Een brede blik op het brein Prof.dr. J.J.G. Geurts

Een  brede  blik  op  het  brein    

    Prof.dr.  J.J.G.  Geurts                                 Rede  uitgesproken  bij  de  aanvaarding  van  het  ambt  van  hoogleraar     translationeel  neurowetenschappelijk  onderzoek  aan  de     Vrije  Universiteit  Amsterdam/VU  medisch  centrum  op  19  maart  2013.  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

  Mijnheer  de  Rector  Magnificus,  dames  en  heren,     In  de  afgelopen  jaren  heb  ik  me  als  hersenonderzoeker  hoofdzakelijk  geconcentreerd  op  de   ziekte  multipele  sclerose  (MS).  MS  is  een  chronische  ziekte  van  het  centrale  zenuwstelsel  die   vaak   jonge   mensen   treft,   volop   bouwend   aan   hun   leven,   vaak   met   jonge   gezinnen.   De   symptomen   van   MS   patiënten   variëren   sterk   en   zijn   moeilijk   te   voorspellen.   Zo   komen   stoornissen   van   de   motoriek   en   de   gevoelswaarneming   voor,   maar   ook   (ernstige)   vermoeidheid   en   problemen   met   zien,   spreken   en   plassen.   Naast   lichamelijke   klachten   hebben  veel  MS  patiënten  problemen  met  hun  geheugen  of  concentratie  en  verwerken  ze   binnenkomende   informatie   trager.   Onze   ervaring   is   dat   dergelijke   ‘cognitieve   klachten’   door   de  patiënt  als  zeer  beperkend  worden  ervaren.  In  de  haastige  en  soms  veeleisende  sociale   omgeving  van  de  jongvolwassene  is  er  immers  vaak  weinig  ruimte  en  begrip  voor  traagheid   of   het   vergeten   van   afspraken.   Deze   cognitieve   klachten   intrigeren   mij   als   onderzoeker.   Wanneer  en  hoe  ontstaan  de  klachten?  Kunnen  we  de  hersenschade  die  eraan  ten  grondslag   ligt  goed  genoeg  afbeelden  met  moderne  hersenscantechnieken?  En  kunnen  we  uitzoeken   hoe  die  hersenschade  ontstaat?     In  het  kader  van  de  zoektocht  naar  hersenschade  bij  MS  heb  ik  de  afgelopen  jaren   eigenlijk  twee  belangrijke  bewegingen  gemaakt,  namelijk  ‘van  wit  naar  grijs’  en  ‘van  buiten   naar   binnen’.   Ik   zal   u   uitleggen   wat   ik   daarmee   bedoel   en   zal   aan   de   hand   van   die   uitleg   ook   weergeven  hoe  ik  van  plan  ben  dit  onderzoeksveld  in  de  toekomst  verder  uit  te  breiden.  Ook   zal   ik   u   mijn   visie   geven   ten   aanzien   van   het   ‘translationeel   neurowetenschappelijk   onderzoek’  in  bredere  zin.       Van  ‘wit  naar  grijs’  en  ‘van  buiten  naar  binnen’   Toen  ik  aan  het  begin  van  de  eeuw  bij  het  VUmc  met  mijn  promotieonderzoek  begon,  werd   MS  beschouwd  als  het  schoolvoorbeeld  van  een  ‘wittestofziekte’.  Dat  wil  zeggen:  men  ging   ervan  uit  dat  de  schade  die  door  de  ziekte  wordt  veroorzaakt  zich  voornamelijk  richt  op  de   verbindende  banen  tussen  zenuwcellen.  Deze  minuscule  verkeerswegen  bevatten  een  vettig   isolatielaagje  (myeline)  dat  helpt  om  electrische  signalen  te  geleiden  en  dat  er  bij  inspectie   van   de   hersenen   wit   uit   ziet.   In   deze   ‘witte   stof’   zijn   er   inderdaad   zowel   onder   de   microscoop   alsook   op   hersenscans   van   levende   patiënten   meerdere   (multipele)   focale   afwijkingen   waarneembaar,   die   ontstoken   zijn   en   na   verloop   van   tijd   verlittekenen  

1  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

(sclerose).  Deze  witte  stof  afwijkingen  (of  laesies)  werden  destijds  reeds  succesvol  gebruikt,   in  belangrijke  mate  door  mijn  voorgangers,  om:     1)  de  diagnose  MS  sneller  en  preciezer  te  kunnen  stellen     2)   te   proberen   aan   de   hand   van   de   aanwezige   witte   stof   laesies   de   grote   diversiteit   aan   symptomen  van  MS  patiënten  te  verklaren  en  liefst  ook  te  voorspellen.       Het   eerste   doel   is   bereikt:   het   op   slimme   wijze   combineren   van   de   opgedane   klinische   en   beeldvormingskennis   en   een   indrukwekkende   samenwerkingsimpuls   tussen   het   VUmc   MS   Centrum   Amsterdam   en   haar   internationale   partners   hebben   ertoe   geleid   dat   de   diagnose   MS   snel   en   met   een   grote   mate   van   zekerheid   kan   worden   gesteld.   Dit   geeft   de   patiënt   duidelijkheid   in   een   zeer   onzekere   fase   van   zijn   of   haar   leven   en   leidt   tot   vroege   en   vaak   doeltreffende  behandeling   van   de   ontstekingshaarden   en   de   bijbehorende   invaliditeit.   Aan   het  tweede  punt  (het  verklaren  en  voorspellen  van  de  diverse  symptomen)  wordt  echter  nog   steeds   hard   gewerkt:   hersenscans   met   zichtbare   MS   laesies   in   de   witte   stof   blijken   maar   matig  het  klinische  beeld  van  de  patiënt   te  kunnen   voorspellen.  Zo  ontstond   het   vermoeden   dat  er  wellicht  subtielere  afwijkingen  in  het  zenuwstelsel  van  MS  patiënten  zouden  zijn  die   met  de  toenmalig  beschikbare  technieken  niet  konden  worden  gedetecteerd.     Dit  gaf  ons  destijds  aanleiding  om  onze  pijlen  op  de  grijze  stof  te  richten.  De  grijze   stof   beslaat   gebieden   aan   de   buitenkant   van   de   hersenen   en   ook   diep   binnenin   het   brein   en   het   ruggenmerg,   en   herbergt   de   zenuwcellichamen   die   door   de   gemyeliniseerde   wittestofbanen   met   elkaar   worden   verbonden.   Zoals   dat   gaat   bij   een   paradigmatische   aanpassing  (of  slechts  de  voorbereiding  daartoe)  werd  het  idee  dat  afwijkingen  in  de  grijze   stof   bij   een   typische   wittestofziekte   een   belangrijke   rol   zouden   spelen   met   gemengde   reacties  ontvangen.  Toch  is  het  vandaag  de  dag  breed  geaccepteerd  dat  grijzestofpathologie   een   centrale   positie   inneemt   bij   het   verklaren   van   specifieke   symptomen,   zoals   de   reeds   besproken  cognitieve  afwijkingen,  en  ook  bij  het  verklaren  van  de  progressie  van  de  ziekte.   Ik   zou   zelfs   zover   willen   gaan   te   concluderen   dat   MS   anno   2013   evenzeer   een   ‘grijzestofziekte’   als   een   ‘wittestofziekte’   is,   zeker   wanneer   we   het   hebben   over   de   progressieve   fase.   Ik   neem   u   graag   kort   mee   langs   een   aantal   hoogtepunten   van   de   ontdekkingstocht  die  uiteindelijk  heeft  geleid  tot  deze  verandering  in  denken  van  ‘wit’  naar   steeds  meer  ‘grijs’  bij  MS.   Sinds   jaar   en   dag   werken   we   nauw   samen   met   de   Nederlandse   Hersenbank.   De   unieke   combinatie   van   hun   expertise   en   excellente   interne   organisatie,   en   de   24/7   beschikbaarheid   van   VUmc   pathologen   en   onze   eigen   MRI-­‐onderzoekers,   stelt   ons   in   staat   2  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

om   hersenweefsel   van   zeer   hoge   kwaliteit   te   kunnen   verzamelen   dat   ook   nog   eens   uitgebreid   met   de   modernste   hersenscantechnieken   in   beeld   is   gebracht.   Gebruik   makend   van   deze   belangrijke   post   mortem   database   en   na   het   toepassen   van   nieuwere   weefselkleuringstechnieken  ontdekten  we  dat  grijzestofafwijkingen  erg  vaak  voorkomen  bij   MS   en   ook   vaak   zeer   uitgebreid   zijn.   Interessant   daarbij   was   dat   de   grijzestoflaesies   weliswaar  een  duidelijk  verlies  van  myeline  lieten  zien  (er  zit  ook  een  beetje  myeline  in  de   grijze   stof,   alhoewel   minder   dan   in   de   witte   stof),   maar   dat   deze   laesies   niet   ontstoken   waren   zoals   de   meer   klassieke   laesies   in   de   witte   stof.   Natuurlijk   vroegen   we   ons   af   hoe   grijzestoflaesies  kunnen  ontstaan  als  er  geen  ontsteking  is,  maar  de  meest  prangende  vraag   destijds  was  of  deze  laesies  wellicht  de  cognitieve  klachten  konden  verklaren.  Waren  zij  de   gezochte   ‘missing   link’?   Om   dit   te   onderzoeken   moesten   we   grijzestofafwijkingen   in   beeld   zien   te   krijgen   bij   levende   mensen.   Alleen   dan   zou   het   immers   mogelijk   zijn   om   het   effect   van  de  beschadigingen  op  het  lichamelijke  en  vooral  het  cognitieve  functioneren  van  de  MS   patiënt   te   bekijken.   De   beschikbare   hersenscanmethoden   (wij   gebruiken   voornamelijk   magnetic   resonance   imaging   of   ‘MRI’)   bleken   echter   onvoldoende   bruikbaar:   uit   een   van   onze   eerste   studies   moesten   we   teleurgesteld   concluderen   dat   tot   circa   95%   van   alle   grijzestoflaesies   onzichtbaar   bleef   op   de   beelden.   Verschillende   nieuwe   MRI-­‐technieken   werden   vervolgens   door   ons   en   door   anderen   ontwikkeld   en   er   is   op   het   internationale   toneel  steeds  meer  belangstelling  ontstaan  voor  de  zogenaamde  ‘double  inversion  recovery’   (of  ‘DIR’).  Dit  is  een  scantechniek  die  we  in  2005  in  het  MS  veld  introduceerden  en  die  een   waardevolle  bijdrage  kan  leveren  aan  het  in  beeld  brengen  van  de  grijzestofafwijkingen  en   het  relateren  daarvan  aan  cognitieve  klachten  bij  de  patiënt.     In   het   kader   van   de   ontwikkeling   en   evaluatie   van   deze   DIR   techniek   belegden   we   in   2008   een   internationale   consensus   meeting   in   Amsterdam,   met   als   doel   om   diverse   specialisten   tot   een   oordeel   te   laten   komen   ten   aanzien   van   de   vraag   ‘wat   mag   als   grijzestoflaesie  geclassificeerd  worden  op  een  DIR  beeld,  en  wat  niet?’  Met  andere  woorden:   er  moest  consensus  komen  over  hoe  de  nieuwe  beelden  geïnterpreteerd  moesten  worden.   We  moesten  het  eens  worden  over  de  kwaliteit  van  de  beelden,  vergelijkingen  maken  met   andere,   reeds   meer   bekende   beelden,   de   scans   van   gezonde   controles   zorgvuldig   bestuderen  en  uiteindelijk  tot  een  voorstel  komen  voor  publicatie  in  de  wetenschappelijke   literatuur.   Ik   besprak   deze   consensus-­‐studie   als   voorbeeld   een   tijd   geleden   tijdens   een   werkgroep   met   masterstudenten   neurowetenschappen   en   was   gefascineerd   door   het   feit   dat   onze   aanpak   door   hen   enthousiast   werd   gediskwalificeerd.   Dát   was   toch   geen   wetenschap?  Je  moet  toch  zeker  meten  en  kwantificeren  om  zinvolle  uitspraken  te  kunnen   3  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

doen?   Je   kunt   toch   niet   zomaar   ‘samen   beslissen’   dat   iets   een   laesie   is   of   niet?  Nu   begrijp   ik   die  intuïtie  wel  en  ik  kon  hen  deels  gerust  stellen  met  het  feit  dat  we  de  consensus-­‐criteria   later   inderdaad   door   middel   van   een   vergelijkend   MRI-­‐histopathologie   onderzoek   hebben   geobjectiveerd,   maar   ik   denk   ook   dat   deze   gut   reaction   van   de   studenten   een   typisch   symptoom  is  van  onze  tijd.  Een  tijd  waarin  een  stukje  fenomenologie  nog  slechts  een  zeer   geringe   rol   mag   worden   toebedeeld.   Met   fenomenologie   bedoel   ik   hier   in   liberale   zin   het   nauwkeurig   beschrijven   van   nieuwe   concepten   en   het   wegen   van   verschillende   percepties   van  onderzoekers  ten  aanzien  van  die  concepten.  Dit  is  spijtig,  want  wetenschap  is  meer  dan   alleen   ‘meten’.   Het   is   juist   ook   discussiëren   over   verschillende   opvattingen   en   afspraken   maken   over   ideeën   en   concepten.   Dit   is   eens   te   meer   van   belang   in   het   vakgebied   van   de   neurowetenschappen,   dat   in   toenemende   mate   wordt   geplaagd   door   steeds   complexer   groeiende  begrippen  en  systemen.  Ik  kom  hier  later  uitgebreider  op  terug  wanneer  ik  mijn   visie  geef  ten  aanzien  van  ´translationeel  neurowetenschappelijk  onderzoek´.    Terwijl  de  grijzestofhype  zich  in  volle  vaart  ontwikkelde  binnen  het  MS-­‐veld  en  wij   en  anderen  druk  bezig  waren  om  de  grijzestoflaesies  beter  in  beeld  te  brengen,  vermoedde   men  dat  er  naast  (of  vanwege)  deze  laesies  wellicht  ook  verlies  van  zenuwweefsel  (atrofie)   zou   ontstaan,   zoals   dat   bijvoorbeeld   duidelijk   het   geval   is   bij   de   ziekte   van   Alzheimer.   Verschillende   studies   lieten   kort   na   elkaar   zien   dat   grijzestofatrofie   inderdaad   al   in   de   vroegste   fasen   van   MS   ontstaat   en   zelfs   aanzienlijk   toeneemt   met   het   voortschrijden   van   de   ziekte.   Dit   onderstreepte   opnieuw   dat   het   beeld   van   MS   als   een   typische   wittestofziekte,   neurologisch   gecategoriseerd   onder   de   neuroinflammatoire   aandoeningen,   nu   echt   niet   langer   voldoende   accuraat   was.   De   conclusie   werd   steeds   helderder:   de   ziekte   is   ook   een   grijzestofaandoening,   met   een   prominente   neurodegeneratieve   component   (zoals   afgelezen   aan  o.a.  de  besproken  atrofie).  Grijzestofatrofie  bleek  robuust  meetbaar,  de  meetfout  was   relatief  klein,  centrumeffecten  te  overzien,  en  de  correlatie  met  de  symptomen  van  de  zieke,   en   de   progressie   van   de   ziekte,   waren   overtuigend.   Kortom:   een   ideale   maat   om   toe   te   voegen   aan   toekomstige   clinical   trials,   waarbij   er   dan   ook   specifiek   gekeken   kan   worden   naar  het  mogelijke  positieve  effect  van  een  middel  op  de  neurodegeneratieve  component  bij   MS.     Maar   de   vraag   is:   wat   ís   die   grijzestofatrofie   nu   precies?   En   hier   komt   dat   hoognodige   stukje   conceptuele   of   ‘fenomenologische’   verheldering   weer   om   de   hoek:   is   ‘atrofie’   of   ‘neurodegeneratie’   bij   MS   eigenlijk   eenzelfde   pathologische   proces   als   bij   de   meer  klassieke  neurodegeneratieve  ziekten  van  Alzheimer  en  Parkinson?  Gaan  er  überhaupt   wel   neuronen   (zenuwcellen)   dood   bij   MS,   zoals   de   term   suggereert?   Die   kwesties   lijken   4  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

wellicht  semantisch  van  aard,  maar  zijn  in  feite  veel  meer  dan  dat;  niet  alleen  vanwege  de   wetenschappelijke   interesse   in   waarheidsvinding,   maar   ook   in   verband   met   de   richtingsbepaling  van  het  onderzoek,  de  allocatie  van  toekomstige  financiële  middelen  of  te   kiezen   behandelstrategieën   is   het   noodzakelijk   om   te   snappen   wat   we   meten.   We   weten   nog   niet   wat   grijzestofatrofie   bij   MS   nu   precies   is.   We   weten   ook   nog   niet   of   neurodegeneratie   bij   MS   lijkt   op   neurodegeneratie   bij   Alzheimer.   Het   lijkt   er   in   eerste   instantie   niet   op.   Onderzoek   van   Evert-­‐Jan   Kooi   uit   mijn   groep   liet   zien   dat   afwijkingen   in   de   hippocampus,  een  hersenstructuur  die  belangrijk  is  voor  het  geheugen,  bij  die  twee  ziekten   verschillen.   Wat   de   atrofievraag   betreft   proberen   we   momenteel   met   promovendi   Roel   Klaver   en   Veronica   Popescu,   en   met   onmisbare   input   vanuit   de   onderzoeksteams   van   Prof.  Elga   de   Vries,   Dr.  Hugo   Vrenken,   Dr.   Pieter   Voorn   en   Dr.  Wilma   van   de   Berg,   te   werken   aan   een   antwoord.   Onze   centrale   hypothese,   mede   gestuurd   door   eerdere   observaties   vanuit   ons   en   andermans   werk,   is   dat   neurodegeneratie   en   atrofie   bij   MS   wellicht   niet   zozeer  een  overtuigend  verlies  van  zenuwcellen  inhouden  (zoals  bij  de  ziekte  van  Alzheimer   wel   het   geval   is),   maar   veeleer   een   subtieler   verlies   van   vertakkingen   en   contactpunten   tussen   zenuwcellen.   Als   onze   hypothese   klopt,   dan   levert   dat   belangrijke   informatie   op   voor   onderzoekers   die   werken   aan   modellen   van   netwerkverstoringen   bij   verschillende   (neurodegeneratieve)  hersenziekten.     De   gedachte   dat   MS   een   neurodegeneratieve   ziekte   is   of,   voor   degenen   die   daar   toch   nog   een   beetje   bij   ineenkrimpen:   dat   de   ziekte   MS   ten   minste   een   belangrijke   neurodegeneratieve   component   heeft,   is   inmiddels   aardig   geland   in   de   wetenschappelijke   gemeenschap.   Grote   internationale   congressen   en   symposia   centreren   tegenwoordig   in   belangrijke  mate  rondom  de  thema’s  neurodegeneratie  en  grijzestofpathologie  en  het  VUmc   MS   Centrum   Amsterdam   heeft   zich   na   haar   grensverleggende   werk   op   het   gebied   van   de   diagnostiek   en   fenotypering   van   de   ziekte   nu   centrumbreed   gecommitteerd   aan   deze   thematiek.  

Met  

een  

genereuze  

programmasubsidie  

van  

onze  

belangrijkste  

financieringspartner   Stichting   MS   Research   zullen   we   de   komende   jaren   met   vereende   kracht   werken   aan   het   ophelderen   van   neurodegeneratie   bij   MS   en   proberen   toe   te   werken   naar   manieren   om   neuroprotectie   te   bewerkstelligen.   Ik   ben   er   trots   op   dit   belangrijke   onderzoeksprogramma   samen   met   Prof.   Elga   de   Vries,   Dr.   Hugo   Vrenken   en   Dr.   Joep   Killestein  te  coördineren  en  ben  dankbaar  voor  het  gegeven  vertrouwen  en  de  ‘hand  in  de   rug’   die   we   vanuit   het   Management   Team   van   het   MS   Centrum,   belichaamd   door   de   hooggeleerden  Polman,  Barkhof,  Dijkstra  en  van  der  Valk,  steeds  hebben  gevoeld.     5  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

Zoals   gezegd   is   er   nog   een   tweede   beweging   die   ik   als   MS   onderzoeker   heb   gemaakt   de   afgelopen   jaren.   Een   beweging   ‘van   buiten   naar   binnen’.   Vorig   jaar   schreef   ik   met   mijn   Canadese  collega’s  Stys,  van  Minnen  en  Zamponi  een  artikel  in  het  tijdschrift  Nature  Reviews   Neuroscience   met   de   titel:   “Will   the   real   MS   please   stand   up?’   De   ‘Slim   Shady’   touch   was   uiteraard   schertsend   bedoeld,   maar   we   wilden   met   ons   stuk   ook   daadwerkelijk   een   belangrijk  punt  maken:  misschien  zoeken  we  op  de  verkeerde  manier  naar  de  oorzaak  van   degeneratie   bij   MS.   Hoewel   neuroinflammatie   (ontsteking)   altijd   centraal   heeft   gestaan   bij   deze   ziekte   en   deze   ook   wordt   gezien   als   een   klassieke   auto-­‐immuunziekte   waarbij   het   immuunsysteem   (‘outside’   ten   opzichte   van   het   centraal   zenuwstelsel)   zich   tegen   een   normale  component  van  het  eigen  brein  (‘inside’)  richt,  is  het  bij  nauwkeurige  bestudering   van   de   literatuur   van   de   afgelopen   eeuw   in   feite   onduidelijk   of   er   daadwerkelijk   sprake   is   van  een  primair  afwijkend  immuunsysteem.  De  abnormale  respons  van  het  immuunsysteem   zou  evengoed  een  secundaire  reactie  kunnen  zijn,  ten  gevolge  van  een  primaire  afwijking  die   zich  binnen  het  centrale  zenuwstelsel  bevindt.  Voor  die  primaire  afwijkingen  in  het  brein  zijn   verschillende  subtiele  aanwijzingen  gevonden  en  deze  hypothese  staat  inmiddels  bekend  als   de  ‘inside-­‐out  hypothese’.  De  onderliggende  gedachte  is  wederom  niet  triviaal:  de  oorzaak-­‐ gevolg  relatie  wordt  immers  omgekeerd,  hetgeen  grote  gevolgen  kan  hebben  voor  perceptie   en  management  van  de  ziekte.     Uiteraard   kun   je   zo’n   hypothese   niet   publiceren   zonder   er   vervolgens   goed   onderzoek   naar   te   doen.   (Althans,   dat   kan   wel,   maar   dat   leidt   doorgaans   niet   tot   een   erg   interessante   discussie).   Ik   ben   daarom   blij   dat   we   recentelijk   de   kans   kregen   om   onze   vermoedens   te   staven   met   harde   empirie   middels   een   royale   programmasubsidie   van   de   Canadian  MS  Society.  In  dat  kader  breng  ik  tweemaal  per  jaar  een  aantal  weken  in  Calgary   door   om   samen   met   vijf   andere   labs   naar   de   vroegste   afwijkingen   in   de   MS   hersenen   te   speuren.   Ik   kan   u   helaas   nog   geen   definitieve   resultaten   melden   omdat   we   pas   net   zijn   begonnen.   Maar   we   zoeken   met   geavanceerde   microscopische   methoden   en   in   speciaal   ontwikkelde   diermodellen   naar   zeer   vroege   verstoringen   in   de   communicatie   tussen   zenuwuitlopers  en  de  omringende  myeline,  nog  voordat  er  een  immuunrespons  in  het  spel   is.  Bij  de  zoektocht  naar  deze  subtiele  pathologie  heb  ik  veel  aan  de  moleculairbiologische  en   fysische  expertise  van  mijn  seniors  Geert  Schenk  en  Antoine  Klauser,  die  op  dit  project  zijn   aangesteld  en  die  steeds  de  oceaan  met  me  oversteken.  

6  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

Toekomstplannen:  onderzoeksgroep  en  afdeling   Zoals   u   hebt   gehoord   is   het   onderzoek   waaraan   ik   werk   breed   van   opzet.   Er   wordt   binnen   mijn   onderzoeksgroep   gewerkt   aan   het   zoeken   naar   oorzaken   van   ziekte  enerzijds,   maar   we   valideren  anderzijds  ook  afwijkingen  die  op  MRI  worden  gezien  in  menselijk  hersenweefsel   en  we  maken  gebruik  van  de  nieuwste  MRI  technieken  om  beter  te  begrijpen  waarom  MS   patiënten   zoveel   last   hebben   van   hun   cognitie.   Dergelijk   onderzoek   kan   alleen   maar   plaatsvinden   in   goede   samenwerking   met   anderen   en   binnen   een   team   dat   qua   expertise   sterk   heterogeen   is   en   tegelijkertijd   bereid   is   om   steeds   het   raakvlak   met   elkaar   op   te   zoeken   om   de   voorliggende   vraag   optimaal   te   kunnen   onderzoeken.   Ik   ben   bijzonder   trots   op   mijn   snel   gegroeide   onderzoeksgroep,   ingebed   bij   de   sectie   Klinische   Neurowetenschappen   van   de   afdeling   Anatomie   &   Neurowetenschappen,   en   ik   zie   iedere   week  uit  naar  de  werkbespreking  op  vrijdagochtend,  waar  we  het  translationele  potentieel   van  de  groep  ten  volle  opzoeken  en  benutten.     Toch  kan  er  ook  niet  onbeperkt  worden  verbreed  zonder  een  uiteindelijk   noodlottig   verlies   van   detail   en   diepgang.   In   de   nabije   toekomst   zal   er   ook   binnen   de   Klinische   Neurowetenschappen   geleidelijk   aan   een   subspecialisatie   worden   ingezet,   waarbij   er   in   verschillende  kleinere  teams  in  meer  detail  zal  worden  gewerkt  aan  specifieke  vragen,  zij  het   altijd  met  datzelfde  onderliggende  doel:  het  verklaren  van  neurodegeneratie  en  cognitieve   achteruitgang.   Op   basis   van   de   resultaten   die   we   tot   nu   toe   hebben   geboekt   zou   het   bijzonder  interessant  zijn  om  toe  te  werken  naar  een  vorm  van  cognitieve  revalidatie  bij  MS,   samen   met   de   afdelingen   Neurologie   en   Revalidatiegeneeskunde   en   vanuit   mijn   team   gecoördineerd   door   Hanneke   Hulst.   Ik   zie   o.a.   interessante   mogelijkheden   voor   gerichte   brain   training   (met   name   op   het   gebied   van   aandacht-­‐   en   geheugenverbetering)   en   voor   bijvoorbeeld   het   werk   van   mijn   promovendus   Oliver   Wiebenga   die   met   de   nieuwste   beschikbare  methoden  kijkt  naar  het  effect  van  MS  medicatie  op  de  spontane  reorganisatie   van   hersenfunctie   na   schade.   Ook   proberen   mijn   onderzoekers   Thomas   Goldschmidt   en   Hanneke  Hulst,  en  ze  maken  daarbij  dankbaar  gebruik  van  de  expertise  van  Dr.  Ysbrand  van   der  Werf  en  Dr.  Odile  van  den  Heuvel,  om  selectief  van  buitenaf  en  op  niet-­‐invasieve  wijze   hersenactiviteit   te   stimuleren   met   transcraniële   magnetische   stimulatie   (TMS).   Het   doel   is   om   het   geheugen   van   de   MS   patiënt   te   verbeteren.   In   samenwerking   met   de   afdeling   Pathologie   (in   de   personen   van   Prof.   van   der   Valk   en   Prof.   Rozemuller)   zullen   we   onze   unieke   expertise   op   het   gebied   van   de   vergelijkende   post   mortem   imaging   en   histopathologie   studies   verder   versterken   en   hopelijk   snel   uitbreiden   naar   andere   aandoeningen  dan  MS  alleen.  Vanuit  het  gebied  van  de  (kwantitatieve)  morfologie  waar  de   7  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

afdeling   Anatomie   &   Neurowetenschappen   van   oudsher   sterk   in   is   en   vanuit   het   interessegebied   van   de   steeds   belangrijker   wordende   connectiviteitsstudies   (vaak   verenigd   onder   de   noemer   ‘connectomics’)   zou   ik   vanuit   mijn   eigen   onderzoeksgroep,   vooral   in   de   persoon  van  Menno  Schoonheim,  en  in  nauwe  samenwerking  met  de  afdelingen  Radiologie   en   Klinische   Neurofysiologie,   graag   een   brug   slaan   tussen   MS   en   de   meer   klassieke   neurodegeneratieve  aandoeningen  zoals  de  ziekten  van  Alzheimer  en  Parkinson.  De  eerste   samenwerkingen   met   de   respectievelijke   leiders   van   deze   onderzoekslijnen,   Prof.   Philip   Scheltens  en  Prof.  Henk  Berendse,  heb  steeds  ik  als  zeer  motiverend  ervaren  en  ik  ga  er  in   de   komende   jaren   werk   van   maken   om   het   gebied   van   de   ‘comparatieve   neuroanatomie’   samen  met  hen  verder  op  de  rails  te  zetten.     In   het   kader   van   het   trapsgewijs   overnemen   van   de   taken   van   het   huidige   afdelingshoofd   Prof.   Henk   Groenewegen   heb   ik   de   afgelopen   maanden   tevens   met   veel   plezier   met   de   staf   en   het   ondersteunend   personeel   van   de   afdeling   Anatomie   &   Neurowetenschappen  gewerkt  aan  het  aanscherpen  en  stroomlijnen  van  het  translationele   profiel   van   de   afdeling   als   geheel.   De   onderzoekslijnen   van   de   Neuroscience   Campus   Amsterdam   en   het   VUmc   zijn   nationaal   en   internationaal   vooraanstaand   en   zijn   in   belangrijke   mate   richtinggevend   op   het   gebied   van   de   preklinische   en   de   klinische   neurowetenschappen.   We   beschikken   op   de   Campus   (met   veel   energie   geleid   door   Prof.   Arjen   Brussaard)   over   de   nieuwste   methoden,   technieken,   modellen   en   ideëen   en   tegelijkertijd   over   grote,   zorgvuldig   gedocumenteerde   neurologische   en   psychiatrische   cohorten.  Ik  zie  voor  de  afdeling  Anatomie  &  Neurowetenschappen  een  unieke  kans  om  een   cruciale  vertaalfunctie  te  vervullen  tussen  prekliniek  en  kliniek.  Met  onze  brede  expertise  op   het   gebied   van   cognitie,   emotie   en   motivatie,   en   met   onze   collectieve   blik   gericht   op   het   constructief   vertalen   van   preklinisch   interessante   bevindingen   naar   klinisch   relevante   eindproducten   (d.w.z.   datgene   waar   de   patiënt   direct   voordeel   bij   heeft)   moeten   we   als   afdeling   een   ijzersterke   samenwerkingspartner   kunnen   zijn   voor   de   verschillende   partijen   binnen  VUmc/NCA.       Translationeel  neurowetenschappelijk  onderzoek:  verbinden  en  vertalen   Wat   is   nu   precies   ‘translationeel   neurowetenschappelijk   onderzoek’?   De   term   ‘translationeel’  wordt  vaak  gebruikt,  en  voor  verschillende  doeleinden.  Het  is  daardoor  niet   gemakkelijk   om   eenduidig   te   definiëren   wat   er   precies   mee   wordt   bedoeld.   Dat   geeft   mij   de   vrijheid   om   zelf   met   een   definitie   te   komen.   Translationeel   werken   is   denk   ik   een   kwestie   van   verbinden   en   vertalen.   En   verbinding   is   hard   nodig   in   het   vakgebied   van   de   8  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

neurowetenschappen,  dat  ernstig  lijdt  aan  het  syndroom  van  superspecialisatie  ten  gevolge   van   grote   technologische   ontwikkeling.   De   beweging   die   de   translationele   onderzoeker   maakt   heeft   meerwaarde   omdat   zijn   brede   blik   en   zijn   relatieve   disciplineonafhankelijke   positie   hem   in   staat   stellen   om   zich   enigszins   naïef   te   storten   op   centrale,   vakgebiedoverstijgende  vragen.  Hij  verbindt  subdisciplines  door  de  vraag  centraal  te  zetten   en   de   verschillende   beschikbare   methoden   en   technieken   binnen   de   disciplines   als   het   ware   naar  die  vraag  toe  te  trekken,  d.w.z.  ten  dienste  van  de  vraag  te  stellen.  Maar  verbinden  gaat   niet   zonder   vertalen.   We   moeten   het   eens   worden   over   wat   de   belangrijke   vragen   zijn,   terwijl  we  tegelijkertijd  getraind  zijn  binnen  heel  verschillende  expertisevelden  en  ook  heel   verschillende  conceptuele  en  ervaringskaders  hanteren.  Het  expliciteren  en  verhelderen  van   conceptuele   verschillen   en   overeenkomsten   past   ook   bij   de   (neurofilosofisch   ingestelde)   translationele   onderzoeker.   Wat   verstaan   we   onder   ‘neurodegeneratie’?   Onder   ‘netwerk’?   Onder  ‘cognitie’?  Werkt  de  behandelende  arts  hier  met  hetzelfde  concept  als  de  moleculaire   bioloog?   Is  het  begrip  consistent  voor  verschillende  ziekten?   Het  antwoord  op  die   vragen   is,   zoals  ik  al  aangaf,  waarschijnlijk   grotendeels  ontkennend.  Hoe  krijgen  we  iedereen  dan  toch   on   the   same   page   zodat   het   resultaat   meer   waard   is   dan   de   som   der   delen?   Daar   ligt   de   uitdaging  voor  de  translationele  onderzoeker.     Het   aanleren   van   dit   translationele   gedachtegoed   aan   de   nieuwe   generatie   neurowetenschappers  beschouw  ik  als  een  van  de  leukste  taken  van  mijn  werk.  Binnen  het   masteronderwijs  neurowetenschappen  heb  ik  samen  met  Dr.  Jeroen  Vermeulen  de  nieuwe   afstudeervariant   Klinische   Neurowetenschappen   opgezet.   Als   onderdeel   van   deze   afstudeervariant   leren   studenten   verbinden.   Ze   maken   kennis   met   verschillende   patiëntgeoriënteerde  disciplines  en  leren  deze  inzetten  voor  hun  onderzoeksvraag.  ‘Uitgaan   van  de  vraag’  is  dus  ook  hier  steeds  het  devies.  Eveneens  doceer  ik  samen  met  Prof.  Gerrit   Glas,   filosoof   en   psychiater,   in   de   door   ons   nieuw   ontwikkelde   cursus   ‘Neurophilosophy   &   Ethics   for   Neuroscientists’.   Hier   leren   we   studenten   vertalen,   met   name   door   aandacht   te   besteden  aan  conceptuele  verheldering.  Een  zeer  waardevolle  aanvulling  van  het  curriculum   wat   mij   betreft.   Zelfs   als   het   merendeel   van   de   studenten   uiteindelijk   niet   de   klinisch-­‐ translationele   richting   verkiest   die   ik   als   docent   binnen   de   masterstudie   probeer   te   belichamen,   dan   nog   heb   ik   hen   ten   minste   eenmaal   geprobeerd   te   verleiden   om   na   te   denken   over   de   verschillende   mogelijke   denkkaders   binnen   hun   vak   (alvorens   ze   waarschijnlijk  alsnog  besluiten  dat  ze  hun  brein  zijn).         9  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

Wetenschap  en  maatschappij:  een  nog  breder  brein?   Robbert  Dijkgraaf,  voormalig  President  van  de  KNAW,  gebruikte  vorig  jaar  op  de  Avond  van   de  Wetenschap  &  Maatschappij  als  metafoor  voor  de  wetenschap  een  boom  met  een  steeds   complexer   groeiend   bladerdak.   Het   is   een   prachtige   uitdaging   om   in   dat   dichte   bladerdak,   dat   natuurlijk   model   staat   voor   de   vele,   disproportioneel   groeiende   disciplines   en   subdisciplines   binnen   het   (hersen)onderzoek,   een   zinvolle   translatie   van   kennis   te   bewerkstelligen,   zodanig   dat   hersenwetenschappers   elkaar   optimaal   kunnen   helpen   en   stimuleren  bij  het  zoeken  naar  kennis  en  inzicht.  Lokale  kruisbestuiving  op  het  niveau  van  de   individuele   bladeren   kan   daarbij   interessant   zijn,   maar   er   is   denk   ik   meer   opbrengst   mogelijk,  voor  de  neurowetenschappen  als  geheel.  Een  belangrijk  punt  vind  ik  hierbij  dat  het   zoeken  naar  -­‐en  evalueren  van-­‐  input  voor  overstijgende  vragen  niet  zou  moeten  stoppen  bij   de  grenzen  van  de  academie.  In  de  afgelopen  jaren  heb  ik  me  steeds  ingezet  om  het  debat   over   wetenschappelijke   vragen   en   resultaten   ook   in   een   breder   maatschappelijk   kader   te   voeren.   Met   de   oprichting   van   Stichting   Brein   in   Beeld   in   2010   hebben   we   een   platform   gecreëerd   voor   wetenschappers   die   hun   onderzoek   willen   vertalen   naar   een   breder   publiek.   We   organiseren   debatten   en   symposia   over   onderwerpen   die   zowel   het   publiek   als   wetenschappers   bezighouden.   We   geven   onderwijs   door   middel   van   ‘meet   the   scientist’   sessies  en  ‘hersenles’  op  scholen,  en  we  werken  aan  het  stimuleren  van  interdisciplinariteit   in   de   wetenschap   door   middel   van   het   organiseren   van   ‘round   tables’   met   specialisten   uit   verschillende   vakgebieden,   rondom   een   gekozen   thema   of   vraag.   We   doen   daarbij   niet   alleen   aan   ‘informatie   zenden’.   Wetenschapscommunicatie   is   meer   dan   dat.   De   boom   van   de   wetenschap   is   diep   geworteld   in   de   maatschappij.  Als   we   verstandig   zijn,   gebruiken   we   die   wortels   ook   om   op   te   zuigen   wat   er   aan   common   sense   concepten   en   ideeën   leeft   bij   niet-­‐hersenspecialisten.   Veel   van   de   onrust   over   het   wel   of   niet   in   gevaar   zijn   van   onze   wilsvrijheid   had   bijvoorbeeld   voorkomen   kunnen   worden   als   het   begrip   a  priori   beter   was   gedefinieerd,   oftewel   rekening   houdend   met   de   concepten   die   bij   Justitie,   binnen   de   psychiatrie   of   bij   de   ‘gewone   mens’   leven.   En   zoals   een   MS   patiënte   ooit   terecht   aan   mij   twitterde   tijdens   een   congres:   ‘Hoe   kunnen   jullie   nou   een   congres   organiseren   over   de   hulpvraag   van   de   patiënt,   zonder   patiënt?!'   Ook   het   patiëntperspectief   hoort   thuis   in   het   academisch   hersenonderzoek.   Brein   in   Beeld   loopt   inmiddels   als   een   trein   en   ik   kan   nauwelijks   onder   woorden   brengen   hoe   trots   ik   ben   op   het   enthousiasme   en   initiatief   van   al   onze  vrijwilligers.  En  ook  mijn  werk  voor  de  Jonge  Akademie  van  de  KNAW,  waar  ik  bijzonder   veel   voldoening   uit   haal,   bevestigt   me   in   mijn   gedachte   dat   interactie   met   verschillende   maatschappelijke   partners   uiteindelijk   altijd   leidt   tot   betere   wetenschap.   Ik   durf   gerust   te   10  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

zeggen   dat   ikzelf   een   betere   en   flexibelere   wetenschapper   ben   geworden   door   het   bediscussiëren  van  mijn  werk  met  een  breder  maatschappelijk  publiek.  De  Jonge  Akademie   laat  ook  een  duidelijk  geluid  horen  ten  aanzien  van  het  Nederlandse  wetenschapsbeleid.  In   deze   tijden   van   crisis   worden   er   belangrijke   politieke   beslissingen   genomen   op   dit   terrein.   Als   wetenschappers   moeten   we   zorgen   dat   we   helder   over   het   voetlicht   brengen   wat   de   waarde   is   van   wetenschap,   hoe   deze   in   zijn   werk   gaat,   en   welke   impact   bepaalde   beslissingen   zouden   kunnen   hebben   op   de   realisering   van   succes   op   de   langere   termijn.   Afgelopen   januari   werd   ik   tot   nieuwe   voorzitter   van   de   Jonge   Akademie   verkozen   en   het   bizarre   toeval   wil   dat   ik   juist   vandaag   de  voorzittershamer   overhandigd   krijg.   Ik   kan   daar   om   bekende  redenen  helaas  niet  bij  zijn,  maar  ik  kan  u,  het  publiek  in  deze  zaal,  wel  vertellen   dat   ik   me   in   mijn   nieuwe   functie   vol   energie   zal   gaan   storten   op   het   nieuwe   wetenschapsbeleid.   Ook   zal   ik   het   belang   van   vertaling   van   wetenschap   naar   de   maatschappij  altijd  blijven  verdedigen.       Conclusie  

 

De   take   home   message   van   vandaag   zou   moeten   zijn   dat   een   bredere   blik   op   het   brein   waardevolle   informatie   oplevert,   vooral   in   een   snelgroeiend   vakgebied   met   een   stevige   neiging   tot   superspecialisatie   en   hier   en   daar   een   (niet   te   vermijden)   conceptverarming.   Sterke   wetenschappers   zijn   wereldburgers   met   een   gevoel   van   verantwoordelijkheid,   niet   alleen  ten  aanzien  van  hun  eigen  vakgebied  en  hun  eigen  vragen,  maar  ook  ten  aanzien  van   de   maatschappij   in   bredere   zin.   Met   andere   woorden:   als   translationeel   neurowetenschapper   zal   ik   zo   goed   mogelijk   blijven   verbinden   en   vertalen   en   ik   zal   de   boodschap  blijven  uitdragen  dat  een  brede  blik  daadwerkelijk  de  geest  verruimt.    

 

Dankwoord   Aan   het   einde   gekomen   van   mijn   betoog   wil   ik   benadrukken   dat   succesvol   wetenschappelijk   onderzoek  nooit  alleen  gebeurt.  Per  definitie  niet  wanneer  het  onderzoek  translationeel  van   aard  is.  Ik  wil  graag  kort  stilstaan  bij  een  aantal  mensen  die  een  onmisbare  invloed  hebben   of  hebben  gehad  op  mij  en  mijn  werk,  me  ten  volle  realiserend  dat  ik  in  dit  dankwoord  niet   volledig  kan  zijn.     Ik  dank  het  College  van  Bestuur  van  de  Vrije  Universiteit  en  de  Raad  van  Bestuur  van   het   VUmc,   evenals   de   leden   van   mijn   benoemingscommissie   voor   het   in   mij   gestelde   vertrouwen.  Hooggeleerde  Groenewegen,  beste  Henk,  sinds  2010  (en  zelfs  al  daarvoor)  ben   jij  een  groot  mentor  voor  mij  geweest.  Ik  leer  veel  van  jou,  zowel  vakinhoudelijk  alsook  op   11  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

het  gebied  van  management  en  organisatie.  Ik  wil  je  heel  hartelijk  danken  voor  je  rotsvaste   geloof  in  mij  van  meet  af  aan  en  je  onvoorwaardelijke  steun  bij  alles  wat  ik  tot  nu  toe  heb   opgezet.  Ik  hoop  dat  ik  een  stukje  van  jouw  ‘energieke  rust’  van  je  kan  overnemen.   Hooggeleerde   Barkhof,   beste   Frederik,   ik   kan   met   trots   zeggen   dat   ik   onder   jouw   vleugels  ben  grootgebracht.  Je  was  mijn  promotor  en  vanaf  het  prille  begin  van  mijn  carrière   ben  jij  er  als  mentor  voor  me  geweest.  Ik  heb  op  verscheidene  vlakken  veel  van  je  geleerd  en   ik  zie  je  nog  steeds  als  een  van  mijn  voornaamste  sparring  partners  binnen  het  onderzoek.  Ik   zie   uit   naar   een   toekomst   met   nieuwe   en   gecontinueerde   samenwerkingen   op   o.a.   het   gebied  van  post  mortem  en  in  vivo  imaging  en  naar  de  nieuwe  ‘connectomics’  plannen.     Hooggeleerde  Polman,  beste  Chris,  jij  hoort  natuurlijk  in  ditzelfde  rijtje  thuis;  ook  jij   was   mijn   promotor   en   hebt   mij   vanaf   de   eerste   dag   meegemaakt   en   zien   groeien   van   een   vraagrijke   spring-­‐in-­‐het-­‐veld   naar   een...   tja,   iets   oudere   vraagrijke   spring-­‐in-­‐het-­‐veld.   Op   voor   mij   cruciale   momenten   heb   je   me   wijs   advies   gegeven   en   ik   zie   ernaar   uit   om   ook   in   de   toekomst  met  dezelfde  energie  en  met  hetzelfde  plezier  met  je  te  blijven  samenwerken.     Ik   dank   staf,   medewerkers,   en   secretariaat   van   de   afdeling   Anatomie   &   Neurowetenschappen   voor   hun   warme   ontvangst   en   het   enthousiasme   bij   de   samenwerking.  We  gaan  er  een  unieke  translationele  afdeling  van  maken  samen!  In  dezelfde   adem  dank  ik  de  afdelingen  Radiologie  en  Pathologie  waar  ik  zoveel  tijd  heb  doorgebracht   en  nog  steeds  ‘kind  aan  huis’  ben.  Ik  werk  officieel  ook  nog  in  Calgary  en  Londen  en  bedank   het   Hotchkiss   Brain   Institute   en   University   College   London   voor   hun   enthousiasme   en   hun   vertrouwen  in  mij.  Nog  niet  in  de  oratie  genoemd  waren:  Bernard  Uitdehaag,  Petra  Pouwels,   Jonas  Castelijns,  Mike  Wattjes  en  Jack  van  Horssen,  belangrijke  collega-­‐vrienden  met  wie  ik   al  lang  werk  aan  MS.   En   dan   kom   ik   ten   slotte   bij   de   sectie   ‘familie   en   vrienden’.   En   niet   zonder   reden   reken   ik   daar   eigenlijk   ook   mijn   onderzoeksteam   toe.   Dank   voor   het   harde   werk,   jullie   enthousiasme  en  de  fantastische  team  spirit.  Het  is  waarlijk  een  voorrecht  om  met  jullie  te   mogen  werken.     Crew  van  Brein  in  Beeld,  in  het  bijzonder  Nick  en  Hanne,  en  collega’s  van  de  Jonge   Akademie,   ook   jullie   beschouw   ik   als   ‘familie’;   dank   voor   jullie   inzet,   enthousiasme   en   de   stimulerende  gesprekken  en  activiteiten  op  het  grensvlak  van  wetenschap  en  maatschappij.     Lieve  daadwerkelijke  familie  en  lieve  vrienden,  wat  super  dat  jullie  er  zijn  vandaag.   Dank   dat   ik   mijn   passie   voor   dit   vak   altijd   met   jullie   mag   delen.   Pap   en   Hilde,   mam   en   Marcel,  Olivia  en  Olivier,  lieve  schoonfamilie,  dank  voor  jullie  liefde  en  steun.  Jullie  invloed  

12  

Een  brede  blik  op  het  brein  

 

J.J.G.  Geurts  

op   mij   is   onmiskenbaar   en   jullie   interesse   voor   mijn   persoonlijke   ontwikkeling   heeft   me   gevormd  en  gesterkt.  Ik  zou  deze  dag  niet  zonder  jullie  kunnen  vieren.   Lieve   Marijn,   een   hechter   team   dan   jij   en   ik   bestaat   er   niet.   Zonder   jou   is   er   geen   lol   aan.  Dit  hebben  we  samen  bereikt.     Ik  dank  u  voor  uw  aandacht;  ik  heb  gezegd.        

13  

Biografie   Jeroen   Johan   Guillaume   Geurts   (1978)   is   hersenonderzoeker   en   hoogleraar   Translationele   Neurowetenschappen   aan   het   VU   medisch   centrum   in   Amsterdam.   Hij   studeerde   neurobiologie   aan   de   Universiteit   van   Amsterdam   en   specialiseerde   zich   later   in   de   klinische   neurowetenschappen.   Hij   promoveerde   cum   laude   aan   de   Vrije   Universiteit   op   onderzoek   naar   grijzestofbeschadigingen   bij   de   ziekte   multipele   sclerose   (MS).   Hij   werkt   nog   steeds   aan   MS,   maar   is   inmiddels   ook   geïnteresseerd   geraakt   in   de   meer   klassieke   neurodegeneratieve   aandoeningen  zoals  de  ziekten  van  Alzheimer  en  Parkinson.   Geurts   maakt   voor   zijn   onderzoek   gebruik   van   de   combinatie   van   moderne   beeldvorming   (MRI)   met   weefselonderzoek   na   overlijden   van   de   patiënt.   De   combinatie   van   MRI   en   weefselonderzoek  maakte  het  mogelijk  om  beschadigingen  in  de  grijze  stof  van  MS-­‐patiënten  beter  te   bestuderen   en   in   beeld   te   brengen,   waardoor   er   nu   gekeken   kan   worden   naar   het   effect   van   deze   afwijkingen   op   het   cognitieve   functioneren   van   de   patiënt   (m.n.   aandacht-­‐   en   geheugenklachten).   Als   hoofd   van   de   sectie   Klinische   Neurowetenschappen   van   de   afdeling   Anatomie   &   Neurowetenschappen   van   het   VU   medisch   centrum   leidt   Geurts   een   groep   onderzoekers   die   allen   werken  aan  dit  vraagstuk.  Ook  werkt  hij  nauw  samen  met  de  Nederlandse  Hersenbank.   Naast  zijn  wetenschappelijke  werk  houdt  Geurts  zich  bezig  met  het  vertalen  van  wetenschap   naar   een   breder   publiek.   In   2007   verscheen:   Over   de   Kop:   fascinerende   vragen   over   het   brein,   een   boek   over   hersenen   en   hersenonderzoek,   dat   hij   samen   met   zijn   collega's   Wim   van   de   Grind,   Dick   Swaab   en   Victor   Spoormaker   schreef.   In   augustus   2009   verscheen   zijn   tweede   boek   Kopstukken:   gesprekken   met   bekende   wetenschappers   over   hersenen   en   bewustzijn.   Hij   schrijft   regelmatig   artikelen,   opiniestukken   en   columns   in   dagbladen   en   magazines.   Hij   geeft   lezingen   over   het   brein   door  het  land  en  is  terugkerende  gast  bij  Radio  1  en  3FM  waar  hij  commentaar  geeft  op  de  actualiteit   van   het   hersenonderzoek.   In   de   zomer   van   2010   richtte   hij   met   twee   collega's   de   Stichting   Brein   in   Beeld   (BiB)   op.   BiB   beschikt   over   een   netwerk   van   wetenschappers   die   zich   bezighouden   met   het   vertalen   van   wetenschap   naar   een   breder   maatschappelijk   kader   en   met   het   aanscherpen   van   de   publieke   opinie.   Dit   gebeurt   o.a.   via   de   organisatie   van   lezingen   en   debatavonden   of   via   het   schrijven   van  columns  en  krantenberichten  over  specifieke  neurofilosofische  thema's  als  bewustzijn,  religie  en   vrije   wil.   Geurts   trad   in   2012   toe   tot   De   Jonge   Akademie   van   de   Koninklijke   Nederlandse   Academie   van   Wetenschappen   (KNAW)   en   werd   in   2013   verkozen   tot   voorzitter   van   deze   enthousiaste   groep   topwetenschappers.     Bron:  

Wikipedia.  

Meer  

info,  

zie:  

www.breininbeeld.org,  

www.dejongeakademie.nl  

of  

http://www.linkedin.com/in/jeroengeurts;  Twitter:  @JeroenJGGeurts