Eigen Krachtconferentie bij dreigende huisuitzetting

Eigen Krachtconferentie bij dreigende huisuitzetting Praktijkvoorbeeld

Drs. P.L.F. Sedney, Drs. S. Hauwert en Drs. M. Stam Praktijk en Onderzoekscentrum de Karthuizer Instituut Sociale en Culturele Beroepen Auteur(s) Datum

Hogeschool van Amsterdam Utrecht, oktober 2008

© MOVISIE

Utrecht, oktober 2008 * Eigen Krachtconferentie bij dreigende huisuitzetting

Professionaliteit verankerd Het project Professionaliteit Verankerd is gericht op kwalitatief hoogwaardig werk in zorg en welzijn dat klantgericht, effectief, doelmatig en duurzaam is. Het project wordt uitgevoerd door MOVISIE Beroepsontwikkeling in directe samenwerking met een breed samengestelde groep partners uit de sociale sector. Het doel is om gezamenlijk met de sector kwaliteitskenmerken te formuleren en die vervolgens te verankeren in beroepscompetenties, na- en bijscholingsprogramma’s en via activiteiten van beroepsverenigingen.

Professionaliteit Verankerd maakt deel uit van het VWS-programma Beter in Meedoen. Dit meerjarige programma is gericht op de vernieuwing en kwaliteitsverbetering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Meer informatie over dit programma kunt u vinden op de website: www.invoeringwmo.nl

MOVISIE is het landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor maatschappelijke ontwikkeling. We bieden toepasbare kennis, adviezen en oplossingen bij de aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, zorg en sociale veiligheid. In ons werk staan vijf actuele thema's centraal: huiselijk & seksueel geweld, kwetsbare groepen, leefbaarheid, mantelzorg en vrijwillige inzet.

Kijk voor meer informatie op www.movisie.nl/professionaliteitverankerd

COLOFON Auteurs: Drs. P.L.F. Sedney, Drs. S. Hauwert en Drs. M. Stam Projectnummer: P1854 Datum: oktober 2008 © MOVISIE

Inhoudsopgave 1

2

3

4

5

6 7

De context......................................................................................................................................... 1 1.1 Van reguliere hulpverlening naar familiaire ondersteuning ...................................................... 1 1.2 Eigen Kracht bij Eropaf! in het verlengde van de Wmo............................................................ 3 1.3 De organisatie........................................................................................................................... 3 1.4 Vergelijkbare initiatieven met Eigen Krachtconferenties .......................................................... 3 De start en voortgang van het initiatief............................................................................................. 5 2.1 PuurZuid en Dynamo: aan de slag met Eigen Kracht .............................................................. 5 2.2 Andere betrokken partijen......................................................................................................... 5 2.3 Het plan van aanpak: van het begin tot het einde .................................................................... 6 Het proces van uitvoering................................................................................................................. 9 3.1 Eigen Kracht bij Eropaf! ............................................................................................................ 9 3.2 Betrokken professionals ......................................................................................................... 10 3.3 Betrokken cliëntengroepen ..................................................................................................... 11 Maatschappelijke effecten .............................................................................................................. 13 4.1 Resultaten bij de cliëntgroep .................................................................................................. 13 4.2 Resultaten voor de professionals ........................................................................................... 14 4.3 Resultaten voor de directe omgeving van de cliënten............................................................ 15 Voorwaarden en professionaliteit ................................................................................................... 17 5.1 Voorwaarden voor een effectieve uitvoering .......................................................................... 17 5.2 Voorwaarden voor professionals ............................................................................................ 18 Ten slotte ........................................................................................................................................ 19 Bronnen .......................................................................................................................................... 21


1

De context

Voor burgers die met huisuitzetting worden bedreigd, die vaak kampen met complexe problematiek en die dikwijls geen vertrouwen meer hebben in de hulpverlening, is de afgelopen periode geëxperimenteerd met de Eigen Krachtconferentie (EKC) als onderdeel van het hulpverleningsaanbod van de maatschappelijke dienstverlening. Daarbij komt een deel van de taken nog steeds voor rekening van de hulpverlening, maar familieleden, vrienden en buren bieden ook zelf praktische en sociaal-emotionele ondersteuning. De kracht van het model is dat het plan zelf bedacht wordt door de mensen om wie het gaat. Ze zijn ‘eigenaar’ van het plan en zijn samen verantwoordelijk voor de uitvoering ervan. Eigen Kracht bij Eropaf! is een innoverend project van de maatschappelijke dienstverlening PuurZuid en de Eigen Kracht Centrale (Centrum voor Herstelgericht werken) in Amsterdam. Hun aanpak wijkt af van dat uit het bestaande, reguliere hulpen dienstverleningsaanbod. De hulpverleners zijn niet langer verantwoordelijk voor het bedenken en formuleren van een hulpverleningsplan, dat doet de cliënt zelf in samenwerking met zijn of haar netwerk. 1.1

Van reguliere hulpverlening naar familiaire ondersteuning

In 2006-2007 is in alle Amsterdamse instellingen voor maatschappelijke dienstverlening de werkwijze Eropaf! ingevoerd. Deze werkwijze is bedoeld om een doelgroep te bereiken die met huisuitzetting wordt bedreigd, maar niet bij de reguliere hulpverlening terechtkomt. Vaak zijn dit mensen met hardnekkige, meervoudige problemen (op financieel, emotioneel en sociaal gebied) en dikwijls grote weerstand tegen de hulpverlening. Bij hen moet het vertrouwen in de hulpverlening langzaam (weer) worden opgebouwd. Bij Eropaf! worden mensen op een andere manier benaderd dan doorgaans het geval is: informeel en proactief. Ze worden in hun eigen leefomgeving opgezocht door een hulpverlenerduo. De hulpverleners komen over het algemeen uit verschillende disciplines, en de samenstelling van het duo wordt bepaald door de aard van de problematiek van de cliënt. Huurders waarbij huisuitzetting dreigt, worden door het duo benaderd en geconfronteerd met hun problemen. Vervolgens wordt geprobeerd de crisis af te wenden, betalingsregelingen overeen te komen en een hulpverleningstraject te starten. Leren van praktijken Door proactief naar de mensen toe te gaan alleen is de hulpen dienstverlening er nog niet. De hardnekkigheid van de problemen bij de doelgroep maakt het moeilijk een passend en sluitend hulpaanbod te verzorgen vanuit de maatschappelijke dienstverlening. Vaak haken cliënten af, moet er achteraan gebeld worden, laten ze niets meer van zich horen en uiteindelijk komt het opnieuw tot een dreigende huisuitzetting. Daarom werd besloten iets anders te proberen: de Eigen Krachtconferentie.


1

Een tweede reden om Eigen Krachtconferenties te introduceren bij Eropaf!-cliënten is de toegenomen werkdruk voor de maatschappelijke dienstverlening na de invoering van de Eropaf!-methodiek. De vaak al volle agenda’s moeten plotseling leeggeruimd worden voor het huisbezoek, telefoontjes naar de sociale dienst, de Belastingdienst, de Gemeentelijke Kredietbank, de woningbouwcorporatie en ga zo maar door. Ook na al deze activiteiten om huisuitzetting te voorkomen, is de hulpverlener nog niet klaar. Vaak is er meer hulp nodig om het leven van een cliënt weer op orde te krijgen, maar de vereiste inzet om dit voor elkaar te krijgen is vaak groter dan de hulpverlener kan leveren. Ook hiervoor bieden Eigen Krachtconferenties een uitkomst. Vrienden, buren en familieleden blijven langdurig verbonden met de cliënt, kennen hem/haar al langere tijd, herkennen bepaalde gedragspatronen en zien het meteen wanneer hun naaste weer dreigt af te glijden en in dezelfde valkuilen stapt als voorheen. Met behulp van het sociale netwerk kunnen er dichter bij huis oplossingen gevonden worden die minder intensieve hulpen dienstverlening vereisen.

De doelgroep Eigen Kracht bij Eropaf! is gericht op zorgmijders en recidieven, die vaak erg geïsoleerd zijn en dikwijls kampen met verschillende hardnekkige, vaak meervoudige problemen op financieel, emotioneel en sociaal gebied. Over het algemeen denken zij dat ze er alleen voor staan, maar meestal zijn er toch nog mensen om hen heen – familie, vrienden of buren – die met hen mee willen denken en willen meehelpen. De kern van het initiatief Het doel van Eigen Krachtconferenties bij Eropaf!-cliënten is deze kwetsbare burgers uit hun geïsoleerde situatie te halen door hun netwerk te versterken en vergroten. Bovendien werkt het voor cliënten versterkend te weten dat ze er niet alleen voor staan. Om herhaling te voorkomen kunnen ze mensen uit hun netwerk betrekken bij het oplossen van de problemen die tot de dreigende huisuitzetting hebben geleid.

Kenmerkend van de aanpak is dat cliënten niet meer afhankelijk zijn van de reguliere hulpverlening doordat het netwerk optimaal gebruikt en ingezet wordt. De Eigen Kracht Centrale faciliteert het netwerk met een onafhankelijke coördinator die de bijeenkomst voorbereidt en begeleidt. Hulpverleners kunnen door het netwerk ingeschakeld worden om informatie te verschaffen vanuit hun expertise, maar het netwerk kan er ook voor kiezen geen gebruik te maken van hun kennis en kunde. Dit vraagt van hulpverleners dat zij opnieuw kijken naar hun eigen handelen en dienstbaar worden als het netwerk vraagt om hun expertise en niet anders om. Ten slotte heeft het voor de hulpverlening ook voordelen, want de inzet van Eigen Kracht zal de lasten voor de reguliere hulpverleners die outreachend werken uiteindelijk verlichten. Hulpverleners kunnen vaak niet voor elkaar krijgen wat het netwerk wel kan.


2

1.2

Eigen Kracht bij Eropaf! in het verlengde van de Wmo

In de Nederlandse politiek domineert een positieve houding ten opzichte van de EKC. Begin 2007 is de nieuwe Wet maatschappelijk ondersteuning (Wmo) in werking getreden, die als doel heeft dat ‘iedereen – oud en jong, gehandicapt en niet-gehandicapt, mét en zonder problemen – maatschappelijk mee kan doen’ (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2004, p. 7). Men moet zo veel mogelijk op eigen benen staan, zo nodig met hulp van naasten, zonder te leunen op diensten van de overheid. Dienstverlenende instellingen komen pas in beeld wanneer individuen en hun sociale netwerk onderling de benodigde zorg niet kunnen regelen. De Eigen Krachtconferentie sluit mooi aan bij dit idee. Cliënten en hun netwerk bespreken immers samen hoe de cliënt het beste geholpen kan worden en uit onderzoek op het gebied van de jeugdzorg blijkt dat 80% van de taken voor rekening van personen uit het netwerk komt (Van Beek, 2003, p. 56). In feite betekent dit een verschuiving van professionele naar informele zorg, wat de sociale cohesie binnen de samenleving zou moeten bevorderen en als extraatje een flinke besparing met zich belooft mee te brengen (Hauwert, Sedney en Metze, extern RAAK-rapport, in voorbereiding). 1.3

De organisatie

Het project werd aanvankelijk alleen uitgevoerd door PuurZuid, een organisatie voor maatschappelijke dienstverlening in Amsterdam. Zes hulpverleners, waaronder drie ouderenwerkers en drie algemeen maatschappelijk werkers (amw’ers), volgden een training in het voorstellen en uitvoeren van de Eigen Krachtconferentie. Deze training was toegespitst op Eropaf!-cliënten en werd gegeven door de regiomanager van de Eigen Kracht Centrale. Om meer Eigen Krachtconferenties te kunnen opstarten werd in de loop van het project Dynamo bij de pilot betrokken. Ook Dynamo is een instelling voor maatschappelijke dienstverlening. Behalve de hulpverleners van PuurZuid en Dynamo die een Eigen Krachttraining hebben gevolgd, zijn er onafhankelijke coördinatoren van de Eigen Kracht Centrale bij het project betrokken. Zij zorgen voor de voorbereiding en begeleiding van de conferenties. Voor de Eigen Kracht Centrale is de toepassing van Eigen Krachtconferenties bij Eropaf!-cliënten nieuw. Zij hebben vooral ervaring met de jeugdzorg. De positieve resultaten die in deze sector behaald zijn leidde ertoe de methode ook bij andere cliëntgroepen in te zetten. 1.4

Vergelijkbare initiatieven met Eigen Krachtconferenties

Voordat de Eigen Krachtconferentie in dit pilotproject werd ingezet bij Eropaf!-cliënten, werd hiermee tussen 2002 en 2005 al bij twee andere doelgroepen geëxperimenteerd: slachtoffers van huiselijk geweld, en mensen met een beperking. We lichten deze experimenten hier kort toe.


3

Huiselijk geweld (Vrouwenopvang) Het pilotproject bij de Vrouwenopvang van Amsterdam vond plaats van 2002 tot 2004. Er werd met Eigen Krachtconferenties begonnen omdat de organisatie het netwerk van de cliënten beter wilde betrekken bij de hulpverlening. Het was de bedoeling dat er gedurende de pilot twintig conferenties georganiseerd zouden worden. In totaal hebben 65 medewerkers de Eigen Krachttraining gevolgd. Het idee was, dat de Eigen Krachtconferentie tijdens iedere fase van het hulpverleningscontact geïntroduceerd zou kunnen worden, dat wil zeggen: in het begin van het contact, na een aantal gesprekken of in de follow-upfase. Vrouwenopvang Amsterdam bestaat uit twee afdelingen: de residentiële opvang voor langetermijnondersteuning en steunpunten huiselijk geweld voor ambulante en kortetermijnondersteuning. Volgens de coördinator van het pilotproject past de Eigen Krachtconferentie beter bij de steunpunten huiselijk geweld, waar in de reguliere werkwijze ook al familieleden van de dader, of de dader zelf, worden betrokken. Bij de residentiële vrouwenopvang is de tendens eerder om afstand te bewaren tussen de vrouwen en hun gewelddadige man en zijn familie. In de praktijk bleek ook dat de hulpverleners van het steunpunt meer Eigen Krachtconferenties hebben geïnitieerd en uitgevoerd dan die van de residentiële opvang. Mensen met beperkingen (MEE) Bij MEE Amstel en Zaan is van augustus 2004 tot oktober 2005 een pilotproject uitgevoerd, waarin minstens vijf conferenties daadwerkelijk zouden worden uitgevoerd (Joanknecht en Daane, 2007). De manager van MEE had het idee dat de Eigen Krachtconferentie voor haar doelgroep een zeer waardevolle toevoeging kon zijn aan het reguliere hulpaanbod, en dat wilde ze met deze pilot toetsen. Het uitgangspunt van de Eigen Krachtconferentie leek goed aan te sluiten op de visie van MEE, namelijk individuen tijdelijk te ondersteunen, hen te helpen de kracht te ontwikkelen om zelf weer de controle te nemen over hun leven en/of toe te leiden naar langdurige ondersteuning. Het Eigen Krachtmodel is als volgt in de instelling geïntroduceerd: er is een tweedaagse cursus gehouden, in elk team is er een Eigen Krachtcontactpersoon aangewezen en er is een Eigen Krachtintranetpagina ontwikkeld. Daarnaast vond elke drie weken een casusbespreking plaats, waarin aan de orde kwam welke cliënten wellicht geschikt waren voor een Eigen Krachtconferentie en waarin de uitgevoerde conferenties konden worden geëvalueerd.


4

2

De start en voortgang van het initiatief

2.1

PuurZuid en Dynamo: aan de slag met Eigen Kracht

Bij de start van het pilotproject zijn hulpverleners van PuurZuid, instelling voor maatschappelijke dienstverlening in Amsterdam, getraind door de Eigen Kracht Centrale om te werken met het besluitvormingsmodel van Eigen Kracht. Vervolgens hebben deze hulpverleners aan iedere Eropaf!-cliënt de mogelijkheid van een EKC voorgelegd en geprobeerd hem of haar te motiveren hiermee akkoord te gaan. Dit bleek gemakkelijker gezegd dan gedaan. De eerste vijf maanden werd er in slechts zes gevallen een Eigen Krachtcoördinator bij betrokken,wat in maar twee gevallen tot een conferentie heeft geleid. Dit is een schamele oogst, aangezien het de bedoeling was in de pilot in totaal twintig conferenties op te starten.1 Gedurende de pilot zijn er verschillende gesprekken gevoerd tussen de uitvoerenden, de managers en de onderzoekers om te achterhalen waar het door kwam dat het aantal opgestarte conferenties zo laag bleef. Het aantal Eigen Krachtconferenties nam uiteindelijk toe nadat Dynamo, een andere instelling voor maatschappelijke dienstverlening, bij de pilot betrokken werd. Er werd daardoor een groter gebied bestreken, en meer hulpverleners werden in de methode getraind en gingen ermee aan de slag. Dit resulteerde in een uiteindelijk aantal van achttien opgestarte conferenties. Acht daarvan werden er daadwerkelijk uitgevoerd. 2.2

Andere betrokken partijen

Andere partijen die bij de start en uitvoering van en het onderzoek naar het pilotproject betrokken waren zijn: de Hogeschool van Amsterdam / De Karthuizer, Stichting Ondersteuning en Ontwikkeling Maatschappelijke Dienstverlening, het Eropaf!-ondersteuningsteam, deurwaarderskantoor Van der Hoeden-Mulder, HVO-Querido afdeling dienstverlening en preventie, maatschappelijke dienstverlening Raster, directeur Stichting Zuid, de voorzitter Directeurenoverleg Maatschappelijke Dienstverlening (DiMaDi), beleidsambtenaar Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, adviseur Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties, directeur maatschappelijke dienstverlening Zuid, projectmanager schuldhulpverlening Dienst Werk en Inkomen Amsterdam, hoofd Vangnet & Advies, GG&GD en beleidsadviseur Dienst Wonen.

1

Een conferentie is opgestart wanneer de cliënt toestemming heeft gegeven tot aanmelding bij de Eigen Kracht Centrale en een coördinator toegewezen heeft gekregen.


5

Helaas was de aanwezigheid van andere hulp- of dienstverlenende instellingen tijdens de Eigen Krachtconferentie niet altijd vanzelfsprekend. Positieve ervaringen zijn opgedaan met Psi-Q (een instelling voor geestelijke gezondheidszorg), een woningbouwcorporatie en in sommige gevallen Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam (BJAA), terwijl in andere gevallen geen medewerking vanuit BJAA en de corporaties verleend werd en de ggz in één geval niet wilde komen. De ervaringen met andere instellingen zijn derhalve wisselend. Het zou goed zijn als het management van deze instellingen in ieder geval op de hoogte is van de Eigen Krachtwerkwijze, waardoor ze sneller hun medewerking verlenen. 2.3

Het plan van aanpak: van het begin tot het einde

Het initiatief werd in een aantal stappen ingevoerd, die helder en concreet beschreven zijn in het plan van aanpak.

Stap 1: Eigen Krachtconferentie wordt standaard aangeboden bij Eropaf! Bij de eerste stap wordt aan elke cliënt bij wie huisuitzetting dreigt standaard een aanbod gedaan voor een Eigen Krachtconferentie. Bij overige cliënten wordt door de hulpverlener bekeken of een aanbod geschikt is voor hun situatie. In de intakevergadering wordt de mogelijkheid van een Eigen Krachtconferentie standaard bij elk(e) Eropaf!-cliënt of -hulpverleningsplan besproken. De intakevoorzitter bewaakt dit. Wanneer er een aanbod is gedaan wordt dit gemeld bij de Eropaf!-coördinator. Als er uitstel is bereikt van de huisuitzetting (bij de betreffende woningbouwvereniging of verhuurder) met minimaal vier weken, dan wordt hierover overlegd met de betrokken schuldhulpverlener. Er wordt dan een coördinator aangevraagd bij de Eigen Kracht Centrale.

Stap 2: De cliënt wordt gemotiveerd Indien de cliënt twijfelt om gebruik te maken van Eigen Kracht, wordt er een bezoek door of telefonisch contact met de Eigen Krachtcoördinator aangeboden. En als de cliënt dan nog twijfelt, neemt de Eigen Krachtcoördinator contact op met de PuurZuid Eropaf!-coördinator. Totdat er besloten is of er wel of geen Eigen Krachtconferentie zal plaatsvinden wordt door de hulpverlener zo weinig mogelijk gedaan om de hulpvraag op te lossen. In veel gevallen blijkt de crisissituatie voor de cliënt juist een motivatie te zijn om voor Eigen Kracht te kiezen.

Stap 3: De cliënt neemt het Eigen Krachtaanbod aan Als de cliënt een Eigen Krachtconferentie wil, wordt er een (externe) Eigen Krachtcoördinator aangevraagd bij de regiomanager van Eigen Kracht. De amw’er verstrekt gegevens over de wensen van de cliënt met betrekking tot de coördinator (voorkeur voor culturele achtergrond, etniciteit, sekse et cetera) en over het (extended) netwerk.


6

Het Eigen Krachtaanvraagformulier dat samen met de cliënt is ingevuld wordt naar de regiomanager gestuurd. De regiomanager zoekt een coördinator van de Eigen Kracht Centrale die voldoet aan de wensen van de cliënt. De Eigen Krachtcoördinator (dus niet de hulpverlener) neemt eerst contact op met de cliënt, dan met de aanmelder (de amw’er) en vervolgens met de mensen uit het netwerk van de cliënt. Het is de taak van de coördinator om zo veel mogelijk mensen te benaderen in overleg met de cliënt. Als er deskundigheid van een (schuld)hulpverlener noodzakelijk is, dan wordt dit aangegeven.

Stap 4: De conferentie wordt voorbereid (3 fasen) Tijdens de conferentie zijn er voor de hulpverlener twee mogelijkheden: 1. De amw’er is aanmelder van de conferentie en is aanwezig bij fase 1 en 3. In fase 1 wordt er informatie en advies gegeven. De amw’er of schuldhulpverlener legt uit wat er moet gebeuren om ontruiming te voorkomen. In de tweede fase maken de cliënt en diens netwerk een plan, daar is de amw’er niet bij aanwezig. In fase 3 aanvaardt de amw’er de taken die aan hem/haar in het plan zijn toebedeeld, geeft informatie en advies en beoordeelt of het plan (gemaakt in fase 2) kans van slagen heeft met het oog op het voorkomen van ontruiming. 2 De amw’er is geen aanmelder en is minimaal aanwezig bij fase 1. De amw’er is aanwezig bij fase 1 van de conferentie, zorgt ervoor dat het primaire doel (voorkoming van huisuitzetting) niet in gevaar komt en geeft altijd het advies om in het plan op te nemen welke acties er ondernomen moeten worden als het ernaar uitziet dat de huisuitzetting niet voorkomen kan worden. De amw’er neemt in dat geval altijd contact op met de Eropaf!- coördinator. De amw’er kan worden uitgenodigd voor fase 3, maar dat gebeurt niet altijd.

Stap 5. De gegevens worden geregistreerd De gegevens worden verwerkt in een digitaal registratieprogramma, en het Eropaf!aanmeldingsformulier wordt ingevuld.

Stap 6. De Eigen Krachtconferentie gaat plaatsvinden De (externe) Eigen Krachtcoördinator neemt contact op over een mogelijke datum en plaats voor de conferentie. De hulpverleners maken in hun agenda’s ruimte vrij voor de conferentie, indien nodig zoeken zij een vervanger of stellen zij activiteiten uit. Hun spreekuren moeten wel altijd doorgang vinden. Indien gewenst of noodzakelijk kan ervoor gekozen worden in de avonduren te werken. Extra gewerkte uren worden gecompenseerd. Een Eigen Krachtconferentie kan ook in het weekend worden gehouden. Deze uren worden extra vergoed volgens de cao-regeling.


7


8

3

Het proces van uitvoering

3.1

Eigen Kracht bij Eropaf!

Een Eigen Krachttraject is opgebouwd uit verschillende fasen, die we hieronder schematisch weergeven en daarna verder toelichten.

Fase 1 Aanmelding

Fase 2 Voorbereiding

Fase 3 De Eigen Krachtconferentie zelf: 1) Informatiefase 2) Besloten fase 3) Presentatie van het plan

Fase 4 Evaluatie

Schema: Fasen Eigen Krachtconferentie Aanmelding De aanmelding van een cliënt voor een Eigen Krachtconferentie vindt over het algemeen plaats door een betrokken hulpverlener, maar kan ook gebeuren door de cliënt zelf of iemand uit diens netwerk. Bij de Eigen Kracht Centrale komt het aanmeldingsformulier binnen, waarop informatie staat over de problematiek en het soort coördinator dat volgens de cliënt goed bij hem/haar en het netwerk zou passen. Deze coördinator is getraind door de Eigen Kracht Centrale om dergelijke netwerkbijeenkomsten te organiseren, mensen te motiveren om er op een constructieve manier bij aanwezig te zijn en de bijeenkomst in goede banen te leiden. Bij voorkeur is het iemand met dezelfde sociale en culturele achtergrond als de cliënt en zijn of haar sociale netwerk, zodat deze persoon gemakkelijk kan aansluiten bij hun ideeën en behoeften. Voorbereiding Samen met de coördinator wordt de centrale vraag voor de bijeenkomst geformuleerd en wordt het sociale netwerk in kaart gebracht. Voorbeelden van een centrale vraag zijn: Hoe kan mevrouw X in haar huis blijven wonen? Hoe kan het netwerk mevrouw X beter ondersteunen met het oplossen van haar schulden? Hoe kan de band tussen mevrouw X en het netwerk versterkt worden? Vervolgens worden de netwerkleden benaderd die de cliënt bij de Eigen Krachtconferentie wil hebben, ofwel door de coördinator, ofwel door de cliënt zelf.


9

De situatie wordt uitgelegd en er wordt gevraagd of ze mee willen denken over een oplossing voor de problemen van hun naaste. Indien nodig kan de hulpverlener professionals uitnodigen die tijdens de eerste fase van de conferentie informatie komen geven over hulpverleningsmogelijkheden. Daarna worden datum, tijdstip en locatie bepaald. Ten slotte wordt de uitnodiging voor de conferentie verzonden. De Eigen Krachtconferentie zelf De Eigen Krachtconferentie zelf bestaat uit drie fasen. Tijdens de eerste, informatieve, fase komt aan de orde welke problemen er spelen in het leven van de persoon om wie de conferentie draait, wat deze persoon zelf belangrijk vindt en hoe de leden van het sociale netwerk hier tegenaan kijken. De aanwezige hulpverleners geven informatie over de mogelijkheden die vanuit hun expertise en instelling bestaan om te helpen bij het oplossen van de problemen. Dit kunnen bijvoorbeeld hulpverleners uit de jeugdzorg zijn als er kinderen in het spel zijn, een schuldhulpverlener in het geval van schulden, of een maatschappelijk werker in het geval van psychosociale problemen. De aanwezigen uit het netwerk kunnen vragen stellen. Vervolgens begint de tweede fase, waarin cliënten en hun sociale netwerk een plan opstellen. Dit plan wordt gemaakt met behulp van de informatie van de hulpverleners en de coördinator, maar niet in hun aanwezigheid. Het is aan het sociale netwerk om te discussiëren, zaken tegen elkaar af te wegen en keuzes te maken, zonder dat ze daarbij beïnvloed worden door professionals. In de derde fase zijn de coördinator en de hulpverleners er meestal weer bij en wordt het plan gepresenteerd. Zij schatten in of het plan realistisch en praktisch is, en of het de veiligheid van de betrokkenen voldoende waarborgt. De netwerkleden beslissen zelf of ze professionele hulp willen inschakelen, welke taken ze aan hen toebedelen en welke taken ze zelf op zich nemen.

Evaluatie Na een door het netwerk bepaalde periode, meestal tussen de drie weken en drie maanden, wordt gekeken hoe het met de uitvoering van het plan staat. Het plan kan tijdens een dergelijke evaluatie aangepast en bijgesteld worden. Hier kan een hulpverlener bij aanwezig zijn, als het netwerk dat op prijs stelt, maar het is geen vereiste. Het plan is en blijft van de cliënt en diens sociale netwerk. 3.2

Betrokken professionals

Bij het project waren zes hulpverleners betrokken: drie ouderenwerkers en drie amw’ers. Daarnaast is bij iedere conferentie gekeken of er andere professionals ingezet moesten worden, specifiek voor een bepaalde situatie om de netwerken van relevante informatie te voorzien.


10

Voor de hulpverleners vergt het werken met Eigen Krachtconferenties een andere manier van denken en werken dan de reguliere aanpak. Waar ze normaal gesproken een intakegesprek hebben, de hulpvraag van de cliënt bespreken en een plan van aanpak maken, geven ze het nu na het introduceren van de conferentie uit handen aan de Eigen Krachtcoördinator. De neiging om ‘toch nog even dit en toch nog even dat te doen’ moeten ze onderdrukken, ze moeten de coördinator, de cliënt en het netwerk hun gang laten gaan. Dit wordt door de hulpverleners ervaren als ‘anders’, ‘spannend’, ‘wennen’, ‘een beetje raar in het begin’, maar ook als ‘leuk’, ‘boeiend’ en ‘leerzaam’. Hun ervaring is dat je als hulpverlener ooit een Eigen Krachtconferentie meegemaakt moet hebben om écht te beseffen wat de meerwaarde ervan is. Een hulpverlener gaf aan dat ze op zo’n moment dacht: ‘het netwerk weet het wel beter dan de hulpverlening’.

De contacten tussen de hulpverleners en de Eigen Krachtcoördinatoren zijn in alle gevallen naar tevredenheid verlopen. Voor beide partijen waren de conferenties, zoals ze in deze pilot vorm kregen, nieuw. De hulpverleners hadden in ieder geval nog geen ervaringen met Eigen Krachtconferenties, en de coördinatoren alleen op het gebied van jeugdzorg. Hierin hebben zij elkaar goed ondersteund, zij hebben de ruimte en tijd genomen om van elkaar te leren en elkaar uitgebreid te informeren over elkaars rollen. Een maatschappelijk werker zei hierover dat: ‘zij (de coördinator) wel heel goed aanvoelde wat ik nodig had’ en ‘ze kon ook wel echt mijn ideeën en tips meenemen’.

Ook de contacten tussen Eigen Krachtcoördinatoren en cliënten zijn, door de eerste groep in ieder geval, als overwegend positief ervaren. De cliënten hebben het de coördinatoren niet altijd even gemakkelijk gemaakt, door tijdens de voorbereidingen plotseling niet thuis te geven en te dreigen af te haken. Echter, door contact te blijven zoeken is dit vermijdingsgedrag in veel gevallen doorbroken en zijn beide partijen elkaar gaan vertrouwen. Hierbij is gebleken dat overeenkomsten in de culturele en sociaaleconomische achtergrond van cliënt en coördinator een belangrijke rol kunnen spelen. Een treffend voorbeeld hiervan, verteld door een coördinator: ‘Mevrouw vroeg meteen: “Bent u blond?” Toen zei ik natuurlijk: “Nee, mevrouw, ik ben zwart, ik heb kroeshaar, en ik ben nog dik ook”. Toen begon ze te lachen en begroette me in onze taal en zei meteen: “Oh, wanneer zullen we afspreken?”.’ 3.3

Betrokken cliëntengroepen

De mensen die bereikt worden met Eropaf! en waarbij een Eigen Krachtconferentie wordt georganiseerd melden zich over het algemeen niet vrijwillig aan. Dit betekent dat zij veelal geen hulpvraag hebben, en niet altijd gemotiveerd zijn om aan hun problemen te werken. Zij moeten overtuigd worden van het belang van de betrokkenheid van hun, vaak kleine, sociale netwerk.


11

2

De grootte van hun netwerk tijdens de Eigen Krachtconferenties is gemiddeld 7.3 aanwezigen (dit zijn relatief vrij kleine netwerken, bij Eigen Krachtconferenties in de jeugdzorg is het gemiddelde meer dan 15 netwerkleden). Over het algemeen geldt dat hoe meer mensen kunnen helpen, hoe minder taken iedere persoon op zich hoeft te nemen, en hoe meer mensen meedenken, hoe creatiever de oplossingen kunnen worden. De netwerken van Eropaf!-cliënten bestaan vooral uit vrienden, die graag mee wilden denken maar toch meer overlaten aan de eigen verantwoordelijkheid van de cliënt en aan de professionaliteit van de hulpverleners.

De doelgroep heeft veelal te maken met gecompliceerde en meervoudige problemen, op gebieden als financiën, werk, wonen, geestelijke gesteldheid en sociale contacten. Medewerking en motivatie zijn niet vanzelfsprekend bij deze doelgroep.

2

Dit is gebaseerd op tien Eigen Krachtconferenties bij Eropaf!-cliënten.


12

4

Maatschappelijke effecten

4.1

Resultaten bij de cliëntgroep

Een concreet zichtbaar resultaat dat bij de cliëntgroep is behaald is het wegnemen van misvattingen. Van Eropaf!-cliënten wordt door hulpverleners vaak gedacht dat ze geen sociaal netwerk (meer) hebben omdat ze zo’n geïsoleerd leven leiden. Toch werd duidelijk dat ook deze cliënten een netwerk hebben, hoewel in veel gevallen beperkt. In sommige gevallen komt alleen familie, in andere gevallen een stel vriendinnen, maar er zijn altijd mensen die uitgenodigd kunnen worden en het overgrote deel zegt meteen toe te zullen komen. In de opgestelde plannen nemen ze graag taken op zich.

Een tweede resultaat is dat een Eigen Krachtconferentie het gevoel creëert van ‘we doen het samen’, gedeelde verantwoordelijkheid. Een woord dat hier vaak voor wordt gebruikt is ‘eigenaarschap’. Dit geeft aan dat het plan van cliënten en hun netwerk is, en niet van de hulpverlening. Een hulpverlener vertelde: ‘eens in de zoveel tijd komen ze bij elkaar om het plan te bekijken en te bespreken hoe het gaat, dat kan bijvoorbeeld met mij erbij. Dus op die manier delen ze in de verantwoordelijkheid. Zij (de cliënt) voelt zich daardoor natuurlijk ook gesteund.’

Bijna alle afspraken die in het Eigen Krachtplan werden gemaakt, kwamen voor rekening van de hulpverlener en waren gericht op het voorkomen van de huisuitzetting. Wat was dan nog de meerwaarde ten opzichte van de reguliere aanpak? Het samenbrengen van de belangrijkste mensen om een cliënt heen heeft alleen al meerwaarde omdat deze zo merkt dat hij of zij er niet alleen voor staat. Blijkbaar zijn mensen bereid mee te denken en mee te helpen! Ook de mensen uit het netwerk zien tijdens een conferentie wie nog meer belangrijk is in het leven van de cliënt en met wie ze dus kunnen overleggen wanneer ze zich zorgen maken. Een hulpverlener ziet als meerwaarde: ‘De verantwoordelijkheid wordt misschien meer gedeeld. Ik denk dat het door de cliënt als steunend ervaren wordt te weten dat anderen ook betrokken zijn.’ Monitoring en het meten van resultaten Van het begin tot het einde van het project waren er onderzoekers van Hogeschool van Amsterdam bij betrokken. Het project begon met oriënterende gesprekken over de doelen en de uitvoering van de pilot: wie gaat wat doen, hoe moet dat vorm krijgen en wat is het beoogde resultaat? Aan de hand van deze gesprekken konden het pilotproject, het onderzoek en de te gebruiken onderzoeksmethode vormgegeven worden. Het onderzoek is het beste te omschrijven als actieonderzoek, wat inhoudt dat de onderzoekers naast het observeren en registreren van gegevens, hun waarnemingen en voorlopige conclusies gelijk terugkoppelen aan de uitvoerders, zodat het proces tussentijds aangepast en verbeterd kan worden.


13

Door middel van diepte-interviews en telefonische interviews met hulpverleners, coördinatoren, de Eigen Krachtregiomanager en een lid uit een van de netwerken, zijn data verzameld. Daarnaast zijn de 3

trainingsbijeenkomsten, RAAK-trekkersoverleggen , de specifieke besprekingen voor Eigen Kracht bij Eropaf!, een evaluatiebespreking met uitvoerenden van de instelling voor maatschappelijke dienstverlening en een Eigen Krachtconferentie bijgewoond. Daardoor kon een zo volledig mogelijke beschrijving gegeven worden van de opgestarte en uitgevoerde Eigen Krachtconferenties, en de waardering die de verschillende betrokkenen hiervoor hadden. Daarnaast kan aan de hand van de verzamelde informatie geëvalueerd worden in hoeverre de Eigen Krachtconferentie door instellingen voor maatschappelijke dienstverlening vaker of zelfs standaard bij hun Eropaf!-werk moeten betrekken. 4.2

Resultaten voor de professionals

De meeste hulpverleners en coördinatoren die bij de pilot betrokken waren, zien als positief punt dat de Eigen Krachtconferentie ervoor zorgt dat het netwerk weet wat er aan de hand is. ‘Ik vind het in ieder geval al goed dat haar netwerk, de mensen met wie ze het meest omgaat, nu precies weet hoe of wat’, aldus een hulpverlener van PuurZuid. In veel gevallen was dit vóór de conferentie nog niet het geval, of waren familieleden en vrienden slechts deels op hoogte van de aard en omvang van de problemen van hun naaste. Tijdens de informatiefase van de conferentie worden alle problemen op tafel gelegd, vaak door de cliënt zelf, die daarvoor een flinke drempel over moet, maar wel de gelegenheid krijgt om zijn of haar hart te luchten. Doordat alle problemen bekend zijn, kunnen cliënten er tijdens maar ook na de conferentie openlijk over spreken, en hoeven ze de situatie niet meer uit te leggen als ze hulp vragen. Kortom: cliënten kunnen meer steun vanuit hun netwerk ervaren en hoeven het niet meer alleen te doen. Een coördinator vertelde over een mevrouw waarbij een EKC heeft plaatsgevonden: ‘voor haar was het heel belangrijk dat het sociale netwerk haar kan ondersteunen. Niet financieel, maar ze zijn er wel om haar op te vangen in de moeilijke periode die komen gaat’. Ook wanneer het uiteindelijk niet tot een conferentie komt, of wanneer het plan niet wordt uitgevoerd zoals de bedoeling was, kan een EKC in voorbereiding meerwaarde hebben. Dit kan zijn dat het netwerk in ieder geval op de hoogte is van de problemen, of dat voor alle betrokkenen duidelijk is geworden ‘dat die onderliggende problemen zo groot zijn, die moeten eerst uitgewerkt worden’, aldus een hulpverlener van Dynamo.

Tien van de achttien Eigen Krachtconferenties zijn na opstarting succesvol doorgegaan, er zijn er echter acht gestrand. Hierbij is er in vijf gevallen geen vervolg aan het inschakelen van het netwerk gegeven, of hierover is in ieder geval bij de betrokkenen niets bekend, en in drie gevallen hebben de cliënten (en netwerken) zelf een plan gemaakt.

3

Een maandelijks overleg tussen de verschillende ‘trekkers’ van de RAAK-projecten, de projectleider, de onderzoekers, de (assistent van de) lector Kennismethodiek en de onderzoekers.


14

Dat conferenties niet doorgingen kwam doordat: 1. externe partijen (zoals een advocaat en een woningbouwcorporatie) de druk van de situatie haalden; 2. cliënten het netwerk niet wilden inschakelen in verband met schaamte, vermijdend gedrag, schuldgevoelens, angst voor gezichtsverlies, en de angst hun netwerk te veel te belasten; 3. onbekende redenen daar aanleiding toe gaven.

Een van de redenen om met Eigen Kracht aan de slag te gaan, was dat werkdruk van de maatschappelijke dienstverlening sinds de introductie van de Eropuit!-aanpak was toegenomen. In de pilot werd onderzocht of het werken met Eigen Kracht de werkdruk van de hulpverleners kon verkleinen. In sommige gevallen bleek echter dat het de hulpverleners juist meer tijd kostte, omdat zij tijdens de voorbereidingen veel contact hadden met leden uit het netwerk en de coördinator. Ook moesten ze in sommige gevallen namens andere disciplines informatie verschaffen tijdens de eerste, informatieve fase. Je verdiepen in het werkveld van een ander kost veel tijd. In andere gevallen, echter, gaven hulpverleners aan dat de Eigen Krachtconferentie ze inderdaad minder tijd had gekost. Volgens een maatschappelijk werkster kostte het ‘niet meer tijd dan een normaal traject, minder eigenlijk, omdat je het al zo snel uit handen geeft’. Na het aanmelden van de cliënt bij de Eigen Kracht Centrale hadden ze niets meer hoeven doen tot de conferentie zelf. In deze gevallen verliepen alle contacten met de cliënt en het netwerk via de coördinator en waren andere disciplines bereid tijdens de eerste fase van de conferentie voorlichting te komen geven. 4.3

Resultaten voor de directe omgeving van de cliënten

Voor de directe omgeving van cliënten is gebleken dat de leden uit het netwerk tijdens de Eigen Krachtconferentie vaak een rol toebedeeld kregen. Soms was die rol financieel, in de vorm van het afbetalen van een deel van de schulden. In andere gevallen ging het erom te helpen ordening aan te brengen in de administratie, mee te gaan naar instanties, andere leden van het netwerk te motiveren om bepaalde acties te ondernemen, emotionele steun te bieden aan de cliënt of elkaar op de hoogte te houden van de situatie. De overgrote meerderheid van de afspraken had echter betrekking op de schulden en de manier waarop de hulpverlening hierbij kon helpen.


15


16

5

Voorwaarden en professionaliteit

5.1

Voorwaarden voor een effectieve uitvoering

De eerste en belangrijkste voorwaarde is dat bij het werken met Eigen Krachtconferenties het basisidee in de gaten gehouden moet worden: het versterken van de eigen kracht van het informele sociale netwerk om een persoon heen. Dit lijkt misschien voor de hand liggend, maar in de praktijk gebeurt dat niet altijd. Vooral in crisissituaties, zoals bij een dreigende huisuitzetting, blijkt de focus al snel te liggen op de crisis zelf, niet op de oorzaak daarvan en ook niet op de rol van het sociale netwerk in het voorkomen van toekomstige crises. Een voorbeeld. Voor Eropaf!-cliënten zal de centrale vraag voor een Eigen Krachtconferentie vaak zijn: hoe kan cliënt X in haar huis blijven wonen? Het antwoord zal zoiets zijn: door met de woningcorporatie een realistische aflossingsregeling af te spreken, contact op te nemen met de Gemeentelijke Kredietbank voor een schuldsanering, alle benodigde papieren te verzamelen voor de sociale dienst om een lening aan te vragen, te voldoen aan de toegangseisen voor schuldhulpverlening, te starten met bewindvoering, et cetera. De ervaring leert dat de meeste mensen bij het horen van dit rijtje afhaken. Logisch dus, dat ook familieleden en vrienden van Eropaf!-cliënten hier geen raad mee weten. Feit blijft wel dat ze zich zorgen maken over de aanstaande huisuitzetting en daar een oplossing voor willen vinden. Een coördinator vertelde over een Eigen Krachtconferentie bij een Eropaf!-cliënt: ‘Ze hebben het enkel over dat specifieke van de inkomsten en aflossing gehad, die andere dingen werden helemaal niet besproken in het besloten deel.’ De betrokken hulpverlener voegde toe: ‘Ik heb benadrukt dat ze meer moesten doen aan de psychosociale factoren, ze zeiden “dat komt wel”. Ik had het idee dat ze zich te veel op de direct praktische dingen gericht hadden.’ Wanneer de focus op technische, gecompliceerde handelingen ligt, levert een Eigen Krachtconferentie in het geval van een dreigende huisuitzetting minder op dan mogelijk. Wanneer niet langer deze crisis, maar de achterliggende oorzaken centraal staan, kan de essentie van de Eigen Krachtconferentie meer tot zijn recht komen. Dan zou een betere centrale vraag zijn: hoe kan cliënt X ondersteund worden bij het oplossen van haar eenzaamheid én financiële problemen? Zo wordt aandacht besteed aan de sociaal-emotionele problemen van cliënt X die er onder andere voor zorgen dat zij haar 4

financiën niet meer op orde heeft. Dit lijkt een duidelijk perspectief van Vroeg Eropaf te zijn, waarbij de crisis immers nog niet zo acuut is, zodat er in een Eigen Krachtconferentie meer ruimte komt voor zulke vragen.

4

Het primaire doel van Vroeg Eropaf is voorkomen dat huurachterstanden oplopen. Het secundaire doel van Vroeg Eropaf is psychosociale problematiek te onderkennen en de cliënt tijdig naar relevante hulpverlening te leiden.


17

Bij Eropaf! blijft echter onontkoombaar de centrale vraag: hoe moet het met de dreigende huisuitzetting? De crisis wordt met een Eigen Krachtconferentie niet opgelost. Dit blijft een moeilijk punt en elke situatie zal vragen om een andere aanpak. Echter, de aanwezigheid van een woonconsulent bij de conferentie kan ervoor zorgen dat de eisen en voorwaarden van de betrokken corporatie duidelijk worden, en dat de corporatie een goed beeld krijgt van de situatie van hun huurder. Een hulpverlener van PuurZuid vertelde dat ‘het voor de woningbouwvereniging heel goed is om te zien dat er meer problemen bij de cliënt spelen en dat ze er vertrouwen in krijgen dat eraan gewerkt wordt’. Wanneer de hulpverlener dan kort maar duidelijk vertelt wat zij gaat doen om de uitzetting te voorkomen, de Eropaf!-stappen, hoeven de leden van het netwerk zelf geen energie en tijd te besteden aan een discussie hierover. Zij kunnen dan praten over de manier waarop zij de cliënt op korte en lange termijn kunnen ondersteunen, en wat ze daarbij van de cliënt verwachten. Het doel van een Eigen Krachtconferentie is immers het netwerk te versterken. De conclusie van hulpverleners, coördinatoren en onderzoekers is dan ook: laat de conferentie daar dan ook expliciet om draaien!

Doordat met de uitvoering van Eigen Kracht reeds veel ervaring is opgedaan, en coördinatoren van de Eigen Kracht Centrale ondersteuning bieden bij de uitvoering, is het model voor verschillende doelgroepen toe te passen door instellingen voor maatschappelijke dienstverlening. Eigen Kracht is in Nederland in de meeste regio’s beschikbaar. Per regio is er een regiomanager aangesteld, die de Eigen Krachtcoördinatoren ondersteunt. Daarnaast zijn er voor coördinatoren landelijke terugkomdagen, en een landelijke helpdesk. 5.2

Voorwaarden voor professionals

Het is belangrijk dat hulpverleners die met Eigen Kracht willen gaan werken het model goed ‘snappen’ en kunnen uitvoeren. Belangrijk hierbij is dat ze zich goed bewust worden van de andere rol die ze moeten innemen. Ze moeten de tijd krijgen om hieraan te wennen, zich het idee eigen maken dat schuilgaat achter het inschakelen van het netwerk, en het enthousiasme overnemen van andere hulpverleners, die er wel al ervaring mee hebben. ‘Het kost denk ik tijd om mensen eraan te laten wennen en enthousiasme te zien bij een ander’, aldus een van de hulpverleners. Betrokken hulpverleners dienen een training te volgen van de Eigen Kracht Centrale. In die trainingen wordt behalve aan de methode aandacht besteed aan de specifieke doelgroep van de hulpverleners.


18

6

Ten slotte

Tijdens de pilot kwamen er enkele aandachtspunten naar voren. Zo is het belangrijk gebleken dat tijdens de laatste fase van het Eigen Krachttraject, wanneer het netwerk het plan presenteert, een hulpverlener aanwezig is om het plan, vanuit zijn of haar de expertise en ervaring, te controleren op uitvoerbaarheid en praktische waarde. Wanneer dit niet gebeurt, loopt men het risico dat dezelfde stappen worden voorgesteld als eerder al zijn genomen en niet succesvol gebleken. Als dan blijkt dat de voorlichting uit de eerste fase toch niet duidelijk is aangekomen, kan de hulpverlener daarop inspelen.

Een tweede aandachtspunt is dat bij vermijdingsgedrag en schaamte, gedrag dat Eropaf!-cliënten met schulden vaak vertonen, persoonlijk contact met de coördinator van belang is. Deze moet het vertrouwen van de cliënt zien te winnen, waardoor de kans dat iemand op het laatste moment afhaakt kleiner wordt.

Het laatste aandachtspunt betreft het belang van follow-up door de betrokken hulpverlener. Na de Eigen Krachtconferentie bestaat het risico dat de uitvoering van het plan komt stil te liggen, doordat bijvoorbeeld vanuit het netwerk of de hulpverlening een cruciale taak niet wordt uitgevoerd. De hulpverlener hoeft geen rol te spelen in het plan. Wel is aan te bevelen dat de hulpverlener na enige tijd de uitvoering van het plan checkt, of in ieder geval afspreekt dat een van de leden van het netwerk als contactpersoon fungeert die de hulpverlener van de voortgang op de hoogte houdt. Dit lijkt tegen het principe van Eigen Kracht in te gaan, het moet immers het plan van de cliënt en het netwerk zijn en blijven, maar het kan het slagen van het plan zeker ten goede komen.


19


20

7

Bronnen

Literatuur Metze, R. Sozio, nr. 81, april 2008. Thema: Sociale binding. Eigen huis en tuin én een sociaal netwerk.

Metze, R. ‘With a little help from your friends’ Family Group Conferencing and home-evictions. Master thesis. Amsterdam: ISCB/HVA, 2007

Protocol Werkproces Eigen Kracht Conferentie (EKC) en Eropaf! PuurZuid (2007) M. Stam (2008) Outreachend werken bij dreigende huisuitzetting. Een RAAK-onderzoek,

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2004 Van Beek, 2003 Beek, F. van Eigen-kracht conferenties, de eerste ervaringen in Nederland, een onderzoek. Voorhout: WESP, 2003

Beek, F. van ‘Eigen kracht volgens plan?’ Onderzoek naar de plannen en follow-up van de Eigen-Kracht conferenties. Voorhout: WESP, 2003 Beek, F. van ‘Is dit de toekomst van de jeugdzorg?’ Onderzoek naar de tevredenheid van de volwassen deelnemers van Eigen-kracht conferenties. Voorhout: WESP, 2003

Hauwert, Sedney en Metze, extern RAAK-rapport, in voorbereiding Stam, M., De RAAK-aanvraag Joanknecht en Daane, 2007 Joanknecht, L. en L. Daane ‘Met een conferentie benut je de kracht van mensen, dit is toekomst’. Evaluatie Eigen-kracht conferenties bij MEE Amstel en Zaan, november 2005 – december 2006. Amsterdam: Eigen-kracht Amsterdam and MEE Amstel en Zaan, 2007


21

Professionaliteit Verankerd is een project van een breed samengestelde groep partners uit de sociale sector, uitgevoerd door MOVISIE. De partners zijn:


22

Eigen Krachtconferentie bij dreigende huisuitzetting

Recommend Documents