Een blik op de tropen. Contouren en relevantie onderzoek rurale geschiedenis BelgischCongo Yves Segers Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG)
Inhoud 1. Onderzoekslijnen ICAG 2. Historiografisch overzicht landbouw en wetenschap in Belgisch Congo 3. Onderzoeksproject “landbouwwetenschap en kennisnetwerken in Belgisch Congo, 1900-1960” 4. Casus: georganisatie boerenmigratie Katanga 5. Conclusie en relevantie
1. Onderzoekslijnen ICAG • Onderzoek rond 5 lijnen/werkvelden o o o o o
Agrovoedingsketen en rurale economie Rurale sociale bewegingen en beeldvorming Landschapsontwikkeling Kennisnetwerken: onderzoek, onderwijs, voorlichting Koloniale landbouw
2. Historiografie • Weinig aandacht voor relatie landbouw & wetenschap • Onderzoek naar koloniaal verleden (in België) o
Aanvankelijk beperkt • Focus op politiek, missies, industrie • Periode voor 1908 en na 1960 belicht • Polemiek: kolonisatie goed of slecht?
o
Sinds jaren 1990/2000 • Jonge en onbevangen generatie onderzoekers • Viering 50 jaar onafhankelijkheid (1960-2010) • “Congo”, David Van Reybrouck
2. Historiografie • Onderzoek naar landbouw & wetenschap in Congo o
o
Zeer weinig aandacht, uitz. jaren 1960-1970 (Jewsiewicki, Miracle, Drachoussoff) Recenter: groep Congolese historici • Mokili Danga Kassa (1998) • Wemo Menge (2001)
2. Historiografie • Groeiende internationale aandacht landbouwwetenschap en koloniale wereld o Case-studies per land: Frankrijk (Petitjean, Bonneuil), Brits-India (Deepak Kumar), Brits-Afrika (Hodge, Schuknecht), Nederland (Maat),… o Diverse thema’s: • Rol overheid en beleid (van “laissez faire” naar interventionisme) – ontstaan “developmentalist state” (Bonneuil) • Roots postkoloniale ontwikkelingsplannen en –hulp • Migratie, settlers,… • Pluriforme rol wetenschap in koloniaal project • Transfer “moderne” westerse kennis en technieken Afrikaanse boeren “backward”; slachtoffers, namen westerse kennis over • Of: ontstaan hybride kennis (westers én Afrikaans) (Tilley) •
3. Landbouwwetenschap en kennisnetwerken • België nam kolonie over, 1908 • Start landbouwbeleid –> Edmond Leplae – “Service de l’agriculture” o Doel: inlandse landbouw moderniseren, productie opkrikken, inkomsten genereren (exportgewassen)… o Consulenten, botanische tuinen, onderzoeksstations (REPCO, INEAC), onderwijs (CADULAC),… o Samenwerking private maatschappijen (bv. Unilever) o Gronden ontginnen, (transport)infrastructuur,… o Belgische boeren naar Congo… o …
3. Landbouwwetenschap en kennisnetwerken • Onderzoeksvragen o
Landbouwbeleid • Doelstellingen en actoren? • Inspiratie? • Rol wetenschap en experts?
o
Kennisnetwerken • Functioneren, karakteristieken • Welk soort onderzoek en onderwijs? Voor wie? • Profiel en contacten experts kolonie – metropool – internationaal?
o
Relatie westerse kennis en lokale praktijken (perspectief “van onderuit”)
Plantentuin Eala, 1910
Rijstoogst Kitobola, 1910
Rubber- en cacaoplantage Gazi, 1924
Onderzoeker overheid en ent rubbersoort Hevea, Yangambi, 1930
Labo bodemanalyse Yangambi, ca. 1940
Paysannat Luhotu (Kivu), ca. 1940
4. Casus: boerenmigranten in Katanga • Koloniale overheid tot midden jaren 1920 geen voorstander grootschalige migratie • Uitzondering: Katanga • Oorzaken: o Economisch • Inheemse landbouw niet in staat om (arbeiders)bevolking te voeden: gebrekkige skills en arbeidstekort • Blanke boeren: moderne technieken, productie westerse levensmiddelen én voorbeeldfunctie o
Geopolitiek • Grenzen kolonie ter discussie • Kolonie letterlijk “in bezit nemen” • Als tegengewicht voor buitenlandse aanwezigheid
4. Casus: boerenmigranten in Katanga o
Waarom Katanga? • • • •
Prima klimaat Arbeid voor industrie en “portage” Grote vraag naar voedsel -> industrie-arbeiders Grote vraag naar westers voedsel – geen concurrentie voor concessiemaatschappijen • Uitgebreid verkeersnetwerk (Elisabethville) en naar oceaan (via Rhodesië en Zuid-Afrika)
4. Casus: boerenmigranten in Katanga • Contouren migratiebeleid Leplae o o
o
o
o
Promotie in België: lezingen, brochures, wereldexpo… Selectie kandidaten door overheid: skills, wilskracht, weerbaarheid Overheid draagt kosten: reis, onthaal, vorming in kolonie (villages d’attente: Bellefontaine en Nieuwendorp), bouw boerderijen, goedkoop krediet, nieuwe wegen Kennisnetwerken: consulenten, zaaizaad/machines, nieuwe experimentele stations, modelhoeve Inspiratie: Java, Brazilië,…
4. Casus: boerenmigranten in Katanga • Succes? o o o o
Beperkte migratie: in 1911 = 32 colons Velen keren snel terug Kritiek in parlement: duur, “sukkels”,… Verslag 1913 • • • •
26 landbouwers – gezinnen In België “kleine” landbouwers; Hageland en Kempen Boerderijen gunstig ingepland Focus op groenten en fruit; relatief kleinschalig (10 à 30 hectare)
3. Casus: boerenmigratie in Katanga • Verslag 1921 o o o o o
o o
Uitvoerige beschrijving 7 landbouwers – gezinnen Allen uit Vlaanderen Gemengde achtergrond: boeren, ambtenaren, soldaten Grote ondernemingen, tot honderden hectaren Ook voedsel voor Congolese arbeiders (maïs, bonen, zoete aardappelen) – nauwelijks exportgewassen Combinatie akkerbouw en veeteelt Nauwe samenwerking met rijksagronomen
3. Casus: boerenmigratie in Katanga • Conclusie Tussen 1910 en 1921: 755 gesubsidieerde landbouwkolonisten o In 1920 nog 129 over en daarvan nog 32 actief in de landbouw! • Oorzaken voor mislukken o Aanpassingsproblemen “colons” o Hoge kostprijs, gering resultaat o Tekort aan arbeid o Beschikbaarheid vruchtbare grond: concessiemaatschappijen én Congolezen o Concurrentie inlandse boeren o
4. Conclusie en relevantie • •
Wegwerken lacune historiografie; aansluiting internationaal onderzoek
•
Ontwikkelingen in metropool relevant voor kolonie, maar ook vice versa • Uitwisseling kennis, succes/falen overheidsmaatregelen, agency boeren…
•
Kolonie “labo voor experimenten” ? • Interventionisme overheid (Grote depressie, Tien-jarenplan) • Uitbouw kennisnetwerken • Social engineering (paysannats)
•
Historische context bij postkoloniale ontwikkelingen Afrika • Evolutie ontwikkelingsprogramma’s; grote rol overheid • Wetenschappelijk onderzoek
Internationaal, globaal en comparatief perspectief • Metropool-kolonie; kolonies onderling
