Een format voor een individueel handelingsplan van REC BovenAmstel

Een format voor een individueel handelingsplan van REC BovenAmstel

Individueel handelingsplan van REC BovenAmstel

Ina Berlet Hans Pietersen

Enschede, december 2005 SO/3103.001/D/05-

Inhoud

Inleiding

5

1.

Verantwoording format individueel handelingsplan

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

Inleiding 7 Een zorgmodel voor cluster IV scholen 7 De relatie tussen schoolplan, groepsplan en individueel handelingsplan 10 Doelen en functies van het individueel handelingsplan 11 Taken en verantwoordelijkheden bij opstellen, uitvoeren en evalueren van het individueel handelingsplan 12 De rol van ouders/verzorgers bij het IHP 12

2.

Toelichting op het format individuele handelingsplanning

2.1 Werkwijze bij de tot standkoming van het format 2.2 Het format voor het individueel handelingsplan REC BovenAmstel 2.3 Vervolgstappen Bijlage 1: het format Individuele Handelingsplanning voor scholen van REC BovenAmstel Bijlage 2: het format Individuele Handelingsplanning van REC BovenAmstel Bijlage 3: de procedure Bijlage 4: bronnen

7

15 15 15 17 19 27 41 45

Inleiding

Voorliggende notitie biedt de verantwoording en het resultaat van een project dat in het kader van de procedure SLOA-veldaanvragen 2005 is uitgevoerd. Opdrachtgever van het project is REC BovenAmstel, een regionaal expertisecentrum voor cluster IV. De opdracht luidde '... het ontwikkelen van een format voor een individueel handelingsplan dat door alle scholen van REC BovenAmstel gaat worden gebruikt.' Bij het formuleren van de veldaanvraag hanteert REC BovenAmstel het uitgangspunt dat, indien scholen een zelfde format individueel handelingsplan hanteren, er in toenemende mate sprake zal zijn van het hanteren van eenduidige kwaliteitseisen. Zo is de structuur van een handelingsplan richtinggevend voor de inhouden zowel op het niveau van de na te streven doelen als op het meer concrete uitwerkingsniveau van activiteitenplanning. Tevens leidt het gebruik van een zelfde format tot afstemming in taalgebruik en kunnen minimumeisen worden geformuleerd met betrekking tot de inhouden. Tot slot geldt dat bij het ontwikkelen van het format rekening moest worden gehouden met het criterium dat het individueel handelingsplan een leidraad voor orthopedagogisch en -didactisch handelen is en niet slechts wordt beschouwd als een wettelijke verplichting. Met andere woorden: het individueel handelingsplan moet sturend zijn voor het handelen van medewerkers van cluster IV scholen en daarmee een kwaliteitsimpuls geven aan het onderwijs op de cluster IV scholen.

Deelnemers aan het ontwikkelproces Het format is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met vertegenwoordigers van alle scholen van REC BovenAmstel. Dit waren: Anja Oor De Kleine Prins, SO-ZMOK José Kromhout van der Meer Mr de Jonghschool, SO-ZMOK Michiel Asselman Mr de Jonghschool, SO-ZMOK Martin Kampers A.H. Gerhardschool, SO-ZMOK Nel van Buuren De Pionier, P.I-school Lyda Lissenberg Professor Waterinkschool, P.I.-school Alfred van Bergen E. J. van Detschool, P.I.-school Henny Verheijen De Wetering, VSO-ZMOK Paul Poppenk Altra College, VSO-ZMOK Tjeerd Attema Altra College, VSO-ZMOK

Leeswijzer De notitie is als volgt opgebouwd: hoofdstuk I geeft een inhoudelijke verantwoording van de gemaakte keuzes. Hoofdstuk II biedt een toelichting op het tot stand komen van het format. De bijlagen ten slotte bevatten, a. het format individueel handelingsplan, b. een procedurevoorstel en c. een lijst met geraadpleegde bronnen.

⏐5

⏐6

1.

Verantwoording format individueel handelingsplan

1.1

Inleiding

Het opstellen van een [individueel] handelingsplan is anno 2005 een wettelijke verplichting voor scholen die vallen onder de Wet op de Expertisecentra, dus ook voor de cluster IV scholen van het REC BovenAmstel. Deze scholen komen aan de verplichting tegemoet door het ontwikkelen van een gezamenlijk format voor individuele handelingsplanning. Hiermee worden de volgende doelen nagestreefd: • het beter geïnformeerd zijn over elkaars werkwijze; • het creëren van betere voorwaarden voor aansluiting so/vso in het kader van doorlopende leer- en ontwikkelingslijnen.

Leeswijzer In de voor u liggende verantwoording van het format wordt geredeneerd van algemeen naar specifiek. Allereerst wordt in paragraaf 1.2 een algemeen zorgmodel gepresenteerd, waarin het continuüm van zorg in het [voortgezet] speciaal onderwijs kan worden geschetst. Dit zorgmodel is een van de steunpijlers van de verdere uitwerking van het format. Vervolgens wordt in paragraaf 1.3 ingegaan op de relatie tussen handelingsplanning op verschillende niveaus: het schoolplan, het groepsplan en het individuele handelingsplan. Hierop aansluitend worden in paragraaf 1.4 doelen en functies van het individueel handelingsplan benoemd. Deze zijn gebaseerd op de ervaringen van de verschillende scholen van REC BovenAmstel en tevens op de huidige stand van de ontwikkeling op deze scholen. Dit leverde in eerste instantie een divers beeld op. Van daaruit is door middel van discussies die tijdens de werkgroepbijeenkomsten gevoerd, geprobeerd om tot afstemming op een soort 'basismodel' uit te komen. In paragraaf 1.5 wordt kort [en nog voorlopig] ingegaan op de betrokkenen bij handelingsplanning voor leerlingen: hun taken en verantwoordelijkheden bij het opstellen, uitvoeren en evalueren van het individueel handelingsplan. Paragraaf 1.6 gaat over de betrokkenheid van ouders/verzorgers bij het individueel handelingsplan. Scholen waren het erover eens dat ernaar gestreefd wordt om de betrokkenheid van de ouders/verzorgers en de leerling zelf bij zijn individueel handelingsplan te versterken. In het format zijn daarvoor voorzieningen getroffen.

1.2

Een zorgmodel voor cluster IV scholen

In het schema op pagina 7 wordt een zorgmodel gepresenteerd, dat uitgaat van een continuüm met drie 'gradaties' van zorg op scholen voor speciaal onderwijs: A Het algemene zorgaanbod van de school. Het algemene zorgaanbod kan worden gekarakteriseerd als datgene wat de school rekent tot haar kerntaken; datgene waarvoor zij verantwoordelijkheid wil dragen en

⏐7

waarover zij verantwoording wil afleggen. Het algemene zorgaanbod wordt gekenmerkt door: • een goed [ortho]pedagogisch en [ortho]didactisch onderwijsaanbod • een krachtig pedagogisch klimaat • een krachtige leeromgeving • een optimale interne zorgstructuur B Het specifieke zorgaanbod van de school. Het specifieke zorgaanbod kan worden gekarakteriseerd als het antwoord van de school op individuele zorgvragen. Per school kan het specifieke zorgaanbod verschillen. Dit specifieke zorgaanbod wordt gekenmerkt door: • zorgarrangementen die onder verantwoordelijkheid van de school worden aangeboden • zorgarrangementen die worden aangeboden aan [in omvang beperkte] groepen leerlingen C. De specialistische zorg door externe instellingen. De specialistische zorg door externe instellingen kan worden gekarakteriseerd als die zorg die niet valt onder de verantwoordelijkheid van de school maar die wel moet worden aangeboden om de leerling een optimale ontwikkeling te garanderen. De specialistische zorg wordt gekenmerkt door: • zorgarrangementen aan bepaalde leerlingen • aangeboden door externe instellingen met wie de school samenwerkingsrelaties aangaat • hetgeen geschiedt in afstemming met het algemene en specifieke zorgaanbod van de school. Deze driedelige 'zorgtrap' dient als een van de uitgangspunten voor handelingsplanning.

⏐8

Kader voor de zorg

A: algemene zorg

B: specifieke zorg

C: specialistische

schoolnabije zorg

zorg

A:

goed onderwijs, krachtig pedagogisch klimaat, optimale interne zorgstructuur

B:

zorgarrangementen onder verantwoordelijkheid van de school, aangeboden aan beperkte groepen leerlingen

C:

zorgarrangementen aangeboden aan individuele leerlingen door externe instellingen

⏐9

1.3

De relatie tussen schoolplan, groepsplan en individueel handelingsplan

Onderwijs en zorg dient planmatig te worden aangeboden. Planmatig handelen [op cluster IV scholen] kan worden geformuleerd op meerdere niveaus: bovenschools niveau, schoolniveau, groepsniveau en individueel niveau. Voor de handelingsplanning rond leerlingen kan dit worden omschreven in respectievelijk het schoolplan, het groepsplan en het individueel handelingsplan. Deze plannen staan in een duidelijke relatie tot elkaar, namelijk van algemeen naar bijzonder.

Schoolplan

groepsplan

individueel handelingsplan

Het schoolplan beschrijft onder meer de visie van de school op pedagogisch en didactisch handelen en het zorgaanbod van de school op hoofdlijnen geformuleerd in schoolbeleid Het groepsplan bevat een vertaling van het schoolbeleid naar een specifieke groep leerlingen toe. In het groepsplan wordt het [ortho]pedagogisch en [ortho]didactisch handelen voor de hele groep of klas omschreven. Het groepsplan is richtinggevend voor het handelen van alle bij de betreffende groep betrokken medewerkers van de school. Het individueel handelingsplan omschrijft de aanpassing en/of afwijking van het groepsplan, voor zover die geldt voor een individuele leerling. Dit kan worden geformuleerd in termen van • een remediërend en/of compenserend aanbod, • het geven van dispensatie waar dat nodig is • het bieden van sociaal-emotionele ondersteuning en begeleiding. Hiermee geeft de school aan op welke wijze zij onderwijs op maat [van deze leerling] wil realiseren. Ook staat in het individueel handelingsplan vermeld hoe de zorg op maat wordt aangeboden: • specifieke zorgarrangementen onder verantwoordelijkheid van de school voor de individuele leerling; • eventueel het zorgaanbod van externe instellingen, waar mogelijk in afstemming met de school.

⏐ 10

De realiteit In werkelijkheid is de ontwikkeling op de verschillende scholen richting handelingsplanning zeer divers. Deze ontwikkeling wordt beïnvloed door uiteenlopende factoren. Volgens de werkgroepleden zijn de volgende factoren van invloed op [het belang van] groepsplanning in relatie tot individuele handelingsplanning: • de schaal van de school [aantal leerlingen]; • de functie van de school [observatie / onderwijs / zorg / relatie met klinische behandeling]; • het opnamebeleid tot nu toe; • het beleid van groeperen: 'pedagogisch groeperen' [zorgarrangementen, sociaal klimaat in de groep staat voorop] vs. 'didactisch groeperen' [leerontwikkeling staat voorop]; • de mogelijkheden van groeperen zijn weer afhankelijk van de schaal van de school en de samenstelling van de populatie per jaar.

1.4

Doelen en functies van het individueel handelingsplan

Er is sprake van formele, wettelijke vereisten en van operationele of functionele doelen. Formeel Strikt formeel gezien is het eerste doel van het individueel handelingsplan de vervulling van de wettelijke eisen. [artikel 41a WEC]: 1. Op voorstel van de commissie voor de begeleiding en in overeenstemming met de ouders stelt het bevoegd gezag van een school voor een leerling die toelaatbaar is verklaard tot [... een cluster 4 school...], voor elk schooljaar een handelingsplan op..... 2. In het handelingsplan dat betrekking heeft op het laatste schooljaar van de periode gedurende welke de leerling door een commissie voor de indicatiestelling toelaatbaar is verklaard tot een [... cluster 4 school...] wordt aangegeven dat de voortzetting van de toelating afhankelijk is van een nieuwe beoordeling door een commissie voor de indicatiestelling. 3. Het handelingsplan wordt jaarlijks met de ouders geëvalueerd. Operationeel Operationeel gezien dient het individueel handelingsplan volgens de scholen van REC BovenAmstel de volgende functies te vervullen. De planningsfunctie: Het individueel handelingsplan is een werkdocument waarin de geplande doelen en interventies zijn omschreven; er zijn [SMART] doelen geformuleerd en deze doelen worden regelmatig geëvalueerd. De afstemmingsfunctie: Omdat op de scholen gewerkt wordt in [multidisciplinaire] teams, dient het individiueel handelingsplan ter onderbouwing en afstemming van het planmatig handelen van alle betrokken medewerkers, zowel binnen als buiten van de school. De communicatie- en coachingsfunctie: Aan de hand van verzamelde onderzoeks- en evaluatiegegevens wordt met de ouders/verzorgers en met de leerling zelf gecommuniceerd over zijn/haar ontwikkeling. Dit proces biedt tevens aanknopingspunten om, waar mogelijk, de ouders/verzorgers en de leerling te coachen, bijvoorbeeld naar een realistische inschatting van zijn/haar eigen perspectieven naar de toekomst toe.

⏐ 11

De herindicatiefunctie: In het individueel handelingsplan worden onder meer de verwachtingen ten aanzien van [het ontwikkelingsperspectief van] de leerling en de daaruit voortvloeiende pedagogische en didactische doelen verwoord. Dit vindt plaats in een cyclisch proces van plannen, uitvoeren, evalueren en bijstellen. De vastlegging van dit proces in het individueel handelingsplan kan functioneren als 'bouwsteen' bij de onderbouwing van de herindicatie na 3 jaar. De verantwoordingsfunctie De Inspectie expertisecentra toetst en beoordeelt scholen aan de hand van een toezichtkader. In het toezichtkader [voortgezet] speciaal onderwijs en expertisecentra zijn voor de scholen drie domeinen, met daarin acht kwaliteitsaspecten geformuleerd. Ieder kwaliteitsaspect wordt 'gemeten' aan de hand van meerdere indicatoren. Het individueel handelingsplan heeft een functie binnen het toezichtkader, omdat het de grondslag is voor de beoordeling van kwaliteitsaspect 8: "De prestaties van de leerlingen liggen ten minste op het niveau dat op grond van hun kenmerken mag worden verwacht". Bij de beoordeling van dit kwaliteitsaspect speelt het formuleren van een verwachting in het individueel handelingsplan een belangrijke rol, evenals het evalueren en bijstellen van deze verwachtingen gedurende het verblijf op de [v]so school.

1.5

Taken en verantwoordelijkheden bij opstellen, uitvoeren en evalueren van het individueel handelingsplan

Het individueel handelingsplan wordt opgesteld, bewaakt en geëvalueerd door de Commissie van begeleiding van de school. De Commissie van begeleiding maakt hierbij gebruik van de rapportage zoals die is beoordeeld door de Commissie van Indicatiestelling. De Commissie van begeleiding is multidisciplinair samengesteld. De uitvoering van het individueel handelingsplan is in handen van de bij de leerling betrokken leerkrachten en zorgverleners. De scholen van REC BovenAmstel hebben de huidige werkwijze met betrekking tot handelingsplannen aangegeven: Opstellen, bespreken, bewaken, evalueren Dit is georganiseerd in structurele leerlingbesprekingen en verloopt volgens een cyclisch model. De betrokkenen zijn: Commissie van begeleiding: • psycholoog/orthopedagoog. • schoolmaatschappelijk werker • intern begeleider • mentor / leerkracht eventueel aangevuld met ouderbegeleider, logopedist en/of remedial teacher, schoolarts. In de praktijk wordt vaak gewerkt met een 'casuscoördinator'. Uitvoeren • mentor / leerkracht • alle in het individueel handelingsplan genoemde disciplines

1.6

De rol van ouders/verzorgers bij het IHP

Wettelijk en formeel gezien dienen ouders/verzorgers geïnformeerd te worden over de inhoud van het IHP en ze dienen het, na goedkeuring, te ondertekenen. De WEC stimuleert scholen om de communicatie met ouders versterkte aandacht te geven. In veel gevallen gaat dit - ondanks de nodige inspanningen - niet van een leien dakje.

⏐ 12

Problemen in de communicatie met ouders/verzorgers komen veelal door gebrekkige beheersing van het Nederlands door ouders/verzorgers en/of door de 'cultuurkloof', anders gezegd: de [wederzijdse] onbekendheid met de waardensystemen achter de opvoedings- en schoolpraktijk. Voor deze problematiek dienen oplossingen gevonden te worden, zodat de versterking van de rol van ouders/verzorgers ook daadwerkelijk kan worden geëffectueerd.

⏐ 13

⏐ 14

2.

Toelichting op het format individuele handelingsplanning

2.1

Werkwijze bij de tot standkoming van het format

Het format individueel handelingsplan [zie bijlage a] is allereerst tot stand gekomen door input van de scholen en van leden van de Commissie van Indicatiestelling van REC Bovenamstel. De input is gegeven • door bijdragen van alle betrokken scholen tijdens vijf werkbijeenkomsten met de werkgroep; • door het beschikbaar stellen van [anonieme] voorbeelden van de huidige handelingsplannen; • door schriftelijk of mondeling commentaar te leveren op concepten; • door bespreking van deel 1 van het format met leden van de Commissie van Indicatiestelling. Bovendien is gebruik gemaakt van formats handelingsplannen van cluster IV scholen buiten REC Bovenamstel. Door deze werkwijze is geprobeerd om zo dicht mogelijk aan te sluiten bij de praktijk op de scholen nu en bij hun ontwikkelingsplannen voor de toekomst. Daarnaast is ook gebruik gemaakt van vakliteratuur en internetbronnen [zie bijlage C. Deze hadden vooral de functie van 'check', zodat het te ontwikkelen format -waar mogelijk- aansluit bij recente publicaties en resultaten.

2.2

Het format voor het individueel handelingsplan REC BovenAmstel

De hoofdstructuur van het format individueel handelingsplan bestaat uit twee delen. Beide delen kennen een cyclische benadering. De gedachte daarachter is overgenomen uit een begeleidingsmodel, zoals dat nu op de Mr. de Jonghschool wordt besproken en ingevoerd. Het model voorziet in twee cycli van handelingsplanning en leerlingbespreking: Deel I: 'lange cyclus' van één jaar Dit deel I bevat, naast de persoonsgegevens, allereerst een integratief beeld van de leerling, onderbouwd door onderzoeksgegevens. De onderzoeksgegevens kunnen worden opgenomen in deel I, of er kan worden verwezen naar deze gegevens in het leerlingdossier. Het beeld van de leerling wordt, in een proces van interpretatie en duiding, vertaald naar verwachtingen ten aanzien van het ontwikkelingsperspectief van de leerling. De verwachtingen worden geformuleerd door de school, maar ook door de ouders/verzorgers en door de leerling zelf. Van daaruit worden doelen voor de termijn van één jaar afgeleid: • [ortho]didactische doelen ten aanzien van de cognitieve ontwikkeling en het leren; • [ortho]pedagogische doelen ten aanzien van de sociaal-emotionele ontwikkeling, gedrag, werkhouding en taakgerichtheid; • specifieke zorg en hulpverlening binnen en buiten de school.

⏐ 15

Na afloop van dat jaar wordt teruggekeken en geëvalueerd: zijn de doelen behaald? Liggen de behaalde resultaten in de lijn van de geformuleerde verwachtingen? Of moeten zaken worden bijgesteld? Op basis van de jaarlijkse evaluatie wordt er een nieuw plan opgesteld voor de volgende periode van een jaar. Zodoende ontstaat er een cyclus van plannen, uitvoeren, evalueren, bijstellen en opnieuw plannen. Deel II: korte cyclus van ca. 12 weken. Deel II bevat concrete, SMART geformuleerde doelen en werkafspraken voor de korte termijn, afgeleid van de lange termijndoelen in deel I. Deel II is richtinggevend voor het dagelijks handelen rondom de leerling op school. Dit planningsdocument biedt houvast voor de mentor, de leerkrachten, begeleiders en zorgverleners die bij de leerling betrokken zijn. Ook de 'korte cyclus' in deel II kent de cyclische benadering van plannen, uitvoeren, evalueren, bijstellen - en daarmee de volgende cyclus plannen. Beide delen verwijzen naar elkaar. Het zijn in elkaar grijpende cirkels. [zie schema blz 18]

2.2.1

Het invullen van deel I van het individueel handelingsplan

Bij het invullen van deel I van het individueel handelingsplan wordt voortgebouwd op de door de Commissie van indicatiestelling aangeleverde rapportage bij intake. Ook wordt steeds gebruik gemaakt van de meest recente beschikbare gegevens. Deze gegevens worden geïnterpreteerd en vertaald naar verwachtingen [t.a.v. het ontwikkelingsperspectief] voor de leerling. Op basis hiervan worden doelen geformuleerd voor de termijn van 1 jaar. Verwachtingen en de doelen worden jaarlijks geëvalueerd. Centraal staat de vraag in hoeverre doelen zijn gerealiseerd en verwachtingen zijn uitgekomen en wat, indien opbrengsten niet conform de verwachtingen blijken te zijn, daarvan de oorzaken zijn. Uiteindelijk worden de lange termijn verwachtingen en de doelen jaarlijks bijgesteld op basis van behaalde [tussen]resultaten; Deel I wordt jaarlijks opgesteld in samenwerking met de ouders, besproken met en getekend door de ouders/verzorgers, [de leerling] en de school. Door deze opbouw en werkwijze voldoet deel I niet alleen aan de wettelijke eisen en het toezichtkader van de onderwijsinspectie, maar bevat het tevens alle gegevens die nodig zijn voor onderbouwing van een herindicatie na 3 jaar.

2.2.2

Het invullen van deel II van het individueel handelingsplan

Deel II sluit aan bij de lange termijn doelen voor de leerling, zoals geformuleerd in deel I. Indien de school structureel werkt met groepsplannen, dan kan in deel II worden volstaan met het 'verfijnen' of toespitsen van het groepsplan naar de specifieke behoeften van de individuele leerling toe. We spreken bijvoorbeeld van didactische 'taakaanpassingen' voor de individuele leerling. Het individueel handelingsplan is dan een afgeleide van het groepsplan. Indien de school [nog] niet werkt met groepsplannen, dan zijn de afzonderlijke individuele handelingsplannen uitgangspunt voor het pedagogisch-didactisch handelen op school. Bij het invullen van deel II worden de lange termijn doelen van het individueel handelingsplan vertaald naar operationele doelen voor de korte termijn [periodes van ca. 12 weken]. De operationele doelen worden afzonderlijk geformuleerd voor het algemene en specifieke zorgaanbod van de school en [eventueel] de externe zorg.

⏐ 16

Toelichting: Onder het algemene zorgaanbod van de school valt: • de orthopedagogische aanpak met betrekking tot de sociaal-emotionele ontwikkeling, het gedrag, de werkhouding en de taakgerichtheid; • de orthodidactische aanpak per leergebied [vak- of vormingsgebied]; de leergebieden kunnen per school op een eigen wijze benoemd worden. Onder het specifieke zorgaanbod van de school valt de extra zorg, aangeboden door verschillende 'disciplines', zoals maatschappelijk werk, specifieke [gedrags]trainingen, remediale hulp, motorische remedial teaching, logopedie etc. Daarnaast wordt de relatie tussen school en specialistische externe zorg vermeld. De behaalde resultaten per periode worden vastgelegd en telkens geplaatst in het licht van de lange termijn doelen; Op basis daarvan worden conclusies geformuleerd met betrekking tot het ontwikkelingsperspectief van de leerling op de langere termijn. Eén keer per jaar worden de doelen voor het volgende jaar bijgesteld. De school kan ervoor kiezen om deel II periodiek te bespreken met de leerling en de ouders/verzorgers. In dat geval kan de communicatie- en coachingsfunctie van het individueel handelingsplan sterker ontwikkeld worden. Ondertekening van deel II is mogelijk, maar niet verplicht.

2.3

Vervolgstappen

Op 21 juni 2005 is het format individueel handelingsplan [voorlopig] vastgesteld door de betrokken scholen. Daarna volgde een fase van uittesten en proefinvoeren. Op basis van de resultaten uit deze fase en na een brede resonans zal in december 2005 het format definitief worden vastgesteld door de besturen van de betrokken scholen. Naar verwachting kan met ingang van 2006 worden begonnen met de invoering van het format op de scholen.

⏐ 17

01 09 05

31 08 06 HANDELINGSPL AN DEEL I

OPSTELLEN

UITVOEREN

DEEL IIA

EVALUEREN

BIJSTELLEN

DEEL IIB

DEEL IIC

PERIODEPLAN I

PERIODEPLAN II

PERIODEPLAN III

SEPTEMBER - DECEMBER 2005

JANUARI – APRIL 2006

MEI – JULI 2006

OPSTELLEN

BORGEN

UITVOEREN

BIJSTELLEN

BORGEN

OPSTELLEN

UITVOEREN

BIJSTELLEN

EVALUEREN

⏐ 18

OPSTELLEN

BORGEN

UITVOEREN

BIJSTELLEN

EVALUEREN

EVALUEREN

Bijlage 1: het format Individuele Handelingsplanning voor scholen van REC BovenAmstel Basisversie

⏐ 19

⏐ 20

REC BovenAmstel | Format Handelingsplan | basis versie december 2005

>Handelingsplan leerling: adres: woonplaats: telefoon: geboortedatum: datum plaatsing: indicatienummer: datum herindicatie: handelingsplan voor de periode van mentor: Individueel begeleider: groep/klas: ingevuld door: datum:

⏐1

t/m

1

>Deel 1: Beeld van de leerling De leerling

a. Reden aanmelding cq verblijf in (v)so

b. Algemeen beeld Integratieve beschrijving van de leerling, aandachtspunten naar Pameyer & Beukering; • stoornis • extra beperking in het onderwijs • integraliteit (problematiek doet zich voor op school én in de thuissituatie én in vrije tijds situaties) • protectieve factoren (steunfactoren) • belemmerende factoren (risicofactoren)

c. zorg / hulpverlening

Is er (externe) zorgverlening betrokken? - de instelling(en) - de contactpersoon(en) - aard van het contact - steunfactoren - risicofactoren NB: actuele gegevens!!!

bijzonderheden

Evaluatie van de periode van

t/m

Ná het eerste jaar op school, en na elk volgend jaar vindt evaluatie plaats. - Welke lange-termijn doelen van het vorige jaar zijn behaald? - Welke niet? Waarom niet?

Verwachtingen voor de periode van

t/m

In samenspraak tussen school, ouders/verzorgers en leerling worden verwachtingen voor de periode van één jaar geformuleerd: - de verwachtingen van de school (wat denken we te bereiken; onder welke voorwaarden?) - de verwachtingen van de ouders naar de school en de leerling toe; - de verwachtingen van de leerling naar school (en eigen toekomst) toe.

⏐2

Doelen voor de periode van 1 jaar

t/m

Vanuit de hierboven beschreven factoren en de verwachtingen t.a.v. het ontwikkelingsperspectief worden de volgende lange-termijn doelen vastgesteld: doelen voor ...

op school / stage

thuis / vrije tijd

orthopedagogische doelen:

sociaal-emotioneel werkhouding gedrag

orthodidactische doelen:

leren en denkontwikkeling

zorg / hulpverlening - op school - buiten school

Ondertekening

datum school/directie

datum ouders/verzorgers

leerling

⏐3

3

>Deel 2: Werkafspraken leerling: periode van

t/m

mentor: groep/klas: datum: volgende evaluatie / leerlingbespreking:

Evaluatie vorige periode: Neem de samenvatting van de evaluaties uit de vorige periode over en trek van daaruit conclusies voor de komende periode.

De korte-termijn doelen voor de komende periode van

• •

t/m

periode van ca. 12 weken; vanuit de conclusies uit de vorige periode + de verwachtingen t.a.v. het ontwikkelingsperspectief van de leerling + de lange-termijn doelen (zie deel 1) worden de volgende korte-termijn doelen vastgesteld:

a. algemeen zorgaanbod - de doelen en activiteiten voor het IHP worden waar mogelijk gekoppeld aan / afgeleid van het groepsplan

a.1. pedagogische aanpak m.b.t. sociaal-emotionele ontwikkeling, werkhouding en gedrag school (vso: school + stage) doel(en) benadering - van leerkrachten naar leerling en ouders toe; - van ouders/verzorgers naar kind toe

door wie hoe, middelen wanneer, frequentie bijzonderheden - bijv. gebruik medicijnen

evaluatie

⏐4

samenwerking met thuis / vrije tijd

a.2 didactische aanpak leergebieden - de leer- of vormingsgebieden worden per school / per bouw vastgesteld en benoemd

leergebied / onderdeel ... doel(en) door wie hoe, middelen wanneer, frequentie evaluatie/toets - doelen behaald?

eventueel: didactische leeftijd leergebied / onderdeel ... doel(en) door wie hoe, middelen wanneer, frequentie evaluatie/toets - doelen behaald?




eventueel: didactische leeftijd

⏐5

5

b. specifiek zorgaanbod van de school - waar nodig: anticipeer op mogelijke incidenten doelen aanbod door wie wanneer, frekwentie evaluatie

c. specialistisch zorgaanbod (extern) doelen aanbod / instelling contactpersonen - op school - bij externe instelling(en) evaluatie - hoe? - wie zijn betrokken? - wie bewaakt afspraken?

Verwachtingen voor de volgende periode Vat de evaluaties uit a,b en c samen en trek van daaruit conclusies. Noteer deze conclusies hier en neem ze over in het handelingsplan voor de volgende periode.

Ondertekening

mentor

ouders/verzorgers

leerling

⏐6

Bijlage 2: het format Individuele Handelingsplanning van REC BovenAmstel Plusversie

⏐ 27

⏐ 28

REC BovenAmstel | Format Handelingsplan | plus versie december 2005

>Handelingsplan leerling: adres: woonplaats: telefoon: geboortedatum: kalenderleeftijd: (indien van toepassing) didactische leeftijd: datum plaatsing: indicatienummer: datum herindicatie: handelingsplan voor de periode van mentor: Individueel begeleider: groep/klas: ingevuld door: datum:

⏐1

t/m

>Deel 1: Beeld van de leerling De leerling

a. Reden aanmelding cq verblijf in (v)so

b. Algemeen beeld Integratieve beschrijving van de leerling, aandachtspunten naar Pameyer & Beukering: • stoornis • extra beperking in het onderwijs • integraliteit (problematiek doet zich voor op school én in de thuissituatie én in vrije tijds situaties) • protectieve factoren (steunfactoren) • belemmerende factoren (risicofactoren)

c. Onderbouwing van het algemene beeld c1. leerling de ontwikkeling lichamelijke ontwikkeling - zintuigen - beweging - gezondheid - medische bijzonderh.

denkontwikkeling en leren - sensomotoriek - taal/spraak (thuistaal en 2e taal!) - concentratie - leerstrategieën - begrip en inzicht

gevoelens en gedrag - omgaan met eigen gevoelens - motivatie, faalangst, bereidheid tot leren - omgaan met anderen

steunfactoren lichamelijke ontwikkeling - zintuigen - beweging - gezondheid - medische bijzonderh.

denkontwikkeling en leren - sensomotoriek - taal/spraak (thuistaal

⏐2

en 2e taal!) - concentratie - leerstrategieën - begrip en inzicht


risicofactoren lichamelijke ontwikkeling - zintuigen - beweging - gezondheid - medische bijzonderh.

denkontwikkeling en leren - sensomotoriek - taal/spraak (thuistaal en 2e taal!) - concentratie - leerstrategieën - begrip en inzicht


⏐3

c 2. school de ontwikkeling eerder gevolgd onderwijs - in Nederland - in een ander land het functioneren - functioneren op school (vrije situaties) - functioneren in de klassesituatie - profiteren van begeleiding - taakgericht gedrag laten zien

steunfactoren eerder gevolgd onderwijs - in Nederland - in een ander land het functioneren - functioneren op school (vrije situaties) - functioneren in de klassesituatie - profiteren van begeleiding - taakgericht gedrag laten zien

risicofactoren eerder gevolgd onderwijs - in Nederland - in een ander land het functioneren - functioneren op school (vrije situaties) - functioneren in de klassesituatie - profiteren van begeleiding - taakgericht gedrag

⏐4

c 3. thuissituatie de situatie de woonsituatie de gezinssituatie - gezinssamenstelling - migratiegeschiedenis, indien van toepassing

de opvoeding thuis - draagkracht / wat zijn de mogelijkheden? - wat verwachten ouders?

de taalsituatie thuis (indien anders dan Nederlandstalig) - welke taal wordt thuis gesproken? - hoeveel contact is er met Nederlands sprekenden?

steunfactoren de woonsituatie de gezinssituatie - gezinssamenstelling - migratiegeschiedenis, indien van toepassing



risicofactoren de woonsituatie de gezinssituatie - gezinssamenstelling - migratiegeschiedenis, indien van toepassing

⏐5



c 4. zorg / hulpverlening de situatie

Is er (externe) zorgverlening betrokken? - de instelling(en) - de contactpersoon(en) - aard van het contact NB: actuele gegevens!!!

bijzonderheden steunfactoren


bijzonderheden risicofactoren


bijzonderheden

⏐6

Observatiegegevens

facultatief, er kan worden verwezen naar eerdere rapportage (bijlagen) d. datum/ orthopedagogische gegevens - in de klas/groep - in vrije situaties, buiten de klas/groep

e. datum/ orthodidactische gegevens (leren in schoolse context) - gegevens vanuit de leergebieden

Onderzoeksgegevens

facultatief, er kan worden verwezen naar eerdere rapportage (bijlagen) f. Intelligentie onderzoek - instrument(en): - datum / score

- samenvatting: g. psychodiagnostisch onderzoek en/of psychiatrisch onderzoek - instrumenten: - datum / score: - samenvatting:

h. (ortho)didactisch onderzoek / schoolvorderingen - instrumenten: - datum / score: - samenvatting:

i. orthopedagogische gegevens / sociaal emotioneel functioneren - instrument: - datum / score: - samenvatting:

j. maatschappelijk onderzoek / milieu rapportage - methodiek: - datum / verslag: - samenvatting:

k. anders, nl:

Evaluatie van de periode van

t/m

Evaluatie ná het eerste jaar op school, en ná elk volgend jaar. - Welke lange-termijn doelen van het vorige jaar zijn behaald? - Welke niet? Waarom niet?

⏐7

Verwachtingen voor de periode van

t/m

In samenspraak tussen school, ouders/verzorgers en leerling worden verwachtingen voor de periode van een jaar geformuleerd: - de verwachtingen van de school (wat denken we te bereiken; onder welke voorwaarden?) - de verwachtingen van de orthopedagoog/psycholoog t.a.v. de ontwikkeling van de leerling - de verwachtingen van de ouders naar de school en de leerling toe; - de verwachtingen van de leerling naar school (en eigen toekomst) toe.

Doelen voor de periode van 1 jaar

t/m

Vanuit de hierboven beschreven factoren en de verwachtingen t.a.v. het ontwikkelingsperspectief worden de volgende lange-termijn doelen vastgesteld: doelen voor ... orthopedagogische doelen:

sociaal-emotioneel werkhouding gedrag orthodidactische doelen:

leren en denkontwikkeling

zorg / hulpverlening - op school - buiten school

Ondertekening

datum school/directie

datum ouders/verzorgers

leerling

⏐8

op school / stage

thuis / vrije tijd

>Deel 2: Werkafspraken leerling: periode van

t/m

mentor: groep/klas: datum: volgende evaluatie / leerlingbespreking:

Evaluatie vorige periode: Neem de samenvatting van de evaluaties uit de vorige periode over en trek van daaruit conclusies voor de komende periode.

De korte-termijn doelen voor de komende periode van

• •

t/m

periode van ca. 12 weken; vanuit de conclusies uit de vorige periode + de verwachtingen t.a.v. het ontwikkelingsperspectief van de leerling + de lange-termijn doelen (zie deel 1) worden de volgende korte-termijn doelen vastgesteld:

a. algemeen zorgaanbod - de doelen en activiteiten voor het IHP worden waar mogelijk gekoppeld aan / afgeleid van het groepsplan

a.1. pedagogische aanpak m.b.t. sociaal-emotionele ontwikkeling, werkhouding en gedrag school (vso: school / stage) doel(en) benadering - van leerkrachten naar leerling en ouders toe; - van ouders/verzorgers naar kind toe

door wie hoe, middelen wanneer, frequentie bijzonderheden - bijv. gebruik medicijnen

evaluatie

⏐9

samenwerking met thuis / vrije tijd

a.2 didactische aanpak, leergebieden - de leer- of vormingsgebieden worden per school / per bouw vastgesteld en benoemd











⏐ 10

b. specifiek zorgaanbod van de school - waar nodig: anticipeer op mogelijke incidenten doelen aanbod door wie wanneer, frekwentie evaluatie

c. specialistisch zorgaanbod (extern) doelen aanbod / instelling contactpersonen - op school - bij externe instelling(en) evaluatie - hoe? - wie zijn betrokken? - wie bewaakt afspraken?

Verwachtingen voor de volgende periode Vat de evaluaties uit a,b en c samen en trek van daaruit conclusies. Noteer deze conclusies hier en neem ze over in het handelingsplan voor de volgende periode.

Ondertekening

mentor

ouders/verzorgers

leerling

⏐ 11

⏐ 12

Bijlage 3: de procedure

In de WEC wordt onder meer geregeld hoe scholen voor [Voortgezet] Speciaal Onderwijs dienen om te gaan met het individueel handelingsplan. De wet is daar duidelijk in. artikel 41a luidt: Artikel 41a. Handelingsplan 1. Op voorstel van de commissie voor de begeleiding en in overeenstemming met de ouders stelt het bevoegd gezag van een school voor een leerling die toelaatbaar is verklaard tot [... een cluster 4 school...], voor elk schooljaar een handelingsplan op. Indien de inschrijving van een leerling plaatsvindt op of na 1 augustus wordt het handelingsplan zo spoedig mogelijk doch uiterlijk een maand na die inschrijving opgesteld. 2. In het handelingsplan dat betrekking heeft op het laatste schooljaar van de periode gedurende welke de leerling door een commissie voor de indicatiestelling toelaatbaar is verklaard tot een [... cluster 4 school...] wordt aangegeven dat de voortzetting van de toelating afhankelijk is van een nieuwe beoordeling door een commissie voor de indicatiestelling. 3. Het handelingsplan wordt jaarlijks met de ouders geëvalueerd. 4. Het eerste lid en het derde lid zijn van overeenkomstige toepassing ten aanzien van een leerling die is ingeschreven op basis van de formatie, bedoeld in artikel 117, achtste lid, en een leerling van een instelling. Op grond van bovenstaande tekst én op grond van besprekingen in de werkgroep (d.d. 03 maart en 11 oktober2005, kunnen we ons de volgende procedure voorstellen:

Indicatiestelling Formeel hebben scholen met de indicatiestelling niets van doen. De Commissie van indicatiestelling beslist op basis van aangeleverde rapportage of een leerling geïndiceerd wordt voor cluster IV. De Commissie van Indicatiestelling levert brondocumenten [onderzoeksverslagen, rapportages] aan aan de school. Hoewel naar het oordeel van de werkgroep de kwaliteit van het aangeleverd materiaal verschilt, voldoet het aangeleverd materiaal aan de wettelijke eisen. Voor de scholen verbonden aan een pedologisch instituut geldt dat er niet altijd een dossier voorhanden is. Dit vindt zijn oorzaak in het feit dat er soms sprake is van een crisisplaatsing of in het feit dat PI-scholen leerlingen bedienen gedurende het voortraject dat dient te leiden tot indicatiestelling.

Opstellen van het individueel handelingsplan binnen een maand na plaatsing Op basis van de aangeleverde brondocumenten formuleert de Commissie van Belegeleiding van de school een voorstel voor een individueel handelingsplan. Op basis van de aangeleverde brondocumenten kan de Commissie van Begeleiding voorstellen doen tot het verrichten van nader onderzoek en/of observatie. In de Commissie van Begeleiding hebben in ieder geval zitting:

⏐ 41

•

de directeur van de school [voorzitter] [of een medewerker aan wie de directeur deze taak heeft gedelegeerd]; • een gedragsdeskundige; • een maatschappelijk deskundige. De schoolarts kan zitting hebben in de Commissie van Begeleiding evenals intern begeleiders van de school.

Vaststellen van het individueel handelingsplan Het bevoegd gezag van de school [de directeur] stelt het individueel handelingsplan in overeenstemming met de ouders vast voor de periode van één jaar. De directeur kan deze taak delegeren binnen de school. Vaststelling van het individueel handelingsplan kan alleen plaatsvinden indien het plan gebaseerd is op eerder genoemde brondocumenten [nieuwe leerlingen] of op de inhouden en opbrengsten van het voorafgaande jaar. Daarnaast is in het individueel handelingsplan de evaluatiedatum vastgelegd. Na vaststelling van het individueel handelingsplan treden de ouders in interactie met een door de schoolleiding daartoe aangewezen persoon. [de mentor of groepsleerkracht]

Operationaliseren van het individueel handelingsplan De Commissie van Begeleiding operationaliseert vervolgens het individueel handelingsplan in nauwe samenwerking met de mentor of groepsleerkracht en de interne begeleider. Dit betekent dat de in het individueel handelingsplan geformuleerde doelen worden vertaald in activiteiten voor [bij voorkeur] 3 perioden van ca 12 weken. De activiteiten worden geformuleerd in termen van concrete doelen en meetbare opbrengsten en zijn gebaseerd op de evaluatiegegevens van de voorafgaande periode.

Uitvoering van het individueel handelingsplan De uitvoering van het individueel handelingsplan is in handen van alle relevante interne en externe betrokkenen. Zij voeren de geplande activiteiten uit en bepalen gezamenlijk de prioriteiten [als er bijvoorbeeld sprake is van 'schaarste' van 'behandel'plekken logopedie, MRT e.d.]. Bewaking van de uitvoering van de activteiten is in handen van de mentor of groepsleerkracht die hierbij wordt ondersteund door de intern begeleider. Controle op de uitvoering van de activiteiten is valt onder de verantwoordelijkheid van de zorgcoördinator. Bewaking en controle van de uitvoering van de activiteiten vooronderstellen een systematische manier van leerlingbespreking.

Tussentijdse evaluatie van het individueel handelingsplan De tussentijdse evaluatie van het individueel handelingsplan vindt plaats onder leiding van de Commissie van Begeleiding in samenwerking met de mentor of groepsleerkracht, de ouders en de leerling. Bij de tussentijdse evaluatie staan de volgende vragen centraal: • zijn die activiteiten ondernomen die men zich heeft voorgenomen? • bereiken we daarmee ook wat onze oorspronkelijke intentie was? Op basis van de bevindingen kan de activiteitenplanning voor een volgende

⏐ 42

periode worden bijgesteld. Daarnaast wordt getoetst in hoeverre de boven tafel gekomen informatie van invloed is op het totale individueel handelingsplan

Eindevaluatie van het individueel handelingsplan De Commissie van Begeleiding is verantwoordelijk voor de eindevaluatie van het individueel handelingsplan. De eindevaluatie geschiedt met de ouders en heeft tot doel om gezamenlijk vast te stellen of de in het individueel handelingsplan geformuleerde globale onderwijs- en zorgdoelen zijn gerealiseerd. Op basis van de resultaten van de evaluatie wordt het individueel handelingsplan voor het komend schooljaar opgesteld.

⏐ 43

⏐ 44

Bijlage 4: bronnen

den Dulk, Hans "Handelingsplanning in het Voortgezet Onderwijs", HB Uitgevers, Baarn 2003 Pameijer, N en van Beukering T. "Handelingsgerichte Diagnostiek, een praktijkmodel voor diagnostiek en advisering bij onderwijsproblemen" Acco. Leuven 2004 [herziene uitgave] Verhey, F. en E.C. van Doorn "Ontwikkeling & leren, psychiatrie op school" Koninklijke van Gorcum, Assen 2002 www.minocw.nl : Inspectie van het Onderwijs "Toezichtkader [voortgezet] speciaal onderwijs en expertisecentra" Wet op de Expertisecentra, wetstekst

⏐ 45

⏐ 46

Een format voor een individueel handelingsplan van REC BovenAmstel

Recommend Documents