Kiekus – Landschap & landschapsontwikkeling – lesbrief.
EEN ZAAIER GING UIT...
Je kent vast wel het schilderij ‘De aardappeleters’ van Vincent van Gogh. Veel minder bekend is ‘de zaaier’, waarvoor Van Gogh veel schetsen en studies maakte. We zien een boer tegen de achtergrond van de ondergaande zon die met de hand het tarwe in de akker strooit. Soms zou je bijna vergeten, nu alle voeding uit de supermarkt komt, dat er rechtstreeks verband is tussen ‘wat de pot schaft’ en wat er van het land komt. Dat verband is er steeds minder, want wie de lijst met ingrediënten op menige verpakking bestudeert, treft daar veel op aan dat beslist niet van het land komt...
Links ‘De aardappeleters’ met daarnaast verschillende schetsen en schilderijen voor ‘De zaaier’ van Vincent van Gogh. (1853-1890)
Wat gebeurt er allemaal met ons eten? Waarom is het traject van oogst tot aan wat onze mond ingaat zo ingewikkeld geworden? En hoe was dat vroeger eigenlijk? Wist jij dat allerlei eetbare plantjes, besjes en zelfs bloemen kant en klaar overal groeien? Nooit geweten dat je viooltjes kunt eten? Zo zie je maar. Vroegeling is werkelijk heerlijke sla, en al in het vroege voorjaar overal te vinden. Ook het blad van de paardebloem is goed eetbaar(net als de bloem overigens, maar dat geldt niet voor de steel!). Paardesla is weliswaar een beetje bitter, maar super gezond. Een of twee kleine dagelijkse porties verse, ongekookte groente blijkt een van de beste manieren om gezond en vitaal oud te worden. Het blad van klaver is ook eetbaar, en wie weet vind je nog een klavertje vier! Wie kennis van de natuur heeft, ontdekt dat heel veel ons helemaal vanzelf geschonken wordt, zonder dat daar veel landbouw en omgeploegde akkers aan te pas hoeft te komen.
Links: bloeiende paardebloem. Ook het blad (paardesla) is eetbaar, maar niet de steel! Rechts: kleurige viooltjes: een vrolijk gezicht op tafel en bovendien smakelijk! De natuur zit ‘bordenvol’ eetbare verrassingen: allemaal gratis en voor niets, zo voor de pluk!
1
Zeeaster (Lamsoor), Zilte Zegge en Zeekraal.
Zeekraal, dat van oudsher volop op de schorren en slikken van Schouwen-Duiveland groeit, is een lekkere zoute en super gezonde snack. Tegenwoordig wordt het weer speciaal verbouwd voor de verkoop, want de natuurgebieden zelf zijn natuurlijk beschermd. Lamsoor is ook zo’n plantje. Brandnetels groeien overal in het wild en je kunt er heerlijke thee van zetten, of een groentesoepje van maken. Talloos zijn de ‘kant-en-klare’ maaltijden uit de natuur en we zullen verderop meer aandacht besteden aan wat permacultuur genoemd wordt (permanent=ten allen tijde). Ook allerhande gezonde én ongezonde voeding komt ruimschoots aan bod. Maar eerst kijken we naar hoe de situatie er zo’n 100 jaar geleden uit zag in vergelijking tot de moderne voedselindustrie van tegenwoordig. Ook nemen we een kijkje achter de schermen bij de grootste zaadleverancier ter wereld.
‘Groot, groter, grootst’. Dat geldt zowel voor de omvang van moderne akkers, hooibalen als de modernernste zaaimachines. Links: antiek model zaaimachine.
Bij het uitstrooien van tarwe zoals dat op de schilderijen van Van Gogh te zien is, werd veel zaad verspild. Met een zaaimachine, die zo halverwege de 19e eeuw in het landschap verscheen kon het zaad nauwkeurig worden verdeeld, en dus heb je er veel minder van nodig. Ruim een eeuw geleden aten de mensen rechtstreeks van het land. Dat gold in het bijzonder voor boeren en mensen op het platteland. Er waren toen nog geen komkommers uit Japan, tomaten uit Puerto Rico of verse lychee’s uit China. Wel brood van de warme bakker die met de fiets aan de deur kwam. Gebakken van het meel dat gemalen werd door de plaatselijke molenaar van tarwe, rechtstreeks afkomstig van de naburige akkers. Nog tot voor enkele tientallen jaren was het op Schouwen-Duiveland heel gewoon om even voor melk ‘van de boer’ te gaan. De laatste levensmiddelenwinkeltjes zijn uit de dorpen verdwenen. Vroeger ging het er allemaal heel anders aan toe. Roggebrood, gemaakt van roggemeel, werd beschouwd als ‘armenbrood’. De welgestelde mensen aten witbrood, gemaakt van bloem. Bloem is tarwe waarvan het vlies is verwijderd zodat alleen het binnenste, witte meel overblijft. Het witte brood dat je tegenwoordig in de winkels aantreft is ook nog eens gebleekt, zodat het er mooi maagdelijk wit uit ziet. Mooi voor de etalage, maar minder mooi voor je lichaam: wittebrood heeft nog maar weinig voedingswaarde. Maar belangrijker is dat het op de lange duur schadelijk kan zijn voor het spijsverteringsstelsel, vanwege de afwezigheid van vezels. 2
Links: ‘Beschouw ons maar als een uitzondering’, [Foto Arjeh Kalmann en Brand Overeem], Midden: de warme bakker met voorop de fiets een grote mand met brood. Rechts: tegenwoordig pakken we het wat groter aan…
Oude boertjes en boerinnetjes op klompen, zoals op het plaatje linksboven, lijken zowat voorgoed verdwenen. Dergelijke typische plattelandsmensen zijn niet alleen klassiek geworden, maar zo goed als uitgestorven. De invloed van ruim een halve eeuw televisie, en tegenwoordig daarboven op in toenemende mate het world wide web, heeft van iedereen op aarde een ‘wereldburger’ gemaakt. In dezelfde tijd is ieder stukje ‘platteland’ omgetoverd tot ‘wereldregio’, gevuld met consumenten met nagenoeg dezelfde behoeften. Niemand kijkt meer op van coca cola in Peru, of dat je zelfs voor een hamburger van Mc Donalds in Tibet terecht kunt. De moderne mens voelt zich overal thuis. Er bestaat voor westerlingen zelfs een ‘Mc.Donaldsindex’ waarmee van te voren ‘gechekt’ kan worden of de meest uiteenlopende exotische vliegbestemmingen wel de ‘veilige’ en vertrouwde ‘stevige (ham)burgerhap’ van Mc. Donalds kunnen bieden. Handig vóór het inchecken op luchthaven Schiphol.
•Had je al eens van het Mc Donalds hamburger museum gehoord? De eigenaar kocht zo’n achttien jaar geleden twee hamburgers, at er eentje op, en stopte de andere in zijn zak. Die tweede hamburger raakte per ongeluk in het vergeet hoekje, en werd ruim een jaar later bij opruiming van zijn garderobe ‘herontdekt’. Op zich niets bijzonders, zij het dat de hamburger er nog precies hetzelfde uitzag als een verse uit de winkel. Zelfs de geur bleek niet veranderd. Ongelooflijk! En inderdaad, niemand geloofde hem… Zodoende begon hij hamburgers te ‘verzamelen’. Zijn collectie omvat inmiddels talloze ‘onsterfelijke’ hamburgers, en allemaal even ‘vers’. Eet smakelijk! *1)
Een leuk voorbeeldje om aan te geven dat veel van onze tegenwoordige voeding, die naam eigenlijk niet verdient. Maagvullers zou wellicht een betere naam zijn. Voeding is in ieder geval iets heel anders, waarover meer in deel 2.
Afbeelding links: Weckpotten. Vroeger werd van alles zelf ‘ingemaakt’. sperziebonen, rabarber, pruimen, snijbonen, perziken, bramen, meikers, stoofperen, appels, mispels, moerbei, frambozen. Alles wat de rijke oogst opleverde kon op die manier worden bewaard voor de winterperiode. Geen blik uit de winkel, maar oogst uit eigen weckpot! [collectie Museum Goemanszorg]
3
Links: moderne fabriekshal , met daarnaast een 19e eeuws weeftoestel. (schilderij van Vincent van Gogh, 1884). Rechts: weverij rond 1900.
Wereldhandel in het machinetijdperk Sinds de industriële revolutie halverwege de 19e eeuw wordt voor alles wat los en vast zit een machine bedacht. Vanaf dat moment is het machinetijdperk ingetreden, dat voortduurt tot op de huidige dag. Machines kunnen steeds meer en steeds sneller. Halverwege de 20e eeuw voegt zich daar nog de elektronica bij, zodat steeds meer door steeds kleinere machines gedaan kan worden. Microscopische chips en computeraangestuurde machines spelen hierbij in toenemende mate een belangrijke rol. Toch worden (landbouw)machines alsmaar groter. Hoe kan dat? Dit komt omdat we steeds sneller en steeds méér willen produceren. Toch is het maar de vraag of iedereen dit echt wenst, maar wie op de wereldvoedselmarkt niet ten onder wil gaan, moet zorgen dat z’n bedrijf groot en sterk is. Op deze wijze is het oude, kleine boerenbedrijf met meerdere landarbeiders geleidelijk steeds verder omgevormd tot een groot computergestuurd eenmansbedrijf. Ook winkelbedrijven worden steeds groter. Of je nu boodschappen doet bij de Albert Heijn of de C1000, de eigenaar van deze winkelketen is dezelfde. En zo is dat bij heel veel firma’s het geval. Nestlé is ’s werelds grootste voedingsmiddelen fabrikant. Het bedrijf heeft bijna 300.000 werknemers in dienst en zeker 4½ miljoen mensen zijn voor hun baan direct afhankelijk van deze ene firma. Nestlé behoort tot een kerngroep van ‘slechts’ 147 super grote topbedrijven die gezamenlijk bijna de helft van de totale wereldhandel voor hun rekening nemen*2).
Wat het land geeft aan voedsel, - en aan wie wel en wie niet - wordt meer en meer bepaald door megaeconomische belangen van mega-grote bedrijven. Monsanto is ’s werelds grootste zaadproducent voor gewassen en fabrikant van het (zeer schadelijke) onkruid-verdelgingsmiddel Round Up. Monsanto handelt over de hele aardbol en talloze boeren zijn van dit ene bedrijf volledig afhankelijk. Maar Monsanto doet meer; zij kweekt en verandert zaad.
4
Alle bloemen, planten, dieren en mensen bestaan uit talloze cellen. Een volwassen mens bestaat uit 50 tot 100 biljoen cellen. (biljoen= miljoen x miljoen). In iedere cel zit een kern, de celkern. En binnen in de kern van een cel zit de genetische code. Genen zijn weliswaar superklein maar wel heel belangrijk! Genen bepalen hoe je eruit ziet, of je blond of donker haar hebt, blauwe of bruine ogen. Alle lichaams-informatie ligt in de genen opgeslagen. Zo ook bij planten of dieren. Van eencellige organismen tot en met een mammoet. Van het kleinste klaverbloempje tot en met de grootste oerwoudreus. Alles zit tjokvol genen die bepalen hoe een zaadje uitgroeit tot een mooie ronde bloemkool, hoe uit een eikeltje een machtige eikenboom verrijst, hoe een rups verandert in een vlinder…
Genetisch veranderen van gewassen en zaden Wat betekent “genetisch gemanipuleerd”? In de Verenigde Staten wordt op de verpakking van voedingsmiddelen niet vermeld of de ingrediënten ‘genetisch gemanipuleerd’ zijn of niet, terwijl dat in Europa wel moet. ‘Genetisch gemanipuleerd’ betekent dat op microscopisch nivo, diep in de celkern van het zaad ‘geknipt en geplakt’ wordt. Genetisch manipuleren wil zeggen ingrijpen in de bestaande natuurlijke orde. ‘Manipuleren’, afkomstig van het Latijnse woord voor hand, mani, betekent ‘iets naar je eigen hand zetten’. Door ‘knippen en plakken’ proberen wetenschappers bijvoorbeeld de groeisnelheid van een gewas naar eigen hand te zetten. Of zij proberen een smaak, vorm of kleurverandering teweeg te brengen. Een beetje voor God spelen dus. Een halve eeuw geleden had nog niemand weet van het bestaan van genen. Tot op de dag van vandaag is nog maar zo’n 5 % blootgelegd van deze micro-‘archeologie’ van het menselijk lichaam. Maar dat heeft wetenschappers en voedselproducenten er niet van weerhouden zelf aan het grote roer van de natuur te gaan staan. Monsanto – Een zaaier ging uit Het bedrijf Monsanto probeert via ingrepen in de genen van gewassen een unieke combinatie te creëren, en vraagt hierop vervolgens patent aan, d.w.z. alleenrecht. De natuur wordt niet alleen in haar kern veranderd, maar bovendien bezit van dit bedrijf. Monsanto probeert op alle mogelijke manieren het alleenrecht op de productie en verkoop van zaad te verkrijgen. Met een mooi woord: een monopolie positie. Dit komt neer op totale zeggenschap over alles wat gezaaid wordt. Het al eerder genoemde bedrijf Nestlé probeert water om te toveren tot een commercieel verhandelbaar product. Alles wat de natuur spontaan aan de mens verschaft willen deze superbedrijven te gelde maken en iedereen op die manier van hen afhankelijk maken. Als het aan Monsanto ligt moet iedereen zaad bij Monsanto kopen, en overal elders is het verboden. Op die manier heeft dit bedrijf in de loop der jaren heel veel Amerikaanse boeren voor het gerecht gesleept vanwege bestuiving van gewassen met ‘hun’ zaaigoed. Aangezien de meeste gewassen in de open lucht groeien, en niet onder een stolp, woei het Monsanto-zaad over naar aangrenzende akkers waar het zich vermengde met het bestaande zaaigoed. Alleen al In de Verenigde Staten werden 144 kleine boerenbedrijfjes gerechtelijk gedwongen hun hele oogst, inclusief oud zaaigoed te vernietigen om vervolgens nieuw bij Monsanto te kopen. De failliete boertjes hebben letterlijk en figuurlijk het veld moeten ruimen.*3) Goed, beter, best. Wat zou er eigenlijk ‘verbeterd’ moeten worden aan een mooie winterwortel? Of aan een boerenkool? Aan een appel, banaan, kiwi, tropische mango of Zuid-Amerikaanse cacaoboon? Zijn sommige wetenschappers misschien een beetje ‘doorgeschoten’ in hun drang om dingen te onderzoeken en uit te willen vinden? Nadat overal een machine voor is uitgevonden, lijkt het er veel op dat zij zelfs van mensen een soort machines willen maken, met overal chips 5
in je lichaam. Maar met al hun knappe koppen is het nog geen enkele wetenschapper gelukt om ook maar één enkel grassprietje zelf te creëren. Een zekere mate van hoogmoed weerhoudt hen er niet van om massaal voor doctor Frankenstein te willen spelen. Genetisch gemanipuleerd wordt vaak afgekort als GMO van het Engelse Genetically Modified Organisms. GMOvoedsel is beslist niet hetzelfde, of gelijkwaardig aan niet-genetisch gemanipuleerd voedsel. Foto’s van het energieveld van vruchten, bloemen en gewassen laten heel duidelijke verschillen zien. Ook het verschil tussen biologisch of niet biologisch, en rauw of gekookt voedsel is duidelijk zichtbaar in ‘uitstraling’. Kijk maar naar de plaatjes hieronder.
Met behulp van een speciale techniek, die Kirlian-fotografie wordt genoemd, wordt de levensenergie zichtbaar gemaakt. Sommige mensen zien die ook zonder hulp van foto’s. Dit energieveld dat alle levende wezens omringt wordt ook wel ‘aura’ genoemd, naar het Latijnse woord voor ‘stralenkrans’. Ook bij mensen zie je zo’n aura, en niet alleen om het hoofd. Hoe minder het voedsel bewerkt is (tot poeder vermalen, gekookt, gebakken of gebraden), hoe levender het voedsel is. Een simpele voedingsregel zou dan ook kunnen zijn: wie lang en gezond wil leven, eet zo ‘levend’ mogelijk. Maar voor alle voedingsideeën geldt: ieder mens heeft verschillende behoeftes, en vaak weet je lichaam zelf het beste wat goed voor je is. ‘Levend voedsel’ is dan ook beslist geen aanbevelingsbrief tot het eten van rauw vlees. Toch is vlees eten niet gezond, en dat geldt zeker voor wat de dieren zelf te eten krijgen. Wist je dat in de vleesindustrie 95% van het vee genetisch gemanipuleerd voedsel te eten krijgt? *4) Drie op de vier landbouwers drinkt geen melk van eigen koeien, omdat zij weten wat hun dieren allemaal in hun lichaam krijgen: antibiotica, vaccins, groeihormonen en bestrijdingsmiddelen. *5) Sommige onderzoeken doen net of er niets aan de hand is en doen net of de voedingswaarde van biologisch voedsel (dat is onbespoten en vrij van genetische manipulatie) en die van bespoten of GMO-voedsel bijna hetzelfde is. Maar daarbij wordt helemaal voorbijgegaan aan de reden waarom
De natuur zit vól ronddraaiende energievelden. Aan de (groei)structuur van planten en bloemen kun je dat heel goed zien.
6
mensen nu juist biologisch voedsel willen eten: zij willen de giftige ‘extraatjes’ niet. Van pesticiden en herbiciden (bestrijdingsmiddelen) tot GMO en kunstmatige, ongezonde toevoegingen. Eco komt van het Griekse woord oikos = huis. Ecosysteem wil dus zeggen het geheel waar het leven ‘verblijft’ of ‘woonachtig’ is. Ecologisch is een samentrekking van eco (huis) en logos (leer of wetenschap) In het totale ‘huis’ van de natuur wonen miljoenen soorten in één grote levensgemeenschap.
Foto rechts: In de moderne landbouw moet alles wijken voor één enkel gewas. Dit heet monocultuur (monos = één in ’t Grieks).
Inheemse volken en indianen weten dit. Zij werken samen met de natuur, nooit er tegen in. Omdat zij weten dat alle leven afhankelijk is van wat de natuur geeft. Zij spreken dan ook nooit van “opbrengst”, maar enkel over wat de natuur geschonken heeft. Met geschenken ga je zorgvuldig en respectvol om. Voordat indianen een wortel uit de grond trekken, danken zij de aarde en de geest van de wortels. Zij weten dat alle leven één is, en onderling met elkaar verbonden. Ook geven zij zich er zorgvuldig rekenschap van dat er voldoende wortelen blijven staan. Indianen planten overal tussendoor kleine groepjes gewassen, nooit leggen zij een rechthoekig veld aan waar al het andere plaats voor moet maken.
In de moderne landbouw van de geïndustrialiseerde landen is het precies omgekeerd. Daar moet letterlijk alles wijken voor één enkel gewas. Dit heet monocultuur. (monos= één). Voor allerlei insecten en diertjes is zo’n monocultuur wel een beetje gemakkelijk. Ze hoeven niet ver meer te zoeken naar hun voedselplanten, met als gevolg dat de boeren moeten spuiten tegen ‘ongedierte’. Maar ongedierte bestaat niet en we hebben zelf een onwerkzame situatie gecreëerd. Pesticiden zijn bestrijdingsmiddelen tegen dieren. Insecticiden zijn middeltjes tegen insecten. Daarnaast zijn er ook nog herbiciden, waarmee ‘onkruid’ kan worden gedood. Onkruid bestaat evenmin. God dobbelt niet, zoals de grote geleerde Albert Einstein ooit al eens heeft gezegd. Steeds meer en ‘betere’ bestrijdingsmiddelen zijn nodig om de problemen het hoofd te bieden. Maar insecten zorgen voor de natuurlijke bestuiving van planten en bloemen. Bovendien eten vogels massa’s insecten. Er zijn uilen gevonden met heel veel insecticide in hun lichaam. Als de bijen verder uitsterven worden de gewassen niet meer bevrucht. Lees meer over de onmisbare rol van de bijen in de lesbrief “Het onzichtbare landschap van resonantie”.
GMO en gewasveredeling zou wel eens minder edel kunnen blijken dan het lijkt. De natuur zit helemaal vanzelf perfect in elkaar. De kleinste cel tot en met het grootste sterrenstelsel behoren tot één en dezelfde kosmische orde. 7
Een oneindige intelligentie, en alles wijst er op dat het buitengewoon onverstandig is om overal aan te ‘prutsen’. Als je één stukje van het ecosysteem verandert kan dat een kettingreactie veroorzaken waarvan de gevolgen niet te overzien zijn.
De kracht van moeder natuur Gelukkig is ‘onkruid’ tegenwoordig zo slim aan het worden, dat het steeds vaker resistent wordt tegen bestrijdingmiddelen. Dat wil zeggen: het onkruid trekt zich niets meer van de giftige verdelgingsmiddelen aan en groeit gewoon door. Knap hoor! Ook sommige insecten, zoals de maiswortelkever zijn resistent aan het worden. *6) Goed nieuws dus. Want als je bedenkt dat er ook al genetisch gemanipuleerde motten worden uitgezet ter ‘insectenbestrijding’, en genetisch gemanipuleerde zalm lekker snel blijkt te groeien, dan lijkt het einde zoek. We weten nog lang niet wat de gevolgen hiervan zijn. Willen we dat wel? En wat zou de natuur er zelf van vinden? Haar wordt nooit iets gevraagd…
De ziel van de aarde hief klagend haar stem ten hemel: “Waartoe ben ik geschapen? Tot welk doel leidt mijn bestaan? Op mij wordt roofbouw gepleegd. De gaven van mijn vruchtbaarheid worden verkwanseld. Machtswellust en uitspattingen van menselijke willekeur kiezen mij tot doelwit. Niemand is mij tot hulp gesteld. Op geen erbarmen kan ik rekenen. Zo wend ik mij tot u, o God, als mijn laatste toevlucht: Ontferm u over mij en mijn vruchtbare akkers”. [Tekst van de Perzische profeet Zarathoestra, tussen 1400 – 1200 v. Chr.]
Als mensen dwars tegen de natuur ingaan, dan corrigeert de natuur dat vroeg of laat gelukkig vanzelf. Op de natuur kun je bouwen en vertrouwen, maar door al te veel menselijk ingrijpen zijn veel soorten verzwakt of zelfs helemaal verdwenen. Oudere gewassen blijken veel beter resistent (immuun voor ziektes) dan nieuw geteelde en ‘veredelde’ soorten. Gewassen die helemaal vanzelf op een plek groeien zijn honderd keer sterker dan aanplant, en dat proef je ook! Eigenlijk heel logisch; als het plantje zelf kiest waar het wil groeien is het een sterk plantje, met een eigen wil. Wie wil er nou een kasplantje zijn? En denk maar niet dat planten geen eigen wil hebben, want die hebben ze wel! Planten merken hoe op hen gereageerd wordt. Wetenschappelijk onderzoek heeft al lang geleden aangetoond dat planten die met een scheermesje bedreigt werden, hierop zeer sterk reageerden. Ook dreigen met vuur geeft direct een paniek reactie. Heel begrijpelijk als je eenmaal realiseert dat een plant leeft, dat wil zeggen bewustzijn is. * 7)
8
Biologische landbouw en biodiversiteit. Biologische landbouw blijkt bestendig en duurzaam, terwijl moderne landbouwmethodes roofbouw plegen, de aarde uitputten en zelfs vergiftigen. Zo is onder meer gevolg van deze ‘methode’dat de biodiversiteit enorm is teruggelopen [bio= leven, en diversiteit, van het woord divers= verschil]. Er zijn dus steeds minder verschillen binnen dezelfde soorten. Vroeger bestonden er meer dan 400 verschillende soorten tomaten, nu nog geen 80. Hoeveel soorten kool waren er honderd jaar geleden? En hoe groot is dat aantal nu? Je kunt het allemaal vinden in het schema hieronder. Van talloze groenten- en fruitsoorten zijn er nog maar enkele variëteiten over, terwijl een eeuw geleden er tientallen, soms zelfs honderden verschillende variëteiten per soort bestonden.
Biodiversiteit is een manier waarop de natuur altijd succesvol weet te zijn. Doet de ene variant het een keertje minder, bijvoorbeeld door vroeg invallende vorst, dan blijkt een andere variant het juist beter te doen en neemt het werk zogezegd ‘over’. Op die manier is er altijd voldoende oogst. In onze supermarkten wordt maar een handvol aardappelrassen verkocht, maar in Zuid-Amerika - waar de aardappel oorspronkelijk vandaan komt - zijn er duizenden varianten met zeer verschillende vorm, kleur en smaak. Traditioneel kent dit werelddeel meer dan 1000 verschillende soorten maïs. Met de komst van Monsanto dreigt deze soortenrijkdom te worden terug gebracht tot slechts één soort maïs, waarmee de risico’s van een voedseltekort ten gevolge van misoogsten bijzonder groot worden. Gelukkig worden steeds meer boeren en organisaties wakker. Zo hebben in Brazilië inmiddels meer dan 5 miljoen boeren een rechtszaak aangespannen tegen het bedrijf Monsanto.*8) 9
Samenhang en natuurlijk evenwicht Is het je wel eens opgevallen als je ’s zomers in de auto zit, hoeveel insecten er tegen de voorruit te pletter vliegen? Sinds enkele jaren is dat een stuk minder geworden. Een schone voorruit is natuurlijk prettig voor automobilisten, maar geeft wel te denken of hier niet iets vreemds aan de hand is. Onderzoekers waarschuwen steeds vaker over de terugloop van allerlei insectenpopulaties (‘populus’ is Latijn voor ‘volk’, denk ook aan het woord ‘populair’). De afname van bijen is een wereldwijd fenomeen (lees hierover ook de lesbrief “Het onzichtbare landschap van resonantie”)
Ook het aantal vlinders is vorig jaar opnieuw sterk afgenomen. De vlinderstand is hiermee gedaald naar het laagste niveau van de laatste twintig jaar. Langdurig gebruik van bestrijdingsmiddelen en de uitstoot van grote industriën verhoogt de hoeveelheid giftige afvalstoffen in onze leefomgeving. De kleinste wezentjes onder ons zijn meestal ook uiterst fijngevoelig, en worden zodoende als eersten met uitsterven bedreigt. Als andere oorzaken wordt ook genoemd de intensivering van de landbouw, waarbij gebruik wordt gemaakt van grote hoeveelheden kunstmest en fosfaten. Bovendien wonen er in Nederland miljoenen varkens, koeien en pluimvee, veel meer dan dat er mensen wonen, en al lopen de meesten daarvan niet vrij rond, eten en poepen moeten ze allemaal. Deze bioindustrie (vleesindustrie) is, afgezien van onvoorstelbaar veel dierenleed, een enorme belasting voor het milieu. Veel meer dan bijvoorbeeld het autoverkeer. Als de boeren mest hebben uitgereden op het land, en de wind staat jouw kant op, kun je dat goed merken. Soms kun je nauwelijks nog behoorlijk ademhalen. Niet zo gek dus dat de vlinders en bijen het hiertegen afleggen? Voor hen is er steeds minder geschikt leefgebied. Van de boerenlandvlinders in het agrarisch gebied is nog maar een kwart over in vergelijking met 1992.* 9)
© Wido Blokland, 2013
Lees verder in deel 2 van ‘Een zaaier ging uit’ over gezond en ongezond eten. Is melk echt goed voor elk? Hoe zit het met de Wet op de voedingsmiddelen? Wat zijn E-nummers? Hoeveel eten wordt er eigenlijk dagelijks weggegooid?
10
Vragen: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)
Kun je een paar plantjes opnoemen die je zo van het land kunt eten? Wat voor brood aten de mensen het liefst een eeuw geleden? En hoe is dat nu? Kun je een beetje uitleggen wat genetisch gemanipuleerd [GMO] is? Waarom zouden mensen biologisch willen eten? Wat zou jij ’t liefste eten? Wat betekent ‘ecosysteem’? Wat is het grote verschil tussen onze manier van landbouw bedrijven en die van 100 jaar geleden? En tussen de huidige manier van landbouw en die van inheemse volken en indianen? Wat is ‘monocultuur’? Doen inheemse volken ook aan monocultuur? Pesticiden, herbiciden en insecticiden zijn allemaal bestrijdingsmiddelen. Weet jij het verschil tussen deze drie? 10) Wat betekent het als iets ´resistent´ is tegen bestrijdingsmiddelen? 11) Zoek op in het schema op bladzijde 9. Hoeveel soorten radijsjes waren er ±100 jaar geleden? En hoeveel zijn dat er nu? 12) Verzin een aantal ideeën wat we zouden kunnen doen om het leefklimaat voor de vlinders en de bijen te verbeteren?
Bronnen: 1.
De meest vreemde hamburger collectie ooit: http://aht.seriouseats.com/archives/2007/03/the-burger-museumweirdest-collection-ever.html
2.
http://www.opklimmen-in-bewustzijn.nl/index.php/artikelen-2/39-zuinigjes-aan-alstublieft-eenles-in-economie
3.
De prachtige documentaire The Future of Our Food van Deborah Koons Garcia maakte al in 2004 van dit probleem uitgebreid melding. Dat Monsanto al langer geen lieverdje was, mag onder meer blijken uit de productie van het beruchte DDT, een uiterst giftig en gevaarlijk pesticide dat na jarenlang gebruik in 1972 eindelijk verboden werd.
4.
http://www.wanttoknow.nl/gezondheid/95-veevoer-is-gmo-wat-gebeurt-er-met-ons-voedsel/
5.
“Drie op vier landbouwers weigert melk van eigen koeien te drinken” (Oud-burgemeester Peter Vereecke van de belford-group) http://boinnk.nl/blog/38740/75-van-de-boeren-verrekken-het-eenvoudig-om-melk-van-de-eigen-koeiente-consumeren/
6. Monsanto: Maiswortelkever immuun. http://www.niburu.nl/natuur-en-milieu/moeder-natuur-1-monsanto-0.html Zie ook: http://www.niburu.nl/gezondheid/dubbele-tegenslag-voor-monsanto-superwormen-en-besmette-honing.html Baanbrekende studie naar GMO: genetisch gemanipuleerd voedsel is giftig: http://www.niburu.nl/gezondheid/baanbrekende-studie-naar-genetisch-gemodificeerde-organismen.html 7.
Al in 1966 ontdekte Dr. Cleve Bakster met behulp van zijn ‘polygraaf’ dat planten reageren op ons bewustzijn. Cleva Backster, Primary Perception: Biocommunication with Plants, Living Foods and Human Cells, 2003, en David Wilcock, The Source Field Investigations, 2011.
8.
Het schimmige bedrijf Monsanto heeft heel wat op zijn geweten. Het is berucht vanwege o.a. de verkoop van het giftige onkruidverdelgingsmiddel Round-up, dat alle gewassen doodt behalve de door het bedrijf zelf ontwikkelde genetisch gemanipuleerde geassen. Round Up ‘ruimt dus flink up ‘. Het middel bevat glysofaat, dat als het in het grondwater terechtkomt, de bodem en het water volledig vergiftigt. De zaadgigant beheerst grote delen van Zuid-Amerika, China en Afrika. In India, pleegden duizenden boeren zelfmoord, omdat zij financieel volledig van Monsanto afhankelijk waren geworden.Inmiddels rolt het bedrijf van het ene in het andere schandaal; eigen schuld, dikke bult! http://www.niburu.nl/het-complot/geschiedenis-monsanto-ontsierd-door-talrijke-schandalen-video.html http://www.wanttoknow.nl/gezondheid/voedsel/monsanto-us-75-miljard-terugbetalen-aan-boeren/ Monsanto veroordeeld voor vergiftiging: http://www.earth-matters.nl/11/5524/verborgen-nieuws/monsanto-veroordeeld-voor-vergiftiging
11
9.
http://www.nu.nl/wetenschap/3358192/vlinderstand-nieuw-dieptepunt.html Ook de bijenstand en zelfs de aanwezigheid van vleermuizen loopt sterk terug. Lees hierover meer in de lesbrief “Het onzichtbare landschap van resonantie”, te vinden op www.museaschouwenduiveland.nl onder het blokje “Kiekus, landschap & landschapsontwikkeling”
Literatuur: •
De samenhang tussen planten, dieren en milieu, Ladybird Books Ltd, 1980, Jeugdsiso 570.4; 595; 614.6
•
Anneke Bleeker, ‘Nooit geweten dat je viooltjes kan eten’, 2012
•
Mellie Uyldert, ‘Lexicon der geneeskruiden’ (ISBN 9789060305195)
12
