrij besteedbaar vermogen in de balans verder onderverdeeld kan worden opgenomen, hetgeen naar mijn mening een verslechtering is ten opzichte van de Richtlijn FW en de vergelijkbaarheid en inzichtelijkheid voor het publiek niet ten goede komt.

,

I'

Tot slot is de conclusie dat het eigen vermogen van FWI als belangrijkste functie heeft, het aangeven welk deel van het vermogen nog vrij besteedbaar is (in het kader van de doelstelling). Om voor vergelijkbaarheid en consistentie tussen FWI'en te zorgen moet de Richtlijn FW hiertoe strikte regels voorschrijven. Hiertoe zou naar mijn mening de Richtlijn FW moeten worden aangepast aan de door mij voorgestelde driedeling in de balans, waarin alléén deze drie posten voor het eigen vermogen worden opgenomen en in de toelichting op de balans een nadere onderverdeling volgt. Het bevorderen van het CBF-keur kan bijdragen aan grotere toepassing van de Richtlijn FW en daarmee aan grotere inzichtelijkheid en vergelijkbaarheid tussen FWI'en. Het CBF zal dan als verstrekker van het CBF-keur moeten toezien op de juiste toepassing van de Richtlijn FW. Mstudeerscriptie NivralNijenrode

67


Paul Weustink

6. Samenvatting 6.1 Samenvatting werkwijze In deze scriptie is het onderwerp het eigen vermogen van FWI' en. Hierbij is in hoofdstuk: 1 de volgende probleemstelling geformuleerd: • Welke functie(s) heeft het eigen vermogen bij FWI'en? En op welke wijze kan hierover, gegeven de functie(s) in de jaarrekeningen van FWI'en, het beste verslag worden gedaan? Om tot een conclusie te komen is allereerst in hoofdstuk: 2 aangegeven wat een FWI is, welke doelstellingen en fondsenwervende activiteiten FWI' en kunnen hebben en welke plaats zij innemen binnen de bestaande organisaties. Tevens is stilgestaan bij het CBF omdat deze koepelorganisatie een belangrijke invloed heeft op de verslaggeving door FWI' en. Als laatste in dit hoofdstuk: is fund accounting behandeld, omdat dit een belangrijk onderwerp is van hoofdstuk 3 en tevens aangeeft welk deel van het vermogen of het gehele vermogen wordt behandeld. In hoofdstuk 3 is vervolgens de weten regelgeving behandeld die geldend is voor FWI'en; de Richtlijn FW. Daarbij is tevens de weten regelgeving behandeld die geldend is voor FWI' en in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada, om vast te stellen welke handelwijze hier wordt gevolgd en of daar mogelijk aspecten kunnen worden aangetroffen die voor Nederland van toepassing kunnen zijn. In hoofdstuk: 4 is een onderzoek uitgevoerd onder FWI' en aan de hand van de jaarverslagen over 1997 van deze instellingen. Hierbij is voor de selectie van de te onderzoeken jaarrekeningen vooraf een indeling gemaakt in FWI' en met en zonder CBF-keur. FWI'en met een CBF-keur zijn verplicht hun verslaggeving op basis van de Richtlijn FW op te stellen. Voor de andere groep is dit niet verplicht. De splitsing is gemaakt omdat door dit keurmerk de verwachting bestaat dat ten aanzien van de eerste groep geen nieuwe functies van het eigen vermogen worden aangetroffen en bij de tweede groep dit onzeker is. Bij beide groepen is een a-selecte steekproef getrokken. In hoofdstuk 5 tot slot is gekeken naar de doelstelling(en) die is (zijn) onderkend voor de verslaggeving van FWI' en en die invloed heeft (hebben) op het eigen vermogen alsmede de mogelijkheden voor het wel of niet toepassen van fund accounting. Daarna is gekeken naar de benaderingswijze en functies ten aanzien van het eigen vermogen zoals die voor profit-organisaties gelden omdat die mogelijk nieuwe ideeën voor de FWI' en zouden kunnen opleveren. Vervolgens is aan de hand van een overzicht fmanciële positie voor FWI' en het eigen vermogen nader geanalyseerd en toegelicht. Hierna zijn de uiteindelijke functies ten aanzien van het eigen vermogen onderscheiden, die vervolgens zijn vergeleken met de weten regelgeving en het praktijkonderzoek, alsmede met de Richtlijn 98; de richtlijn die vanaf 1998 voor FWI' en zal gelden en die de oude Richtlijn FW vervangt.

6.2 Samenvatting conclusies Bij de indeling van de OZW's en de definiëring van de FWI'en is gebleken dat FWI'en kunnen worden gerekend tot de OZW's en daarbinnen weer tot de bestedingsgerichte OZW's met bijdragen om niet zonder eigen opbrengsten. De FWI' en vormen een afzonderlijke groep waarbij het CBF een belangrijke rol speelt. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

68

Eigen vermogen bij fondsenwervende instelIingen?

Paul Weustink

Het CBF heeft mede tot taak: het beoordelen van de FWI' en waarbij zij aan FWI' en een CBF-keur kan verstrekken. Eén van de voorwaarden voor dit keurmerk is dat de FWI haar jaarverslaggeving opstelt op basis van de Richtlijn FW. De Richtlijn FW is de, niet verplichte, verslaggevingsrichtlijn voor FWI' en. Hieruit zijn een aantal functies van het eigen vermogen af te leiden, die zijn vergeleken met de weten regelgeving van de drie andere landen. De belangrijkste functies zijn: • aangegeven welk deel vastligt in activa aangewend in het kader van de doelstelling; • aangeven voor welk deel beperkingen zijn opgelegd door derden of door het doel van een speciale inzamelingsactie; • aangeven welk deel is ontstaan door niet gerealiseerde koersverschillen op beleggingen; • welk deel resteert als vrij besteedbaar deel van het eigen vermogen. Aan deze laatste functie wordt in de Richtlijn FW een groot belang toegekend, omdat de hoogte hiervan voor veel gevers doorslaggevend is voor het wel of niet blijven steunen. Voor het laatste deel kan volgens de Richtlijn FW worden vermeld dat dit vastligt in bedrijfsmiddelen enlof dient als buffer C.q. continuïteitsreserve en waaruit middelen door het bestuur reeds zijn bestemd. In vergelijking met de weten regelgeving van de andere 3 landen vertoont Nederland belangrijke afwijkingen. In de andere 3 landen is fund accounting verplicht danwel noodzakelijk; in de Richtlijn FW komt dit niet aan de orde. Daarnaast zit een belangrijk verschil in de ontvangen bijdragen door de FWI' en. De regelgeving van de 3 andere landen is met name gebaseerd op ontvangsten die zijn beperkt in het gebruik ervan enlof die moeten worden aangehouden om inkomsten mee te verwerven of moeten worden aangehouden voor gebruik (bijvoorbeeld een pand). Hierdoor ontstaan verschillende fondsen waaraan ook baten en lasten moeten worden toegerekend. Bij het praktijkonderzoek in hoofdstuk 4 is gebleken dat FWI' en met CBF -keur de Richtlijn FW met betrekking tot het eigen vermogen in grote mate volgen. De FWI' en zonder CBF-keur wijken in belangrijke mate af van de richtlijn, met uitzondering van een aantal FWI'en die aangeven dat zij graag het CBF-keur willen hebben. De FWI' en met CBF-keur nemen het eigen vermogen op zoals in de Richtlijn FW aangegeven, echter op het punt waar de richtlijn ruimte voor interpretatie laat, worden er verschillende invullingen aan (de toelichting op) het eigen vermogen gegeven. Het betreft hier met name de zaken rond het vrij besteedbaar vermogen, te weten: • al dan niet een deel afzonderen voor vastgelegd vermogen in bedrijfsmiddelen of alleen toelichten; • al dan niet een deel afzonderen als continuïteitsreserve of alleen toelichten; • het opnemen van een bestuursreserve onder vrij besteedbaar of vastgelegd vermogen. Omtrent de bepaling van de omvang van de continuïteitsreserve bestaan diverse varianten, waardoor een adequate toelichting hierop van groot belang is. Daarnaast wordt de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen opgenomen als zelfstandige post, maar ook als onderdeel van het vastgelegd vermogen en worden de bestemmingsreserves (door derden bepaald) als vastgelegd vermogen opgenomen. In het praktijkonderzoek zijn een aantal bijzondere bevindingen aangetroffen. Dit betrof onder andere afboeking activa in het kader van de doelstelling, P.M. Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

69

Eigen vermogen bij fondsenwervende insteIl ingen?

Paul Weustink

gewaardeerde activa, opnemen van egalisatierekening en fund accounting die (in beperkte mate) voorkomen bij de FWI' en. Ten aanzien van deze punten zouden FWI' en afzonderlijke fondsen kunnen vormen enlof fund accounting toepassen. In deze gevallen zou de regelgeving van de andere landen toepassing kunnen bieden. De bevindingen komen echter beperkt voor hetgeen kan betekenen dat de regelgeving uit de 3 andere landen niet uniform hier toepasbaar zou zijn óf dat dit meer voorkomt, maar FWI' en de Richtlijn FW zo strikt volgen dat dit niet blijkt. In hoofdstuk 5 is gebleken dat de Richtlijn FW antwoord moet geven op diverse vragen van het publiek. Deze vragen komen overeen met die uit een eerder onderzoek van de consumentenbond. Belangrijkste conclusie hierbij is dat het publiek niet wil dat FWI' en geld oppotten. Zowel in de Richtlijn FW als de Richtlijn 98 wordt daarom gesteld dat het vrij besteedbaar vermogen belangrijk is omdat gevers aan de hand daarvan beoordelen of ze de FWI moeten blijven steunen en is een adequate toelichting hierop van belang. Gezien het in beperkte mate voorkomen in de praktijk van de hiervoor vermelde bijzondere bevindingen alsmede de bestemmingsreserves (door derden bepaald) lijkt het toepassen van fund accounting niet noodzakelijk. Desondanks zou het kunnen worden toegepast, maar draagt dit naar mijn mening niet bij aan de antwoorden die op de vragen van het publiek moeten worden gegeven. Gezien deze motivering en het feit dat de FWI' en in de praktijk de Richtlijn FW (willen) volgen, moet deze richtlijn eenduidig geformuleerd zijn. Door interpretatie mogelijkheden in de Richtlijn FW kan een FWI een hoger oflager vrij besteedbaar vermogen aangeven, bijvoorbeeld door wel of niet aan te geven dat vermogen is vastgelegd in activa aangewend voor de bedrijfsvoering, of door een hogere of lagere continuïteitsreserve en het anders rubriceren enlof opnemen van bestuursreserves. Naar mijn mening heeft het eigen vermogen dan ook de volgende functies, die in de Richtlijn FW moeten worden aangegeven. Het vermogen is onderverdeeld in: • vastgelegd vermogen (vastgelegd in activa aangewend in het kader van de doelstelling én activa nodig voor de bedrijfsvoering); • beperkt besteedbaar vermogen (alléén reserves bestemd door derden of speciale actie bepaald of reserve (nog) niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen); • vrij besteedbaar vermogen (eventueel nader verdeeld in bestuursreserve(s) enlof continuïteitsreserve). Door in de balans geen nadere onderverdeling te geven van deze drie delen tonen alle FWI' en (3) gelijke delen in de balans. In de toelichting op de balans kan de nadere onderverdeling van ieder deel plaatsvinden. Dit komt de onderlinge vergelijkbaarheid van FWI' en ten goede. De toelichting op het vrij besteedbaar vermogen moet aangeven waar dit voor bestemd is (bijvoorbeeld projecten komend jaar, overige bestuursreserves en de continuïteitsreserve). Dit is vergelijkbaar met bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk, waar in de balans de totalen staan en in de toelichting de nadere fondsen. De Richtlijn FW zal tevens strikte regels moeten geven voor een toelichting op de continuïteitsreserve. De FWI'en kunnen namelijk door het afwijkend opnemen van een dergelijke reserve het vrij besteedbaar deel inperken. Doordat het publiek een FWI ook zou kunnen beoordelen op de beleggingen of liquide middelen, kan een overzicht financiële positie aan de Richtlijn FW worden toegevoegd, die aangeeft welk deel van de bezittingen nog vrij beschikbaar is, veelal beschikbaar voor het beperkt besteedbaar vermogen en het vrij besteedbaar vermogen. Afstudeerscriptie NivraJNijenrode

70


Pau\ Weustink

Uit het praktijkonderzoek en de vergelijking met de (huidige) weten regelgeving blijkt dat de Richtlijn FW nog te kort schiet. De nieuwe richtlijn (Richtlijn 98) komt tegemoet aan de eis dat vermogen dat is vastgelegd in activa nodig voor bedrijfsvoering wordt aangemerkt als vastgelegd vermogen en niet, zoals in de oude richtlijn, als vrij besteedbaar vermogen. Wel is het opmerkelijk dat de Richtlijn 98 een indeling van het eigen vermogen hanteert, waarbij het vrij besteedbaar deel bovenaan staat, terwijl dit een restpost is. Daarnaast wordt de term "fonds" gehanteerd, hetgeen suggereert dat fund accounting van toepassing zou zijn wat echter niet aan de orde komt. Ten aanzien van het vrij besteedbaar deel is een verslechtering opgetreden ten opzichte van de Richtlijn FW. In de balans (zie bijlage 5) kan thans het vrij besteedbaar deel worden uitgesplitst in meerdere delen, waarbinnen dan weer een restpost als "overig vrij besteedbaar" wordt aangemerkt. Op dit punt is verbetering noodzakelijk om een beter inzicht in het vrij besteedbare c.q. "opgepotte" deel te geven aan het publiek en een grotere onderlinge vergelijkbaarheid. De richtlijn zal naar mijn mening moeten worden aangepast aan de door mij voorgestelde driedeling. Uitsluitend deze drie posten mogen in de balans worden opgenomen. Gegeven de probleemstelling "Welke functie(s) heeft het eigen vermogen bij FWI'en? En op welke wijze kan hierover, gegeven de functie(s) in de jaarrekeningen van FWI'en, het beste verslag worden gedaan?" is de conclusie dat het eigen vermogen als functie heeft aan te geven welk deel van de middelen is vastgelegd, welk deel (slechts) beperkt besteedbaar is en als belangrijkste functie heeft aan te geven welk deel nog vrij besteedbaar is. Hierover kan het beste verslag worden gedaan door in de balans alléén deze drie delen op te nemen en in de toelichting op de balans een nadere en adequate toelichting op de afzonderlijke drie delen te geven.


71


Paul Weustink

7. Literatuurlijst Accounting by charities: a status report on the Statement of recommended practice, In: Management Accounting (CIMA), april 1994, pagina 10 Accounting Standards Committee, SORP 2: Accounting by charities, May 1988, In: Accountancy, juli 1988, pagina 149 tlm 159 Accounting Standards Committee, Exposure Draft 38: Accounting by charities, In: Accountancy, december 1985, pagina 149 tlm 155 Aukes, J. en J. Maat, Regelgeving voor de jaarverslaggeving van fondsenwervende instellingen, In: Stichting en Vereniging, mei/junil995, pagina 59 tlm 65 Aukes, J., Externe verslaggeving door non-profit organisaties, Wolters-Noordhoff Groningen, derde druk, januari 1996 Barton, D., Financial reporting by charities, In: The Accountant, april 1979, pagina 462 tlm 463 Barton, D., Financial reporting by charities, In: Accountancy, juli 1979, pagina 13 5 tlm 136 Beckman, H., Verslaggevingsaspecten van organisaties zonder winstoogmerk, In: De Accountant, december 1989, pagina 213 tlm 217 Bindenga, A.J., De jaarrekening van organisaties die niet naar winst streven, In: Stevig in de leer moedig in de toepassing, onder redactie van H. Beckman en A.J. Bindenga, Kluwer, Deventer, 1988, pagina 207 tlm 229 Bossio, R. J., Accounting for contributions received, In: FASB Statusreport nr. 217, 1991, pagina 5 tlm 9 Brink, W.P. van den en P .Koele, Statistiek deel 2 Theorie, Boom, Meppel, tweede druk, 1988 Canadian Institute of Chartered Accountants, Financial reporting for non-pro fitorganizations, a research study, The Canadian Institute of Chartered Accountants, Toronto, 1980 Canadian Institute of Chartered Accountants, Handbook, The Canadian Institute of Chartered Accountants, Toronto, bijgewerkt tlm september 1998 Canadian Institute of Chartered Accountants, Not-for-profit organizations status report, http://www.cica.ca/new/ss/ss%5Fssnfp.htm. 18 april 1997, (5 februari 1999) Carty, P., Safeguarding the public's goodwill, In: Accountancy, juli 1994, pagina 30 tlm33 Centraal Bureau Fondsenwerving, Proeve van een richtlijn voor de verslaggeving door fondsenwervende instellingen, Amsterdam, december 1988 Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

72


Paul Weustink:

Centraal Bureau Fondsenwerving, Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen, Amsterdam, 1995 Centraal Bureau Fondsenwerving, Jaarverslag 1996, Amsterdam, juni 1997 Centraal Bureau Fondsenwerving, Verslag Fondsenwerving 1997, Amsterdam, 1998 Centraal Bureau Fondsenwerving, Reglement CBF-keur, Amsterdam, juli 1998Q) Chase, B.W., New reporting standard for Not-for-profits, In: Management Accounting, oktober 1995, pagina 34 tJm 37 . Charity Commissioners, Accounting by Charities, Statement of recommended practice, London, oktober 1995 Charity Commissioners, New accounting requirements, http://www.charitycommission.gov.uklccactg.htm, 7 juni 1998, (1 februari 1999) Consumentenbond, Wat doen liefdadigheidsinstellingen met uw geld?, In: Consumentengids, december 1985, pagina 570 tlm 574 Consumentenbond, De strijd om de gulle gever, In: Consumentengids, december 1998, pagina 50 tJm 53 Davies, J., Charity accounts: the new rules, In: Certified accountant, december 1995, pagina 49 Dawes, R.G., Charity accounts: simpie, accurate and clear: proposals for a new SORP will radically change charities' accounts, In: Accountancy, mei 1993, pagina 92 Derwent, R.A. with J. Richardson, Charities; An industry accounting and auditing guide, The Institute of Chartered Accountants in England and Wales, juni 1995 Derwent, R.A., A new regime for charities, In: Certified Accountant, april 1997, pagina 38 tlm 39 Financial Accounting Standards Board, Statement of Financial accounting standards No. 116: Accounting for contributions received and contributions made, Norwalk, Connecticut, juni 1993


73


Pau\ Weuslink

Financial Accounting Standards Board, Special reports, results ofthe field test ofthe proposed standards for financial statements of not-for-profit-organizations and accounting for contributions, Norwalk, Connecticut, december 1994 Financial Accounting Standards Board, Facts about F ASB - Independent structure, http://www.rutgers.edu/Accountinglraw/fasb/facts/fasfact2.html, (8 maart 1999) Fitzgerald, N., Giving a mixed message, In: CA Magazine, januari 1995, pagina 33 tlm34 Fondsenwerving, themanummer, In: Stichting en Vereniging, november/december 1988, pagina 159 tlm 198 Glazer, AS. and H.R. Jaenicke, Accounting for Contributions and Collection items, In: The CP A Journal, juli 1991, pagina 34 tlm 40 Henrich, A Rechtstreekse mutaties in het eigen vermogen en buitengewone baten en lasten, In: De Accountant, mei 1996, pagina 614 tlm 617 Herremans, J.H.H.M. en E.AM. Mentink, Verslaggeving van organisaties zonder winstoogmerk: een normatief raamwerk, uitgave Limperg Instituut, Wolters Kluwer, Deventer, 1993 Hines, T. and M. Jones, Financial reporting by UK Charities, the state ofthe art, In: The Accountants Magazine, augustus 1990, pagina 20 tlm 21 Hoogendoorn, M.N., Verslaggeving van organisaties zonder winstoogmerk, een normatief raamwerk, In: De Accountant, juni 1993, pagina 662 tlm 666 Hoogendoorn, M.N., Reacties op: "Verslaggeving door organisaties zonder winstoogmerk; een aanzet voor een normaal raamwerk?" door C.D. Knoops, In: Stichting en Vereniging,julilaugustus 1994, pagina 117 tlm 119 Hoogendoorn, M.N., Rechtstreekse mutaties in het eigen vermogen, In: Pacioli journaal, juli 1994, pagina 27 tlm 32 Izeboud, C., en M. Karman, Fondsenwervende instellingen, In: Externe verslaggeving in praktijk deel 11, onder redactie van M.N. Hoogendoom, J. Klaassen en F. Krens, Delwel, 's-Gravenhage, 1997, pagina 1091 tlm 1115 Knoops, C.D., Verslaggeving van organisaties zonder winstoogmerk; een aanzet voor een normatief raamwerk?, In: Stichting en Vereniging, maart/april 1994, pagina 38

tlm44 Kolark, W.I, Creating quality, concepts, statistics and tools, McGrad Hill, New York, 1995 Laman, B. en K. Dijkstra, Alles over stichtingen en verenigingen, Delwel, 'sGravenhage, derde geheel herziene druk, 1997 Liethof, R., Wat meten we eigenlijk? Het boekhoudkundig eigen vermogen, In: TAC, april 1997, pagina 51 tlm 53 Afstudeerscriptie Nivra/Nijenrode

74


Paul Weustink

Mautz, R.K., Not-for-profit financial reporting: another view, In: Journal of Accountancy, augustus 1989, pagina 60 tlm 66 Mautz, R.K. Why not-for-profits should report their commitments, In: Journalof Accountancy, juni 1990, pagina 92 tlm 98 McLaughlin J.K. and A. Farley, The changing landscape ofnot-for-profit financial reporting, In: Journal of Accountancy, april 1989, pagina 78 tlm 85 Nederlands instituut voor registeraccountants, Nivrageschrift nummer 45, Kluwer, Amsterdam, 1988 Offeren, D.R. van, Instandhoudingsdoelstellingen: winst en eigen vermogen, In: MAB, januari/februari 1994, pagina 35 tlm 42 Oosterom, W., Verslaggeving van fondsenwervende instellingen, In: De Accountant, april 1989, pagina 381 tlm 383 Palmer, P., Auditing, accounting and supervision in the European charitable sector, In: Corporate governance, januari 1997, pagina 29 tlm 36 Panorama, Blijft uw geld aan de strijkstok hangen?, In: Panorama, december 1998, pagina 44 tlm 47 Raad voor de Jaarverslaggeving, Commentaar op de proeve van een richtlijn voor de jaarverslaggeving door fondsenwervende instellingen, In: Verslag van de werkzaamheden over het jaar 1990 van de Raad voor de Jaarverslaggeving, Amsterdam, maart 1991 Raad voor de Jaarverslaggeving, Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, Jaareditie 1998, Kluwer Bedrijfswetenschappen, Deventer Silley, A., SORP 2: the voluntary sector's voice: the proposals for charities accounts could put small charities under severe pressure, In: Accountancy, augustus 1993, pagina 80 Swanborn, P.G., Methoden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek, Boom, Meppel, 1987 Werf, C.N.J. van der, Verslaggeving door fondsenwervende instellingen, In: Vakpraet 1986, nummer 5, pagina 211 tlm 212 Wise, D., Creative accounting for charities, In: Management Accounting, juni 1993, pagina 32 Zanden, P.M. van der, en F. de Kam, Voorschriften ter zake van administratie en verslaggeving voor verenigingen en stichtingen, In: Stichting en Vereniging, 1995, pagina 42 tlm 45 Zanden, P.M. van der, Eigen vermogen, In: Externe verslaggeving in theorie en praktijk deel I, onder redactie van M.N. Roogendoorn, J. Klaassen en F. Krens, Delwel, 's-Gravenhage, 1997, pagina 413 tlm 445 Afstudeerscriptie NivralNijenrode

75


Paul Weustink

8. Bijlagen Bijlage 1: Voorgeschreven modellen in Nederland De onderstaande modellen zijn ontleend aan de ontwerp-Richtlijn FW.

Bijlage A Model Balans ACTIVA

Lopend boekjaar

Voorgaand boekjaar

Materiële vaste activa: - bedrijfsmiddelen - direct in gebruik voor de doelstelling

Leningen/voorschotten verstrekt in het kader van de doelstelling Beleggingen Voorraden: - bedrijfsvoorraden - direct beschikbaar voor de doelstelling

Vorderingen Liquide middelen Totaal PASSIVA

Eigen vermogen: - vrij besteedbaar vermogen - vastgelegd vermogen: aangewend in het kader van de doelstelling bestemmingsreserve reserve waardeverschillen beleggingen Voorzieningen Schulden: -lange tennijn - korte tennijn Totaal


76


Paul Weustink

Bijlage B Model staat van baten en lasten BI: FONDSENWERVING lopend boekjaar

begroting boekjaar

voorgaand boekjaar

Baten uit eigen fondsenwerving: - collecten - mailingacties - contributies, donaties, giften, schenkingen - nalatenschappen -loterijen - overige baten Kosten eigen fondsenwerving: - (in)directe verwervingskosten - uitvoeringskosten (zie bijlage c) (in % van baten uit eigen fondsenwerving)

( ..• %)

( .•. %)

( .•. %)

Netto baten Resultaat verkopen artikelen en/of gebruikte goederen: - brutowinst - verkoop-/inzamelingskosten

Resultaat eigen fondsen werving Aandeel in gezamenlijke acties Aandeel in acties van derden Beschikbaar uit fondsen werving Overheidssu bsid ies Resultaat beleggingen Overige baten en lasten Totaal beschikbaar voor doelstelling


77


Paul Weustink

Bijlage B Model staat van baten en lasten BI: BESTEDINGEN (model voorbeeld sector gezondheid) Besteed aan doelstelling

lopend boekjaar

begroting boekjaar

+/-

+/-

+/-

+/-

+/-

+/-

voorgaand boekjaar

Wetenschappelijk onderzoek: - eigen activiteiten - verstrekte subsidies - uitvoeringskosten (zie bijlage c) Preventie en voorlichting: - eigen activiteiten - verstrekte subsidies - uitvoeringskosten (zie bijlage c) Hulpverlening: - eigen activiteiten - verstrekte subsidies - uitvoeringskosten (zie bijlage c)

Totaal besteed aan doelstelling Overschot/tekort

Overschot/tekort is toegevoegd/onttrokken aan: - bestemmingsreserve - vrij besteedbaar vennogen


78


Paul Weustink

Bijlage 2: Voorgeschreven modellen in het Verenigd Koninkrijk Volgend overzicht is ontleend aan paragraaf?3 van de revised SORP, waarin een overzicht is gegeven hoe de SOFA is samengesteld. Unrestricted Funds

Restricted Income Funds

Endowment Funds

Total Funds

Incoming resources before transfers and revaluations - A

A

A

A

A

Direct charitable expenditure - B

B

B

B

B

Other expenditure - C

C

C

C

C

Total expenditure = B + C

D

D

D

D

Gross transfers between funds - E

E

E

E

(Total = 0)

Net incoming resources before revaluations and investment asset disposals = A-D+E

F

F

F

F

Gains and losses on revaluation and on investment asset disposals - G

G

G

G

G

Description

I I

Net movements in funds = F+G

H

H

H

H

Total funds brought forward - I

I

I

I

I

Total funds carried forward

J

J

J

J

=

H+I


79


Paul Weustink

Example 2: OPQ Charity (ontleend aan appendix 4 van de revised SORP) Statement of Financial Activities for the Year ended 30 September 1996 Note

Income and Expenditure Incoming Resources Donations and gifts Legacies Local Authority contracts Investtnentinconne Other inconne -

Total Incoming rescources

Unrestricted Funds f

Restricted Funds f

Total Funds 1996 f

Total Funds 1995 f

299,063 346,019 266,465 22,373 48,304

7,174 18,200

306,237 364,219 266,465 23,383 48,304

339,269 87,030 253,334 25,520 40,794

1,010

- - - - -

- - - -

982,224

26,384

1,008,608

745,947

2 3

752,039 75,000

18,738

770,777 75,000

733,430 60,000

4

54,901

54,907

45,555

5

881,940

18,738

900,678

838,985

100,284

7,646

107,930

(93,038)

1,010

(1,010)

101,294

6,636

107,930

(93,038)

18,775

4,289

23,064

(6,210)

Net movements in Funds

120,069

10,925

130,994

(99,248)

Balanees brought forward at 1 October 1995

993,678

356,138

1,349,816

1,449,064

1,113,747

367,063

1,480,810

1,349,816

Resources Expended Direct charitable expenditure Fundraising and publicity Managennent and administration of the charity Total Resources Expended Net Incoming/(Outgoing) Resources before Transfers Transfers between funds Net Incoming/(Outgoing) Resources for the Year Other Recognised Gains and Losses Gains/(Losses) on investments - Unrealised

Balances carried forward at 30 September 1996

11

The notes on pages ... to ... form part of these accounts Explanatory Notes

• •

In this example, with no endowment funds, the Statement of Financial Activities is franned to comply with Financial Reporting Standard No. 3 In this example there were no realised gainsllosses on investments during the two years


80


Paul Weustink

Balance Sheet at 30 September 1996 Note

1996

T Fixed Assets: Tangible fixed assets Investrnents

6 7

911,574 272,382 1,183,956

Current Assets Debtors Short tenn deposits Cash at bank and in hand

Liabilities: amount falling due within one year

8

9

Net Current Assets Total Assets less Current Liabilities Liabilities: amounts falling due after more than one year

Funds Unrestricted Restricted

1,201,257

17,138 228,543 174,680

477,738

420,361

180,884

263,677

296,854

156,684

10

11

951,939 249,318

21,390 228,340 228,008

1,480,8W

Net Assets

1995 f

1,357,941

8,125 1,480,810

1,349,816

1,113,747 367,063

993,678 356,138

1,480,810

1,349,816

Approved by the Board of Trustees on ..... and signed on its behalfby ................................................. .. Trustee The notes on pages ... to ... fonn part of these accounts


81


Paul Weustink

Notes to the Accounts for the Year ended 30 September 1996* 11 Restricted Funds Balance 1 Oktober 1995 ! The DWing Building Fund TheXYZFund The Dispensary Fund

331,637

Movement in resources: Incoming Outgoing

!

(18,738)

343,100 18,200 5,763

-(18,738)

367,063

11,463 18,200

24,501 356,138

!

Balance 30 September 1996 !

29,663

The DWing Building Fund was established in 1994 to provide for the building of a wing to house patients with AIDS or HIV infections. lts target is to raise B50,OOO. The XYZ Fund was set up in 1996 out of a legacy specifically bequeathed to pro vide for the equipping of the D Wing. The donor stipulated that until the DWing was completed the income from the XYZ Fund should be available to support the general activities of the hospice. The legacy received was f 18,200, and the investment income for the year from this legacy was n,010. The Dispensary Fund was established in 1994 by way of donation from a pharmaceutical company. The conditions of gift stipulated that both income and capital were to be used for patient care over a period of three years from 1 October 1994 to 30 September 1997. The funds are represented by current assets.

12 Analysis of Net Assets between Funds Net current assets !

Total !

88,863

254,237 18,200 5,763

343,100 18,200 5,763

911,574

88,863 183,519

278,200 18,654

367,063 1,113,747

911,574

272,382

296,854

1,480,810

Tangible fixed assets ! Restricted Funds The DWing Building Fund The XYZ Fund The Dispensary Fund

Unrestricted Funds

• =

Investments !

slechts de toelichtingen met betrekking tot de net assets zijn weergegeven.


82


Paul Weustink

Bijlage 3: Voorgeschreven modellen in de Verenigde Staten Illustrative examples (ontleend aan appendix C van SFAS No. 117) Not-for-Profit Organization Statements of Financial Position June 30, 1991 and 1990 (in thousands) Assets: Cash and cash equivalents Accounts and interest receivable Inventories and prepaid expenses Contributions receivable Short-tenn investments Assets restricted to investment in land, buildings and equipment Land, buildings and equipment ; " ~~=-~~ :~' r ~L~8~~~")::~~~~~~~~~::È 7'~~~'"'7T:1*?'~"?~7~~: Liabilities and net assets: Accounts payable Refundable advance Grants payable Notes payable Annuity obligations Long-tenn debt

fiüluiliiIii

1991 $

1990 $

75 2,140 610 3,025 1,400

460 1,670 1,000 2,700 1,000

5,210 61,700

4,560 63,590 278,480

1

2,570 875 1,685 5,500

iR

1,050 650 1,300 1,140 1,700 6,500 12,340

Net assets: 103,670 25,470 137,000 266,140 Totalliabilities and net assets


292,220

278,480

83

Paul Weustink


Not-for-Profit Organization Statement of activities Year Ended June 30, 1991 (in thousands)

Revenues, gains and other support: Contributions Fees Income on 10ng-tenn investments (NoteE) Other investment income (Note E) Net unrealized and realized gains on 10ng-tenn investments (Note E) Other Net assets released from restrictions: (Note D) Satisfaction of program restrictions Satisfaction of equipment acquisition restrictions Expiration oftime restrictions Total revenues, gains and other support Expenses and losses: Program A Program B Program C Management and general Fund raising Total expenses (Nole F) Fire 10ss Actuarial10ss on annuity obligations Total expenses and losses Change in net assets Net assets at beginning ofyear Net assets at end ofyear


Unrestricted

Temporarily Restricted

Permanently Restricted

$

$

$

$

8,640 5,400

8,110

280

17,030 5,400

5,600 850

2,580

120

8,300 850

8,228 150

2,952

4,620

15,800 150

11,990

-/- 11,990

1,500 1,250

-/- 1,500 -/- 1,250

43,608

-/- 1,098

5,020

47,530

Total

13,100 8,540 5,760 2,420 2,150 31,970 80 32,050

30 30

11,558 103,670 115,228

-/- 1,128 25,470 24,342

13,100 8,540 5,760 2,420 2,150 31,970 80 30 32,080 5,020 137,000 142,020

15,450 266,140 281,590

84


Paul Weustink

Notes to financial statements*

NoteB Temporarily restricted net assets are available for the folIowing purposes or periods:

$ Program A activities: Purchase of equipment Research Educational seminars and publications Program B activities: Disaster relief Educational seminars and publications Program C activities: general Buildings and equipment Annuity trust agreements For periods after June 30, 19X1

3,060 4,256 1,520 2,240 2,158 2,968 2,150 2,850 3,140 24,342

NoteC Permanently restricted net assets are restricted to: Inveslrnent in perpetuity, the income from which is expendable to support: Program A activities Program B activities Program C activities Any activities ofthe organization Endowment requiring income to be added to original gift until fund's value is $2,500 Paid-up Iife insurance policy that will provide proceeds upon death or insured for an endowment to support general activities Land required to be used as a recreation area

$ 27,524 13,662 13,662 81,972 2,120 80 3,000 142,020

NoteD Net assets were released from donor restrictions by incurring expenses satisfying the restricted purposes or by occurrence of other events specified by donors. Purpose restrictions accomplished: Program A expenses Program B expenses Program C expenses Program A equipment acquired and placed in service Time restrictions expired: Passage of specified time Death of annuity beneficiary

• =

$ 5,800 4,600 1,590 11,990 1,500 850 400 1,250 14,740

slechts de toelichtingen met betrekking tot de net assets zijn weergegeven.


8S


PaulWeustink

Bijlage 4: Voorgeschreven modellen in Canada Sample tinancial statements (ontleend aan appendix A van section 4400) Situation 111 Not-for-protit organization follows the deferral method and reports using fund accounting NFPA Statement of tinancial position as at December 31, 19x2 Operating fund $ Current assets Cash and term deposits Accounts receivable C1rantreceivable

118,000 20,000 138,000

Research fund

Capital asset Endow-ment Total Funds Total Funds fund fund 19x2 19x1 $ $ $ $ $

4,000

138,000

34,000

24,000

1,000

24,000

1,000

Mortgage payable -long-term (note 4) Deferred contributions Deferred contributions (note5,6) Fund balances Invested in capital assets Extemally restrlcted (note 7) Intemally restrlcted (note 8) Unrestrlcted

! Consists of

110,000 110,000

160,000 10,000 25,000 195,000

240,000 627,000 1,039,000

100,000 135,000 430,000

25,000

20,000

6,000 6,000

6,000 31,000

20,000

441,000

441,000

147,000 147,000

265,000 265,000

175,000 175,000

113,000 150,000 35,000 4,000 302,000 1,039,000

65,000 100,000

30,000 34,000

Investments Capital assets, net (note 3)

Current Iiabilities Accounts payable and accrued liabilities Mortgage payable - current (note 4)

122,000 20,000 30,000 172,000

8,000 8,000

80,000 627,000 707,000

160,000

I 13,000! 150,000 10,000

25,000 4,000 4,000 138,000

25,000 34,000

113,000 707,000

Capital assets, net Mortgage payable, current Mortgage payable, long term Deferred contrlbutions related to capital assets

627,000 (6,000) (441,000) (67,000) 113,000


160,000

160,000 160,000

70,000 235,000 430,000

86

Paul Weustink


NFPA Statement of operations and changes in fund balances for the year ended December 31, 19x2 Operating fund $

Research fund

Capital asset Endowment fund fund $;

Total Funds TotalFunds 19x2 19x1 $;

Revenues Federalgovenunentgr.an~

105,000 55,000

General contributions Contribution from XYZ Foundation Amortization of deferred contributions (note 6) Seminar fees Investment income

8,000 2,000 32,000

200,000

30,000

23,000

2,000

32,000

25,000 25,000

Down payment for new land and building Purchase of equipment Mortgage principal and interest repaymen~


8,000

23,000 18,000 41,000

(33,000) 65,000

50,000 70,000 (116,000) 4,000

125,000 50,000

25,000

80,000 8,000 273,000

223,000

! Consis~ of

135,000 55,000

25,000

Expenses Salaries and benefi~ Purchased materials and services Amortization of capital asse~ Mortgage interest (note 4)

Excess (deficiency) of revenues over expenses Fund balances, beginning Endowment contributions Interfund transfers (note 8) Fund balances, ending

30,000

81,000! 113,000

100,000 50,000 10,000 160,000

8,000 80,000 10,000 313,000

7,000 75,000 15,000 272,000

230,000

195,000

25,000 23,000 18,000 296,000

30,000 12,000 237,000

17,000 235,000 50,000

35,000 200,000

302,000

235,000

150,000 10,000 21,000 81,000

87


Pau\ Weustink

Notes to tinancial statements*

5 Deferred contributions Deferred contributions reported in the Operating Fund relate to restricted operating funding received in the current period that is related to the subsequent period. Changes in the deferred contributions balance reported in the Operating Fund are as follows: 19x2

$ Beginning balance Less amount recognized as revenue in the year Add amount received related to the following year

105,000 (105,000) 1l0,000 110,000

19x1 $ 100,000 (100,000) 105,000 105,000

In addition, deferred contributions of $8,000 (l9xl - $0) are reported in the Research Fund. These deferred contributions relate to the unspent portion of investment income restricted for research purposes.

6 Deferred contributions related to capital assets Deferred contributions reported in the Capital Asset Fund include the unamortized portions of contributed capital assets and restricted contributions with which one ofNFP A's buildings was originally purchased. In 19x2, NFP A launched a building campaign to raise $500,000 by 19x5 for a major expansion to NFP A's existing building. Extemally restricted contributions and investment income related to the building campaign are also included in deferred contributions reported in the Capital Asset Fund. The changes for the year in the deferred contributions balance reported in the Capital Asset Fund are as follows:

Beginning balance Contributed equipment Amounts amortized to revenue Building campaign contributions Investment income related to building campaign funds

19x2 $ 70,000 5,000 (8,000) 78,000 2,000 147,000

19x1 $ 77,000 (1,000)

70,000

7 External restrictions on fund balances Major categories of extemally imposed restrictions on fund balances are as follows:

Endowments, the income fiom which must be used for research purposes Endowments, the income from which is unrestricted Extemally restricted portion of Endowment Fund balance

19x2 $ 100,000 50,000 150,000

19x1

$ 100,000 100,000

* slechts de toelichtingen met betrekking tot de net assets zijn weergegeven.


88


Paul Weustink

Bijlage 5: Voorgeschreven modellen in Nederland Het onderstaande model is ontleend aan de definitieve Richtlijn FW.

Bijlage A Model Balans ACTIVA

Lopend boekjaar

Voorgaand boekjaar

Immateriële vaste activa Materiële vaste activa: - bedrijfsmiddelen - direct in gebruik voor de doelstelling Financiële vaste activa: - leningen/voorschotten - leningen/voorschotten verstrekt in het kader van de doelstelling Beleggingen Voorraden: - bedrijfsvoorraden - direct beschikbaar voor de doelstelling Vorderingen Liquide middelen Totaal PASSIVA Eigen vermogen: - besteedbaar vermogen: eventuele uitsplitsing overig besteedbaar vermogen - vastgelegd vermogen reserve waardeverschillen beleggingen bestemmingsfonds(en) fonds activa doelstelling fonds activa bedrijfsvoering Voorzieningen Schulden: - lange termijn - korte termijn Totaal


89


Paul Weustink

Bijlage 6: Geselecteerde jaarrekeningen praktijkonderzoek Jaarrekeningen van FWl'en met een CBF-keur . I. . Stichting Nederlands Comité Unicef 2. Vereniging Het Nederlandse Rode Kruis 3. Stichtmg Missie Verkeersmiddelen actie (MIVA) 4. Nationale Vereniging de Zonnebloem 5. . Stichting Nationaal Jeugdfonds Jantje Beton 6. Stichtmg Artsen Zonder Grenzen . . . · 7. JStlchting Foster Pai'

90


Paul Weustink

Bijlage 7: Fondsenwervende instellingen met CBF-keur

Centraal Bureau Fondsenwerving Anthony Fokkerweg 1 1059 CM AMSTERDAM W Infolijn 0900-2025592

Amsterdam, 15 maart 1999

Naar aanleiding van uw verzoek zenden wij u een overzicht van goede doelen die door het eBF positief zijn beoordeeld. Het betreft instellingen waaraan het eBF-Keur of de Verklaring van geen bezwaar is afgegeven. N.B.: De instellingen die niet op deze lijst zijn opgenomen zijn (nog) niet door het eBF beoordeeld. Het eBF

kan over de steunwaardigheid van deze instellingen geen uitspraken doea

@i eBF-Keur verstrekt aan:

A Aap, Stichting Opvang van Uitheemse Dieren ADRA Nederland, Stichting Aids Fonds, Stichting Arnnesty International, Afdeling Nederland, Vereniging Artsen Zonder Grenzen, Stichting Astma Fonds, Vereniging Nederlands A VO Integratie Gehandicapten, Vereniging B Bescherming van het Ongeboren Kind (VBOK), Ver. ter Brandwonden Stichting, Nederlandse C

Christenen voor Israël, Stichting D Diabetes Fonds Nederland, Stichting Dorkas Hulp Nederland, Stichting E Emma Kinderziekenhuis AMC, Stichting tot Steun van het Epilepsie FondslDe macht van het Kleine, St Nationaal

F Family Help Programme Holland/Sri Lanka, Stichting Foster Parents Plan Nederland, Stichting G

Gehandicapte Kind (NSGK), Nederlandse Stichting v.h. Gehandicapte Kind (Stinafo), Stichting Nationaal Fonds Het Greenpeace Nederland, Stichting H Harutichting, Nederlandse Hersenstichting Nederland Huidfonds, Stichting Nationaal I Internationaal Christelijk Steunfonds, Stichting J Jeugd Fonds (Jantje Beton), Stichting Nationaal K Kankcrbestrijding-KWF, Stichting Nederlandse Kinderhulp, Stichting Nationaal Fonds Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij, Stichting L Leger des Heils Fondsenwerving, Stichting Leprabestrijding, Ncdcrlandse Stichting voor Liliane Fonds, Stichting M Maag Lever Dann Stichting Mama Cash, Stichting

Medisch Comité Nederland-Vietnam Mernisa Medicus Mundi, Stichting Mensen in Nood, Stichting Missie Verkeersmiddelen Aktie MIVA, Stichting Mixt, Stichting MS-Research, Stichting Vrienden N Nationaal Bureau voor Missiewerken, Stichting Nationale Kollekte Geestelijk Gehandicapten (NKGG), Stichting NatuurmonumentenNederland, Vereniging tot behoud van Nierstichting Nederland NOVIB, Stichting

o

Ontmoeting, Stichting

P Prins Bernhard Fonds, Stichting Prinses Beatrix Fonds, Stichting R Regenboog, Stichting De Reuma Fonds, Stichting Het Nationaal Revalidatie Fonds, Stichting Nationaal Rode Kruis, Vereniging Het Nederlandse RonaId McDonald Kinderfonds, Stichting S Simavi, Vereniging SOS - Kindcrdorpen, Stichting T Terre des Hommes, Stichting Trombosestichting Nederland Tuberculose Fonds, Stichting Nederlands U UNICEF, Stichting Nederlands Comité Unie voor Christelijk Onderwijs, Stichting

V Vluchteling, Stichting Vriendenkring Nederland, Stichting W Wereldkinderen, Vereniging voor Kinderwelzijn Wereld Natuur Fonds - Nederland, Stichting Het Woord en Daad, Stichting Refonnatonsche Hulpak.1ie World Vis ion Nederland, Stichting Z Zeister Zendingsgenootschap, Vereniging ZOA Vluchtelingenzorg, Stichting Zonnebloem, Nationale Vereniging de

Voor overzicht Verklaring van geen bezwaar zie ommezijde.


91

Eigen vermogen bij fondsenwervende instellingen?

Recommend Documents