WINKELS
EEN EIGEN PLEK IN DE WINKELSTRAAT De hedendaagse consument stelt door het toegenomen aanbod hogere eisen aan winkels die hij bezoekt. Nu de meeste producten op internet te koop zijn, is het assortiment niet meer bepalend en zijn de relatie met de klant en de beleving van het winkelen doorslaggevende factoren geworden. De populaire term ‘funshoppen’ zegt het al: winkelen is een vorm van vermaak en vrijetijdsbesteding geworden. Deze cultuurverandering vraagt om een nieuwe benadering van het retailontwerp. Het commerciële programma moet worden gecombineerd met het stadse leven van alledag. Geen gelijkvormigheid, maar verscheidenheid. Winkelontwerp richt zich steeds vaker op een speciefieke consument in plaats van op een zo breed mogelijke groep, ook omdat opdrachtgevers willen dat hun merkwaarden zo specifiek mogelijk ruimtelijk worden vertaald. Hierdoor kan iedereen zijn eigen plek vinden in het overweldigende aanbod. In dit licht profileren delicatessen- en speciaalzaken hun expertise en fijnproeversimago steeds heviger, om de concurrentiestrijd met de supermarkten aan te gaan. Omdat de aankoop van exclusievere levensmiddelen trendgevoelig is en het sterker wordende maatschappelijk bewustzijn van de consument hierbij steeds zwaarder weegt, is het belangrijk dat het interieur het imago en de merkwaarden uitdraagt. Zo wordt in de FISHES-winkels zorg voor de zee en de visstand op de klant overgebracht; door middel van een kleurcode is te zien welke vissoort je zonder gewetensbezwaren kunt kopen. Dat de vertrouwde verleidingsmiddelen als designmeubilair, decoratie en grote open ruimtes goed werken om een nieuwe doelgroep naar de winkel te trekken, bewijzen coffeeshop Superfly in Hoofddorp en de Zigger flagship store in Utrecht. Hier is te zien hoe de morsige coffeeshop en de verouderde sigarenwinkel weer bij het stedelijk leven kunnen worden betrokken. Met hun interieur voor de Selexyz boekhandel in Maastricht tonen Merkx+Girod Architecten dat de balans tussen commercie en cultuur ook in één ontwerp kan worden hersteld. Zij plaatsten een reusachtige stalen boekenflat in een monumentale kerk. Op deze manier worden twee cultuurdragers bij elkaar gebracht en krijgt een afgedankt gebouw weer een actieve rol in de stad.
46 de Architect extra, december 2007
Marit Overbeek
Boekhandel Selexyz in Maastricht door Merkx+Girod Architecten
Door een stalen boekenkast
Stal, archief, brandweeropslag, bokshal, tentoonstellingsruimte en carnavalstent: de gotische Dominicanerkerk in Maastricht heeft verschillende bestemmingen gekend die weinig recht deden aan zijn monumentale status. Daar kwam begin 2004 verandering in, toen de Boekhandelsgroep Nederland (BGN) besloot de Maastrichtse boekhandel Bergmans en de Academische Boekhandel samen te voegen en onder te brengen in de kerk. Daarbij diende de ruimte voelbaar te blijven, maar tegelijkertijd zodanig te worden veranderd dat deze een geschikt onderkomen zou vormen voor een omvangrijke, moderne boekwinkel. De BGN vroeg Merkx+Girod Architecten dit vorm te geven. Eerst is de kerk van alle toevoegingen en lelijke veranderingen uit de afgelopen decennia ontdaan. Enkele onderdelen kregen een nieuwe bestemming: door de halfronde vorm en de in verhouding tot het reusachtige schip knusse afmetingen, is in het voormalige koor het café gesitueerd. Tijdens evenementen dient het tevens als podium. Onder het koor ligt de kelder, waarin de toiletten, opslagruimtes en de benodigde installaties zijn ondergebracht. De rest van de techniek, inclusief de vloer-
meerdere verdiepingen, asymmetrisch geplaatst tussen het middenschip en de rechterbeuk, die de hoogte en de architectuur van het gebouw benadrukt. Om mensen naar de bovenste verdieping van deze stalen ‘boekenflat’ te lokken, is van het klimmen een belevenis gemaakt. Men loopt tussen de boeken door omhoog en eenmaal bovenin zijn de kolossale afmetingen van het kerkgebouw goed te ervaren. De kerk stuurt in feite de bezoekers zelf naar boven. Dit resulteert in een bijzondere wisselwerking tussen de oude architectuur en het hedendaagse interieur, waarbij boekhandel en kerkruimte elkaar versterken. Dankzij de passages, de doorzichten en het gebruik van geperforeerd staal oogt de flat licht en transparant, ondanks zijn grote afmetingen. Het object tast de ruimte niet aan en vloekt niet met de architectuur van de kerk, maar verhevigt de beleving ervan. Fraai zijn de contrasten tussen het gele, matte mergelsteen van de kerk en het glanzende, moderne, licht ogende staal. In het interieur is de hand van Merkx+Girod duidelijk te zien: het sterk presenteren van functionaliteiten door middel van stevige, strak vormgegeven meubels, uitgevoerd in dezelfde eenvoudige, maar onconventionele materialen. De
verkoopoppervlak te vergroten.
verwarming, is in de nieuwe gevlinderde betonnen vloer weggewerkt. Voor de boeken diende Merkx+Girod 1200 vierkante meter te realiseren, terwijl slechts 750 vierkante meter vloeroppervlakte beschikbaar was. Het aanvankelijke idee van de opdrachtgever om het schip met bruggen te overspannen, wees de architect af omdat het de ruimte zou ontkrachten. De oplossing is een gigantische zwarte inloopboekenkast met
kracht van de meubels ligt eerder in het detail dan in de vorm: de boeken worden met zorg gepresenteerd. De vormentaal van de meubels komt overeen met die van de boekenflat: rechthoekig, met in maat variërende uitsparingen en toevoegingen. Daarbij is de flat een groot gebaar dat bij de monumentaliteit van de kerk past en de ruimte een extra dimensie geeft.
in de Dominicanerkerk te plaatsen, wist Merkx+Girod de ruimte een extra dimensie te geven en daarnaast het Foto Roos Aldershoff
47
1
2
3
48 de Architect extra, december 2007
4 1 Door aan de andere kant van de kerk de winkelinrichting laag te houden, is de ruimtelijkheid bewaard gebleven. 2 Plattegrond 3 De architecten hebben een uitgebalanceerd beeld gecreëerd tussen oude architectuur en hedendaagse interieurarchitectuur, waarbij boekhandel en kerkruimte elkaar versterken. 4 Op de tweede verdieping van de ‘boekenflat’ zijn de kolommen, de ramen en het gewelf van de kerk optimaal te ervaren. 5 Het voormalige koor kreeg een nieuwe bestemming als café en evenementenpodium. Foto’s Roos Aldershoff
5 W I N K E L S Een eigen plek in de winkelstraat 49
Bakkerij Van Opstal - Van Boxel in Brecht (B) door PUUR interieurarchitecten
1
Om aan de wensen van de veelzijdige en veeleisende klant van tegenwoordig tegemoet te komen, wilde bakkerij Van Opstal - Van Boxel in het Belgische Brecht het interieur moderniseren. PUUR interieurarchitecten suggereerden de ruimte uit te breken die naast de winkel en in hetzelfde bouwvolume lag. Het vrijgekomen deel werd een steeg waarop de nieuwe uitgang van de winkel uitkomt. Een extra toonbank kon op die manier gemakkelijk achterin worden geplaatst en
1 Het perspectief, geaccentueerd door een indirect uitgelicht plafond en de lange toog, is doorgetrokken tot achterin het atelier, waardoor de klant contact houdt met de bakker. 2 Het brood en de patisserie
de zaak kreeg er een glazen gevel bij. De opdrachtgever had één belangrijke eis: zijn bakkerij mocht er modern uitzien, maar hippe kleuren zouden zijn publiek afschrikken. PUUR koos voor blauwe steen, donkere kleuren en sobere tegels, waardoor de broodjes en taarten stralen in hun vitrines. De interieurarchitecten versterkten met een paar strakke lijnen de ruimtelijkheid: voor de klanten is er goed zicht op het atelier achterin, waar kleinere producten worden gebakken en afgewerkt - het bakken van het brood zelf gebeurt inmiddels elders. Het ontwerp accentueert het perspectief van winkel naar atelier met een indirect uitgelicht plafond, waarvan de lagere gedeeltes de techniek herbergen. Winkel en atelier vormen op deze manier samen een grote ruimte: het atelier dat de verse bakker van een supermarkt onderscheidt, is uitvergroot, zonder dat dit de circulatie in de winkel doorkruist.
krijgen alle aandacht, het interieur is een serene achtergrond. Foto’s Liesbet Goetschalckx
2
50 de Architect extra, december 2007
Coffeeshop Superfly in Hoofddorp door NAT Architecten Coffeeshops roepen niet direct associaties op met innovatief ontwerp of strak design. Daarom is het opmerkelijk dat Superfly in Hoofddorp aan NAT Architecten vroeg een interieur te realiseren dat zich onttrekt aan het standaard imago van coffeeshops. Door een enorme loods achter het kleine gebouw te betrekken, is een langgerekt volume verkregen. Dit is verdeeld in drie zones. In de eerste zone, de verbinding tussen het zitgedeelte en de straat, is de uitgiftebalie gesitueerd. De volledig glazen pui in de voorgevel verbindt binnen met buiten en voorkomt dat de coffeeshop een gesloten, donkere ruimte wordt. De entree oogt nu transparant en toegankelijk. Het ‘short stay’-gedeelte bestaat uit een 8 meter lange wengéhouten bar, tevens de werkplek van de dj. Deze moet een nieuw publiek trekken, dat niet alleen komt om te blowen en dat ‘past’ bij het nieuwe interieur. Het loungegedeelte er tegenover, naast de zichtas, is bedoeld om rustig van de koopwaar te kunnen genieten. Een gashaard, diverse zitjes en loungebanken zijn op een podium geplaatst dat lijkt te zweven omdat het van de onderzijde is verlicht. NAT Architecten heeft met Superfly het gedateerde imago van de coffeeshop geactualiseerd. Zij realiseerden een ruimte met een publiek karakter en een grote raampartij, die het gedogen van softdrugs schaamteloos tentoonstelt, maar tegelijkertijd ook de veiligheid en het toezicht vergroot.
3 3 In het lounge-gedeelte kan relaxed worden genoten van de koopwaar. 4 Het interieur van Superfly wijkt in vrijwel alles af van de doorsnee coffeeshop: strakke lijnen, chique materialisering en eigentijds meubilair. 5 Ook aan het uitgiftepunt is niet te zien wat er te koop wordt aangeboden. Foto’s Peter Cuypers
4
5 W I N K E L S Een eigen plek in de winkelstraat 51
Viswinkel FISHES in Utrecht door Studio Linse Studio Linse uit Amsterdam ontwierp de winkelformule voor de Nederlandse ‘franchise seafood keten’ FISHES. In deze viswinkel nieuwe stijl wordt meer verkocht dan verse vis; men koopt er tevens duurzaamheid, inspiratie en een imago. Het assortiment is streng geselecteerd, zorg voor de zee en visstand staan voorop. In het ontwerp van Linse transformeert de traditionele viswinkel met witte tegels en troosteloze vitrine tot een eigentijdse, serene en koele omgeving. Strakke muren, rechte lijnen en perspectivische doorkijkjes geven de FISHES-filialen een klassiek modernistische uitstraling. De vitrine annex toonbank is zorgvuldig ingericht en de koopwaar geeft kleur aan het over1
1 Achterin de winkel is een restaurant-gedeelte ingericht, aangekleed met foto’s van de
eur de uitstraling van een hippe galerie. Linse heeft de viswinkel voorgoed ontdaan van haar sombere imago.
visserij. 2 Strakke muren, rechte lijnen en perspectivische doorkijkjes
wegend in grijstinten uitgevoerde interieur. In de Utrechtse vestiging bevindt zich de toonbank, met daarboven drie grote witte lampenkappen, direct bij de entree. Het achterste deel van de winkel is ingedeeld als splitlevel met in het souterrain kasten met producten uit het hogere segment, zoals champagne en kaviaar. Op de bovenverdieping ligt een restaurant dat is ingericht met lichtgrijs lederen banken, een grijze houten vloer en simpele witte stoelen. De achterwand, behangen met grote zwart-witfoto’s waarop vis en de visserij in al haar facetten is verbeeld, geeft het interi-
2
geven de Utrechtse vestiging een klassiek modernistische uitstraling. 3 Het interieurontwerp van Studio Linse voor de FISHES-winkels speelt in op de
vraag van de consument om verantwoorde producten, goede service en een eigentijdse omgeving. Foto’s Teo Krijgsman.
3
52 de Architect extra, december 2007
4
Zigger flagship store in Utrecht door Hollandse Nieuwe 4 De Zigger flagship store wil laten zien hoe de tabaksspeciaalzaak van de toekomst er uit kan zien. 5 Door de eerste verdieping volledig te verwijderen, is een open en hoge ruimte ontstaan. 6 De balie, wanden, plafonds en alle displays zijn vervaardigd van wit en grijs Corian. 5
De kruidige geur van tabak is gebleven, maar verder herinnert de Zigger flagship store in Utrecht in niets aan de traditionele, donkere sigarenzaak. Zigger is een nieuwe tabakswinkelformule, die volgens de wetten der belevingseconomie een bijzondere ervaring wil bieden. De opdrachtgever wil een bredere doelgroep aantrekken met frisse, lichte en eigentijds vormgegeven winkels, waarin gemak centraal staat en mensen kunnen onthaasten en elkaar ontmoeten. Behalve een uitgebreid assortiment aan tabaksartikelen, rokersbenodigdheden en accessoires, zijn er ook tijdschriften, wenskaarten en dergelijke te koop. De winkel in Utrecht biedt daarbij een aantal ‘branchevreemde’ producten en diensten aan. Zo is er koffie ‘to go’ verkrijgbaar van het chique Italiaanse merk LavAzza, zijn er espressoapparaten, -cups en –servies, cadeau-artikelen, lifestyle accessoires, een aantal exclusieve buitenlandse bladen te koop en is er werk van jonge kunstenaars te bewonderen. De zeventiende vestiging is dan ook een zogenaamde flagship store, waarmee Zigger wil laten zien wat de tabaksspeciaalzaak van de toekomst zou kunnen zijn. Het was aan architectenbureau Hollandse Nieuwe om op een oppervlak van slechts twintig vierkante meter een goede balans te vinden tussen functionaliteit en merkbeleving. Het
6
bureau besloot tot het benadrukken van productexpertise en sterke merkcommunicatie in een frisse, heldere en lichte omgeving. Om licht, lucht en ruimte te creëren, is de eerste etage van het pand volledig verwijderd. De open, hoge en overzichtelijke vormgegeven ruimte die zo is ontstaan, nodigt uit om binnen te komen en rond te kijken. Centraal staat een 4 meter lange tabaksdisplay en een in Corian uitgevoerde balie, met geïntegreerde schapruimte voor snoepwaren en loterijverkoop. Ook de achterwand, het plafond en alle displays zijn uitgevoerd in wit en grijs Corian, waardoor de producten en de klanten kleur en sfeer aan de winkel geven. De verlichting en schermen voor ‘narrowcasting’1 voorzien in extra mogelijkheden om producten uit te lichten. Door de eigentijdse, lichte en strakke vormgeving onderscheidt de Zigger flagship store zich duidelijk van de overige ketens in de Utrechtse winkelstraat. Dankzij het ontwerp van Hollandse Nieuwe heeft de tabakswinkel weer bestaansrecht gekregen. 1 Narrowcasting is het tegenovergestelde van broadcasting, waarbij een zo groot mogelijke groep moet worden bereikt. Bij narrowcasting gaat het er om de juiste boodschap, op het juiste moment, bij de juiste doelgroep over te brengen met audiovisuele middelen. W I N K E L S Een eigen plek in de winkelstraat 53
