Een interview met Riek Bakker over de Kop van Zuid Rotterdam

Willem Sulsters

Een interview met Riek Bakker over de Kop van Zuid Rotterdam ws H o e zie t u u w f u n c t i e b i n n e n de d i e n s t S t e d e b o u w en V o l k s h u i s vesting? RB

A l s d i r e c t e u r v a n deze d i e n s t zie ik mijzelf a l s s t i m u l a t o r , b o e g b e e l d en i n s p i r a t o r v a n s t e d e l i j k e v e r a n d e r i n g e n in de m e e s t b r e d e zin v a n het w o o r d . ws De K o p v a n Z u i d kent een l a n g e t r a d i t i e in p l a n v o r m i n g . M o m e n t e e l h e e f t d i t p r o j e c t een v o o r l o p e r s p o s i t i e g e k r e g e n in een reeks h e r s t r u c t u r e r i n g s p r o j e c t e n v a n w a t e r f r o n t e n en als z o d a n i g v e r d i e n t het v o l g e n s m i j een h e r n i e u w d e b e l a n g s t e l l i n g . W e l k e s i t u a t i e t r o f u aan bij uw i n d i e n s t t r e d i n g ? RB

W a t ik a a n t r o f w a s d a t er o n g e v e e r een jaar of t i e n g e w e r k t w a s aan p l a n n e n voor de K o p v a n Z u i d en d a t het o m een of a n d e r e r e d e a m e t w i l d e lukken. Er l a g e n p l a n n e n w a a r i n h o u d e l i j k n i e t s m i s m a e w a s , m a a r het p r o c e s had gee n v o o r t g a n g v a n w e g e het v e r & c t i i l in i m a g e t u s s e n R o t t e r d a m - N o o r d en - Z u i d . B o v e n d i e n w e r d i n d i e t i j d o p de N o o r d o e v e r het W e e n a o n t w i k k e l d . De p r i o r ^ ^ t l a g o p d l P r m o m e n t dus elders. M a a r t o e n ik b i n n e n k w a m , k w a m ook e e n % o e d é g e e s t uit de fles, w a n t het r i j k s b e l e i d v e r a n d e r d e en r i c h t t e z i c h n i e t zo s t e r k m e e r o p de ' n e w t o w n s ' m a a r o p n i e u w o p de p r o b l e m a t i e k v a n de c e n t r a l e s t e d e n . B i n n e n het R o t t e r d a m s e k w a m men t o t het i n z i c h t d a t er na r e a l i s a t i e v a n de p r o j e c t e n op de N o o r d o e v e r in de t o e k o m s t n o g s t e e d s g e b r e k zou b e s t a a n a a n k a n t o o r - en w o n i n g b o u w l o c a t i e s . En r e g e r e n is v o o r u i t z i e n , d u s als er e c h t een g e b r e k aan l o c a t i e s g e c o n s t a t e e r d w o r d t , is de b e r e i d h e i d o m o p l o s s i n g e n te z o e k e n sterk a a n w e z i g . Er b e s t a a t hier in R o t t e r d a m g e en a a r z e l e n d e h o u d i n g , er is g r o t e b e r e i d h e i d o m b e s l u i t e n te nemen. H e t t i j d s a s p e c t s p e e l t d a a r b i j ook een b e l a n g r i j k e rol. A a n P r i n s e n l a n d is a c h t j a a r g e w e r k t v o o r d a t er één p a a l t j e de g r o n d in g i n g . W e zijn d a a r o m ook g e w e n d in die ' t i j d s s c o o p ' te d e n k e n en te w e r k e n . O p een zeker m o m e n t heb ik er d a n ook voor gekoze n T e u n K o o l haas te v r a g e n o m mij te h e l p e n in k o r t e t i j d te o n d e r z o e k e n of d i e ideeën voor de K o p v a n Z u i d l e v e n s v a t b a a r k o n d e n w o r d e n . En ik heb het e x p r e s a a n T e u n g e v r a a g d o m d a t ik v o n d d a t ik het n i e t m e e r aan de D i e n s t kon v r a g e n , die hier al t i e n jaar p l a n n e n v o o r had g e m a a k t . W i j h e b b e n zijn e x t e r ne h u l p g e v r a a g d en d a t is ' b o e m ' , a a n g e s l a g e n . W e hadden g e l u k m e t een v e r a n d e r e n d r i j k s b e l e i d , de t i m i n g w a s g o e d en T e u n h e e f t het p l a n ook g o e d g e v i s u a l i s e e r d . Ik kreeg d u s een g o e d i n s t r u m e n t a r i u m w a a r m e e ik de b o e r op kon en d a a r a a n heb ik o n g e h o o r d veel t i j d b e s t e e d . W a n t ik w i s t d a t als w e d i t p l a n ook e c h t w i l d e n h e b b e n het zeker n i e t in de k a s t g e l e g d m o e s t w o r d e n ,

^

m a a r d a t er g e c o m m u n i c e e r d m o e s t w o r d e n . D o o r c o m b i n a t i e v a n een p r o g r a m m a t i s c h e n o o d z a a k , t i m i n g en de a p e r t e c o m m u n i c a t i e strategie g i n g die motor draaien. ws Met b e t r e k k i n g t o t de p l a n v o r m i n g voor de K o p v a n Z u i d h e e f t u o o i t eerder het idee v a n het p r o g r a m m a g e k o p p e l d a a n b e b o u w i n g s t y p o l o gie. H e t type h e e f t d a n n i e t zozeer een a r c h i t e c t o n i s c h e k a r a k t e r i s tiek maar v o r m t een i n s t r u m e n t o m de p r o g r a m m a t i s c h e o n t w i k k e l i n g van de s t a d te b e h e e r s e n . H o e s p e e l t nu de a r c h i t e c t o n i s c h e idee v a n de stad een rol in het p l a n v a n T e u n K o o l h a a s , d a t z i c h naar m i j n idee vooral r i c h t op een p r o g r a m m a t i s c h e z o n e r i n g ? RB

M i s s c h i e n h e b b e n w e d a t n i e t zo d u i d e l i j k g e r o e p e n m a a r d a t is een w e z e n l i j k o n d e r d e e l v a n het p l a n . H e t zat s t e d e b o u w k u n d i g en a r c h i t e c t o n i s c h als een ijzeren hein in e l k a a r , het w a s bij w i j ze v a n s p r e k e n o p de a c h t e r k a n t v a n een s i g a r e n d o o s j e u i t te l e g g e n d a t d i t gee n d i s c u s s i e b e h o e f d e . H e t m a t e r i a a l w a s ook zo d u i d e l i j k o n t w i k k e l d d a t de d i s c u s s i e v o o r a l g i n g o v e r p r o g r a m m a , t i m i n g , k o s t e n en of w e de i n s p a n n i n g d i e d i e r e a l i s a t i e z o u v r a g e n a a n d u r f d e n . D a a r o p v o n d de a f w e g i n g p l a a t s . H e t w a s e v i d e n t d a t w e het s t e d e b o u w k u n d i g en a r c h i t e c t o n i s c h g o e d d o o r d a c h t hadden. ws Naar m i j n idee is in de k a r a k t e r i s t i e k v a n het p l a n , d o o r zijn o m v a n g maar vooral d o o r een s t r i k t e z o n e r i n g , heel d u i d e l i j k s p r a k e v a n a u t o nome o n d e r d e l e n . Er v i n d t een c o n c e n t r a t i e p l a a t s v a n r e l a t i e f g e l i j k -

s o o r t i g e p r o g r a m m a ' s en g e e n v e r m e n g i n g . Z o o n t s t a a n d u i d e l i j k u i t e e n g e l e g d e s t e d e l i j k e f r a g m e n t e n , d i e z i c h ook in b e e l d k a r a k t e r i s t i e k o n d e r s c h e i d e n . V a r i a t i e s op het g e s l o t e n b o u w b l o k voor m a s s a w o n i n g b o u w en een r e f e r e n t i e aan de m o n o c u l t u u r v a n k a n t o o r g e b o u w e n op de W i l h e l m i n a p i e r . H o e z i e t u d i t ? RB

H e t p r o g r a m m a w e r d g e f o r m u l e e r d v a n u i t de s t e d e l i j k e b e h o e f t e en d i t v o r m d e het u i t g a n g s p u n t . V e r v o l g e n s h e b b e n w e heel s t e r k v a n u i t de g e b i e d s k e n m e r k e n o n d e r z o c h t o p w e l k e wijze d i t te r e a l i s e r e n zou zijn. H e t p l a n o n t l e e n t zijn k a r a k t e r i s t i e k v o o r a l aan w a t w e in het g e b i e d a a n t r o f f e n . Een v o o r b e e l d h i e r v a n v o r m t de d i s c u s s i e o v e r het d e m p e n v a n de h a v e n s m e t g r o n d uit het t u n n e l t r a c é , w a a r ik d i r e c t een e i n d e aan heb g e m a a k t , w a n t a l s er i e t s k a r a k t e r i s t i e k voor het g e b i e d is en m o e t blijven, d a n is het wel het w a t e r . Er is g e r e d e n e e r d v a n u i t de g e b i e d s k e n m e r k e n , de b e s c h i k b a r e l o c a t i e en v a n u i t Rotterdam-Zuid. H e t p l a n b e o o g t ook het o p s t a r t e n v a n een r e h a b i l i t a t i e p r o c e s v a n heel Z u i d . D a a r o m is een p r o g r a m m a t i s c h o n d e r z o e k v e r r i c h t n a a r Z u i d en zijn o u d e w i j k e n . D i t a f s t e m m i n g s p r o b l e e m v a n het p r o g r a m m a op d a t v a n de N o o r d o e v e r en de o u d e w i j k e n v a n Z u i d h e e f t ook te m a k e n m e t de n i e u w e f a s e w a a r i n de w e d e r o p b o u w v a n R o t t e r d a m t e r e c h t g e k o m e n is. De l e v e n s v a t b a a r h e i d v a n h e t p r o g r a m m a in deze r e l a t i e f j o n g e s t a d h e e f t een b e l a n g r i j k e rol g e s p e e l d . D a t h e e f t o n s e r t o e g e b r a c h t o m de d w a r s v e r b i n d i n g e n in het p l a n t o t s t a n d te b r e n g e n , z o d a t het d r a a g v l a k v a n v o o r z i e n i n g e n v e r g r o o t w o r d t en de o m l i g g e n d e o u d e w i j k e n hier p r o f i j t v a n h e b b e n . W e w i l l e n n a t u u r l i j k g e e n ei in de w e i l e g g e n ! W i j h e b b e n o v e r de W i l h e l m i n a p i e r g e z e g d , d a t de k a r a k t e r i s t i e k v a n deze v o l l e d i g vrij in het w a t e r g e l e g e n l o c a t i e b i j n a v r a a g t o m het m a k e n v a n een ' g e b o u w d s c h i p ' , en a l s je d i e m e t a f o o r g e b r u i k t , heb je h e t o v e r een g r o o t v o l u m e m e t een s t e r k g e m e n g d p r o g r a m m a . En d a t p l a a t j e d a t de w e r e l d in is g e g a a n n a a r a a n l e i d i n g v a n de p r e s e n t a t i e v a n het p l a n v a n T e u n K o o l h a a s had n o g n i e t zozeer de b e d o e ling o m een a r c h i t e c t o n i s c h b e e l d neer te z e t t e n , m a a r o m een idee te v o r m e n o v e r het t o t a l e v o l u m e , de s t e d e b o u w k u n d i g e t y p o l o g i e en de m e n g i n g v a n p r o g r a m m a . O p de pier is d u s wel s p r a k e v a n g e m e n g d p r o g r a m m a , a l l e e n is het in d u i d e l i j k e z o n e s v o r m g e g e v e n . ws H e t p l a n v a n T e u n K o o l h a a s is d u s v o o r a l g e b a s e e r d o p het o n d e r zoek v a n de d i e n s t en had als b e l a n g r i j k s t e i n z e t de b e e l d v o r m i n g daarvan? RB

W a t K o o l h a a s g e d a a n h e e f t is een b e e l d s c h e t s e n . W e h e b b e n g e w o o n een s o o r t v e r l e i d i n g s s c è n e b e d a c h t . W e h e b b e n het heel g o e d u i t g e z o c h t en t o e n een b e e l d o n t w i k k e l d d a t v o o r a l a l s d o e l h e e f t o m e r v o o r te z o r g e n d a t d i t p r o j e c t e c h t g e r e a l i s e e r d kan w o r d e n en de b e s l i s s i n g e n d a a r v o o r w o r d e n g e n o m e n . V e r v o l g e n s g a a n w e er f a s e voor f a s e m e e v e r d e r . M e t a l s j u r i d i s c h e en f i n a n c i ë l e a c h t e r g r o n d een b e s t e m m i n g s p l a n , d a t p a r a l l e l d a a r a a n g e w i j z i g d en o n t w i k k e l d is. M e t de o n t w i k k e l i n g v a n het p l a n - F o s t e r voor de W i l h e l m i n a p i e r kijken w e v o o r a l n a a r de a r c h i t e c t o n i s c h e u i t w e r k i n g v a n het p l a n v a n T e u n K o o l h a a s . M a a r ook de f a s e r i n g en de l e e f b a a r h e i d v a n het

g e b i e d zijn nu v a n b e l a n g , w a n t w e k u n n e n n i e t t o l e r e r e n d a t er v i j f t i e n jaar l a n g k a a l s l a g zal p l a a t s v i n d e n . D a a r is ook de a a r d v a n de a a n w e z i g e b e b o u w i n g n i e t n a a r en b o v e n d i e n f u n c t i o n e e r t d a t nu. D a t leven wil ik n i e t v e r m o o r d e n , maar g e s t i m u l e e r d h e b b e n . V a n u i t d i e c o n t e x t is nu een p l a n g e m a a k t d a t de m i d d e n s t r o o k m e t b e s t a a n d e g e b o u w e n ook op haar b e s t a a n d e h o o g t e b e h o u d t en d a a r zo veel m o g e l i j k v o o r z i e n i n g e n r e a l i s e e r t voor het g e h e l e g e b i e d . De ' w o o n s t r o o k ' m o e t aan de r u s t i g e , z o n n i g e k a n t l i g g e n en de ' w e r k s t r o o k ' m e t c o n g r e s c e n t r u m a a n de n o o r d k a n t a l s g e z i c h t n a a r de a n d e r e h e l f t v a n de s t a d . ws Kunt u i e t s m e e r z e g g e n o v e r de o r g a n i s a t i e v o r m w a a r b i n n e n de p l a n n e n nu v e r d e r b e h a n d e l d w o r d e n ? RB

W e zijn nu o p alle f r o n t e n in d a t p l a n g e b i e d b e z i g m e t v e r s c h i l l e n d e o n t w i k k e l a a r s / i n v e s t e e r d e r s . D a t d o e n w e v a n u i t een p r o j e c t b u r e a u en m e t p r o j e c t l e i d e r s . W e zijn b e z i g m e t een f e s t i v a l m a r k t , m e t w o n i n g b o u w en m e t de ' H o f v a n Z u i d ' . D a t l a a t s t e is een g e c o m b i n e e r d e a c t i e v a n de r i j k s o v e r h e i d , de g e m e e n t e en B u r g i n v e s t , w a a r i n de e e r s t e 100.000 m 2 k a n t o o r g e m a a k t w o r d t , een m e t r o s t a t i o n en w i n k e l - en p a r k e e r v o o r z i e n i n g e n . En w e b e g i n n e n de b r u g te b o u w e n , d u s in 1993 b a r s t het aan alle k a n t e n los. Nu w e zover zijn d a t w e m e t de W i l h e l m i n a p i e r aan de g a n g m o e t e n h e b b e n w e d a a r een c o n s o r t i u m v a n i n t e r n a t i o n a l e i n v e s t e e r d e r s bij b e t r o k k e n . L a n g uit E n g e l a n d , S A E uit F r a n k r i j k en de M B O uit N e d e r l a n d s a m e n m e t de g e m e e n t e ; vier leden v a n het c o n s o r t i u m t r e k k e n g e z a m e n l i j k aan d a t p l a n voor de Pier. M e t d i e i n v e s t e e r d e r s s a m e n h e b b e n w e g e z e g d , d a t het v e r s t a n d i g is o m g e z a m e n l i j k op te t r e k k e n en g e z a m e n l i j k een p l a n te m a k e n op b a s i s v a n het b e s t e m m i n g s p l a n . M e t de g e g e v e n s v a n de h u i d i g e m a r k t s i t u a t i e in de h a n d h e b b e n w e b e k e k e n w a t v o o r p l a n d a t zou k u n n e n w o r d e n en d a a r is het p l a n v a n F o s t e r u i t v o o r t g e k o m e n . D a t is v o o r k e r s t 1992 o p e n b a a r g e m a a k t en w e zijn nu b e r e i d o m d a a r m e e v e r d e r te g a a n . M o m e n t e e l v i n d t het g e s p r e k p l a a t s o v e r de t i j d s p l a n n i n g en de t a a k v e r d e l i n g . A l s g e m e e n t e l e g g e n w e o o k al de hele i n f r a s t r u c t u u r aan, d u s de k a d e r s w o r d e n op het o g e n b l i k g e m a a k t . W e m a k e n het in de m e e s t r o y a l e zin v a n het w o o r d b o u w r i j p . D a a r b i j h e b b e n w e zeer h o g e k w a l i t e i t s e i s e n aan o n s z e l f g e s t e l d , z o a l s b l i j k t uit de d i s c u s s i e o v e r de b r u g en de a f l o o p d a a r v a n . W e h e b b e n g e z e g d , d a t er n o g s t e e d s een p r o b l e e m s c h u i l t in de b e e l d v o r m i n g v a n R o t t e r d a m - Z u i d , w a a r w e m e t alle g e w e l d t e g e n i n m o e t e n . I n t e r n a t i o n a l e b e z o e k e r s v a n de s t a d h o r e n wij d a a r n i e t over, m a a r de N e d e r l a n d e r s z e g g e n d a t er m e t R o t t e r d a m - Z u i d i e t s m i s is. W i j d o e n er d u s a l l e s aan o m te l a t e n zien d a t d a t b e ï n v l o e d b a a r is, d a t je je d a a r n i e t t o t in l e n g t e v a n d a g e n bij h o e f t neer te l e g g e n , m a a r d a t je g e w o o n k a n l a t e n zien d a t d i e l o c a t i e o p z i c h in het h a r t v a n de s t a d en m e t g e w e l d i g e l o c a t i e k e n m e r k e n g o e d is. W e z e t t e n d a a r b i j het b e s t e in w a t w e h e b b e n en d a t zal voor z i c h g a a n s p r e k e n . D a t is het e e r s t e w a t w e m o e t e n d o e n , d u s g e e n g e z e u r , w e n e m e n de m o o i e r e en d u u r d e r e b r u g . ws In de s a m e n w e r k i n g t u s s e n p u b l i e k e en p r i v a t e p a r t i j e n n e e m t de publieke p a r t i j d u s v o l l e d i g de i n f r a s t r u c t u u r en c o ö r d i n a t i e v a n het proces voor haar r e k e n i n g en g a a t voor iedere l o c a t i e a f z o n d e r l i j k

verschillende verbanden met private partijen aan. U vindt dat juist zo'n brug deze s p i l p o s i t i e v a n de o v e r h e i d in het r e a l i s e r e n v a n dergelijke p l a n n e n m o e t v e r b e e l d e n ? RB

Z e k e r . Deze s t a d h e e f t e r v o o r gekozen o m w a t d a t b e t r e f t o n d e r n e m e n d g e d r a g te v e r t o n e n ; n i e t a c h t e r u i t l e u n e n en m a a r e e n s kijken w a t de b u i t e n w e r e l d bij o n s in de s t a d w i l r e a l i s e r e n . Nee, wij zien d a t wij l o c a t i e s h e b b e n z o a l s o n d e r a n d e r e deze a a n de K o p v a n Z u i d en d a a r b i j o n d e r n e m e n d g e d r a g m o e t e n v e r t o n e n , en w a t d i t p l a n b e t r e f t is d i e b r u g d a a r n a t u u r l i j k het a b s o l u t e s y m b o o l voor. Die m a k e n w e ook voor heel Z u i d en z e t t e n d a a r m e e de v o o r w a a r d e n neer w a a r b i n nen d i e s t a d z i c h de v o l g e n d e v i j f t i g jaar o p deze o e v e r v e r d e r k a n o n t w i k k e l e n . En d a t h e l p t o n s ook m e t de h a v e n a c i v i t e i t e n , w a n t a l s wij e c h t n u m m e r één w i l l e n blijven in de w e r e l d , d a n m o e t e n w e e r v o o r z o r g e n d a t n i e t a l l e e n d i e haven g o e d l o o p t m a a r ook de s t a d als g e h e e l . W a n t d a t b e t e k e n t d a t er m e n s e n z u l l e n k o m e n d i e hier een b e d r i j f b e g i n n e n . En d a n z u l l e n ze a l t i j d b e k i j k e n of er g o e d e s t e d e l i j k e v o o r z i e n i n g e n a a n w e z i g zijn. D a t is de f i l o s o f i e , w e b e g i n n e n aan a l l e s t e g e l i j k , w e p r o b e r e n a l l e s een k w a l i t e i t s s t a n d a a r d h o g e r te k r i j g e n en w e t r e k k e n d a a r i n g e z a m e n l i j k m e t p r i v a t e p a r t i j e n op. D a a r o m w i l l e n w e ook d i e n o o r d r a n d v o o r e l k a a r krijge n en zijn w e o p alle f r o n t e n in de s t a d b e z i g . W e h e b b e n het in v e r s c h i l l e n d e s e g m e n t e n voor v e r s c h i l l e n d e d o e l g r o e p e n g e k n i p t en wij w e t e n h o e l a n g een p l a n aan v o o r b e r e i d i n g s t i j d kost. D u s als w e nu n i e t d a a r m e e b e g i n n e n h e b b e n w e s t r a k s een p r o b l e e m . ws Hoe g r o o t is d a a r b i j , ook w a t b e t r e f t die k w a l i t e i t s s t a n d a a r d , de b e m o e i e n i s v a n de o v e r h e i d m e t de a r c h i t e c t e n k e u z e voor o n d e r d e l e n van het p l a n ? RB

W i j h e b b e n e r v o o r g e k o z e n o m d a a r o v e r in g e s p r e k te g a a n m e t e l k a a r . W e v i n d e n het al te d o l a l s de s t a d het a l l e e n v e r t o n i n g s r e c h t zou o p e i s e n , w a n t u i t e i n d e l i j k i n v e s t e r e n wij a l s s t a d wel heel veel in d a t p l a n g e b i e d m a a r als het e r o p a a n k o m t , b i j v o o r b e e l d bij de b o u w v a n d a t ene i n d i v i d u e l e g e b o u w , d a n k o m t er een i n v e s t e e r d e r , d u s a n d e r geld, en d i e m a g d a n ook een 'say' h e b b e n in de a r c h i t e c t e n keuze. W e g a a n de d i a l o o g a a n en o v e r het a l g e m e e n k o m e n w e d a a r redelijk uit. W e h e b b e n d a a r v o o r ook b e k e k e n of w e de w e l s t a n d s c o m m i s s i e n i e t een b e e t j e k o n d e n o p w a a r d e r e n of v e r s t e r k e n . W e h e b b e n een s p e c i a l e k a m e r aan onze w e l s t a n d t o e g e v o e g d , w a a r i n e n k e l e leden uit de n o r m a l e w e l s t a n d z i t t i n g h e b b e n en d a a r voor de K o p v a n Z u i d n o g a n d e r e n a a n t o e g e v o e g d . Z o zijn d i s c i p l i n e s bij elkaar gezocht met personen die genoeg a f f i n i t e i t hebben met dit p l a n en zelf al e e n s a a n d i t s o o r t p r o c e s s e n h e b b e n d e e l g e n o m e n , d i e g e z a m e n l i j k het t o t a l e p l a n s t e d e b o u w k u n d i g k u n n e n b e h e e r s e n . Z o o n t s t o n d het ' q u a l i t y t e a m ' . De a r c h i t e c t e n in N e d e r l a n d k a k e l e n e r o v e r , d i e h e b b e n z o i e t s v a n : ' v r e s e l i j k d a a r in R o t t e r d a m ! ' en de i n v e s t e e r d e r s ook: 'oh g o d , w a t h e b b e n ze nu w e e r v e r z o n n e n ? ' , m a a r aan de a n d e r e k a n t w i l i e d e r e e n m a a r w a t g r a a g het k w a l i t e i t s s t e m pel krijge n v a n d a t q u a l i t y t e a m . H e t h e e f t in d i e zin d u s a b s o l u u t een k w a l i t e i t s v e r h o g e n d e f f e c t , m a a r het g a a t n i e t v a n z e l f . H e t kost i n s p a n n i n g en d a a r z i t t e n w e

o n g e l o o f l i j k m e e te w o r s t e l e n . Ik p e r s o o n l i j k n a t u u r l i j k ook, in de zin van: ' k a n ik d i t m a k e n , h a a l t d a t het nog.' ws D u r f t u het f e n o m e e n v a n het ' q u a l i t y t e a m ' als v o o r b e e l d te s t e l l e n voor t o e t s i n g v a n qua k a l i b e r v e r g e l i j k b a r e p l a n v o r m i n g in a n d e r e steden? RB

Ik h o u d v a n m a a t w e r k , n i e t v a n s t a n d a a r d o p l o s s i n g e n . D a a r o m w e e t ik n i e t h o e a n d e r e s t e d e n d a t w i l l e n d o e n . Ik kan a l l e e n m a a r b e w e r e n d a t w a t wij hier w a t d a t b e t r e f t h e b b e n u i t g e v o n d e n , g o e d l o o p t . D u s een d i a l o o g o v e r w i e het m a g d o e n , w i e g e g e v e n de s i t u a t i e het b e s t e is en w e l k e c o m b i n a t i e s w e d a n m a k e n . V e r v o l g e n s een k w a l i t e i t s t o e t s die n i e t a l l e e n g a a t o v e r w a t ik b o u w , m a a r d i e ook g a a t o v e r w a t d i e d i e n s t S t e d e b o u w en V o l k s h u i s v e s t i n g v e r z i n t voor het o p e n baar g e b i e d . O o k d a t g a a t er a l l e m a a l d o o r h e e n ; ik leg d u s ook de t o e t s o v e r o n s e i g e n w e r k . D a a r ben ik t o t o p heden zeer g e l u k k i g mee. H e t q u a l i t y t e a m f u n c t i o n e e r t o p een a n d e r niveau , het f u n c t i o n e e r t v a n u i t een a n d e r e a c h t e r g r o n d en v a n u i t het idee d a t je hier een l a n g e a d e m voor m o e t h e b b e n . D a a r o m h e b b e n wij o n s i n g e s p a n n e n Norman Foster, uitwerking Wilhelminapier, maquettes van dwarsdoorsneden en perspectief van de noordelijke straat

o m de leden v a n het t e a m e c h t g e v o e l te g e v e n voor hoe de N e d e r l a n d s e v e r h o u d i n g e n w a t d a t b e t r e f t l i g g e n . En ik denk d a t het nu zo ver is d a t d i e m e n s e n d a t g e v o e l h e b b e n , d a t w e e l k a a r b e g r i j p e n en d a t er a d v i e z e n u i t k o m e n d i e ook voor de p o l i t i e k h a n t e e r b a a r zijn. W a t er u i t e i n d e l i j k g e b e u r t is d a t er een p l a n b i n n e n k o m t , d a t w o r d t b e o o r d e e l d d o o r het q u a l i t y t e a m , d a t v e r v o l g e n s een a d v i e s g e e f t aan de p o l i t i e k o v e r de te o n d e r n e m e n s t a p p e n . De p o l i t i e k h e e f t t o t op h e d e n - en ik heb g e e n e n k e l e reden o m te d e n k e n d a t d a t a n d e r s zal w o r d e n - g e z e g d zeer blij te zijn m e t d i e a d v i e z e n en ze g r a a g o v e r te nemen. D a t h e e f t ook zijn e f f e c t w e e r op de b u i t e n w e r e l d , w a n t die wil d a n t o c h wel d o o r d i e p r o c e d u r e heen, o m d a t je a n d e r s bij d i e p o l i t i e k m e t alle i n v e s t e e r d e r s e r b i j m e t de billen bloot m o e t en je ze m o e t v r a g e n d a t a d v i e s n i e t o p te v o l g e n . ws De Kop v a n Z u i d en de n o o r d e l i j k e c e n t r u m r a n d aan het IJ in A m s t e r d a m zijn e i g e n l i j k n i e t g o e d m e t e l k a a r te v e r g e l i j k e n , m a a r ziet u w e l l i c h t t o c h b e l a n g r i j k e o v e r e e n k o m s t e n of v e r s c h i l l e n t u s s e n deze t w e e s i t u a t i e s ? In het p r o c e s v a n s t e d e l i j k e v e r n i e u w i n g k o m e n de p l a n n e n v a n de b e i d e K o o l h a z e n b i j v o o r b e e l d o p een m o m e n t in de p r o c e d u r e v e r g e l i j k b a a r t o t s t a n d , ' t h e p o i n t of no r e t u r n ' . RB

Ik v i n d d i e v e r g e l i j k i n g heel l a s t i g , h o e w e l de v e r l e i d i n g i n d e r d a a d heel g r o o t is o m de s i t u a t i e s n a a s t e l k a a r te z e t t e n . M a a r v o o r a l in de c o n t e x t v a n de p l a n v o r m i n g zijn er zeer g r o t e v e r s c h i l l e n in de R o t t e r d a m s e en A m s t e r d a m s e s i t u a t i e , b i j v o o r b e e l d w a t b e t r e f t de b e v o l king. De R o t t e r d a m m e r s h o u d e n v a n b o u w e n . Ze s t a a n hier a l l e m a a l bij d i e b o u w p u t t e n d o o r de s c h u t t i n g e n te l o e r e n en ze zijn er t r o t s op. De e e r s t e e c h t e g r o t e m e t r o - a c t i e is in R o t t e r d a m g e w e e s t en d a a r h e b b e n w e n i e m a n d o v e r g e h o o r d . Ze b a g g e r e n hier g e w o o n d o o r het zand, de w i n k e l s blijven o p e n , w e l e g g e n een p a a r p l a n k j e s neer en i e d e r e e n h e e f t z o i e t s v a n : ' H e t is voor het nut v a n het a l g e m e e n , het m o e t , d u s n i e t z e u r e n , d a t d o e n we.' W e h e b b e n het m e t d i t s o o r t p l a n n e n d a a r o m v o o r a l o v e r m a a t -

s c h a p p e l i j k e p r o c e s s e n . Ik heb d a a r b i j geluk g e h a d m e t de m e n t a l i t e i t d i e in deze s t a d h e e r s t . En d a t zal h e u s wel a l s a c h t e r g r o n d h e b b e n d a t hier o o i t een v e r s c h r i k k e l i j k o n g e l u k is g e b e u r d . M a a r ook d a t z o w e l de p o l i t i e k als de b e v o l k i n g de w i l h e e f t o m het hier e c o n o m i s c h b e t e r te l a t e n l o p e n , h e t is de 'drive' v a n deze s t a d en ik denk d a t d i e in A m s t e r d a m a n d e r s ligt. D a a r m e e v e r o o r d e e l ik n i e t s , m a a r zeg wel d a t d a t de s i t u a t i e m a a k t z o a l s d i e is. J e krijgt w a t je v e r d i e n t w a t d a t b e t r e f t , zo w e r k t d a t nu e e n m a a l . ws Hier in R o t t e r d a m is het b e g r i p ' s o c i a l r e t u r n ' g e ï n t r o d u c e e r d m e t , naar m i j n idee, als v o o r n a a m s t e d o e l het c r e ë r e n v a n een m a a t s c h a p pelijk d r a a g v l a k voor de r e a l i s a t i e v a n de p l a n n e n . M a a k t het nu wezenlijk v e r s c h i l of een w e r k l o z e uit Z u i d of e r g e n s a n d e r s v a n d a a n het werk g a a t d o e n ? RB

A l s deze s t a d n i e t een g r o t e i n s p a n n i n g g e l e v e r d had o p het vlak v a n de s t a d s v e r n i e u w i n g , d a n had d i t p l a n n o o i t g e k u n d w a n t d a n had i e d e r e e n g e d a c h t : ' W a t krijgen w e n o u ? G l i t t e r en g l a m o u r ? M a a r d a a r zijn w e n i e t v a n g e d i e n d . ' De i n s p a n n i n g v a n de s t a d s v e r n i e u w i n g v o r m t d u s het w e r k e l i j k e d r a a g v l a k voor d i t p l a n . V e r v o l g e n s is er g e z e g d d a t je d i t p l a n m o e t o n t w i k k e l e n voor heel Z u i d , d a t u i t de neergaande spiraal moet komen. Cafés gaan dicht, scholen gaan weg, d a t k a n t o c h a l l e m a a l niet ? D u s a l s w e d i t p l a n g a a n m a k e n d a n m o e t het ook ' s o c i a l r e t u r n ' h e b b e n voor de o m l i g g e n d e w i j k e n , w a n t als w e de l a n d e l i j k e c i j f e r s b e k i j k e n k o m t deze s t a d er t o c h een b e e t j e b e k a a i d af. En d a t p r o b e r e n w e n i e t a l l e e n m e t d i t p r o j e c t , m a a r in het a l g e m e e n voor e l k a a r te krijgen. ws Vindt u g e h o o r voor p r o b l e m e n , w a a r v a n u m e e n t d a t de r e i k w i j d t e veel g r o t e r is d a n d i e v a n de s t a d R o t t e r d a m ? RB

A l s wij m e t deze s t a d een f l i n k e s l a g w i l l e n m a k e n in de e e n e n t w i n t i g s t e e e u w , d a n m o e t e n er b e s l i s s i n g e n g e n o m e n w o r d e n o v e r de i n f r a s t r u c t u u r v a n deze s t a d . D a t is g e e n R o t t e r d a m s e , m a a r een N e d e r l a n d s e en m i s s c h i e n zelfs een E u r o p e s e a a n g e l e g e n h e i d . D a a r o m denk ik d a t de r i j k s o v e r h e i d d a a r ook e e n s w a t d a a d k r a c h t voor m o e t o n t w i k k e l e n . M a a r d a t is een a f w e g i n g s p r o b l e e m en m a a t s c h a p p e l i j k g e z i e n z i t n i e m a n d e r o p te w a c h t e n o m te z e g g e n ' l a t e n w e er n o g een paar m a k e n ' . M a a r a l s w i j w i l l e n v e r b e t e r e n , d a n zal d a t toch absoluut moeten gebeuren.

Heel Korteweg, topografische

impressie

stadsas

Rotterdam