patiënteninformatie
voedingsadvies bij dreigende ondervoeding De arts of verpleegkundige heeft met u besproken dat u kans heeft op ondervoeding. Goede voeding kan helpen om uw conditie te verbeteren. Wat is ondervoeding? Waarom is het belangrijk om uw voeding aan te passen? Hoe kunt u dit doen? Dat en meer leest u in deze folder.
Wat is ondervoeding? Het lichaam is in een goede conditie wanneer er voldoende voedingsstoffen zoals eiwitten en energie beschikbaar zijn en er voldoende spiermassa is. Goed eten en drinken, en beweging kunnen hiervoor zorgen. Als het lichaam niet genoeg voedingsstoffen beschikbaar heeft en er sprake is van afgenomen spiermassa heet dit ondervoeding. Door te weinig voeding en beweging kan uw conditie en afweer achteruitgaan. Wanneer u minder eet dan u nodig heeft, valt u af. Gewichtsverlies voor, tijdens en kort na een behandeling is niet wenselijk. Herstel van een behandeling of operatie kan dan langer duren. Oorzaak ondervoeding Door ziekte kan ondervoeding ontstaan, bijvoorbeeld: • u heeft minder zin in eten, bent misselijk of moe. • het lichaam kan door ziekte meer voeding nodig hebben.
Overgewicht en ondervoeding Misschien bent u te zwaar en ervaart u het als positief dat u bent afgevallen. Toch kunt u bij overgewicht ook ondervoeding hebben. U heeft door uw ziekte juist meer voeding nodig dan normaal, zelfs als u minder in beweging bent.
energie. Voldoende voeding is dus belangrijk om meer gewichtsverlies te voorkomen. Misschien lukt het om zelfs weer een paar kilo aan te komen. De hoeveelheid energie die iemand nodig heeft, is onder andere afhankelijk van leeftijd, lengte, gewicht, geslacht, activiteit en de ernst van uw ziekte.
Voorkomen van ondervoeding Het is voor uw conditie en herstel erg belangrijk dat u goed eet en drinkt. Probeer gewichtsverlies en ondervoeding te voorkomen. Vooral belangrijk is: • voldoende eiwit (bouwstof) en calorieën (energie) • voldoende bewegen • regelmatig meten van uw lichaamsgewicht Voldoende eiwit en energie • Eiwit: eiwit is een bouwstof voor ons lichaam. Het is nodig voor onze spieren, bloed, organen en voor het genezen van wonden. Bij ziekte is eiwit de belangrijkste voedingsstof voor herstel. Eiwit zit vooral in vlees, vis, kip, ei, vegetarische vleesvervangers, noten, kaas, melk en melkproducten. • Energie: energie is nodig bij alles wat we doen. Maar ook bij alles wat er in het lichaam gebeurt, zoals ademhalen, praten, het kloppen van het hart, enzovoort. Voeding levert 2
Voldoende bewegen Om spierweefsel op te bouwen of op peil te houden, is het belangrijk om dagelijks een half uur te bewegen. Bent u dit niet gewend? Bouw dit dan geleidelijk op. U hoeft niet een half uur achter elkaar te bewegen. Het kunnen ook meerdere wandelingen van vijf minuten zijn. Als u minder mobiel bent, is iedere vorm van lichaamsbeweging meegenomen. Check uw lichaamsgewicht Het lichaamsgewicht is een goede maat om te zien of u, ondanks uw ziekte, voldoende energie haalt uit uw voeding. Een stabiel of stijgend gewicht geeft aan dat u voldoende energie binnenkrijgt. Het is daarom belangrijk om uw gewicht in de gaten te houden. Weeg uzelf bij voorkeur eenmaal per week op dezelfde weegschaal en op hetzelfde tijdstip. In de tabel achterin deze folder kunt u uw gewicht per week noteren.
Gezonde dagelijkse basisvoeding Goed eten en drinken betekent dat u alle voedingsstoffen binnenkrijgt die u nodig heeft. U zou daarom dagelijks minimaal het volgende moeten eten: brood
3 tot 4 sneden
kaas
2 plakken of 40 gram
vleeswaren, beleg
2 plakken of 30 gram
melk, melkproducten
3 bekers/schaaltjes
fruit of vruchtensap
2 porties/glazen
vlees, vis, kip, vegetarisch
100 gram
aardappels, pasta, rijst, peulvruchten
minstens 3 stuks/lepels
groenten
minstens 3 opscheplepels
margarine, boter, bak- en braadproduct, olie
brood besmeren, en bij bereiding warme maaltijd toevoegen
Drinken Het is belangrijk dat u elke dag minstens 1½ liter drinkt. Dit zijn 10 glazen, 8 bekers of 12 kopjes. Verdeel het drinkvocht goed over de dag: neem bij elke maaltijd iets te drinken en drink tussen de maaltijden door.
Hulp van een diëtist Soms lukt het niet om deze hoeveelheden te eten en drinken. De oorzaak kan bijvoorbeeld zijn dat u weinig eetlust heeft, misselijk bent, spanning ervaart of last heeft van bijwerkingen van medicijnen. Overleg dan met uw arts over verwijzing naar een diëtist.
3
Adviezen voor energie- en eiwitrijke voeding
•
Valt u toch af ondanks een gezonde basisvoeding? Dan kunnen deze tips u helpen om op gewicht te blijven of misschien zelfs aan te komen. • Eet vaker kleine porties verspreid over de dag: bijvoorbeeld elke 2 uur. • Neem tussendoor iets bij de koffie of thee. • Neem in plaats van koffie of thee bijvoorbeeld (chocolade)melk, drinkyoghurt, vruchtensap of een kop soep. • Gebruik liever geen magere, halvaof lightproducten. • Kies volvette producten zoals volle melk, volle yoghurt, volle vla, roomkwark, volvette (48+) kaas. • Besmeer uw brood ruim met (dieet) margarine of roomboter en gebruik ruim beleg op brood (dieetmargarine bevat evenveel vet - energie dus – als roomboter). • In plaats van 1 snee brood kunt u ook iets anders nemen. Bijvoorbeeld 2 beschuiten of 2 crackers, pap van volle melk, een schaaltje cornflakes of muesli met volle melk of volle yoghurt of een beker drinkontbijt. • Voeg suiker toe aan thee, koffie, yoghurt en pap. • Bent u diabetespatiënt? Voeg dan alleen suiker toe als u dit gewend bent te doen en als het dus past in 4
•
• •
uw diabetesdieet. Neem niet te veel rauwkost. Kook de groente liever en roer er een klontje margarine of boter, een scheutje room of een lepel crème fraîche of saus door. Of roerbak uw groenten met olie. Neem een tussendoortje zoals een candybar (Mars, Milky Way, Snickers, enzovoort), gevulde koek, eierkoek, Liga, stroopwafel, plakje cake, plak ontbijtkoek met veel (dieet)margarine of boter, bonbon, roomijs, pinda’s, nootjes, studentenhaver, chips, kaaskoekjes, lekkerbekje, haring, saucijzen of worstenbroodje, stukjes kaas of worst of een loempia. Eet niet te snel en kauw goed. Neem geen voedingsmiddelen die u tegenstaan.
Verwijzing naar een diëtist Blijft uw gewicht ondanks de adviezen in deze brochure dalen, vraag dan aan uw arts om een verwijzing naar een diëtist.
Vragen? Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Neem dan contact op met de afdeling Diëtetiek. Deze is bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 16.00 uur via ' (020) 599 34 72 of via www.olvg.nl/dietetiek
Tabel lichaamsgewicht Noteer in onderstaande tabel iedere week uw gewicht Datum
Gewicht
Opmerkingen
5
Datum
6
Gewicht
Opmerkingen
7
onze lieve vrouwe gasthuis postbus 95500 1090 hm amsterdam ' (020) 599 91 11 www.olvg.nl algemene voorwaarden, kijk op www.olvg.nl/algemene_voorwaarden klacht of opmerking, ga naar www.olvg.nl/klacht
Redactie en uitgave Marketing en Communicatie November 2014/diëtetiek/301-634/2010869
