EDUCATIE. Mensenrechtenactivisten Lesmap voor het secundair onderwijs

Educatief pakket van Amnesty International Vlaanderen vzw • Kerkstraat 156 - 2060 Antwerpen - info: 03/271.16.16

EDUCATIE Mensenrechtenactivisten Lesmap voor het secundair onderwijs

Educatief pakket van Amnesty International Vlaanderen vzw • Kerkstraat 156 - 2060 Antwerpen - info: 03/271.16.16

E D U C A T I E Mensenrechtenactivisten Inhoudstafel Aleksander Solzjenitsyn 1 dag van Ivan Denisovitsj (leestekst) De kleine zone (gedicht) Voor de leraar Andrej Sacharov Sacharov-prijs (opzoekingswerk) Voor de leraar Victor Jara Preguntas por Puerto Montt (song) Collages bij songuittreksels One Tree Hill (song) Pinochet en de staatsgreep van september ’73 (leestekst) Een internationaal strafhof (leestekst) Woordspel Cartoons They dance alone (song) Voor de leraar Breyten Breytenbach Metabolisch (gedicht) Kleuren (leestekst) Voor de leraar Aung San Suu Kyi Een verscheurende keuze (leestekst) Verkiezingen (gedicht) Moed (leestekst) Walk on (song) Voor de leraar Bono Sunday, bloody Sunday (song) Voor de leraar

p.1 p.1 p.5 p.6 p.7 p.7 p.8 p.10 p.10 p.11 p.12 p.13 p.14 p.15 p.16 p.17 p.18 p.20 p.20 p.21 p.22 p.23 p.23 p.24 p.25 p.26 p.27 p.28 p.29 p.30

N.B.: De mensenrechtenactivisten zijn gerangschikt volgens hun geboortedatum.

Bedoeling Jongeren worden via de media geconfronteerd met schendingen van de mensenrechten. Diezelfde media brengen hen ook in contact met mensenrechtenactivisten. In deze lesmap zijn 6 mensenrechtenactivisten opgenomen die werkzaam zijn geweest de laatste 40 jaar. 40 jaar geleden is Amnesty International van start gegaan: een initiatief van de mensenrechtenactivist Peter Benenson. Deze lesmap biedt de mogelijkheid om dieper in te gaan op mensenrechten, mensenrechtenschendingen, en mensenrechtenactivisten. In het secundair onderwijs leren jongeren opkomen voor hun eigen rechten en die van anderen (Eindtermen – Opvoeden tot burgerzin). Het is in dat kader dat de lessen in deze map kunnen worden aangewend.

De compilatievideo “Mensenrechtenactivisten” Op die videoband vind je de videoclips van “They dance alone” en “Walk on”. De compilatievideo kan je bestellen bij Amnesty International, Kerkstraat 156 – 2060 Antwerpen. Tel.: 03/271 16 16, Fax 03/235 78 12, e-mail: [email protected]

1

Aleksander Solzjenitsyn Geboortedatum 11 december 1918 Nationaliteit Rus Beroep Schrijver Strijd tegen het onmenselijk Inzet systeem van strafkampen tijdens de dictatuur van Stalin. In 1945 veroordeeld tot 8 jaar gevangenis wegens kritiek op Stalin. In 1953 voor 3 jaar verbannen. In 1966 werden zijn boeken in Antwoord van de de USSR verboden. overheid In 1974 wordt hij, na publicatie van delen van de “Goelag archipel” in Frankrijk, veroordeeld voor verraad en verbannen. Nu

In 1994 na 20 jaar ballingschap teruggekeerd naar Rusland.

dag van Ivan Denisovitsj – Aleksander Solzjenitsyn – De Boekerij ‘62 − “Hoeveel water denk je eigenlijk wel te verknoeien, idioot? Wie in godsnaam maakt de boel op zo’n manier schoon?” − “Burger bewaker, ik schrob vloeren nooit anders dan op deze manier. De vuiligheid zit er duimdik op.” − “Heb je dan nooit gezien hoe je slons de vloer schrobde, varken?” Sjoechov richtte zich op, de dweil in zijn hand waar het water uit droop. Hij glimlachte simpeltjes zodat de gapingen in zijn gebit te zien kwamen; ze waren het gevolg van de scheurbuik die hij in ’43 in Oest-Izjma doorstaan had. Die aanval was zo gemeen geweest dat zijn ingewanden geklokt hadden alsof daarbinnen één bloedpap zat; zijn afgetobde maag nam geen kruimel voer meer op. Nu was hem van die dagen alleen een slissende manier van praten gebleven. − “Ik werd in ’41 bij mijn slons vandaan gehaald, burger bewaker; ik weet niet eens meer hoe ze er uit ziet.” − “Zo… dat is dus hun manier om de boel schoon te maken… Dat tuig weet niet eens hoe ze iets moeten aanpakken, en leren willen ze ook niks. Ze zijn het brood niet waard dat je ze geeft. Ze moesten met stront gevoerd worden!” (p. 21) Ivan Denisovitsj Sjoechov (S-854) moet vloeren schrobben omdat hij die ene dag in 1951 om 5 uur ’s morgens niet onmiddellijk is opgestaan. Sjoechov zit voor 10 jaar in een werkkamp wegens “hoogverraad”: hij zou voor de Duitse geheime dienst een “opdracht” hebben uitgevoerd. Om in leven te blijven heeft Sjoechov die “bekentenis” ondertekend. Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

2

Boejnovski,

lotgenoot van Ivan Denisovitsj

Bij het fouilleren ’s ochtends moesten zij zich er tevens van vergewissen dat niemand onder zijn kampvodden een burgerpak droeg. Boejnovski, zo leek het, had een vest of een heupgordel aan. Boejnovski, die nog geen 3 maanden in het kamp zat, protesteerde. Hij kon maar niet afkomen van zijn gewoonte om te commanderen. − “U hebt het recht niet mensen in de kou uit te kleden. U kent artikel 9 van het Wetboek van Strafrecht niet” − “Jullie gedragen je niet als communisten”, zei Boejnovski weer. Volkovoj had de vingerwijzing naar het wetboek van strafrecht nog net genomen, maar bij de laatste opmerking krampte er iets in hem en flitste er toen weer als een bliksemstraal uit: − “Tien dagen cachot” En terzijde zei hij tegen de sergeant: “Vanavond beginnen met de opsluiting”. (p. 43-45) De kapitein was gewend bevelen uit te delen. Hij sprak tegen iedereen op commandotoon. − “Wacht maar, kapitein. Als u ook eens 8 jaar meedraait in het kamp, raapt u zelf wel peukjes op. We hebben er gezien die nog hoger van de toren bliezen dan u.” Senka meende dat ze spraken over Boejnovski’s pech bij het ochtendfouilleren. − “U had uw trots niet zo moeten laten blijken”, zei hij. “Het had met een sisser afgelopen kunnen zijn.” (p.63) Hij was een groentje, nog niet gewend aan de strafarbeid van de gevangenen. Ogenblikken als deze herschiepen hem van een ferme zee-officier vol zelfbewustzijn en met schallende stem in een ontzielde, zij het ook voorzichtige gevangene. En alleen in de ontzieling lag zijn kans om de 25 jaar kampstraf te overleven, waartoe hij veroordeeld was. (p.97) De mortelkruiers hijgden als achter adem geraakte paarden. Boejnovski’s gezicht was van een dodelijke bleekheid. Tenslotte moet hij al 40 zijn of daaromtrent. (p.124) “Ik heb ongeveer een maand aan boord van een Engelse kruiser gesleten. Na de oorlog stuurt de Britse admiraal mij een cadeautje, een souvenir. “Ten teken van erkentelijkheid”. Ik was er kapot van.” De donkere horde van gevangenen, en midden tussen hen, een zwarte jas om het lijf als de rest, die ene man – S-311-, die zich toentertijd het bestaan niet had kunnen voorstellen zonder gouden biezen op de mouw, een man die een amicaal glaasje gedronken had met een Britse admiraal en die nu met Fetjoekov achter de kruiwagen liep. (:p.142,143) De kapitein zuchtte. Hij kreunde éénmaal. Meer niet. Het zou hem ongetwijfeld makkelijker gevallen zijn een eskader mijnenvegers in de zwarte, stormige nacht naar open zee te brengen, dan zich nu los te rukken van dit gesprek onder vrienden en de gang te aanvaarden naar de ijskoude cellen. Enkele stemmen riepen hem na: Hou de moed erin, kop op. Maar wat moest je tegen die man zeggen? Ze kenden de cellen, deze mannen van ploeg 104, ze hadden ze zelf opgetrokken: stenen muur, betonnen vloer, geen vensters, een kachel die alleen maar brandde om het ijs aan de wand te laten smelten en waterplassen maakte op de vloer. Je sliep op blote planken, en als je nog een paar tanden in je kakement had overgehouden na al het tandgeklapper wat je daar deed, dan gaven ze je 300 gram brood per dag en watersoep alleen op de 3de, 6de en 9de dag. Tien dagen! Tien dagen in de kampnor – als je dat tot de laatste seconde uithield – betekende dat je gezondheid voor de rest van je bestaan finaal naar de knoppen was. T.b.c. en de ziekenbarak, tot Magere Hein je kwam halen. (p.185,186) Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

3

Opdrachten Ivan Denisovitsj Sjoechov 1. Som de scheldwoorden op die de bewaker gebruikt in zijn “gesprekje” met Sjoechov. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. 2. Wat verraadt een dergelijk taalgebruik? ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. 3. Sjoechov speelt tot op zekere hoogte het spelletje mooi mee: hij gedraagt zich erg onderdanig. Waaraan merk je dat? ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. 4. Toch “verbergt” hij in zijn antwoord een kritische noot. Welke? ………………………………………………………………………………………………. Boejnovski 1. Schets aan de hand van sleutelwoorden en korte woordgroepjes uit de verschillende teksten een portret van Boejnovski.

2. Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

4

3. Hoe stelt Boejnovski zich op tegenover de bewakers? ………………………………………………………………………………………………. 4. Wat zijn de voor- en nadelen van die houding? ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. 5. Gaat Boejnovski het overleven? Waarom wel? Waarom niet? ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. 6. Herschrijf het incident bij het ochtendfouilleren in een 20-tal regels. Slachtoffer is deze keer niet de trotse Boejnovski, maar de geslepen Sjoechov. Hoe zou hij op die probleemsituatie reageren? Zorg dat het stuk gespeeld kan worden door 3 acteurs (Sjoechov, de bewaker en een verteller). Werk in groepjes van 6 of 7. Drie leden van de werkgroep nemen de rollen op zich, de anderen doen de regie, zorgen voor het decor, de rekwisieten, het geluid, de belichting…

………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………….

Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

5

De Kleine Zone - voor Irina Ratoesjinskaja We moeten dit foto’s van de hel noemen, als we bladeren door jouw jaren in een cel: wat we zien is nauwelijks wat jij wist het slavenwerk van sneeuw op de wegen de wachttoren in z’n houten geloer, en in deze lichtloze gerasterde wereld de maan die buiten de wijdte van de nacht moet staan…

De Kleine Zone is de afdeling voor politieke gevangenen in een Russich strafkamp. Irina Ratoesjinskaja (°1954) werd in de Sovjet-Unie in 1983 vanwege 5 van haar gedichten veroordeeld tot 7 jaar kamp plus 5 jaar verbanning. In het kamp bleef ze gedichten schrijven; als ze geen papier mocht gebruiken, kraste ze die op zeep, leerde ze uit het hoofd en waste ze daarna weg. In 1986 werd ze vrijgelaten. Raster = netwerk van elkaar kruisende lijnen

Als we maar tekens konden zien van leven: een glimlach, een afdruk, een beweging, wat dan ook dat liet zien dat jij hier bent geweest. Fiona Zerbst Uit: “Liefde kan maar beter naamloos zijn” Daan Bronkhorst - Amnesty International De Geus – 2000

Fiona Zerbst is in 1969 geboren in Zuid-Afrika en werkte als journaliste in Kaapstad. Ze woont nu in de Oekraïne.

Opdracht Teken achter een raster een glimlach, een afdruk, een beweging van Irina. Je mag ook een collage met hetzelfde thema maken.


6

Ivan Denisovitsj Sjoechov is een eenvoudige landbouwer, maar hij is bijzonder geslepen en hij heeft duidelijk een overlevingsinstinct. In februari ’42 is hij krijgsgevangen gemaakt door de Duitsers. Sjoechov is kunnen ontsnappen. Terug in eigen linies is hij aangeklaagd wegens hoogverraad. Hij zou als spion door de Duitsers zijn uitgestuurd. Sjoechov had de berekening snel gemaakt: als hij niet bekende, wachtte hem de kogel, bekende hij dan werd het strafkamp. (p.83) 1. Som de scheldwoorden op die de bewaker gebruikt in zijn “gesprekje” met Sjoechov. Idioot, varken, slons, tuig, stront 2. Wat verraadt een dergelijk taalgebruik? De totale minachting van de bewaker voor de gevangenen. Voor de bewaker zijn de gevangenen duidelijk “Untermenschen”. 3. Sjoechov speelt tot op zekere hoogte het spelletje mooi mee: hij gedraagt zich erg onderdanig. Waaraan merk je dat? Hij is erg beleefd. Hij spreekt met “twee woorden”: burger bewaker. Hij antwoordt vriendelijk op de grof geformuleerde vragen van de bewaker. 4. Toch “verbergt” hij in zijn antwoord een kritische noot. Welke? Hij herinnert de bewaker eraan dat hij “dankzij het stalinistisch regime” al 10 jaar van huis weg is. Van 1941 tot ’43 zat hij in de oorlog, van ’43 tot ’51 in een strafkamp. Boejnovski 1. Schets aan de hand van sleutelwoorden en korte woordgroepjes uit de verschillende teksten een portret van Boejnovski. Nog geen 3 maanden in het kamp – protesteerde - gewoonte te commanderen – kapitein – gewend bevelen uit te delen – blaast hoog van de toren – trots – groentje – niet gewend aan strafarbeid – ferme zee-officier – vol zelfbewustzijn – schallende stem – 25 jaar kampstraf – gezicht van een dodelijke bleekheid - 40 – gouden biezen – glaasje met Britse admiraal – 10 dagen kampnor – gezondheid naar de knoppen 2. Hoe stelt Boejnovski zich op tegenover de bewakers? Trots: hij staat op zijn strepen. 3. Wat zijn de voor- en nadelen van die houding? Op zich is het goed op te komen voor je waardigheid. Door echter voortdurend te verwijzen naar zijn glorieus verleden toen hij ver boven zijn huidige bewakers verheven was, geeft hij die bewakers onvermijdelijk de wapens in handen om hem onder de neus te wrijven dat de rollen nu wel degelijk zijn omgekeerd. 4. Gaat Boejnovski het overleven? Waarom wel? Waarom niet? Boejnovski is al 40, het werk in het kamp vergt veel van zijn krachten. Hij is als kapitein een luxeleventje gewend. De kans dat hij het kamp overleeft, is niet zo groot, zeker na de 10 dagen strafcel. Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

7

Andrej Sacharov Geboortedatum 21 mei 1921 Nationaliteit Rus Beroep Kernfysicus Sacharov ijverde voor een verbod op kernproeven. Dat verbod kwam er in 1963. Hij kwam op voor de vrijheid Inzet van denken, eiste een democratisering in de Sovjet-Unie en kwam op voor de mensenrechten. In ’80 werd hij wegens “subversieve activiteiten” verbannen naar Gorki. Pas in 1986 mocht hij naar Moskou Antwoord van de terugkeren. In Gorki werd hij overheid naar eigen zeggen door de KGB (de geheime dienst) blootgesteld aan psychische en fysieke martelingen. Dood

Sacharov overleed december 1989.

op

14

Sacharov-prijs Ieder jaar kent het Europees Parlement een persoon of organisatie zijn mensenrechtenprijs toe. De prijs is genoemd naar Andrej Sacharov. De sovjetdissident, kernfysicus en Nobelprijswinnaar voor de vrede (1975), die indertijd en ballingschap in Gorki leefde, stemde er in de jaren tachtig in toe dat een prijs van het Europees Parlement zijn naam zou dragen. De prijs is toegekend aan: 1988 Nelson Mandela & Anatoli Martsjenko 1989 Alexander Dubcek 1990 Aung San Suu Kyi 1991 Adem Demaçi 1992 De moeders van de Plaza de Mayo 1993 Oslobodjenje 1994 Taslima Nasreen 1995 Leyla Zana 1996 Wei Jingsheng 1997 Salima Ghezali 1998 Ibrahim Rugova 1999 Xanana Gusmao 2000 Basta ya Opdracht: Zoek op het internet informatie op over de bovengenoemde personen of organisaties. Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

8

Opdracht: Zoek informatie op het internet (http://www.google.com of http://www.altavista.com). 1988 Nelson Mandela & Anatoli Martsjenko Nelson Mandela Anti-apartheidsactivist 1918 geboren in Transkei 1942 diploma behaald van advocaat 1944 lid van het African National Congress (ANC) 1960 ANC verboden, oprichting van een militaire vleugel 1964 Mandela veroordeeld tot levenslange opsluiting, van ’64 tot ’82 verbleef hij op Robbeneiland 1990 Mandela vrijgelaten 1994-99 president van Zuid-Afrika Anatoli Martsjenko Arbeider, schrijver, mensenrechtenactivist 1938 geboren in W-Siberië 1960-66 opgesloten wegens poging de USSR illegaal te verlaten 1968-71 3 jaar dwangarbeid wegens de waarschuwing voor een dreigende Russische inval in Tsjecho-Slovakije 1975 opgesloten wegens het niet naleven van de regels i.v.m. zijn voorwaardelijke vrijlating 1981 veroordeeld tot 10 jaar opsluiting wegens anti-Sovjet agitatie 1987 sterft na een lange hongerstaking 1989 Alexander Dubcek Strijder voor een communisme met een menselijk gezicht 1921 geboren in Slovakije 1968 leider van de communistische partij tijdens de Praagse lente 1968 het Warschaupact maakt een einde aan de Praagse lente, Dubcek valt in ongenade Eind jaren 80 Dubcek steunt het Burgerforum van Havel 1989-92 voorzitter van het Tsjecho-Slovaakse parlement 1992 Dubcek sterft in een verkeersongeval 1990 Aung San Suu Kyi: zie onderdeel over haar in deze lesmap 1991 Adem Demaçi Mensenrechtenactivist 1936 geboren in Pristina 1991-98 voorzitter van de Raad voor de Verdediging van Mensenrechten en Vrijheden, een etnisch Albanese groep die mensenrechtenschendingen begaan door het Joegoslavische leger in Kosovo aan het licht bracht 1998-99 politiek vertegenwoordiger van het UCK (het Kosovaarse Bevrijdingsleger) Adem Demaçi bracht vele jaren als politieke gevangene door in Joegoslavische gevangenissen: tussen 1958 en 1990 zat hij 3 gevangenisstraffen uit van respectievelijk 3, 10 en 15 jaar cel. 1992 De moeders van de Plaza de Mayo De Vereniging van de Moeders van de Plaza de Mayo is in 1977 opgericht door een groep van 14 vrouwen die eisten dat de militaire dictatuur hen informatie verstrekte over het lot van hun vermiste kinderen. Na het herstel van de democratie in Argentinië zijn de "Dwaze Moeders" doorgegaan met hun wekelijkse bijeenkomsten op het Plaza de Mayo in Buenos Aires om een Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

9

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

einde te maken aan de onschendbaarheid van de militairen die er verantwoordelijk voor zijn dat zo'n 30.000 mensen tijdens de militaire junta zijn vermist of vermoord. Oslobodjenje Oslobodjenje (Bevrijding) werd gesticht in 1943. Met 3000 werknemers was Oslobodjenje één van de grootste mediaconcerns in het vroegere Joegoslavië. Het gebouw van de krant in Sarajevo werd tijdens de oorlog met de grond gelijk gemaakt. Maar de uitgevers, journalisten, drukkers en distributeurs van de krant gaven het niet op. Onder extreem moeilijke omstandigheden bleven ze doorwerken. Oslobodjenje is op dit moment de enige grote, onafhankelijke krant in Bosnië. Ze moet echter opboksen tegen Dnevni Avaz, de regeringskrant. Ze kan voorlopig dan ook alleen maar overleven door steun uit het buitenland. Taslima Nasreen Taslima Nasreen, een schrijfster uit Bangladesh, werd geboren in 1962. Ze publiceerde gedichten, essays, columns en romans. In haar boek, “Schaamte”, beschrijft ze de onderdrukking van moslimvrouwen in Bangladesh. Daarop werd ze met de dood bedreigd door moslimfundamentalisten. Ze moest wegvluchten uit Bangladesh in 1994, leefde in ballingschap eerst in Zweden, daarna in Frankrijk. Leyla Zana Leyla Zana werd geboren in 1961. Ze was de eerste Koerdische vrouw die in 1991 gekozen werd voor het Turkse parlement. In 1994 werd ze veroordeeld tot 15 jaar gevangenis voor haar standpunten i.v.m. de Koerdische kwestie. Amnesty International heeft haar geadopteerd als gewetensgevangene. Wei Jingsheng Geboren in 1950. Hij pleitte voor democratie en vrije meningsuiting in China van ’78 tot ’79 en van ’93 tot ’94. In ’79 werd hij veroordeeld tot 15 jaar gevangenis. In ’93 kwam hij vrij. In ’95 veroordeeld tot 14 jaar gevangenis. In ’97 onverwacht vrijgelaten en op een vliegtuig gezet naar de V.S. Salima Ghezali Salima Ghezali is geboren in 1958 en sinds 1994 jaar directrice van het Algerijnse kritische weekblad “La Nation”, dat verscheen op 40.000 exemplaren. Het blad is nu verboden. Volgens Ghezali vormen de corrupte machthebbers een groter probleem dan de fundamentalisten van het FIS. Ghezali beweert dat Europa de Sacharovprijs gebruikte om zijn geweten te sussen. Europa zou de machthebbers blijven gedogen omwille van de olie en uit angst voor het islamitisch fundamentalisme (Internationale Samenwerking mei 2001). Ibrahim Rugova Ibrahim Rugova werd op 2 december 1944 geboren in Kosovo. In 1992 werd hij tot president verkozen van Kosovo. Die verkiezingen werden niet erkend door de Joegoslavische regering. Rugova predikte een geweldloze strijd voor een onafhankelijk Kosovo. Voor zijn carrière als politicus was Rugova schrijver en uitgever. Tijdens de oorlog in 1999 vluchtte Rugova 6 weken naar Italië. Xanana Gusmao Xanana Gusmao is geboren op 20 juni 1946 in Oost-Timor. In 1974 sloot hij zich aan bij het Fretilin, het Revolutionair Front voor de Onafhankelijkheid van Oost-Timor. In 1992 werd Gusmao gearresteerd door Indonesische militairen. In een schijnproces werd hij veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf. Die straf werd later omgezet in 20 jaar cel. In 1999 vrijgekomen na meer dan 6 jaar gevangenis en huisarrest Basta ya “Basta ya” (Het is genoeg) is een volksorganisatie die zich verzet tegen het politieke geweld in Spaans Baskenland. “Basta ya” is vooral bekend door de massademonstraties tegen het geweld van de Baskische afscheidingsbeweging “ETA”. Sinds 1968 zijn 785 mensen vermoord door ETA-militanten.


10

Victor Jara Geboortedatum 28 september 1938 Nationaliteit Chileen Beroep Regisseur, volkszanger Victor gebruikte zijn gitaar, zijn stem als wapen in de strijd tegen Inzet de onderdrukking van boeren, mijnwerkers, fabrieksarbeiders en studenten. Opgepakt tijdens de staatsgreep Antwoord van de van Pinochet, naar het Estadio overheid Chile, een boksstadion, gebracht, gemarteld en vermoord. Dood 15 september 1973 Preguntas por Puerto Montt (Vragen over Puerto Montt) Victor Jara (uit “Deja la vida volar”) Goed, ik ga vragen stellen In jouw naam, in jouw en zijn naam In naam van jou die alleen achtergebleven bent En van hem die stierf zonder te weten waarom Hij stierf zonder te weten waarom Zijn borst doorzeefd met kogels In zijn strijd Voor een stukje grond om te kunnen leven Ach, ongelukkig schepsel Dat de opdracht gaf hen te laten verdwijnen Terwijl hij wist hoe zulk een slachting had kunnen vermeden worden Puerto Montt, ach, Puerto Montt U moet antwoorden, Meneer Perez Zujovic, Waarom zijn ongewapende burgers Te lijf gegaan met geweren Meneer Perez, uw geweten Is begraven in een doodskist En uw handen kunnen niet schoongewassen worden Door al de regens van het zuiden

Puerto Montt (Zeehaven 945 km van Santiago, 86.750 inwoners) Op zondag 9 maart 1969 om 7 uur ’s ochtends overviel een 250 man sterke, gewapende politiemacht een groep van 91 boerengezinnen die zich hadden gevestigd op een stuk braakland, een drietal kilometer van Puerto Montt. De operatie was bevolen door minister van binnenlandse zaken Perez Zucovic. De boeren renden heen en weer op zoek naar een uitweg. Sommigen wilden weerstand bieden en grepen hun werktuigen. De politie gooide traangasgranaten en opende daarna het vuur. 7 boeren werden gedood, een baby van 9 maand stikte door het traangas. Er waren 60 gekwetsten. Uit: “Victor Jara, een onvoltooid leven” – Joan Jara – Kritak 1983

Opdracht: Bij welk onderdeel van Victors steekkaart hoort deze song? ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

11

Sta op, Kijk naar de bergen, Bron van wind, zon en water. Jij die de loop van rivieren verlegt, Die de vlucht zaait van je ziel, Sta op, Kijk naar je handen, Reik de hand aan je broeder en je zal groeien. We zullen samen gaan, verenigd door ons bloed, Vandaag kunnen we de toekomst maken

Open het raam, laat de zon Elke hoek van je huis verlichten Kijk naar buiten – ons leven dient niet Om schuil te gaan in schaduw en droefheid. Maria, kijk Geboren worden, groeien en liefhebben volstaan niet Voor echt geluk Het ergste is voorbij, Nu zijn je ogen vol licht, je handen vol honing…

Uit: “La plegaria a un labrador”, Smeekbede aan een landarbeider

Uit: “Abre la ventana”, Open het raam

Maak een collage, waarin bergen, wind, zon, water, ziel, handen, bloed en toekomst een plaats krijgen. Maak er iets hoopvols van.

Maak een collage, waarin je licht en duisternis tegenover elkaar plaatst. Zorg ervoor dat het licht de overhand krijgt.


12

One Tree Hill (Heuvel met 1 boom) U2 (uit “The Joshua Tree”) We keren ons af en voelen de aanhoudende kilte Wanneer de dag de nacht om genade smeekt De zo heldere zon laat geen schaduwen na, Alleen littekens gekerfd In het stenen oppervlak van de aarde De maan is op en boven One Tree Hill Zien we de zon ondergaan in je ogen Je stroomt als een rivier, als een zee Je stroomt als een rivier naar zee En in onze wereld een duistere kern, Een vuurzone Waar dichters hun hart uitspreken en er dan voor bloeden Jara zong, zijn lied een wapen in de handen van de liefde Je weet dat zijn bloed nog steeds schreeuwt Vanuit de grond Het stroomt als een rivier naar de zee

De zee is een symbool van …………………………?

Welke mensen droeg Jara een warm hart toe? 1……………………. 2……………………. 3……………………. 4…………………….

Ik geloof niet in geschilderde rozen Of bloedende harten Terwijl kogels de nacht van de zachtmoedigen verscheuren Ik zal je terugzien Wanneer de sterren uit de hemel vallen En de maan rood geworden is boven One Tree Hill We stromen als een rivier naar de zee En wanneer het regent Hard regent Dan zal de regen Mijn hart breken Het regent Het regent in je hart In 1986 stierf in Dublin Greg Carrol, roadie van U2, in een motorongeval. Greg was van Nieuw-Zeeland. One Tree Hill, een heuvel in de buurt van Auckland, beheerst door een 20 meter hoge pijnboom, was hem erg dierbaar. De boom is ondertussen weggehaald. Voor de Maori’s (de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Zeeland) was hij een symbool van de kolonisatie van hun land. U2 schreef “One Tree Hill” als herinnering aan Greg Carrol en … Victor Jara.


13

Pinochet en de staatsgreep van september ‘73 Op 11 september 1973 leidde Pinochet een bloedige staatsgreep in Chili en zijn militaire junta ging onmiddellijk over tot een programma van onderdrukking: het parlement werd ontbonden en de staat van beleg afgekondigd. Er werd stelselmatig gemarteld. Tegenstanders “verdwenen” op grote schaal. In november 1974 publiceerde Amnesty International haar eerste rapport over de flagrante schendingen van mensenrechten in Chili. Sindsdien heeft zij honderden documenten en protesten namens slachtoffers openbaar gemaakt en de strijd van slachtoffers en hun familie bij het zoeken naar waarheid en gerechtigheid ondersteund. Het overgrote deel van degenen die tijdens het militaire bewind (1973 – 1990) hun positie in het Chileense overheidsapparaat hebben misbruikt om mensenrechtenschendingen te plegen, is nog steeds niet gestraft. Naar: Amnesty International Jaarboek 2000 Het laatste gedicht van Victor Jara Hier zijn we met 5000 in dit hoekje van de stad. We zijn met 5000. Met hoeveel zijn we dan samen, in de steden en in het hele land? Hier alleen al 10.000 handen die zaaien en fabrieken draaiende houden. Hoeveel menselijkheid blootgesteld aan honger, kou, paniek, pijn, morele druk, terreur en waanzin? 6 van ons zijn verloren, als opgelost in het heelal. Eén is dood, een ander geslagen zoals ik niet geloofde dat ooit een mens een mens kon slaan, de 4 anderen zochten het einde van hun angst – de ene sprong in het ijle, de andere beukte zijn hoofd tegen een muur, maar allen hebben de lege blik van de dood. Welke gruwelen schept het gezicht van het fascisme! Ze voeren hun plannen uit met messcherpe precisie. Niets is voor hen van belang. Bloed levert hen medailles op, Slachten is een heldendaad. O God, is dit de wereld die jij hebt geschapen, Dienden hiertoe je 7 dagen van wonderbare arbeid? Binnen deze 4 muren bestaat alleen een aantal Dat niet vooruitgaat, Alleen steeds meer naar de dood verlangt. (…) Estadio Chile September 1973 (Uit: “Victor Jara, een onvoltooid leven” – Joan Jara – Kritak 1983) Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

14

Een internationaal strafhof: dictators zullen het steeds moeilijker krijgen. Nog 4 à 5 jaar dan is het zover Een Internationaal Strafhof zal over een aantal jaren afrekenen met de Saddam Husseins, Milosevic-en en Pinochets van de toekomst. In de zomer van 1998 namen in Rome 161 landen zich voor een Internationaal Strafhof op te richten. Sindsdien bestaat het Strafhof op papier. Landen leggen die overeenkomst nu voor aan hun parlementen, die ze nog moeten goedkeuren. Het Strafhof kan in werking treden als ten minste 60 landen het bekrachtigd hebben. Het zal zetelen in Den Haag. Het Internationaal Strafhof zal niet vervolgen met terugwerkende kracht. Misdaden tegen de menselijkheid, begaan voor de bekrachtiging van het verdrag, zullen niet in aanmerking komen. De V.S., Israël, Irak… hadden bezwaren tegen een Strafhof: zij willen niet dat landgenoten eventueel in het buitenland worden berecht. Een gat in de juridische markt Het Strafhof zal een gat in het internationaal recht opvullen. Tot nu toe ontsnapten dictators vaak aan vervolging. Ondanks mensenrechtenschendingen, het uitmoorden van bevolkingsgroepen en ander onmenselijk gedrag slaagden ze erin aan de macht te komen en te blijven. Sant in eigen land Zelfs de rechters in het land van de dictator kunnen er maar weinig tegen doen. Vaak omdat ze niet onafhankelijk kunnen werken. Rechters, die toch de moed hebben om mistoestanden aan de kaak te stellen, zien hun werk en soms ook hun leven onmogelijk gemaakt. Het Internationaal Strafhof zal plegers van zware misdaden tegen de menselijkheid toch kunnen berechten. Ook wanneer ze in hun eigen land de dans kunnen ontspringen. Slachtoffers Slachtoffers mogen deelnemen aan het onderzoek en het eigenlijke proces. Ze hebben recht op schadevergoeding. Het belangrijkste voor hen is natuurlijk dat de verantwoordelijken worden gestraft. De harde cijfers Het verdrag over de oprichting van een Internationaal Strafhof is getekend door 139 landen en bekrachtigd door 30 landen -waaronder België- (cijfers van 10 mei ’01). Naar: “Kentering kost criminelen kop” uit Internationale Samenwerking juni 2000 Voor meer informatie: www.un.org/icc

Woordspel Gebruik termen uit de tekst “Een Internationaal Strafhof”. Verticaal vind je dan een sleutelwoord. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Ex-dictator uit Chili Verdrag Stichting Iemand die rechtspreekt Rechten die aan alle mensen moeten worden toegekend Zachtheid, mededogen Schandpaal Leemte, open plaats, tekort Ommekeer Stad waar het Strafhof werd opgericht Misdadigers

12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.

Heilige Wantoestanden Aanklacht – Iraakse dictator Bevestigen, wettigen, ratificeren De volksvertegenwoordiging Onbeperkt gezaghebber Ongebonden, niet ondergeschikt aan Stad waar het Strafhof zal zetelen Servische dictator Getal


15

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.

1978 1996 1997 1998 1999 2000 2001

De strijd tegen straffeloosheid: de zaak-Augusto Pinochet President Pinochet vaardigt een amnestiewet (kwijtschelding van straf) uit die geldt voor alle misdaden gepleegd tussen 11 september 1973 en 10 maart 1978. De eerste aanklachten tegen Pinochet wegens volkenmoord en terrorisme worden ingediend bij het Spaanse Nationale Hof. Start van het onderzoek tegen mensenrechtenschendingen tegen Spaanse burgers in Chili onder het militaire bewind van Pinochet Spaanse rechters dienen een verzoek in bij de Britse autoriteiten voor het verhoren van Pinochet. De Spaanse regering dient een verzoek in om Pinochet uit te leveren aan Spanje. Ook de Belgische regering dient een verzoek tot uitlevering in. Pinochet wordt gearresteerd. Bij Chileense rechtbanken worden 40 klachten ingediend tegen Pinochet. Jack Straw laat Pinochet na 17 maanden huisarrest om medische redenen terugkeren naar Chili. Juridisch getouwtrek over de vraag of Pinochet in Chili voor de rechtbank moet verschijnen. Pinochet ondergaat in een ziekenhuis een aantal testen om na te gaan of hij voldoende fit is om voor de rechtbank te verschijnen. Pinochet is geboren op 25 november 1915.


16

Opdracht: Zet in het tekstballonnetje een passende uitspraak.

Een cartoon van Gal uit “Knack”

Een cartoon van Zak uit “De Morgen” Opdracht: Wat wil de tekenaar ons duidelijk maken? ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

17

Chili decoreert Sting De Chileense regering decoreerde Sting voor zijn verdediging van de burgerrechten van de Chilenen tijdens de dictatuur van

Augusto Pinochet. Sting werd een symbool voor de slachtoffers van het Pinochettijdperk met zijn song “They dance alone”. Uit: “De Standaard” 16 januari 2001

They dance alone (Ze dansen alleen) van Sting uit “Nothing like the sun” Waarom dansen deze vrouwen hier alleen? Waarom die droefheid in hun ogen? Waarom zijn de soldaten hier Met hun starende blik? Ik begrijp niet wat zij zo verachten Zij dansen met de vermisten Zij dansen met de doden Zij dansen met de onzichtbaren Hun pijn is onuitgesproken Zij dansen met hun vaders Zij dansen met hun zonen Zij dansen met hun echtgenoten Zij dansen alleen Zij dansen alleen Het is hun enige toegelaten vorm van protest Ik zag hun zwijgende gezichten luidop schreeuwen Als zij deze woorden zouden uitspreken Zouden ze ook worden vermist Weer een vrouw die wordt gefolterd Wat kunnen ze anders doen? Eens zullen we dansen op hun graven Eens zullen we onze vrijheid bezingen Eens zullen we lachen van vreugde En we zullen dansen Hé, meneer Pinochet Je hebt een bitter gewas gezaaid

Pinochet = leider van een bloedige staatsgreep in Chili in 1973, president van 1974 tot 1989

Buitenlands geld houdt je recht Maar op een dag komt daar een einde aan Geen fondsen meer voor je martelingen Geen budgetten meer voor je wapens Kun je je eigen moeder indenken Terwijl ze danst met haar onzichtbare zoon?


18

Victor Jara “Preguntas por Puerto Montt” is een erg gedreven en emotioneel nummer. In het refrein breekt Victor Jara’s stem haast van emotie. Verwittig de leerlingen dat het hier niet om top30-muziek gaat, maar om Chileense volksmuziek. Opdracht Het nummer sluit aan bij Victors strijd tegen de onderdrukking van in dit geval landloze boeren. De cd “La Poblacion” is volledig gewijd aan het wel en wee van een gemeenschap landloze boeren die een stuk braakliggende grond bezetten. Twee hoopvolle, dichterlijke uittreksels uit respectievelijk “La plegaria a un labrador” en “Abre la ventana”. Het eerste nummer is een erg geslaagde parafrasering van het “Onze Vader”. Mooie teksten, prachtige melodieën. Het ontdekken meer dan waard! Opdracht Een collage is een dankbare didactische vorm om verder te werken met een poëtische tekst. • De meeste elementen van de collage bij “La plegaria” zijn concreet (zon, water, handen…), maar er zitten ook een paar meer abstracte begrippen tussen (wind, ziel, toekomst) die voldoende ruimte geven aan de creativiteit van de leerlingen. Laat ze individueel of in groepjes van maximaal 4 leerlingen werken. • De collage bij “Abre la ventana” is “vrijer”, minder afgebakend en biedt veel ruimte aan creativiteit. Ook hier de leerlingen individueel of in kleine groepjes laten werken. One Tree Hill “One Tree Hill” is een rustige, ingehouden song uit “The Joshua Tree”, het meest verkochte album van U2 (14 miljoen exemplaren). Alleen naar het einde toe barsten de emoties los: Bono schreeuwt zijn verdriet uit over de dood van Greg, de roadie die hijzelf op pad had gestuurd met een boodschap, maar die onderweg met zijn motor is verongelukt. In zijn song voor Greg heeft Bono een in memoriam ingebouwd voor Victor Jara, zijn “broedersongschrijver”, die omwille van zijn boodschap op zo’n gruwelijke manier is aan zijn einde gekomen. • De zee is een symbool van de oneindigheid, de bestemming van de mens. De mens, een waterdruppel in het heelal, voorbestemd om op te gaan in de zee, het al, misschien God. • Victor Jara droeg boeren, mijnwerkers, fabrieksarbeiders en studenten een warm hart toe. De teksten over de staatsgreep van Pinochet (het grote geheel) en het lijden daarin van één man (Victor Jara) bieden ruime kansen voor discussie. Mogelijk kun je de leerlingen de opdracht geven nog extra informatie te verzamelen over die staatsgreep via het internet.


19

Het Internationaal Strafhof De tekst kan individueel of klassikaal worden overlopen. Woordspel 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.

Pinochet Overeenkomst Oprichting Rechter Mensenrechten Menselijkheid Kaak Gat Kentering Rome Criminelen Sant Mistoestanden Vervolging – Saddam Bekrachtigen Parlement Dictator Onafhankelijk Den Haag Milosevic Cijfer

Het sleutelwoord: Internationaal Strafhof De strijd tegen de straffeloosheid De gegeven tijdslijn kan eventueel verder aangevuld worden met de meeste recente ontwikkelingen. Cartoons over Pinochet De eerste opdracht laat veel ruimte aan creativiteit. Laat de leerlingen hun vondsten klassikaal uitwisselen. Opdracht De tekenaar wil duidelijk maken dat Pinochet en zijn advocaten alles aangrijpen (vooral dan medische argumenten) om de dans te ontspringen. Aan de schuld van de dictators twijfelt de tekenaar zeker niet. They dance alone Een rustig nummer dat uitwaaiert in Latijnse dansritmes. Laat de leerlingen discussiëren over zin (en mogelijk onzin) van de decoratie.


20

Breyten Breytenbach Geboortedatum 1939 Nationaliteit Zuid-Afrikaan Beroep Dichter, schrijver, kunstenaar Tegenstander van het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Getrouwd met de Vietnamese Inzet Yolande Ngo Thi Hoang Lien (een overtreding van de “Immorality Act”) In 1975 veroordeeld tot 9 jaar gevangenisstraf. Van ’75 tot ’77 Antwoord van de verbleef hij in eenzame opoverheid sluiting. Hij kwam vrij in 1982 en vestigde zich in Frankrijk. Metabolisch

Metabolisch = bij de stofwisseling

Toen ik op de stoel klom om het gouden stof van de zuidoostenwind van de hoge vensterbank af te vegen zag ik aan de andere kant van de stalen tralies in een fractie van inzicht twee zwaluwen tegen de avondlucht in dartelhang beurtelings in de glans van de stervende aarde gevangen los als bladscheepjes van de oneindig blauwe hemelse eucalyptus vrij, vrij, vrij glijden en haken tussen vuur en droom en er is leven in de stofwisseling tussen oog en vlucht

Fractie = stukje Dartel = speels, uitgelaten Blad in de vorm van een bootje

Uit: “De dag dat je brief kwam” – Amnesty International poëziebundel Opdrachten 1. Waarom is het stof van goud? ………………………………………………………………………………………………. 2. Waarom is de aarde stervend? ………………………………………………………………………………………………. 3. Wat houdt de vogels gevangen? ……………………………………………………………………………………………….


21

4. Waarmee worden de zwaluwen vergeleken? ………………………………………………………………………………………………. 5. Waarom is de eucalyptus hemels? ………………………………………………………………………………………………. 6. Waarvoor staan “vuur” en “droom”? ………………………………………………………………………………………………. 7. Wat wordt er bedoeld met “de stofwisseling tussen oog en vlucht”? ……………………………………………………………………………………………….

“Als Yolande, mijn vrouw, mij in de gevangenis kwam opzoeken, trok zij altijd bonte kleren aan. Rode, groene en gele bloempatronen, schreeuwerige shawls en flonkerende kettingen. Zij wist dat haar kleurrijk bezoek een verkwikking voor mijn oog zou zijn. Het werd een stil opslurpen van kleuren achter glas. Een half uur extase van tinten. 7 jaar was ik omringd door slechts 3 basiskleuren. Het grijs van de vloeren, het legergroen van de muren en het kaki van de uniformen.” Uit: “Lastpost van wereldformaat” Amnesty International

“White Cry” 1993

“White Cry” 1993

Opdrachten 1. Wat valt je vormelijk op in dit werk van Breytenbach? ………………………………………………………………………………………………. 2. Zet de eerste tekening in de 3 basiskleuren van de gevangenis, de tweede in de vele wilde kleuren van Yolande haar kleding. Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

22

Metabolisch Opdrachten 1. Waarom is het stof van goud? De ondergaande zon kleurt het stof op de vensterbank. 2. Waarom is de aarde stervend? De zon gaat onder, de dag loopt ten einde 3. Wat houdt de vogels gevangen? De aarde, de zwaartekracht. 4. Waarmee worden de zwaluwen vergeleken? Met de blaadjes van de eucalyptus. 5. Waarom is de eucalyptus hemels? Zijn bladeren zijn blauwgroen. “Hemelsblauw”. 6. Waarvoor staan “vuur” en “droom”? “Vuur” is het rood van de ondergaande zon op de aarde, “droom” is de lucht, de vrijheid, het loskomen van de aarde, het uittreden uit de gevangenis van de zwaartekracht. 7. Wat wordt er bedoeld met “de stofwisseling tussen oog en vlucht”? De observator en het geobserveerde beïnvloeden elkaar. De kijker wordt aangegrepen door de dartele vlucht van de zwaluwen (vrij als vogels). In hoeverre de zwaluwen iets gewaarworden van de man die hen bespiedt, is moeilijk te achterhalen. Kleuren Opdrachten 1. Wat valt je vormelijk op in dit werk van Breytenbach? Opvallend zijn de ovalen van het hoofd, de mond en de ogen. 2. Zet de eerste tekening in de 3 basiskleuren van de gevangenis, de tweede in de vele wilde kleuren van Yolande haar kleding. Een inlevingsopdracht, eventjes in de schoenen gaan staan van Breytenbach die als kunstenaar en dichter heel veel oog heeft voor kleur.


23

Aung San Suu Kyi Geboortedatum 19 juni 1945 Nationaliteit

Birmaanse (Birma heet nu Myanmar)

Beroep Politica Aung San Suu Kyi was actief in de studentenbeweging voor meer Inzet democratie. In 1988 richtte ze de National League of Democracy (NLD) op. In ’89 verdween de volledige partijtop van de NLD in Antwoord van de gevangenissen en werkkampen. overheid Aung San Suu Kyi kreeg huisarrest tot in 1995. Aung San Suu Kyi blijft zich Nu inzetten voor vrijheid en democratie in Myanmar.

Een verscheurende keuze • •

In 1972 trouwde Aung San Suu Kyi met Michael Aris, een Engelsman en professor Tibetaanse studies aan de universiteit van Oxford. In 1972, 8 maanden voor haar huwelijk, schreef ze haar echtgenoot het volgende: “Soms grijpt de angst me aan dat de omstandigheden en de bezorgdheid voor mijn land ons uit elkaar trekken, hoe gelukkig we ook zijn, maar ik ben er zeker van dat de liefde en het medeleven uiteindelijk zullen overwinnen.”

• • •

•

Tussen 1989 en 1995 zat Aung San Suu Kyi onder huisarrest. Aung San Suu Kyi leefde meer dan 10 jaar gescheiden van haar man en haar 2 kinderen, Alexander en Kim. Haar echtgenoot, Michael Aris, mocht Myanmar niet binnen. Zelfs in maart ’99 kreeg hij geen inreisvisum, toen hij leed aan terminale prostaatkanker en zijn laatste dagen met zijn echtgenote wilde doorbrengen. De militairen drongen er bij Aung San Suu Kyi op aan dat zij het land zou verlaten en terugkeren naar Engeland. Ze hoopten op die manier een belangrijke tegenstander kwijt te geraken. Aung San Suu Kyi weigerde het land te verlaten. Michael Aris stierf in Engeland op 27 maart 1999, zijn verjaardag. Hij werd 53 jaar.

1. Wat vind jij van de militaire regering die Michael Aris een inreisvisum weigerde, toen hij stervende was? Welke redenen hadden ze om geen visum toe te kennen, denk je? 2. Wat vind jij van de weigering van Aung San Suu Kyi om het land te verlaten. Welke redenen had zij om in het land te blijven? Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

24

27 mei 1990: de National League for Democracy van Aung San Suu Kyi behaalde 82 % van de stemmen. De militaire regering legde de uitslag naast zich neer. Hoe superieur ook De krijgstactiek Hoe machtig ook De wapens Zonder een plaats In de harten van de mensen Zonder vertrouwen Op de kracht van het volk Zal de punt van het zwaard Versplinteren Zal de speer Buigen Let-We Thondara (1723 – 1799) Uit: “Vrij van angst” Aung San Suu Kyi – Amnesty International 1991 Opdracht Breng de verkiezingsuitslag (en de reactie van de militairen) in verband met de inhoud van het bovenstaand gedicht. …………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………….

Wat is de boodschap van de cartoonist?


25

Moed “Het is niet de macht die corrumpeert, maar de angst: de angst van de machthebbers om de macht te verliezen, de angst van de verdrukten voor de matrakken. Maar geen enkel bewind, hoe verdrukkend ook, kan verhinderen dat de moed telkens weer naar boven komt, want angst is niet de grondhouding van de beschaafde mens.” “Glassplinters, de allerkleinste, met hun scherpe, glinsterende kracht om zichzelf te verdedigen tegen handen die proberen te vermorzelen, zou men kunnen zien als het meest levendige symbool van de vonk van moed die een essentieel bestanddeel is van degenen die zichzelf willen bevrijden uit de greep van de onderdrukking.” “We begonnen onze reis op 14 januari 1989 per boot. Overal waar we langs kwamen, was de mensen in de dorpen en steden gezegd dat ze hun huis niet uit mochten, niet mochten zwaaien, enz., en er waren geweerschoten afgevuurd om ze bang te maken. Vanochtend wilden ze onze auto’s niet van deze weg af laten, dus ben ik uitgestapt en gaan lopen. Er kwam een kapitein aangelopen om te proberen me tegen te houden, dus vroeg ik hem of ik in arrest was. Hij zei: “Nee”, en dus zei ik dat ik in dat geval verder zou gaan. Dus daar ging ik, onder de neus van een stel schaapachtig toekijkende soldaten met het geweer in de aanslag.” Uit: “Vrij van angst” Opdrachten 1. Wat belet mensen moedig te zijn? …………………………………………………………………………………………………. 2. Waarmee kan je moed vergelijken? …………………………………………………………………………………………………. 3. Is Aung San Suu Kyi moedig? Waarom wel? Waarom niet? …………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………….


26 De enige bagage die je kan meebrengen Geen makkelijke zaak De enige bagage die je kan meebrengen Is al wat je niet achter kan laten En als de duisternis ons gescheiden moet houden En als het daglicht ver weg lijkt En als je glazen hart een barst zou krijgen En je een ogenblik overweegt terug te keren O nee – wees sterk Ga door – ga door Wat jij hebt, kunnen zij niet stelen Nee, ze kunnen het zelfs niet aanvoelen Ga door – ga door Pas vanavond op Je pakt een koffer voor een plaats waar niemand van ons geweest is Een plaats waarin je moet geloven om ze te kunnen zien Je had kunnen wegvliegen Een zangvogel in een open kooi Die alleen zal vliegen, alleen zal vliegen voor de vrijheid Ga door – ga door Wat jij hebt, kunnen zij niet ontkennen Ze kunnen het niet kopen of verkopen Ga door – ga door Pas vanavond op En ik weet dat het pijn doet Hoe je hart breekt Jij alleen kan zoveel verdragen Ga door – ga door

Myanmar verbiedt cd van U2 Het land heeft de nieuwste cd van U2 verboden. Op het album “All that you can’t leave behind” brengt de groep hulde aan de in huisarrest levende Aung San Suu Kyi. Het nummer "Walk on" is opgedragen aan de oppositieleidster. Wie in het bezit is van de cd hangt een gevangenisstraf van maximaal 20 jaar boven het hoofd.

Thuis – moeilijk te weten wat dat is als je er nooit een gehad hebt Thuis – ik kan je niet zeggen waar, maar ik weet dat ik erheen ga Thuis – daar doet het pijn

Laat het achter Je moet het achter laten Al wat je vormt – al wat je maakt Al wat je opbouwt – al wat je afbreekt Al wat je meet – al wat je voelt Dat allemaal kun je achterlaten Al wat je beredeneert – het is maar tijd Al waar je om geeft –en ik raak nooit vervuld van al wat ik vind Al wat je gewaarwordt – al wat je plant Alles waarmee je je opkleedt – al wat je lijkt Al wat je creëert Al wat je sloopt Al wat je haat


Opdracht Breng stukken uit de tekst in verband met het levensverhaal van Aung San Suu Kyi.

En ik weet dat het pijn doet En je hart breekt Jij alleen kan zoveel verdragen Ga door

27

Een verscheurende keuze 1. Het militaire regime stelde zich harteloos op tegenover Aung San Suu Kyi en haar echtgenoot. Bedoeling van het regime was om Aung San Suu Kyi daar te treffen waar het pijn doet, in haar privéleven. Bovendien wilde het regime alle mediabelangstelling rond Aung San Suu Kyi vermijden. 2. Door in het land te blijven koos ze voor de belangen van het Birmaanse volk boven haar persoonlijke belangen. Ze vreesde terecht dat, wanneer ze het land zou verlaten, ze achteraf niet meer toegelaten zou worden.

Verkiezingen Opdracht Het militaire regime zal op lange termijn geen stand kunnen houden. Het vertrouwt op wapens en afschrikking, maar het is zeker niet geworteld in de harten van de Birmanen. De boodschap van de cartoonist: Velen bij ons in het westen nemen een onverschillige houding aan tegenover verkiezingen en democratie. Twee verworvenheden waar mensen vroeger hun leven voor in de weegschaal gelegd hebben. Van verkiezingen en democratie dromen nog steeds veel mensen die gebukt gaan onder autoritaire regimes. Ze zijn soms bereid hun vrijheid en zelfs hun leven ervoor op het spel te zetten.

Moed 1. De angst voor de matrakken. 2. Met glassplinters in de handen van verdrukkers. 3. Beslist! Aung San Suu Kyi laat zich niet tegenhouden zelfs niet door militairen met het geweer in de aanslag.

Walk on Opdracht Liefde is geen makkelijke zaak: Aung San Suu Kyi moest kiezen tussen liefde voor haar man en bezorgdheid voor haar vaderland. Een zangvogel in een open kooi: Aung zit in Myanmar onder huisarrest, maar mocht wel terugkeren naar Engeland i.v.m. de ziekte van haar man. Wees sterk. Ga door: Aung is moedig, ze is “vrij van angst”. Die alleen zal vliegen voor de vrijheid: Aung ijvert voor de vrijheid van de Birmanen.


28

Bono (Paul Hewson) van U2 Geboortedatum 10 mei 1960 Nationaliteit Ier Beroep Muzikant • •

•

•

Inzet

•

•

•

’84: Bono werkte mee aan “Band Aid” ’85: Bono werkte mee aan “Live Aid” Beide projecten brachten veel geld samen om de hongersnood in Afrika te bestrijden. ’86: Bono & U2 deden mee met de “Amnesty International Conspiracy of Hope”-toer. ’93: Bono neemt het op voor Salman Rushdie, die ondergedoken leeft sinds het verschijnen van de “Satanische Verzen” en het doodvonnis dat daarop werd uitgesproken door Ayatollah Khomeiny in 1989. ’95: Bono zamelde samen met Pavarotti geld in voor Warchild met de single “Miss Sarajevo”. ’98: Hij bracht de NoordIerse protestantenleider David Trimble en zijn katholieke collega John Hume samen op het podium. ’99: Bono zette zich in voor Jubilee 2000, een campagne om de schulden van de derde wereld kwijt te schelden

Nummers van U2 waarin mensenrechten aan bod komen: • • • •

“Sunday, bloody Sunday” uit “War” over de dood van 13 Noord-Ierse katholieke betogers door Britse kogels “Pride” uit “The unforgettable fire” over de aanslag op de zwarte Amerikaanse leider Martin Luther King “One Tree Hill” uit “The Joshua Tree” over de moord op de Chileense zanger Victor Jara, één van Bono’s helden “Walk on” uit “All that you can’t leave behind” is opgedragen aan Aung San Suu Kyi Lesmap “Mensenrechtenactivisten” – Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

29

Zondag, bloedige zondag U2 (uit: War”) Ik kan vandaag het nieuws niet geloven. Ik kan mijn ogen niet sluiten en het laten verdwijnen. Hoelang, hoelang moeten we dit lied nog zingen? Hoelang? Vanavond kunnen we één zijn. Vanavond. Gebroken flessen onder kindervoeten. Een doodlopende straat bezaaid met lijken. Maar ik ga geen gevolg geven aan de oproep tot de strijd. Het maakt me kwaad, zet me met de rug tegen de muur.

Welk nieuws? …………………….. …………………….. Wie kunnen één zijn? …………………….. …………………….. Oproep tot de strijd? …………………….. ……………………..

Zondag, bloedige zondag. En de strijd is pas begonnen. Er is al veel verloren, maar zeg me wie iets gewonnen heeft. De loopgraven zijn in onze harten gegraven. En moeders, kinderen, broers, zussen van elkaar gescheiden.

Loopgraven in harten? …………………….. ……………………..

Hoelang, hoelang moeten we dit lied nog zingen? Hoelang? Vanavond kunnen we één zijn. Vanavond. Veeg de tranen uit je ogen. Veeg je tranen weg. Droog je bloeddoorlopen ogen. En het is waar: we zijn ongevoelig Als de feiten verzonnen zijn en T.V. de werkelijkheid is. En vandaag huilen miljoenen. We eten en drinken terwijl zij morgen sterven. De echte strijd is pas begonnen Om de overwinning op te eisen die Jezus behaalde Op een zondag, een bloedige zondag. • • •

1.

Welke overwinning? ……………………..

Op zondag 30 januari 1972 vonden tijdens een betoging in Londonderry 13 Noord-Ierse katholieken de dood door Britse kogels. 14 betogers raakten gewond. In 1992 verklaarde de Britse premier Major dat de slachtoffers van Bloody Sunday onschuldig waren. In 1998 werd beslist een (nieuw1) onderzoek in te stellen. De commissie die zich over het dossier van Bloody Sunday gaat buigen, heeft 60.000 pagina’s informatie verzameld, meer dan 5000 foto’s en 36 uur videobeelden. In 1972 werd een onderzoeksrapportje van 39 pagina’s gepubliceerd: de Britse soldaten hadden uit “zelfverdediging” gehandeld.


30

In de loop van 2000 bracht U2 de single “The ground beneath her feet” uit. De muziek is van U2, de tekst van Salman Rushdie. Sunday, bloody Sunday De openingssong uit de cd “War”. “Sunday, bloody Sunday” is ook terug te vinden op de verzamelcd “Best of 19801990” Het is een energieke, erg geladen rocksong. Succes verzekerd! Vragen bij de tekst 1. Het nieuws van de schietpartij 2. Katholieken en protestanten. 3. Sommige katholieken wilden wraak nemen en riepen op tot vergelding. 4. Loopgraven in onze harten: de haat zit diep. Het conflict duurt al lang: de eerste Britse aanwezigheid op het eiland dateert van 1169 ! Tussen 1969 en 1999 zijn er meer dan 3400 slachtoffers gevallen. 5. De overwinning op de dood: na de dood op “bloedige” vrijdag het voortleven op Paaszondag.

Mensenrechtenactivisten - Amnesty International Vlaanderen Marc Van de maele – juni 2001

EDUCATIE. Mensenrechtenactivisten Lesmap voor het secundair onderwijs

Recommend Documents